درەو میدیا: ئەگەرێكی بەهێز هەیە (دۆناڵد ترەمپ) سەرۆكی ئەمریكا لەچەند هەفتەی داهاتوودا لە كاربخرێت‌و، لەبەردەم كۆنگرێسی وڵاتەكەی دادگایی بكرێت، بەهۆی تۆمەتباركردنی بە فشار خستنەسەر (ئۆكرانیا) لەچوارچێوەی هەوڵەكانی بۆ بردنەوەی ویلایەتێكی تری سەرۆكایەتی لەهەڵبژاردنەكانی 2020دا. ئەنجومەنی نوێنەران بەشێوەیەكی ئاشكرا گوێی بۆ شایەتیدانی 12 كەس گرتووە، گومانەكان ئەوە دەردەخەن كە ترەمپ فشاری لەسەر (كیێڤ) دروستكردووە بۆ لێكۆڵینەوەكردن لە ڕكابەرە سیاسیەكانی، كە دیارترینیان (جۆ بایدن) كاندیدی دیموكراتەكانە.  سەرۆكی ئەمریكا بە بەهای 400 ملیۆن دۆلار هاوكارییە سەربازییەكان‌و، سەردانی سەرۆكی ئۆكرانیای بۆ كۆشكی سپی سڕكردووە، گومان دەكرێت لە چوارچێوەی هەنگاوەكانیدا بێت بۆ فشار دروستكردن لەسەر ئەو وڵاتە كە لەململانێدایە لەگەڵ ڕوسیا، تا هاوكاری بكات لە هەڵبژاردنەكاندا.  هێشتا ڕۆڵی لیژنەی هەواڵگری ئەنجومەنی نوێنەران بە شێوەیەكی فەڕمی لە لێكۆڵینەوەكان كۆتایی نەهاتووە. چاوەڕواندەكرێت ڕۆژی دووشممەی داهاتوو دادگا بە فەرمانێك دەسەڵاتی ئەوە بدات بە ئەندامەكانی كە گەورە یاریدەدەرانی ترەمپ بانگهێشت بكەن بۆ شایەتیدان، بەڵام پێدەچێت دیموكراتەكان بە نیازبن تا كۆتایی ساڵ دەنگ لەسەر لەكارخستنی بدەن، ئەوەش وادەكات كە لەمانگی كانونی دووەمی ساڵی تازەدا ترەمپ لەبەردەم ئەنجومەنی پیران دادگایبكرێت.  هەنگاوە كردارییەكانی لە كارخستنی ترەمپ   بڕگەكانی لەكارخستن بڕیارە لیژنەی هەواڵگری ڕاپۆرتێك سەبارەت بەو ئەنجامانەی پێیگەیشتووە پێشكەش بە لیژنەی دادوەری ئەنجومەنی نوێنەران بكات كە ئەندامەكانی تاوتوێی بەڵگەكان‌و، چاوپێكەوتن لەگەڵ شاهیدەكان دەكەن. بەپێچەوانەی قۆناغی یەكەمی بەدواداچونی ڕاستییەكان، ترەمپ‌و پارێزەرەكانی دەتوانن بەشداریبكەن لەڕێی شایەتیدان‌و، ئامادەبوون لەدانیشتنەكان‌و، پێداچونەوەی بەڵگەكان‌و، پرسیاركردن لە شاهیدەكان.   هەفتەی پێشوو ترەمپ ڕایگەیاند، ڕەنگە ئەو ئامادەبێت بە نوسین وەڵامی پرسیارەكان بداتەوە، لەكۆتایشدا لیژنەكە بڕیار لەسەر بڕگەكانی لەكارخستن دەدات، كە هاوشێوەی نوسراوی تۆمەتەكانە. پێناسەی دەستوری ئەمریكا بۆ ئەو سەرپێچییانەی دەبێتە هۆی لەكارخستن فراوانە كە " خیانەت‌و بەرتیل‌و كۆمەڵێك تاوان و سەرپێچی گەورە" دەگرێتەوە. بەڵام ئەو سەرپێچییانە دیاریكراونین‌و، بەشێوەیەكی گشتی ئەوانەن  كە دەچنە چوارچێوەی قۆرخكردنی دەسەڵات‌و متمانەی گشتییەوە. دیموكراتەكان چوار تۆمەتیان ئامادەكردووە كە خۆی لە "قۆرخكردنی دەسەڵات بۆ فشار خستنەسەر ئۆكرانیا لەپێناو بەدەستهێنانی پشتیوانی سیاسی‌و بەرتیلدان لەڕێی سەپاندنی مەرج بۆ بەدەستهێنانی پشتیوانی لەبەرامبەر هاوكاری‌و ڕێكخستنی لوتكە، سوكایەتیكردن بە كۆنگرێس لەڕێی گوێنەدان بە یاداشتەكانی بانگهێشتكردن‌و دروستكردنی بەربەست لەبەردەم یاسا" دەبینێتەوە. لەكارخستن  لە ئەنجومەنی نوێنەران بڕگەكانی لەكارخستن كە لەلیژنەی دادوەری پەسەند دەكرێت، دەنێرێت بۆ ئەنجومەنی نوێنەران بۆ دەنگدان لەسەری، پەرلەمانتاران تۆمەتەكان تاوتوێدەكەن كە ڕەنگە هەندێك كاتی بوێت، لە دۆسیەی لەكارخستنی (بیل كلنتۆن) لە ساڵی 1998دا، پەرلەمانتاران 13 كاتژمێر بەدرێژایی زیاتر لە دوو ڕۆژ پرسەكەیان تاتوێكرد. تێپەڕاندنی بڕگەكانی لەكارخستنی سەرۆك، بەدەنگی زۆرینەی ئەنجومەنی نوێنەران دەبێت، دیموكراتەكان خاوەنی زۆرینەن لە ئەنجومەنی نوێنەران (233) كورسی بەرامبەر (197) كورسی كۆمارییەكان، دیموكراتەكان بەرەیەكی یەكگرتوون لەم پرسەداو، ئەوەش ئەگەر تێپەڕاندنی لەكارخستنی ترەمپ_ی بەهێزتر كردووە. دادگایكردن لەبەردەم ئەنجومەنی پیران بڕیاری لەكارخستنی ترەمپ، ڕەنگە دۆسیەكە ڕەوانەی ئەنجومەنی پیران بكات، كە ئەوەش دەبێتە جاری سێیەم لەمێژووی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا سەرۆك دادگایبكرێت، سەرۆكی دادوەرانی دادگای باڵا، سەرۆكایەتی دادگایكردنەكە دەكات، دەستەی سوێندخواردنیش لە ئەندامانی ئەنجومەنی پیران پێكدەهێنرێت كە ژمارەیان 100 كەسە. ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەرانیش ڕۆلێكی دیاریكراو دەبینن، پارێزەرانی سەرۆكیش بەرگری لە ترەمپ دەكەن. دەنگدانی تۆمەتباركردن تۆمەتباركردنی ترەمپ سەخت دەبێت، ئەگەر ڕەزامەندی دوو لەسەرسێی ئەندامانی ئەنجومەنی پیرانی پێویست بێت، چونكە كۆمارییەكان لە كۆی 100 كورسی 53 كورسی ئەو ئەنجومەنەیان هەیە. (میتچ ماكونیل) سەرۆكی زۆرینەی كۆمارییەكان لە ئەنجومەنی پیران، سەرۆكایەتی پرۆسەكە دەكات، دەتوانێت لەماوەیەكی كەمداو، بەوەرگرتنی كەمترین شاهید كۆتایی بە گفتوگۆكان بهێنێت، بە جۆرێك دووهەفتە یان كەمتر بخایەنێت، دەشتوانێت ماوەكە زیاتر بكات. دادگایكردنەكەی (كلینتۆن) شەش هەفتەی خایاند، بەڵگەكان خرانە ڕوو و گوێ لە شاهیدی زیاتر گیرا، لەكارە ئاڵۆزەكانی ئەم دۆسیەیە،  شەش لە كاندیدی سەرۆكایەتیی دیموكراتەكان ئەندامی ئەنجومەنی پیرانن، بەڕێوەچوونی دادگاكە لەكانوونی دووەمی ساڵی داهاتوودا، ڕەنگە ببێتەكۆسپ لەبەردەم هەڵمەتەكانیان پێش دەستپێكردنی یەكەم هەڵبژاردنی ئامادەكاری لە ویلایەتی (ئەیاوا) لە ڕۆژی سێی مانگی شوبات. تۆمەتەكان هەرچییەك بن، زۆربەی چاودێران پێیانوایە لە دەنگدانی كۆتاییدا سیاسەت كاریگەری گەورەی دەبێت، لەگەڵ نزیكبونەوەی  وادەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی‌و پەرلەمانیی لە مانگی تشرینی دووەمی ساڵی 2020، پێویست دەكات ئەندامە كۆمارییەكانی ئەنجومەنی پیران بە تایبەتی بیر لەو پرسە بكەنەوە كە دەنگدەرەكانیان بە باشی دەزانن، دەنگ بۆ لەكارلابردنی سەرۆكێكی كۆماری بدەن، یان بیپارێزن. سەرچاوە: فرانس پرێس

درەومیدیا+سەرچاوەكان ڕۆژی 21 تشرینی دووەم، ڕۆژی جیهانی تەلەفیزیۆنە كە نەتەوەیەكگرتووەكان لەمانگی كانونی یەكەمی ساڵی 1996داو، لەكۆتایی كارەكانی كۆربەندی جیهانی تەلەفیزیۆن دەستنیشانیكرد. بەبۆچوونی نەتەوەیەكگرتووەكان، بڕیاردان لەسەر ئەو ڕۆژەو، تەرخانكردنی بۆ تەلەفیزیۆن "دانپێدانانە بە زیادبونی كاریگەریی لە دروستكردنی بڕیار لەڕێی سەرنجڕاكێشانی ڕایگشتی بۆ ئەو ململانێ‌و هەڕەشانەی كە ڕووبەڕووی ئاشتی و ئاسایش دەبنەوە، هەروەها ڕۆڵی چاوەڕوانكراوی تەلەفیزیۆن لە تەركیز خستنە سەر كۆمەڵێك پرسی تر، لەوانەش پرسی ئابوری‌و كۆمەڵایەتی". لە دایكبوونی فەڕمی تەلەفیزیۆن دەگەڕێتەوە بۆ 21 كانونی دووەمی ساڵی 1926، (فلادیمێر زۆریكین) زانای ئەمریكی بە ڕەچەڵەك ڕوسی بە "باوكی تەلەفیزیۆن" دادەنرێت، كە زۆرێك بە سندوقی سەیروسەمەرەكان وەسفیدەكات.  پەخشی تەلەفیزیۆنی لەساڵی 193دا دامەزراوەی ئێستگەی بەریتانیا"بی بی سی" یەكەم خزمەتگوزاری گشتی‌و، ڕێكخراوی پێشكەش كرد، كاتێك دەستیكرد بە پەخش لە كۆشكی (ئەلكسەندرا) لە شاری لەندەن.  لەساڵی 193شدا، كۆمپانیای ئێستگەی نەتەوەیی لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بۆ یەكەمجار پەخشی خۆی دەستپێكرد، یەكەم پرۆگرامیشی وێنەی جوڵاو بوو، یەكەم پەخشی تەلەفیزیۆنیش بەوێنەی ڕەنگاو ڕەنگ لەساڵی 1951دا بووە. دوای سەد ساڵ كاریگەرترینە تەلەفیزیۆن وەك یەكێك لە پڕبینەرترین‌و كاریگەرترین داهێنراوەكان، تەمەنی نزیك دەبێتەوە لە سەدەیەك، بەدرێژایی ئەو ماوەش چەندین قۆناغی بڕیوەو، ئەوانەی لەم كایەیەدا كاردەكەن لە كێبڕكێی بەردەومدابوون لەپێناو كۆكردنەوەی زۆرترین بینەر لەدەوری خۆیان بە تایبەت دوای ئەوەی میدیاو ڕیكلام بوونە دووكایەی گرنگی بازرگانی لە جیهان. وەك چۆن تەلەفیزیۆن خۆی بە سندوقی سەیرو سەمەرەكان وەسفدەكرێت، كۆمەڵێك داهێنانی سەیرو سەمەرەش لەم چەند ساڵەی دوایدا لە كایەی میدیادا سەریهەڵداوە،  وەك شارەزایانی ئەم بوارە دەڵێن، گەرمی كێبڕكێكردن لەسەر بینەرو ناوبانگ‌و سەرمایە، بازاڕی تێپەڕاندووەو، چۆتە سەر شاشەكان‌و میدیاكارەكانیشی كردۆتە بە بەشێك لە كەرەستەی ئەم ململانێیە. داهێنانێكی سەیرو سەمەرە لە داهێنانی بێوێنەدا، كەنالێكی تەلەفیزیۆنی لەوڵاتی (ئەلبانیا) لە هەوڵێكدا بۆ ڕاكێشانی بینەر سیاسەتێكی سەیر پیادە دەكات، كە پێشكەشەكردنی گەشتەكانی هەواڵە لەڕێی كچە بێژەری نیمچە ڕووتەوە. لەسایەی ئەو كێبڕكێ‌ توندەی بازاڕی ڕاگەیاندنی گرتۆتەوە، كە ناڵی (زیار تی ڤی) كە لەلایەن كەسێك بەناوی (عیسمەت دریشتی)وە خاوەنداری دەكرێت، پەنای بردۆتەبەر پێشكەشكردنی گەشتی هەواڵەكان لەڕێی كچە بێژەری نیمچە ڕووتەوە، كە تەلەفیزیۆنەكە بە "نزیكبونەوەی زیاتر لەڕاستییەكان" وەسفیدەكات.  خاوەنی كەناڵەكە دەڵێت" لە ئەلبانیا، بەرپرسە سیاسییەكان گەمە بە هەواڵەكان دەكەن، بۆیە بینەر پێویستی بە كەناڵێكە هەواڵ پێشكەش بكات وەك ئەوەی هەیەو ڕووتە".  جەختیشدەكات، بینەری كەناڵەكەی لەزیاد بوونی بەردەوامدایە، ڕەتیشدەكاتەوە ئەو كارە هیچ پاڵنەرێكی سێكسی لە پشتەوەبێت، بەڵكو ئەوە "كردارێكی ڕەمزییە"  بۆ پێشكەشەكردنی هەواڵ بە بارە ڕاستەقینەكەی‌و بانگەشەیەكی باشیشە لەهەمان كاتدا.   (گریتا هۆشای) تەمەن 24 ساڵ كە یەكێك بووە لە بێژەرەكان پێشئەوەی كەناڵەكە بەجێبهێڵێت‌و، ڕووبكاتە جیهانی ڕیكلام و فاشیۆن ئاماژەی بەوەكردووە " بۆ ماوەی پێنج ساڵ لە یەكێك لە كەناڵە لۆكاڵییەكان كارمكردووەو نەناسراوم، بەڵام دوای سێ‌ مانگ كاركردنم لەم كەناڵە بوومەتە ئەستێرە لە ئەلبانیا". ڕووتبونەوە كێشەی میدیا چارەسەر ناكات  (ئەلكسەندەر سیپا) سەرۆكی یەكێتی ڕۆژنامەنوسانی ئەلباینا دەڵێت" ڕووتبونەوە كێشەی كەناڵەكانی ڕاگەیاندن چارەسەرناكات كە شتێك پێشكەش بە بینەر دەكەن لەپێناو مانەوەو بوونی خۆیان". (ئەریول دیدای) تەمەن 22 ساڵ، كە خوێندكارە لەكولێژی ڕاگەیاندن لە زانكۆی (تیرانا) دەڵێت" هەموو خەڵك قسە لەبارەی جەستەی كچە بێژەرەكان دەكات، بەداخەوە كەش لەبارەی كوالیتی ئەو هەواڵانەی پێشكەش دەكرێن شتێك ناڵێت". (لیونارد ئولی) كە پسپۆڕی بواری ڕاگەیاندنە، ڕەتیدەكاتەوە هیچ بۆچونێكی لەسەر ئەمە هەبێت، تەنها ئەوە دەڵێت" بژاردەكان هەمە ڕەنگن، هەموو كەسێكیش ئازادە لە هەڵبژاردنی ئەوكەناڵەی دەیەوێت".    https://www.youtube.com/watch?v=qVpmi4j86Wg https://www.youtube.com/watch?v=-DNrpFtN0EU

بی بی سی فارسی/ یاسر میردامادی- توێژەری ئاینی وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت گرانبوون‌و بەرزبوونەوەی لەپڕی نرخی بەنزین لە ئێران، نەیاری كەم نەبوو، لە خەڵكی سەرشەقامەوە بۆ میدیا كۆمەڵایەتییەكان تاوەكو نوێنەرانی پەرلەمان لە هەردوو باڵە سیاسییەكە. ئەوەی لەناو ناڕەزایەتییەكان كەمتر بەرچاوكەوت، ناڕەزایەتی سێ كەس بوو لە مەرجەعەكانی نزیك لە حكومەت. (عەلەوی گورگانی)، (سافی گوڵپایەگانی)‌و (مەكارم شیرازی) هەریەكەیان لە بەیاننامەیەكدا، ناڕەزایەتییان دژ بە گرانبوونی بەنزین راگەیاند، ئایەتوڵڵا عەلەوی گورگانی بەشێوەیەكی ناڕوون داوایكرد "چاوبخشێندرێتەوە" بە بەرزكردنەوەی نرخی بەنزیندا، ئایەتوڵڵا مەكارم شیكارزی-ش بەشێوەی ناڕوون داوایكرد لەلایەن دەوڵەتەوە "وردبینی" زیاتر بۆ بابەتەكە بكرێت، بەڵام ئایەتوڵڵا سافی گوڵپایەگانی   (لەدایكبووی ساڵی 1397ی خورشیدی واتە 1919ی زاینی) كە بەتەمەنترین مەرجەعی شیعەیە‌و پێشترو لەسەردەمی ئایەتوڵڵا خومەینیدا سەرۆكی ئەنجومەنی پاراستنی دەستور بووە، بەشێوەیەكی راشكاوانە داوای "هەڵوەشاندنەوەی خێرای" ئەم بڕیارەی كرد لەلایەن ئەندامانی پەرلەمانەوە. لەوەدا كە هەندێك لە مەرجەعەكانی نزیك لە حكومەت ناڕازیبوون لە بڕیاری گرانبوونی نرخی بەنزین، لە حاڵێكدا كە وا دێتە بەرچاو تەنیا دەوڵەت رازامەندە بەم بڕیارە، لە پاڵ زیادبوونی ناڕەزایەتییە گشتییەكان لە شارە جیاوازەكان، هەروەها لە حاڵێكدا كە پەرلەمان بە ئاڕاستەی هەوڵدان بۆ هەڵوەشاندنەوەی یاسایی ئەو بڕیارە دەرۆیشت، ئایەتوڵڵا خامنەیی رابەری كۆماری ئیسلامی خۆی هاتە ناو گۆڕەپانەكە تاوەكو وەرەقەكە هەڵگێڕێتەوە. ئایەتوڵڵا خامنەیی، لە دواین قسەكردنیدا، هەوڵیدا بەرپرسیارێتی گرانبوونی نرخی بەنزین لە ئەستۆی خۆی دەربهێنێت‌و ئەوە بخاتە ئەستۆی سەرانی سێ سەرۆكایەتییە (سەرۆكایەتی كۆمار، سەرۆكایەتی پەرلەمان، سەرۆكایەتی دەسەڵاتی دادوەری- وەرگێڕ)، بەمشێوەیە رێگریكرد لە هەڵوەشاندنەوەی ئەو بڕیارە‌و رایگەیاند، لەوڕووەوە كە بڕیاری گرانكردنی نرخی بەنزین بڕیاری سەرانی سێ سەرۆكایەتییەكە بووە، بۆیە دەبێت جێبەجێ بكرێت. ئەمە لەكاتێكدایە كە بڕیاری سەرانی سێ سەرۆكایەتییەكە بۆ زیادكردنی نرخی بەنزین لە "ئەنجومەنی باڵای هەماهەنگی سەرۆكایەتییەكان" دەرچووە، كە نزیكەی ساڵ‌و نیوێك لەمەوپێش بە فەرمانی راستەوخۆی ئایەتوڵلا خامنەیی‌و سەرباری ناڕەزایەتی سەرۆك كۆمار دروستكراوە. بەبۆچوونی هەندێك لە رەخنەگران، دروستكردنی ئەم ئەنجومەنە لە بنەڕەتدا ناكۆكە لەگەڵ بنەمای "جیاكردنەوەی دەسەڵاتەكان لەیەكتر"، چونكە هەندێك لە دەسەڵاتەكانی پەرلەمان دەدات بە دوو سەرۆكایەتییەكەی ترو هاوكات وا لە دەسەڵاتی دادوەری دەكات بڕیاری لە كاروباری بواری جێبەجێكردن بدات. دوای هەڵوێستەكەی ئایەتوڵڵا خامنەیی لە بەرژەوەندی پێشنیازی گرانكردنی نرخی بەنزین، هەردوو باڵەكەی پەرلەمان (پارێزگاران و ریفۆرمخوازان- وەرگێڕ)، پێشنیازی خۆیان بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەو بڕیارە كشاندەوە. لەگەڵ ئەوەشدا، چەند كەسێك لە پەرلەمانتاران هەڕەشەی دەستلەكاركێشانەوەیان كرد. لەڕوانگەی پەرلەمانتارانی دەستلەكاركێشاوە، كاری ئەو ئەنجومەنەی كە تازە دروستكراوە، دەستوەردانە لە كاروباری پەرلەمان‌و چیتر پەرلەمان "پێشەنگ" نییە. ئەوەی لەم نێوەندەدا وون بوو، ناڕەزایەتی سێ كەس لە مەرجەعەكانی نزیك لە حكومەتە بوو دژ بە بڕیاری زیادكردنی نرخی بەنزین. ناڕەزایەتی ئەم سێ كەسە نەك تەنیا لە میدیا لۆكاڵییەكاندا كاردانەوەی زۆری لێنەكەوتەوە، ئایەتوڵڵا خامنەیی لە دواین وتاری خۆیدا كە لە پەراوێزی وانەی فەقیهەكاندا، تەنانەت ئاماژەیەكیشی بە ناڕەزایەتی ئەو فەقیهانە نەكرد. ناكۆكی فەقیهەكان لەگەڵ حكومەتی شۆڕشی ئێران پێشینەیەكی هەیە كە بەنزیكەیی هاوتەمەنە لەگەڵ خودی شۆڕشدا. لە ناكۆكی ئایەتوڵڵا شەریعەتمەدارییەوە، كە بە گرتن‌و دواتر چارەسەرنەكردنی پزیشكی‌و دواجاریش مردنی لە گرتوخانەدا كۆتای هات، تاوەكو ناكۆكی ئایەتوڵڵا مونتەزری یەكێك لە ئەندازیارانی سەرەكی شۆرشی 1979. بەدیاریكراوی ناكۆكی ئایەتوڵڵا مونتەزری بە كوشتارێكی بەرفراوانی زیندانیانی سیاسی لە هاوینی 1989‌و دورخستنەوەی ئەو لە پۆستی جێگری رابەرو لەكۆتایشدا زیندانیكردنی بۆ ماوەی پێنج ساڵ‌و نیو، كۆتایی هات. بەڵام ناكۆكی ئەو سێ فەقیهەی كە ناویان هێنراوە لەبارەی گرانبوونی نرخی بەنزین، بەهیچ جۆرێك لە شێوەی ناكۆكی فەقیهەكانی وەكو شەریعەتمەداری‌و مونتەزری نەبوو، دەتوانرێت پێشبینی ئەوە بكرێت ئەگەر ئەو سێ فەقیهە بیانزانیایە ئایەتوڵڵا خامنەیی رەزامەندی دەدات لەسەر گرانكردنی نرخی بەنزین، بە ئاشكرا دژایەتییان نەدەكرد، بەواتایەكی تر، ناڕەزایەتی ئاشكرای ئەوان نە ناكۆكییە لەگەڵ حكومەت كە ئەوەش دواجار ناكۆكییە لەگەڵ دەوڵەتدا، نە تەنانەت ناكۆكیشە لەگەڵ بنەماكانی ئێستای حكومەتدا، بەڵكو ناكۆكییە لەگەڵ یەكێك لە بڕیارەكان كە بەبۆچونی ئەوان بڕیاری حكومەتە، بەم حاڵەوە، وادێتە بەرچاو كە دەسەڵات تەنانەت پێشوازی لە ناڕەزایەتییەكی زۆر سنورداری فەقیهەكانیش ناكات. مەرجەعەكان‌و بەشێوەیەكی گشتی فەقیهەكان لە ئێران روبەڕووی بارودۆخێكی دژوار بونەتەوە، ئەوان هەركاتێك دەست بۆ بابەتێك دەبەن كە بەبۆچوونی خۆیان بابەتێكی "ئاینی"یە (وەكو ناڕەزایەتی دژی بەدحیجابی، ماستۆڕسواری ژنان، یاخود سازدانی كۆنگرەی شەمس‌و مەولەوی) رەخنەی ئەوەیان لێدەگیرێت كە بۆچی لەبارەی بارودۆخی سەختی ئابوری خەڵكەوە قسەناكەن، لەلایەكی ترەوە هەركاتێك كە لەبارەی بارودۆخی دژواری ئابوری خەڵكەوە قسە دەكەن‌و كاردانەوەیان هەیە، دەسەڵات لە باشترین حاڵدا گوێ بە كاردانەوەكانیان نادات. ناڕەزایەتی زۆرێك لە مەرجەعەكان (چ ئەوانەی نزیكن لە حكومەتەوە، چ ئەوانەی سەربەخۆن) لە نمونەی ناڕەزایەتی دژی بە قەرزی درێژخایەتی بانكیی، كە فەقیهەكان ئەمە بە "ریبا- سود" دەزانن‌و چەندینجار دژایەتی خۆیان بۆ راگەیاندووە، بەڵام ناڕەزایەتییەكەیان تاوەكو ئێستا نەبووە هۆی گۆڕینی مامەڵەی بانكیی. دەتوانرێت بوترێت لە نێوەندی گرانبوونی بەنزیندا، جارێكی تر ئیعتیباری فەقیهەكان "هەرزان" بووەوە.

(درەو میدیا): دەوڵەتی حەسەن رۆحانی سەرۆک کۆماری ئیران بڕیاریدا بە بەرزکردنەوەی نرخی بەنزین، ئەم بڕیارە بەشێوەیەکی خێرا لە شەقام کاردانەوەی لێکەوتەوە، لە چەندین شار، شۆفێران دەستیان کرد بە گردبونەوەو وتنەوەی دروشمی ناڕەزایەتی. چەند زانیارییەک لەبارەی بارودۆخی ئێرانەوە: 🔴 لە ئێران دوو جۆر بەنزین هەیە لەڕووی نرخەوە، جۆرێکیان ئەو بەنزینەیە کە تاکسی و ئۆتۆمبیلی کرێ بە کارتی تایبەتی سوتەمەنی دەیکڕن، جۆرەکەی تر پێی دەوترێت بەنزینی ئازاد، واتە بەبێ کارت و بەنرخی بازرگانی دەفرۆشرێت. 🔴 ئەو بەنزینەی کە شۆفێران بە کارتی سوتەمەنی وەریاندەگرت و دەوڵەت پاڵپشتی نرخەکەی دەکرد، بەر لەم بڕیارە نرخی هەر لیترێکی (هەزار) تمەن بوو، واتە بە دۆلار نرخی هەر لیترێک نزیکەی (۱۲) سەنت بوو، بەڵام بەهۆی ئەم بڕیارە نوێیەوە نرخی هەر لیترێک بۆ (هەزارو ٥۰۰) تمەن بەرزبووەتەوە، واتە بۆ هەر لیترێک نزیکەی (٦) سەنت زیادی کردووە. 🔴 بەنزینی ئازاد لە ئێران بەر لەم بڕیارە نرخی هەر لیترێکی (هەزار) تمەن بوو، بە دۆلار واتە نرخی هەر لیترێک نزیکەی (۱۲) سەنت بوو، بەڵام دوای بڕیارەکە نرخی هەر لیترێکی بۆ (۳ هەزار) تمەن بەرزبووەتەوە، واتە بووە نرخی یەک لیتر گەیشتووەتە نزیکەی (۳٦) سەنت. 🔴 ئەو بەنزینەی کە دەوڵەت پاڵپشتی نرخەکەی دەکات ئێستا یەک لیتری بە نزیکەی (۱۸)سەنتە، ئەمە بەبەراورد بە نرخی هەر لیترێک بەنزین لە وڵاتانی ناوچەکە لەوانە عێراق و تورکیاو وڵاتانی تر، هێشتا هەرزانترین نرخە، بەڵام بەراوردکردنی نرخەکە بە داهاتی مانگانەی تاک و رێژەی بێکاری لە ئێران، زیادبونێکی کاریگەرە لەسەر ئاستی بژێوی. 🔴 ناڕەزایەتی دژی بەرزبوونەوەی نرخی بەنزین لە چەندین شار دەستیپێکرد لەوانە لە شاری ورمێی رۆژهەڵاتی کوردستان، تارانی پایتەخت، زاهیدان، مەشهەد، شاری سیرجانی سەربە پارێزکای کرمان، ئەهواز، بەهبەهان، بیرجند، گچساران، ئەمیدیە، ماهشەهر، خوڕەمشەهرو چەندین شاری تر. 🔴 یەکێک لە دروشمە دیارەکانی خۆپیشاندەران دروشمێکە کە دەڵێ" بەنزین گرانتر بوو، هەژار هەژارتر بوو". 🔴 شێوازی دەربڕینی ناڕەزایەتی لەم سەرەتایەوە بریتییە لە کوژاندنەوەی ئۆتۆمبیل لەناو شەقامەکان و گرتنی رێگاکان، هێزە ئەمنییەکان رێگری لەم شێوازە ناڕەزایەتییە دەکەن، شێوازێکی تر کۆبونەوەیە لەناو بەنزینخانەکان و وتنەوەی دروشمە لە دژی بڕیارەکە، چەند حاڵەتێکی سوتاندنی پەمپی بەنزین لە بەنزینخانەکان تۆمارکراوە. 🔴 میدیای فەرمی ئێران بە هەواڵێک باسی لەوەکرد ناڕەزایەتی دژی نرخی نوێی بەنزین لە چەندین شار رویداوە، بەڵام دیمەنی ناڕەزایەتییەکان پەخش ناکات، لەبری ئەوە بەرپرسانی پەیوەندیدار بانگهێشت دەکات تا رونکردنەوەی زیاتر بدەن لەبارەی نرخە نوێیەکانەوە، بەرپرسان دەڵێن ئەم زیادکردنە چینێکی زۆری کەمدەرامەت لێی سودمەند دەبن، دڵنیایی دەدەن کە رێگەنادەن زیادکردنی نرخی بەنزین ببێتە هۆی زیادبوونی نرخی کرێی هاتوچۆ. 🔴 ئەوەی بڕیاری زیادکردنی نرخی داوە دوو دامەزراوەیە، یەکەم: ئەنجومەنی باڵای ئابوری ئێران، دووەم: کۆمپانیای نیشتمانی بەرهەمە نەوتییەکان. 🔴 حەسەن رۆحانی سەرۆکی وڵات بەڵێنیداوە ئەو داهاتە زیادەیەی کەبەهۆی زیادکردنی نرخی بەنزینەوە دەست دەوڵەت دەکەوێت، لە باشکردنی ژیان چینی هەژاری وڵاتدا خەرجی بکات. 🔴 یەکێک لەو بڕیارانەی کە هاوکات لەگەڵ گرانکردنی نرخی بەنزین دەرچووە ئەوەیە، رۆحانی بەڵێنیداوە بڕی (٥٥) هەزار تمەن بۆ (۲۰٥) هەزار تمەن بەو خێزانانە بدرێت کە ژمارەی ئەندامەکانیان لەنێوان (۱ بۆ ٥) کەسە، ئەمە جگە لەو کۆمەکەی کە دەوڵەت دەیدات و بە "یارانە" ناسراوە، سەرۆکی رێکخراوی پلاندانان و بودجە ئەمشەو رایگەیاند، لە ماوەی کەمتر لە (۱۰) رۆژد ئەو بڕە پارەیە دەخرێتە سەر حسابی ئەو خێزانانەی کە بڕیارەکە دەیانگرێتەوە، ئەمەش وەکو هەوڵێک بۆ هێورکردنەوەی شەقامی ناڕازیی. 🔴 هاوکات دەوڵەت بڕیاریداوە رێژەی دابەشکردانی بەنزین بە کارت کە نرخەکەی هەرزانترە زیادبکات. 🔴 دەنگۆی گرانکردنی نرخی بەنزین چەند رۆژێک بوو باسی گەرم بوو لە ئێران، بەڵام وەزیری نەوت لە لێدوانێکدا رەتیکردەوە نرخ زیاد بکرێت، ئەمە خەڵکی ئارامکردەوە، بۆیە راگەیاندنی بەرزکردنەوەی نرخ لە میدیای فەرمی هەواڵێکی کتوپڕو چاوەڕواننەکراو بوو. 🔴 جگە لە دروشم دژی بڕیاری بەرزبوونەوەی نرخی بەنزین، چەندین دروشمی سیاسی تێکەڵ بە ناڕەزایەتییەکان بوون، میدیای لایەنە ئۆپۆزسیۆنەکانی دەرەوەی سنور چەندین گرتەی ڤیدیۆییان بڵاوکردەوە کە لە هەندێکیاندا دروشمەکانی ناڕەزایەتییەکانی پێشتر دەوترێتەوە لەوانە دروشمەکانی "رۆحت شار رەزا شاە" و دروشمی "نە غەززە، نە لوبنان، گیانی بە فیدای ئێران".

درەو میدیا: دادوەری دادگای نیویۆرک سزای دوو ملیۆن دۆلاری بەسەر دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکادا سەپاند بە تۆمەتی بەکارهێنانی دامەزراوە خێرخوازییەکەی بۆ بەرژەوەندییە سیاسی و بازرگانییەکانی. دادوەر سالیان سکاربولا ئەمڕۆ پێنجشەممە، واژوی لەسەر داخستنی ڕێکخراوەکەی ترەمپ کردو، فەرمانیکرد ئەو بڕە پارەیەشی کە لێیماوەتەوەو بە ملیۆنێک و حەوسەد هەزار دۆلار مەزەندە دەکرێت، بەسەر گروپە قازانج نەویستەکاندا دابەشبکرێت

(درەو میدیا): رێكخراوی "داعش"، كوژرانی ئەبوبەكر بەغدادی خەلیفەو سەرۆكی رێكخراوەكە‌و وتەبێژی رێكخراوەكەی پشتڕاستكردەوە. رێكخراوی "داعش" لەڕێگەی ئاژانسی (اعماق)ی كە دەزگایەكی راگەیاندنی سەربە خۆیەتی ، دانی بە كوژرانی "ئەبو بەكر بەغدادی" سەرۆكی رێكخراوەكە‌و ئەبو حەسەن موهاجیر وتەبێژی رێكخراوەكەدا ناوە. لە تۆمارێكی دەنگیدا، ئاژانسی (اعماق) رایگەیاند، (ئەبو ئیبراهیم هاشمی قوڕەیشی) دیاریكراوە بۆ پڕكردنەوەی شوێنەكەی ئەبوبەكر بەغدادی وەكو سەرۆكی رێكخراوەكە. دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا رۆژیی 27ی ئەم مانگە كوژرانی ئەبوبەكر بەغدادی‌و ژمارەیەك هاوەڵی لە هێرشی هێزێكی تایبەتی ئەمریكادا لە سوریا راگەیاند. 

سەرچاوە: RT

(درەو میدیا): دوای پێنج رۆژ خۆپیشاندانی بەرفراوانی خەڵك لە شارە جیاجیاكان، دواجار سەعد حەریری سەرۆك وەزیرانی لوبنان ژمارەیەك بڕیاری بۆ چاكسازی راگەیاند. دوای كۆبونەوەیەكی بەپەلەی حكومەت لە كۆشكی "بەعەبدا" لە بەیروتی پایتەخت، لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا حەریری ئاشكرایكرد، حكومەت بڕیاریداوە موچەی وەزیرو پەرلەمانتاران بۆ نیوە كەمبكاتەوە، سەرباری ئەمە بودجەی نوێی لوبنان هیچ باجێكی نوێی تێدا نییە. حكومەتەكەی سەعد حەریری بۆ دابینكردنی بودجەی ساڵی داهاتووی وڵات روبەڕووی كێشە بووەوە، دەیویست بۆ پڕكردنەوەی كورتهێنانی بودجە، باج لەسەر بەنزین و جگەرەو چەندین پێداویستی تر زیاد بكات، وا دانرابوو زیادكردنی باجەكان تەنانەت تۆڕی كۆمەڵایەتی "واتس ئاپ" یشی بگرێتەوە، بەڵام خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتییەكان رێگرییان لە جێبەجێبوونی پلانەكە گرت. حەریری دانی بەوەدا نا خۆپیشاندانی خەڵكی لوبنان بەرەنجامی "هەستكردنی گەنجان بووە بە توڕەیی‌و بێئومێدی"، جەختی كرد لەسەر ئەوەی هەرگیز داوا لە خۆپیشاندەران ناكات كۆتایی بە ناڕەزایەتییەكانیان بهێنن. حەریری پشتیوانی خۆی بۆ خۆپیشاندەران راگەیاند لەبارەی سازدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانیی پێشوەختە‌و وتی:" خۆپیشاندانەكان بەربەستە سیاسییە زۆرو زەوەندەكانی تێكشكاند‌و ناسنامەیی یەكێتی نیشتمانی لوبنانی گەڕاندەوە". لە رۆژی پێنج شەممەی رابردووەوە شەپۆلێك خۆپیشاندانی بەرفراوان لە لوبنان دەستیپێكرد، سەرەتای خۆپیشاندەران داوای چاككردنی دۆخی ئابوری وڵات‌و روبەڕووبونەوەی گەندەڵییان دەكرد، دواتر داواكارییەكان سەریكێشا بۆ دەستلەكاركێشانەوەی حكومەت.

(درەو میدیا): ئەمریكا‌و توركیا رێككەوتنێكیان كرد لەبارەی چارەنوسی رۆژئاوای كوردستان‌و راگرتنی هێرشی توركیا بۆسەر رۆژئاوا، دەقی بەندەكانی رێككەوتنەكە بەمشێوەیەیە: •    راگرتنی ئۆپراسیۆنە سەربازییەكانی توركیا بەمەبەستی رێگەدان بە كشانەوەی شەڕڤانانی یەكینەكانی پاراستنی گەل لەماوەی 120 كاتژمێردا لە ناوچەكە. •    ئەمریكا لەگەڵ یەكینەكانی پاراستنی گەل كاردەكات بۆ زامنكردنی كشانەوەی شەڕڤانان بە قوڵایی (32 كیلۆمەتر) یاخود (20 میل) لە سنورەكانی نێوان سوریاو توركیا. •    رێككەوتنەكە زامنی ئەوە دەكات توركیا هیچ هەنگاوێكی سەربازی لە شاریی كۆبانێ نەنێت كە هێزەكانی سوریای تێدا جێگیر بووە. •    كۆتایهێنانی بە هێرشی سەربازی توركیا هاوكات لەگەڵ تەواوبوونی پرۆسەی كشانەوەی شەڕڤانانی كورد لە ناوچەكە. •    ئەمریكا هیچ سەربازێكی لەسەر خاكی سوریا نابێت. •    ئەمریكا‌و توركیا پابەندن بە گەیشتن بە رێككەوتنێكی ئاشتیانە لەبارەی ناوچەی ئارامەوە لە سوریا، بەجۆرێك رێككەوتنەكە گرەنتی ئاسایشی توركیا‌و كوردەكانیش بكات. •    پارێزگاریكردن لە كەمینەكان لە ناوچەكانی باكوری سوریا‌و پاراستنی گرتوخانەكانی ئەوێ. •    لەناوبردنی "داعش" ئامانجی هاوبەشە. •    ئەمریكا پاشەكشێ دەكات لە سەپاندنی سزای زیاتر بەسەر توركیادا. •    ناوچەی ئارام لە سوریا، بە قوڵایی 32 كیلۆمەتر لە خۆرهەڵاتی فوراتەوە درێژدەبێتەوە تاوەكو سنوری عێراق. •    توركیا لەگەڵ روسیا گفتوگۆ دەكات لەبارەی ئەوەی شاری مەنبەج‌و ناوچەكانی تریش بخرێتە چوارچێوەی ناوچەى ئارامەكەوە. •    دەبێت هێزە كوردییەكان چەكە قورسەكانیان رادەستی سوپای ئەمریكا بكەن. •    كۆنترۆڵی ناوچەی ئارام لە سوریا بەدەستی هێزەكانی توركیاوە دەبێت.    دەقی خاڵەکانی ڕێکەوتنەکەیە: 1 ئەمەریکا و تورکیا جەخت دەکەنەوە سەر پەیوەندیـیەکانی نێوانیان وەک دوو ئەندامی ناتۆ. ئەمەریکا لە نیگەرانیـیە ئاسایشیـیە ڕەواکانی تورکیا سەبارەت بە سنوورەکانی باشوری تورکیا تێدەگات. 2 تورکیا و ئەمەریکا کۆکن لەسەر ئەوەی دۆخەکە لەسەر زەوی بە تایبەتی لە باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا وەهایە هاوکاری نزیکتر هەبێت لەسەر بنەمای بەرژەوەندیـیە هاوبەشەکان. 3 تورکیا و ئەمەریکا بەردەوامن لەسەر پاراستنی خاک و هاوڵاتیانی وڵاتە ئەندامەکانی ناتۆ لە بەرامبەر هەر هەڕەشەیەکدا. لەگەڵ تێگەیشتنێکی تەواو بۆ (یەک لە پـێناو هەموومان و هەموو لە پـێناو یەک). (یەک لە پـێناو هەموومان و هەموو لە پـێناو یەک) دەسەتەواژەیەکی وڵاتانی ئەندامی ناتۆیە. 4 ئەم دوو وڵاتە بەڵێنیان دووپاتدەکەنەوە بۆ ڕێزگرتن لە ژیانی مرۆڤەکان، مافەکانی مرۆڤ و پاراستنی کەمایەتیـیە ئاینی و نەژادیـیەکان. 5 تورکیا و ئەمەریکا پابەندن بە نەهێشتنی چالاکیـیەکانی داعش لە باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا. ئەمە بریتی دەبێت لە هەماهەنگیکردن بەپـێی پـێویست لە بارەی بەندیخانەکانی دەستگیرکراوە داعشەکانی تێدایە و هەروەها لە بارەی ئەو کەسانەی لەو ناوچانە ئاوارەبوون کە جاران لە ژێر دەستی داعشدا بوون. 6 تورکیا و ئەمەریکا ڕێکەوتوون کە شەڕی دژە تێرۆر دەبێت تەنها تێرۆرستان و شوێن و حەشارگەکانیان و چەک و کەلوپەلەکانیان بکاتە ئامانج. 7 لایەنی تورکی پابەندی خۆی دەربڕیوە بۆ ئەوەی مسۆگەربکرێت هەموو دانیشتووانی ناوچەی ئارام بپارێزرێن کە لە لایەن هێزەکانی تورکیاوە کۆنترۆڵ دەکرێن، وە جەختی کردووەتەوە کە ئەوپەڕی هەوڵی خۆی دەدات تاوەکو خەڵکی سیڤیل و ژێرخانی سیڤیلی ناوچەکە بپـارێزێن. 8 هەردوو وڵات جارێکی دیکە بەڵێنی خۆیان دایەوە بۆ پاراستنی یەکگرتوویی سیاسی و یەکپارچەیی خاکی سوریا و بەڕێوەچوونی پـرۆسەی سیاسی بە ڕێبەرایەتی نەتەوە یەکگرتووەکان کە ئامانج لێی کۆتایی‌هێنان بە شەڕی سوریا بەپـێی بڕیاری SCR2254 ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان. 9 هەردوو لایەن ڕازیبوون لەسەر گرنگی و کاریگەری ناوچەیەکی ئارام بۆ نەهێشتنی نیگەرانیـیە ئاسایشیـیە نشتیمانیـیەکانی تورکیا، لەوانە گواستنەوەی چەکە قورسەکانی یەپەگە و تێکدانی سەنگەر و بنکەکانیان. 10 ناوچەی ئارام بە شێوەیەکی سەرەکی دەکەوێتە ژێر دەسەڵاتی هێزەکانی تورکیاوە، وە هەردوولا پەرە بە هاوکاریـیان دەدەن لە هەموو بوارەکاندا تاوەکو ئەمە جێبەجێی بکرێت. 11 لایەنی تورکی ئۆپەراسیۆنی"کانی ئاشتی" ڕادەگرێت تاوەکو ڕێگە بە هێزەکانی یەپەگە بدات لە ماوەی 120 کاتژمێر لە ناوچەی ئارام بکێشنەوە. لە پاش تەواوبوونی کشانەوەی هێزەکانی یەپەگە کۆتایی بە ئۆپەراسیۆنی "کانی ئاشتی" دێت. 12 هەر کات ئۆپەراسیۆنی " کانی ئاشتی" ڕاگیرا، ئەمەریکا ڕازی دەبێت سزای زیاتر بەسەر تورکیا نەسەپـێنرێت بەپـێی فەرمانی سەرۆکایەتی کە لە 14 ی مانگی دەی 2019 دەرچووە. بەڕێوەبەرایەتی ئەمەریکا لەگەڵ کۆنگرێس کاردەکات بۆ تاووتوێکردنی هەنگاوە ئەرێنیـیەکان بە ئامانجی گەیشتن بە ئاشتی و ئاسایش لە سوریا بەپێی بڕیاری ژمارە SCR2254 ی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان. کاتێک ئۆپەراسیۆنی "کانی ئاشتی" کۆتایی پـێهات وەک ئەوەی لە خاڵی ژمارە یازدەدا هاتووە، سزا سەپـێندراوەکانی سەر تورکیا هەڵدەگیرێن. هەردوولایەن بەڵێنیان داوە پـێکەوە کاربکەن بۆ جێبەجێکردنی تەواوی ئامانجەکان کە لەم ڕاگەیاندنەدا هاتوون.

درەو میدیا: مایك پێنز جێگری سەرۆكی ئەمریكالە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند" ئەمریكاو توركیا لەسەر راگرتنی شەڕ رێككەوتن و توركیا ئۆپەراسیۆنەكەی لە باكوری سوریا بۆ ماوەی 120 كاتژمێر رادەگرێت " جێگری سەرۆكی ئەمریكا ئاماژەی بەوەكرد" بەپێی رێككەوتنەكە هێزەكانی یەپەگە بۆ ماوەی 20 میل لەناوچە سنوریەكان دەكشێنەوە، واتا هێزەكانی یەپەگە لەماوەی 5 رۆژدا لە ناوچەی ئارام دەكشێنەوە " مایك پێنز ئەوەشی خستە روو كە لەماوەی 5 كاتژمێر كۆبونەوەدا لەگەڵ سەرۆكی توركیا گەیشتینە رێككەوتن و  بەتوركیامان راگەیاند ئەگەر نەگەینە رێككەوتن ئەوا ئەمریكا سزای نوێ بەسەر توركیادا رادەگەیەنرێت، بەڵام ئێستا ئاگر بەست رادەیەگەیەنرێت سزای نوێ بەسەر توركیادا ناسەپێنرێت و سزای سەر كارەكتەرەكانی توركیاش هەڵدەوەشێنرێتەوە.  دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لەبارەی رێککەوتنی راگرتنی هێرشی تورکیا بۆسەر رۆژئاوای کوردستان رایگەیاند: 🔴 من لەبارەی رێککەوتنەکەوە قسەم لەگەڵ کردوون، کوردەکان زۆر خۆشحاڵن، تورکەکانیش خۆشحاڵن، ئێمەش خۆشحاڵین بەو رێککەوتنە. 🔴 ئێمە توانیمان ئەو کارە لە سوریا بکەین کە سەرۆک ئۆباما نەیتوانی بیکات 🔴 ئەردۆغان هاوڕیمەو خۆشم ئەوێ، بەڵام ئەو پیاوێکی توندە. 🔴 تاوەکو دوو رۆژ لەمەوپێش تورکیا ئامادەی رێککەوتنی لەمجۆرە نەبوو.

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت ئێوارەی رۆژی دووشەممە تەلەفزیۆنی ئێران بینەرەكانی دوچاری شۆك كرد، كاتێك گرتەیەكی ڤیدیۆیی بڵاوكردەوە كە تێیدا یەكێك لە نەیارە سیاسییەكانی كۆماری ئیسلامی دەردەكەوێت‌و لەلایەكیەوە ئاڵایەكی ئێران‌و لەلاكەی تر ئاڵای سوپای پاسداران دانراوە. ئەو پیاوە (روحوڵڵا زەم) بوو، یەكێك لە دیارترین رەخنەگرەكان لە كۆماری ئیسلامی، لە تۆمارە ڤیدیۆییەكەدا داوای لێبوردن لە خەڵكی ئێران دەكات كە پشتی بە هێزی دەرەكی وەكو فەرەنسا‌و ئیسرائیل بەستووە‌و لەدژی وڵاتەكەی خۆی قسەی كردووە. روحوڵڵا زەم كێیە ؟ روحوڵڵا زەم كێیە كە هێندە كاریگەری لەسەر بەرپرسانی كۆماری ئیسلامی جێهێشتووە تا ئەو رادەیەی ناچاریكردوون سوپای پاسداران راسپێرن دەستگیری بكات ؟ روحوڵلا زەم هاوڵاتییەكی ئێرانییە، لەدایكبووی ساڵی 1973ی شاری تارانی پایتەختە، ئەو كوڕی پیاوێكی ئاینی ریفۆرمخوازی ئێرانە بەناوی (محەمەد عەلی زەم) كە لەنێوان ساڵانی 1980 بۆ 1990 پۆستی حكومی هەبووە لە ئێران. ساڵی 2009 بۆیەكەمجار پەیوەندی روحوڵلا زەم لەگەڵ كۆماری ئیسلامی تێكچوو، ئەوەش كاتێك بوو كە شەپۆلێك خۆپیشاندانی بەرفراوان لە ئێران دەستیپێكردوو، خۆپیشاندەران مەحمود ئەحمەدی نەژاد كاندیدی رەوتی پارێزگارانیان تۆمەتباركرد بە ساختكردنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی، ئەوكات روحوڵلا زەم یەكێك بوو لەوانەی بەشداری خۆپیشاندانەكانی كرد، هێزە ئەمنییەكان دەستگیریان كردو بۆ ماوەیەك زیندانیان كرد. دوای ئازادكردنی بە ماوەیەك، روحوڵلا زەم توانی لە ئێران هەڵبێت، ئەو رووی لە فەرەنسا كردو لەوێ داوای مافی پەنابەرێتی كرد‌و لە پاریسی پایتەخت نیشتەجێ بوو. لە پاریس روحوڵڵا وەكو رۆژنامەنوس بە رەخنەگرتن لە كۆماری ئیسلامی دەستبەكاربوو، سایتێكی ئەلیكترۆنی دروستكرد بە ناوی "ئامدنیوز میدیا"، ئەم سایتە لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تیلگرام كە ئێرانییەكان زۆر بەكاری دەهێنن، دەستی بە چالاكی خۆی كرد، زیاتر لە (ملیۆنێك‌و 400 هەزار) كەس لەو رێگەیەوە بوون بە بینەرو خوێنەری نوسینەكانی، ئەوكات بەرپرسانی كۆماری ئیسلامی تۆمەتباریان كرد بەوەی رۆڵی سەرەكی بینیوە لەو خۆپیشاندانەكانی كە دێسەمبەری 2017ی ئێرانی هەژاندووە. ئەوكات روحوڵلا زەم لە سایتەكەی خۆیەوە بەردەوام ڤیدیۆو هەواڵی خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتییەكان بڵاودەكردەوە، هاوكات چەندین بەڵگەنامەشی بڵاودەكردەوە كە باسیان لە گەندەڵی بەرپرسانی ئێران دەكرد، ئەمە بەرپرسانی كۆماری ئیسلامی زۆر توڕەكرد، تائەو رادەیەی تۆمەتباریان كرد بە رۆژنامەنوسێكی "بێ دین"‌و "دژە شۆڕشی ئیسلامی". بەهۆی فشارەكانی ئێرانەوە، تۆڕی كۆمەڵایەتی تیلیگرام ئەژماری سایتەكەی روحوڵلا زەمی راگرت، بەرپرسانی ئێران تۆمەتباریان كرد بەوەی زانیاری لەبارەی چۆنیەتی دروستكردنی بۆمبی بەنزینی ئاشكراكردووە، بەڵام سەرباری ئەمانە روحوڵلا توانی بە چەندین ناوی جیاوازە بگەڕێتەوە بۆ ناو تۆڕی تیلیگرام‌و بەردەوامی بدات بە كارو رەخنەكانی لەدژی كۆماری ئیسلامی. مانگی مارسی ئەمساڵ، تەلەفزیۆنی فەرمی ئێران فیلمێكی دیكۆمێنتاری لەبارەی روحوڵلا زەم بڵاوكردەوە، كە تێیدا باسلەوەدەكرا چۆن دەزگای هەواڵگری وڵاتان چاودێری كارەكانی روحوڵلا دەكەن. روحوڵلا هاوكات لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەریش ئەژمارێكی هەبوو كە ملیۆنان كەس فۆلۆیان كردبوو، دەسەڵاتدارانی ئێران داوایان لە تویتەر كرد ئەژمارەكەی رابگرن، دواجار تویتەر وەڵامی داواكارییەكەی دایەوە‌و ئەژمارەكەی روحوڵلای داخست. روحوڵلا زەم لەلایەن بەرپرسانی ئێرانەوە تۆمەتباردەكرا بەوەی "لەژێر چاودێری دەزگای هەواڵگری فەرەنسا لەدژی ئێران كاردەكات"، دواجار كۆماری ئیسلامی روحوڵلای دەستگیركرد، بەڵام لە تۆماری ڤیدیۆی دانپێدانانەكاندا بە هیچ جۆرێك باسی كات‌و شوێنی دەستگیركردنی روحوڵلا زەم لەلایەن سوپای پاسدارانەوەی نەكرا.  لە چەند رۆژی رابردوودا چەندین چیرۆك و سیناریۆنی جیاجیا لەبارەی چۆنیەتی دەستگیركردنی روحوڵڵا بڵاوكرانەوە. روحوڵڵا چۆن دەستگیركرا ؟ رۆژنامەی "لۆفیگارۆ"ی فەرەنسا چاپی پاریس، دوێنێ لەزاری ژمارەیەك سەرچاوەوە، چیرۆكی چۆنیەتی دەستگیركردنی روحوڵلا زەمی بڵاوكردەوە. بەپێی ئەو چیرۆكەی كە "لۆفیگارۆ" باسی كردووە، دەزگای هەواڵگری ئێران كچێكی گەنجی ناردووە بۆلای روحوڵلا زەم بۆ ماڵەكەی خۆی لە پاریس، ئەو ژنە وای لە روحوڵڵا كردووە سەردانی ئایەتوڵلا عەلی سیستانی رابەری باڵای شیعەكانی عێراق بكات لە شاری نەجەف، روحوڵڵا بەنیازی دیدار لەگەڵ ئایەتوڵڵا سیستانی سەردانی عێراق دەكات، بەر لە گەیشتی بە شاری نەجەف لەلایەن هێزێكی ئەمنی ئێرانەوە دەستگیردەكرێت‌و یەكسەر بە دەستبەسەری دەگوازرێتەوە بۆ ئێران. راپۆرتی رۆژنامە فەرەنسییەكە باسلەوە دەكات، هێزە ئەمنییەكانی ئێران ژمارە تەلەفۆنی روحوڵڵا زەمیان دەستكەوتووە‌و لەو رێگەیەوە توانیویانە چاودێری بكەن. راپۆرتەكە باسی لەوەكردووە، روحوڵلا زەم لەژێر چاودێری پۆلیسی فەرەنسادا بووە‌و پۆلیس ئاگاداری گەشتەكەی ئەو بووە بۆ عێراق، بەڵام رێگری لێنەكردووە. رۆژنامەكە دەڵێ:" پێدەچێت بەرپرسانی فەرەنسا چاوی خۆیان لە دەستگیركردنی روحوڵڵا زەم داخستبێت لەپێناو ئازادكردنی دوو هاوڵاتی فەرەنسی كە چەند مانگێكە لە ئێران دەستبەسەرن". "لۆفیگارۆ" نوسیویەتی:" كۆشكی ئیلیزێ بەهۆی دەستگیركردنی فەریبا عادل ‌و یەكێك لە هاوڕێكانی بەناوی رۆناڵد مارشان بەتەواوەتی لەژێر فشاردایە، بۆیە گومان دەكرێت دەستگیركردنی روحوڵڵا زەم رێگای ئازادبوونی ئەو دوو كەسە بكاتەوە كە لەلایەن ئێرانییەكانەوە دەستگیركراون". رۆژنامەكەی باسی لەوەكردووە، پێدەچێت ئازادكردنی دوو هاوڵاتییە فەرەنسییەكە، جگە لە دەستگیركردنی روحوڵلا زەم، كۆمەكێكی تریش بە ئێرانییەكان بكات وایان لێبكات داوای لە سەرۆك وەزیرانی فەرەنسا بكەن رێگری بكات لە رادەستكردنی هاوڵاتییەكی ئێران بە دەسەڵاتدارانی ئەمریكا، كە ئەویش ئەندازیارێكی ئێرانییە‌و لەلایەن ئەمریكییەكانەوە تۆمەتباركراوە بەوەی سزا ئابورییەكانی ئەمریكای لەسەر ئێران پێشێلكردووە‌و بەتۆمەتی یارمەتیدانی پرۆگرامە ئەتۆمییەكەی ئێران دەستبەسەركراوە.   

درەو میدیا: سەرۆكی ئەمریكا سزا بەسەر سێ وەزیری توركیادا دەسەپێنێت و پەیوەندی تەلەفۆنی لەگەڵ مەزڵوم كۆبانی فەرماندەی هێزەكانی هەسەدە ئەنجام دەدات وەزیری گەنجینەی ئەمریكا رایگەیاند، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا واژۆی لەسەر سەپاندنی سزا بەسەر توركیادا كردووە و هەرسێ وەزیرانی (خەلوسی ئاكار بەرگری، سولەیمان سۆیلۆ ناوخۆ، فاتح دۆنمار وزەو سەرچاوەی سروشتی) حكومەتی ئەو وڵاتەی سزاداوە. لە راگەیێندراوێكیشدا وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاندووە، فەرمانی سەرۆكایەتییان بەدەستگەیشتووە بۆ جێبەجێكردنی سزاكانی ئەمریكا بۆسەر توركیا، كە سزاكان سێ بەرپرسی باڵای توركیای گرتووەتەوە لە نێویاندا وەزیری بەرگریی و وەزیری وزەی توركیا هەن. لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیشدا مایك پێنس جێگری سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، سەرۆك ترەمپ لەگەڵ فەرماندەی كورد و هەسەدە، مەزڵوم كۆبانێ، قسەی كردووە، مەزڵوم كۆبانێ بە دۆناڵد ترەمپی راگەیاندووە، توركیا تاكو ئێستا نەیتوانیووە لەو30 كیلۆمەترەی ناوچەی ئارام كە دانرابوو تێپەڕ بكەن. بوتەی مایك بێنس ترەمپ دواتر لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆكی توركیا قسەی كردووە، سەرۆكی ئەمەریكا بە روونی داوای كردووە دەبێت هێرشەكان بوەستێنرێت و ئاگر بەست رابگەینرێت و دووپاتی كردووەتەوە دەبێت دانووستان هەبێت كێشەكان لەو رێگایەوە چارەسەر بكرێن.  هاوكات لینزی گراهام سیناتۆری كۆمپارییەكانی ئەمریكا لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند "ترەمپ پەیوەندی بە مەزڵوم كۆبانیەوە كرد، دڵنیای كردووە هەموو شتێك دەكات بۆ ڕاوەستانی هێرشی توركیا و بەدوای چارەسەرێكدا دەگەڕێت كە بۆ هەموو لایەك بەسوود بێت". لینزی گراهام ئاماژەی بەوەشكردووە"  ترەمپ ئەیەوێ كۆتایی بەم خوێنڕێژیە بێت، دەیەوی نیگەرانیەكانی توركیا بڕەوێنێتەوەو دڵنیاییش بداتە كوردەكان كە پشتگوێنەكخراون"  

درەو میدیا:  سەرۆكی ئەمریكا هەڕەشەی سزادانی بەرپرسان و تێكشكاندنی ئابوری توركیا دەكات . دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بەیاننامەیەكی توندو هەڕەشە ئامێز ئاراستەی بەرپرسانی توركیا دەكات" سزای بەپرسانی ئێستا و پێشووی توركیا دەدەین  سزاكان هەموو ئەو كەسانە دەگرێتەوەكە مافی مرۆڤیان پێشێل كردووەو بوونەتە هۆكاری ئاوارەبوونی خەڵك لە باكوری سوریا" لە بەیاننامەكەی ترەمپدا ئاماژە بە كۆمەڵێك سزاكراوە كە" بە رێژەی 50% باج دەخەینە سەر كاڵاكانی توركیا و گفتوگۆكانی  ئاڵوگۆری بازرگانی لەگەڵ توركیا رادەگرین كە بەبەهای 100 ملیار دۆلارە" سەرۆكی ئەمریكا ئۆپەراسیۆنەكەی توركیا بە هەڕەشە بۆسەر سەقامگیری ناوچەكە ناودەبات" ئۆپەراسیۆنەكەی توركیا ئاشتی و سەقامگیری ناوچەكەی خستۆتە مەترسیەوەو كردنە ئامانجی خەڵكی سڤیل قبوڵكراو نیە"  تەرمپ هەرشە دەكات" ئامادەم ئابوری توركیا تێكبشكێنم ئەگەر سەركردەكانی لەسەر ئەم رێگە مەترسیدارەو وێنكەرانەیە بەردەوام بن"  هەر ئەمڕۆ لە دوو تویتدا دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا لەبارەی رۆژئاوای کوردستانەوە نوسیویەتی:  🔷 دوای ئەوەی داعش بەتەواوەتی لە سوریا شکستی هێنا ئێمە هەموو سەربازەکانمان لەو وڵاتە کشاندەوە. 🔷 رێگەبدەن سوریاو ئەسەد پارێزگاری لە کوردەکان بکەن و سنوری خۆیان بپارێزن و دژی تورکیا بجەنگن.  هەركەسێك دەیەوێت یارمەتی سوریا بدات لە پاراستنی كوردەكان پێم باشە، روسیا بێت، چین بێت، ناپلیۆن پۆناپارت بێت. ️🔷 من بە ژنەڕاڵەکانی خۆمم وت بۆچی دەبێت ئێمە بەرگری لە ئەوەد بکەین و لە پێناو خاکەکەی ئەودا بجنگین. 🔷 ئێمە 7 هەزار کیڵۆمەتر لە سوریاوە دورین.

(درەو میدیا): جێگری وەزیری دەرەوەی سوریا دەڵێ:" كورد هەموو شتێكی لەدەستدا، ئێمە رێگەنادەین توركیا زەڕەیەك لە خاكی سوریا داگیربكات". لە لێدوانێكدا بۆ رۆژنامەی (وەتەن)، فەیسەڵ میقداد جێگری وەزیری دەرەوەی سوریا لە وەڵامی پرسیارێكدا سەبارەت بە كشانەوەی ئەمریكا لە ناوچەكانی رۆژئاوای كوردستان و پشتكردنی ئەمریكا لە كورد رایگەیاند:" كوردەكان هەموو شتێكیان دۆڕاند، بەڵام پێویستە خۆیان نەدۆڕێنن، لە كۆتایدا نیشتمان باوەش بۆ هەموو رۆڵەكانی دەكاتەوە، هەركەسێك دڵسۆز نەبوو بۆ وڵاتی خۆی، ئەوكاتە خۆی دەبینێتەوە كە فڕێدراوەتە دەرەوەی مێژوو". سەبارەت بە هێرشی توركیا بۆسەر رۆژئاوای كوردستان، فەیسەڵ میقداد دەڵێ:" بەرگری لە هەموو خاكی سوریا دەكەین، رێگە بە داگیركاریكردنی زەڕەیەك لە خاكی سوریا نادەین.. پێویستە لەسەریان (توركیا) خۆیان نەخەنە مەترسییەوە، چونكە ئامادەباشین بۆ بەرگریكردن لە خاك‌و گەلەكەمان". ساڵێك لەمەوبەر توركیا هێرشی كردەسەر كانتۆنی عەفرین‌و داگیری كرد، بەر لە هێرشەكە بەرپرسانی كورد لە رۆژئاوا لەگەڵ بەرپرسانی حكومەتی دیمەشق گفتوگۆیان كرد، بەڵام حكومەتی سوریا تەنیا تەماشاكەر بوو، هیچ جوڵەیەكی ئەوتۆی نەكرد. ئێستا هێزەكانی ئەمریكا لە رۆژئاوای كوردستان كشاونەتەوە، هیچ بەربەستێكی ئەوتۆ لەبەردەم روسیا‌و حكومەتی سوریادا نییە بۆ ئەوەی بەرگری لە هاتنەناوەوەی سوپای توركیا بكەن، بەڵام ئەمە رەنگە كۆتوبەندكرابێت بەچەندین مەرج لەسەر رۆژئاوای كوردستان.

(درەو میدیا): دادگای ئێران ئەمڕۆ بەتاوانی وەرگرتنی بەرتیل حوکمی (5) ساڵ زیندانی بۆ برایەکی حەسەن رۆحانی سەرۆکی وڵات دەرکرد. براکەی حەسەن رۆحانی ناوی (حسێن)ە، مانگی حوزەیرانی 2017 دوای ئەوەی ناوی لە چەند دۆسیەیەکی گەندەڵیدا هات، دادگا تۆمەتباریکرد بە  تێوەگلان لە تاوانی دارایدا. پاش دەستبەسەرکردنی بۆماوەیەک، دواتر بە کەفالەتی پارەیەکی زۆر بەشێوەی کاتیی ئازادکرا تا ئەوکاتەی دۆسیەکەی یەکلادەبێتەوە. حسێن کە هاوکات رڵوێژکاری حەسەن رۆحانی برایەتی لە سەرۆکایەتی کۆماری ئێران، بەگوێرەی قسەی بەرپرسانی ئێرانی فشاری کردووە بۆ ئەوەی عەلی سدقی بکرێت بە بەڕێوەبەری بانکی " رفاە"و دەرکەوتووە کە چەندین سەرپێچی دارایی کردووە.