د. ئیسماعیل نامیق سەرۆکی حکومەت راستدەکات پارتی خەڵک دەنگی پێداوە وئێستا 45 کورسی لەپەرلەماندا هەیە، جا ئەو ژمارە زۆرەی کورسی چۆن بەدەستهێناوە ئەمە بابەتێکی دیکەیە، چونکە لەهەڵبژاردن وپەرلەمان وحوکمڕانیدا ژمارەی کورسی سەنگی مەحەکە، ئیتر رێژەی دەنگدان چەند بووە وچەند نەبووە، ئەمە حوکمی لەسەر بینا ناکرێت. بۆ نموونە لەهەڵبژاردنەکانی ئەمریکادا لە 2012 رێژەی دەنگدان ( %53.6 )، و لەهەڵبژاردنەکانی 2016 رێژەی دەنگدان ( %55.6 ) بوو، لەم هەڵبژاردنەی دوایدا هیلاری کلینتۆن دوو ملیۆن وشەش سەد هەزار دەنگی لە ترەمپ زیاتر بوو، بەڵام لەبەر ئەوەی ترەمپ لەکۆی ( 538 دەنگی هەڵبژاردن، کە پێی دەوترێت electoral college واته‌ كۆمه‌ڵگه‌ی هه‌ڵبژاردن)، ( 306 ) دەنگی بەدەستهێنا لەبەرامبەردا هیلاری ( 232 ) دەنگی بەدەست هێنا، ترەمپ بەکەمینەی خەڵک وزۆرینەی کورسی حوکمی کرد وهیلاریش بەزۆرینەی خەڵک وکەمینەی ژمارەی کورسی ماڵئاوایی کرد. کەواتە ئەوەی حوکمدەکات ژمارەی کورسیە. پرسیارێکی گرنگ لێرەدا سەرهەڵدەدات، ئایا چۆن ناڕەزاییەتیەکانی زۆرینەی خەڵکی کوردستان لەبەرامبەر پارتیدا بگۆڕدرێت بۆ ژمارەی کورسی پەرلەمانی؟ راستیەک هەیە ئەوەیە، کەگۆڕینی بەرامبەر بەهەمان تێڕوانین ورێباز وهەڵسوکەوتەکانی ئەو کارێکی ئاستەم ودرۆزنانەیە، بۆ نمونە ئەمریکا وبلۆکی رۆژئاوا قەت نەیانئەتوانی بەپەیڕەوکردنی سیستمی سۆسیالیستی بەسەر یەکێتی سۆڤیەتدا زاڵ بن، موحەمەد ( د. خ ) قەت نەیئەتوانی بەپەیڕەوکردنی رەفتارەکانی قورەیش بەسەریاندا زاڵ بێت وچاکسازیی بکات، موساش نەیئەتوانی نەوەی ئیسرائیل بگۆڕێت، ئیسرائیلیش نەیئەتوانی بەهەمان بیرکردنەوە وعەقڵیەتی عەرەب بەسەریاندا زاڵ بێت. کەواتە ئەمە راستیەکەیە، بەهەمان رێباز ورەویەی بەرامبەر ئاستەمە بەسەریدا زاڵ ببیت، یان بیگۆڕیت. لەکوردستاندا راستیەکی تاڵ هەیە، ئەویش ئەمەیە لەساڵی 1964 بەبیانوی خراپی پارتی وگۆڕینی ئەوەی ناونراوە رێبازی بارزانی، روبەڕوی زۆر نەهامەتی ویەکتر قڕکردن وروداوی ناخۆش بوینەتەوە، بەڵام لەبەر ئەوەی ئاراستە وهەوڵەکانی ئەم گۆڕانکارییە، یان هەر لەبنەڕەتەوە قوتابی قوتابخانەکەی بارزانی بوون، یاخود لەکۆتاییدا گەڕاونەتەوە سەر ئەو رێبازە، بۆیە ئەنجامێکی ئەوتۆیان نەبووە، دەبینین پارتی وەکو خۆی ماوەتەوە، ئەو هەوڵانەش بەدوادا هاتوون یان بەلادا هاتوون. خزمینە دەبێت قەناعەت بەوە بکەن، کە بەحیزبی ماڵبات حیزبی ماڵبات ناگۆڕدرێت، حیزبێک له‌م سه‌رده‌می نابووتی پۆست وئیداره‌دا، هەموو رێباز وگوتاری سیاسی وستراتیژی کارکردنی بریتی بێت لەداواکردنی پۆست وکڕوزانەوە وشەڕکردن بۆ پۆستی بەڕێوەبەرێک یان جێگری بەڕێوەبەرێک، چۆن دەتوانێت حێزبێک بگۆڕێت، کەهەموو سەرۆکایەتیەکان وجومگە گرنگەکانی حوکمڕانی کۆنترۆڵ کردووە ولەبەغداد ودەرەوەش نوێنەرایەتی کورد دەکات، بەخوا ئەمە خەیاڵ پڵاویە. ئاخر حیزبێک نەتوانێت لەناوخۆیدا سود لەکادیرە باشەکانی خۆی وەربگرێت، چۆن دەتوانێت، نمونەیەکی جیاوازتر لەپارتی پێشکەش بکات، من بەرگری لەپارتی ناکەم، بەڵام قەناعەتی تەواوم بەوەیە، حیزبێک دەتوانێت پارتی بگۆڕێت کەلەپارتی نەچێت، لەحیزبایەتی وحوکمڕانیدا، لەسەر رێبازەکەی پارتی وبارزانی رێ نەکات، ئەگەرنا پارتی لەهەڵبژاردنی داهاتوودا بەهێزتر دەبێت، چونکە خەڵک بڕوای وایە دەنگدان بەدەستی یەک باشترە وەک لەدەستی دوو!! نمونەیەکی زۆر سادە، لەدەڤەری سلێمانیدا ئەوەی پێی دەوترێت زۆنی سەوز، لەجیاتی نمایش وستایش دەکرێت زۆر بەهێمنی چاکسازیی زۆر گەورە بکرێت، ئەگەر من لەبوارەکەی خۆمدا قسە بکەم کەزانکۆ وخوێندنی باڵایە، دەکرێت پۆستە باڵا وزانستیەکانی ناو زانکۆ وخوێندنی باڵا لەجیاتی ئەوەی لەلایەن کۆمیتە ومەڵبەند وبارەگا حیزبیەکانەوە، خەڵکی خراپ وگوێ لەمشتیان بۆ دابنرێت، هەوڵبدرێت خەڵکی بیانی بهێنرێت، ئەو پۆستانەیان پێ پڕ بکرێتەوە، تا زانکۆکانمان لەزانکۆ بچن نەک بارەگای حیزبی، لەهەمان کاتدا ببن بەناوەندێکی گەورەی زانست وبیرکردنەوە، بەمە گیانی داهێنان دێتە ناو زانکۆکان وکۆمەڵگەش پێشدەکەوێت. ئەگەر بڕواتان وایە بەحیزبی کردنی زانکۆکان ژمارەی دەنگەکانتان لەهەڵبژاردندا زیاد دەکات، دڵنیاتان دەکەمەوە هەڵەن، چونکە ئەوانەی ئێوە پۆستیان پێ دەدەن، رەنگە تەنها خاوەنی یەک دەنگی خۆیان بن، ئەمە لەحاڵەتێکدا ئەگەر دەنگ بدەن، قوتابیانی زانکۆش لەرقی رەفتاری خراپی زۆربەی ئەوانەی ئێوە بەپۆست دڵیان رازی ئەکەن وراتان گرتوون، دەنگتان پێ نادەن، کەواتە ئیتر بۆچی زانکۆ بەحیزبی دەکەن ودەیکەنە بەشێک لەبارەگا حیزبیەکانتان، ئایا چاکسازیی وا دەکرێت؟ بەم شێوەیە دەتوانن هەژمونی پارتی کەمبکەنەوە؟ بێگومان نەخێر. کەواتە بۆ ئەوەی رێ لەباڵا دەستی پارتی بگرن، دەبێت مۆدێلێکی جیاواز لەپارتی پێشکەش بکەن ولەئەو نەچن نەلەرێبازیدا نەلەرەفتاریدا، ئەگەر وانەکرێت، پارتی هەر بەپارتی پارتان دەمێنێتەوە وئەوانی دیکەش پارتی پۆست. خەڵک چیتر ئەوەی قبوڵ نیە لەناخدا مەشرەب پارتی بن وبتانەوێت بەپیشاندانی نەیارێتی بۆ پارتی پۆستی زیاتر لەپارتی وەربگرن، ئەم رێگەیە کۆن بووە، لەرابردودا تاقیکراوەتەوە وئەنجامێکی ئەوتۆی نەبووە، بۆیە رێگە راستەکە ئەوەیە، نابێت لەپارتی بچیت، بۆ ئەوەی بتوانیت لەگەڵ پارتیدا بجەنگیت، مەبەستم لەجەنگ ململانێی دیموکراسیە. تێبینی/ من هیچ دوژمنایەتیەکم لەگەڵ پارتیدا نیە وحیزبێکی سیاسیە ومافی خۆیەتی کاری سیاسی خۆی بکات، بەڵام من ئەم مۆدێلەی پارتی بەمۆدێلێکی خراپ ئەزانم لەژیانی حیزبایەتی وحوکمڕانیدا، لەم روانگەیەشەوە رێگە بەخۆم ئەدەم رەخنەی لێ بگرم وهیوای ئەوە بخوازم رۆژێک لەڕۆژان بەرێگەیەکی دیموکراسی پارتی لەحوکمڕانیدا نەمێنێت.

كارۆخ خۆشناو  هەڵبژاردنی ئەم ساڵی سەرۆکایەتی ئەمریکا بە گرنگترین (کلاسیکۆ)ی گۆڕەپانی سیاسی ئەمریکا و جیهان لە قەڵەم دەدرێت، چونکە ئەم هەڵبژاردنە لە کاتێکدا ئەنجام دەدرێت کە ڤایرۆسی کۆڕۆنا تەنگی بە جیهان هەڵچنیووە، بۆیە ئەنجامی هەڵبژاردنەکان کاریگەری گەورەی دەبێت لەسەر شێوازی بەڕێوەچوونی ململانێکانی جیهان و داڕشتنەوەی (سیستەمی نێودەوڵەتی) دوای پەتای کۆڕۆنا، هەروەها ئەم هەڵبژاردنە بۆ ئێمەی کوردیش گرنگە، چونکە ئەگەری هەیە دەرەنجامەکانی لێکەوتەی (ئەرێنی و نەرێنی) بۆ سەر دۆزی کورد هەبێت. سەرەتا گرنگە ئاوڕێک لە مێژووی هەردوو پارتی سەرەکی ئەمریکا (دیموکرات و کۆماری) بدەینەوە: 1- پارتی دیموکراتی ئەمریکا لە ڕێکەوتی (۱۸۲۸/۱/۸) دامەزرا، لە ساڵی (۱۸۳۳) ئۆپۆزۆسیۆن بەگاڵتەجاڕیەوە سەرۆک (ئەندرۆ جاکسن)ی دیموکراتیان بە گوێدرێژ ناوزەد کرد، لەو ساڵەدا وێنەکێش و کاریکاتێرست (تۆماس ناست) وێنەی سەرۆکی ئەمریکای لەسەر جەستەی گوێدرێژێک کێشا، سەرۆک (جاکسن) لە جیاتی ئەوەی توڕە بێت، سودی لە وێنەی گوێدرێژەکە بینی و لە هەڵمەتی هەڵبژاردنەکاندا وەک ڕەمزی دیموکراتەکان بەکاریهێنا و سەرکەوتنی بەدەستهێنا، لەوکاتەوە (وێنەی گوێدرێژ و ڕەنگی شین) بوونەتە لۆگۆ و دروشمی دیموکراتەکان، هەروەها سڵۆگانی دیموکراتەکان لە کۆنفڕانسی ئەم ساڵیاندا بریتی بوو لە (Uniting America) چونکە بەڕای دیموکراتەکان (دۆناڵد تڕەمپ) ڕەوتی ڕەگەزپەرستی بەهێز کردووە و کۆمەڵگای ئەمریکی دابەشکردووە. 2- پارتی کۆماری لە ڕێکەوتی (۱۸٥٤/۳/۲۰) دامەزرا، هەمان وێنەکێش (تۆماس ناست) لە ساڵی (۱۸۷٤) لە کاریکاتێرێکدا وێنەی فیلێکی وەک ڕەمز بۆ کۆماریەکان بەکارهێنا، لەوکاتەوە (وێنەی فیل و ڕەنگی سور) بوونەتە دروشمی کۆماریەکان، هەروەها سلۆگانی کۆماریەکان لە کۆنفڕانسی ئەم ساڵیاندا هەمان سڵۆگانی هەڵبژاردنەکانی ساڵی (2016) بوون کە بریتین لە (America First) و (Make America Great Again) چونکە بەڕای تڕەمپ ئەمریکا لە سەردەمی ئۆبامادا لاواز بووە و پێویستە بەهێز بکرێتەوە. لە ئێستادا هەڵمەتەکانی هەڵبژاردن و کێبڕکێ و ململانێی نێوان (فیلە کۆماریەکان و گوێدرێژە دیموکراتەکان) بە شێوەیەک گەرم و گوڕن کە لە مێژووی هەموو هەڵبژاردنەکانی ئەمریکا و جیهاندا بە دەگمەن وێنەیان هەبووە، پێموایە ئەم هەڵبژاردنە هاوشێوەی یاری (کلاسیکۆ) زۆربەی دانیشتوانی وڵاتانی جیهانی بە خۆیەوە سەرقاڵکردووە، ئەمەش لەکاتێکدایە کە دوای نزیکەی سێ هەفتەی تر هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی ئەمریکا بەڕێوە دەچن و هەردوو پارتی سەرەکی ئەمریکا (دیموکرات و کۆماری) هەموو هەوڵێکی ڕێگاپێدراوی (یاسایی و دەستوری)ی خۆیان خستۆتەگەڕ بۆ دژایەتیکردنی یەکتر و بردنەوەی هەڵبژاردنەکان، بۆیە (گوێدرێژە دیموکراتەکان) هەموو هەوڵێک دەدەن بۆ بردنەوەی هەڵبژاردنەکان و دەرکردنی (فیلە تڕەمپ) لە کۆشکی سپی، لە بەرامبەردا (فیلە تڕەمپ) هەموو هەوڵێکی چڕ کردۆتەوە تاکو بەهەمان شێوەی سەرکەوتنی خۆی بەسەر (کۆڕۆنا)دا، بەسەر دیموکراتەکانیشدا سەرکەوێت! چاوەڕوان دەکرێت بڕی تێچووی ئەم خولەی هەڵبژاردنەکانی ئەمریکا ژمارەی پێوانەیەیی تۆمار بکات، چونکە گوژمەی تێچوەکەی دەگاتە نزیکەی (11) ملیار دۆلار، لاتان سەیر نەبێت ئەگەر بڵێم پرۆپاگەندە و (تـــا)ی هەڵبژاردنەکانی ئه‌مه‌ریكا هاوشێوەی هەڵبژاردنەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست پڕ دەبن لە گوتاری نا عەقڵانی و تەخوینکردن و جوێن و قسەی نەشیاو، بەڵام جیاوازیەکەی لەوەدایە (تـــا)ی هەڵبژاردنەکانی ئه‌مه‌ریكا تەنها پێش هەڵبژادن گەرم دەبێت و دواتر سارد دەبێتەوە و هەر کام لە بەربژێرەکان (ترەمپ یان بایدن) دەربچن، لە گوتاری سەرکەوتندا دەڵێن "هەڵبژاردن تەواو بوو، من سەرۆک و خزمەتکاری هەموو ئەمه‌ریکییەکانم بە بێ جیاوازی (بە دیموکرات و کۆمارییەکانەوە) لە چوار ساڵی داهاتوودا بە گوێرەی ئەو دەسەڵاتانەی کە دەستووری ئەمریکا بۆی دیاریکردووم، ئەوپەڕی توانام دەخەمە گەڕ بۆ جێبەجێکردنی بەڵێنەکانی هەڵمەتی هەڵبژاردن".

ئاسۆ جەبار وردەکارییەکانی دەستگیرکردنی رۆژنامەوان شێروان شێروانی و تاوتوێکردنی راگەیندراو و ناڕەزاییەکانی رێکخراوە نێودەوڵەتییەکە کۆمیتەی بەرگیرکردن لە رۆژنامەنوسانی جیهان کە بنکەی سەرەکیان لە نیۆرکەو هاوکات راگەیندراوەکەی سەنتەری میترۆ بۆ داکۆکیکردن لە رۆژنامەوانان و وەڵامی ێکخەری راسپاردە نێودەوڵەتیەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان تێکڕا کۆمەڵێک پرسیار و گومان دەوروژێنن سەبارەت بەدەستگیرکردنی ئەو رۆژنامەوانە بەو شێوەیە. رێكخەری راسپاردە نێودەوڵەتییەكان لە حكومەتی هەرێمی كوردستان دیندار زێباری لەدواهەمین وەڵامدانەوەیدا سەبارەت بە دەستگیرکردن و ئەو تومەتانەی ئاڕاستەی شیروان شێروانی رۆژنامەوان کراوەلە راگەیەندراوێكدا ئاماژەی بەوە كردووە، شێروان شێروانی لەسەر فەرمانی راگرتن كە لە دادگای لێكۆڵینەوەی دهۆك دەرچووە دەستگیر كراوە و "تۆمەتبارە بەپێی ماددەی 156 لە یاسای سزادانی عێراقی، ژمارە (21) بۆ ساڵی 2001 كە لە پەرلەمانی هەرێمی كوردستان هەمواركراوە". بەڵام سەنتەری میترۆ بۆ داکۆکیردن لەرۆژنامەوانان زیاتر یاساکە رووندەکەنەوەو دەڵێن؛ بۆ زانیاری خوێنەران ماددەی 156 لە یاسای ژمارە 111 ی ساڵی 1969 یاسای سزادانی عێراقی، تایبەتە بە سزادانی ئەو كەسانەی بە مەبەستی گۆڕینی سیستمی حوكمڕانی لەرێگەی بەكارهێنانی چەكەوە، دەچنە ناو حزب یان گروپێكەوە بە هاوكاری بێگانە. هاوکات کۆمیتەی بەرگری لەمافەکانی مرۆڤ لە نیۆرک بەیاننامەیەکیان ناردووە بۆ دەنگی ئەمریکا لەوبارەیەوەو دەڵێن "- پێویستە دەسەڵاتدارانی کوردی عێراق هەر تۆمەتێک لەسەر ڕۆژنامەنووس شێروان ئەمین شێروانی ئاشکرا بکەن یان دەستبەجێ ئازادی بکەن." سەنتەری میترۆ لە رێی بەرێوبەرەکەیانەوە بەیاننامەیکیان ناردووە بۆ دەنگی ئەمریکاو دەڵێن " ‎زۆربەی وەڵامەكانی دیندار زێباری، رێكخەری راسپاردە نێودەوڵەتییەكان لە حكومەتی هەرێمی كوردستان قایلكەر نین بۆ رای گشتی ناوخۆو رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان." بەڵام تا ئامادەکردنی ئەم راپۆرتە سەندیکای رۆژنامەنوسانی کوردستان هیچ بەیاننامە یان لێدوانێکیان لەو بارەیەوە بڵاونەکردتەوە. هاوکات سەنتەری میترۆ دەڵێن رێكخەری حکومەتی هەرێم بۆ راسپاردە نێودوڵەتییەکان ئەوەی بیرچەوە کە " لە ئەیلولی 2003 وە پەرلەمانی كوردستان كاركردنی بەو مادەیە راگرتووە" ‎هەر بەپێی ئەو راگەیێندراوەی زێباری ، باس لەوە دەكات كە لەكاتی لێكۆڵینەوەی سەرەتاییدا، شێروان شێروانی دانی بەوەدا ناوە كە ئەو "لە سەرچاوەی دەرەكییەوە یارمەتی دارایی كراوە بۆ دروستكردنی ئاڵۆزی و پشێوی، ناشرینكردن و گوتنی قسەی نەشیاو بە بەرپرسان و كەسانی خاوەن پێگەی كۆمەڵایەتی دیاریكراو، هەروەها بەلاڕێدابردنی ناڕەزایی و خۆپێشاندانە ئاشتیخوازییەكان بۆ دروستبوونی تووندوتیژی هەروەها هەڕەشەكردن لە دادوەران". ‎ رووگش محیەدین هاوسەری رۆژنامەوان شێروان شێروانی بە سی پی جەی وتووە، کە ئەو پۆلیسانەی کە چواریان جلی مەدەنییان لە بەردا بوو، کاتژمێر 4:30 ی ئێوارە گەیشتنە ماڵەکەیان و دەستیان بەسەر دوو لاپتۆپ و دەفتەر و چەند سی دییەکی ڕۆژنامەنووسەکەدا گرت و دەمانچەیەکیان لەسەر سەری شێروان دا راگرتووەو کەلەپچەیان کردووە و پاڵیان پێوەناوە و بە پاڵ و بەزۆر خستویانەتە ناو ئۆتۆمبێلێکەوە؛ ئەو گوتیشی ئەفسەرەکان فەرمانی دەستگیرکردنی شێروانیان پێبووە، بەڵام نە ئەو فەرمانە و نە ئەفسەرەکان نەیان ووت لەبەرچی دەبێت دستگیر بکرێت. رووگەش محێەدین بە کۆمیتەی بەرگری رۆژنامەنوسانی ڕاگەیاندوە کە نازانێت شێروانی لە کوێ زیندانیکراوە یان بە چ تۆمەتێک دەستگیرکراوە. ئیگناسیۆ میگێل دێلگادۆ نوێنەری سی پی جەی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکووری ئەفریقا ڕایگەیاند:"دەبێت دەسەڵاتدارانی کورد لە باکوری عێراق هەر تۆمەتێک کە لە دژی رۆژنامەنووس شێروان ئەمین شێروانی کراوە ئاشکرا بکەن؛ ئەگەر ناتوانن ئەوە بکەن، پێویستە دەستبەجێ ئازادی بکەن ئەگەر حکومەتی هەرێمی کوردستان لە هەوڵی ئەوەدایە کار لەسەر جێبەجێکردنی یاسا دەکات، لەبەرئەوە ناتوانێت رۆژنامەنوسان بشارێتەوە تەنها بە ئارەزووی خۆیان." لە ڕۆژانی پێش دەستگیرکردنیدا، شێروانی لە ئەکاونتی خۆی لە فەیسبووک، کە زیاتر لە 10 هەزار شوێنکەوتووی هەیە، بڵاوی کردووەتەوە، ڕەخنەی لە سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان مەسرور بارزانی گرتووە و داوای لە پارێزەران کردووە، کە پرسیار لە سەرۆکی حکومەت بکەن لەبارەی کوشتنی ڕۆژنامەنووسان و چالاکوانانی مافی مرۆڤ لە هەرێم. هاوکات ڕەحمان غەریب، ڕێکخەری گشتی سەنتەری میترۆ لە لێدوانی ڕێکخراوەکەدا بۆ رێکخراوی سی پی جەی ئەوەی هەڵسەنگاندووە، کە شێروانی دەکرێت بە پێی یاسای خراپ بەکارهێنانی ئامێرەکانی پەیوەندیکردن یان ناوزڕاندن بە یاسای عێراقی ئەگەر بە یاسای خراپ بەکارهێنانی ئامێرەکانی پەیوەندی کردن تۆمەتبار و تاوانبار بکرێت، دەتواننن تا پێنج ساڵ زیندانی و بڕی 5 ملیۆن دیناری عێراقی (4200 دۆلاری ئەمریکی) سزای بدەن؛ ئەگەر بە مادەی 433 ی یاسای سزای عێراقی تۆمەتبار بکرێت بە ناوزڕاندن، لەوانەیە ڕووبەڕووی یەک ساڵ زیندانی و بڕی 100 دینار (نزیکەی 8 سەنتی ئەمریکا) بکاتەوە. شایەنی باسە بەپێی راپۆرتی ئەوکاتەی کۆمیتەی بەرگری لە رۆژنامەوانان سی پی جی لەنیۆرک، شێروانی پێشتر لە 28ی کانوونی دووەمی 2019 لە شاری دهۆک دەستگیرکرا، بە و تۆمەتانەی کە لە دژی ئاسایشی دەوڵەت ئەنجام دراون، ماوەی 42 رۆژ زیندانیکرا. هەروەها بەپێی توێژینەوەی سی پی جەی ، لە نیسانی 2012 دا شێروانی بەبێ فەرمانی گرتن و بۆ ماوەی چەند ڕۆژێک لەسەر دوو ماددە کە رەخنەی لە گەندەڵی حکومەت گرتووە دەستگیرکرا . لەکۆتایی بەیاننامەیەکایندا سەنتەری میترۆ دەڵێن ئێمە وەك سەنتەری میترۆ تۆمەتەكانی رێكخەری راسپاردە نێودەوڵەتییەكان لە حكومەتی هەرێمی كوردستان بە تەواوەتی رەتدەكەینەوە، داوا دەكەین دەسبەجێ ئەو مادە یاساییە بگۆڕی بۆ یاسای رۆژنامەگەری و بە كەفالەت ئازاد بكرێت. هەروەها دەیان رۆژنامەوان و میدیاکار لەهەرێمی کوردستان و دەرەوەی هەرێمەکە ئەم دەستگیرکردنەی شێروان شێروانی رۆژنامەنوس شەرمەزار دەکەن. کەمپینی داکۆکی لەئازادی و سەلامەتیی ” شێروان شێروانی ” و هەموو ئەو چالاکوانانەی کە لە زینداندان دەڵێن "ئێوارەی چوارشەممەی 7 ـی ئەم مانگە، تاقمێک لە چەکدارانی دەمامکداری دەسەڵات بە ترس و تۆقاندنەوە هەڵیانکوتایە سەر ماڵ و حەرەمی خێزانیی رۆژنامەنووس شێروان شێروانی و لە بەر چاوی خێزان و منداڵەکانی لە ژێر هەڕەشەی چەک دەستگیریان کرد و بۆ شوێنێکی نادیار گواستیانەوە." لەکۆتاییدا پرسیار دەکەیەن دەکرێت ئەو تومەتانەی کە ئاڕاستەی رۆژنامەوان شیروان شێروانی کراوە بەبەڵگەوە بۆ رایگشتی ئاشکرا بکرێت؟ بۆچی ئەو رۆژنامەوانە مافی قسەکردنی لێسەندراوەتەوەو لەو رۆژەوەی کە دەستگیرکراوە نەیانهێشتووە هیچ لێدوانێک بدات بۆ میدیاکان؟ ئەو بەڵگانە چین کە رێکخەری حکومەتی هەرێم بۆ راسپاردە نێودەوڵەتییەکان دیندار زێباری دەڵێت ئەو رۆژنامەوانە شێروان شێروانی دانی بەوەدا ناوە كە ئەو لە سەرچاوەی دەرەكییەوە یارمەتی دارایی كراوە بۆ دروستكردنی ئاڵۆزی و پشێوی؟ شایەنی باسە کردەی دەستگیرکردنی رۆژنامەوان شێروان شێروانی رووبەڕووی رەخنەو ناڕەزایی بۆتەوە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان و میدیاکاندا و هاوکات چەندین رێکخراوی نێودەوڵەتی و ناوخۆیی ئەم کردەوەیە شەرمەزار دەکەن و داوای روونکردنەوە یان دەستبەجێ ئازادکردنی دەکەن. سەرچاوەکان: -حکومەتی هەرێم -رێکخراوی کۆمیتەی بەرگری لەرۆژنامەنوسان سی پی جەی. -سەنتەری میترۆ. -سەندیکای رۆژنامەنوسان

 چیا عەباس لەشکرێک لە نوسەر و لێکۆڵەوەر و پەرلەمانتار و قەڵەمبازی سیاسی لە سایەی دەسەڵاتی حزبی و حوکمرانی راستەوخۆ و ناراستەوخۆ قەڵغانی قسە و یاسا  وشەیان بە دەوری قەڵای حزب و دەسەڵاتدا چەقاندوە، راشکاوانە بە شان و باڵی حزب و سەرکردە و دەسەڵاتدا هەڵدەدەن. ئەمجۆرە کەسانە ئەرکی حزبی خۆیان لە بەرامبەر پارە و پلە و ئیمتیازات بە دەق جێبەجێ کردوە و دەیکەن، چونکە بێئەوە نەدەبونە خاوەنی یەک دو ڤێڵا و چەند ملیۆنێک موچە و خانەنشینی و ماشێن و حەسحەسی تایبەت و منداڵ و کەس و کاریان ناچنە خوێندنگا تایبەتە گران بەهاکان و بۆ پژمێنێک بۆ چارە نانێرنە وڵاتانی دەرەوە، ئەمە بێجگە لەوەی لێرە و لەوێ جارجار گیرفان و گەدەیان بەم بەرپرس و ئەو جەمسەر پر و چەور دەکرێن. لەئێستادا ناسنامە و ماهیەتی زۆربەیان لای خەڵک زانراون.  بەشێکی تر، تایبەت لە هەر دو حوکمرانی و پەرڵەمانی بەغدا و هەولێر، وەک راوێژکارە " عەیارە بەرزە"  بێ ژمارەکان، کارمەندە باڵاکان، دەڵاڵە  بوکەشوشانەی  ( الدمی المتحرکة ) لە سوچ و قوژبن و جومگەکانی حزب و حوکمرانیدا بە پەتی ئاڵێنراو لە پەنجەی حزب و بەرپرسدا دەکەونە جوڵە و قسە و سەماکردن،  چەندین بەرێوەبەر و بەرپرسی کەناڵەکانی راگەیاندن، دەزگا هونەریە موزەیەفە هاوردەکراوەکان و بەرپرس و بەرێوەبەری پەیج و ژورە دیجیتاڵە تاریکەکان  سوپایەکن هاوشێوەی تابوری پێنج، کۆسپ و لەمپەری گەورەن لە بەردەم ئایندەیەکی گەش بۆ  نەتەوە و نیشتمان و زەمینەخۆشکەری راگرتنی دۆخی سیاسی و حوکمرانی ئێستا و تێكدان و تێکشکاندنی کڵتور و هونەر و نەریتە رەسەنەکانی کۆمەڵگای کوردەوارین. پارتی و یەکێتی تا ئەو ساتەی بە ئارەزوی خۆیان لفیان لە سامانی نیشتمان دەدا و ئەو قەیرانە خەستانەی ئابوریان بەرهەم نەهێنابو نزیکەی چواردە هەزار موچەخۆریان لە دەزگاکانی راگەیاندن و پاشکۆکانیاندا هەبو، جەمسەرەکانی حزبیش هەریەک کەناڵی راگەیاندنی خۆی دروست کردوە، بە پارەی میللەت ئاو دەدرێن و زاریان شیرین دەکرێن و گەدەیان چەور دەکرێن و حەزە فرە قەبارەکانیان دابین دەکرێن. گەر حکومەتی هەرێم دەزگایەکی باوەرپێکراوی راستگۆی ئاماری هەیە بێت تەنها لە بواری راگەیاندندا ژمارەی کەناڵە حزبیەکان، ژمارەی کارمەندانیان، تێچوی دروستکردن و بەرێوەبردن و مەساریفیان بخاتە بەرچاوی میللەت، بەناو دەستەکانی " چاودێری دارایی و دەستپاکیش" بپرسن ئەم پارەیەتان لە کوێ بو؟  ساڵانێکە ئەم سوپایە بەتەنیشت ئەرکی حزبیانەوە رۆژانە تۆوەکانی چەندین بیرۆکە و چەمک و پروپاگەندە و هەواڵی چەواشەکەر و تێکدەر لە ناخی نەتەوە و نیشتماندا دەرێژن، دەسەڵاتیش بزەی لێوی دێت چونکە دامرکاندنەوە و لاوازکردنی ئیرادە بۆ ئایندەیەکی باشتر لەوەی ئێستا مەبەستێکی بنەرەتی ئەو هەڵمەتە دەمامک کراوە خەست و بەرفراوانەیە. چەندین کەناڵی تەلەفزیۆن بە سەرپەرشتی چەند کەسانێک بەناو پسپۆر و هونەرمەند شەو و رۆژ کاردەکەن بۆ تێكشکانی بونیادی سیاسی و فکری و کۆمەڵایەتی نەوەی گەنج. لە بری ئەوەی کاتێک بۆ نوسەر و مێژوناس و شاعیر و سەرکردە و پیاوە گەورەکانی کورد تەرخان بکەن هاتون زۆربەی کات سەرقاڵی باسکردن و نمایشکردنی سنگی روت و لەش و لاری نەرم و روخسارە ساختە ئارایشتەکراوەکان و ماچی یوداسن، هونەرمەندە فابرەکەکراوەکانی نێو سندوقی جادوگەریش لە بەرامبەر چنگێک دۆلار و ئیمتیاز سەمای لە خشتەبردن بەرپا دەکەن. ساڵانێکە ئەم تاقم و موچەخۆرانە بە ئاگاییەکی مەبەستدار و نیەتێکی دیاریکراو لە وەتەری ئاڵۆزی خەڵک دەدەن کە لە وشەی بێ ئومێدیدا بەرجەستە بوە،  لە بری ئەوەی باسی مێژوی خەباتی سەرکردە و تێکۆشەرانی حزبەکانی کوردستان و شۆرشەکان بکەن و لە خەڵکی بگەیەنن حزب دەبێت ئامرازێک بێت بۆ ئایندەیەکی گەش و گەلەکەمان پێویستیان پێیان هەیە هەوڵیان داوە و دەیدەن کە لە مێشکی تاکی کوردا بیچەسپێنن باوی حزب و بزوتنەوە و ئاراستەی نوێ بۆ گۆرانکاری نەماوە، ئەوانەی کارێکی لەو جۆرە بکەن باشتر نابن لەوەی ئێستادا بونیان هەیە، یاخود بەلایەنی کەمەوە دەبنە پاشکۆی دەسەڵات و دواجار کۆپیەکی هێزەکانی تر، مەخابن لە غیابی دەنگی ئەڵتەرنەتیڤی پێویست تا رادەیەک لەم هەڵمەتەیاندا سەرکەوتو بون. ئەم ماشێنە راگەیاندنە زەبەلاحە لەلایەن حزب و دەسەڵاتەوە تاوتاو قورمیش دەکرێن، رۆژێک بای بای لە بەغدا دەکەن و رۆژێکی تر دەیکەنە کەعبەی برایەتی و دەستور و پارە و پول. رۆژێک هێزەکان یەکتر دێوەزن دەکەن و سەرکردە و کەسایەتیەکانیان بە خۆفرۆش و خاک فرۆش و تێکدەر ناوزەد دەکەن رۆژێکی تر دۆست و هاوپەیمان و پشت و پەنای یەکترن و ..... تاد. بەشێک لە پەرڵەمانتار و نوسەر و راوێژکارەکان لە هەمو سوچ و قوژبنێکی ژورە ئەلکترۆنیە بێ ژمارەکان، بەشێکیان چەند جەمسەرێکی حوکمرانی و حزبی سپۆنسەریان دەکەن، هەر خەریکی زەرب و تەرحی ژمارەکانی بری موچە و پاشەکەوت و قرتاندنەکانیانن، بە شێکردنەوەی بێتام و بێ کەڵکی ئەم برگە و ئەو مادەی یاسا کەشێکیان خەڵقاندوە کە کوردستان بەهەشتی یاسا و رێساکانە و ئەوانیش فریادرەسن، لە واقیعدا ئومێدێکی سەراب ئاسا بە فەنەری حزبیەوە لە ئاسمانی نیشتماندا هەڵدەکەن. بەتەنیشت ئەمانەشەوە ئەو چەند پەرڵەمانتارانەی بەغدان کە ناو بەناو نوسینێک، نامەیەک، لێدوانێک و نارازایەتیەکیان هەیە، سەرەرای ئەوەی باسی دەکەن بەشێک لە راستیەکان لە خۆ دەگرن، بەڵام چەواشەکاریەکە لەوەدایە راستەوخۆ و ناراستەوخۆ بەغدا بە فریادرەسی دۆخی ئاڵۆزی هەرێم پێشنیاز دەکەن، ئەمانە بێ پشک نین لە تۆخکردنەوەی بێ ئومێدی خەلک، هەر بۆیە کە کازمی، لەوانەیە سبەینێ مالیکی و عامری یا سەدریش، بێنە کوردستان خەڵک دەستیان بەتوندی بگوشن و ماچ بکەن.    رەچەتەکانی تۆخکردنەوەی بێ ئومێدی و چەواشەکردن و رێگریکردن لە رەوت و هزری نوێ و کارکردن بۆ ئایندەیەکی گەش لە مەتبەخی حزبی و دەسەڵاتدا دەهۆنرێنەوە و لە بەشێک لە جومگەکانی پەرلەمان، حزب، حوکمرانی و راگەیاندنەکاندا بە ترش و خوێ و بەهاراتەوە کار لە سەریان دەکرێت. هەرچەندە خەڵک چێژی ئەو تەبخەی کردوە بەڵام لەغیابی وەڵامێکی یەکگرتوی راشکاوانەی پر بەپێست بۆ ئەو هەڵمەتانە ئەوا بێباکانە ئەوان بەردەوام دەبن... !  

مەریوان وریا قانع لە دوو ڕۆژی ڕابردوودا کۆمەڵێک نووسینم لەسەر ئەو وێنانە بینیی لە پەیوەندیدا بە سەردانەکەی لاھور شێخ جەنگی یەوە، بۆ شاری ڕانییە لەسەر تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاوکرانەوە. وێنەکان کۆمەڵێک خەڵک نیشانئەدات کە پێشوازیی لەو بەرپرسەی یەکێتی نیشتیمانی دەکەن و لە چاوەڕوانی ھاتنیدا لەسەر شەقامێک بەڕیز وەستاون. بۆ کەسێک شارەزاییەکی تەواو سەرەتایی لە تەکنیکەکانی پڕوپاگەندەکردندا ھەبێت، بە ئاشکرا بۆی دەردەکەوێت ئەو وێنانە بەشێکن لە سیاسەتێکی بیرلێکراوە و پلان بۆدانراوی پڕوپاگەندەکردن ھەم بۆ یەکێتی وەک ھێزێک ھەم بۆ ئەو بەرپرسەی یەکێتی، وەک کەسایەتییەکی سیاسیی تازە. لە سادەترین پێناسیدا پروپاگەندە بەو شێوازێک لە پەیوەندیکردن دەگوترێت، کە دەخوازێت کاریگەریی لەسەر ئەوانە بەجێبھێڵێت کە ئاراستەیان دەکرێت، کاریگەرییەک لە قازانجی ئەو ھێز و کەس و لایەنەدا کە پڕوپاگەندەکە ئەنجامئەدات. پڕوپاگەندە جۆرێکی تایبەتیشە لە جەنگی سایکۆلۆژیی بەرامبەر بە کەسان و ھێزگەلێک دژ بە باتەکانی ئەو پڕوپاگەندەیە بیردەکەنەوە. بە بۆچوونی من ئەو وێنانەی لە دوو ڕۆژی ڕابردوودا لەسەر سەردانی ئەو بەرپرسەی یەکێتی بۆ ڕانیە نیشاندار پڕوپاگەندەیە، پڕوپاگەندەیەکی ڕووت، بەو مانایەی باسمکرد. ئامانج لەم پڕوپاگەندەیەش دوو شتە. یەکەمیان نیشاندانی یەکێتی نیشتیمانییە وەک ھێزێکی جەماوەریی و نیشاندانی ئەو بەرپرسەی یەکێتییە وەک کەسێکی جەماوەریی. دووھەمیان وەڵامدانەوەی ھەموو ئەوانەی پێیانوایە خەڵکی کوردستان پشتی کردۆتە دوو ھێزە حوکمڕانەکەی ھەرێم و وێناکردنی ئەو دووھێزە وەک کۆمەڵێک دز و جەردە و گەندەڵ و تاوانبار. وێنەکان دەیانەوێت ئەو بەرپرس و پارتانە وەک کەس و پارتی خۆشەویست نیشانبدات. لە سەردەمی حامورابییەوە وێنە بۆ ئەم مەبەستانە بەکاردەھێنرێت و دەخرێتەگەڕ، چ جای دونیای ئەمڕۆ کە دونیای وێنە و دونیای ئاماژەی دیگیتاڵییەوە. تا ئێرە کێشەیەک نە لە وێنەکان و نە لە گوتارە پڕوپاگەندەییەکەدا نییە، ھێزێکی سیاسیمان ھەیە پڕوپاگەندە بۆ خۆی و بۆ یەکێک لە بەرپرسەکانی دەکات. لە جەنگێکی ڕەمزیدایە لەگەڵ ھەموو ئەوانەدا کە ڕەخنەگریی ئەم ھێزە و کەسایەتییە سەرەکییەکانی ناوین. ئەوەی کێشەیە ئەو نووسین و سەرنج و بڵاوکراوانەیە کە ژمارەیەکی زۆر لە نووسەر و ڕۆشنبیر بەرامبەر بەو وێنانە نووسیان و بڵاویانکردوە. زۆرینەی ھەرەزۆری ئەو نووسین و سەرنجانە دووربوون لە سادەترین خوێندنەوە و شیکردنەوەی عەقڵانییەوە و پڕبوون لە کاردانەوەی سایکۆلۆژیی پەڕگیر. سایکۆلۆژیایەک لەڕاستیدا سایکۆلۆژیای نائومێدبوونی گەورە و ھەمەلایەنە. ئەمە وادەکات ئەو نووسین و کارادانەوانە، لە دوا دەرەنجامدا، ببن بە بەشێک لە ستراتیژیەتی گوتارە پڕوپاگەندەییەکەی یەکێتی و حوکمڕانانی کوردستان. ئەو دید و ڕوانینە بۆ خەڵک و کۆمەڵگا نمایشبکەن کە ئەو گوتارە دەخوازێت دروستیانبکات و بڵاویانبکاتەوە. ئەو سایکۆلۆژیایە بەھێزبکەن کە ئەم گوتارە دەیەوێت بەھێزببێت، سایکۆلۆژیای نائومێدبوون و وەڕسبوون. ئەوەی بینیمان لەو نووسینانەدا زمانێکی بارگاویی بوو پڕ لە ھەڵچون و توڕەبوون بوو، کە ھەستێکی تاڵ بە نائومێدیی ھێرخانە سایکۆلۆژیی و ئەخلاقییەکەیەتی. نووسەرمان بینی بە دەستەواژەی ”حەشامەت“ ؛ ”ڕەشەوڵاخ“، ”گەمژە“ باس لە خەڵک بکەن و بە ”بێناموس“ و ”حەیوان“ وەسفی بکەن. لەمەش بترازێت جارێکی تر سەدبارەکردنەوەی ئەو تێزە ناڕاست و ھەڵەیەمان بینیی، کە باس لەوە دەکات مرۆڤی ئەم دەڤەرە بە تەنھا ”یەک خودا“ تێرناخوات، بەڵکو پێویستی بە ”زیاد لە خوا” و بە چەندان ”پەیکەر“ ھەیە بیپەرستێت. ئەم جۆرە تێزانە کە کۆپیکردنێکی خراپی تێزەکانی گۆستاف لۆبۆنن سەبارەت بە “جەماوەر“ وەک کۆیەکەی بێفیکر و گەمژە و نەزان کە ”بۆ ھەموو شتێک پێویستی بە خودایەک ھەیە“، بە یەک خودا نا، بەڵکو بە چەندان خودا، خودایەک بۆ ھەر مەسەلەیەک. ئەوەشی کەمەکێک شارەزای دیاردەی فاشیزم بێت، دەزانێت ھەم گۆستاف لۆبۆن و ھەم جۆر سورێل لە سەرچاوە سەرەکییەکانی فیکری فاشیزمن. بەھەرحاڵ ئێرە شوێنی باسکردنی ئەم بابەتە نییە. بگەڕێینەوە بۆ وێنەکانی ڕانییە و لە خۆمان بپرسین بەڕاست ئەو وێنانە ئەو شتانەمان پێدەڵێن کە ئەو نووسەرانە باسیدەکەن. سەرەتا با بپرسین ئەوانەی لەو وێنانە دەردەکەون ژمارەیان چەند دەبێت؟ سەیرێکی وردی وێنەکان نیشانیئەدات ژمارەی ئەوانەی لەسەر شەقامەکە وەستاون و ژمارەی ئەوانەی لە دەوری بەرپرسەکەی یەکێتی کۆبوونەتەوە، لە چەند سەد کەسێک تێناپەڕن. ئەوانەشی لە ھۆڵەکەدا گوێیلێدەگرن ھەر چەند سەد کەسێکە. ئەمانە کەسانێکن بێگومان یەکێتی بە ھەوڵ و کارێکی زۆر لەو شوێنەدا کۆیکردونەتەوە و وێنەکانیش کە گیراون بەمەبەستێک گیراون وەک ژمارەیەکی زۆر نیشانیابدات. ئەگەر وایدەبنێین ھەموو ئەوانەی لەو وێنانەدا کۆبوونەتەوە ٥٠٠ کەس، نا بڵێ ھەزار کەسن، ئەو پرسیارەی پێویستە لێرەدا لە خۆمانی بکەین ئایا ئەمانە ئەو کۆمەڵگایەن کە بە ”حەشامەت“ ناویان ببەین و بەردەوام پێویستاین بە زیاد لە ”خودا“ و ”پەیەکەر“ێک ھەیە بیپەرستن؟ بە ڕاست ژمارەی دانیشتوانی ڕانییە چەندە و ئەوەی لەو وێنانەدا دەیبینین چ ڕێژەیەکی ئەو دانیشتوانەیە؟ بەگوێرەی ئاماری سەرژمێریی بۆ ساڵی ٢٠٢٠، ژمارەی دانیشتووانی قەزای ڕانییە ٢٤٢ هەزارو ٢٠٤ كەسە، کە ناو شاری ڕانیە خۆی نزیکەی ١٠٨ ھەزار کەس دەژیی. لەم ژمارە گەورەیەی خەڵک، ١٠٠٠ کەس ھێما بۆ چ ڕێژەیەکی بەشداربوون و بەدەمەوەچون دەکات؟ وەڵامەکەی ئاسانە: لە سەدا سفر و لە دەدا چوار %٠، ٤ بۆ ھەموو قەزای ڕانییە. بۆ ناو شاری ڕانیەش دەکاتە: لە سەدا سفر و لە دەدا ھەشت %٠، ٨ واتە ژمارەی ئەوانەی لەو نمایشە ڕێکخراوەدا بەشداربوون ھێشتا لە خوار ڕێژەی لە سەدا یەکەوەیە. واتە لە ٩٩% دانیشتوانی ئەو شارە بەشداریی ئەو گەمە میدیاییە سیاسییەیان نەکردوە. پرسیارەکە ئەوەیە ئایا بەڕاست ئەم ڕێژە بچووکە ھی ئەوەیە ئەو ھەموو تێزە بێبنەما و زیانبەخشانە لەسەر حەشامەت و گەمژە و کۆیلە و ڕەشەوڵاخی لەسەر بنیادبنرێت؟

‎عوسمان گوڵپی تا ئێستا ئەوەی ڕوونە ئەوەیە كە هەڵبژاردنی داهاتووی عێراق فەردی فرەبازنەیی دەبێت، بە جۆرێك كە لەگەڵ كۆتای ئافرەتاندا گونجاو بێت، بەمەش یەك بازنەیی پارێزگاكان بۆ ئەم هەڵبژاردنە دەكرێتە چەند بازنەیەك، ئەگەر چی یاسایی هەڵبژاردنەكان زۆر بڕگە و ئاستەنگ ماوە لە بەردەمیدا و ئەگەری گۆڕانكاری لەبەردەمدا زۆرە و هێزە سیاسیەكان كاریگەریان لەسەر تێپەڕاندنی یاساكە دەبێت و دەستەوەستان دانانیشن یاسایەك پەتی سێدارە بۆ قەبارەی حیزبەكانیان هەڵواسێ، بەڵام ئەوەی ئێستا هەیە یەكلاكردنەوەی بازنەكانی هەڵبژاردنە، فرەبازنەیی و قایمەی فەردی لە بنەمادا لێدانە لە پێگە و دەنگی حیزبە بچوكەكان، ئەو حیزبانەی بەبێ كۆبوونەوەی دەنگی بازنەی فراوانی پارێزگایەك، ناتوانن دەنگی پێویست بۆ كورسی بهێنن. ئەم جۆرە یاسایە كە فەردی و فرەبازنەییە، حیزبەگەورەكان تۆختر دەكاتەوە و حیزبە بچوكەكان كاڵتر، هەر بۆیە لەو وڵاتانەی ئەم یاسایە جێ بەجێدەكرێت(بەكەمێك گۆڕانكاریەوە) ئەو وڵاتە دیاردەی فرەحیزبی تێیدا پاشەكشەی كردوە و دیاردەیی جوت حیزبی و تحالفات تێیدا گەشەی كردوە بەڕای من ئەم یاسایە گەر بتوانرێت جێبەجێ بكرێت، ئەوا هەنگاوێكی جدی دەبێت بۆ پاشەكشەی ئەو فرە حیزبیەیی كە هیچ ئیزافەیەكی پێ نەبوو بۆ ژیانی خەڵك و ژینگەیەكی سیاسی ناتەندروستی بەرهەم هێناوە و دوكانی سیاسی گەشەپێدا، هەندێك حیزب دەكوژێنێتەوە و هەندێكیتریش دەخاتە دۆخی نەبوون، لە بەرامبەردا حیزبە جێ نفوزەكان تۆخ دەكاتەوە و چانسێكیش دەداتە كەسایەتیە سەربەخۆكانی دەرەوەی حیزب، بەلەبەرچاوگرتنی ژینگەی عێراق كە ژینگەیەكی ئاڵۆزە و پێشبینی و خوێندنەوەی ئاسان نیە و سەختە ئەم یاسایە بۆ هەرێمی كوردستانیش گۆڕانكاری جدی بەدوای خۆیدا دەهێنێت، چونكە ئەم یاسایە چانسی دەرچونی كاندیدی حیزبەكانی دەرەوەی پارتی و یەكیەتی زۆر لاواز دەكات، بەجۆرێك كە ئەم هەڵبژاردنە دەرفەتی چونە بەغدای حیزبەكانی دەرەوەی پارتی و یەكیەتی زۆر كەم دەكاتەوە، بەجۆرێك كە هیچ یەك لە هێزەكانیتر ناتوانن لە تاقانەیی دەرچن لە خولی داهاتووی پەرلەمانی عێراق و هەندێكیشیان پێیان لە بەغداد دەبڕێت. تاكە دەرگای بەدەستهێنانی كورسی بۆ حیزبەكانی دەرەوەی پارتی و یەكیەتی، تحالفات و كۆبوونەوەیە لە دەوری یەك بەجۆرێ كە لە بازنەكاندا یەك كاندیدیان هەبێت و هەموان دەنگی پێ بدەن و ڕێككەوتن بكەن لەسەر دابەشكردنی كاندیدەكانیان بەسەر بازنەكاندا، ئەوەش بێ كێشە نیە، چونكە هێزە سیاسیەكانی دەرەوەی پارتی و یەكیەتی زۆر دوورن لەیەك و بازنەی دەنگدەرانیان جیاوازە و جەماوەریان زۆر دوور كەوتونەتەوە لەیەك، لە ڕابردوودا هێندە كاریان لەسەر یەك و دژبەیەك كردوە كە زۆر قورسە ئەم جەماوەرانە پێكەوە كۆكبن لەسەر دەنگدان بە كاندیدەكانی یەك، ئەوە جگە لەو دابەشبوونە سیاسیەی كە هەیانە لە نێوان پارتی و یەكیەتی، ڕەنگە دوو نمونەی ڕابردوو بۆ تێگەشتن لە هاوپەیمانێتی بەس بێت( لیستی چاكسازی چوار حیزبەكە ، لیستی ئیسڵاح) هەردوو لیستەكە كە هاوپەیمانێتی بوو شكستی خوارد با  دەنگەكانی ڕابردووی سلێمانی بكەینە نمونەیەك بۆ ئەو فرە بازنەییە، كە بەپێی بڕیاری پەرلەمانی عێراق و بەپێی یاساكە دەبێتە پێنج بازنەی هەڵبژاردن، واتە توانای جەماوەری حیزبەكان لە سلێمانی پەرت ئەبێت بۆ پێنج بازنە، وە دەنگی هیچ بازنەیەكیان ناگەڕێتەوە بۆ بازنەیەكیتر، لەمەدا تاكە هێزی سود مەند یەكیەتیە، كە توانای سیاسی و ئیداری و سەربازی لەم ناوچەیە هەیە و كۆمسیۆنەكەش لە پارێزگای سلێمانی گوێڕایەڵیەتی و توانای یاریكردنی هەیە بەدەنگەكان و هەڵبژاردنەكانیتریش هەر وایكردوە سەبارەت بە حیزبەكانیتر، كۆمەڵی ئیسلامی كە لە تەواوی پارێزگای سلێمانیدا یەك كورسی پەرلەمانی بەدەستهێناوە و ژمارەیەك دەنگی فەوتاویشی هەبوو، ئێستا ئەو دەنگانەی كە كۆمەڵ لەپارێزگای سلێمانی بەدەستی هێناون پەرت دەبن بۆ پێنج بازنە و لە بەهێزترین بازنەیدا كە دەڤەری ڕاپەڕینە ژمارەی دەنگەكانی ناكاتە لە %٣٠ كورسیەك، ئەمەش پێماندەڵێت لەو پێنج بازنەیە كۆمەڵی ئیسلامی چانسی بەدەستهێنانی هیچ كورسیەكی نابێت، ئەم نمونەی كۆمەڵی ئیسلامیە بۆ یەكگرتووی ئیسلامیش تەواوە و هەمان دەرئەنجامە، لە ئەنجامی گریمانەی ڕێككەوتنی ئەم دوو هێزەشدا، هێشتا چانسی بەدەستهێنانی كورسی لە هیچ بازنەیەكدا نیە، بۆیە پێویست بە هێزی سێهەم دەكات بۆ ئەوەی بتوانن لە بازنەكاندا ببنە ڕكابەری یەكیەتی بۆ بەدەستهێنانی كورسی و لەم حاڵەتەشدا باشترین چانسی كورسیان هەڵەبجە و دەڤەری ڕاپەڕینە. بۆ بزووتنەوەی گۆڕانیش دۆخەكە سەخترە، چونكە ئەوان لەبەردەم دابەشبونی جەماوەرەكەیاندان و لە باشترین حاڵەتدا دەتوانن سود لە كۆتای ئافرەتان ببینن، لە بەرامبەردا ئەوانەی لە خوار گردەكەوەن گەر لەچوارچێوەی كاندیدی سەربەخۆدا خۆیان كاندید بكەن ئەوا گۆڕان ڕكابەریەكە دەگوازێتەوە بۆ ناو خۆیی و ئەو جەماوەرەی كە لەهەمان بازنەدا كاردەكەن، ئەمەش زۆر سەخت دەبێت، ئەوەی گرنگە بۆ گۆڕان ئەوەیە كە پێویستی بەهێزی دووەمە بۆ ئەوەی لە بازنەكاندا ببێتە ڕكابەر و لە باشترین حاڵەتدا و بەبونی هێزی دوەمیشەوە ئەوكات چانسی دەبێت بۆ چونە بەغدا، بۆ نەوەی نوێش یاریەكە قورسترە، تواناكەی دابەش دەبێت بۆ پێنج بازنە و لە هیچ بازنەیەكیشدا بە ئەندازەی بەدەستهێنانی كورسی دەنگدەری مسۆگەری نیە، لەبەر ئەوەی بۆشاییەكی گەورەی لە نێوان خۆی و حیزبەكانیتر دروستكردوە ناتوانێ بەڕێككەوتنێكی ئینتیخابی ئەو بۆشاییە كەم بكاتەوە و بەسود بیشكێنێتەوە بۆ خۆیی و خۆی لە تەنهایی دەربازكات، بۆیە نەوەی نوێ دەبێت پشت بە تواناكان و نفوزی خۆی ببەستێت و بەمەش شەری بەدەستهێنانی كورسی زۆر قورس دەبێت، لە پارێزگای سلێمانی پارتی هەمان چارەنوسی حیزبەكانیتری هەیە، وەك چۆن ئەمە بۆ حیزبەكانیتریش ڕاستە لە هەولێر و دهۆك بەقازانجی پارتی، یەكیەتی حیزبی دەستخاڵی دەڤەری پارتیە و حیزبەكانیتریش حاڵیان لە سلێمانی باشتر نیە، هەرچی حیزبە بچوكەكانیترە لە حاڵەتی یەك بازنەیی پارێزگادا كورسیان بەدەست نەهێناوە، ئەوا لە فرەبازنەیدا بەشداریكردنیش دەبێتە نوكتەی هەڵبژاردن و نەك بۆ خۆیان بەڵكو هیچ ئیزافەیەكیان بۆ حیزبەكانیتریش نابێت و هیچ لایەكیان پێ لاسەنگ ناكرێت. ئەوەی دەمێنێتەوە چانسی بەشداری ژمارەیەك كەسایەتیە لەدەرەوەی حیزبەكان و بەشداریكردنیان لە هەڵبژاردن، ئەگەرچی ئەم یاسایە دەرفەتێك دەكاتەوە لەدەرەوەی حیزب خەڵك نوێنەری خۆی بگەیەنێتە پەرلەمان، بەڵام ئایا هەرێمێك كە تەواوی جومگەكان قۆرخی دەسەڵاتە و هەڵبژاردنیش پرسێكی یاریپێكراوی گاڵتە ئامێزە، تا چەند دەتوانێ ئەو دەرفەتە تۆخ بكاتەوە بۆ كاندیدانی سەربەخۆ، لە حاڵەتێكدا دۆخی دەستكاری دەنگی دەنگدەران وەك هەڵبژاردنەكانی پێشتر دەبێت، لەبەردەم ڕەحمەتی دەسەڵاتدا لە كۆتایدا من پێموایە ئەم هەڵبژاردنە كۆتایی بە حیزبەكانی دەرەوەی پارتی و یەكیەتی دەهێنێت لە بەغداد و بازنەی كاری حیزبەكان دەبێتەوە بە سلێمانی و هەولێر، وە ئەمەش وا دەكات نوێنەرایەتی هەرێمی كوردستان لە بەغداد یەكلاببێتەوە بۆ یەكیەتی و پارتی و هیچ دەنگێك لەدەرەوەی ئەمان نەبێت، بازنەی كاری حیزبی كۆمەڵ و گۆڕان و یەكگرتوو و نەوەی نوێش دەبێتەوە بە سلێمانی و هەولێر نەك بەغداد، لەم حاڵەتەدا هێزەكان تەنها بە تحالفاتی گەورەی فراوان دەتوانن هاوسەنگی بگۆڕن و بەتەنیشت یەكیەتی و پارتیەوە خەڵكی خۆیان بنێرنە پەرلەمانی عێراق، ئەوەش بۆ ئەم هێزە پەرتبوانە ناكرێت،  لێرەدا پرسیارەكە ئەوەیە، ئایا زەمینەی پێكەوە بەشداربوونی ئەم هێزانە هەیە؟ ئایا ئەم هێزانە بایی ئەوە متمانەیان هەیە دەنگدەر لەبەرامبەر پارتی و یەكیەتیدا دەنگیان پێ بدەن؟ چۆن دەتوانن لەو ماوە كەمەدا دووری نێوانیان كەم كەنەوە و ببنە یەك پاكێج؟ ئایا ئەتوانن؟ كەمن پێموایە ناتوانن گەر سەرنج بدەیت، پارتی و یەكیەتی لە قسەكردن لەسەر ئەم یاسایە تەنها باس لە ناوچە جێناكۆكەكان دەكەن، چونكە پارتی كورسیەكانی هەولێر و دهۆكی بە فرەبازنەیی مسۆگەرە و یەكیەتی كورسیەكانی سلێمانی، كێشەی ئەوان موسڵ و كەركوكە، ئەوەی دەمێنێتەوە ئەوەیە كە فرەحیزبی پاشەكشە دەكات و حیزبی باڵادەست گەشە دەكات، ئەوەش خواستی ئاراستەی سیاسەتی ئەمریكایە لە عێراق بۆ ئەم قۆناغە

ئەنوەر حسێن (بازگر) (1) لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا، خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی بۆ ساڵی (2020) درا بە (WFP – ڕێکخراوی خۆراکی جیهانی) لە نێوان (318) کەسایەتی و لایەنی جیاوازدا. (WFP) کە یارمەتی هەژاران و لێقەوماوان دەدات و خوادنیان بۆ ئامادە دەکات و گەورەترین ڕێکخراوی نێودەوڵەتییە، کە هەوڵ دەدات بۆ بنەبڕکردن و کۆتاییهاتن بە هەژاری و یارمەتیدانی بێ سەرپەرشتان و لێقەوماوان، ساڵانە یارمەتی خۆراک دەبەخشێتە (90) ملیۆن کەس لە زیاتر لە (70) وڵاتدا. لە کاتێکدا ئەو خەڵاتە دەدرێتە (WFP) کە برسێتی تەنگی بە زۆرێک لە کۆمەڵگانی مرۆڤایەتی هەڵچینوە بەهۆی شەڕ و ململانێی سیاسی و چەکدارییەکانەوە بە تایبەتی لە یەمەن، سوریا، ناگۆڕنا کارباخ، واش چاوەڕوان دەکرێت ڕێژەی برسییەکان لە سەردەمی کۆرۆنادا بگاتە (265) ملیۆن کەس. ئامارەکان باس لەوە دەکەن ڕۆژانە (WFP) (5600) بارهەڵگری گەورەی پڕ لە خۆراک و (30) کەشتی و (100) فرۆکەی پڕ لە خۆراک دەگەیەنێتە دەست خەڵکانی برسی و ناوچەی کارەساتبار، واتا ساڵانە نزیکەی (15) ملیار ژەمە خۆراک ئامادە دەکات، کە بە تەنها لە ساڵی (2019) (8) ملیار دۆلاری لەو پێناوەدا خەرجکردوە، کە لە سەرتاسەری جیهان کۆیدەکاتەوە، بەڵام بەهای خەڵاتی نۆبڵ تەنها (1) ملیۆن دۆلارە، بەڵام گرنگی و بەهای خۆی هەیە بۆ ڕێکخراوەکەی.  خاڵێکی تری گرنگیش ئەوەیە، ڕەنگە ڕێکخەرانی خەڵاتی نۆبڵ بیانەوێت بەو پەیامە (WHO – ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی) لە ئێستادا هانبدەن بۆ دۆزینەوەی بە پەلەی ڤاکسینی کۆرۆنا، کە زیاتر لە یەک ملیۆن هاوڵاتی کوشتوە و ئەمەش هاندەر بێت بۆ ئەوەی لە ساڵی داهاتوو خەڵاتی نۆبڵ بدرێتە (WHO). لەپاڵ وەرگرتنی خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی بۆ (WFP) دەبێت ئەوەش بیر بخەینەوە، کە هێشتا کورد بۆ سەرۆک (مام جەلال و عەبدوڵڵا ئۆجەلان) و عێراقیش بۆ (سیستانی) چاویان لەسەر ئەوە خەڵاتەیە، کە مافی سادە و شایستەی خۆیان و گەلەکەیانە. (2) خەڵاتی نۆبڵ بۆ تاڵەبانی و سیستانی، مافێكی سروشتییە، وەكوو دوو كەسایەتی لە ململانێ و كێشە و قەیرانە تائیفی و مەزهەبییەكانی وڵاتێك كە ناوی عێراقە، ڕۆڵێكی یەكجار گەورەی ئاشتی و پێكەوە ژیانیان تا ڕادەیەكی باش دابین كردوە. ئەگەر چی عێراق، لە ئەزەلەوە هەمیشە پڕ ئاریشەو قەیران و خوێنڕشتن بوە، بەڵام ئەگەر چەند هەوڵێك هەبووبێت بۆ بەرگرتن لەم ململانێ لە مێژووی عێراقدا و بە تایبەتی لە دوای ڕووخانی بەعسەوە، تاڵەبانی و سیستانی بوون. تاڵەبانی وەكوو كەسایەتییەكی دیموكرات و ئازادیخواز، سیستانی وەكوو مەرجەع و كەسایەتییەكی ئایینی شیعە، لە ڕابردوودا هەمیشە ویستویانە پردی پەیوەندیی نێوان پێكهاتەكانی شیعە، سوننە و كورد بن، ئەمە بەو مانایە نییە كە ڕۆڵ و كاریگەریان لە ناو پێكهاتنە ئیتنی و مەزهەبییەكانی خۆیاندا نەبوە، یان هیچ كاریگەریی نەتەوەی كورد و لایەنگری بۆ كێشەی گەلەكەی نەبوە، یان لایەنگری بۆ مەزهەب و هەستی شیعەگەرایی نەبوە. بەڵام هەرگیز نەزعەی نەتەوەیی كوردی و نەزعەی مەزهەبی شیعە گەرایی، نەبوەتە هۆی دژایەتیی و دوژمنایەتی لایەنەكانی تر، یان ڕەوایەتی دان بە هەر زوڵم و زۆرییەك كە كرابێتە سەر لایەك، یان بە تایبەت سوننەكان یان مەسیحییەكان و پێدانی خەڵاتی نۆبڵ بۆ ئاشتی كە ساڵانە دەدرێتە كەسایەتییەكی جیهانی و نێودەوڵەتی لە ئۆسلۆی پایتەختی نەرویژ، بۆ كەسانێك كە خزمەتی ئاشتیان كردبێت یان خەڵكانێكی دیموكرات و عەدالەتخواز و ڕابەرێكی مەزنی كۆمەڵگاكانی خۆیان بن. زۆرن ئەوانەی ئەم خەڵاتەیان وەرگرتوە (ئون سان سوگی لە بۆرما، ئیسحاق ڕابین، شیمۆن پێرێس، شیرین عبادی، فریدریك دیكلێرێك، كوفی ئەنان، مارتن لوسەر كینگ، نیڵسۆن ماندێلا، ئەنوەر سادات، محەمەد بەرادعی، میخائیل گۆربا تچۆف، هینری كیسنجەر، یاسر عەرەفات..). ئەم ناوانە و زۆری تریشن، كە هەندێكیان نەك ئاشتیخواز نەبوون، بەڵكوو بەرپرسن لە كوشتاری خەڵكی بێ دیفاع یان لە سیاسەتی ئاپارتاید و هەڵاوێردنی ڕەگەزی، بەڵام دیارە پێدانی ئەو خەڵاتە بۆ دوایین هەنگاوی ئەم كەسانە بوە بۆ ئاشتی و ڕێككەوتن لەگەڵ نەیارەكانیان، بەڵام خەڵكانی ئازادیخواز و تێكۆشەری زۆریشیان تێدایە كە قوربانی زۆریان دا لە پێناو گەل و نیشتمان و ئازادی و دیموكراسی و لە بابەتی (ئان سان سوگی و ماندێلا)، كە بێ گومان مام جەلال و سیستانی ئەگەر لەمانەیان زۆرتر و زیاتر نەكردبێت، كەمتر نەبوە، بەڵام قەدەری عێراقییەكان و لەناویشیاندا كوردەكان وایە كە هێشتا فۆكەسی جیهان و لیژنەی دادوەری خەڵاتی نۆبڵی سوڵح باش نەچوەتە سەر كورد و عێراقییەكان، وەكوو چۆن لە ڕابردووشدا لە بواری ئەدەب، غەدریان لە یەشار كەمالی نووسەری كورد كرد لە توركیا. دڵنیام خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی زوو یان درەنگ دەدرێتە مام جەلال و سیستانی، بەڵام گرنگ ئەوەیە ئەو مافە سادە و ئەو ڕێزە گەورەیان لێ بگیرێت، هەست بكەن وەڵامی هەوڵ و خەبات و ئاشتی و قوربانییەكانیان وەرگرتوەتەوە. (3) سەرەنجام دەركەوت، عێراق، كوردستان، هەرێم و نە (ی.ن.ك) بێ مام جەلال، پڕە لە كەموكوڕی، غیابی ئەو ڕۆڵی هەیە لە سەرهەڵدانی قەیران و كاریگەریی خراپیشی كردەسەر ڕەوشی سیاسیی عێراق و هەڵكشانی كێرڤی نائارامی، توندوتیژی، تیرۆر و نائەمنی و ململانێی تایەفی شیعە و سوننە. رۆڵی مام جەلال لە عێراقی نوێدا، لەو كاتەوە دەستی پێ كرد كە ئەمریكییەكان (2003) ویستیان عێراق بڕووخێنن، پرسیان ״مام جەلال بە بۆچوونی تۆ ئێران دەخاڵەت ناكات لە عێراقدا...؟، یان نابێتە لەمپەر لە بەردەم سیناریۆكانی ئێمە و كارەكانمان لێ تێك بدات...؟״ مام جەلال لە وەڵامدا، سەفەرێكی تاران دەكات و ئەمریكی و ئێرانییەكان لەو دوودڵییە نەجات دەدات، ئێرانییەكان ڕازی دەكات كە ئەمریكا ببێتە دراوسێی تاران - كە بۆ ئەو كات پەیوەندیی واشنتۆن و تاران لە ئەوجی خراپیدا بوو، بەڵام دوا جار، مام، بەوە ئێرانییەكانی قەناعەت پێ كرد، كە ئایا لە ڕووخانی ڕژێمی ئەفغانستان ئێوە، قازانجتان نەكردوە؟ كە هێزە دۆستەكانی خۆتان، مەبەستی بورهانەدین ڕەبانی و قەلبەدیین حیكمەتیار بوو؟ ئێستا لە ئەفغانستان حاكمن و هەر ئەمریكاش پرۆسەكەی بەڕێوە برد. دوا جار مام پێیاندەڵێت: ״رووخانی سەدام و بەعس بۆ ئێوە، لە ئەفغانستان باشترە״، كە ئێرانییەكان دەڵێن چۆن؟ دەڵێت: ״هەموو هێزە سیاسییە شیعەكان، دۆستی خۆتانن، بەشێك لە سوننەكان و توركمانەكان و ئێمەی كوردیش هەر دۆستی نزیكی خۆتانین״، بەو شێوەیە ئێرانییەكان ڕازی دەبن، نەك دژی پرۆسەی ڕووخانی عێراق و سەدام نەبن، بەڵكوو هاوكاری و هەماهەنگی بكەن و بۆچوونەكانی مام جەلالیشیان لە دواییدا بۆ دەركەوت كە سەد دەر سەد ڕاستن، هەر بۆیە ئێرانییەكان و ئەمریكییەكان هەمیشە پشتیوانی سەرۆك كۆمار بوون و پێیان وابوو كە ڕێگای نەجاتی عێراقییەكانە و ڕۆڵی ئەو ڕێگرە لە هەڵگیرساندنی شەڕی تائیفی نێوان شیعە و سوننە، كە ئەو كات دەوڵەتی توركیا، دژایەتیی خۆی لەگەڵ ڕووخانی سەدام و عێراق نیشانداو هاوكاری ئەمریكای نەكرد. مام یەكەم سەرۆك كۆمار بوو لە مێژووی عێراقدا، وەكوو سێ پێكهاتە نەیدەڕوانییە عێراقییەكان، بۆی گرنگ نەبوو مامەڵە و ڕێزگرتن لە سەر بناغەی كوردبوون، شیعەبوون، سوننەبوون بێت، بەڵكوو لە سەر بنەمای ڕێزگرتن لە فۆرمی هیومانیزم و ڕێزگرتن لە ئیرادەی تاكەكان و فەراهەمكردنی ئازادییەكان و دیموكراسی و ڕێزگرتن لە مافەكانیان، سەیری عێراقی دەكرد. واتا لای مام، مامەڵەكردن لە سەر بنەمای ناسنامە، تائیفە، ئیتنیك، ڕەگەز، ڕەش و سپی نەبوو، هەر ئەوەشە عێراقییەكان، مام جەلالیان لە ڕەنگ و ڕەفتاری تەنها كوردبووندا نەدیوە. ئەوەش مانا و مەغزاكەی ئەوەیە سەرۆك، بە بێ ڕەفتار و مامەڵەی دیموكراسیانە و فەراهەمكردنی ئازادی ناتوانێت لای هەموو تاكەكانی ناو ئەو سیستمە بە یەك چاو سەیر بكرێت بە تایبەتیش لە عێراقدا كە لێوانلێوە لە شەڕ و كێشە و مێژوویی و ناكۆكییەكانی قوڵپدەدەن، بە تەنها فاكتەرێكی سادەی بەس بوو. هەر بۆیە تا سەردەمی وجودی مام لە بەغدا، بەر بەو ناكۆكی و تەقینەوانە گیرابوو كە ئێستا ڕوویان دا. بێ گومان ڕۆڵی مام جەلال لەگەڵ سیستانی تەواوكەری یەكتر بوون لە عێراقدا، ئەم وەكوو ڕابەر و كارێزمایەكی دیموكرات و ئازادیخواز، سیستانیش وەكوو مەرجەعیەت و پیاوێكی مەزهەبی و دینی كە هەمیشە دەستی بە ئاشتییەوە بوو كە نەكا لە ڕێگا دەربچێت و ببێتە ماڵوێرانی بۆ گەلانی عێراق. واتا مام و سیستانی لە عێراق، تەواوكەری یەكتربوون، هەر بۆیە ئێستا عێراقییەكان، كورد و وڵاتانی دراوسێش دەبێت بۆ ڕێزگرتن لەم خەبات و تێكۆشانەی ئەوان، كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی قەناعەت پێ بكەن، كە تاڵەبانی و سیستانی شایەنی وەرگرتنی خەڵاتی نۆبڵن بۆ ئاشتی. چۆن ئەم مافە دراوە بە شیمکۆن پێرێز و عەرەفات، لە سەر پرۆسەی ئاشتی و سوڵحی ئیسرائیل و فەڵەستینییەكان. چۆن درا بە دیكلێرك و ماندێلا لە ئەفریقای باشوور لە سەر كۆتاییهاتن بە سیستمی ئاپارتاید و هەڵاوێردی ڕەش و سپی. بەڵام مەسەلەیەكی گرنگ هەیە كە لە عێراقدا هەرگیز جارێكی تر دووبارە نابێتەوە، ئەوانیش نە دیكتاتۆریەتی سەدام حسێن و ڕژێمە ڕەفتار فاشیەكەی، نە دیموكراسییەكەی تاڵەبانی و ڕۆڵە گرنگ و مێژوویی و ئاشتیخوازانەكەی، ممكنی نییە هیچیان لە عێراقدا جارێكی تر دووبارە ببنەوە. (4) وەكوو زۆر جاری تر، لیژنەی دادوەری خەڵاتی نۆبڵ دوور لە چاوەڕوانی زۆربەی شارەزایان و پسپۆڕان، دابەشكردنی خەڵاتەكانی جۆرێك لە تەم و ناڕوونی پێوە دیارە. یان وەكوو زۆر جاری تری لیژنەكە بە لێكدانەوە و تێڕوانینی سیاسی و كاریگەریی سیاسەتی وڵاتانی زلهێز تۆمەتبار دەكرێت بۆ پێدانی خەڵاتەكە لە بابەتی ئەوەی ڕوویدا و خەڵاتەكەی دا بە دوو كەسی پاكستانی و هیندستانی. مەلالا یوسفزای، ڕكابەری چەندین ناوی دەكرد بۆ وەرگرتنی خەڵاتەكە، لەوانە (ئیدوارد سنودن، تشیلی مانینگ، پاپای ڤاتیكان، فلادیمێر پۆتین سەرۆكی ڕووسیا) و سەرئەنجام خەڵاتەكە بە نسیبی مەلالای پاكستانی بوو. مەلالا، ئەگەر چی چالاكوانێكی چالاكی بواری مافەكانی فێركردنە بە تایبەت بۆ ژنان، لە ساڵی (2012) لە لایەن بزووتنەوەی تاڵیبانەوە برینداركراو دواتر ڕەوانەی بەریتانیا كرا بۆ چارەسەر و دواتریش میدیاكانی خۆرئاوا زیاد لەپێویست مەلالایان گەورە كرد و وەكوو سیمبوڵێكی بێ وێنە بۆ دژایەتیی تاڵیبان بەرجەستەیان كرد، لە سەر ئاستی نەتەوە یەكگرتوەكان و سەرۆكی ئەمریكا و گەورە بەرپرسانی ئەورووپی پێشوازی لێ كراو بە ملیۆنان نووسخە كتێبی جۆراوجۆر بە زمانە زیندوەكانی جیهان لە سەر ژیانی چاپكرا. لە كاتێكدا مەلالا هێشتا زۆر گەنجەو تەمەنی (17) ساڵە، پێشتریش هیچ ئەفراندن و پەرجویەكی سەیر و سەمەرەی نەخوڵقاندبوو، بەڵام هەمیشە خۆرئاوا ئەم جۆرە سیاسەتانە بەكاردەهێنێت، كە بێ گومان بە مەبەستی سیاسی و لێكدانەوەی باكگراوندی سیاسی. لە پاڵ مەلالاشدا بە هاوبەشی خەڵاتەكە درا بە كایلاش ساكوارانی چالاكوانی مافی منداڵان، گوایە ناوبراو پارێزگاری لە تەقالید و سوننەتەكانی غاندی كردوە و بەكاریهێناوە. هەر كەس دیقەتی هەر دوو ناوەكە بدات، تابلۆیەكی پەردەپۆشكراوی سیاسی هەست پێ دەكات بۆ پێدانی خەڵاتەكە، بە واتایەكی تر پێدانی خەڵاتەكە مانا و مەغزا سیاسییەكەی ئەوەیە كە دراوەتە دوو كەسی هیندستانی و پاكستانی، كە ئەم دوو وڵاتە زیاتر لە (40) ساڵە لە شەڕ و ململانێی تونددان و تەنانەت چەندین جار شەڕ لە سنورەكانیان ڕووی داوە و بە هەزاران كەس بوونەتە قوربانی، هەمیشە ئەمریكا و خۆرئاوا مەترسی هەڵگیرساندنی جەنگێكی ئەتۆمی لە نێوانیاندا دەكەن، بە هۆی ئەوەی هەر دووكیان خاوەنی چەكی ناوەكین، بۆیە هەمیشە ئەو وڵاتانە دەیانەوێت دەستیان بەو دوو وڵاتەوە بێت و ئاگاداریان بن تا نیمچە كیشوەری هیندستان نەبێتە مەیدانی جەنگێكی گەورە. بە تایبەتی كە هەر دووكیان بە دۆستی ئەمریكا و خۆرئاوا دەناسرێن و لە ناوچەكەشدا سێ مەترسی گەورە هەن كە ڕۆڵی ئەوان دەتوانێت مەترسییەكان ئیحتوا بكات، ئەوانیش ئەفغانستان، ئێران، بزووتنەوەی تاڵیبان و قاعیدەیە. واتا دەكرێت بڵێین، بەم تێڕوانینانە خەڵاتەكە ڕەهەندێكی سیاسی هەیە، وەكوو چەندین خەڵاتی پێشووتر كە سەد دەر سەد ڕەهەندی سیاسی هەبوە، وەكوو پێدانی خەڵاتی نۆبڵ بۆ نێڵسۆن ماندێلاو فریدریك دیكلێرك لە 1993 لە باشووری ئەفریقا لە نێوان دوو كەسایەتی شۆڕشگێڕ و دیكتاتۆر. دلالیلاما لە تبت (1989)، میخائیل گۆرباچۆڤ لە سۆڤیەت (1990)، ئون سان سوكی لە بۆرما (1991) بە تایبەتتریش پێدانی خەڵاتی نۆبڵ، یاسر عەرەفات، ئیسحاق ڕابین، شیمۆن پێرێز لە فەڵەستین و ئیسرائیل (1994)، تەوا و خەڵاتێكی سیاسی بوو. شیرین عبادی (2003) لە گەرمەی ململانێی نێوان تاران و خۆرئاوا، باراك ئۆبامای سەرۆكی ئەمریكا (2009)، لیو شیار بوو لە چین (2010)، دواترینیشیان كایلاش ساتیارانی هیندستانی و مەلالا یوسفزای پاكستانی بۆ ساڵی (2014). بە تێڕوانین لەو ناوانەی سەرەوە، دەكرێت وا خوێندنەوە بە پێدانی ئەو خەڵاتە بكرێت كە زۆر جار ڕەهەندێكی سیاسی ڕۆڵی تێدا دەگێڕێت. ئەگەر نا ئایا لەیلا زانا شاییستەتر بوو بۆ خەڵاتی نۆبڵ یان مەلالا یوسفزای؟ لە كاتێكدا لەیلا زانا بەقەدەر هەموو تەمەنی مەلالا لە زینداندا بوە و ئەشكەنجەی كێشاوە بە دەست دەسەڵاتدارانی ئەنكەرە و چالاكوانێكی سیاسی و بەهێزی بواری سیاسی، كوردایەتی و ژنان بوە و هەڵسوڕاوێكی گەورەی ناوچەكەش بوە. مەبەستی سەرەكی نووسینەكەم، ئەوەیە كە پێشتریش وتبوم ئایا عەبدولڵا ئۆجالان ڕێبەری زیندانیكراوی پارتی كرێكاری كوردستان(PKK)  شاییستەی ئەم خەڵاتە نییە؟ لە زۆربەی ئەو ناوانەی لە سەرەوە هاتوون، بە تایبەتی لە مەلالا شاییستەتر نییە؟ لە كاتێكدا ئۆجالان هەموو ژیان و تەمەنی بۆ بەدیهێنانی مافەكانی گەلی كوردی چەوساوە و ژێردەستەتەرخان كردوە. هەموو ژیانی بەدیهێنانی دونیایەكی باشتر و خۆشگوزەرانیتر بوە بۆ ژنان، كوڕان، كچانی كوردستان و بەناچاری دەستی دایە خەباتێكی چەكداری سەپێنراو لە بەرامبەر ئەو مانیفێستە چەپەڵەی ئاتا تورك كە دەیوت كوردەكان توركی شاخەوین نەك مرۆڤ. ئۆجالان شاییستەی خەڵاتی نۆبڵە یان مەلالا كە (21) ساڵە لە زیندانێكی تاكەكەسیدایە، بە بەرچاوی لیژنەی دادوەر خەڵاتی نۆبڵ و ئەمریكا و ئەورووپا لە سەر چیش..؟ تەنها شۆڕش و خەبات و بەرگری لە گەلەكەی هەڵبژاردبوو، ئامادە نەبوو تەسلیمی سیاسەتە نەگریس و چەپەڵەكانی ئەمریكا و ئەورووپا بێت، بۆیە بە گەلەكۆمەكێی نێودەوڵەتی (ئەمریكی، ڕووسی، ئیسرائیلی، ئەڵمانیی، توركی، یۆنانی، سووری و كینیایی) وەكوو دیاری (1999) گرتیان و تەسلیمی بوڵند ئەجەویدی سەرۆك وەزیرانی توركیایان كردەوە. ئێستاش ئامادە نین خۆی لە زیندان ئازاد بكەن و ڕێكخراوەكەی لە لیستی تیرۆر دەركەن، كە لە شەڕەكانی ئەم چەند ساڵەی دوایی لە كۆبانێ دەركەوت، ئۆجالان و بزووتنەوەكەی توانای خوڵقاندنی چ موعجیزەیەكیان هەیە بەرامبەر گەورەترین گروپی تیرۆریستی داعش كە زۆربەی وڵاتانی ناوچەكەی هێناوەتە لەرزین و شڵەژان، بەڵام تەنها خوێندكارانی ئاپۆچی بوون كە شكستیان بەم گروپە هێناو بەناچاری ئەمریكاش بڕیاری پشتیوانیانی داوە. ئۆجالان سیمبولی ئازادیخوازی ڕێگای مرۆڤایەتییە یان مەلالا؟ ئۆجالان شاییستەی خەڵاتی نۆبڵە یان مەلالا؟  

                     ئاسۆ حاجی گرەویان دەکرد کابینەی مەسرور بارزانی تەواو ئەمنی و شاراوە بێ و کەرستەی مامەڵەکردنی لەگەڵ خەڵک ترس بێ،بەڵام تەواو پێچەوانە دەرچوو مەسرور بارزانی لە مێژویی سیاسی کوردستان و ناوچەکەدا کابینەیەکی روون و دیار لە شوشە کردە چوارچێوەی کارەکانی،بێگومان ئەوە مانای سەرکەوتنی تەواو و کارنەکردنی بێخەوش نیە بەڵکو مانایەکی نوێی حوکمڕانی و پەیوەندی نێوان خەڵک و حکومەتە،کە دەکرێ بە سەرەتای باشترکردنی ئەوەی کراوە و راست کردنەوەی ئەو خواریانەیە کە پێشتر بە راست کردنەوەیان رانەگەیشتوون. مانەوەی مەسرور بارزانی بۆ ماوەی زیاتر لە 10 کاتژمێر لە نێو پەڕلەمان و لە بەردەم پرسیار و لێپرسینەوەی پەڕلەمانتاران رەنگە شکاندنی ریکۆرد بێ لەلایەن سەرۆک وەزیرانێک لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا کە لە یەک دانیشتنی پەڕلەماندا وەڵامی زیاتر لە 400 پرسیار بداتەوە کە بەشێکی زۆری ئەو پرسیارانە وەک تەلە بوون و بەشێکی دیکەشیان بۆ شکاندن و دژایەتی کردنی سەرۆکی حکومەت و پێکهاتەی کابینەکەی بوو،بەڵام هەموو ئەوانە بە باشە و خێر بۆ حکومەت و سەرۆکەکەی شکایەوە چونکە وەک خۆی گوتی: لە ئێوە زیاتر سوورتر و گەرمترم لە روبەڕوبوونەوەی گەندەڵی و ریشەکێش کردنی. بە درێژایی ماوەی کارکردنی کابینەی نۆیەم وێڕای هەبوونی قەیرانی دارایی و چارەسەرنەبوونی گرفتەکانی نێوان هەولێر و بەغدا بەڵام خەڵک لە رووی دەروونیەوە زیاتر ئارامی و سەقامگیری پێوە دیارە و گەشبینترە لەوەی کە کێشەکان چارە دەکرێن و ژیان باشتر دەبێت چونکە هەست دەکەن ئیرادەیەکی بەهێز هەیە کە بۆ ئەو ئامانجە کار دەکا و تێدەکۆشێ،هەبوونی ئەو ئیرادەیەش هۆکارێکە بۆ گۆڕانی تێڕوانینی خەڵک بۆ حکومەت و دەسەڵات لە تێڕوانینێکی گوماناوی و ترس بۆ تێڕوانینێکی دڵنیایی و خۆشویستن،بە تایبەتیش کە بە هەوڵەکانی ئەو کابینەیە و سەرۆکەکەی ئاسۆیەکی گەش هەیە بۆ گەیشتن بە لێکتێگەیشتنی باش و کۆنکریتی لەگەڵ بەغدا لە چارەسەرکردنی گرفتی دارایی لەوەش گرنگتر لە چارەسەرکردنی کێشەی ناوچە کوردستانیە کێشە لەسەرەکان. ئەو کابینەیە شتێکی دیکەشی نیشاندا و خەریکە دەیسەلمێنێ کە کارنامەکەی و رێزبەندکردنی پرسەکان و کارەکان بە گوێرەی پیویستیان و پەیوەندیان بە ژیان و گوزەرانی خەڵک وەک پێوەر وەرگیراوە،چەند جیبەجێ بکرێن ئەوەندە روبەری گەندەڵی گچکەتر دەبێ و ئومێدی خەڵک گەورەتر دەبێ،رەنگە ئەو کەسانەی کە یەک موچەیان هەبووە و ژیانێکی ئاسایی دەگوزەرێنن هێشتا هەستیان بە کاریگەری جێبەجێکردنی یاسای چاکسازی نەکردبێ بەڵام ئەوانەی کە زیاتر لە موچەیەکیان وەرگرتووە دەزانن کە چەند مانگە ئەو یاساییە کلک و گوێی کردوون و ئەو ناهەقیەی بۆ نەهێشوون و لەگەڵ بەردەوام بوونی کارەکان بەو ئاراستەیە ئەو حکومەت لە جیاتی ناوەندێک دەسکەوت و مشەخۆری ئەوە دەگەڕێتەوە سەر ئەرکی راستەقینەی خۆی کە خزمەتکردن و پێشکەشکردنی باشتر و پاراستنی سەر و ماڵی هاوڵاتیانە.

مەریوان وریا قانع حکومەتی ھەرێم لە زاری نوێنەرەکەیەوە باس لەوەدەکات ڕۆژنامەنووسێکی ڕفێنراو لەناو ماڵ و منداڵی خۆیدا و بێسەروشوێنکراو لە ماوەی ڕبروودا ”دانی بەوەدا ناوە“ کە ”یارمەتی دارایی دەرەکیی“ وەرگرتوە بۆئەوەی لەڕێگای نووسین و قسەکردنەوە پشێوی لە ھەرێمدا بنێتەوە، حکومەتی ھەرێم ناشیرین بکات و قسەی نەشیاو بە بەرپرسان بڵێت، لە ئەنجامیشدا ئاسایشی ھەرێمەکە بخاتە مەترسییەوە. بۆ کەسێک کەمەکێک شارەزای شێوازی حوکمڕانیی ھەندێک لە سیستمە سیاسییە ھەرە ناشیرینەکانی سەدی بیست بێت مۆدێلی ئەم جۆرە شانۆگەرییە گەمژانەیە بە ئاسانی دەناسێتەوە. کەس ھێندەی ڕژێمەکەی ستالین لە دروستکردنی شانۆگەریی ساختەی ”دانپیانان“دا شارەزانەبوو، بەجۆرێک ئەنجامدانی ئەم شێوازە لە شانۆگەریی دانپیانان، یەکێکە لە تەکنیکە سەرەکییەکانی دیاردەی ستالینزیم لە سەدەی بیستەمدا، بەعسییەکانی سەردەمی دەسەڵاتدارێتی سەدام حوسەینیش شتێکیان لە ڕژێمەکەی ستالین گەڕابووەوە، وەک ستالین، سەدام ھاوڕێکانی دەگرت و بەر لە کوشتنیان ناچاری دانپیانانی ساختەی دەکردن، ئینجا بە ڤیدیۆ دانپیانانە ساختەکانی بەناو ڕیزەکانی حیزبەکەدا بڵاودەکردەوە.. زۆرێک لە ڕژێمە ستەمگەرەکانی تری دنیا بەم مەھزەلەی ”دانپیانان“ەدا تێپەڕیون و بەشێکبووە لە تەکنیکی ترساندن و بێدەنگکردنی کۆمەڵگا. ئەوەی مایەی پێکەنین و بەزەییە لەم شانۆگەرییە ناشیرین و گەمژەییانەی حکومەتی ھەرێمدا ئەوەیە تێکدانی ئاسایشی ھەرێمەکە بە قسەی ڕۆژنامەنووسێکەوە گرێئەدات لە دۆخێکدا ٩٥ لە سەدی دەزگا میدییایە جۆربەجۆرەکان، تەلەفیزیۆن و ڕادیۆ و کەناڵە ساتالایتەکان و ڕۆژنامەکان و سایتەکانی سەر ئینتەرنێت، موڵکی پارتە سیاسییەکان و لەناو پارتەکانیشدا موڵکی کەسە پارەدار و دەسەڵاتدارەکانی ناو ئەو پارتانەن. ئەم میدیایە ڕۆژانە درۆ و پڕوپاگەندەی ڕێکخراو بۆ ئەو کەسانە و پارت و ھاوپەیمنەکانیان دەکەن. کۆنترۆڵکردنی زۆرینەی ھەرەزۆری کەناڵە میدیاییەکان یەکێکە لە ئاکارە سەرەکییەکانی حوکمڕانیەکەی ھەرێم. ژمارەی دەنگە میدیاییە سەربەخۆکان بە پەنجەی دەستێک دەژمێردرێن، لەبەرامبەر ئەو لەشکرە گەورەیە لە ڕۆژنامەکار و دەزگای میدیایی ئاراستەکراودا. لە ھەمووی بێماناتر تۆمەتبارکردنی ئەو ڕۆژانەنووسەیە بەوەی کە وێنەی حکومەتی ھەرێم و بەرپرسەکانی ناشیرین دەکات، وەک ئەوەی حکومەتی ھەرێم و بەرپرسەکانی فریشتەبن و ھەموو دونیا سوێدن بەسەری ئەوان بخوات. ڕاپۆرت و ئۆرگانە نێودەوڵتیەکانی مافی مرۆڤ و ڕێکخراوەکانی چاودێریکردنی گەندەڵیی و ڕێکخراوەکانی بەرگریکردن لە ڕۆژنامەنووسان و ڕۆژنەمگەریی، ھەر ھەموویان حکومەتی ھەرێم وەک یەکێک لە ڕژێمە ناشیرینەکانی دونیا نیشانئەدەن. شێروان شێروانی سەرچاوەی دروستبوونی ناڕەزاییەکانی خەڵکی کوردستان نییە تا ێەو بەلاڕاێیاندا ببات، ئەو سەرچاوەی پشتکردنی خەڵکی کوردستان لە پارتە سیاسییەکان و لە حکومەتی ھەرێم نییە. بەرپرسانی کوردستان خۆیان و حکومەتەکەیان سەرچاوی ئەو ھەموو ناڕەزایەتیی و تووڕەبوونن کە ساڵ لە دوای ساڵە لە کوردستاندا کەڵەکەدەبێت، بەجۆرێک پردێک بۆ گفتوگۆ لەنێوان کۆمەڵگا و ئەو دەسەڵاتدارانەدا نەماوەتەوە. ئەم بەرپرسانە دەڵێی لەو وڵاتەدا ناژین کە حوکمڕانیی دەکەن. لە دواھەمین ھەڵبژاردندا نزیکەی ٧٠ لە سەدی خەڵکی کوردستان بایکۆتی ھەڵبژاردن و یارییە پڕ تەزویرەکەی ھەڵبژاردنی ھەرێمیان کرد. ئەم بەرپرسانە و حکومەتەکەیان، بە تایبەتی دوو ھێزە حوکمڕانکەی کوردستان، لە باشترین حاڵەتدا نوێنەرایەتی ٢٠ لە سەدی خەڵکی ئەم وڵاتە دەکەن و ٨٠ لە سەدەکەی تری وەک دز و جەردە و تاوانبار سەیریان دەکەن. بە کورتییەکەی، بڵاوکرنەوەی گومانلێکراوی دانپیانانی ناو ژورە تاریەکەکان دەرکەوتێکی تری ناشیرینبوونی سەرتاسەریی ئەم حوکمڕانییە سوڵتانییەیە.

  د.مەیادە نەجار سەردانی سەرۆكی حكوومەتی كوردستان مەسروور بارزانی رووداوێكی گرنگ مێژوویی بوو،چونكە كردنەوەی دەرگای دیالۆگ لەنێوان هەردوو دەستەلاتی جێبەجێكردن و دەستەلاتی یاسا دانانە کە هەوڵدانێک هەبوو یٔەو دوو دامەزاروە لە جیاتی تەواوکەری یەکتر بن یٔەوە لە یەکتر بکەونە سەنگەری دژایەتی و یەکتربڕن بن. بەم هەنگاوە مەسروور بارزانی نیشانی دا لە پێناوی رزگاربوون لە قەیرانەكان دەرگای حكومەت كراوەیە بۆ دروستكردنی هەماهەنگی لەگەل سەرجەم دامەزراوەكاندا، یٔەوەی دووپات كردەوە هەموو هەوڵەكان بۆ تپێەراندنی قۆناغە سەختەكان دەخاتەگەڕ، كابینەی نوێیەمی حكومەتی هەرێم بەخوێنی نوێ و هێزێكی دینامیكی تۆكمەوە و توانایەكی مرۆیی گەنجانە لەیەكەم رۆژی دامەزراندنیەوە توانی چەندین هەنگاوی گرنگی بنێتبە تایبەتی لە جێبەجێکردنی مادەکانی یاسای چاکسازی کە مەسرور بارزانی لە رۆژی یەکەمی دەستبەکاربوونیدا وەک ناونشانی پانی کارەکانی حكومەتەکەی هەڵی گرتووە.  بەر لەدامەزراندنی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم، كۆمەڵێك چەواشەكار و خۆفرۆش بریاریاندابوو بەهەموو توانەیەك هەولێ ناشیرین كردنی كابینەكە بدەن، هەولەكانیشیان لەم بوارەدا خستبۆوە گەڕ ،بەداخەوە بەشێك لەپەرلەمانتارانیش بۆ موزایەدەی سیاسی بەبێ ڕەچاوكردنی دۆخی هەرێم كەوتنە بڵاوكردنەوەی هەواڵی ناراست و یٔاماری خەیاڵی و چەواشەكردنی هاولاتیان پیلانگیری و دواتریش كۆكردنەوەی یٔێمزا بۆ پرساندی سەرۆكی حكومەت ، مەسرور بارزانی زۆر هێمنانە وەلامی پرسیاری 98 پەرلەمانتاری دایەوە بەیٔاشكرا پێی گوتن كەپێویست بەموزایەدە و هاشوهوشی راگەیاندن ناكات ، یٔەو خۆی سەردانی كردن و رێگەی پرسیاركردنی بۆ كردنەوە و دەرفەتی گومان و لێکدانەوەی جیاوازی نەهێشت. یٔەوەی بینیمان درێژترین دانیشتن لەمێژووی پەرلەمانی كوردستان تۆماركرا كەتەواوی لایەنە جیاوازەكان بەشداربوون، هەمووان مافی پرسیاركردنیان هەبووە، پرسیارەكانیش زۆر ورد و ناروون بوون، هەندێك لەپەرلەمانتاران پرسیاری مەحالیان دەكرد، دەیانویست لەلایەك وەك پالەوان لەنێو شاشەكەدا خۆیان نمایش بكەن، لەلایەكی تر بتوانن گرفت بۆ  سەرۆكی حكوومەتی كوردستان  مەسروور بارزانی دروست بكەن، بەڵام لە بەردەم لێزانی و پشوودرێژی و کاریزمای سەرۆکی حكومەتدا نە توانیان ببنە پاڵەوان و نە توانیان گرفت بۆ دانیشتنەکە دروست بکەن و وەک مەسرور بارزانی گوتی خەڵک یٔێمەیان دیووە و یٔێوەشیان دیوە،بۆیە یٔێمەیان کردۆتە جێگای متمانەی خۆیان و بەرپرسارێتی خاک و خەڵکیان بە یٔێمە سپاردووە. هەنگاوەكانی سەرۆکی حکومەت سەڵمێنەری یٔەو راستییەن یٔاماژەیەكی روونە بۆگۆرانكاری ریشەیی لەسیستەمی بەریوەبردن و هەنگاونان بۆ جێبەجێكردنی هەموو پرۆژە ستراتیژییەكان و پایەكانی دەوڵەتداری،  هەنگاوەكانی وەلامێكە بۆ ناحەزان و دوژمنانی كورد و كوردستان.

سەهین موفتی لە کورتە نووسینێکتدا، دوای ریز کردنی چەند وشەیەک لە بۆ هێور بوونەوەی دۆخی پەیوەندیی نێوان خۆت و لاهوری جەنگی، باس لە ئاراستەکردنی هەندێک پەیج و سۆشیال میدیا دەکەیت کە گوایا لێکدانەوەی چەوت بۆ وتەیەکت دەکەن کە بۆ یادی سێ ساڵەی کۆچی دوایی مامی رەوانشادت  نووسیبووەو دەیانەوێت  وا نیشانی بدەن بەریەككەوتن هەیە لەنێوان تۆو  لاهوری ئامۆزات، ئێ خۆ درۆیان نەکردووە؟  بۆ مەبەستی  ڕووبەڕووبوونەوەی  هەموو ئەوانەش کە رێگرن لەبەردەم جێبەجێکردنی ئەرک و پلانەکانتان لەناو حکومەت و پلان و ستراتیژەکانتان لەناو یەکێتی و حکومەتیشدا، ئەوا بێ شک دەبێت پێ لە جەرگی خۆت بنێیت و پێش هەموان رووبەڕووی ئامۆزاکەت ببیتەوە، چوونکێ هەمو هەوڵەکانی لاهور بۆ ئەوەیە ستراتیژو پلانی باشی حکومەتەکەتان هەرەس بهێنێت...! خاتوو شێری بەڕێز، کە هاوژینی جەنابتەو لە زۆر بۆنەدا بە ئاشکرا باسی کردووە، کە ئامۆزاکانی قوباد کێشەو بەربەستی زۆر بۆ چێدەکەن، تەنانەت فشاری زۆری دەخەنە سەر کە هیچ کارو بڕیارێکی باشی پێ نەدرێت لە سنوری سلێمانی و دەڤەرەکانی گەرمیان و راپەڕینیش...!  ئێستێ کێ خەیاڵی خاوە؟  بەبەرچاوتانەوەو بە ئاشکرا  قاچاخچێتی لە سەر سنوورەکانی زۆنی باڵادەستی ئێوە ئەنجامدەدرێت و ناتوانن رێگری لێ بکەن، ئەگەر ئەمە دەستی ئامۆزاکانتی تێدا نەبێت، کام بەرپرس و سەرکردەی حیزبەکەتان جورئەتی کاری قاچاغێتی ماوە؟ دەنا بە دوو رۆژ دەپێچرێتەوە. ئەوەنییە، ژمارەیەکی بەرچاو لە ئەندامانی ئەنجومەنی باڵای گشتی و بەرژەوەندی حیزبەکەتان هەڕەشەی دەستلەکارکێشانەوه دەکەن؟ ، ئەمە دەرخەری ئەو راستییەیە کە ئامۆزاکانت و بە دیاریکراوی لاهوری جەنگی، یەکێتییەکەتانی بەرەو حیزبێکی تاک بڕیاری بە مێزاجی خۆی بردووە، بۆیێشە پەیوەندییەکانی نێوانتان رووەو گرژی چووەو بە نووسینی پۆستێک لە لاپەڕەکەت، خەیاڵی خەڵکی بێ خاو ناکرێت.

كارۆخ خۆشناو  لەسەرەتای دەست بەکاربوونی (دۆناڵد تڕەمپ) وەک (45)مین سەرۆکی ئەمریکا، زۆرترین لێدوان و تویت و هەڵوێستی بەرامبەر بە کورد هەبووە، لێرەدا دەتوانین لێدوانەکانی تڕەمپ پۆڵین بکەین بۆ: 1- لێدوانە ئەرێنیەکانی تڕەمپ بەرامبەر بە کورد، دوو نمونە: یەکەم: چاوپێکەوتنی تڕەمپ لەگەڵ سەرۆکی هەرێم لە (کۆڕبەندی داڤۆس) و ستایشکردنی ڕۆڵی کورد بە گشتی لە شەڕی تێکشکاندنی داعش. دووەم: لێدوانی تڕەمپ لە (لوتکەی کۆبوونەوەی وڵاتانی ئەندام لە ناتۆ) کاتێک لە پرێس کۆنفڕانسێکدا گووتی "بە بروای من کورد گەلێکی مەزنن، جەنگاورەی ئازاو بە جەرگن لە زۆر بوار ھاوپەیمانی ئێمەن"  دەتوانم بڵێم بە دەیان جاری تر تڕەمپ بە شان و باڵی کوردی هەڵداوە لە ڕێگای لێدوان و تویت و هەڵوێستەکانیەوە، ئەم لێدوانانەی تڕەمپ بۆ ناساندنی دۆزی کورد لەسەر ئاستی ناوخۆ و دەرەوەی ئەمریکا زۆر گرنگ و پڕ بەهان، بە جۆرێک ئەگەر کورد بیەوێت لە ڕێگای کۆمپانیاکانی لۆبیکردنەوە ئەم کارە ئەنجام بدات، پیویستی بە ملیۆنان دۆلار دەبێت. 2- هەڵوێست و لێدوانە نەرێنیەکانی تڕەمپ، دوو نمونە: یەکەم: لە (9 ئۆکتۆبەری 2019) کاتێک تڕەمپ گڵۆپی سەوزی بۆ ئۆردوگان داگیرساند تاکو ڕۆژئاوا داگیر بکات. دووەم: لە (16ئۆکتۆبەری 2017) کاتێک تڕەمپ ڕێگایدا بە سوپای عێڕاق و حەشدی شەعبی هێرش بکەنە سەر کەرکوک و ناوچە دابڕێنراوەکان.  بەکورتی هەڵوێست و تویت و لێدوانەکانی (تڕەمپ) بەرامبەر بە کورد زۆر و بۆرن: 1- زۆرن چونکە تڕەمپ لە ناوهێنانی کورد ژمارەی پێوانەیی شکاندووە بە بەراورد بە (٤٤) سەرۆکەکەی پێش خۆی، واتە تڕەمپ بەتەنیا لە هەموو سەرۆکەکانی پێش خۆی زیاتر ناوی کوردی هێناوە، بە جۆرێک تەنها لە مانگی ئۆکتۆبەری ساڵی ڕابردوو (۲٤) جار ناوی کوردی هێنا. 2- بۆرن چونکە تڕەمپ لە هەندێک لێدوانیدا بە شێوازێک قسە دەکات وەک ئەوەی کە زانیاری دروستی لەسەر کورد پێ نەبێت، بۆ نموونە لە یەکێک لە لێدوانەکانیدا گلەیی لە کورد دەکات کە هاوکاری ئەمریکا و هاوپەیمانانی نەکردووە لە شەڕی (نۆرماندی) لە جەنگی جیهانی دووەم! دۆناڵد تڕەمپ کارەکتەرێکی بزنسمان و سەرۆکێکی (دژە باوە) بۆیە جیاوازە لە هەموو سەرۆکەکانی تری ئەمریکا، واتە تڕەمپ لە دەرەوەی حەوزی واشنتنەوە هاتووە، بۆیە دۆکترینی تڕەمپ بۆ سیاسەتکردن بریتیە لە پێودانگی (بەرژەوەندیە ئابوریەکان) بەڵام لە خولی یەکەمی سەرۆکایەتیکردنی ئەمریکادا (تڕەمپ) تەنها سەرۆک بووە کە زۆرترین ناڕۆشنی لە سیاسەتی دەرەوەیدا هەبووبێت، واتە سیاسیەتەکانی پێشبینی نەکراون (Unpredictable) لەگەڵ ئەوەشدا تڕەمپ خاوەنی شێوازێکی تازە و ناوازەی سیاسەتکردنە چونکە تاکە سەرۆکە کە (تویتەری) کردبێتە مینبەری بەڕێوەبردنی سیاسەتەکانی ناوخۆ و دەرەوە، بە جۆرێک ڕۆژی وا هەبووە تڕەمپ (17) تویتی کردووە! لە کۆتاییدا ئەگەر هەڵسەنگاندنێکی لۆژیکی و زانستی و ئەکادیمی (دوور لە سۆز) بۆ لێدوانەکانی تڕەمپ بکەین بەرامبەر کورد بەگشتی، دەبینین تڕەمپ جێگای ئومێدی کوردانی ڕۆژهەڵاتی کوردستانە چونکە سیاسەتی (ئەوپەڕی فشار)ی بەڕامبەر بە ئێران بەکار هێناوە، بەڵام جێگای نائومێدی باکور و ڕۆژئاوای کوردستانە چونکە (تڕەمپ دۆستی ئۆردوگانە) بەڵام سەڕەڕای هەموو (سەرنج و تێبینی و ڕەخنەیێک) تڕەمپ لە خولی یەکەمدا ژمارەی پێوانەیی تۆمارکردووە لە دەربڕینی لێدوان و هەڵوێستی ئەرێنی و نەرێنی بەرامبەر بە کورد، واتە دۆسیەی کورد لەسەردەمی تڕەمپدا دۆسیەیەکی زیندوو بووە، بۆیە دەتوانین بڵێین تڕەمپ لە ڕێگای تویت و لێدوانەکانیەوە خزمەتێکی زۆری بە ناساندنی دۆزی کورد کردووە، هەروەها هۆکارێکی گرنگ بووە تاکو ناوی کورد وەک (جەنگاوەری ئازا) ببێتە (ویردی سەر زمانی) ڕاگەیاندنەکانی ئەمریکا.

ئازاد جۆڵا  دوای ئەوەی  لە ساڵی ڕابردوودا  ڕۆژانەو  بەردەوام  شەقامەکانی  عێراق بەگشتی و بەغداد بە تایبەتی جمەی دەهات لە خۆپیشاندەران و بۆ ماوەی چەندین مانگ بەردەوام بوون و  مانەوەیان لەسەر شەقامەکان ،  یەکێک لە داواکانی خۆپشاندەران گۆڕینی ئەنجومەنی کۆمیسیاران و  هەموارکردنەوەی  یاسای هەڵبژاردنەکان بوو  ، بۆ ئەمەش ناکۆکی زۆر و قوڵ کەوتە نێوان لایەنەکان  بەتایبەت  لەسەر یاسای  هەڵبژاردنەکان و دیاری کردنی بازنەی هەڵبژاردنەکان ، ئەوەی کەوا  لەکۆتاییدا  ئەنجومەنی  نوێنەران  دەنگی لەسەردا بریتی بوو لە چارەسەرێکی مام ناوەند ، ئەویش بەشێوەیەک کەوا سێ  بۆچوونی جیاواز هەبوو لە لەنێوان  1 بازنەیی و 18 بازنەیی و 320 بازنەیی  دواجار لەسەر  83  بازنەیی ڕێککەوتن و  پەسندکرا ،   ئەوەی  کەوا  پەیوەستە  بە کوردەوە  لەم  شێوە بازنەیەدا  بەم  شێوەیە دەبێت  ٭  هەولێر 15 کورسی و  4  بازنە ٭  سلێمانی  18 کورسی و  5 بازنە ٭  دهۆک  11 کورسی و  3 بازنە بێ گومان لەم  یاسایەدا هەڵەبجە  وەک پارێزگا  ئەژمار نەکراوەو  وەکو پێشتر هەر لەسەر پارێزگای سلێمانی ئەژمارکراوە ، سەبارەت  بە ناوچە جێ ناکۆکەکان   ٭  نەینەوا  31  کورسی ٭  دیالە  14  کورسی ٭  کەرکوک 12 کورسی ٭  صلاح الدین 12 کورسی سەرجەم  ژمارەی ،کورسیەکانی  ئەم چوار پارێزگایە  ناکۆکی لەسەرە  59 کورسیە و لەگەڵ  5 کورسی کۆتا  دەکاتە  64 کورسی  و  بە  56  بازنەی هەڵبژاردن دیاری کراوە    ، لێرەدا  پێویستە  ئەم  ڕاستیە  بگوترێ  دیاری کردنی  بازنەی هەڵبژاردن  ئەرکی  ئەنجومەنی کۆمیسیارانە  نەک ئەنجومەنی نوێنەران ، هەر بۆیە ئەمە بۆتە  جێگای ناڕەزایی  بەشێک لە لایەنەکان و یاسا ناسان و ئەنجومەنی کۆمیسیارانیش ، لەم  یاسایەدا  ئەگەر  کورد  بەیەکگرتوویی و بەبەرنامەیەکی ورد و تۆکمەوە  بەشداری بکات  زیان ناکات ، بەڵکو ڕەنگە لە ناوچە دابڕێندراوەکان چەند کورسیەکیش  زیاد بکات ، لەڕووی دیموکراسیەوە   فرە بازنەیی  هەڵبژاردن دەبێتە هۆی ڕەنگدانەوەی  زیاتری ئیرادەی  دەنگدەر بۆ دیاریکرنی نوێنەری ڕاستەقینەی خۆی و پابەند بوونی نوێنەریش بەشێوەیەکی زیاتر و دیارتر بە دەنگدەرەکانی و  پێداگری لە سەر خواست و پێویستیەکانی خەڵکی  ناوچەکەی خۆی ، بەڵام  لە هەمانکاتیشدا  بازنەی بچوک  ڕەنگە  ئاسانتر لەلایەن هێزە باڵادەستەکانەوە  بەهۆکاری هەبوونی  بەپارەو هێز  کۆنتڕۆڵ بکرێت و هەیمەنەی خۆیان بسەپێنن بەسەر دەنگدەراندا ، هەر بۆیە  هەمان  ئەو هێزو لایەنانەی  لە ساڵی 2018 کۆگاکانی کۆمیسیۆن و سندوقی  دەنگدەرانیان سوتاند  هەر  ئەوانیشن  ئێستا  ئاڵا هەڵگری  فرەبازنەیی .....  

پەیكار عوسمان   - ئەگەر بیرکارییانە باسیکەین، کورد ڕێك ئەڵێ ی ژمارە دووە. دوو دابەشی دوویکە ئەکاتە یەك. کوردیش بەردەوام دابەشی دوو ئەبێت و کاتێکیش کە دابەشی دوو ئەبێت، نەتیجەکەشی هەر ئەکاتەوە یەك و ئەکاتەوە "خۆی". ئەو یەکەی کە جارێکیتر دابەشی دوو ئەبێتەوەو ئەم قەوانە هەر بەردەوام ئەبێت! فەرقی کوردو دوو ئەوەیە، کە دوو ئەبێ دابەشی دوویکەیت ئینجا ئەکاتە یەك، بەس کورد دابەشیشی نەکەیت، خۆی هەر دابەشی دوو ئەبێ و هەر ئەشکاتەوە خۆی و بەردەوام لە خۆیدایەو ناتوانێ خۆی تێپەڕێنێ. - جا بۆ ئەوەی نەتیجەکە بگۆڕێ، ئەبێ هاوکێشەکە بگۆڕێ و چیتر دابەشبوونەکە هەر بەسەر دوودا نەبێت، بەڵکو بەسەر ژمارەکانی تریشدابێت، لێرەشەوە ئیتر نەتیجەکە ژمارەیەکی نوێ بێت و هەمیشە هەر یەك و هەر خۆی نەبێت! ئاخر "فرەیی و جیاوازی" لە دوای دووەوە دەستپێئەکات. (یەك و دوو، لەگەڵ و دژ، یارو نەیار، ڕەشوسپی، فریشتەو شەیتان) تا ئێرا شتەکە جیاوازی نیەو هەر لێکچوونە. دوو نیەو هەر یەکە. لەڕاستیدا هەر بەناویش یەکە، ئەگینا لە ناوەڕۆكدا هیچە، چونکە ئەوێ خاڵی سفری جوڵەیەو ئیتر هەر لە شوێنی خۆتی! - ئێمەش هەمیشە لەو خاڵی سفرەداین، بۆیە هەر هەین و هەر نین. ئاخر ئێمە بە مانای مانەوە، فیعلەین هەین و خۆمان پاراستووە، بەڵام جگە لەمە هیچی ترمان نەکردووەو هێشتا هەر لەوێداین. ئێمە بە "بوونی ئاژەڵیی" هەین، یەعنی وەکچۆن ئاژەڵێك لەو جەنگەڵەو لەناو ئەو هەموو دڕندەیەدا، جۆرەکەی خۆی پاراستووەو هەیە. ئێمەی کوردیش لەناو ئەو هەموو وەحش و دڕندەیەدا، خۆمان پاراستووەو هێشتا هەین، بەڵام لەڕاستیدا لەمە زیاترنین و هێشتا بوونی مرۆییمان دەستی پێنەکردوە! ئاخر "بوونی مرۆیی"، ڕزگاربوونە لە کۆدی ژمارە دوو، ئەو دووەی کە وتمان، دووش نیەو یەکە، یەکیش نیەو سفرە. - ئەو خاڵی سفرەش خاڵی ڕقە. ڕقیش ئەو شتەیە، کە دێتە دەرەوە بەتاڵنابێتەوە، بەڵکو پڕئەبێتەوە. ڕق بە سەرفکردن کەم ناکات، بەڵکو زیاد ئەکات. کە نەشیەتە دەرەوە، ئینسانەکان ئەکات بە بۆمبی ڕق و ئیتر هەموو شتێك ئەکەنە دەرفەتی ئەوەی کە بەیەکتردا بتەقنەوە! - خراپترین شتی ڕق ئەوەیە کە خۆی دروستئەکاتەوە، کوردیش ئەوەتەی هەیە لەم دروستکردنەوەیەدایە، بۆیە هەر لە شوێنی خۆیەتی. هەر لە شوێنی خۆیەتی، چونکە ئەو پرۆسەیە چەقین دروستئەکات نەك جوڵە. یەعنی لەڕاستیدا، گەشەی مێژوو بەرهەمی ململانێ ی بۆچوون و دژەبۆچوون نیە، چونکە تا ئێرا هەر وەستانەو جوڵەیەك لە ئارادانیە. بەڵکو گەشەی مێژوو، بەرهەمی گفتوگۆی بۆچوونەکانە، چونکە جوڵە لە گفتوگۆوە دەستپێئەکات. - شەڕ وەستانەو بنبەستەو پەرتکەرە. گفتوگۆ جوڵەیەو کارلێكەو کۆکەرەوەیە. شەڕ هەر بە ناو دابەشبوونە، لەڕاستیداو لە ناوەڕۆکدا، لێدەرکردن و سڕینەوەیە. بەڵام گفتوگۆ دابەشبوونێکە، کە لە ناوەڕۆکدا زائیدو کۆکردنەوەیە. لەڕاستیدا من سەیرم لێدێ کورد دوژمنی هەیە، کورد دوژمنی ناوێ، چونکە خۆی لەگەڵ خۆیدا، هەمیشە لە دۆخی شەڕدایەو ناتوانێ گفتوگۆ لەگەڵ خۆی بکات! - وتمان دووەکە دوو نیەو یەکە، یەکەکەش یەك نیەو سفرە. مەبەستم ئەوەیە دووەکە خاڵی شەڕی جووتدژییە، کە لێرەدا هەردوو تەرەف لەوەدا "یەکن" و لێکچوون، کە هەریەك خۆی بە فریشتەو "ئەو" بە شەیتان ئەزانێ و ئەیەوێ بیسڕێتەوە. ئەمەش "خاڵی سفرە"و چەنێك بڕوات، هەر ئەکاتەوە ئەوێ و ناکاتە هیچ خاڵێکی تر. کوردیش هەر خەریکی ئەمەیە بۆیە هەر لە هیچ و لە شوێنی خۆیدایە. - سەیرکە ئێمە ڕۆژانە لەسەر هەر شتێك ئەبینە دوو بەش و بەرئەبینە یەکتر، چونکە دوانێتی و "کۆدی ژمارە دوو" عەقڵی داگیرکردوین و لەوێشدا گفتوگۆ دروستنابێ و ئەوێ خاڵی شەڕە، کۆبوونەوە دروستنابێ و خاڵی ترازانە، یەکترقبوڵکردن دروستنابێ و خاڵی یەکترسڕینەوەیە، کرانەوە دروستنابێ و خاڵی داخران و دەمارگیرییە، بیرکردنەوە دروستنابێ و خاڵی عوقدەیە، فرەیی و جیاوازی و پێکەوەژیان دروستنابێ و ئەوێ خاڵی شەڕی نەبڕاوەی لێکچووەکانە.. - ئێمە تا کۆدی دوو نەشکێنین و عەقڵمان نەدەین بە گێڕی سێ، لە خاڵی سفر ڕزگارمان نابێ و هەنگاوی یەکەم نانێین! کاتێ کە قسەی یەکەم و دووەم، هەر چەلەحانێ و تێکگیران و ڕق و جنێوبێت، ئیتر "فلیقل خیرا او لیصمت". یەعنی یان قسەکانی تر، یان بێدەنگی. - هیچ ڕێگایەکی ترمان نیە، جگە لەوەی کە چەلەحانێ تێپەڕێنین و دەستبکەین بە گفتوگۆ. گفتوگۆ بەرهەمدارەو لێرەدا یەك و دوو کارلێك ئەکەن و سێت ئەدەنێ. ئەسڵەن لێرەدا تۆ هەر لەبەردەم یەك و دوودا نیت و هەر لە سەرەتاوە سێ و چوارو ئەوانیتریش هەن و شتەکە کراوەیەو لە یەك و دوودا گیری نەخواردوە. بەڵام چەلەحانێ زڕو نەزۆکەو شتەکە دووڕیانێکی تەسکەو بنبەستە لە یەك و دووداو خیارێکی ترت نیە. یەك و دووەکەش وەکو کەڵەشێر بەرامبەر یەك ئەوەستن و هیچی تر. کاتێکیش کە بەرامبەر یەك ئەوەستن، ئەڵێ ی بەرامبەر ئاوێنە وەستاون، ئەونە لە یەك ئەچن! - گفتوگۆ بەرهەمدارە چونکە تەرەفەکان بە تەنیا لەبیرکردنەوەدان، لەگەڵ یەکیشا ئەکەونە بیرکردنەوەیەکی تری پێکەوەیی، یەعنی لەبری جارێك، دووجار لەناو عەقڵدان. بەڵام لە شەڕو چەلەحانێدا، تۆ لەگەڵ خۆتدا لە دەمارگیریدایت و لەگەڵ ئەویشدا لە شەڕدایت، شەڕو دەمارگیریش بیرکردنەوەی تیا نیەو ئیتر تۆ دووجار لە دەرەوەی عەقڵدایت. ئێمەش ڕێك لەمەی دووەمداین و لەڕاستیدا ئەوە دەقیق نیە کە بڵێین ئێمە لە دەرەوەی عەقڵداین، بەڵکو ڕاستترو دەقیقتر ئەوەیە کە ئێمە دووجار لە دەرەوەی عەقڵداین. دانیشن بەخێرو هەر بمێنن بۆ چەلەحانێ و تێکبەربوون.

بەشدار عوسمان ئەوانەی قوربانی دەستی دەسەڵاتی ستەمکارین لەهەمووان زیاتر دەرفەتی ئازادانەتریان بۆ ڕەخساوە بۆ ژیانی تایبەتیان، بەڵام ئەوە درک کردنە بە زوڵمی دەوروبەرەکەیان بۆیە رێگای بەرەنگارییان هەڵبژاردووە و دواجاریش لەو رێگایەدا بونەتە قوربانی .  ئەوانەی لەبەرامبەر ناعەدالەتی دەنگیان هەڵبڕیوە لەهەمووان زیاتر رەفاهیەت و خۆشبەختیان نیشاندراوە، بەڵام ئەوە ئازاری ویژدانیانە بەرامبەر بەرپرسیاریەتیەکی مێژووی و ئەخلاقی کۆمەڵگاکەیان، بۆیە لەهەموو خۆشگوزەرانیەک مەحروم بونە . ساویلکەییە، تا دوایین هەناسە لە ریزی ستەمکاران و گەندەڵگاران تێکۆشابیت، لەکاتی مەرگیشدا وەکو مرۆڤێک حیساب بکرێت کە قوربانی دەستی ئەو ستەمکارییە بێت ! کوورت بینیە لەپارەی دزراوی خەڵک و مناڵانی هەژار و کەمئەندام کۆشک و ڤێلات بەرزکردبێتەوە، لەکۆتاییدا وەکو خەباتکاری رێگای عەدالەت بناسێندرێت، نەزانییە رۆژانە دەیان گەنج و مامۆستا و مووچە خۆر لەسەر داوای مافەکانیان زریکەی هاواریان لە زیندان و کۆشکەکان بگاتە کەشکەڵانی فەلەک، کەسانێکیش لە شەوە سوورەکان بەردەوام بن لەگەڵ نەخشەکێشانی ئەو زیندانیە، لەولاشەوە بە زەروڕەتێک و پێویستیەک بزانرێن بۆ ئازادی و هەوڵبدرێت ئیحساسی خەڵکی بۆ بجوڵێندرێت ! (ئەگەر توانای ووتنی قسەی حەق لە خۆتدا نابینی، لانیکەم بۆ ئەو کەسانەی قسەی ناحەق دەکەن چەپڵە لێمەدە ..)غاندی وایووت . دەیان هەزار ژن بوونە قوربانی دەستی دەسەڵاتی خێڵەکی، تۆش لەپاڵیا خەریکی شەترەنج و دۆمینە بی، سەدان نووسەر و رۆژنامەنوس ئیهانە و سوکایەتیان پێدەکرێت و رۆژانە لەشەقامەکاندا لەلایەن شەلاتیەکانیەوە تێر شەقدەکرێن و گووللە نرا بەدەم و سینگیانەوە، مێشێک میوانت نەبێ ..!ئەوپەڕی بێ مەنتیقیە وەکو ئەو چالاکوانانە ناویان بهێنرێت کە ژیان و پلان و پرۆژەیان دەرکێشانی ئەو خەڵکە ستەمدەدەیە لەو فەلاکەتە، لەژێر ناوی چاوپۆشی لە ئایدۆلۆژیا هەوڵبدرێت رابردووی بسڕیتەوە، لەکاتێکدا خۆی تا دوا هەناسەی لەپێناوی ئایدۆلۆژیاکەی لەسەر هەڵوێستێک یان کارێکی رابردووەکەی خەڵکی ناشیرین و تاوانبارکرد و لەدادگای ویژدانی خۆییدا لەسێدارەشیدان . هەموو ئەوانەی ویژدانیان بەبەرژەوەندییەک فرۆشت، دەیان کارەسات و مالوێرانی ڕاینەچڵکاند و بێدەنگیان هەڵبژارد، بەهانەیان بۆ ئەو هەموو ناعەدالەتی و زەڵم و بەربەریە دادەتاشی، دەبێت مێژوویان لەگەڵ نەخشەدارێژەران و ئەنجامدەرانی ئەو وەزعیەتە بنوسرێتەوە، دواجار تۆ بەرپرسیار نیت لەوەی کە دەیڵێیت، بەرپرسیاریشی لەوەی دەبێت بیڵێت و نایڵێیت . هەر ئینسانێک ئەو رێگایەی گرتویەتیە بەر هەڵبژێردراوی خۆیەتی، بۆیە دەبێت مێژووەکەشی لەئەستۆ بگرێت، رۆژگارێک بۆقت بە بولبول بە خەڵک ناساندووە، چاوەڕێمەکە لەدوایی خۆت مریشکت بۆ بکەنە کەناری .