(درەو میدیا): محەمەد جەواد زەریف، وەزیری دەرەوەی ئێران لە نامەیەكیدا بۆ عەلی خامنەیی رابەری باڵای كۆماری ئیسلامیی ئێران هەڕەشەی دەستلەكاركێشانەوە لە پۆستی وەزیری دەرەوە دەكات، ئەگەر ئەو هەڵمەتی سوكایەتی‌و تەنگپێهەڵچنینە رانەگیرێت كە نەیارەكانی لە بەرەی موحافیزكارەكان لەدژی بەرپایان كردووە. رۆژنامەی " ئیعتیماد"ی سەر بە باڵی ریفۆرمخوازەكانی ئێران رایگەیاند: زەریف بەمدواییانە نامەیەكی بۆ خامنەیی ناردووە‌و لە قەبارەی ئەو سوكایەتی‌و تەشهیرە ئاگاداری كردوەتەوە كە رووبەڕووی بوەتەوە‌و ئاماژیبەوەشداوە كە ئەگەر ئەوە بەردەوام بێت ناتوانێت لە كارەكەی لە وەزارەتی دەرەوە بەردەوام بێت. رۆژنامەكە ئاشكراشیكرد زەریف لە نامەكەیدا ئاماژەی بە زنجیرە درامای " گاندۆ" داوە كە تەلەفزیۆنی رەسمی حكومیی لە سەرەتای تەموزەوە دەستی بە پەخشكردنی كردووە‌و دامەزراوەیەكی سەر بە سوپای پاسداران بەرهەمیهێناوە. زەریف نوسیویەتی:" لەم ماوەیەی دواییدا‌و دوای پەخشكردنی زنجیرەی گاندو رووبەڕووی شەپۆلێك لە جوێن‌و سوكایەتی پێكردن بومەتەوە‌و هەتا ئەگەر بەشێك لەو رەخنانەش دروست بن، ئەوا خزمەتكردن لە وەزارەتی دەرەوە مایەی قبوڵكردن نەماوە". رۆژنامەی ئیعتیماد ئاماژیبەوەشداوە كە خامنەیی لە وەڵامی نامەی زەریفدا جەختیكردوەتەوە " بەهیچ شێوازێك بە كەمترین سوكایەتیكردن بە زەریف رەزامەند نیە". 25ی شوباتی رابردوو وەزیری دەرەوەی ئێران لە رێگەی پۆستێكەوە لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئینستاگرام دەستی لەكاركێشایەوە، بەڵام دوو رۆژ دواتر بە فشاری حەسەن روحانی سەرۆكی ئێران پاشگەزبوەوە. بە گوێرەی چەند سەرچاوەیەكی ئێرانی ئاگادار، رۆحانی فەرمانیداوە كە سزای دەستەی رادیۆ‌و تەلەفزیۆنی حكومەت بدرێت بەهۆی بەرهەمهێنان‌و پەخشكردنی زنجیرەیەكی ئەمنیی كە بووەتە مایەی سەرهەڵدانی ناكۆكی لە نێوان لێپرسراوانی حكومەت و باڵی موحافیزكاران‌و لە پێش هەموشیانەوە سوپای پاسداران. ئاژانسی فارس نیوزیش رایگەیاند روحانی لە كۆبوونەوەیەكدا لەگەڵ محەمەد جەواد زەریف پرسی كەمكردنەوەی بودجەی دەستەی رادیۆ‌و تەلەفزیۆنی حكومەتیان تاوتوێكردووە بەهۆی بەرهەمهێنانی ئەو زنجیرەیەوە كە باس لە "دۆسیەیەكی ئەمنی هەستیار دەكات‌و قەیرانی لەناو حكومەتدا دروستكردووە". سێ‌ حوەزیرانی رابردوو كەناڵی سێی ئێران زنجیرەی تەلەفزیۆنی " گاندو"ی پەخشكرد كە باس لە پرۆسەی ئاڵوگۆڕكردنی زیندانیان دەكات لە نێوان ئەمریكا‌و ئێراندا لەسەردەمی باراك ئۆبامای سەرۆكی پێشووی ئەمریكا‌و باس لە پرسەی گۆڕینەوەی رۆژنامەنەسوێكی ئێرانی ئەمریكی دەكات بەناوی جیسۆن رەزائیان كە وەك پەیامنێری رۆژنامەی واشنتۆن پۆست كاریكردووە‌و تۆمەتباركراوە بە سیخوڕیكردن بۆ ئەمریكا. بە گوێرەی میدیاكانی ئێران بیرۆكەی  زنجیرەی " گاندو" كە لە 30 ئەڵقە پێكدێت باس لە كێبركێ‌و ململانێی نێوان سوپای پاسداران‌و حكومەتەكەی رۆحانەی دەكات. هەروەها زنجیرەكە وردەكاری ئەمنیی دەربارەی پەیوەندیی رەزائیان‌و هەندێك بەرپرسی حكومەت لە نێوشیاندا وەزیری دەرەوە ئاشكرادەكات لەگەڵ نهێنییەكانی ئازادكردنی لە بەرامبەر هەڵگرتنی قەدەغە لەسەر بڕێك پارەی بلۆككرای ئێران كە ملیارێك‌و 700 ملیۆن دۆلارە.

راپۆرت: نامیق رەسوڵ- فازل حەمەڕەفعەت ئەمریكا دوای 16 ساڵ جارێكی تر دەگەڕێتەوە‌و هێزی سەربازی لە سعودیە جێگیردەكات، بەریتانیاش هۆشداری بە ئێران دەدات‌و لە مەترسییەكانی سنورداركردنی جموجوڵی دەریاوانی لە گەرووی هورمز ئاگاداری دەكاتەوە. پادشا رەزامەندی نیشاندا شا سەلمان بن عەبدولعەزیز پادشای سعودیە رەزامەندی نیشاندا لەسەر جێگیربوونی هێزی ئەمریكی لە خاكی وڵاتەكەی. ئاژانسی هەواڵی سعودیە رایگەیاند، نیشاندانی رەزامەندی بۆ "میوانداریكردنی" سوپای ئەمریكا لەلایەن شا سەلمانەوە بۆ پتەوتركردنی ئاسایش‌و سەقامگیرییە لە ناوچەكە. وەزارەتی بەرگری ئەمریكا "پێنتاگۆن" لەبەیاننامەیەكدا لەبارەی ناردنی هیزی سەربازی بۆ سعودیە دەڵێ:" ئەوە بەرپەرچدانەوەی زیاترە بەڕووی هەڕەشەكاندا". ناردنی هێزی سەربازی بۆ سعودیە لەكاتێكدایە ئاڵۆزی نێوان واشنتۆن‌و تاران لەناوچەی كەنداوی عەرەبیدا زیادی كردووە‌و كاریگەری لەسەر بازاڕەكانی نەوتی لە جیهاندا دروستكردووە. هێزی ئەمریكی لە سعودیە ؟ ئاژانسی هەواڵی سعودیە لەزاری سەرچاوەیەكەوە لە وەزارەتی بەرگری ئەمریكا بڵاویكردەوە، بڕیاری ناردنی هێزی ئەمریكی بۆ سعودیە ئامانج لێی "بەرزكردنەوەی ئاستی كاری هاوبەشە بۆ بەرگیركردن لە ئاسایش‌و سەقامگیری‌و زامنگردنی ئاشتی لە ناوچەكەدا". ئاژانسی رۆیتەرز لەزاری بەرپرسێكی تری ئەمریكییەوە كە ناوەكەی ئاشكرانەكردووە، دەڵێ:" زیاتر لە 500 سەربازی سوپای ئەمریكا رەوانەی سعودیە دەكرێن، ئەمە لەچوارچێوەی زیادكردنی ژمارەی سەربازانی ئەمریكادایە لە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاسا كە مانگی رابردوو پێنتاگۆن رایگەیاند". مانگی حوزەیرانی رابردوو پێنتاگۆن رایگەیاند، هەزار سەرباز رەوانەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست دەكات، بەڵام ئاماژەی بەوەنەكرد سەربازەكان لە چ وڵاتێك جێگیردەكرێن. ساڵی رابردوو پەیوەندییەكانی واشنتۆن‌و تاران جارێكی تر ئاڵۆزی تێكەوتەوە، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لەرێككەوتنە ئەتۆمییەكە لەگەڵ ئێران كشایەوە كە ساڵی 2015 لەنێوان وڵاتانی زلهێزی جیهان‌و ئێران ئیمزاكرا‌و لەچوارچێوەی ئەو رێككەوتنەدا ئێران قایل بوو بەوەی چالاكییە ئەتۆمییەكان سنوردار بكات لەبەرامبەر هەڵگرتنی ئەو سزا ئابورییانەی كە بەسەریدا سەپێندراوە. گەڕانەوەی ئەمریكا دوای 16 ساڵ رۆژی 26ی ئابی 2003 ئەمریكییەكان لە مەراسیمێكدا بنكەی ئاسمانی "ئەمیر سوڵتان"نیان رادەستی سعودیە كردەوە، ئەمە راگەیاندنی كۆتایهاتنی بوونی سەربازی ئەمریكا بوو لە سعودیە. بنكەی ئاسمانی "ئەمیر سوڵتان" رۆڵێكی گرنگی هەبوو لە ستراتیژیەتی واشنتۆن لە ناوچەكەدا، هەندێك كات ژمارەی سەربازانی ئەمریكی لەم بنكەیەدا دەگەیشتە (60 هەزار) سەرباز. واتە (16) ساڵ ئەمریكییەكان جارێكی تر هێزی سەربازی دەگەڕێننەوە بۆ سعودیە، ئەمەش لەكاتێكدایە پەیوەندییەكانی ئەمریكا‌و ئێران بە قۆناغێكی هەستیاردا گوزەر دەكەن. بەپێی هەواڵی تۆری (CNN)، سەربازانی ئەمریكا بۆ هەمان ئەو شوێنە دەگەڕێنەوە كە بەر لە (16 ساڵ) تێیدا جێگیربوون، واتە بنكەی ئاسمانی "ئەمیر سوڵتان" كە دەكەوێتە ناوچەیەكی بیابانی خۆرهەڵاتی ریازی پایتەختی سعودیە. هەندێك لە راپۆرتە رۆژنامەوانییەكان باسلەوەدەكەن، ئێستا ژمارەیەك سەربازی ئەمریكی لە بنكەی ئاسمانی "ئەمیر سوڵتان"ن بەمەبەستی ئامادەكاریكردن بۆ ناردنی هێزە سەربازییەكە‌و بەكارخستنی سیستمی بەرگری موشەكی پاتریۆت‌و نۆژەنكردنەوەی شوێنی نیشتنەوەی فڕۆكەكان. كێشەیەكی نوێ‌ سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامیی ئێران دوێنێ‌ دەستی بەسەر كەشتییەكی نەوهەڵگری بەریتانیادا گرت لە گەرووی هورمز، ئەمە وەك وەڵامدانەوەیەك بوو بۆ دەستبەسەراگرتنی كەشتییەكی نەوتهەڵگری ئێران لە جەبەل تاریق لەلایەن بەریتانییەكانەوە، كە بەڕێگاوە بوو بۆ سوریا. بە گوێرەی قسەی میدیاكانی ئێران، ئەو  كەشتییە نەوتهەڵگرەی بەریتانیا كە ئێران دەستی بەسەرداگرتووە، ناوی "ستینا ئەمپیرۆ" یە، دوای خۆكێشانی بە بەلەمێكی راوكردندا لە گەرووی هورمز، لەلایەن سوپای پاسدارانەوە دەستی بەسەردا گیراوە‌و لەگەڵ تیمەكەیدا كە (23) كەسن، بۆ بەندەر عەباس گواستراونەتەوە. بەرپرسێكی دەریاوانی ئێران لە پارێزگای هورمزگان رایگەیاند، كەشتییە نەوتهەڵگرە بەریتانییەكە بەپێچەوانەی ئاڕاستەوە لە دەریادا رۆیشتووە‌و یاسای دەریاوانی نێودەوڵەتی پێشێلكردووە. هاوكات موراد عەفیفی پور بەڕێوەبەری بەندەر‌و دەریاوانی ئێران لە پارێزگای هورمزگان لە لێدوانێكیدا بۆ ئاژانسی "فارس" وتی:" 18 كەسی تیمی كەشتییە بەریتانییەكە هەڵگری رەگەزنامەی هیندستانن‌و پێنج كەسیان هەڵگری رەگەزنامەی روسیا، فلیپین‌و لاتیڤیا-ن". عەفیفی پور ئاشكراشیكرد" كەشتییەكە هیچ بڕە نەوتێكی هەڵنەگرتووە، دەربارەی هەندێك كاروباری تەكنیكیش لەلایەن دەسەڵاتی دادوەرییەوە لێكۆڵینەوە لەگەڵ تیمی كەشتییەكەدا دەكرێت". لەندەن هۆشداری دەدات لە كاردانەوەیدا بەرامبەر دەستبەسەراگرتنی ئەو كەشتییە، وەزارەتی دەرەوەی بەریتانیا بەیانی ئەمڕۆ لە بەیاننامەیەكدا هۆشداریدا لە لێكەوتەی جدیی ئەگەر ئێران بەزووترین كات كەشتییەكە ئازادنەكات، لە هەمان كاتدا جەختیكردەوە "لەندەن بیر لە بژاردەی سەربازیی ناكاتەوە". جێریمی هانت وەزیری دەرەوەی بەریتانیا لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنوسان وتی:" بە رێگایەكی گونجا‌و و بەهێز وەڵامدەدەینەوە، ئێمە بە روون‌و ئاشكرا دەڵێن ئەگەر ئەو دۆخە بە خێرایی چارەسەرنەكرێت، ئەوا كۆتایی مەترسیداری دەبێت". ئاماژەی بەوەشدا" بەریتانیا لە بژاردەی سەربازیی ناكۆڵێتەوە، بەڵكو لەڕێگەی دیپلۆماتییەوە هەوڵی چارەسەری دۆخەكە دەدات، ئەگەر ئازادی دەریاوانی سنورداربكرێت، ئەوا دۆڕاوی گەورە ئێران دەبێت، لە بەرژەوەندی خۆیاندایە بە خێراترین كات دۆخەكە چارەسەربكەن".  

راپۆرتی: بی بی سی  وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە نوسینگەی تایبەتی خۆی لە كۆشكی سپی چاویكەوت بە 27 كەسی رزگاربووی پاكتاوكردنی ئاینی كە لە 27 وڵاتی جیاجیای جیهانەوە هاتبوون. لە دیدارەكەدا كە 30 خولەكی خایاند‌و رۆژنامەنوسان ئامادەبوون، ترەمپ داوای لەو كەسانەو كرد باس لە ئەزمونی ژیانی خۆیان‌و چەوساندەنەوەیان بكەن‌و زۆر بە وردیش گوێی لێگرتن. یەكێك لە ئامادەبوانی دیدارەكەی ترەمپ، نادیە موارد كچە چالاكی ئێزدیی‌و خاوەن خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی بوو كە لەگەڵ چەند كەسێكی تری مەسیحیی لە میانمار، ڤێتنام، كۆریای باكور، ئێران، توركیا، كوبا، ئەریتریا، نایجیریا‌و سودان لەگەڵ  چەند موسوڵمانێكی ئەفغانستان، سودان، پاكستان‌و ڤێتنام ئامادەی دیدارەكە بوو. خەڵاتی نۆبڵ لە دیدارەكەدا ترەمپ نادیە مورادی توشی شۆك كرد كاتێك لێی پرسی " خەڵاتی نۆبڵت بردوەتەوە؟، ئەمە جێی باوەڕ نییە، بۆچی ئەو خەڵاتەیان پێبەخشیویت؟". نادیە مورادیش لەوەڵامی ئەو پرسیارەدا چیرۆكی خۆی باس كرد كە چۆن وەك كراوە بە كۆیلەی سێكسی لەلایەن رێكخرای دەوڵەتی ئیسلامییەوە‌و چۆن رووبەڕووی دەستدرێژیی سێكسی‌و ئەشكەنجەدان بوەتەوە پێش ئەوەی سەركەوتوو بێت لە هەڵاتن‌و  باسی لەوەشكرد دوای چارەسەر لە ئەڵمانیا بڕیاریداوە ئەو تراژیدیایە بۆ جیهان بگێرٍێتەوە كە ژنانی ئێزدیی رووبەڕووی بوونەوە. نادیە موراد وتی:" شوێنێكی سەلامەتمان بۆ ژیان نەدۆزییەوە، دایك و شەش براكەمیان كوشت‌و منیان هێشتەوە". ترەمپ قسەكەی پێبڕی وتی:" دایك‌و براكانت ئێستا لە كوێن؟ نادیە موراد سەری سوڕما‌و وتی:" ئەوان مردن، كوژران، ئێستا لە گۆڕی بە كۆمەڵدا لە شەنگال نێژراون، بەڵان من ئێستا خەبات دەكەم بۆئەوەی بە سەلامەتی بژین. تكات لێدەكەم شتێك بكە". ترەمپ وەڵامی دایەوە‌و وتی:" زۆر باش دەزانم ئەو ناوچەیەی دەربارەی دەدەوێیت. بەڵێ‌ زۆر دژوارە". بەنگلادیش لە كوێیە؟ هەر لەو دیدارەدا كچە پەنابەرێكی رۆهینگی پرسیاری لە ترەمپ كرد دەربارەی پلانی بۆ نزیكەی 700 هەزار پەنابەری رۆهینگیا كە بەهۆی پێشێلكارییەكانی سوپای میانمارەوە لەدژیا ئاوارە بوون.  ئەو كچە رۆهینگییە وتی:گ من پەنابەرێكی رۆهینگیام لە كەمپی ئاوارەكان لە بەنگلادیش، زۆرینەی ئاوارەكان ئومێدەوارن بە زووترین كات بگەڕێنەوە بۆ نیشتمان، پلانت چییە بۆ هاوكاریكردنمان؟". ترەمپ بە پرسیار وەڵامی دایەوە وتی:" بەنگلادیش بە دیاریكراوی لە كوێیە"؟ لەم كاتەدا یەكێك لە یاردەدەرانی هەڵدایە‌و ترەمپی ئاگاداركردەوە كە بەنگلادیش وڵاتێكی دراوسێی بۆرمایە. یەكێی تر لە ئامادەبووانی دیدارەكەی ترەمپ ئیستەر پیترۆس بوو كە ساڵی 2014 لەلایەن رێكخراوی بۆكۆ حەرامەوە لە نایجیریا رفێندرابوو. پیترۆس وتی: زۆر سوپاس سەرۆك ترەمپ وەڵامیدایەوە: زۆر سوپاس بۆتۆ پیترۆس: بە یارمەتیت، من ئیستەرم لە نایجیریا لە دەست بۆكۆ حەرام هەڵاتووم ترەمپ: ماوەیەكی قورس بوو وانەبوو؟ پیترۆس: بەڵێ‌ ترەمپ" ماوەیەكی قورس بوو. سوپاس بۆتۆ.  

راپۆرت: بی بی سی فارسی وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت بەمدواییە ئەپلیكەیشن یاخود بەرنامەیەكی موبایل بەناوی "فەیس ئەپ" زۆر بەربڵاوبوەتەوە، كە گۆڕانكاری لە روخساری كەسەكاندا دەكات، وێنەكانی ئەوان پیر یاخود گەنج دەكاتەوە. هەزاران كەس لە بەكارهێنەرانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، وێنەی روخساری خۆیان لە حاڵێكدا كە پیربوون یاخود گەنج بونەتەوە، بڵاودەكەنەوە. بەڵام لە چەند رۆژی رابردوودا كە بابەتی سودوەرگرتن لە ئامرازی گۆڕینی روخسار خرایەبەرباس، نیگەرانییەكان لەبارەی مەرج‌و حوكمەكانی بەكارهێنانی ئەو پرۆگرامە زیادی كرد. رەخنەگرانی ئەم ئەپلیكەیشنە دەڵێن كۆمپانیای بەرهەمهێنەری ئەپلیكەیشنەكە كە كۆمپانیایەكی روسیە، لەبارەی زانیاری بەكاربەرانەوە "تێڕوانینێكی ناجێگیر"ی هەیە، بەڵام فەیس ئەپ لەبەیاننامەیەكدا رایگەیاند، زۆرینەی ئەو وێنانەی كە لەناو پرۆگرامەكەدا ئەپلۆد دەكرێن دوای 48 كاتژمێردا دەسڕێنەوە. ئەم كۆمپانیایە هاوكات دەڵێ تەنیا ئەو وێنانە لەناو ئامێری بەكاربەردا ئەپلۆد دەبن، كە بەمەبەستی گۆڕانكاریكردن تێیدا هەڵبژێردراون‌و وێنەی تر ئەپلۆد نابێت.  ئەم ئەپلیكەیشنە تەنانەت لەسەر وێنە پۆرترێتییەكانیش كاری خۆی دەكات‌و روخساریان دەگۆڕێت فەیس ئەپ چییە ؟ فەیس ئەپ ئەپلیكەیشنێكی نوێیە. بەر لە دوو ساڵ كۆپییەكی كەوتە بازاڕەەوە كە "فیلتەری نەتەوە‌و رەگەزی جیاواز"ی بە وێنەكان دەدا. بەڵام ئەم ئامرازە كە شێوەی روخساری نەتەوەیەكی دیاریكراوی دەگۆڕی بۆ نەتەوەیەكی تر، روبەڕووی رەخنەی توندبووەوە، بەجۆرێك دیزاینەرەكانی ناچاربوون بەرنامەكە راگرن. ئەپلیكەیشنە تازەكە، نەك تەنیا دەتوانێت كەسەكان گەنج یان پیر بكاتەوە، تەنانەت دەتوانێت بزەو پێكەنین بخاتەسەر روخساریان یان وێنەكان ئارایشت بكات‌و شێوازی قژیان بگۆڕێت. ئەم گۆڕانكارییە بەیارمەتی زیرەكییەكی دەستكرد (artificial intelligence) ئەنجام دەدرێت، ئەم ئەپلیكەیشنە لۆگاریتمێك لە وێنەی روخساری تۆ دەگرێت‌و بەپشتبەستن بە وێنەكانی تر، وێنەیەكی نوێ بەرهەم دەهێنێت. ئەم پرۆگرامە دەرفەتی ئەوە دەڕەخسێنێت بەجۆرێك روخساری كەسەكان خەندەئامێز بكرێت كە ددانەكانیان دەركەوێت‌و لەهەمانكاتدا هێڵەكانی دەوروبەری لێو، چەناگە‌و گۆناكان بەتەواوەتی سروشتی بن. كەواتە كێشە چییە ؟  نیگەرانییەكان كاتێك زیادیان كرد كە یوشۆ نوزی (Joshua Nozzi) یەكێك لە دیزاینەرەكانی ئەپلیكەیشنەكە لە تویتێكدا نوسی" ئەپلیكەیشتنی فەیس ئەپ بەبێ مۆڵەتی بەكارهێنەرانی هەموو وێنەكانی ئەوان لەناو موبایلە زیرەكەكانیان كۆدەكاتەوە". ئەڵبەتە ئەو رۆژێك دواتر تویتەكەی خۆی سڕییەوە‌و لە بانگەشەكەی پاشگەزبووەوە، بەڵام هەر ئەو ئاماژەیە بەس بوو بۆ وروژاندنی مەترسییەكە.  بەهەرحاڵ، پسپۆڕێكی فەرەنسی بواری ئاسایشی ئینتەرنێتی كە نازناوی خوازراوی (ئەلیوت ئەندەرسۆن) بەكاردەهێنێت، دەربارەی بانگەشەكانی نوزی لێكۆڵینەوەی كردووە‌و بۆی دەركەوتووە ئەو پرۆسەی ئەپلۆدكردنی وێنەیە رونادات‌و تەنیا ئەو وێنە تایبەتانە ئەپلۆد دەبن كە بەكاربەران خۆیان بڕیاری لەسەردەدەن‌و لەڕێگەی فەیس ئەپە ئەپلۆد دەبێت. بەڕێوەبەری جێبەجێكاری فەیس ئەپ بە (بی بی سی) وت:" تەنیا ئەو وێنانە ئەپلۆد دەبن كە بەكاربەران خۆیان داخڵی ناو سێرڤەرەكەی دەكەن". فەیس ئەپ هەر تەنیا دەسكاری تەمەنی كەسەكان ناكات، ئەتوانێت بزەو پێكەنینیش بخاتەسەر روخساری وێنەكانیان داوای FBI بۆ لێكۆڵینەوە چاك شومەر رێبەری كەمینەی دیموكراتەكان لە ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكا لە تویتێكدا لەبارەی بەكارهێنانی بەربڵاوی فەیس ئەپ داوای لە پۆلیسی فیدراڵی ئەمریكا (FBI) كرد لەبارەی ئەو ئەپلیكەیشنە لێكۆڵینەوە بكەن. ئەو لە پەیامێكدا كە لە تویتەر بڵاویكردەوە، نیگەرانی قوڵی خۆی لەو جۆرە پرۆگرامانە نیشاندا كە زانیاری تایبەتی هاوڵاتیانی ئەمریكا دەخاتە بەردەم "هێزە نەیارە بیانییەكان"ەوە.  فەیس ئەپ لە بەیاننامەكەی خۆیدا ئەو تۆمەتانەی رەتكردەوە. سودوەرگرتن لە تەكنەلۆژیای ئاشكراكردنی روخسار هاوكات نیگەرانیش دروستبووە لەبارەی سودوەرگرتنی ئەم ئەپلیكەیشنە لە تەكنەلۆژیای ناسینەوەی روخسار‌و پاسۆرد، كە لە موبایلی هۆشمەندی نوێدا هەیە. رەخنەگران دەڵێن لەم بارودۆخەدا تەنانەت ئەگەر وێنەی كەسەكەش لە سێرڤەرەكەدا بسڕێتەوە، بەڵام هەر لۆگاریتمی روخسار دەمێنیتەوە‌و بۆ ئەو مەبەستە سودی لێدەبینرێت. سەرۆكی جێبەجێكاری فەیس ئەپ ئەم بابەتەی رەتكردەوە‌و وتی:" لۆگاریتمی وێنەكان تەنیا بۆ ئیدیت‌و ئەنجامدانی گۆرانكاری سودی لێ دەبینرێت".   سێرڤەرەكەی لە ئەمریكایە نەك روسیا ! فەیس ئەپ كۆمپانیایەكی روسییە كە بارەگاكەی لە شاری سان پترسبۆرگە، بەڵام لە چەندین ناوچەی جیهانیش ئوفێسی هەیە‌و دەڵێ سێرڤەرەكانی لە ئەمریكایە. هەندێك پرسیار هەن لەبارەی ئەوەی بۆچی فەیس ئەپ گۆڕانكاری وێنەكان لەسەر روی موبایلی بەكاربەران ئەنجام دەدات، پێویستە لە بنەڕەتەوە وێنەكان لەسەر سێرڤەری خۆی ئەپلۆد بكات. لێكۆڵەرێكی ئاسایشی ئینتەرنێتیی باوەڕی وایە ئەم بابەتە بۆ فەیس ئەپ تەنیا تایبەتمەندییەكی بازرگانی‌و كێبڕكێی هەیە. ئەو پسپۆڕە باسلەوەدەكات بەهیچ جۆرێك فێڵی لەو ئەپلیكەیشنەدا نەدیوە، بەڵام جەختی كردووە ئومێدەوارە بژاردەیەك هەبێت كە بەكاربەران بتوانن دوای گۆڕانكاریكردن، وێنەكانیان لە سێرڤەردا بسڕنەوە. نیگەرانیش هەیە لەبارەی سودوەرگرتنی بازرگانی فەیس ئەپ لە وێنەی بەكاربەكارن‌و كۆتوبەندكردنی ئەم بابەتە لە مەرجەكانی بەكارهێنانی ئەپلیكەیشنەكەدا خراوەتەڕوو، مەرجێك كە زۆربەی بەكاربەران بەبێ ئەوەی بیخوێننەوە قبوڵی دەكەن. بەڵام لانسی ئۆلانۆڤ سەرنوسەری سایتی تەكنەلۆژی "لایڤ وایر"، لە كاردانەوەی ئەم نیگەرانییانەدا نمونەی بە مەرجەكانی تویتەر هێنایەوە كە "بەدیاریكراوی هەمان مەرجی بەكارهێنانی تێدایە". ئاسایشی ئینتەرنێتی یەكێك لەو بابەتانەیە كە لەم ساڵانەی دوایدا بایەخی زۆری پێدراوە، بە تەماشاكردنێكی هەواڵەكانی جیهانی تەكنەلۆژیا كەم مانگ هەیە كە هەواڵی هاككردن‌و بڵاوكردنەوەی تایبەتمەندی بەكاربەران بڵاونەبێتەوە.

(درەو میدیا): "حەقیقەت یان هەڵای میدیایی" رەنگە ئەمە باشترین ناونشیان بێت بۆ ئەو پرۆسەیەی كە ئێستا لە پەرلەمانی عێراق لەژێر ناوی لێپرسینەوە‌و میوانداریكردنی وەزیرەكان دەستیپێكردووە. ماوەیەكە كوتلەكانی ناو پەرلەمانی عێراق زنجیرەیەك هەوڵی نوێیان دەستپێكردووە بۆ لێپرسینەوە لە وەزیرەكانی كابینەكەی عادل عەبدولمەهدی. فوئاد حسێن وەزیری دارایی عێراق كە سەربە پارتی دیموكراتی كوردستانە، یەكێكە لە وەزیرە بانگهێشتكراوەكان‌و بڕیارە پەرلەمان لەسەر دۆسیەی رێككەوتنی نێوان حكومەتی عێراق‌و حكومەتی هەرێم لەبارەی نەوت‌و بودجە لێپرسینەوەی لەگەڵدا بكات. رۆژنامەی (العربی الجدید)ی قەتەری لە زاری سەرچاوەیەكی پەرلەمانییەوە باسلەوەدەكات، دۆسیەی لێپرسینەوە لە وەزیرەكان، دەرگای سازشكردنی لەبەردەم هەندێك لە كوتلە سیاسییەكان كردوەتەوە‌و هەندێك لە پرۆسەی بانگهێشتكردنی وەزیرەكان لەلایەن پەرلەمانی عێراقە، بانگهێشتكردنی بێناوەڕۆكن. سەرچاوەكە ئاماژەی بەوەكردووە، ئەو كوتلەیەی كە دەیەوێت وەزیرێكی دیاریكراوی سەر بە كوتلەیەكی تر بانگهێشتی ناو پەرلەمان بكات، وا دەكات كوتلەكەی تر لەدژی وەزیرەكەی ئەو بجوڵێت، ئەمەش بەواتای ئەوە دێت وەزیر بەرامبەر بە وەزیرە، واتە هەر كوتلەیەك لەبەرامبەر داخستنی دۆسیەی وەزیرەكەی خۆی، دۆسیەی وەزیری سەربە كوتلەی بەرامبەر دادەخات. بەگوێرەی قسەی سەرچاوەكە، تاكە سودێكی پرۆسەی بانگهێشتكردنی وەزیرەكان بۆ پەرلەمان تەنیا دەستكەوتی میدیاییە بۆ ئەو كوتلەیەی كە وەزیرێك بانگهێشت دەكات، چونكە پەرلەمان لەڕووی میدیاییەوە سود لەم بابەتە دەبینێت‌و دەیەوێت وا نیشان بدات چاودێری كاری وەزیرەكان دەكرێت‌و لێپرسینەوەیان لەگەڵدا دەكرێت. لە خولی پێشووی پەرلەمانی كوردستان هاوكێشەی رێككەوتنی پشتی پەردەی نێوان كوتلە سیاسییەكان لە پەرلەمان تێكچوو، بۆیە ژمارەیەك وەزیر لە پەرلەمان متمانەیان لێسەندرایەوە، یەكێك لە وەزیرەكان كورد بوو (هۆشیار زێباری وەزیری پێشووی دارایی). پێناچێت بەمزوانە رێككەوتنی پێكهێنانی كابینەی نوێ حكومەت لە پەرلەمانی عێراق هەڵوەشێتەوە، بۆیە پێشبینی ناكرێت پەرلەمان بەزوویی هەنگاوی جددی بۆ لێپرسینەوە لە وەزیرەكان‌و سەندنەوەی متمانە هەڵگرێت، بەڵام تاڕادەیەك فشار لەسەر عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیران دروستكراوە. ئەو پەرلەمانتارە كە رۆژنامەكە ناوەكەی بڵاونەكردوتەوە دەڵێ:" سەرۆكایەتی پەرلەمان ئاگادارە لەو سازشكردنانە لەسەر دۆسیەی وەزیرەكان هەیە، بەڵام ناتوانێت رێگری بكات، چونكە كوتلەكان جڵەوی پەرلەمانیان بەدەستەوەیە". ئەمە لەكاتێكدایە هاوپەیمانی سائرون كە رەوتی سەدر سەرۆكایەتی دەكات جەخت دەكات لەسەر ئەوەی پرۆسەی بانگهێشتكردنی وەزیرەكان بۆ پەرلەمان بەردەوام دەبێت. محەمەد غزی پەرلەمانتاری سەربە هاوپەیمانی سائرون لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا وتی:" حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدی بەوشێوەیە نەبوو كە پێشبینیمان دەكرد، لە پرسی جێبەجێكردنی بەرنامەكانیدا زۆر دواكەوتووە.. لە قۆناغی داهاتوودا پەرلەمانتارانی هاوپەیمانی سائرون ژمارەیەك لە وەزیرەكان بانگهێشت دەكەن‌و كارەكان تا ئاستی لەكارخستنیان دەڕۆن". پرۆسەی بانگهێشتكردنی وەزیرەكان دوای هەشت مانگ دێت لە دەستبەكاربوونی كابینەی نوێی حكومەتی عێراق بە سەرۆكایەتی عادل عەبدولمەهدی، هەندێك پێیان وایە ئەم پرۆسەیە تەنیا بۆ دروستكردنی فشارە لەسەر سەرۆك وەزیرانی نوێ كە هیچ كوتلەیەكی بەهێزی پەرلەمانیی لە پشت نییە.  

راپۆرت: سایتی كەناڵی ئەلحوڕە     وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ       ئێران رایگەیاند ئەو رێككەوتنە ئەتۆمییە دەشكێنێت كە ساڵی 2015 لەگەڵ وڵاتانی رۆژئاوای ئیمزای كرد‌و رێژەی پیتاندنی یۆرانیۆم لەو رێژەیە زیاتر بەرزدەكاتەوە كە لە رێككەوتنەكەدا رێگەی پێدراوە‌و بریتیە لە رێژەی 3.67%. یۆرانیۆم چۆن دەپیتێنرێت؟  ئەو یۆرانیۆمە خاوەی كە لە كانەكاندا دەردەهێنرێت رێژەی لەسەدا یەكی (ئەكسیدی یۆرانیۆم)ی تێدایە،  ئەمە ئەو مادە سەرەتاییەیە كە بۆ پرۆسەی بەرهەمهێنانی وزە پێویستە. یۆرانیۆمی خاو بە مادەی كیمیایی تر چارەسەردەكرێت بۆ دەرهێنانی ئۆكسیدی یۆرانیۆم‌و دروستكردنی ئەو مادەیەی كە پێی دەوترێت " كێكە زەردەكە" كە هاڕاوەیەكە‌و رێژەی 80%ی بریتیە لە ئۆكسیدی یۆرانیۆم. پێش بەكارهێنانی یۆرانیۆم لە وێستگە ئەتۆمییەكان یان بۆمبەكاندا، پێویستە سەرەتا‌و یەكەمجار یۆرانیۆمەكە بپیتێنرێت، ئەوەش لەبەرئەوەی یۆرانیۆمی سروشتی بڕێكی زۆر كەم لە (یۆرانیۆم – 235)ی تێدایە كە ناوكەكانی بە ئاسانی پارچەپارچە دەبن‌و بڕێكی زۆر وزە بەرهەمدەهێنن. (یۆرانیۆم – 235) جۆرێكە لە یۆرانیۆم، ژمارەی گەردیلەكانی 235ەو جیاوازە لە یۆرانیۆمی سروشتی (یۆرانیۆمی – 238) لە رووی ژمارەی نیوترۆنەكانی نێو ناوكی گەردیلەكانیان. یۆرانیۆمی خاو تەنها رێژەی 0.7% ی ( یۆرانیۆم- 235)یی تێدایە‌و ئەوی تری كە دەمێنێتەوە بریتیە لە ( یۆرانیۆم- 238). بۆ پیتاندنی یۆرانیۆم ( كێكە زەردەكە) دەگۆڕدرێت بۆ گازێك كە بە " یۆرانیۆم هیكسافلۆراید" ناودەبرێت‌و پاشان دەخرێنە ناو ئامێری سێنتەر فیوچ كە بە خێراییەكی زۆر دەسوڕێتەوە‌و بەوەش یۆرانیۆم- 238 دەچێتە دەرەوە‌و یۆرانیۆم – 235 دەمێنێتەوە كە كێشی سوكترە. یۆرانیۆم‌و چەكی ئەتۆمیی ئەو یۆرانیۆمەی لە وێستگە ئەتۆمییەكاندا بەكاردەهێنرێت بە رێژەی 4% پیتێنراوە، بەڵام بۆ دروستكردنی چەكی ئەتۆمیی دەبێت بە رێژەی 90% بپیتێنرێت. بە گوێرەی دەقی ئەو رێككەوتنە ئەتۆمییەی كە ئێران ساڵی 2015 لەگەڵ وڵاتانی خۆرئاوا ئیمزایكرد، نابێت یۆرانیۆم بەرێژەی 3.67% زیاتر بپیتێنێت، بەڵام تاران رایگەیاند پابەندی ئەوە نابێت‌و رێژەی پیتاندن بەرزدەكاتەوە‌و هیچ بەربەرستێكی تەكنیكیش لەبەردەمیدا نییە تا رێگری لێبكات، چونكە قۆناغەكانی سەرەتای پیتاندنی یۆرانیۆم زۆرترین هەوڵ‌و وزەی پێویستەو هەتا رێژەی پیتاندنەكە بەرزببێتەوە پرۆسەكە ئاسانتر دەبێت. لە پرۆسەی پیتاندنی یۆرانیۆمدا بەڕێژەی 90%، نیوەی هەوڵ‌و وزەی بەگەڕخراو دەڕوات بۆ بەرزكردنەوەی رێژەی پیتاندنەكە لە 0.7%ەوە بۆ 4% و دوای گەیشتن بە رێژەی 20%ی پیتاندن, كە بە (یۆرانیۆمی بەرز پیتێنراو) ناودەبرێت، پرۆسەكە بۆ بەكارهێنانی یۆرانیۆم لە بەرهەمهێنانی چەكی ئەتۆمییدا بەرێژەی 90% تەواوبووەو هەتا رێژەی پیتاندنی یۆرانیۆم زیاتربێت، ئەو بڕەی كە لە بەكارهێنانی چەكی ئەتۆمییدا بەكاردەهێنرێت كەمتر دەبێتەوەو بۆ دروستكردنی چەكێكی ئەتۆمی لە یۆرانیۆمی پیتێنراو بە رێژەی 20% بڕی 400 كیلۆگرام بەكاردەهێنرێت، بەڵام لەكاتی بەركارهێنانی یۆرانیۆمی پیتێنراو بە رێژەی 90% بڕەكە بۆ 28 كیلۆگرام كەمدەبێتەوە.

راپۆرت: نامیق رەسوڵ- فازل حەمەرەفعەت سەرەتای ئەم مانگە، بۆنەیەكی تایبەت بوو بە حاكمی دوبەی شێخ محەمەد بن راشد ئال مەكتوم، چونكە لەم مانگەدا بوو گەورەترین ئاهەنگی سازكرد بۆ هاوسەرگیری هەرسێ‌ كوڕەكەی (حەمدان، مەكتوم، ئەحمەد) لە یەك رۆژدا، بەڵام ئەمە زۆری نەخایاند كە هەواڵ هەڵاتنی شازادە هەیای چوارەمین ژنی لەگەڵ دوو منداڵەكەیدا بۆ ئەڵمانیا بڵاوبوەوە، هەرچەندە تائێستا هیچكام لە ئیمارات‌و ئەڵمانیا بە فەرمی هیچیان لەسەر ئەو رووداوە رانەگەیاندووە. هەیا چۆن هەڵات؟ چەند راپۆرتێكی میدیاكانی ئەڵمانیا‌و بەریتانیا باس لە هەڵاتنی شازادە هەیا بنت ئەلحوسەین (45 ساڵ) هاوسەری شێخ محەمەد بن راشد ئال مەكتوم (70 ساڵ) حاكمی دوبەی دەكەن‌و رایدەگەیەنن هەیا لەگەڵ دوو منداڵەكەی بە هاوكاری دیپلۆماتكارێكی ئەڵمانیی ئیماراتی بەرەو ئەڵمانیا بەجێهێشتووە‌و لەو وڵاتە داوای پەنابەریی كردووە. سایتی رۆژنامەی (بێڵد)ی ئەڵمانیی رایگەیاند هەیا كە كچی پادشای كۆچكردووی ئوردنە لەگەڵ كوڕەكەی زاید (7 ساڵ)‌و كچەكەی جەلیلە (11 ساڵ) هەڵاتووە‌و 35 ملیۆن یۆرۆشی لەگەڵ خۆیدا بردووە. سایتی بێڵد لەسەر زاری رۆژنامەی "زە سەن"ی بەریتانییەوە ئاشكرایكرد، دیپلۆماتكارێكی ئەڵمانی هاوكاری شازادە هەیاو منداڵەكانی كردووەو لە ئەڵمانیا داواكاری مافی پەنابەرێتی پێشكەشكردووەو داوای جیابوونەوەشی لە محەمەد بن راشد ئالمەكتومی هاوسەری كردووە. (زە سەن) دەربارەی هۆكاری هەڵاتنی شازادە هەیا باسی لەوەكردووە كە لەبەر مەترسی لەسەر ژیانی ئەو بڕیارەی داوە‌و دەربارەی پێشكەشكردنی داواكاری مافی پەنابەرێتیشی لە ئەڵمانیا ئاماژەیبەوەداوە  متمانەی بە دەسەڵاتدارانی بەریتانیا نەبووەو ترسی لەوە هەبووە بگەڕێنرێتەوە بۆ دوبەی. شازادە هەیا كە لە مانگی شوباتی رابردوەوە دەرنەكەتووە تا ئێستا هیچ لێدوانێكی رەسمی دەربارەی بەجێهێشتنی ئیمارات بڵاونەكردوەتەوە. هەیا یەكەم كەس نیە ئەمە یەكەمینجار نیە كە ژنانی نزیك لە حاكمە بەهێزەكەی دوبەی كە سەرمایەكەی بە 10 ملیار دۆلار دەخەمڵێندرێت هەڵدێن، پێشتریش دوان لە كچەكانی هەڵاتون یان هەوڵی هەڵاتیان داوە، شەمسە (38 ساڵ) لە گەشتێكیدا بۆ بەریتانیا بە ئۆتۆمبیلەكەی خۆی هەڵات، بەڵام دواتر دەستگیركراو دیپۆرتی دوبەی كرایەوە، لەتیفەش (32 ساڵ)  لە عوممانەوە بە یەختێك هەوڵی هەڵاتنی دا، بەڵام لە لایەن هێزی دەریاوانی هیندستانەوە دەستگیركراو رەوانەی دوبەی كرایەوە. بن راشد بە شیعر لە رووداوەكە دەدەوێت هەرچەندە میدیای فەرمیی ئیمارات، هیچ هەڵوێست‌و رونكردنەوەیەكی حاكمی دوبەی دەربارەی هەڵاتنی هاوسەرەكەی بڵاونەكردوەتەوە، بەڵام بە گوێرەی رۆژنامەی "زە سەن"ی بەریتانیی، حاكمی دوبەی داوای لە دەسەڵاتدارانی ئەڵمانیا كردووە هاوسەرەكەی‌و منداڵەكانی دیپۆرتی ئیمارات بكەنەوە، بەڵام دەسەڵاتدارانی بەرلین ئەو داواكارییەیان رەتكردوەتەوەو رایانگەیاندووە كە هێزە ئەمنییەكان پارێزگاریان لێدەكەن. رۆژنامە بەریتانییەكە ئاشكراشیكردووە لەو كاتەوەی كە شازادە هەیا دیارنەماوە، شێخ محەمەدی هاوسەری دوو شیعری بە زمانی عەرەبی‌و ئینگلیزی لە تۆڕی ئینتەرنێت بڵاوكردوەتەوەو تێیدا ئاماژەی بە لەدەستدان‌و هەڵاتنی هاوسەركەی كردووە. لە یەكێك لە شیعرەكانیدا كە بەناوی "خۆشەویستی لە چاوەكانتدایە" بن شێخ محەمەد نیگەرانی خۆی دەربڕیوە لە هەڵاتنی هاوسەرەكەی‌و ئازاری ئەو رووداوەشی بە تیرێك چواندووە كە رۆحی پێكاوە‌و شێتی كردووەو لە كۆتاییشدا داوای لێكردووە لە دڵی نەرم بێت‌و لە هەڵەكانی خۆشببێت‌و پاداشتی كارە باشەكانی بداتەوە. شازادە هەیا شازادە هەیا كچی شا حوسێن بن تەڵاڵ پادشای پێشووی ئوردن لە هاوسەرەكەی ( شاژنە عەلیا) 3ی ئایاری 1974 لە دایكبووە، لە باوكەوە برای شا عەبدوڵای دووەم پادشای ئێستای ئوردنەو كاتێك تەمەنی سێ‌ ساڵان بووە دایكی ساڵی 1977 بەهۆی كەوتنەخوارەوەی هێلیكۆپتەرەكەی لە باشوری ئوردن گیانی لەدەستداوە. شازادە هەیا لە ئوردن قۆناغی سەرەتایی خوێندنی تەواوكردووەو پاشان ساڵی 1985 چوەتە خوێندنگەی بادمنتۆن لە ئینگلتەراو پاشان خوێندنگەی براینستۆن لە هەرێمی دۆرست لە باشوری خۆرئاوای ئینگلتەراو ساڵی 1992 چوەتە كۆلێژی سانت هێڵدا بۆ خوێندنی زانستی ئابوری‌و سیاسی‌و دوای ئەوەش پەیوەندی بە زانكۆی ئۆكسفۆردەوە كردووەو ساڵی 1994 زانكۆی تەواوكردووە. هاوسەرگیری لەگەڵ محەمەد بن راشد شازادە هەیا 10ی نیسانی 2004 هاوسەرگیری لەگەڵ محەمەد بن راشد ئال مەكتوم كردووە كە ئەوكات وەزیری بەرگری ئیمارات‌و جێنشینی حاكمی دوبەی بووەو دوو منداڵی هەیە: * جەلیلە: ساڵی 2007 لەدایكبووە. * زاید: ساڵی 2012 لەدایكبووە. چالاكییەكانی شازادە هەیە لە بواری وەرزشی سوارچاكیدا زۆر لێهاتوو بووەو چەندین خەڵاتی نێودەوڵەتی لەو بوارەدا بەدەستهێناوەو ساڵی 2006 بۆ ماوەی چوار ساڵ بە سەرۆكی یەكێتی سوارچاكی نێودەوڵەتیی هەڵبژێدراوەو باڵیۆزی نیازپاكی نەتەوە یەكگرتووەكانیش بووە. محەمە بن راشد كێیە؟ محەمەد بن راشد ئال مەكتوم جێگری سەرۆكی ئیماراتە، هاوكات سەرۆك وەزیران‌و حاكمی ئیمارەتی دوبەی-یە. رۆژی 15ی تەموزی 1949 لە دوبەی لەدایكبووە، كوڕی سێیەمی شێخ راشد بن سەعید-ە، شێخ راشد چوار كوڕی هەبووە‌و لەنێوان ساڵانی 1958وە تاوەكو ساڵی 1990 حاكمی دوبەی بووە.  شێخ محەمەد لە ماڵی شێخ سەعید ئال مەكتومی باپیری لەناوچەی (شەندەغە) لە بیابانی دوبەی گەورە بووە، لەمنداڵییەوە لەسەردەستی راهێنەرانی تایبەتی زانستی زمانی عەرەبی‌و ئیسلامی وەرگرتووە، ئەمە بەر لەوەی پەیوەندی بە سیستمی خوێندنی بنەڕەتییەوە بكات لە خوێندنگەی (ئەحمەدی) لەناوچەی (دیرە) لە شاری دوبەی. كاتێك تەمەنی گەیشتووەتە (10) ساڵان، چوەتە خوێندنگەی (الشعب)‌و دوو ساڵ لەوێ خوێندویەتی‌و دواتر چوەتە خوێندنگەی ناوەندی دوبەی، ساڵی 1965 خوێندنی ناوەندی تەواو كردووە. دوای ساڵێك، شێخ محەمەد بەهاوڕێیەتی یەكێك لە كوڕە مامەكانی گەشتی كردووە بۆ بەریتانیا بەمەبەستی خوێندنی زمانی ئینگلیزی، لەوێ لە كامبردیج پەیوەندی بە خوێندنگەی (بیڵ)ی تایبەت بە زمانەوە كردووە. دوای تەواوكردنی زمانی ئینگلیزی، شێخ محەمەد پەیوەندی بە كۆلیژی (مۆنز)ی سەربازییەوە كردووە لە ئالدرشوت، لەوێ خولێكی راهێنانی تەواوكردووە كە شەش مانگی خایاندووە.   حەزو ئارەزووەكانی شێخ هەر لە منداڵییەوە هاوشێوەی منداڵەكانی تری بنەماڵەی مەكتوم‌و زۆرێك لە خەڵكی وڵاتانی كەنداو، وانەی لە وەرزشە جۆربەجۆرە كلتورییەكان وەرگرتووە لە نمونەی راوی هەڵۆ، ئەسپسواریی، ئەو ماوەیەش كە لە بەریتانیا ژیاوە زیاتر ئاشنای ئەسپسواری بووە. شێخ محەمەد حەزی لە یاری تێنس‌و تۆپی پێ-ش هەیە، بەڵام وەكو باسدەكرێت زیاتر هۆگری ئەسپسوارییە‌و چەند گۆڕەپانێكی بەناوبانگی لە وڵاتەكەی بۆ ئەسپسواری دروستكردووە لەوانە گۆڕەپانی (جۆدۆلفین). چوار ژن‌و زیاتر لە 20 منداڵ ! بەپێی ئەوەی باسدەكرێت، شێخ محەمەد بەفەرمی چوار ژنی هەیە، كە ئەمانەن: •    هند بن مەكتوم بن جومعە بن ئال مەكتوم  ئەمە یەكەمین هاوسەری شێخ محەمەدە، لەم ژنە 12 منداڵی هەیە كە ئەمانەن (حسە- راشید- حەمدان- مەكتوم- ئەحمەد- لەتیفەی سێیەم- سەعید- مەریەمی دووەم- شێخە- فەتیم- سەلامە- شەممە). •    حوریە ئەحمەد معاش ئەمە هاوسەری دووەمی شێخ محەمەدە‌و خەڵكی جەزائیرە، لەم ژنە (4) منداڵی هەیە بەناوەكانی (شەمسە- لەتیفەی ناوەنجی- مەیسا- ماجد). •    دەلیلە عەلی ئەمە هاوسەری سێیەمی شێخ محەمەدە، ئەم ژنە خەڵكی لوبنانە، لە شێخ محەمەد جیابوەتەوە، بەڵام (3) منداڵی لە شێخ محەمەد هەیە بەناوەكانی (لەتیفەی یەكەم- دەلال- مەریەمی یەكەم). •    شازادە هەیا بنت حسێن ئەمە كچی شاحسێن پادشای پێشووی ئوردن‌و خوشكی شا عەبدوڵای پادشای ئێستای ئوردنە، دواین هاوسەری فەرمی شێخ محەمەدە‌و دوو منداڵی لێی هەیە بەناوەكانی (جەلیلە- زاید). شێخ محەمەد لە ژنەكانی زیاتر لە (20) منداڵی هەیە (هەندێك سەرچاوەی تر باسلەوەدەكەن (30) منداڵی هەیە‌و (6 جار) هاوسەرگیری كردووە)، گەورەترین منداڵی (مەنال)ە كەلەدایكبووی ساڵی 1977ە، بچوكترین منداڵیشی (زاید)ە كە لەدایكبووی ساڵی 2012یە. شێخ لە دەسەڵاتدا  شێخ محەمەد هەر لەمنداڵییەوە بۆ ئەوە ئامادەكراوە حوكمڕانی بكات، وەكو باسدەكرێت شێخی بچوك لەناوچەی (شەندەغە) لە دوبەی هەر لە منداڵییەوە تەماشای باپیرو باوكی‌و مامەكانی كردووە كە حوكمی وڵاتیان كردووە‌و لەوانەوە فێری حوكمڕانیكردن بووە. شێخ محەمەد لە مەجلیسی پیاوماقوڵانی باپیریدا گەورە بووە، چۆنیەتی فراوانبوونی پرۆژەی ئیماراتی عەرەبی قۆناغ بە قۆناغ بەچاوی خۆی بینیوە، هەر لە دروستكردنی ئەنجومەنی فەرمانڕەوایانی ئیماراتەوە كە بناغەی دەوڵەتەكەیە‌و دواتر رێككەوتنی ئەو یەكێتی‌و یەكبونەی لێكەوتەوە كە لەنێوان شێخ زاید بن سوڵتان حاكمی پێشووی ئەبوزەبی‌و شێخ راشیدی حاكمی پێشووی دوبەیدا كرا لە رۆژی 18ی شوباتی 1968‌و ئەوە بوو بە یەكەمین هەنگاو بۆ دروستكردنی یەكێتییەك‌و پاشان دەوڵەتی ئیماراتی لێكەوتەوە. شێخ محەمەد بۆیەكەمینجار لە سەرەتای مانگی تشرینی یەكەمی 1969 پۆستی حكومی وەرگرتووە، كاتێك دوای دەرچوونی لە خولی راهێنانی سەربازی لە بەریتانیا، باوكی پۆستی سەرۆكایەتی دەزگای پۆلیس‌و ئاسایشی گشتی لە ئیمارەتی دوبەی پێبەخشی. چیرۆكی دروستكردنی دەوڵەت رۆژی 2ی كانونی یەكەمی 1971، كۆشكی كەناری جومێرا لە دوبەی، كە كۆشكی تایبەتی شێخ راشیدی باوكی شێخ محەمەدبوو، ئاهەنگێكی گرنگی بەخۆوە بینی، ئەوە ئاهەنگی ئیمزاكردنی یەكەمین بەڵگەنامەی دەستوریی كاتیی بوو، كە لەسەر بنەمای ئەو بەڵگەنامەیە دەوڵەتی (ئیماراتی عەرەبی یەكگرتوو) دروستكرا. فەرمانڕەوای ناوچەكانی ئەبوزەبی، دوبەی، شارقە، عەجمان، فوجێرە‌و شازادەی جێنشینی ویلایەتی ئوم قەیوین بەنوێنەرایەتی باوكی، ئیمزایان لەسەر بەڵگەنامەكە كرد. رۆژانی دواتر، دەوڵەتی ئیمارات دروستكرا، شێخ مەكتوم برای شێخ محەمەد راشید ئەركی دروستكردنی یەكەمین ئەنجومەنی وەزیرانی دەوڵەتەكەی كەوتەئەستۆ، ئەو پۆستی وەزیری بەرگری بەخشی بە محەمەد برای، ئەوكات محەمەد بوو بەمنداڵترین وەزیری بەرگری لەسەر ئاستی جیهان. دیارترین بڕیاری شێخ محەمەد بن راشید لە پۆستی وەزیری بەرگریدا دەریكرد، بڕیاری بەشداریكردنی سوپای ئیمارات بوو لە هێزی هاوپەیمانان كە ئەمریكا سەرۆكایەتی دەكرد بۆ دەركردنی سوپای عێراق لەناو خاكی كوەیت لە ساڵی 1990دا، ئەوە یەكەمینجار بووە هێزەكانی ئیمارات بەشداری ئۆپراسیۆنێكی سەربازی بكەن. شێخ‌و كاروانی ئاوەدانیی لەبواری ئاوەدانكردنەوەدا، شێخ محەمەد درێژەی بە كاروانەكەی باوكیدا. پرۆژەی كردنی دوبەی بە ناوەندێكی بازرگانی‌و گەشتیاری نێودەوڵەتی، لەسەردەمی شێخ راشیدەوە دەستیپێكرد، كە رابردوودا بەرپرسیارێتی جێبەجێكردنی پرۆژەكانی ئاوەدانكردنەوەی بەمنداڵەكانی نەدەسپارد. شێخ راشید ئەركی دامەزراندنی بیری وشكی دوبەی‌و سەرۆكایەتی لیژنەی كارگێڕی فڕۆكەخانەی دوبەی‌و بەرپرسیارێتی كۆمپانیای نەوتی دوبەی كە شادەماری سەرەكی ئابوری ئیمارەتەكە بوو، سپارد بە محەمەدی كوڕی. دوای كۆچی دوایی شێخ راشد لە ساڵی 1990دا، شێخ مەكتومی كوڕی جێگەی گرتەوە، شێخ مەكتوم لە رۆژی 4ی ئازاری 1995دا شێخ محەمەدی برای وەكو شازادەی جێنشین هەڵبژارد. دیاریكردنی وەكو شازادەی جێنیشن، دەسەڵاتای فراوانتری بە شێخ محەمەد بەخشی، بەتایبەتی لە بواری فراوانكردنی پرۆژە‌و كاروانی ئاوادانی ئیمارەتی دوبەیدا، تا وای لێهات ئەو وەكو حاكمی فیعلی دوبەی تەماشادەكرا، بەمشێوەیە شێخ محەمەد هەوڵەكانی بۆ راكێشانی گەشتیاران بۆ دوبەی‌و كردنی شارەكە بە ناوچەیەكی سەرەنجڕاكێش لە جیهان دەستپێكرد. لەوكاتەوە تائێستا شێخ محەمەد ژمارەیەكی پرۆژەی ئاوەدانكردنەوەی گەورەی لە ئیمارات جێبەجێكردووە لەوانە (تاوەری عەرەب‌و دورگەی دارخورما‌و ...).

درەو میدیا: بەپێی جیاكردنەوەی لە 100%ی دەنگەكانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی شارەوانی ئیستانبوڵ،  ئەكرەم ئیمام ئۆغڵۆ، كاندیدی هاوپەیمانی میللەت 54%ی دەنگەكانی بەدەستهێناوەو بۆ جاری دووەم سەركەوتەوە بەسەر بن عەلی یەڵدرم، كاندیدی هاوپەیمانی جمهور كە 45%ی دەنگەكانی بەدەستهێناوە بەپێی جیاكردنەوەی لە 100%ی دەنگەكان كە رێژەی بەشداریكردن لە 84.4% بووەو ( 10 ملیۆن و 570 هەزار) كەس دەنگدەر هەبوو. ئیمام ئۆغڵۆ ( 4 ملیۆن و 741 هەزارو 870 ) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 54.21% ) و یەڵدرم( 3 ملیۆن و 935 هەزارو 444 ) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 44.99% )  

راپۆرت: BBC وەرگێڕانی: فازل حەمەرەفعەت كۆنترین دەوڵەتی سەربەخۆی كیشوەری ئەفریقا روبەڕووی هەوڵی كودەتای سەربازی بووەوە، فەرماندەی سوپا بەدەستی پاسەوانەكەی كوژرا، بەڵام كودەتاكە راگیرا‌و سەركەوتوو نەبوو. نوسینگەی ئابی ئەحمەد سەرۆك وەزیرانی ئەسیوپیا رایگەیاند، فەرماندەی سوپا لە تەقەكردنێكدا لە ئەدیس ئابابای پایتەخت كوژراوە. بەپێی قسەی سەرۆك وەزیران، ژەنەراڵ سیاری میكونین‌و ئەفسەرێكی تر، لەكاتی هەوڵدانیان بۆ رێگریكردن لە رودانی كودەتای سەربازی لەدژی ئیدارەی ناوچەی ئەمهەرەی باكوری ئەسیوپیا، كوژراون. میدیاكان لە زاری وتەبێژی سەرۆك وەزیرانەوە باسیانلەوەكرد، سەرۆك ئەركانی سوپا بەدەستی پاسەوانێكی خۆی كوژراوە. بەگوێرەی ئەوەی میدیای فەرمی ئەسیوپیا بڵاویكردەوە، هەر لەو هەوڵە شكستخواردووەدا بۆ كودەتا، سەرۆكی ویلایەتی ئەمهەرە‌و راوێژكارەكەی كوژراون.  سەرۆك وەزیرانی ئەسیوپیا بەجلوبەرگی سەربازییەوە لەسەر شاشەی تەلەفزیۆن دەركەوت‌و وتی:" لە هێرشێكدا بۆسەر شاری بەحر دار پایتەختی ناوچەی ئەمهەرە، ژمارەیەك لە بەرپرسان كوژران". پێشتر حكومەتی ئەسیوپیا ئاماژەی بەوەكرد هەوڵێكی كودەتاكردن لەناوچەكە رویداوە، چەندین راپۆرتیش بڵاوبونەتەوە سەبارەت بەوەی هێڵی ئینتەرنێت پچڕاوە، خەڵكی شاری بەحر دار-یش باسلەوە دەكەن گوێیان لە دەنگی تەقەكردن بووە. باڵیۆزخانەی ئەمریكا دەڵێ" ئاگاداری ئەوە بووە روبەڕووبونەوەی چەكداری لە پایتەختی ئەسیوپیا رویداوە". ئابی ئەحمەد دوای هەڵبژاردنەكەی ساڵی رابردوو پۆستی سەرۆك وەزیرانی ئەسیوپیای وەرگرتووە، لەگەڵ دەستبەكاربوونیدا دەستیكرد بە ئازادكردنی گیراوانی سیاسی‌و قەدەغەی كاری سیاسی لەسەر پارتەكان هەڵگرت‌و پرۆسەی دادگایكردنی ئەو بەرپرسانەی دەستپێكرد كە تۆمەتبارن بە پێشێلكردنی مافەكانی مرۆڤ. بەڵام بەپێی راپۆرتەكانی نەتەوە یەكگرتووەكان، لەوكاتەوە ئەم پیاوە دەسەڵاتی گرتوەتەدەست، توندوتیژی رەگەزی زیادی كردووە‌و بەهۆیەوە (2 ملیۆن‌و 400 هەزار) كەس ئاوارەبوون. ئابی وتی:" ژەنەراڵ سیاری میكۆنین فەرماندەی ئەركانی سوپا قوربانی هێرشێكە كە چەتەكان ئەنجامیاندا"، لەمە زیاتر باسی لە وردەكاری تر نەكرد. ئاماژەی بەوەكرد، بەرپرسان لە ئەمهەرە لە كۆبونەوەدابوون كاتێك "هاوڕێكانیان" تەقەیان لێكردوون. پێشتریش وتەبێژەكەی ئابی رایگەیاند، ئەنجامدەرانی هەوڵی كودەتاكە، داوای وازهێنانی ئەمباچیۆ میكۆنین سەرۆكی حكومەتی خۆجێی ئەمهەرەیان دەكرد، هێزەكانی سوپا بەرەنگاریان بونەوە. پارتی دەسەڵاتداری ئەسیوپیا لە ئەمهەرە لەبەیاننامەیەكدا بەرپرسێكی ئەمنی تۆمەتباركرد بە هاندان بۆ كردەوە توندوتیژییەكان، كە زیندانیكراو بووە‌و لەگەڵ دەستبەكاربوونی ئابی ئەحمەددا لەزیندان ئازادكراوە. ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز لەزاری یەكێك لە مامۆستایانی زانكۆوە لە شاری بەحر دار بڵاویكردەوە، تەقەكردن لە شارەكە بۆماوەی چوار كاتژمێر بەردەوام بووە. مامۆستاكە دەڵێ:" سەرەتا گومانم دەكرد ئەوە تەنیا روداوێكی ئاسایی بێت، دواتر گوێمان لە دەنگی چەكی قورس بوو". ئەسیوپیا دێرینترین دەوڵەتی سەربەخۆیە لە كیشوەری ئەفریقا، دووەم دەوڵەتە لەڕووی ژمارەی دانیشتوانەوە (لەدوای نەیجیریاوە)‌و ژمارەی دانیشتوانەكەی (105 ماایۆن‌و 500 هەزار) كەسە، كە دابەشبوون زیاتر لە (80) گروپی ئیتنیكی جیاوازدا. ئەسیوپیا سەنتەرێكی گرنگە لە بواری گواستنەوەی ئاسمانی مەودا درێژدا، ئابورییەكەی بە یەكێك لە خێراترین ئابورییەكانی جیهان دادەنرێت، بەڵام سەرباری ئەمەش ژمارەیەكی زۆری گەنجیش هەن كە بەدەست بێكارییەوە دەناڵێنن. لەبارەی هێرشەكانەوە چی دەزانین ؟ ژەنەراڵ سیاری مییكۆنین‌و ژەنەراڵ جیزا ئەبیرا لەسەر دەستی پاسەوانە تایبەتەكەی فەرماندەی سوپا كوژراون‌و ئێستا ئەو پاسەوانە دەستبەسەرە، ئەمە بەگوێرەی قسەی نوسینگەی رۆژنامەوانی سەرۆك وەزیران. لە ئەمهەرە، حاكمی ویلایەتە‌و راوێژكارە دیارەكەی كە ناوی ئیزی واسیە، كوژراون، داواكاری گشتی ناوچەكەش برینداربووە. لایك ئەیالیۆ دانراوە وەكو حاكمی ویلایەتەكە. نوسینگەی سەرۆك وەزیران، ئەسامینۆ تسیج سەرۆكی ئاسایشی هەرێمیی لە ناوچەی ئەمهەرە تۆمەتبار دەكات بە پلاندانان بۆ بۆ هەوڵی كودەتاكردن، تائێستا روون نییە ئایا ئەو پیاوە دەستگیركراوە یاخود نا. بەیاننامەی حكومەت دەڵێ" هەوڵی كودەتا لە ویلایەتی ئەمهەرە، پێچەوانەی دەستورە‌و ئامانج لێی تێكدانی ئەو ئاشتیەیە كە لەناوچەكە بەدی هاتووە". بەیاننامەكە داوا لە خەڵك دەكات ئیدانەی ئەو "كودەتا نایاساییە" بكەن، جەخت لەسەر ئەوەدەكات، حكومەتی فیدراڵی توانای سەركەوتنی هەیە بەسەر ئەو گروپە چەكدارەدا. وتەبێژی سەرۆك وەزیران: سەرۆكی ئەركان بەتەقەی پاسەوانەكەی كوژراوە ​​​​​​​ دۆخێكی سیاسی ژەهراوی ئەم بارودۆخە بۆ ئەسیوپیا‌و سەرۆك وەزیرانەكەی ئاڵَۆزە، كە خۆی لە بنەڕەتەوە روبەڕووی ئاڵۆزی ئیتنیكی بوەتەوە. سەرۆك ئەركانی سوپا، پۆستی فەرماندەی سوپای بۆ ماوەی ساڵێك وەرگرت، ئەمەش دوای ئەوەی ئابی ئەحمەد لەگەڵ دەستبەكاربوونیدا لە پۆستی سەرۆك وەزیران لە مانگی نیسانی رابردوودا، گۆڕانكارییەكی گشتگیری لە دەزگای ئەمنیدا كرد. ئەوەی كە روونە ئەوەیە، هێشتا لەناو سوپادا ناڕەزایەتی هەیە لەبارەی شێوازی كاركردنی سەرۆك وەزیرانەوە. كوشتنی حاكمی ویلایەتی ئەمهەرە گورزێكی گەورە بوو كە لە ئابی درا، كە چاكەی دانانی ئەمباچۆ میكۆنین لەو پۆستەدا بۆ ئەو دەگەڕێتەوە. حاكمە كوژراوەكەی ویلایەتی ئەمهەرە، هاوپەیمانی سەرەكی سەرۆك وەزیرانی ناوچەكە بوو، ئەو خۆشی روبەڕووی كێشەی ئەمنی‌و داواكاری هەندێك لە گروپەكان بۆ ئۆتۆنۆمی‌و خۆبەڕێوەبەرییەكی گەورە تر لە حكومەتی ناوەندی، دەبووەوە. پێشبینی دەكرێت ساڵی داهاتوو یەكەمین هەڵبژاردنی گشتی لەدوای دەستبەكاربوونی ئابی ئەحمەدەوە لە ئەسیوپیا بەڕێوەبچێت، بەڵام سەختە پێشبینی ئەوە بكرێت ئەو پرۆسەیە چۆن بەڕێوەدەچێت لە وڵاتێكی فرەجەمسەردا، كەشوهەواكە زۆر ژەهراوییە. بایەخی ویلایەتی ئەمهرەیە لەچیدایە ؟ ئەم ویلایەتە نیشتمانی رەگەزی "ئەمهەرە"یە، دووەم گەورەترین ناوچەی ئەسیوپیایە لەڕووی ژمارەی دانیشتوانەوە، زمانی فەرمی ئەسیوپیا "ئەمهەریی" لەم ناوچەیەوە سەرچاوەی گرتووە. مانگی رابردوو، لە ئەمهەرە‌و ناوچەی بنیشنگۆل گۆمۆزی دراوسێی، بەهۆی ناكۆكی نێوان خەڵكی سەربە هەردوو رەگەزی "ئەمهەری"‌و "گۆمۆز"، دەیان كەس كوژران.   ناكۆكی رەگەزیی كە زۆربەی جار سەرچاوەیەكەی بۆ ناكۆكی لەسەر زەوی‌و زار دەگەڕێتەوە، بووەتەهۆی ئاوارەبوونی (3 ملیۆن) كەس لەسەرتاسەری ئەسیوپیا. كێشەیەكی تریش هەیە كە روبەڕووی سەرۆك وەزیران دەبێتەوە، ئەویش ناكۆكییەكانی ناو سوپایە. ئابی وتی، ئەو سەدان سەربازەی كە هەڵیانكوتایەسەر نوسینگەكەی‌و داوای زیادكردنی موچەكانیان كرد، هەوڵیانداوە بیكوژن. بەر لە ساڵێك ئابی لە هێرشێك رزگاری بوو كە بەبۆمب ئەنجامدرا‌و بەهۆیەوە دوو كەس كوژران‌و 100 كەس برینداربوون. گومانلێكراوی پشت هەوڵی كودەتاكە كێیە ؟ ئەسامینیۆ تسیگی یەكێك بوو لەو سەربازە پلەدارانەی كە لەسەرەتای ساڵی رابردوودا لە زیندان ئازادكران، ئەوەش كاتێك حكومەتی پێشوو لەژێر فشارێكی میللیدا دەستیكرد بە ئازادكردنی گیراوانی سیاسی. ژەنەراڵ ماوەی (9 ساڵ) بوو لە زینداندا بوو، تاوانباركرابوو بە پلاداندانان بۆ كودەتا. ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز باسلەوەدەكات، بەرپرسانی باڵا رۆژی شەممە كۆبونەوەیەكیان كردووە بۆ گفتوگۆكردن لەبارەی هەوڵە ئاشكراكانی ژەنەراڵ بۆ دروستكردنی میلیشیایەكی رەگەزیی. لە ڤیدیۆیەكدا كە لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك بڵاوبووەوە، ژەنەراڵ ئەسامنۆ بەشێوەیەكی ئاشكرا داوای لە خەڵك كرد چەك هەڵگرن. روون نەبوەتەوە ئاخۆ ژەنەراڵ لەنێو ئەو كەسانەدایە كە دەستگیركراون یاخود نا.

(درەو میدیا): ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بەشێك لە وردەكاری دەستپێشخەرییەكەی بۆ چارەسەركردنی كێشەی فەلەستین ئاشكراكرد كە بە " گرێبەستی سەدە" ناسراوە‌وهەفتەی داهاتوو لە كۆنگرەیەكدا لە بەحرەین پێشكەشی وڵاتانی دەكات. بە گوێرەی ئاژانسەكان پلانەكەی ئەمریكا بونیاتنانی رێڕەوێك لەخۆدەگرێت بۆ بەستنەوەی كەرتی غەززە لە كەناری خۆرئاوای فەلەستینەوە، هەروەها سندوقێكی وەبەرهێنانی جیهانیش دادمەزرێنرێت‌و 50 ملیار دۆلار بۆ بونیاتنان‌و وەبەرهێنان لە فەلەستین تەرخاندەكرێت. رۆژی 25‌و26ی ئەم مانگە جارید كۆشنەر زاوای دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە كۆنگرەیەكی نێودەوڵەتیدا لە مەنامەی پایتەختی بەحرەین پلانی گرێبەستی سەدە بۆ وڵاتانی بەشدار ئاشكرادەكات. تائێستا سعودیە‌و ئوردن‌و چەند وڵاتێكی تری كەنداو ئامادەیی خۆیان بۆ بەشداریكردن لە كۆنگرەكەی بەحرەین دەبڕیوەو فەلەستینییەكانیش بڕیاریانداوە بایكۆتی كۆنگرەكە بكەن كە دوای داننان بە قودس وەك پایتەختی ئیسرائیل لە ساڵی 2017ەوە پەیوەندییەكانیان لەگەڵ ئەمریكا هەڵپەساردووە. لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ ئاژانسی رۆیتەرز، جاریك كۆشنەر ئاشكرایكرد كە ئیدارەی ترەمپ هیوادارە وڵاتانی تر بە تایبەتی وڵاتانی دەوڵەمەندی كەنداو لەگەڵ وەبەرهێنەرەكانی كەرتی تایبەت بەشێكی زۆری بودجەی پلانەكە دابین بكەن. كۆشكی سپی " گرێبەستی سەدە" بە مێژوویی وەسفدەكاتو جەختدەكاتەوە كە لە توانایدایە گۆڕانكاری ریشەیی لە كەناری خۆرئاوا‌و غەززە بێنەتەكایەوە‌و لاپەڕەیەكی نوێ لە مێژووی فەلەستین بكاتەوە‌و وەرچەرخانێكی دەگمەنیش لە ئابوریدا بكات بە رەخساندنی یەك ملیۆن هەلی كار. كۆشكی سپی ئاشكراشیكردووە كە بانكێكی نێودەوڵەتی سەرپەرشتی پرۆسە ئابورییەكە دەكات بۆئەوەی رێگە لە ئەنجامدانی گەندەڵی بگرێت. هەروەها واشنتۆن رایگەیاند بڕیاریداوە حكومەتی ئیسرائیل بۆ كۆنگرەكەی مەنامە بانگهێشت نەكات، لەبەرئەوەی دەسەڵاتی فەلەستینی ئامادەنابێت‌و لەبری ئەوە وەفدێكی بچوك لە كەرتی كاری ئیسرائیل بەشداری دەكات.

راپۆرت: فازل حەمە رەفعەت- نامیق رەسوڵ- محەمەد رەئوف سبەینێ هەڵبژاردنی شارەوانی لە شاری ئیستانبوڵی توركیا دووبارە دەكرێتەوە، سەرباری ئەوەی كاندیدەكەی پارتی دەسەڵاتدار بەرەگەز كوردە، بەڵام دەنگدەرانی كورد جارێكی تر دەنگ بە كاندیدی ئۆپۆزسیۆن دەدەنەوە، راپرسییەكان باس لە چانسی بردنەوەی كاندیدەكەی ئۆپۆزسیۆن دەكەن. دوو هەڵبژاردن لە سێ مانگدا بۆجاری دووەم لەماوەی سێ مانگدا، سبەینێ دەنگدەرانی شاری ئیستانبوڵی توركیا دەچنەوە سەر سندوقەكانی دەنگدان بەمەبەستی هەڵبژاردنی سەرۆكێكی شارەوانی بۆ شارەكەیان. رۆژی 31ی مانگی ئازاری رابردوو، هەڵبژاردنی شارەوانییەكان لە توركیا بەڕێوەچوو، لە ئیستانبوڵ یەكەم گەورە شارو پایتەختی ئابوری‌و گەشتوگوزاری توركیا (ئەكرەم ئیمام ئۆغلۆ) كاندیدی پارتی گەلی كۆماری ئۆپۆزسیۆن (جەهەپە) بەجیاوازی (14 هەزار) دەنگ سەركەوتنی بەسەر (بن عەلی یەڵدرم) سەرۆك وەزیرانی پێشووی وڵات‌و كاندیدی پارتی دادو گەشەپێدانی دەسەڵاتدار (ئاكەپە)دا، سەركەوت. بەڵام لیژنەی باڵای هەڵبژاردنەكان رۆژی 6ی ئایاری رابردوو وەكو وەڵامدانەوە بۆ داوایەكی پارتی دادو گەشەپێدان، ئەنجامی هەڵبژاردنی لە ئیستانبوڵ هەڵوەشاندەوە‌و فەرمانیدا بە دووبارەكردنەوەی هەڵبژاردن لە رۆژی 23ی ئەم مانگە، واتە سبەینێ. پارتی دادو گەشەپێدانی دەسەڵاتداری توركیا كە رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆك كۆماری توركیا سەرۆكایەتی دەكات، دەڵێت لە هەڵبژاردنی ئیستانبوڵدا سەرپێچی رویداوە. ئەكرەم ئیمام ئۆغلۆ كێیە ؟ بەڵام سەرباری ئەمەش دەبێت ئەكرەم ئیمام ئۆغلۆ كێ بێت كە توانیویەتی ئیدارەی شارەكە لە ئەردۆغان‌و ئیسلامییەكان بسەنێتەوە كە ئیدارەی ئەو شارە لە ساڵی 1994وە بەدەست ئەوانەوەیە ؟ ئەكرەم ئیمام ئۆغلۆ تەمەنی (49 ساڵ)ە، یەكێكە لەو سیاسییانەی بەمدواییە ئەستێرەی لە ئاسمانی سیاسی توركیا درەوشاوەتەوە، بەپێچەوانەی سەركردەكانی تری پارتەكەیەوە (جەهەپە)‌و ئەم پیاوە تاڕادەیەك سەربە نەوەی نوێی توركیایە، ئەمە لەكاتێكدایە كەمال كلیچدار ئۆغلۆی سەرۆكی پارتەكەی تەمەنی (71 ساڵ)ە‌و سەربە نەوە سیاسییە كۆنەكەیە. كاروانی سیاسی ئەردۆغان ساڵی 1994 لە ئیستانبوڵەوە دەستیپێكرد، كاتێك وەكو سەرۆكی شارەوانی ئەو شارە لەسەر لیستی پارتی رەفاهی ئیسلامی هەڵبژێردرا كە نەجمەدین ئەربەكان سەرۆكایەتی دەكرد‌و دواتر هەڵوەشێندرایەوە‌و ئەردۆغان بۆماوەی چەند مانگێك زیندانی كراو پاش خوێندنەوەی هۆنراوەیەكی ئاینیش لە فێستیڤاڵێكدا، ئیتر رێگری لێكرا هیچ پۆستێكی حكومی وەرگرێت. ئەكرەم ئیمام ئۆغلۆ هاوشێوەی ئەردۆغان كاروانی سیاسی خۆی لە ئیستانبوڵەوە دەستپێكرد. پارتی فەزیلەتی ئیسلامی كە میراتگیری پارتی رەفاه بوو، ساڵی 2004 سەرۆكایەتی شارەوانی ئیستانبوڵی گرتەدەست، پارتی دادو گەشەپێدان كە ئەردۆغان سەرۆكایەتی دەكات ساڵی 2002 دەسەڵاتی لە توركیا گرتەدەست، لە ساڵی 2004وە جارێكی تر ئیستانبوڵ كەوتەوە دەست پارتەكەی ئەردۆغان، واتە ئەم شارە ماوەی چارەكە سەدەیەكە لەژێر دەستی ئەو پارتانەدا بووە كە رەگ‌و ریشەی ئیسلامییان هەبووە. زمانێكی ئاشتیخوازانە بەپێچەوانەی گوتاری سۆزاوی‌و توندی ئەردۆغانەوە، دوای ئەوەی لیژنەی هەڵبژاردنەكان سەركەوتنی راگەیاند، ئیمام ئۆغلۆ لەبەردەم لایەنگرانی پارتەكەیدا لە ئیستانبوڵ رووی دەمی كردە لایەنگرانی ئەردۆغان‌و وتی:" دەبێت پرۆسەكە بەڕێز‌و لێكتێگەیشتن‌و دیالۆگ بەڕێوەبچێت، داوا لە سەرۆك رەجەب تەیب ئەردۆغان دەكەم ئەوپەڕی پەرۆشی خۆی لەم بوارەدا نیشان بدات، لەبەر بەرژەوەندی نیشتمان‌و ناوچەكە، خوازیارم گەیشتنم بە چارەسەرێكی دادپەروەرانە لە زوترین كاتدا‌و دورخستنەوەی هەر زیانێك بە ناوبانگی توركیا لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی". ئیمام ئۆغلۆ بەشداری نوێژێكی بەكۆمەڵی كرد بۆ گیانی قوربانیانی كرایست چێرچ لە نیوزلەندا‌و چەند ئایەتێكی قورئانیشی خوێندەوە، بەمشێوەیەش دژی ئەو وێنە باوە وەستایەوە كە لەسەر پارتی گەلی كۆماری هەبوو وەكو پارتێكی ئەتاتوركیی عەلمانیی. ئیمام ئۆغلۆ لەدایكبووی ساڵی 1970ی شاری ترابزۆنە لە باكوری توركیا، دەرچووی كۆلیژی كارگێڕی كارە لە زانكۆی ئیستانبوڵ، لە خێزانێكی دیندارو كۆنەپارێزەوە لەڕووی كۆمەڵایەتییەوە، بەڵام خێزانەكەی مێژوویەكی دورودرێژی هەیە لە كاری سیاسیدا، باوكی دامەزرێنەری لقی پارتی "نیشتمانی دایك"ە بە سەرۆكایەتی سەرۆكی كۆچكردووە تۆرگۆت ئۆزال لە ترابزۆن. ئیمام ئۆغلۆ دانی بەوەدا نا كە ئەو لە خێزانێكی كۆنەپارێزەوە هاتووە، بەڵام لەسەردەمی خوێندنی زانكۆدا ئازادتربووە‌و بووەتە هەڵگری بەها دیموكراتییە كۆمەڵایەتییەكان. تاوەكو ساڵی 2008 نەچووەتە ناو كاری سیاسییەوە، لەو ساڵەدا چووەتە ناو پارتی گەلی كۆمارییەوە، یەك ساڵ دواتر بووە بە سەرۆكی شارەوانی ناوچەی (بیلیكدۆز) لە بەشە ئەوروپییەكەی ئیستانبوڵ‌و لە كاندیدی پارتی دادو گەشەپێدانی دەسەڵاتداری بردوەتەوە. وەبەرهێنان لە سەركەوتندا پارتی گەلی كۆماریی لەماوەی پێنج ساڵی رابردوودا ئاستە باشەكەی ئیمام ئۆغلۆی لە ئیدارەدانی شارەوانی ناوچەی (بیلیكدۆز)ی قۆستەوە‌و كاندیدی كرد بۆ هەڵبژاردنی ئەمدواییەی شارەوانی ئیستانبوڵ، كە ئەم شارە (16 ملیۆن) كەسی تێدایە‌و ژمارەی دەنگدەرەكانی (10 ملیۆن) كەسە. رۆژی 13ی كانونی یەكەمی 2018، كەمال كلیچدار ئۆغلۆ سەرۆكی پارتی گەلی كۆماریی سەردانی ماڵی حەسەن ئیمام ئۆغلۆ باوكی ئەكرەم ئیمام ئۆغلۆی كرد لە ترابزۆن‌و بە پێكەنینەوە وتی:" هاتوین كوڕەكەت بخوازین" ئەمەش وەكو ئاماژەیەك بۆ كاندیدكردنی ئەكرەم ئیمام ئۆغلۆ بۆ سەرۆكایەتی شارەوانی ئیستانبوڵ. حەسەن ئیمام ئۆغلۆ وەڵامی دایەوە‌و وتی:" پێشتر كچێكت لە ئاغجا ئابات (یەكێك لە گەڕەكەكانی ترابزۆن) برد، ئێستا كوڕێكیشت پێدەدەین". لەو كاتەوە ئەكرەم ئیمام ئۆغلۆ بە لیهاتوویی‌و داناییەوە چووە ناو هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنەوە‌و خۆی بەدورگرت لە وروژاندنی ناكۆكی‌و توڕەكردنی دەنگدەران‌و پەنای بۆ گوتارێكی دۆستانەی جیاواز برد كە هەموو چینە جیاوازەكانی دەنگدەران بگرێتەوە. ئیمام ئۆغلۆ دەچووە بۆلای دەنگدەران لەو گەڕەكانەی كە بە پێگەی پارتی دادو گەشەپێدان دادەنران‌و بەناو شەقامەكانیدا دەسوڕایەوە‌و لەگەڵ خەڵك قسەی دەكرد بۆ ئەوەی سەرەنجی دەنگدەرانی ئاسایی بەلای خۆیدا رابكێشێت، لەبەرامبەردا ئەردۆغان بەشێوەیەكی تایبەتی‌و بەنوێنەرایەتی پارتەكەی هەڵمەتی بانگەشەی بەڕێوەدەبرد، تا ئەو ئاستەی لە دواین رۆژی هەڵمەتی بانگەشەدا، لە ئیستانبوڵ هەشت وتاری پێشكەشكرد. پارتەكەی ئەردۆغان كە هاوپەیمانێتی لەگەڵ پارتی نەتەوەپەرەست (مەهەپە)دا كردبوو، سەرباری ئەوەی لە هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردندا خۆی لە توڕەكردنی دەنگدەرانی كورد بەدورگرت، بەڵام ئەو هاوپەیمانێتییە بوو بەهۆی لەدەستدانی پشتیوانی دەنگی كورد‌و كورد دەنگیاندا بۆ ئیمام ئۆغلۆ، پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) كە نوێنەرایەتی دەنگی كورد دەكات، لە ئیستانبوڵ‌و ئەنكەرە‌و شارە گەورەكانی تر كە زۆرینەی دانیشتوانەكەیان كورد نین، كاندیدی بۆ سەرۆكی شارەوانی پێشكەش نەكرد، بەوەش دەنگی كورد لەو شارانە رۆیشت بۆ ئۆپۆزسیۆن.  كورد ئەمجارە پشتیوانی كێ دەكات؟ لە هەڵبژاردنی ئیستانبوڵ دەنگی كورد خاڵی یەكلاكردنەوەی كورسی سەرۆكایەتی شارەوانییە، لە هەڵبژاردنی رابردوودا پارتی دیموكراتی گەلان"هەدەپە" كە نوێنەرایەتی دەنگی زۆرینەی كورد دەكات، كاندیدی بۆ سەرۆكایەتی شارەوانی ئیستانبوڵ نەبوو، پشتیوانی لە ئەكرەم ئیمام ئۆغڵو، كاندیدی (جەهەپە) كرد، لەم هەڵبژاردنەشدا سەرەڕای كۆتاییهێنان بە گۆشەگیری سەر ئۆجەلان، بەهەمان شێوە پشتیوانی خۆی بۆ كاندیدەكەی (جەهەپە) راگەیاند. پەروین بوڵدان‌و سەزایی تەمەللی هاوسەرۆكانی (هەدەپە) لە بەیاننامەیەكی هاوبەشدا جەختیانكردەوە، حزبەكەیان هەتا ئێستا ستراتیژ‌و هەڵوێستی خۆی دەربارەی هەڵبژاردنەكە نەگۆڕیوە. هەروەها سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆكی پێشووی (هەدەپە) لە زیندانەوە هەڵوێستی خۆی دەربارەی هەڵبژاردنەكە راگەیاند‌و داوای لە دەنگدەران كرد، دەنگ بە ئەكرەم ئیمام ئۆغڵۆ بدەن. ئەم هەڵوێستەی (هەدەپە) لە كاتێكدایە (ئاكەپە) لە چەند رۆژی رابردوودا بۆ راكێشانی دەنگی كورد بۆ كاندیدەكەی، ئەوەی بڵاوكردەوە كە گوایە ئۆجەلان لە زیندانەوە داوای لە دەنگدەرانی كورد كردووە بێلایەن بن لەنێوان (ئاكەپە)‌و (جەهەپە)دا، بەڵام هاوسەرۆكانی (هەدەپە) ئەوەیان رەتكردەوە. راپرسییەكان چی دەڵێن ؟ لەدوای بڕیاری دووبارەكردنەوەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئیستانبوڵەوە، زۆرینەی راپرسییەكان كە لە توركیا ئەنجامدراون، ئەنجامەكەی لە بەرژەوەندی كاندیدی (جەهەپە) بووە. نوێترین راپرسی كە رۆژانی 17 بۆ 19ی ئەم مانگە لە چەند ناوچەیەكی جیاوازی ئیستانبوڵ ئەنجامدراوە‌و 1500 كەس بەشدارییان تێداكردووە، لە بەرژەوەندی كاندیدەكەی (جەهەپە) بووە. لەو راپرسییەدا، ئەكرەم ئیمام ئۆغڵۆ، كاندیدی (جەهەپە) 52.11%ی دەنگەكانی بەدەستهێناوە، بن عەلی یەڵدرم كاندیدی ئاكەپە 47%ی دەنگەكانی بەدەستهێناوە، نەجدەت گۆكچینار، كاندیدی حزبی سەعادەت كە پارتی دادو گەشەپێدانی دەسەڵاتداری توركیا زۆر هەوڵ‌و تەقەلای دا لە كێبركێكە بكشێتەوە لەو راپرسیەدا 0.84%ی دەنگەكانی بەدەستهێناوە. لە راپرسیەكیشدا كە دامەزراوەی " كۆندا"ی تایبەت بە راپرسی ئەنجامیداوە، ئیمام ئۆغڵو 54%‌و یەڵدریم 45%ی دەنگەكانیان بەدەستهێناوە. یەڵدرم.. هاوپەیمانە دڵسۆزەكەی ئەردۆغان كاندیدی پارتی دادو گەشەپێدان بۆ سەرۆكایەتی شارەوانی ئیستانبوڵ، بن عەلی یەڵدرمە، كە پێشتر سەرۆك وەزیران بووە‌و پێش ئەوەی ببرێتە ناو كێبركێی سەرۆكایەتی شارەوانی ئیستانبوڵەوە، سەرۆكی پەرلەمانی توركیا بووە. یەڵدرم  كە بەرەگەز كوردە، ساڵی 1955 لە شاری ئەرزنجان لە دایكبووە‌و پسپۆری ئەندازیاریی‌و دەریاوانییە‌و سەرپەرشتی چەندین پرۆژەی گرنگی لە بواری ژێرخانی توركیاو گواستنەوەی دەریاییدا كردووە، كە بوونەتە هۆی بەرزبوونەوەی ئاستی جەماوەرێتی (ئاكەپە) لە هەموو هەڵبژاردنەكاندا لە ساڵی 2002ەوە. یەڵدرم بە هاوپەیمانە دڵسۆزەكەی ئەردۆغان وەسفدەكرێت‌و لەوكاتەوە كە ئەردۆغان سەرۆكی شارەوانی ئیستانبوڵ بووە لەگەڵیدا كاریكردووە‌و ساڵی 1994 بۆ 2000 بەرپرسبووە لە‌و هاتوچۆی دەریایی لە شارەوانی ئیستانبوڵ. ساڵی 2001 لەكاتێكدا ئەردۆغان پارتی داد‌و گەشەپێدانی دامەزراند، چەندین كەسی نزیك لەخۆی هێنایە ئەنكەرەی پایتەخت، یەكێك لەوانەش بن عەلی یەڵدرم بوو. لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی 2002دا یەڵدرم لە شاری ئیزمیر سەركەوتنی بەدەستهێناو هەر ئەو هەڵبژاردنە (ئاكەپە)ی گەیاندە كورسی دەسەڵات‌و دوای ئەوەی ئەردۆغان بووە سەرۆكی حكومەت پۆستی وەزیری گواستنەوە‌و گەیاندنی بە یەڵدرم سپارد‌و تا 2007 لەو پۆستەدا مایەوە. لە هەڵبژاردنی 2007دا جارێكی تر یەڵدرم لە شاری ئەرزەنجانی زۆرینە كورد خۆی كاندیدكرد‌و سەركەوتنی بەدەستهێناو لە پۆستی وەزیری گواستنەوەدا بەردەوام بوو، بەڵام لە ساڵی 2011دا لە شاری ئیزمیر سەركەوتنی بەدەستهێنا‌و دەسەڵاتەكانی وەزارەتەكەی فراوانكرا‌و گواستنەوەی ئاوییشی خرایەسەر. لە میانی خزمەتكردنیدا لە وەزارتی گواستنەوە، یەڵدرم هێڵی دەریایی ئیستانبوڵ- یالۆڤا، ئیستانبوڵ- بالیكی كردەوەو چەندین خزمەتی پێشكەش بە كەرتی دەریاوانی‌و رێگەی ئاویی كرد لە ئیستانبوڵ، پاشان رویكردە ئیزمیرو چەند پرۆژەیەكی وەك شەمەندەفەری خێرا، پەرەپێدانی ژێرخان‌و ئینتەرنێت‌و هێڵی ئاسمانی‌و رێگا خێراكانی بۆ ئەو شارە پێشنیاركرد، بەهۆی ئەو پرۆژانەوە شاری ئیزمیر بەرووی (ئاكەپە)دا كرایەوە كە پێشتر ئامادەگی لەو شارە زۆر كەمبوو. یەڵدرم ئازاری 2014 خۆی بە سەرۆكایەتی شارەوانی ئیزمیر كاندید كرد، بەڵام شكستیهێنا، پاشان ئەردۆغان وەك راوێژكاری خۆی بۆ بواری وەبەرهێنان دەستنیشانی كرد. ساڵی 2016 ئەردۆغان متمانەی بە یەڵدرم كرد‌و سەرۆكایەتی پارتی داد‌و گەشەپێدانی دەسەڵاتداری پێسپاردو دواتر بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت راسپێردراو پاشان ئەركی هەمواركردنەوەی دەستوری وڵات‌و گۆڕینی سیستمی بەڕێوەبردنی وڵاتی لە پەرلەمانییەوە بۆ سەرۆكایەتی پێسپێدراو ئەوەش لە ساڵی 2018 ئەنجامدرا. دوای سەركەوتنی راپرسی هەمواری دەستورو هەڵبژاردنی ئەردۆغان وەك سەرۆك كۆمار‌و هەڵوەشاندنەوەی پۆستی سەرۆك وەزیران، ئەردۆغان یەڵدرمی بۆ پۆستی سەرۆكی پەرلەمان كاندیدكرد‌و تا تەموزی 2018 لەو پۆستەدا مایەوەو پاشان كاندیدكرا بۆ سەرۆكایەتی شارەوانی ئیستانبوڵ‌و لە هەڵبژاردنەكەدا بە جیاوازییەكی كەم بەرامبەر ئەكرەم ئیمام ئۆغڵۆ شكستیهێنا.

ئامادەكردنی: سەردەشت عەزیز بەشی یەكەم ساڵی ٢٠٠٦ بۆ ٢٠١٢ حكومەتی چینی وەك دیارییەك بەبڕی ٢٠٠ ملیۆن دۆلار بارەگای یەكێتی ئەفەریقای لە”ئەدیس ئەبابا” ی پایتەختی ئەپیوبیا دروست كرد، هەموو پێداویستیەكانی بارەگاكە، بەسیستەمی كۆمپیوتەری و بنكەی زانیاریشەوه چین دابینی كرد‌، بۆ ماوەی چەند ساڵێك ئەم بارەگایە بو بە رەمزێك بۆ نزیكبونەوەی نێوان وڵاتانی ئەفەریقاو چین و جوڵەی بازرگانی زۆر بەخێرایی گەشەی كرد، لە لەماوەی ئەو ساڵەدا پەیوەندی بازرگانیان بەڕێژەی %٢٠ی زیادیكردو بەمەش چین بوە بەگەورەترین هاوبەشی بازرگانی لەئەفەریقا. لەمانگی یەكی ساڵی ٢٠١٨ دا رۆژنامەی لۆمۆندی فەڕەنسی هەواڵێكی بۆمب ئاسای بڵاوكردەوەو كە سیستەمی كۆمپیوتەری یەكێتی ئەفەریقا كەوتوەتە مەترسییەوە، رۆژنامەكە لەچەند سەرچاوەیەكی جیاوازەوە بڵاوی كردەوە كە ماوەی پێنج ساڵە لەنیوەشەواندا، بەبێ ئاگاداری خۆیان سەرجەم زانیاریەكانی یەكێتی ئەفەریقا لەسێرڤەرەكانی بارەگاكەوە لەئەپیوبیاوە دەگوازرێتەوە بۆ شەنگەهای چینی، كەدوری نێوانیان ٨ هەزار كیلۆمەترە، ئەم گواستنەوەی داتایە بۆ ماوەی ١٨٢٥ رۆژ بەردەوام بوە. ئاشكرابونی دزینی ئەم زانیاریانەش كاتێك بوە كە بارەگاكە داخراوەو دەوامی تێدانەبوە بەڵام توێژەرێك لەناو بارەگای یەكێتی ئەفەریقا ماوەتەوە، وەك شەوەكانی دیكە كەدەستكراوە بەگواستنەوەی زانیاریەكان بۆ شەنگەهای ئەم توێژەرە هەستی بە زەختێكی زۆر لەسەر سێرڤەرەكانی ناو بارەگاكە كردوە، دوای لێكۆڵینەوە دەردەكەوێت كەئەمە پرۆسەی گواستنەوەی زانیاریەكانە بۆ شەنگەهای، دواتریش ئاشكرا بوو كە مایكرۆفۆن و ئامێری گوێگرتن خراوەتە ناو دیوارەكانی بارەگاكەو تەنانەت مێزەكانیشیانەوە. كاردانەوەكانی دوای ئەم ڕاپۆرتە دوای بڵاوبونەوەی راپۆرتەكە، یەكێتی ئەفەریقا و چینیش ئەم زانیاریانەیان رەتكردەوەو وتیان دەستی رۆژئاوایە بۆ تێكدانی نێوانمان، بەڵام بەرپرسانی ئەكێتی ئەفەریقا بەنهێنی بەرۆژنامەی لۆمۆندیان راگەیاندبوو كە دڵگرانن لەحكومەتی چین و دەترسن لەپشت پێبەستنیان پێی. ئەم هەموو كێشەیە كەدروست دەبێت نهێنیەكەی كۆمپانیایەكە كەئەویش(هواوی)ە چونكە دابینكەری سەرجەم ئامێرەكانی پەیوەندی و سیستەمی كۆمپیوتەری ناو بارەگاكە بوو، هەرچەند بەڵگەی یەكلاكەرەوە نەبوو كەگوایا هواوی بەئەنقەست ئەم كارەی كردوە یان نا، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرسوڕمان بوە چۆن دابینكردنی ئەم هەموو ئامێرە بەهواوی درا؟ یان چۆن لەكاتێكدا كە هواوی دابینكەری سەرجەم ئامێرو دامەزرێنەری بنكەی زانیاریی ئەو بارەگایە‌، بێ ئاگا بوە لەوەی بۆ ماوەی ٥ ساڵ زانیاری ئەم بارەگایە گوازراوەتەوە بۆ حكومەتی چین؟.  وتەبێژی هواوی بە بی بی سی راگەیاندبوو كە ئەوان لەمەسەلەی بردنی زانیاریەكانی بارەگای یەكێتی ئەفەریقا بێ تاوانن و گرفتەكە ئەوان نین. هواوی لەم كێشەیەدا بەبەڵگەی راستەوخۆ تاوانبارنەكرا، لەیارمەتیدانی چیندا بۆ بردنی زانیاریەكان، بەڵام ئەم روداوە ڕۆڵێكی گرنگی هەبوو لەوەی هواوی بخاتە ناو بازنەی گومانەكان و زنجیرەیەك سزادان و بلۆككردنی لەسەر ئاستی جیهان. دامەزراندن و گەشەكردنی هواوی رێن زێنگفەی دامەزرێنەری هواوی لەساڵی ١٩٤٤ لەناوچەیەكی زۆر هەژار، لەباشوری چین لەدایك دەبێت كه ‌لەخێزانێكی ٩ كەسی هەژارەوە هاتوە، هەر ئەم هەژارییەش وایلێكردوە وەك گەنجەكانی ئەو ناوچەیە لەساڵی ١٩٧٢ پەیوەندی بەسوپاوە بكات. لەساڵی ١٩٨٣ بەهۆی كەمكردنەوەی ژمارەی سوپاوە رین سوپا جێدەهێڵێت. پاش ٥ ساڵ لەساڵی ١٩٨٧ ڕێن زێنگفەی هواوی دروست دەكات، سەرەتای هاتنی هواوی و رینی دامەزرێنەری بۆ ناو دنیای بازرگانی نەیان توانی گەشە بكەن و رێنیش هۆكاری ئەمە بۆ ئەوە دەگەڕێنێتەوە كەهەموو ژیانی لەناو سەربازیدا بوەو هیچی لەبارگانی نەزانیوەو دواتر خۆی شارەزاكردوە لەبازرگانی و مێژوی ئەوروپادا. دواتر ساڵ بەساڵ هواوی گەشەدەكات و خۆی ئامێرەكانی پەیوەندی دروست دەكات، لەسەرەتای ساڵەكانی ١٩٩٠ەوە هواوی تەندەرەكانی حكومەتی چینی بۆ دابینكردنی ئامێرەكانی پەیوەندی بۆ سوپا پێدەدرا. لەساڵی ١٩٩٥ فرۆشتنی هواوی گەیشتە ٢٢٠ ملیۆن دۆلار بەڵام ئەم پارە بەزۆری لەبازاڕە شەعبیەكانەوە بۆی هات. ساڵی دواتر هواوی نازناوی ‘پاڵەوانی چین‌ ی پێدرا، ئەم نازناوە لەواقیعدا بۆ ئەوەبوو حكومەتی چینی بازاڕی بەڕوی كۆمپانیا بیانیەكانی ركابەری هواوی داخست لەبەرژوەندی هواوی. هواوی یەكێكە لەو كۆمپانیایانەی كه ‌كاریگەری گەورەی لەسەر پێشخستنی ئابوری چین هەیە و ساڵ بەساڵ رێژەی فرۆشتنی لەجیهاندا بەرزدەبوەوەو لەساڵی ٢٠٠٥ بۆ یەكەمجار چەند رێكەوتنێكی گرنگی لەسەر ئاستی بازاڕی جیهانی كرد.  بەڵام سەرباری سەركەوتنەكان، گومانەكان لەسەر هواوی وەك سێبەر لەگەڵیدایە بەتایبەت دوای ئەوەی زانرا كە رێنی دامەزرێنەرو كۆمپانیای هواویش پەیوەندییان لەگەڵ پارتی كۆمەنیستی دەسەڵاتدار لەچیندا هەیەو ئەمەریكا بەئامرازی دەستی حكومەتی چین تۆمەتباری كرد. رێن زێنگفەی دەڵێت وا بیرمەكەنەوە سەركەوتنەكانی هواوی بەهۆی ئەوەوەیە كە ئێمە پەیوەندیەكی تایبەتمان لەگەڵ حكومەتدا هەیە. چونكە ئەگەر كۆمانیاكەش %١٠٠ هی حكومەت بێت هەر دەكرێت شكستخواردو بێت، سەركەوتنی ئێمە بەهۆی كارەكانمانەوەیە نەك حكومەت. تێبینی: بەشی دووەم لەسەر كەیسەكانی دژی هواوی دەنوسم. سەرچاوە: BBC, TECHWORM, Business INSIDER, TechDator, Cnet

درەو میدیا: لێپرسراوێكی ئەمریكا خستنەخوارەوەی فڕۆكەیەكی بێفڕۆكەوانی لە بواری ئاسمانی نێودەوڵەتی لەسەر گەروی هورمز لەلایەن ئێرانەوە پشتڕاستكردەوە، ئەوەش دوای ئەوەی كە سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامی ئێران بە رەسمی خستنەخوارەوەی فڕۆكەكەی راگەیاند. بەڵام پێنتاگۆن رەتیدەكاتەوە فڕۆكە ئەمریكییە ئاسمانی ئێرانی بەزاندبێت‌و دەڵێت كاتێك فڕۆكەكە بە موشەكێك بە ئامانجگیراوە 17 میل لە ئاسمانی ئێرانەوە دووربووە. سایتی سوپا نیوز باڵی میدیایی پاسداران رایگەیاند هێزەكانی سوپای پاسداران  فڕۆكەیەكی سیخوڕیكردنی بێفڕۆكەوانی ئەمریكییان لە هەرێمی هورمزگان كە دەڕوانێت بەسەر كەنداودا خستوەتە خوارەوە. بەڵام ئاژانسی فارس كە ئەویش ئاژانسێكی نزیكە لە سوپای پاسدارانەوە رایگەیاند فڕۆكەكە بە بەكارهێنانی سیستمی بەرگری موشەكی " سێیەمی خورداد" خراوەتە خوارەەوە كە بە هەوڵی ناوخۆیی ئێران دروستكراوە. بە بۆچونی پسپۆران سیستمی خورداد كۆپییەكی تەواوەتی چەكی روسی یان چینییە، چونكە ئێران مێژوویەكی هەیە لە كۆپیكردنەوەی چەكی بیانی‌و لە رابردووشدا موشەكی SA-2 روسی‌و موشەكی جۆری SA-2 چینی‌و كۆریای باكوری بەناونیشانی ( سەیاد 1) دروستكردوەتەوە، ئەوەش بەوتەی پەنهان تاڵبلو، توێژەری بواری كاروباری ئێران لە دامەزراوەی بەرگری لە دیموكراتییەكان. تاڵبلو لە وتارێكیدا دەڵێت:" هاوشێوەی زۆرینەی پیشەسازییەكانی ئێران موشەكی " سەیاد" بنچینەكەی دەگەڕێتەوە بۆ چەكی بیانی‌و موشەكی سەیاد2 لەسەر بنەماکانی موشەكەكانی SM-1 RIM-66 دیزاینكراوە كە هێزی دەریایی ئێران پێش شۆڕشی ئیسلامی ساڵی 1970 لە ئەمریكا وەریگرتووە. تایبەتمەندییەكانی فڕۆكەكە ئەو فڕۆكە ئەمریكییەی ئەمڕۆ خرایە خوارەوە لە جۆری " گلۆباڵ هۆك" نیە وەك ئاژانسی فارس باسی دەكات، بەڵكو بە گوێرەی بەرپرسێكی پێنتاگۆن كە قسەی بۆ تۆڕی سی ئێن ئێن كردووە فڕۆكەكە ناوی تریتۆنە " MQ-4C Triton". ئەو فڕۆكەیە بەشێكە لە پۆلی فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی ئەمریكا كە جێگەی فڕۆكەی U-2 ئەمریكی بۆ بواری سیخوڕیكردن گرتوەتەوەو ئەم تایبەتمەندیانەی هەیە: * درێژی فڕۆكەكە نزیكەی 14.5 مەترە، درێژی هەردوو باڵەكەی دەگاتە 40 مەتر، بەرزییەكەی 4.7 مەترەو كێشی 6 هەزار‌و 779 كیلۆگرامە‌و خێراییەكەی 475 میلە لە كاتژمێرێكدا. * فڕۆكەكە بۆ یەكەمجار ساڵی 2012 ئاشكراكرا، و ساڵی 2013 بۆ یەكەمجار تاقیكراوەتەوەو ساڵی 2018 یەكەمین ئۆپەراسیۆنی پێ ئەنجامدراوە‌و ئیدارەی ئەمریكا پلانی داناوە ساڵی 2023 بە تەواوتی بیخاتە خزمەتەوە. * تریتۆن دەتوانێت لە بەرزی 56 هەزار پێوە بفڕێت. * تێچووی دروستكردنی نزیكەی 121 ملیۆن دۆلاری ئەمریكییە. * خستنەخوارەوە فڕۆكەكە زۆر قورسەو لە رێگەی سیستمی موشەكی S-300  روسییەوە نەبێت ناخرێتەخوارەوە كە ئێران ئەو سیستمەی هەیە. * ئەركەكانی تریتۆن بریتین لە: چاودێریكردن، چالاكی هەواڵگری‌و سیخوڕیكردن لەسەر زەریاكان‌و ناوچە كەناراوەكان و دەتوانێت ماوەی زیاتر لە 24 كاتژمێر بەبەردەوامی بفڕێت. * دەتوانرێت موشەكی ئاسمان بە زەمینی لێببەسترێت‌و لە توانایدایە یەكە دەریاییەكان بكاتە ئامانج‌و هەروەها دەشتوانێت بەبەكارهێنانی تیشكی سەروو سور‌و وێنەی كارەبایی‌و تیشكی ئامانجەكان ئاشكرابكات‌و پۆلێنیان بكات. * فڕۆكەكە چەندین كامێرای تێدایە كە دەتوانێن بە پلەی 360 چواردەوری فڕۆكەكە وێنەبگرێت لە بازنەیەكدا كە نیوەتیرەكەی زیاترە 2000 میلی دەریایی.

 (درەو میدیا): دوو كەشتی نەوتهەڵگر لە كەنداوی عومان‌و نزیك لە كەناراوەكانی ئێران تەقێندرانەوە‌و رێكخراوی دەریاوانی بەریتانیا بۆ پرۆسە بازرگانییەكانیش لێكۆڵینەوە لەو راپۆرتانە دەكات كە لەو بارەیەوە بەدەستی گەیشتوون‌و میدیاكانی ئێرانیش رایدەگەینن یەكێك لە كەشتییەكان ( ڤرانت ئەلتێرە) لە كەنداوی عومان نقومبووەو لێپرسراوانی ئێرانیش دەڵێن تا ئێستا دەیان كەسیان لە تیمی كەشتییەكان رزگاركردووەو هۆكاری تەقاندنەوەی ئەو دوو كەشتیەش تائێستا ئاشكرانیە. بەوتەی لێپرسراوانی دەریاوانی نەرویج سێ‌ تەقینەوە لەسەر كەشتی ( ڤرانت ئەڵتێر) رویداوە كە خاوەندارێتی دەگەڕێتەوە بۆ نەرویج. وو ئای ڤانگ وتەبێژ بەناوی دەستەی سەكۆ نەوتییەكانەوە لە تایوان كە كەشتی ( ڤرانت ئەڵتێر)ی بەكرێ‌ گرتووە رایگەیاند ئەو كەشتییە 75000 تۆن نەوتی هەڵگرتووە‌و گومانی ئەوە دەكرێت كە تۆربایینەكەی بە ئامانج گیرابێت‌و چەند راپۆرتێكی تریش دەڵێن كە مینێك بە كەشتییەكەدا تەقیوەتەوە. كۆمپانیا ڤرانیت لاین خاوەنی كەشتییەكە رایگەیاند ئاگر لە كەشتییەكە بەربووە كە ئاڵای دوورگەكانی مارشاڵی هەڵگرتووەو رەتیكردەوە كە كەشتییەكە نقومبوبێت. هەروەها كۆمپانیای بی ئێس ئێم بۆ بەڕێوەبردنی كەشتییەكان كە كار بە كەشتی دووەم دەكات بەناوی ( كۆكۆكا كاریدجیس) و ئاڵای پەنەمای هەڵگرتووە خاوەندارێتی دەگەڕێتەوە بۆ ژاپۆن رایگەیاند تیمی كەشتییەكە ناچاربوون بەجێبهێڵن‌و بچنە كەشتییەكەی تر كە لەو كاتەدا بە نزیك ئەواندا تێپەڕیوە. كەشتی دووەم مادەی میسانۆڵی هەڵگرتووە‌و بەوتەی سەرچاوەكان نقوم نەبووە‌و ئێستا 80 میل لە ئیمارەتی فوجیرەی ئیماراتەوەیە كە 16 میل لە ئێرانەوە دوورەو بارەكەی هیچ زیانێكی پێ‌ نەگەیشتووە. میدیاكانی ئێران دەڵێن دەنگی چەند تەقینەوەیەك لە پاكستانەوە بیستراوە‌و تیمی هەردوو نەوتهەڵگرەكە داوایان لە وڵاتانی كەنداوی عومان كردووە بەهانایانەوە بچن. ئاژانسی ئێرنای ئێرانی لەسەر زاری سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە رایگەیاند 44 دەریاوانی هەردوو كەشتییە نەوتەهەڵگرەكە بە هەماهەنگی لەگەڵ سەنتەری گەڕان‌و بەهاناوەچوونەوە لە هورمزگان رزگاركراون‌و لەلایەن هێزی دەریاوانی ئێرانەوە بۆ بەندەری جاسك گواستراونەتەوە. ئێرنا راشیگەیاند یەكێك لە كەشتییەكان كاتژمێر 8:50 خولەكی بەیانی پێنجشەممە رووبەڕووی رووداوەكە بوەتەوە لە 25 میلی باشوری جاسك و 23 تیمی كەشتیوانی كەشتیەكەش دوای رووداوەكە خۆیان فڕێداوەتە ناو دەریاوە‌و لەلایەن تیمەكانی ئێرانەوە رزگاركراون. ئاژانسە ئێرانییەكە راشیگەیاند دوای كاتژمێرێك لە رووداوی كەشتی یەكەم كاتژمێر 9:50 خولەك كەشتییەكی تر لە دووری 28 میلەوە لە بەندەری جاسك ئاگری تێبەربووەو ئەو كەشتیەی دووەم لە یەكێك لە بەندەركانی سعودیەوە بەرێگاوە بووە بەرەو سەنگاپورەو لەكاتی رووداوەكەدا 21 كەسی تیمی كەشتییەكە خۆیان هەڵداوەتە ناو دەریاوەو لەلایەن سەنتەری گەڕان‌و فریاگوزاری دەریاوانی ئێرانەوە لە هورمزگان رزگاركراون. ئەمە دووەمین روووداوی مەترسیدارە لەماوەی مانگێكدا رووبەڕووی كەشتیە نەوتهەڵگرەكان دەبنەوە لە گەروی هورمزی ستراتیژی كە یەك لەسەر پێنجی نەوتی جیهانی لێەوە تێپەڕدەبێت. ئایاری رابردوو چوار كەشتی نەوت هەڵگر لە نزیك بەندەرێكی ئیمارات رووبەڕووی تەقینەوە بوونەوە‌و بە گوێرەی راپۆرتێكی هاوبەشی ئیمارات، سعودیە، نەرویج كە هەفتەی رابردوو پێشكەشی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتیان كرد چەند بۆمبێكی چێندراو لە لایەن كەسانی نەناسراوەوە لە ناوچەكەدا     چێندراون‌و بوونەتە هۆی ئەو رووداوە‌و لە راپۆرتەكەدا بەرپرسیارێتی نەخراوەتە ئەستۆی هیچ وڵاتێك. رووداوەكەی ئایاری رابردوو بە بەراورد بە رووداوەكەی ئەمڕۆ پێنجشەممە زیانەكانی كەمتربوون و ئەوەی ئەمجارەش لە كاتێكدایە كە شینزۆ ئابی سەرۆك وەزیرانی ژاپۆن بۆ هێوركردنەوەی گرژی‌و ئاڵۆزییەكانی نێوان ئەمریكاو ئێران بە سەردانێكی فەرمی گەیشتوەتە تارانی پایتەختی ئێران.

 (درەو میدیا): 23ی ئەم مانگە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی شارەوانی گەورەی ئیستانبوڵ، پایتەختی بازرگانی‌و گەشتیاری توركیا بەڕێوەدەچێت‌و پارتی دادو گەشەپێدانی دەسەڵاتداری توركیا " ئاكەپە" هەوڵدەدات دەنگی كورد لەو شارە مسۆگەربكات‌و لە رێگەی دەنگی كوردەوە رێگەی سەركەوتن لە كاندیدەكەی پارتی گەلی كۆماری "جەهەپە " بگرێت. یەڵدریم دەگاتە ئامەد بۆ بەدەستهێنانی دەنگی كورد لە ئیستانبوڵ، بن عەلی یەڵدریم كاندیدی ئاكەپە بۆ سەرۆكایەتی شارەوانی گەیشتە ئامەدی پایتەختی باكوری كوردستان، بەڵام لەبری راكێشانی سۆزی كورد بەلای خۆیدا بە بەكارهێنانی " كوردستان" كوردی توڕەو نیگەران كرد. سەرەڕای ئەوەی كە رەجەب تەیب ئەردۆغان ئەو كەسانەی وشەی كوردستان بەكاردەهێنن بە پشتیوانیكردن لە تیرۆر تۆمەتباریان، بەڵام یەڵدریم لە وتەیەكیدا كە لە ئامەد پێشكەشیكرد رایگەیاند كەمال ئەتاتورك دامەزرێنەری كۆماری نوێی توركیا لەكاتی كردنەوەی یەكەمجاری ئەنجومەنی گەلی توركیا  چەند نوێنەرێكی " كوردستان"ی بانگهێشتكردووە. " نیفاق‌و دووڕووییە" بەكارهێنانی وشەی كوردستان لەلایەن بن عەلی یەڵدریمەوە كاردانەوەی سیاسەتمەدارانی كوردی لە باكور لێكەوتەوە، زیا پیر پەرلەمانتاری پێشووی پارتی دیموكراتی گەلان " هەدەپە" بن عەلی یەڵدریمی بە دووڕوویی و نیفاق تۆمەتباركرد. پیر لە كاردانەوەیدا بەرامبەر بە یەڵدریم لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك نوسیویەتی:" ئەوە نیفاقە، بازرگانییەكی قێزەونیی دەنگە، كاتێك ئێمە وشەی كوردستان بەكاردەهێنیین دەمانگرن‌و لە پەرلەمان دەرمان دەكەن، بەڵام ئەوان كاتێك دەچن بۆ ئامەد لە پێناوی كۆكردنەوەی دەنگی كورددا ئەو وشەیە بەكاردەهێنن". ئەو پەرلەمانتارەی پێشووی هەدەپە رووی قسەكانی دەكاتە یەڵدریم‌و دەڵێت:" چاوەڕوان مەبە، كورد دەنگت پێ نادەن، بچۆرە بەردەم دەرگایەكی تر". كۆتایی ئازاری رابردوو هەڵبژاردنی شارەوانییەكانی توركیا بەڕێوەچوو، پارتی داد‌وگەشەپێدانی دەسەڵاتدار گورزی كوشندەی بەركەوت‌و سەرۆكایەتی شارەوانەی شارە گەورەكانی وەك ئەنكەرەی پایتەخت‌و ئیستانبوڵ‌و ئیزمیری لەدەستدا. لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی شارەوانی ئیستانبوڵدا ئەكرەم ئیمام ئۆغڵو كاندیدی جەهەپە بە جیاوازییەكی كەم سەرۆكایەتی شارەوانی بەدەستهێنا، بەڵام لەسەر داوای ئاكەپە لیژنەی هەڵبژاردنەكانی توركیا بڕیاریدا بە هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامەكەو دووبارەكردنەوەی لە 23ی حوەزیراندا. ئێستا ئاكەپە هەرچی توانای خۆی هەیە خستویەتییەگەڕ بۆئەوەی سەرۆكایەتی شارەوانی ئیستانبوڵ لەدەستنەداوە‌و بۆ یەكلاكردنەوەی لایەنی براوەش دەنگی كورد لە ئیستانبوڵ سەنگی مەحەكە‌و لە هەڵبژاردنی ئازاردا كورد دەنگی بە كاندیدی ئاكەپە نەداوە‌و 23ی حوەزیرانیش ئاشكرادەبێت ئەمجارە كورد لەو شارە كورسی سەرۆكایەتی شارەوانی پێشكەشی جەهەپە دەكات یان ئاكەپە.