ڕاپۆرتی: ئارام مەحمود دوای بەبنبەست گەیشتنی دانوستانی كوتلە سیاسییەكان سەبارەت بە كۆتاییهێنان بە قەیرانی (8) وەزارەتە پڕنەكراوەكە، هاوپەیمانی (بونیاتنان) كە لەلایەن (هادی عامری‌و نوری مالیكی)‌و هەندێك لە هێزە سوننیەكانەوە پێكهێنراوە، هەوڵەكانی چڕكردوەتەوە لەپێناو تێپەڕاندنی كاندیدەكانی بە زۆرینەی دەنگ.  ڕێككەوتن  زەحمەتە ئەندامێكی هاوپەیمانی (بونیاتنان) دەڵێت، لە دوێنێ‌ پێنج شەممەوە، جمجۆلێكی فراوان بۆ پێكهێنانی بەرەیەك دەستیپێكردووە، بۆ ئەوەی زۆرترین پەرلەمانتار لە دەوری خۆی كۆبكاتەوە، بۆ زامنكردنی تێپەڕاندنی كاندیدەكانی (بونیاتنان) بۆ وەزارەتە پڕنەكراوەكان، لە حاڵەتی بەردەوامبونی ناكۆكییەكان. ئەوەشی بۆ ڕۆژنامەی (عەرەبی ئەلجەدید) ئاشكراكردووە، هاوپەیمانی (بونیاتنان) پێداگرە لەسەر كاندیدەكانی بەتایبەت دانانی (فالح فەیاز) لە پۆستی وەزارەتی ناوخۆ، كە لەلایەن هاوپەیمانی (سائیرون)‌و خودی (موقتەدا سەدر)ەوە، بەتوندی ڕەتدەكرێتەوە. لەگەڵ ئەوەی هەموو پێشهات‌و ئاماژەكانی ئێستا ئەوە دەردەخەن، گەیشتن بە ڕیككەوتنی كوتلە سیاسیەكان لەسەر كاندیدی تەواوی وەزارەتە پڕنەكراوەكان كارێكی قورسە، بەڵام یەكێك لە ئەگەرە چاوەڕوانكراوەكان ئەوەیە، ڕۆی سێ‌ شەممەی داهاتوو (عادل عەبدولمەهدی) سەرۆك وەزیرانی عێراق بچێتە پەرلەمان‌و، ناوی كاندیدی (6) وەزارەت پێشكەش بكات، جگە لەكاندیدانی هەردوو وەزارەتی (ناوخۆو بەرگری) وەك ئەوەی (موقتەدا سەدر) لەدواین تویتیدا بۆ (عەبدولمەهدی) پێشنیاز كرد.  ناوخۆو بەرگری نادرێن بە كەسانی حزبی (غالب عومێری) پەرلەمانتار لەهاوپەیمانی (چاكسازی‌و بونیاتنان) كە لەلایەن (سەدرو عەبادی)و بەشێك لە هێزە سوننیەكانەوە پێكهێنراوە، دەڵێت، هاوپەیمانییەكەی ڕەتیدەكاتەوە وەزارەتەكانی (ناوخۆو بەرگری) بدرێن بە كەسانی حزبی‌و داوا دەكات بدرێن بە كەسانی سەربازی. (عومێری) لەلێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕاشیگەیاندووە: زۆرینەی ئەندامانی پەرلەمان ڕەتیدەكەنەوە دەنگ بە كەسایەتییەكی حزبی بدەن بۆ ئەو دوو وەزارەتە، ڕونیشكردۆتەوە، كاندیدە حزبییەكان كێشەی گەورەیان لە پەرلەمان خولقاندووەو، هەندێك لە هێزە سیاسیەكان دەیانەوێت بگەڕێنەوە بۆ پشكێنەی حزبی لە دابەشكردنی پۆستەكان، كە ئەوەش لە پرۆگرامی حكومەتەكەی (عەبدولمەهدی)دا ڕێككەوتنی لەسەر نەكراوە.   لەسەروبەندی توندبونەوەی ململانێكان‌و، تەواونەكردنی كابینەی حكومەتدا، (عادل عەبدلمەهدی) ڕوبەڕوی مەترسی، یەكەم سكاڵای یاسایی دەبێتەوە، لەوەتەی لەسەر كورسی سەرۆك وەزیران دانیشتووە. تۆمەتەكانی پەردەپۆش كردوون (حسێن ئەلعیقابی) ئەندامی لیژنەی یاسایی لە پەرلەمانی عێراق لە بەیاننامەیەكدا دەڵێت، بەنیازە سكاڵای یاسای لە دژی سەرۆك وەزیران تۆماربكات، ڕاشیگەیاندووە:" سەرۆك وەزیران پیشێلكاری زۆرو ڕوونی كردووە لە پێكهێنانی حكومەتە تەوانەكراوەكەی، هەر لە پابەندنەبونی بە لێكۆڵینەوە لە بوونی مەرجە دەستوریی‌و یاساییەكان لە كاندیدی وەزارەتەكانی‌و بێبەری كردنیان لە ڕێوشوێنەكانی لێپرسینەوەو دادپەروەری، تا دەگاتە تۆمەتەكانی تیرۆرو گەندەڵی دارایی". (عیقابی) ئاماژەی بەوەداوە:" ڕێسا یاساییەكان سەرۆك وەزیران پابەند دەكات بە ڵێكۆڵینەوەو، بەدەستهێنانی زانیاری‌و، بوونی مەرجەكان‌و، نەبوونی هیچ بەربەستێك پێش ئەوەی كاندید پێشكەش بە پەرلەمان بكات بۆ دەنگدان لەسەری". باسی كۆمەلێك پێشێلكاری تریشی كردووە كە خۆی لە " چاوپۆشی لە هەندێك وەزیر كردووە كە شیاوی متمانەین، لەگەڵ شاردنەوەی زانیاری، دوای گەیشتنی لە فەرمانگە پەیوەندیدارەكانەوە.   تەئكیدیشی كردووە:" لە ئەنجامی ئەو پێشێلكارییانە بڕیارمانداوە سكاڵای یاسای دژی سەرۆك وەزیران تۆمار بكەین، سەبارەت بە پرسی چاوپۆشین لە وەزیرە نەشیاوەكان، كە مەرجە دەستوریی‌و یاساییەكانیان تیادا نییە". 

راپۆرتی: درەو میدیا هەریەكە لە پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و بزوتنەوەی گۆڕان ناوی كاندیدی خۆیان بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزارەتی داد پێشكەش بە عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق كردووە، كە تاكە كاندیدی فەرمی گۆڕان حاكم ( ئیسماعیل عومەرە). (درەو میدیا) زانیویەتی، پارتی‌و یەكێتی‌و بزوتنەوەی گۆڕان ئێستا لە ململانێیەكی تونددان لەسەر وەرگرتنی پۆستی وەزارەتی داد، كە سێیەم وەزارەتە بڕیارە لە حكومەتی نوێی عێراق بە كورد بدرێت. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) لە سەردانەكەیدا بۆ بەغداد، مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی داوای لە عادل عەبدولمەهدی كردووە پۆستی وەزارەتی داد نەدرێت بە یەكێتی‌و عەبدولمەهدی لەچوارچێوەی موجامەلەی سیاسیدا بەڵێنی پێداوە پۆستەكە بە یەكێتی نەدات، بەڵام یەكێتی سورە لەسەر وەرگرتنی ئەو پۆستە‌و تاكە كاندیدیشی بۆ وەزارەتی داد (خالید شوانی)یە. پەیوەندییەكی تەلەفۆنی سەرچاوەیەكی باڵای ئاگادار بە (درەو میدیا) راگەیاند، لەدوای گەڕانەوەی مەسعود بارزانی لە گەشتەكەی بۆ بەغدادو وڵاتانی كەنداو، نێچیرڤان بارزانی بە تەلەفۆن لەگەڵ عومەری سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان قسەی كردووە. (درەو میدیا) زانیویەتی، لەو پەیوەندییە تەلەفۆنییەدا نێچیرڤان بارزانی، عومەر سەید عەلی ئاگاداركردووە لەوەی مەسعود بارزانی رازیبووە بەوەی پۆستی وەزارەتی دادی عێراق بدرێت بە گۆڕان‌و لەوبارەیەوە قسە لەگەڵ عادل عەبدولمەهدی كراوە.  كاندیدەكان گۆڕان كێن؟ بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، بزوتنەوەی گۆڕان بە فەرمی ناوی حاكم (ئیسماعیل عومەر) دادوەری دادگای بەرایی سلێمانی بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزارەتی داد پێشكەش بە عادل عەبدولمەهدی كردووە. ئەمە لەكاتێكدایە بەگوێرەی ئەو زانیارییانەی كە لە سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە لە بەغداد دەست (درەو میدیا) كەوتووە، بزوتنەوەی گۆڕان پێشتر ناوی دوو كاندیدی تری بۆ عادل عەبدولمەهدی ناردووە‌و كاندیدەكان بریتین لە هەریەكە لە (بەشدار حەسەن)‌و (ئازاد چۆمانی). عەبدولمەهدی داوای بێلایەنێك دەكات (درەو میدیا) زانیویەتی، بەهۆی فشارەكانی پارتی‌و یەكێتییەوە، عادل عەبدولمەهدی بڕیاریداوە پۆستی وەزارەتی داد بدات بە كەسێكی بێلایەنی كورد. پارتی دیموكراتی كوردستان كە لە نیازی عەبدولمەهدی تێگەیشتووە لە دانانی كاندیدی بێلایەن، بەشێوەیەكی خێرا قازی (دارا نورەدین)ی لە ئوردنەوە هێناوەتەوە بۆ عێراق. ناوەكان رەوانەی نەزاهە كراون عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق ئێستا ناوی هەریەكە لە حاكم (رزگار حەمەئەمین) دادوەری پرۆسەی دادگایكردنی سەددام وەكو كاندیدێكی بێلایەنی كورد‌و (خالید شوانی) وەكو كاندیدی یەكێتی‌و (بەشدار حەسەن)و (ئازاد چۆمانی) وەكو دوو كاندیدی بزوتنەوەی گۆڕان‌و قازی (دارا نورەدین)ی وەكو كاندیدێكی بێلایەنی پارتی رەوانەی دەستەی نەزاهە كردووە بەمەبەستی وردبینیكردن لە دۆسییەكانیان بەر لە هەڵبژاردنی یەكێكیان وەكو وەزیری داد. رەنگە لە رۆژانی داهاتوودا لە هەرێمی كوردستانەوە ژمارەیەك ناوی تر لەلایەن هەرسێ لایەنەكەوە رەوانەی بەغداد بكرێن وەكو كاندید بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزارەتی داد.

راپۆرت: محەمەد رەئوف- فازل حەمەڕەفعەت دابەشكردنی پۆستەكانی حكومەت‌و پەرلەمانی نوێی كوردستان، دۆخی ناوخۆی یەكێتی خستوەتەبەردەم ئاڵنگارییەكی نوێوە، شەڕی جەمسەرەكان لەسەر پۆستەكان تادێت قوڵتر دەبێت، ئەمە لەكاتێكدایە هێشتا شەڕی میراتی یەكێتی لەنێوان ماڵبات‌و هاوڕێكانی تاڵەبانیدا یەكلانەبوەتەوە. لەدوای دانانی بەرهەم ساڵح لە پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق، یەكێتی نیشتمانی كوردستان یەكەم سەركەوتنی سیاسی پاش كۆچی دوایی سكرتێرەكەی (جەلال تاڵەبانی) تۆماركرد، بەڵام ئەم سەركەوتنە بەردەوام نەبوو. چەند رۆژێكە دۆخی ناوخۆیی یەكێتی دەكوڵێت، ململانێی نێوان جەمسەرە سیاسییەكان تونددەبێتەوە‌و لق‌و پۆپی زیاتر لە درەختەكەی یەكێتییەوە سەردەردەهێنێت. شەڕی ئامۆزاكان جەمسەرێكی بەهێزی ململانێ ناوخۆییەكانی یەكێتی شەڕی دوو ئامۆزاكەیە (بافڵ تاڵەبانی‌و لاهور تاڵەبانی)یە، بافڵ كە كوڕە گەورەی جەلال تاڵەبانی سكرتێری كۆچكردووی یەكێتییە، لەدوای نەخۆشكەوتنی باوكییەوە گەڕاوەتەوە بۆ هەرێمی كوردستان‌و لە دەباشانەوە دەیەوێت یەكێتی جڵەو بكات، بافڵ لە سێ ئاستدا شەڕ لەسەر میراتەكەی باوكی دەكات: ئاستی یەكەم: پارەو دارایی یەكێتی بافڵ لە یەكەم هەنگاودا كار بۆ كۆكردنەوە‌و كۆنترۆڵكردنی داراییەكانی باوكی‌و یەكێتی دەكات‌و لاپەڕەی قەرزە كۆنەكان هەڵدەداتەوە‌و هەموو ئەو پشكانەی كە یەكێتی لەناو كۆمپانیا گەورەكان هەیەتی لەگەڵ ئەو قەرزانەی كە حزب بە كۆمپانیا یاخود شەخسی داوە، ئێستا بافڵ تاڵەبانی دەیەوێت كۆیانبكاتەوە. (درەو میدیا) زانیویەتی لە چەند رۆژی رابردوودا بافڵ تاڵەبانی ئۆپراسیۆنێكی ئابوری ئەنجامداوە بۆ كۆكردنەوەی هەندێك لە سامانە پشتگوێخراوە داراییەكانی یەكێتی. ئامۆزاكەی كە (لاهور شێخ جەنگی)یە، كێبركێیەكی گەورەی هەیە لە بافڵ تاڵەبانی لەڕووی دەستگەیشتن بە سەرچاوە داراییەكان، بەتایبەتیش لەڕێگەی ئۆپراسیۆنەكانی هەردوو دەزگای زانیاری‌و دژە تیرۆرەوە، كە ئەو دوو دەزگایە بەهۆی هەستیاری كارەكانیانەوە بودجەو داهاتێكی نەزانراویان هەیە. ئاستی دووەم: هێزی چەكدار بەر لە مردنی، جەلال تاڵەبانی فەرماندەی گشتی هێزی چەكداری یەكێتی نیشتمانی بوو، ئەو هێزانە بەتەنیا بە فەرمانی ئەو جوڵەیان پێدەكرا، بەڵام دوای كۆچی تاڵەبانی باوك، فەرمانی هێزی پێشمەرگەی یەكێتی دابەشبوو بەسەر چەند جەمسەرێكدا. بافڵ تاڵەبانی لەدوای گەڕانەوەی بۆ كوردستان لەهەوڵی جڵەوكردنی هێزە چەكدارەكاندایە، بۆ ئەمەش ژمارەیەكی زۆر سەردان‌و كۆبونەوە لەگەڵ هێزە ئەمنییەكان كرد، بەتایبەتیش هێزەكانی (70) كە شێخ جەعفەر شێخ مستەفا فەرماندەیی دەكات. لەم ئاستەشدا، بافڵ تاڵەبانی روبەڕووی هەژمون‌و دەسەڵاتی لاهور شێخ جەنگی ئامۆزای دەبێتەوە، بەوپێیەی لاهور شێخ جەنگی پێگەیەكی بەهێزی لەناو هێزە ئەمنییەكاندا هەیە. ئاستی سێیەم: شەرعیەتی سەركردایەتی بافڵ تاڵەبانی تاڕادەیەك ئاستی یەكەم‌و دووەمی كۆنترۆڵكردووە‌و ئێستا لە ئاستی سێیەمدا دوچاری كێشە بووە، بافڵ خۆی بە میراتگری حەقی باوكی دەزانێت، بەڵام پێگەی سیاسی ئەو لەناو ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتیدا وەكو پێویست بەهێز نییە. لەبەرمبەردا لاهور شێخ جەنگی لەناو ئەنجومەنی سەركردایەتیدا پێگەی بەهێزی هەیە، ئەمەش بەتەواوەتی لە یەكلاكردنەوەی چەند پرسێكدا دەركەوت، بەتایبەتی لە پرسی سڕكردنی مەكتەبی سیاسی، ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی لە (50) كەس پێكدێت، هەندێكجار ژمارەی لایەنگرەكانی لاهور شێخ جەنگی لەناو ئەو ئەنجومەنەدا دەگاتە (30) ئەندام. سەرەڕای ئەنجومەنی سەركردایەتی، لاهور شێخ جەنگی پێگەی بەهێزی لەناو ئەنجومەنی ناوەندی یەكێتیدا هەیە كە وەكو پەرلەمانی حزب وایە‌و لاهور شێخ جەنگی خۆشی ئەندامە لەو ئەنجومەنەدا. بەمدواییە یەكێتی نیشتمانی ژمارەیەك گۆڕانكاری لەناو ئۆرگانەكانی خۆیدا ئەنجامدا، براوەی یەكەمی ئەو گۆڕانكارییانە لاهور شێخ جەنگی بوو، زۆرینەی ئەو كەسانەی كە لە پۆستی بەرپرسی مەڵبەندەكان دانران، كەسانی نزیك بوون لە لاهور شێخ جەنگی لە نموونەی مەڵبەندەكانی (كۆیە- كەلار- چەمچەماڵ). یەكێتی لە بەرداشی دوو ئامۆزاكەدا ئەوەی كە ماوەتەوە لە دەرەوەی بافڵ تاڵەبانی‌و لاهور شێخ جەنگی، ژمارەیەك كارەكتەری سیاسین كە رۆڵێكی ئەوتۆیان نەماوە‌و هەرجارەو دەكەونە سەنگەری یەكێك لە دوو ئامۆزاكەوە‌و خۆیان هیچ جۆرە جوڵەیەكی سیاسی ئەوتۆیان نییە كە خەونی دەستگرتن بێت بەسەر یەكێتیدا: یەكەم: كۆسرەت رەسوڵ عەلی هەرچەندە یەكێتی تائێستا كۆنگرەی نەكردووە، بەڵام بەپێی پەیڕەوی ناوخۆ، كۆسرەت رەسوڵ بەشێوەیەكی یاسایی كەسی یەكەمی یەكێتییە‌و جێگری سكرتێری كۆچكردووی حزبە. كۆسرەت رەسوڵ سەرباری ئەوەی پێگە حزبییەكەی دەرفەتی پێدەدات هەوڵی كۆنترۆڵكردنی یەكێتی بدات، بەڵام خەونی ئەو زیاتر لە زامنكردنی ئایندەی سیاسی منداڵەكانی‌و جێگریكردنیان لە پۆستە حكومییەكاندا كورتبووەتەوە، نەك دەستگرتن بەسەر یەكێتیدا. كۆسرەت رەسوڵ پێگەی جەماوەری بەهێزە، بەڵام جوڵەى سیاسی لاوازی هەیە، ئەو كەمجار جوڵەی سیاسی دەكات، بەڵام زۆرجار جوڵەی سیاسی بەرامبەرەكانی لەبەرژەوەندی خۆی دەقۆزێتەوە، ئێستا جوڵەی سیاسی ئەو لە سودوەرگرتن لە ململانێكانی نێوان بافڵ تاڵەبانی‌و لاهور شێخ جەنگی كورتبووەتەوە‌و هەندێكجاریش بۆ فراوانكردنى بازنەكە، پەنا بۆ هێنانەپێشەوەی كارەكتەرەكانی تری ناو مەكتەبی سیاسی دەبات بەدیاریكراویش مەلابەختیار بەرپرسی دەستەی كارگێری مەكتەبی سیاسی. دووەم: بەرهەم ساڵح بەرهەم ساڵح دوای گەڕانەوە بۆ ناو یەكێتی، پۆستەكەی پێشووی (جێگری دووەمی سكرتێری گشتی) وەرگرتەوە، سێ جەمسەرەكە (بافڵ تاڵەبانی- لاهور شێخ جەنگی- كۆسرەت رەسوڵ) هەرسێكیان پشتیوانی گەڕانەوەیان كرد، بەڵام پێناچێت لەدوورمەودادا گەڕانەوەی بۆ ناو یەكێتی هەمان كۆدەنگی لەسەر بێت، بەتایبەتیش لەكاتێكدا بە گەڕانەوەی بەرهەم ساڵح بۆ ناو یەكێتی باڵی "ناوەندی بڕیار" بەهێز ببێتەوە‌و جوڵەی سیاسی بكات، چۆنیەتی مامەڵەكردنی بەرهەم ساڵح لەگەڵ رووداوەكانی داهاتووی ناوخۆی یەكێتی دەریدەخات لە چ بەرەیەك رادەوەستێت. سێیەم: مەلا بەختیار لێپرسراوی دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسی یەكێتییە، ئێستا زویرە‌و لەماڵەوە دانیشتووە، ئەو پێگەی جەماوەری بەبەراورد بەوانی تر بەهێز نییە، بەڵام جوڵەی سیاسی لەوانی تر زیاترە. دواین جوڵەی سیاسی مەلا بەختیار هەوڵدان بوو بۆ گەیشتن بە كورسییەكەی تاڵەبانی باوك لە بەغداد، بەڵام لەو پرۆسەیەدا سەرنەكەوت‌و نێوانی لەگەڵ كۆسرەت رەسوڵ ساردو سڕی تێكەوت، ئەوەش بەهۆی پشتیوانیكردنی كۆسرەت رەسوڵ لە دانانی بەرهەم ساڵح لە پۆستی سەرۆك كۆمار، بەڵام بەمدواییە كۆسرەت رەسوڵ هەوڵی چاككردنەوەی بارودۆخەكەی داوە لەگەڵ مەلا بەختیار. (درەو میدیا) زانیویەتی هەوڵێك هەیە بۆ رەواندنەوەی نیگەرانییەكانی مەلا بەختیار‌و گەڕاندنەوەی بۆ كاركردن لەناو یەكێتی، ئەو هەوڵەش قوباد تاڵەبانی سەرۆكایەتی دەكات، رەنگە یەكێتی پێویستی زۆری بە رۆڵی مەلا بەختیار هەبێت لە دانوستانەكانی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت لەگەڵ پارتی، بەهۆی ئەزمونی دورودرێژی ئەو لە گفتوگۆكان لەگەڵ پارتیدا. شەڕی پۆستەكان یەكێتی نیشتمانی ئێستا لەبەردەم ناكۆییەكی ناوخۆیی نوێدایە، ناكۆكی چۆنیەتی دابەشكردنی كێكی پۆستەكانی حكومەت‌و پەرلەمانی كوردستان. كۆسرەت رەسوڵ عەلی وەكو جێگری یەكەمی سكرتێری گشتی، خاوەنی دەنگی زۆرینەیە لەناو فراكسیۆنی یەكێتی لە پەرلەمانی كوردستان، لەمڕوەوە چاوی لە وەرگرتنی هەموو ئەو پۆستانەیە كە لە كابینەی نوێدا لە پەرلەمان بەر یەكێتی دەكەوێت، بەدیاریكراویش پۆستی سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان‌و دەیەوێت كەسێكی دڵخوازی خۆی لەو پۆستەدا دابنێت. كۆسرەت رەسوڵ هاوكات دەیەوێت لە كێكی حكومەتیش بەشداربێت‌و چاوی لە وەرگرتنی پۆستی وەزارەتی ناوخۆیە بۆ (دەرباز)ی كوڕی‌و پۆستی وەزارەتی تەندروستی بۆ كچەكەی. لەبەرامبەردا بافڵ تاڵەبانی چاوی لە وەرگرتنی پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەتە بۆ (قوباد تاڵەبانی) برای‌و پڕكردنەوەی ئەو پۆستە سیادییانەی كە بەر یەكێتی دەكەوێت لە كەسانی دڵخوازی خۆی. چۆنیەتی دابەشكردنی پۆستەكانی حكومەت‌و پەرلەمان لەنێوان جەمسەرەكاندا، رەنگە ململانێیەكی توندتر لەناوخۆی یەكێتی بهێنێتە ئاراوە.

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت ریفراندۆم تەنیا هاوكێشەی سیاسی لەسەر ئاستی ناوخۆی هەرێمی كوردستان‌و ناوچەكە نەگۆڕی، بەڵكو هاوكێشەی هێزو كاریگەریشی لەناو پارتی دیموكراتی كوردستان گۆڕی. تاوەكو رۆژانی پێش ریفراندۆم، بارەگاكەی مەسعود بارزانی شوێنی كۆبونەوە‌و پێشوازیكردن بوو لە وەفدی وڵاتان، دوای ریفراندۆم بەرپرس‌و نوێنەری وڵاتان ئاڕاستەی سەردان‌و پەیوەندییە تەلەفۆنییەكانیان گۆڕی بەرەو بارەگاكەی نێچیرڤان بارزانی، رەنگە ئەمە راستی ئەو قسەیەی مەسعود بارزانی بسەلمێنێت كە رۆژانی پێش ریفراندۆم وتی:" ئەگەر ریفراندۆم سەرنەكەوت بڵێن ئەم پیاوە شێت بووە‌و سواری سەری خۆی بووە". بەتەماشاكردنەوەی رووداوەكانی بەر لە بەڕێوەچوونی پرۆسەی ریفراندۆم لە 25ی ئەیلولی 2017دا بەڕوونی ئەوە دەبینرێت نێچیرڤان بارزانی هەستی بە رووداو و پێشهاتەكانی پاش ریفراندۆم كردووە، رەنگە ئەمە هۆكارەكە بێت كە ئەو كەمتر لە رۆژانی بانگەشە بۆ ریفراندۆم دەركەوت‌و لەدوای ریفراندۆمیش یەكەم بەرپرسی پارتی بوو ئاڵای عێراقی لەپشتی خۆیەوە دانا‌و وتی" هێشتا هەرێمی كوردستان بەشێكە لە عێراق". ئەو رۆژانە نێچیرڤان بارزانی كەناڵەكەی خۆی (رووداو) خستبووە خزمەتی سەرخستنی پرۆسەی ریفراندۆم‌و لەو رێگەیەوە دڵی بارزانی مامی راگرتبوو، بەڵام خۆی بەدورگرتبوو، ئەو دەیزانی سەرپێچیكردنی لە بڕیاری كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی‌و وڵاتانی ناوچەكە باجی قورسی دەبێت، باجێك كە ئەمڕۆ مەسعود بارزانی مام‌و باوكی هاوسەرەكەی دەیدات. لەدوای ریفراندۆمەوە مەسعود بارزانی گۆشەگیر بووە، ئیتر وەكو رۆژانی پێش ریفراندۆم وەفد‌و بەرپرسانی بیانی سەردانی ناكەن، لەبەرامبەردا نێچیرڤان بارزانی پەیتا پەیتا پەیوەندی تەلەفۆنیی وەفدە بیانییەكان وەڵامدەداتەوە‌و لەژێر پەردەشەوە دیداری دیپلۆماسی دەكات. نێچیرڤان دڵی مامی رادەگرێت   بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، ئەم رۆژانە نێچیرڤانی بارزانی وەكو بڕیاربەدەستی یەكەمی پارتی لەلایەن نوێنەری وڵاتانەوە مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت، بەڵام بۆ خۆبەدورگرتن لە توڕەیی مەسعود بارزانی مامی، خۆی لە بڵاوكردنەوەی هەواڵ ‌و دیدارو پەیوەندییە تەلەفۆنییەكانی لەگەڵ بەرپرس‌و دیپلۆماتكاران لە میدیاكانەوە بەدوردەگرێت. كەناڵی (رووداو) كە سەربە نێچیرڤان بارزانییە ماوەیەكە دەستەواژوەی "سەرۆك بارزانی" بەكاردەهێنێت لە روماڵكردنی هەواڵەكانی تایبەت بە مەسعود بارزانی، ئەمە لەكاتێكدا ئێستا مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان نییە‌و هیچ یاسایەكیش نییە كە رێگەبدات بە بەكارهێنانی پێشگری " سەرۆك" بۆ ئەو كەسانەی كە رۆژانێك سەرۆكایەتی هەرێمیان كردووە، هاوشێوەی ئەوەی لە ئەمریكا هەیە. رەنگە كەناڵی (رووداو)‌و نێچیرڤان بارزانی لەڕێگەی بەكارهێنانی ئەو دەستەواژەیەوە بۆ مەسعود بارزانی، بیانەوێت خۆیان لە شەڕ‌و توڕەیی بارزانی مام بپارێزن. هاوكات كەناڵی (رووداو) ماوەیەكە بەشێوەیەكی كەمتر رووماڵی هەواڵەكانی نێچیرڤان بارزانی دەكات‌و بەپێچەوانەوە بایەخی زۆر بە هەواڵەكانی مەسعود بارزانی دەدات، ئەمەش لە سەردانەكەی ئەمدواییەی بارزانیدا بۆ بەغداد بەدەركەوت. كێ شوێنی بارزانی پڕدەكاتەوە؟ یەكێك لە رۆژنامەنوسە دیارەكانی نزیك لە نێچیرڤان بارزانی بەمدواییە لە وتارێكدا كە لە سایتی (رووداو) بڵاویكردەوە، ئاشكرایكرد، مەسعود بارزانی چیتر لە شانۆی سیاسی دوردەكەوێتەوە‌و گۆڕەپانەكە بۆ مەسرور بارزانی كوڕی چۆڵ دەكات. ئەو رۆژنامەنوسە (رێبوار كەریم وەلی)، لە وتارەكەیدا باسی لە چەند بژاردەیەك كردووە، بەپێی قسەی ئەو، پارتی دەیەوێت لەماوەی (شەش مانگ بۆ ساڵێك) دوای پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، دامەزراوەیی سەرۆكایەتی هەرێم كارابكاتەوە، دوای كاراكردنەوەش نێچیرڤان بارزانی یاخود مەسرور بارزانی یەكێكیان پۆستی سەرۆكی هەرێم‌و ئەوی تر پۆستی سەرۆكی حكومەتی هەرێم وەردەگرێت. لەحاڵی جێبەجێبوونی ئەم نەخشەیەدا، مەسعود بارزانی تەنیا وەكو سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان دەمێنێتەوە، رەنگە ئەمە ئەو باجە قورسە بێت كە لەدوای ریفراندۆم بارزانی دەبێت بیدات لەبەرامبەر سەرپێچیكردنی بڕیاری كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی‌و وڵاتانی ناوچەكە، بەتایبەتیش توركیا. رووداوەكانی ئەمدواییە نیشانی دەدەن، مەسعود بارزانی زیانەكانی ریفراندۆم دەچنێتەوە‌و نێچیرڤان بارزانیش سودو دەستكەوتەكانی. سەركردەكانی پارتی گوێ لە كێ دەگرن؟ بەمدواییە لە دیدارێكدا لەگەڵ كەناڵی رووداو، فازل میرانی سكرتێری مەكتەبی سیاسی پارتی لە وەسفی نێچیرڤان بارزانیدا وتی:"  دیپلۆماسیەتی نێچیرڤان بارزانی هەرێمی كوردستانی لەدوای ریفراندۆم رزگاركرد". بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) لە چەند سەرچاوەیەكەوە دەستیكەوتووە، لەدوای ریفراندۆمەوە سەركردەكانی پارتی لە كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی سەركردایەتیدا زیاتر سەرەنجیان لەسەر بۆچونەكانی نێچیرڤانی بارزانییە بۆ رووداو و پێشهاتە سیاسییەكان، نەك مەسعود بارزانی. بەشێوەیەكی كردەییش لەدوای ریفراندۆمەوە مەسعود بارزانی هەر كۆبونەوە‌و دیدارێكی كردبێت، نێچیرڤان بارزانی رێخۆشكەری بۆ كردووە.

ڕاپۆرتی: ئارام مەحمود ڕەنگە ئاڵنگاری ژمارە (یەك)ی بەردەم بزوتنەوەی گۆڕان لەم قۆناغەدا، یەكلایكردنەوەی پرسی چوون‌و نەچوون بێت بۆ ناو حكومەت، مشتومڕەكان تا ئەم ساتە بەزەقی ئامادەیە، ئەو دەنگەی تائێستا بیستراوە، دەنگی ئەوانەیە پێیان باشە گۆڕان بەشداری حكومەت بكات، بۆ ئەوەش پاساوی خۆیان هەیەو، دەڵێن "ئەگەر لە دەرەوەی حكومەت بن ئاگاداری هیچ نابن"، پێیانوایە " دۆخی دارایی لە كابینە نۆدا باشدەبێت‌و، ئەگەر گۆڕان بەشداریبكات، دەتوانێت هەندێ لە بەڵێنەكانی جێبەجێبكات". بەنیازن پۆست وەربگرن (ساڵح ژاژڵەیی)، كە جێگری سەرۆكی جڤاتی گشتی بزوتنەوەی گۆڕانە، لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ (دەنگی ئەمریكا) وەك یەكەم بەرپرسی ئەو بزوتنەوەیە لەسەر ئەم پرسە كۆمەڵێك قسەی نەوتراو دەكات. ژاژڵەیی دەڵێ " هەتا ئێستا ئەوەی دەردەكەوێت ئەوەیە زۆرینە لەگەڵ ئەوەن نەچینە ناو حكومەت.. چوون‌و نەچوون قازانج‌و زیانی خۆی هەیە، بەڵام بەپێی ئەو تەجروبەیەی هەمانە دەركەوتووە، نەچوونە ناو حكومەت قازانجی بۆ گۆڕان زیاترە"، هەرچەندە قسەكانی پشتبەستوو نییە بە ڕاپرسی ناوخۆیی‌و سەرژمێری وەك خۆی دەڵێت. ئەو بەرپرسەی گۆڕان ئاماژەی بەوەشداوە"هەندێك لە سەركردەكانی گۆڕان بەنیازی پۆستی باڵای حكومین، بۆیە هانی ئەوە دەدەن گۆڕان بچێتە ناو حكومەت". گۆڕان لە كابینەی هەشتەمدا  بزوتنەوەی گۆڕان لەدوای دروستبوونیەوە یەكجار بەشداری لە دەسەڵات كردووە، لەكابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێم، بزوتنەوەی گۆڕان ئەم پۆستانەی وەرگرت: •    سەرۆكی پەرلەمان •    وەزیری پێشمەرگە •    وەزیری دارایی •    وەزیری بازرگانی •    وەزیری ئەوقاف  •    دەستەی وەبەرهێنان •    ژمارەیەك ڕاوێژكارو بەڕێوەبەری گشتی •    نوێنەرایەتی حكومەتی هەرێم لە فەرەنسا گۆڕانی ئەجێنداكان بزوتنەوەی گۆڕان لە كابینەی هەشتدا بەتەواوی ئەم پۆستانەوە، قەزییەكی گەورەی هەبوو ئەویش "گۆڕینی سیستمی حوكمڕانی بوو لە سەرۆكایەتییەوە بۆ پەرلەمانی"، وێڕای تێبینییەكانی لەسەر پرسی (دەستور)ی داهاتووی هەرێمی كوردستان، بەوهۆیەشەوە لەگەڵ پارتی كەوتە شەڕێكی دەستەویەخەو قەیرانێكی سیاسی گەورەی لێكەتەوە.  بە گۆڕانی هاوكێشەی هێز‌و غیابی هەندێك كارەكتەری سیاسی بەتایبەت (نەوشیروان مستەفا)، ئەجێندا سیاسییەكانیش لە هەرێمی كوردستان گۆڕانی گەورەیان بەسەردا هاتووە، لە گەرمەی مشتومڕی بەشداریكرن‌و نەكردن‌و شێوازی پێكهێنانی كابینەی داهاتووی حكومەتی هەرێم، پارتی دیموكراتی كوردستان سەرقاڵی داڕشتنی نەخشەڕێگای چالاككردنەوەی دامەزاروەی (سەرۆكایەتی هەرێم)‌و هێنانەوە پێشەوەی (پرۆژەی دەستور)ە. چوارساڵی پارتی چوار ساڵی داهاتوو بۆ پارتی دەرفەتێكی زێڕینە تا كۆتایی بەمشتومڕی (دەستور) بهێنێت،  بەتایبەت كە بڕیاردەری یەكەمی دەسەڵاتی جێبەجێكردنە‌و، خاوەنی گەورەترین فراكسیۆنیشە لە پەرلەمانی كوردستان‌و، هەر یاسایەك بیەوێت بەزۆرینە تێیپەڕێنێت، هیچ ئاستەنگێكی ئەوتۆی نایەتەڕێ‌.  لەگەڵ ئەوەشدا ڕەنگە پارتی نەیەوێت پرسێكی هەستیاری وەك (دەستور) بەزۆرینەو كەمینە تێپەڕێنێت‌و، پێویستی بەلایەنی كەمی (كۆدەنگی نیشتمانی) بێت، بۆ بەهێزكردنی ئەم بەرەیەش پێویستی زۆری بەهێزێكی وەك بزوتنەوەی گۆڕانە، كە لەڕابردوودا كەوتە ململانێیەكی توندەوە لەگەڵی، گەرچی بەدورخستنەوەی گۆڕان لە حكومەت‌و پەرلەمان كۆتایهات، پارتی-یش نەیتوانی (دەستور) بەوشێوەیە تێپەڕێنێت كە خۆی دەیویست، بەڵام ئەمجارە لەڕێی بەشدایپێكرنی گۆڕان لە حكومەت، لەپاڵ یەكێتی نیشتمانی كوردستان، پارتی دەیەوێت دەنگی نزیكەی لە 80%ی پەرلەمانی كوردستان مسۆگەر بكات‌و لە دەنگدانی گشتیشدا كاریگەری لەسەر ڕایگشتی دروستبكات.    

راپۆرتی: ئارام مەحمود   ئێواری ڕۆژی سێ‌ شەممەی ڕابردوو، هێزەكانی ئەمریكا لە خۆرئاوا كوردستان، یەكەم خاڵی چاودێری سەربازییان لە ناوچەی (گرێ‌ سپی) سەر پارێزگای (ڕەقە)دامەزراند، كە دەكەوێتە باكوری خۆرهەڵاتی سوریا، ئەوەش بە یەكەم خاڵی چاودێری ئسوپای ئەمریكا دادەنرێت لە سوریا. وێنەی خاڵەكە تۆڕەكانی تەنیوە چالاكانی بواری میدیا، ژمارەیەک وێنەیان لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بڵاوكردوەتەوە، ئاماژە بە جێگربونی سوپای ئەمریكا دەكات لە خاڵێکی سەربازی لە (گرێ‌ سپی)، چەند ڕۆژێك لەمەوبەر وەزارەتی بەرگری ئەمریكا ڕایگەیاند: دەستیكردووە بە دروستكردنی پێگەی چاودێری بە درێژایی چەند بەشێك لە ناوچە سنورییەكانی نێوان توركیاو سوریا.  بەگوێرەی سەرچاوە ئاگادارەكان، ئەمریكا بەنیازە (5) خاڵی چاودێری سەربازی لەسەر سنوری نێوان توركیاو سوریا دابمەزرێنێت، كە لە (كۆبانێ‌)وە درێژدەبێتەوە بۆ ناوچەی (گرێ‌ سپی)، سەرەتاش بە (گرێ‌ سپی) دەستیپێكردووە. هاوكات سەرچاوە ناوخۆییەكانی سوریا ئاماژە بەوەدەكەن، هێزەكانی ئەمریكا كە لە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی (هێزەكانی سوریای دیموكرات) لە باكوری سوریان، خالێكی چاودێری سەربازییان لە ناوچەی (گرێ‌ سپی) لە ڕیفی باكوری پارێزگای (ڕەقە) دامەزراندووە. پەیامێكی یەكلاكەرەوەیە بۆ ئەنكەرە دامەزراندنی ئەو خاڵە سەربازییە دوای ئەو ئاڵۆزییانە دێت كە ماوەیەك لەمەوبەر لە نێوان سوپای توركیاو هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) لەسەر سنورەكانی خۆرئاوای كوردستان ڕوویاندا، ئەوەش دوای ئەوەی سوپای توركیا چەند ناوچەیەكی سنوریی خۆرئاوای كوردستانی بۆمباران كردو، لە كاردانەوەی ئەوەشدا، هێزەكانی سوریای دیموكرات بەشێوەیەكی كاتی هێرشەكانیان بۆ سەر ڕێكخراوی (داعش) ڕاگرت‌و بەوەش فشارێكی توندیان لەسەر (واشنتۆن) دروستكرد. (خوڵوسی ئاكار) وەزیری بەرگری توركیا ڕایگەیاند: سوپای وڵاتەكەی چەندینجار بە هاوتا ئەمریكییەكەی ڕاگەیاندووە" نیگەرانە لە پرسی دامەزراندنی خاڵی چاودێری لە باكوری سوریا". ئەنجومەنێكی نوێ‌ لە ڕقە حكومەتی كاتیی سوریا، كە سەربە ئیئتیلافی ئۆپۆزسیۆنی سوریایە‌و نزیكە لە حكومەتی (ئەنكەرە)، ماوەی چەند ڕۆژێكە ئەنجومەنێكی خۆجێی نوێی بۆ پارێزگای (ڕەقە) داناوە، كە زۆرینەی شارەكە لەدەستی هێزەكانی سوریای دیموكرات دایە، ئەوەش دوای ئەوەی ساڵی ڕابردوو شارەكەی بەتەواوی لە ڕێكخراوی (داعش) پاككردەوە. ئەنجومەنە نوێیەكە لە (28) ئەندام پێكدێت، (12) كەسیان بۆ پێكهێنانی نوسینگەی جێبەجێكردنە‌و لەلایەن (فایز عیسا قاتع)ەوە سەرۆكایەتی دەكرێت، كارەكانی ئەنجومەنەكە لەشاری (ئورفە)ی توركیاوە بەڕێوە دەبرێت، كە ژمارەیەكی بەرچاوە لە دانیشتوانی شاری (ڕەقە)ی وەك ئاوارە لێ نیشتەجێییە.  بەوتەی بەرپرسانی ئەنجومەنەكە، نوێنەرایەتیكردنی جوگرافی‌و دیموگرافی پارێزگای (ڕەقە) لە ئەنجومەنە نوێیەكەدا لەبەرچاوگیراوە. بایەخی ڕەقە پارێزگای (ڕەقە) بە گەورەترین پارێزگاكانی سوریا دادەنرێت لەڕووی ڕوبەرەوە كە زیاتر لە (20) كیلۆمەتر چوارگۆشە دەبێت‌و،چەندین قەزاو ناحیە لەخۆدەگرێت، وێڕایی ئەوەی یەكێكە لە سەبەتە گرنگەكانی دابینكردنی خۆراك بۆ سوریا، بەهۆی بەپیتی خاكەكەی. هاوكات یەكێك لە گەورەترین بەنداوەكانی سوریای تیادایە، كە ئەویش بەنداوی(فورات)ە لە شاری (تەبقە) كە درێژییەكەی بە (80) كیلۆمەترو، پانییەكەشی لە هەندێك ناوچە دەگاتە (10) كیلۆمەتر، جگە لەوەی ناوچەیەكی دەوڵەمەندە بە پەترۆڵ، ئەوەش وایكردووە توركیا بە بەردەوامی چاوی لەسەربێت‌و، هەموو ڕێكارێك بگرێتەبەر بۆ وەدەرنانی هێزەكانی سوریای دیموكرات، كە شەڕڤانی یەكینەكانی پاراستنی گەل لەخۆرئاوای كوردستان بڕبڕەی پشتی ئەو هێزەن.

ئامادەكردنی : نامیق رەسوڵ 25ی تشرینی دووەمی هەموو ساڵێك لەلایەن نەتەوە یەكگرتووەكانەوە وەك رۆژی جیهانی نەهێشتنی توندوتیژی دژی ژنان دیاریكراوە. ساڵانە لەم رۆژەدا لەسەرتاسەری جیهاندا چالاكی جۆراوجۆر ئەنجامدەدرێن، بەڵام ئەمساڵ لە رۆژئاوای كوردستان بە پرۆژەیەكی جیاواز و سەرنجڕاكێش چالاكییەكانی ئەو رۆژە دەستیپێكرد. لە رۆژی بەرەنگاربوونەوەی توندتیژی دژ بە ژنان لە رۆژئاوای كوردستان گوندی " ژنوار" كرایەوە، گوندەكە پەناگەیەكە بۆ ژنان و هیچ پیاوێكی تێدا نیشتەجێ نابێت و لە شارۆچكەی دربێسیەی رۆژئاوای كوردستان بونیادنراوە. مانگی ئازاری 2017 كاركردن بۆ بونیادنانی گوندەكە دەستیپێكردووە و 25ی تشرینی دووەمی ئەمساڵ بە رەسمی كرایەوە، دانیشتوانی گوندەكە ئەو ژنانەن كە بەخێوکەر یان هاوسەریان نییە و پرۆژەكەش بە بودجە و كاركردنی خودی ژنان بونیادنراوە . گوندەكە لە 30 خانووی لە قوڕ دروستكراو پێكهاتووە و خوێندنگەیەو بنكەیەكی تەندروستی و باخچەیەكی بۆ یاری منداڵان تێدایە. ژنانی گوندەی " ژنوار" بۆ دابینكردنی بژێویان پشت بە كشتوكاڵ و بەخێوكردنی مەڕوماڵات دەبەستن و خاوەنی 200 سەر مەڕن. هەروەها نانەواخانەیەكیش لە گوندەكەدا هەیە كە سەرچاوەیەكی تری دابینكردنی داهاتە بۆ ژنەكانی دانیشتوی ئەو گوندە. رێكخراوەكانی ژنانی رۆژئاوای كوردستان بیرۆكەی بونیادنانی ئەم گوندەیان لە گوندەكاتی تایبەت بە ژنان لە دارستانەكانی ئەمازۆن وەرگرتووە. گوندی " ژنوار" تایبەتە بە ژنان و پیاوان دەتوانن سەردانی گوندەكە بكەن، بەڵام ناتوانن تێیدا بمێننەوە و نیشتەجێبن.  

( درەو میدیا): شەوی دووشەممە لەسەر سێشەممە ئاگرێك لە بازاڕی قەیسەری ناوەڕاستی كەركوك كەوتەوە و زیانێكی زۆری مادی لێكەوتەوە و بەوتەی سەرۆكی یەكێتی بازرگانانی خشڵ و زێڕ، بەهۆی ئاگرەكەوە بەبەهای یەک ملیار دۆلار زێڕ و خشڵی گرانبەها تواوەتەوە. حەقی ئیسماعیل، سەرۆكی یەكێتی بازرگانانی خشڵ و زێڕ لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا راشیگەیاند ئێستا لە ژێر داروپەردووی دوكانە سوتاوەكاندا كاركردن بۆ كۆكردنەوەی ئەو ئاڵتونە تواوەوەیە دەستیپێكردووە. حەقی ئیسماعیل ئاماژیبەوەشدا كە بەهۆی سوتانی 67 دوكانی قەیسەرەییەكەوە نزیكەی 5 تۆن ئاڵتون و كانزا و كەلوپەلی گرانبەها تواوەتەوە و بەبەهای نزیكەی 200 هەزار دۆلاریش زیو تواوەتەوە.  ئەو بازرگانەی زێڕ و كانزا بەنرخەكان جەختیشیكردەەوە سەرچاوەی بژێوی سەدان خێزان بەهۆی ئەو ئاگرەوە بووە خۆڵەمێش و داواشی لە لایەنە پەیوەندیدارەكان كرد هۆكارەكانی كەوتنەوەی ئاگرەكە و سوتانی ئەو بازاڕی مێژوییە دێرینە ئاشكرابكەن. توركمان گومانی هەیە قەیس كەركوكلی بەرپرسی راگەیاندنی بەڕێوەبەرێتی ئاگركوێژینەوەی كەركوك رایگەیاند هێشتا هۆكاری كەوتنەوەی ئاگرەكە نەزانراوە و بەرپرسێكی بەرەی توركمانیش گومانی لە رووداوەكە هەیە. حەسەن تۆران جێگری سەرۆكی بەرەی توركمانی لە بەیاننامەیەكدا دەڵێت:" ئاگرەكەی بازاڕی قەیسەری تیرێكە لەو تیرانەی كە ئامانج لێی سڕینەوەی بوونی نەتەوەیی توركمانە لە كەركوك لە رێگەی بەئامانجگرتنی شارستانیەتی و شوێنەوار و ئابورییەكەی". تۆران جەخیشدەكاتەوە كە ئەم جۆرە كارانە نابێتە هۆی ئەوەی كە دەستبەداری شارەكانیان و بازرگانیی و كەلەپوریان بن". لیژنەی لێكۆڵینەوە لیوا روكن مەعن سەعدی كە لە دوای 16ی ئۆكتۆبەرەوە بەرپرسی دۆسیەی ئەمنیی كەركوكە و بە ناونیشانی " فەرماندەی سەپاندنی یاسا" لە كەركوك دەستبەكاربووە لە بەیاننامەیەكدا دەڵێت:" ئاگرەكە درەنگانێكی شەو كەوتوەتەوە و دوای چوار كاتژمێر تیمەكانی فریاكەوتن كۆنترۆڵیان كردووە و كوژاندویانەتەوە و زیانێكی زۆری مادی لێكەوتەوەو هیچ زیانێكی گیانیش تۆمارنەكراوە" سەعدی جەختیشدەكاتەوە كە بە ئەندامێتی لیژنە ئەمنییە پسپۆرەكان لیژنەیەكی لێكۆڵینەوە بۆ ئاشكراكردنی هۆكارەكانی رووداوەكە پێكهێنراوە. بازاڕی قەیسەری كەركوك، بازارێكی مێژوویی دێرینە و 160 ساڵ لەمەوبەر لەسەر رووبەری دوو هەزار مەتر چوارگۆشە بونیادنراوە و لە هەشتاكاندا نۆژەنكراوەتەوە.  

راپۆرت: رۆبین برانت- بی بی سی وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت شتێكی سەیر نییە دامەزرێنەر‌و سەرۆكی ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی كۆمپانیایەك بە بەهای (400) ملیار دۆلار كە سامانەكەی بە (34) ملیار دۆلار بخەمڵێندرێت، بچێتە ناو حزبی شیوعییەوە، كە سەركردەكانى ئەو حزبە دەیانەوێت گەشە بە چین بدەن، گەشە بە سۆسیالیزم‌و ماركسیەت بدەن؟ بەشێوازێكی ساكارتر، بۆچی ملیاردێری بەناوبانگ (جاك ما) چووە ناو حزبی شیوعی چینەوە؟ رۆژنامەی "گەل" كە زمانحاڵی حزبی دەسەڵاتداری چینە، ئەمەی بەفەرمی راگەیاند. نازانین (جاك) كەی چوەتە ناو حزبەوە، بەڵام دەزانین ئێستا ئەو یەكێكە لە نزیكەی (88 ملیۆن) كەس كە گریمانە دەكرێت ئابونەی مانگانەی بدەن‌و، بەشداری كۆبونەوەكان بكەن، هەندێك كاتیش خۆیان دەخەنە بەردەم "رەخنەی خودی" بەمەبەستی باشكردنی فیكرە ئایدۆلۆژییەكەیان. (جاك ما) بە بەرگریكارێكی سەرسەخت دادەنرێت لە شێوازی مامەڵەكردنی سەرۆك (چی جین بینگ) لەگەڵ كۆمپانیا بیانییەكان‌و، سەرۆكەكانی ئەمریكا كە سكاڵایان هەیە لە كۆتوبەندی كاركردن لە چین. بەڕێوەبەر‌و دامەزرێنەری كۆمپانیای "عەلی بابا" ساڵی رابردوو لەم كاتانەدا‌و لە یەكێك لە كۆنگرەكاندا، (جاك) بە (بی بی سی) وت: كۆمپانیاكانی وەكو فەیسبوك ئەگەر هاتن بۆ ئێرە، پێویستە بڵێن بەڵێ، من یاسا‌و حوكمەكانی چین پەیڕەو دەكەم"، رونیكردەوە" من لە حكومەت نیم، ناشتوانم بەناوی حكومەتەوە قسە بكەم"، هەندێك دەڵێن ئەو قسانەی پێشبینی كراو بووە. هەندێكی تر دەڵێن بۆ پێشكەوتن لە چین پێویستە لە ریزی سەركردایەتی‌و كارمەند‌و بەرپرسی شیوعییەكاندا بیت. (بەتایبەت ئەگەر بتەوێت تاڕادەیەك كۆنترۆڵی هێزی هاوچەرخ بكەیت لە ساڵی 1999وە، كە ئەوەش ئینتەرنێتە، بۆ رەخساندنی گەورەترین بازرگانی كاڵا لە جیهان لەڕێگەی ئینتەرنێتەوە لە وڵاتێكدا كە سانسۆر خراوەتە سەر ئینتەرنێت). (جاك ما) توانی كۆمپانیایەكی گەورە بنیادبنێت "عەلی بابا" كە بوو بە هێمایەكی جیاكەرەوە لە بواری داهێنانی ئابوری، بەڵام كۆمپانیاكە رەزامەندی نیشاندا لەسەر بەشداریكردن لە پێدانی زانیاری لەبارەی كڕیارەكانییەوە ئەگەر دەسەڵاتداران داوایان لێكرد، بەوەش پابەند بوو بە (یاسا‌و حوكمەكانی چین)ەوە، كە ساڵی رابردوو (جاك) باسی لێوەكرد. (جاك ما) كە ناوە فەرمییەكەی "ما یۆن"ە، پێدەچێت بەهۆی ئەوە چوبێتە ناو حزبەوە كە باوەڕی بە نمونەی كاری چینی هەیە‌و  وڵاتەكەی رێگەی بەوەداوە بچێتە ناو قوڵایی ئابورییەوە. پێدەچێت درەنگ وەخت بێت بۆ خستنەڕووی ئەم پرسیارە، چونكە (جاك ما) لەسەروبەندی ئەوەدایە ساڵی نوێ دەست لە پۆستەكەی وەكو سەرۆكی ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی كۆمپانیای "عەلی بابا" هەڵگرێت. بەڵام راگەیاندنی ئەندامێتی لە حزب فزوڵیەت دەوروژێنێ، چونكە پێشبینی دەكرێت ئەندامانی حزبی شیوعی، نەك هەر پێشبینی بەڵكو پێویستە لەسەریان ئەولەویەت بە حزب بدەن بەر لە هەر شتێكی تر. كۆمپانیای "عەلی بابا" دەڵێ بەڕێوەبەرەكەی هەرگیز بەرژەوەندی حزبی نەخستوەتە پێش بەرژەوەندی كۆمپانیاو خاوەنی پشكەكانی كە لە بازاڕی بۆرسەی نیویۆركدان ئەگەر بابەتەكە پێویستی بە بڕیاری چارەنوسساز بوبێت. ئەم بابەتە ئێستا مشتومڕی دروستكردووە، بەڵام هەندێك كەس تێبینییان كردووە ئەو لە ناسنامەی كۆمپانیاكەدا لە ساڵی 2014دا، ئاماژەی بە پەیوەندی (جاك ما) بە حزبەوە نەكردووە.

ڕاپۆرتی: ئارام مەحمود ئەمڕۆ چوار شەممە ڕیش سپی‌و پیاوماقوڵانی شاری (بەسرە) لە (بەغداد)ی پایتەخت، لەگەڵ سەرۆك وەزیرانی عێراق كۆبونەوە، نوسینگەی عەبدولمەهدی تەنها ئاماژەی بەوەكردووە، سەرۆك وەزیران لەگەڵ پەرلەمانتاران‌و پارێزگارو سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگاو فەرماندەی پرۆسەكان‌و پۆلیسی پارێزگای (بەسرە) كۆبوەتەوە. دانوستانی ڕاستەوخۆ دەستیپێكرد ئەمە یەكەم كۆبونەوەیە لە نێوان عەبدلمەهدی‌و نوێنەرانی ئەو شارە لەدوای دەستبەكاربونی لە پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق ئەنجامدەدرێت، كە لەسەردەمی كابینەكەی پێش ئەودا، شارەكە زنجیرەیەك خۆپشیاندانی بەخۆیەوە بینی‌و، توندوتیژی‌و زیانی مادی‌و گیانیشی بەدوای خۆیدا هێنا. داواكارییە سەرەكییەكانی خەڵكی (بەسرە) كە خۆی لە دابینكردنی خزمەتگوزراییە سەرەتاییەكانی وەك ئاوی خواردنەوەو كارەباو ئەنجامدانی پرۆژەی خزمەتگوزراری‌و دابینكردنی هەلی كارو كۆمەڵێك پێداویستی ژیاری تردا دەبینێتەوە، تائێستا زۆرێكی بەچارەسەنەكراوی ماونەتەوە، ئەوەش ئەگەری سەرهەڵدانەوەی خۆپیشاندانەكانی زیاتر كردووە، وەك بەشێك لە هاوڵاتیان‌و چالاكانی شارەكە لە تۆڕە كۆمەڵایتیەكان ئاماژەی پێدەكەن. كێشەكان لەجێی خۆیانن  بەرپرسێكی حكومەتی خۆجێی شاری (بەسرە) ڕایگەیاندووە:" سەرجەم ئەو بەڵێنانەی  حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشوو پێیداون جێبەجێنەكراون، بەسەرە هیچ وەزیفەو دەرماڵەیەكی بۆ تەرخانەكراوەو، هیچ كۆمپانیایەكی خزمەتگوزرای‌و ئاوەدانكردنەوەش دەستی بە كارنەكردووە". بەوتەی ئەو بەرپرسە كە قسەی بۆ ڕۆژنامەی (عەرەبی ئەلجەدید)كردووە" وەفدەكەیان داوای خشتیەكی زەمەنی لەبەرامبەر هەر بەلێنێكی سەرۆك وەزیرانی نوێ‌ دەكات، ئەگەر حكومەتی بەغداد جارێكی تر بەڵێنەكانی لەبارەی بەسرە نەباتە سەر ڕوبەڕوی دۆخێكی خراپ دەبێتەوە". وتیشی دیارترین ئەو داواكارییەكانەی وەفدەكە دەیخەنە بەردەم عەبدلمەهدی‌و پێویستە جێبەجێكردن سەرجەمی تایبەتن " بە خزمەتگوزاری ئاو و كارەباو زەوی كشتوكاڵی‌و بەرزبونەوەی ڕێژەی هەژاری‌و بێكاری لە پارێزگاكە". خۆپیشاندەران ئامادەن (ماجد عەلی) چالاكی خۆپیشاندانەكانی (بەسرە) بەهەمان سەرچاوەی وتووە" ناڕەزایەتییە میللییەكان سەر لەنوێ‌ سەریهەڵداوەتەوە، هاوڵاتیانی پارێزگاكە زۆر بێزارن لە جێبەجێەكردن ئەو بەڵێنانەی حكومەت پێیدان".   دەشڵێت"مەرجەكانمان وەك جوڵانەوەی میللی  بەوەفدەكە وتووە كە ئەمڕۆ عادل عەبدولمەهدی دەبینێت‌و، جەختمان لەسەر دیاریكردنی كات كردۆتەوە بۆ جێبەجێكرنی بەڵێنەكان، ئەگینا خۆپیشاندانەكان دەستپێدەكەینەوە، بەتایبەت كە خۆی ڕێكخراوەو پێویستە بە ئاڕاستەكردنی ناكات بۆ جوڵەكردن". بەڵێنەكان مەرەكەبی سەر كاغەزن (موزەفەر ئیسماعیل) پەرلەمانتار لەسەر شاری (بەسرە) لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا دەڵێت:"وەفدەكە لەگەڵ عەبدولمەهدی تاوتوێی پرسی بڕیارەكانی ئەم دواییەی عەبادی دەكات، كە دوابەدوای خۆپیشاندانەكان بڕیاری لەسەردان‌و، خۆی لە تەرخانكردنی (10) هەزار پلەی وەزیفی بۆ پارێزگاكە‌و، پێدانی دەسەڵاتی زیاتر دەبینێتەوە، كە تائێستا هەر مەرەكەبی سەر كاغەزە". ئەوەش لەكاتێكدایە، پەرلەمانی عێراق لە ماوەی ڕابردودا بڕیارێكی پەسەندكرد‌و، بەوپێیەش تەواوی ئەو بڕیارانەی هەڵوەشاندەوە كە عەبادی لەكاتی حكومەتی كاربەڕێكەردا دەریكردبون، كە یەكێك لەو بڕیارانە دابینكردنی خزمەتگوزرایە بۆ شاری (بەسرە).

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت مانگی هەنگوینی نێوان پارتی كرێكارانی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی كۆتایی دێت، یەكێتی پەیوەندییەكانی خۆی لەگەڵ توركیا رێكدەخاتەوە‌و جموجوڵەكانی پەكەكە لە زۆنی سەوز سنوردار دەكات. بەیانی ئەمڕۆ هێزێكی ئاسایشی سلێمانی بارەگای (تەڤگەری ئازادی كۆمەڵگەی كوردستان)ی لە گەڕەكی (چوارباخ)ی شاری سلێمانی، گەمارۆدا. ئاسایش ماوەی (24) كاتژمێر مۆڵەتی بە تەڤگەری ئازادی داوەی بارەگاكەی دابخات، ئەمەش بە بەهانەی ئەوەی ئەو حزبە مۆڵەتی یاسایی نییە. تەڤگەری ئازادی چییە؟ تەڤگەری ئازادی رۆژی 17ی تشرینی یەكەمی ساڵی 2014 دامەزراوە، ئەم پارتە یەكەمین كۆنگرەی خۆی لە سلێمانی بەست، لەدوای دامەزراندنییەوە داوای مۆڵەتی یاسایی لە لایەنە پەیوەندیدارەكانی سلێمانی‌و وەزارەتی ناوخۆی هەرێم كردووە، بەڵام تائێستا مۆڵەتی كاركردنی پێنەدراوە. تەڤگەری ئازادی كە باڵی سیاسی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە)یە لە هەرێمی كوردستان‌و درێژكراوەی پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان (پەچەدەكە)یە كە پێشتر خۆی هەڵوەشاندەوە. لە ناوچەكانی ژێردەسەڵاتی پارتی دیموكراتی كوردستان ئەم پارتە هیچ بنكە‌و بارەگایەكی ئاشكرای نییە. سەرەڕای ئەوەی لە هەرێمی كوردستان مۆڵەتی كاركردنی نەبوو، رۆژی 19ی كانونی دووەمی ئەمساڵ، كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق مۆڵەتی كاركردنی بە تەڤگەری ئازادی بەخشی‌و بەوهۆیەوە تەڤگەر توانی بەشداری هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بكات كە رۆژی 12ی ئایاری رابردوو بەڕێوەچوو، تەڤگەر لەو هەڵبژاردنەدا بەیەك لیست لەگەڵ (جوڵانەوەی نەوەی نوێ) بەشداریكرد‌و كاندیدێكی بەناوی (یوسرا رەجەب) سەركەوت بۆ پەرلەمانی عێراق. بۆ هەڵبژاردنی 30ی ئەیلولی پەرلەمانی كوردستان، تەڤگەری ئازادی داوایكرد بەشداری بكات، بەڵام لەسەر سكاڵایەكی (سیروان گەردی) كادری پارتی دیموكراتی كوردستان‌و سەرپەرشتیاری تۆڕی هەماهەنگی رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی، دەستەی دادوەری سەربە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم رێگەی پێنەدا بەشداری هەڵبژاردن بكات. پشتی پەردەكە هەوڵی داخستنی بارەگاكانی تەڤگەری ئازادی لەلایەن یەكێتی نیشتمانییەوە بێ هۆكار نییە‌و پەیوەندی بە هەندێك جموجوڵی سیاسییەوە هەیە كە بەمدواییە لە پشتی پەردەوە بەڕێوەدەچێت. ساڵی رابردوو هێزێكی تایبەتی (پەكەكە) لە سنوری قەزای دوكانی سەربە پارێزگای سلێمانی دوو ئەفسەری سەربە دەزگای هەواڵگری توركیا (میت)یان رفاند، بەپێی قسەی پەكەكە، ئەو كەسانە پلانیان داڕشتووە بۆ تیرۆركردنی جەمیل بایك هاوسەرۆكی كۆما جڤاكێن كوردستان (كەجەكە). رفاندنی ئەو دوو ئەفسەرە لەلایەن پەكەكەوە لە سنوری دەسەڵاتی یەكێتیدا، لە ناوخۆی توركیا كاردانەوەی زۆری لێكەوتەوە، لە یەكەم كاردانەوەدا توركیا رۆژی 24/8/2018 (بەهرۆز گەڵاڵی) نوێنەری یەكێتی نیشتمانی لە ئەنكەرە دەركرد‌و گەڵاڵی گەڕایەوە بۆ هەرێمی كوردستان‌و دواتر نوێنەرایەتی یەكێتی لە ئەنكەرە كرایەوە. لەدوای ریفراندۆمەكەی هەرێمی كوردستانیش، توركیا گەشتە ئاسمانییەكانی هەردوو فڕۆكەخانەی هەولێرو سلێمانی داخست، پاش شكستهێنانی ریفراندۆم‌و گەڕانەوەی كورد بۆ بەغداد، توركیا ئاسمانی خۆی بەڕووی گەشتەكانی فڕۆكەخانەی هەولێر كردەوە، بەڵام تائێستا رێگە بە گەشتە ئاسمانییەكانی فڕۆكەخانەی سلێمانی نادات. بەرپرسانی ئەنكەرە یەكێتی نیشتمانی تۆمەتبار دەكەن بەوەی ناوچەی ژێر دەسەڵاتی خۆی كردوەتەوە بۆ پەكەكە. بەمدواییە كەناڵێكی تەلەفزیۆنی توركیا بەناوی (ئەی خەبەر- aHBR) راپۆرتێكی لەبارەی جموجوڵەكانی پەكەكە لە شاری سلێمانی بڵاوكردەوە‌و تێیدا وێنەی سالار مەحمود پەرلەمانتاری خولی پێشووی پەرلەمانی كوردستان لە فراكسیۆنی یەكێتی نیشان دەدات كە لەگەڵ جەمیل بایك هاوسەرۆكی (كەجەكە) دایە. راپۆرتەكەی ئەو كەناڵەی توركیا دیمەنێكی رێستۆرانتی (سندی) لە شاری سلێمانی نیشان دەدات كە وێنەی ئەو سێ سەركردەیەی پەكەكەی هەڵواسیوە كە بەمدواییە ئەمریكا خەڵاتی دانا بۆ دەستگیركردنیان. رۆژی شەشی تەمموز، مەولود چاوەشئۆغڵۆ وەزیری دەرەوەی توركیا لە دیدارێكدا لەگەڵ سەرنوسەرانی ئاژانسی (ئەنادۆڵ)ی وڵاتەكەی ئاشكرایكرد" لەگەڵ یەكێك لە وەزیرێكی یەكێتی لە حكومەتی هەرێم كۆبوەتەوە‌و پێی راگەیاندووە پەكەكە لەناو یەكێتیدا خاوەنی هەژمون‌و بڕیارە". یەكێتی پەیوەندییەكانی ئاساییدەكاتەوە رۆژی 4ی ئەم مانگە هاكان كاراچای كونسوڵی گشتی توركیا لە هەولێر سەردانی سلێمانی كرد‌و لە دەباشان لەگەڵ بافَل تاڵەبانی كۆبوەوە، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) هاوكات لە بەغداد فاتیح یەڵدز باڵیۆز توركیا لەگەڵ بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆمار‌و جێگری دووەمی سكرتێری گشتی یەكێتی نیشتمانی كۆبوەتەوە. سەركردەكانی یەكێتی ماوەیەكە هەوڵێكیان دەستپێكردووە بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانیان لەگەڵ توركیا‌و كردنەوەی ئاسمانی توركیا بەڕووی گەشتەكانی فڕۆكەخانەی سلێمانیدا. پێشتر (درەو میدیا) وەكو یەكەمین میدیای هەرێمی كوردستان ئاشكرایكرد، توركیا داوای لە مەكتەبی سیاسی یەكێتی كردووە ئەو كەسانە سزا بدات كە بەناوی یەكێتییەوە بەشدارییان لە كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان (كەنەكە)دا كردووە لە هۆڵەندا، ئەو سێ كەسەش  (ئارێز عەبدوڵا- سالار مەحمود- بڵێسە جەبار فەرمان) بوون. توركیا چەند مەرجێكی هەیە بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی، رەنگە یەكێك لە مەرجەكان كۆتاییهێنان بێت بە جموجوڵەكانی (پەكەكە) لە زۆنی سەوز‌و ئەمە هۆكاری داخستنی تەڤگەری ئازادی بێت. توركیا ئاسمانی خۆی بۆ سلێمانی دەكاتەوە بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، دەسەڵاتدارانی توركیا بڕیاریانداوە رۆژی 5ی مانگی داهاتوو ئاسمانی وڵاتەكەیان بەڕووی گەشتەكانی فڕۆكەخانەی سلێمانیدا بكەنەوە. رۆژی 11ی مانگی رابردوو بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق لە بەغداد لەگەڵ مەولود چاوشئۆغڵو وەزیری دەرەوەی توركیا كۆبوەوە، (درەو میدیا) زانیویەتی یەكێك لە تەوەرەكانی ئەو كۆبونەوەیە پرسی هەڵگرتنی گەمارۆی توركیا بووە لەسەر فڕۆكەخانەی سلێمانی. وادەی درێژكردنەوەی گەمارۆی توركیا لەسەر فڕۆكەخانەی سلێمانی تاوەكو رۆژی 5ی مانگی داهاتووە، ئەگەر یەكێتی هەندێك لە مەرجەكانی توركیا جێبەجێ بكات بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان، توركیا جارێكی تر وادەی گەمارۆكە درێژناكاتەوە‌و ئاسمانی خۆی بۆ گەشتەكانی فڕۆكەخانەی سلێمانی دەكاتەوە. رەنگە داخستی بارەگای تەڤگەری ئازادی لەلایەن یەكێتییەوە، بۆ جێبەجێكردنی مەرجی كردنەوەی ئاسمانی توركیا بێت بۆ گەشتەكانی سلێمانی. پەیوەندییەكانی یەكێتی‌و توركیا پەیوەندی نێوان یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و توركیا بەدرێژایی سێ دەیەی رابردوو بەردەوام پەیوەندییەكی پڕ لە هەڵبەرزو دابەرز بووە. لە نەوەدەكانی سەدەی رابردوودا لە سەردەمی سەرۆكایەتی تۆرگۆت ئۆزال (1989-1993)، جەلال تاڵەبانی سكرتێری كۆچكردووی یەكێتی نیشتمانی كوردستان هەوڵیدا پەیوەندییەكانی حزبەكەی لەگەڵ توركیا توندوتۆڵ بكات‌و ساڵی 1992 تاڵەبانی لەگەڵ ئۆزال كۆبوەوە. هەر لەو ساڵەدا یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و پارتی دیموكراتی كوردستان شەڕیان لەدژی پارتی كرێكارانی كوردستان راگەیاند، بە بەهانەی ئەوەی بەهۆی پەكەكەوە هەرێمی كوردستان كەوتوەتەبەر هەڕەشەی هێرش‌و گەمارۆی توركیا. لەدوای نەخۆشكەوتنی جەلال تاڵەبانی‌و دووركەوتنەوەی لە شانۆی سیاسی، سەركردەكانی یەكێتی نیشتمانی سەرباری ئەوەی حزبەكەیان لە ئەنكەرە نوێنەرایەتی هەبوو، بەڵام بەشێوەیەكی ئاشكرا پەیوەندییان لەگەڵ (پەكەكە) توندوتۆڵ كرد، بەتایبەتیش لەسەروەختی شەڕەكانی رۆژئاوای كوردستان‌و ئازادكردنی شاری (كۆبانێ) دا. هەر لەوكاتەوە بەرپرسانی یەكێتی جۆرێك لە كرانەوەیان بۆ جموجوڵی لایەنگرانی (پەكەكە) لە سنوری دەسەڵاتی خۆیان دروستكرد، ئەم هەنگاوە لەكاتی خۆیدا وەكو موزایەدەی سیاسی یەكێتی‌و بۆ پەردەپۆشكردنی كێشە ناوخۆییەكانی یەكێتی لێكدرایەوە، بەم هەنگاوە پەكێتی جارێك پشتیوانی (پەكەكە)ی بەدەستهێنا‌و سەركردەكانی (پەكەكە) لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا لە ساڵی 2014 داوایان لە لایەنگرەكانیان كرد لە هەرێمی كورستان دەنگ بە یەكێتی نیشتمانی بدەن. بە داخستنی بارەگای تەڤگەری ئازادی‌و كۆتوبەندكردنی جموجوڵەكانی پەكەكە لە زۆنی سەوز، پێدەچێت مانگی هەنگوینی نێوان (پەكەكە)‌و یەكێتی كۆتایی بێت.

ڕاپۆرتی: ئارام مەحمود  دوای كەمتر لە كاتژمێرێك لە بڵاوبونەوەی بەیاننامەكەی كوتلەی (هاوپەیمانی‌و بونیاتنان)، پەرلەمانی عێراق بڕیاڕی دواخستنی دانیشتنەكەی ئەمڕۆیدا، كە بڕیاربوو تایبەت بێت بەمتمانەدان بە كاندیدی وەزارەتە پڕنەكراوەكانی حكومەتەكەی (عادل عەبدولمەهدی) كە ژمارەیان هەشت وەزارەتە‌و پێكدێن لە:  (ناوخۆ، بەرگری، داد، كۆچ‌وكۆچبەران، پلاندانان، پەروەردە، خوێندنی باڵا، ڕۆشنبیری) بە بەیاننامەكەی كوتلەی (سەدروعەبادی)یدا دیاربوو، هێشتا ناكۆكییەكان چارەسەر نەكراون، تیایدا بەڕوونی ئاماژە بە كۆمەلێك كێشەی یەكلانەكراوە كراوبوو كە دیارترینیان ئەمانەن: •    سەرۆك وەزیران هەڵوێستی دەستەی لێپرسینەوەو دادپەروەری ئاشكرابكات سەبارەت بەو وەزیرانەی متمانەیان پێدراوە. •    تەئكیدكردن لەسەر دەستنیشانكردنی كەسایەتی  تەكنۆكرات‌و سەربەخۆ بەتایبەت بۆ هەردوو وەزارەتی بەرگری‌و ناوخۆ.    •    ڕادەستكردنی (سیڤی كەسیی ) كاندیدی وەزارەتەكان بە سەرجەم پەرلەمانتاران، (48) كاتژمێر پێش پرۆسەی متمانە پێدان لە پەرلەمان. "ڕازینابم بێلایەن نەبێت" موقتەدا سەدر لە تازەترین تویتدا كە ئەمڕۆ بڵاویكردۆتەوە، بە ئاشكرا پەنجە دەخاتە سەر برینەكان‌و، قوڵی ناكۆكییەكان بەتایبەت لە پەیوەست بە هەردوو وەزارەتی (ناوخۆو بەرگری). سەدر لە تویتەكەیدا دەڵێت" من هۆكار نیم لە دواخستنی تەواوكردنی كابینەی حكومەت، بەڵكومن هۆكارم لە دواخستنی پلانەكانیان" سەدر بە ڕاشكاوی ئاماژە بەوەدەكات" ڕازینابم بە وەزیرێكی بەرگری یان ناوخۆ كە بێلایەن نەبێت" بەمەش هەموو ئەو دەنگۆیانەی ڕەتكردەوە كە باسیان لە یەكلابونەوەی ( فالح فەیاز) كاندیدی هاوپەیمانی (فەتح) دەكرد بۆ وەزارەتی ناوخۆ، سەرۆكی ڕەوتی سەدر پێشنیاز بۆ سەرۆك وەزیرانی عێراقیش دەكات، وەزارەتە پڕنەكراوەكانی پێشكەش بە پەرلەمان بكات جگە لە وەزارەتی (ناوخۆ و بەرگری).   لای خۆیەوە، (محەمەد كەربولی) سەركردە لە هاوپەیمانی (میحوەری نیشتمانی) لە تویتێكدا دەڵێت" با ڕوون بێت بۆ گەلی عێراق كە هۆكاری دواكەوتنی یەكلاكردنەوەی وەزارەتی بەرگری، تێوەگلانی هەندێك لەسەركردە دیارەكانی پرۆسەكان‌و سوپایە لە مامەڵەی گەندەڵی بۆ دروستكردنی بەربەست لە بەردەم گەیشتنی توانا سەربازییە عێراقییەكانە كە كاندیدمان كردن بۆ ئەو پۆستە، لەترسی وەستانی ئەو سەرانەیەی كە لە كەرتە سەربازییەكان كۆیدەكەنەوە".     هۆشداریان داوەتە عەبدولمەهدی (مازن زوبەیدی) سەركردە لە هاوپەیمانی (بونیاتان) كە(هادی عامری) سەرۆكایەتی دەكات بەڕۆژنامەی (عەرەبی ئەلجەدید)ی ڕاگەیاندووە" عەبدولمەهدی لەگەڵ سەرۆكی پەرلەمان گەیشتۆتە ڕێككەوتن بۆ ناردنی كاندیدەكانی بۆ پڕكردنەوەی وەزارەتە بەتاڵەكان، بێئەوەی لەگەڵ كوتلە سیاسیەكان ڕێككەوتنی تەواوەتی بكات، ئەوەش پاڵینا بە كوتلەكانەوە كودەتای لێبكەن". تەئكیدیشی كردووە" كوتلەكان بە عەبدولمەهدیان ڕاگەیاندووە، دەنگ نادەن بە كاندیدەكانی‌و تانەی یاسایی لێدەدەن بە تایبەت كە سیڤی كەسیی پێشكەشنەكردوون، ئەوەش سەرۆكی پەرلەمانی ناچاركردووە دانیشتنەكە هەڵبوەشێنێتەوە".  ئەوە لەكاتێكدایە درەنگانێكی شەوی ڕابردوو، فەرمانگەی ڕاگەیاندنی پەرلەمانی عێراق لە بەیاننامەیەكدا هۆكاری دواخستنی دانیشتنەكەی پەرلەمانی  گێڕایەوە بۆ "نەگەیشتنی سیڤی كەسیی كاندیدەكان بۆ تەواوكردنی كابینەی حكومەت" ڕونیشكردۆتەوە" سەرۆكی حكومەت تەئكیدی كردەوە ڕێوشوێنەكانی وردبینیكردنی لێپرسینەوەو ئەستۆ پاكی (5) كاندیی تەواوكردووە‌و، تائێستا كاندیدی (3) وەزارەت ماوە كە لە ژێر لێكۆڵینەوەو وردبینیكردنی لایەنە پەیوەندیدارەكاندان.   پارتی یەكێتی بێبەش دەكات زانیارییەكان سەبارەت بە پشكی كورد لە بەغداد بەتایبەت لەو وەزارەتانەی ماوە بەردەوام لە گۆڕانكاریدان، لەچەند ڕۆژی ڕابردودا سەرچاوەیەكی سیاسی ئاگادار لە بەغداد بە "درەومیدیا"ی ڕاگەیاند، عادل عەبدولمەهدی بە پێدانی هەردوو وەزارەتی (دادو كۆچ‌و كۆچبەران) بەكورد، (داد) بۆ یەكێتی‌و (كۆچ‌و كۆچبەران) بۆ پارتی، ململانێكانی ئەو حزبە‌و فشارەكانی پارتی لەسەر حكومەتەكەی چارەسەركردووە، لە تازەترین پێشهاتیشدا هەندێك سەرچاوەی ئاگادار ئاماژە بە گۆڕانكاری دەكەن لەو دابەشكارییە بە تایبەت دوای سەردانەكەی بارزانی بۆ بەغداد كە باس لە دوو ئەگەر ئەكرێت: •    یەكەمیان ئەگەر دو وەزارەت بدرێت بەكورد وەزارەتێكی بۆ پارتی دەبێت‌و، وەزارەتەكەی تر پارتی دەیدات بە یەكێك لەسێ‌ لایەنەكە ( بزوتنەوەی گۆڕان، كۆمەڵی ئیسلامی، یەكگرتووی ئیسلامی)‌و ئەگەری بەهێزیش لەم حاڵەتدا بۆ بزوتنەوەی گۆڕانە‌و، پارتی سورە لەسەر بێبەشكردنی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە پۆستی وەزارەتەكانی بەغداد. •    دووەمیان ئەگەر یەك وەزارەت بدرێت بەكورد، ئەوا بۆ پارتی دیموكراتی كوردستان دەبێت. ئەوە لەكاتێكدایە، هەندێك سەرچاوەی تر ئاماژە بەوەدەكەن، تائێستا هیچكام  لەو دوو وەزارتە (دادو كۆچ‌و كۆچبەران) بۆ هیچ  هێزێكی كوردی یەكلانەكراوەتەوە.  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت ئایا مەسعود بارزانی بەڵێنەكەی پێش ریفراندۆم جێبەجێدەكات كاتێك وتی" ئەگەر ریفراندۆم سەرینەگرت، بڵێن ئەم كابرایە شێت بووە، سواری سەری خۆی بووە، هەمووی خەتای ئەو بووە، ئەو وەختە من حازرم بۆ ئەم مەسەلەیە سەرم لەسەری دابنێم". بارزانی دوای ریفراندۆم سەری جەستەی رزگاركرد، بەڵام دیار نییە سەرە سیاسییەكەی چی بەسەردێت، ئایا خانەنشین دەبێت، یان بەردەوام دەبێت‌و جارێكی ترو بەشێوازێكی تر دەگەڕێتەوە بۆسەر گۆڕەپانە سیاسییەكە. رێبوار كەریم وەلی، كە نوسەرو رۆژنامەنوسێكی نزیكە لە نێچیرڤان بارزانی جێگری سەرۆكی پارتی ئەمڕۆ لە وتارێكدا لە ماڵپەڕی "رووداو" چەند زانیارییەكی نوێی لەبارەی بنەماڵەی بارزانییەوە ئاشكراكردووە. بەپێی قسەی ئەو نوسەرە، مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی چیتر هیچ پۆستێك وەرناگرێت‌و دەكێشتەوە‌و وەكو مەرجەعێكی پارتی دەمێنێتەوە. ئەگەر ئەم زانیارییە راست بێت، رەنگە ئەمە لەلایەك جێبەجێكردنی بەڵێنەكەی پێش ریفراندۆم بێت‌و لەلایەكی تر بارزانی بیەوێت بەپێچەوانەی سەركردەی حزبەكانی ترەوە بەر لە مردنی، چاودێری گواستنەوەی دەسەڵات بكات لەناو ئەندامانی بنەماڵەكەی بەبێ دروستبوونی كێشە‌و لێكترازان، بەتایبەتیش لەكاتێكدا نزیكەی 30 ساڵە لەدوای كۆچی دوایی ئیدریس بارزانییەوە، ئەو كێشەیە بەردەوام هەڕەشە بووە لەسەر لێكهەڵوەشانی بنەماڵەی بارزانی‌و دواجاریش پارتی دیموكراتی كوردستان. هەفتەی رابردوو مەسعود بارزانی سەردانی بەغدادی كرد‌و دواتریش بەرەو وڵاتانی كەنداوی عەرەبی گەشتیكرد، لەدوای ریفراندۆمەوە ئەمە یەكەمجاربوو بارزانی گەشت بكات، مەسرور بارزانی كوڕی لەم گەشتەدا هاوڕێیەتی دەكات، وەكو رێبوار كەریم وەلی دەڵێت ئامانج لە بردنی مەسرو بارزانی بۆ بەغداد‌و وڵاتانی كەنداو " ناساندنی ئایندەی حوكمڕان‌و خاوەن بڕیارەكانی هەرێمی كوردستان بە حزب‌و لایەنە سیاسییەكانی بەغداو نەجەف" بووە، واتە بارزانی باوك رێخۆشكەری دەكات بۆ گواستنەوەی دەسەڵات بۆ بارزانی كوڕ. كاری داهاتووی بارزانی باوك مەسعود بارزانی بە رادەستكردنی دەسەڵات بە كوڕەكەی، دەرگای گەڕانەوەی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم لەسەر خۆی دادەخات، ئەمە رەنگە بەشێك لە نیگەرانی نەیارە سیاسییەكانی پارتی كاڵبكاتەوە، بەتایبەتی بزوتنەوەی گۆڕان كە لە چوار ساڵی رابردوودا باجی كورسییەكەی بارزانی دا، بەڵام بەواتای نەهێشتنی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم نییە، چونكە ئەو دامەزراوەیە پارسەنگ دەبێت بۆ راگرتنی ململانێی نێوان دوو ئامۆزاكە (مەسرور بارزانی‌و نێچیرڤان بارزانی) لە داهاتوودا. نەوشیروان مستەفا لە یاداشتەكانی خۆیدا لەبارەی پرۆسەی پێكهێنانی سەرۆكایەتی هەرێمەوە باس لە ململانێی ناو بنەماڵەی بارزانی دەكات‌و دەڵێ: "ئێمە داوامان كردبو ئەگەر بارزانی بۆ ماوەی 4 ساڵ ببێتە سەرۆكی هەرێم، جێگری هەبێ‌و، سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیرانی كوردستان بدرێ بە یەكێتی. بارزانی وتویەتی ئەوە كێشە ئەخاتە ناو خێزانەكەمانەوە من ئامادە نیم لەسەر لاشەی نێچیروان ببمە سەرۆكی هەرێم"، واتە بارزانی هەر لە سەرەتاوە داوای پۆستی سەرۆك وەزیرانی كردووە بۆ نێچیرڤان بارزانی لە پاڵ پۆستی سەرۆكی هەرێم بۆ خۆی، بۆ داهاتووش لە حاڵی كشانەوەیدا بۆ مەسرور بارزانی كوڕی، پێویستییەكی زیاتری بە هەردوو پۆستەكە دەبێت بۆ راگرتنی یەكگرتوویی بنەماڵەكەی‌و رێگریكردن لە دروستبوونی ناكۆكی لەنێوان كوڕ‌و برازاكەیدا. نەوشیروان مستەفا لە یاداشتەكەیدا باسلەوەدەكات، جەلال تاڵەبانی سكرتێری كۆچكردووی یەكێتی نیشتمانی لەبەرامبەر وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق پۆستی سەرۆكی هەرێم‌و سەرۆك وەزیرانی رادەستی پارتی كردووە، ئایا بزوتنەوەی گۆڕان كە دواین پرۆژەی سیاسی نەوشیروان مستەفایە هەروەها یەكێتی نیشتمانی كە تائێستا بەفەرمی جەلال تاڵەبانی سكرتێریەتی بۆ ئەم قۆناغە نوێیە لەبەرامبەر چیدا ئەو دوو پۆستە گرنگە بۆ پارتی بەجێدەهێڵن؟ مانگی تەموزی ئەمساڵ پەرلەمانی كوردستان پرۆژەیاسایەكی بزوتنەوەی گۆڕانی پەسەندكرد، بەپێی ئەو یاسایە دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم هەڵپەسێردرا، چارەسەری كێشەی سەرۆكایەتی هەرێمیشی سپارد بە خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان. بەپێی نوسینەكەی رێبوار كەریم وەلی، پارتی ئێستا دەیەوێت جارێكی تر دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم زیندوو بكاتەوە، ئەمەش لەڕێگەی پەرلەمانی كوردستانەوە كە پارتی تێیدا زۆرینەیە، بۆ ئەمەش نوسەر ئاماژەی بە ماوەیەكی زەمەنی دیاریكراو كردووە كە (شەش مانگ بۆ ساڵێك)ە. ئەگەر بارزانی لە پۆستی سەرۆكی هەرێمی بكشێتەوە، بۆ قۆناغی داهاتوو تەنیا وەكو سەرۆكی پارتی دەمێنێتەوە‌و كاری سەرەكی دەبێت بە راگرتنی باڵانسی دەسەڵات لەنێوان كوڕ‌و برازاكەی، تا ئەوكاتەی بەتەواوەتی لە گۆڕەپانی سیاسی دەكشێتەوە‌و دەسەڵاتی حزب رادەستی نەوەی دووەمی مستەفا بارزانی دەكات. چوار بژاردە رێبوار كەریم وەلی لە نوسینەكەیدا باسی لە چوار بژاردە كردووە كە بەوتەی ئەو پارتی لە چەند رۆژی داهاتوودا بڕیار لەسەر یەكێكیان دەدات: بژاردەی یەكەم: نێچیرڤان بارزانی تا چوار ساڵی دیكە سەرۆكایەتیی حكومەت بكات‌و لەو چوار ساڵەدا پۆستی سەرۆكی هەرێم بێ دیاریكردنی سەقفی زەمەنی كارا بكرێتەوە. بژاردەی دووەم: تا كاراكردنەوەی پۆستی سەرۆكی هەرێم لە دەرەوەی نێچیرڤان بارزانی‌و مەسرور بارزانی (كە بەربژێری پارتی دەبێت بۆ پێكهێنانی حكومەت)، كەسێكی دیكە سەرۆكایەتیی حكومەت بكات و، دوای كاراكردنەوەكەش مەسرور بارزانی ببێتە سەرۆكی حكومەت‌و نێچیرڤان بارزانیش ببێتە سەرۆكی هەرێمی كوردستان. بژاردەی سێیەم: نێچیرڤان بارزانی كابینەی حكومەت پێكبێنێت، هەركاتێك پۆستەكە كارا كرایەوە، ئەوكاتە ئەو دەست لەكاربكێشێتەوەو مەسرور بارزانی بێتە جێگەی ئەو. ئەو بژارەیە لەبەر ئەوەی كە حكومەتەكە وەك حكومەتێكی كاتی سەیرنەكرێت‌و مەسرور بارزانیش ئازاد بێت لە پێكهێنانی كابینەی نۆیەم، كەمێك لاوازە. بژاردەی چوارەم: كە پێدەچێ لە هەموویان بەهێزتر بێت، ئەوەیە مەسرور بارزانی رابسپێردرێت بۆ پێكهێنانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان‌و نێچیرڤان بارزانیش سەرۆكایەتی شاندی دانوستانكاری پارتی بكات‌و چوارچێوەی دانوستاندنەكان بۆ كاراكردنەوەی سەرۆكایەتیی هەرێم فراوان بكات. بەپێی ئەم زانیارییانە بێت، رەنگە مەسرور بارزانی سەرۆكایەتی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم بكات، پێشتریش چەند بەرپرسێكی پارتی باسیان لە هاتنەپێشەوەی مەسرور بارزانی كردووە، ئەگەر ئەم نەخشەیە بچێتە بواری جێبەجێكردن، كۆتایی بە 17 ساڵ لە حوكمڕانی نێچیرڤان بارزانی دێت لە پۆستی سەرۆكی حكومەتی هەرێم. رەنگە ئەمە هۆكارە سەرەكییەكە بێت كە ماوەیەكە بەرپرسانی پارتی باس لە پەسەندكردنی دەستورو گۆڕینی سیستمی حوكمڕانی هەرێم بۆ سیستمی سەرۆكایەتی دەكەن، چونكە لە حاڵی دەستبەكاربوونی مەسرور بارزانیدا لە پۆستی سەرۆك وەزیران، دەبێت نێچیرڤان بارزانی پۆستی سەرۆكی هەرێم وەربگرێت.    

ڕاپۆرتی: ئارام مەحمود سێ‌ ڕۆژ پێش كوژرانی (جەمال خاشقچی) نوسەرو ڕۆژنامەنوسی سعودی، نرخی بەرمیلێك نەوتی خاوی (برنت)، بەرزترین ئاستی لەماوەی (4) ساڵی ڕابردوودا تۆماركرد‌و، (83) دۆلاری تێپەڕاند،  هۆكاری بەرزبونەوەكە ترسی "بازاڕی وزە" بوو لە كاریگەری سزا نوێكانی ئەمریكا بەسەر ئێراندا، كە ئەو كات وادەی جێەجێكردنەكەی مانگێگ‌و چەند ڕۆژێكی مابوو، بەڵام لە ساوەختی جێبەجێكردنی سزاكاندا، نەوت لە بازاڕەكانی جیهان نزیكەی یەك لەسەرسێی بەهاكەی لەدەستدا!. توڕە بوو، داوای سەرانەشی ئەكرد (دۆناڵد ترەمپ) توڕەو بێزابوو لە بەرزبونەوەی نرخی نەوت، ڕۆژێك دوای تۆماركردنی ئەو نرخەو، بە دیاریكراوی لە (29) ئەیلولدا، پەیوەندی بە (سەلمان بن عەبدولعزیز) پادشای سعودییەوە كردو، بەلێنی زیادكردنی بڕی بەرهەمی لێوەرگرت، دواتر لە هەڵمەتی بانگەشەی حزبەكەیدا (كۆمارییەكان) وتی، بە شا (سەلمان)م، وتووە "پێویستە پارەی زیاتر بدەن چونكە ئێمە دەیان پارێزین"، پێش ئەوەش ترەمپ چەند جارێك داوای لەسعودییە كردبوو لە بەرامبەر پارێزگاریكردنی ئەمریكا لە وڵاتەكەیان، پێویستە پارە بدەن بە (واشنتۆن). (ترەمپ) لە ڕێكخراوی (ئۆپێك)یش توڕە بوو، لە چەند مانگی ڕابردودا زیاد لە جارێك هێرشی كردبووە سەر، لە وتارەكەی ڕۆژی (25)ی ئەیلولدا، كە لە كۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان پێشكەشیكرد، وتی" وەك هەمیشە ڕێكخراوی ئۆپێك‌و وڵاتەكانی، وڵاتانی تری جیهان تاڵان دەكەن، من ئەوەم بەلاوە پەسەندنییە" داواشیلێكردن بەرزكردنەوەی نرخی نەوت ڕاگرن‌و نرخەكەی دابەزێنن.     زیادكردنی بڕی بەرهەمهێنانی نەوت‌و  دابەزاندنی نرخی نەوت بە بڕیاری (بن سەلمان) بووە، لەچوارچێوەی ڕێككەوتنی لەگەڵ ئیدارەی (ترەمپ) بۆ دەربازكردنی  لە تۆمەتەكان   نەوت‌و چارەنوسی دەسەڵاتداران یەكێك لە كاریگەرییە ڕاستەوخۆكانی بەرزبونەوەی نرخی نەوت لە وڵاتە بەكاربەرەكان، بەرزبونەوەی نرخی بەنزینە، كە ناڕەزاییەكی زۆری لای  هاوڵاتیانی ئەمریكی دروستكردبوو، ئەوەش فشارێكی گەورە بوو لەسەر (ترەمپ)، بەتایبەت كە چەند هەفتەیەك دوای ئەوە  هەڵبژاردنی "نیوەیی" لە ئەمریكا بەڕێوەدەچوو و بۆ (ترەمپ)هەڵبژاردنێكی چارەنوسساز بوو، دابەزینی نرخی بەنزینیش یەكێك بوو لەو ڕێگا سەرەكییانەی (ترەمپ) بتوانێت لە ڕێیەوە خۆی خۆشەویست بكات لای هاوڵاتیانی ئەمریكی‌و ئاستی جەماوەری بەرزبكاتەوە، بەوپێیەی هەر بەكاربەرێكی بەنزین دەنگێك بوو لە هەڵبژاردنەكان.  كوژرانی خاشقچی دیاری بوو بۆ ترەمپ كوژرانی (جەمال خاشقچی) لە ڕۆژی 2ی تشرینی یەكەمی ئەمساڵ لە كۆنسوڵخانەی سعودییە لە (ئەستەنبوڵ) بۆ (ترەمپ) دەرفەتێكی زێڕین بوو بۆ بە دیهێنانی تەواوی خواستەكانی، هەر لە پڕكردنەوەی ئەو بۆشاییەی سزاكانی سەر ئێران لەبازاڕی وزەی جیهان دروستیدەكات، تا دەگاتە دابەزینی نرخی نەوت، ئەوەش لەڕێی كۆنتڕۆڵكردنی بازاڕی نەوتی سعودییە، كە گەورەترین بەرهەمهێنەری ڕێكخراوی (ئۆپێك)ە. درێژكردنی دەستی تۆمەت بۆ (محمەد بن سەلمان) جێشنیشی پادشای سعودییە لە تاوانی كوشتنی (خاشقچی) بەتایبەت لەلایەن (توركیاو قەتەر) و هەندێك لە ڕۆژنامەكانی ئەمریكاو، ئەو هەڵمەتە میدیاییە توندو گەورەیەی دەستاندایە، فشارەكانی لەسەر "خانەوادەی دەسەڵاتدار"ی سعودییە توندكرد، لەبەرامبەردا ئەركەكەی (ترەمەپ)ی  ئاسانتركردو، ئامانجەكەی باشتر پێكا  بۆ سەپاندنی مەرجەكانی بەسەر دەسەڵاتدارنی سعودییەدا. تۆمەتبارەكەی بە سوپاسەوە ڕزگاركرد (محەمەد بن سەلەمان)شازادەی جێشنینی پادشاری سعودییە كە پەنجەی تۆمەتباری سەرەكی لە تاوانی كوشتنی (خاشقچی) بۆ درێژدەكرێت، بڕیاردەری یەكەمی وڵاتەكەیەتی‌و هیچ كارێك ناكرێت بە ڕەزامەندی ئەو نەبێت، بەوتەی شارەزایانی كاروباری سعودییە،  زیادكردنی بڕی بەرهەمهێنانی نەوت‌و زۆركردنی بڕی خستنەڕوو و دابەزاندنی نرخی نەوت بە بڕیاری (بن سەلمان) بووە، لەچوارچێوەی ڕێككەوتنی لەگەڵ ئیدارەی (ترەمپ) بۆ دەربازكردنی  لە تۆمەتەكان.  ئەمەش بەو مانایەی "ڕزگاركردنی جێشنینی پادشای سعودییە‌و بێبەریكردنی لەتاوانی كوشتنی خاشقچی، لەبەرامبەر زیادكردنی بەرهەمێنانی نەوت‌و، دابەزاندنی نرخەكەی" ڕەنگە ئەمە پێناسەیەكی وردو دروستبێت بۆ ئەو دابەزینە خێراو چاوەڕواننەكراوەی نرخی نەوت كە لە بازاڕە جیهانییەكاندا تۆماریكرد. دوناڵد ترەمپ چەند ڕۆژێك لەمەوبەر لە توێتكدا وتی" نرخی نەوت دادەبەزێت، نایابە! وەك دابەزینێكی گەورە وایە لە باجدان بۆ ئەمریكاو جیهان. چێژی لێوەربگرن! 54 دۆلارە، بە 82 بوو، سوپاس بۆ سعودییە، بەڵام با نرخەكان زیاتر دابەزێنین!". ئابوری بەهایەكی بێڕكابەرە  (ترەمپ) كە هەندێ بە بزنسمانێكی چاوچنۆك وەسفی دەكەن، بە ڕوونی گوزراشت لە سروشتی سەرمایەداری دەكات كە "بەرژوەندی ئابوری" خستوەتە سەرو هەموو بەهاكانی ترەوە، ئەو هەر لەسەرەتای ڕوداوەكەدا (كوژرانی خاشقچی)  بە هەموو جیهانی وت ، پەیوەندییە ئابورییەكانیان لەگەڵ سعودییە پەیوەندییەكی ستراتیژییە‌و تێكی نادەن، وتیشی: گرێبەستی فرۆشتنی چەك كە بەهاكەی زیاتر لە (100) ملیار دۆلار، (400-450) هەزار هەلی کار لە ئەمریكا دەڕەخسێنێت بۆیە دەستبەرداری نابن.  بۆ سود وەرگرتنی زیاتریش لە دۆسیەی كوژرانی (خاشقچی)و، بەدەستهێنانی سازشی زیاتر لە سعودییەكان‌و، هەڵلوشینی ڕق‌و توڕەیی ڕای گشتیش، جارە جارە ئاماژەی بەسزادانی سعودییە‌و تێوەگلانی شازادەی جێشنین لەو تاوانەدا دەكرد، بەڵام دوای ئەوەی خواساتەكانی بەدەستهێنا، (ترەمپ) لە پەیامێكی نوسراودا بە جیهانی وت: نە كوژراوەكە هاوڵاتی ئەمریكیەو، نە ئەو خاكەشی تاوانەكەی تیادا ئەنجامدراوە خاكی ئەمریكایەو، هیچ شتێكیش نیە وا لە حكومەتەكەی بكات لەكارێكی وادا دەستوەردان بكات، هاوكات گومانی گەورەشی خستەسەر زانیارییەكانی ئاژانسی هەواڵگری وڵاتەكەی (سی ئای ئەی) و (محەمەد بن سەلمانی) لەو تاوانە بێبەریكرد، كە بە بەرچاوی هەموو جیهانەوە "تیمێكی مەرگی" بەدوو فرۆكەی تایبەت ڕەوانەی توركیا كردو، لەماوەی چەند كاتژمێرێكدا ڕۆژنامەنوسێكی "ناڕازیی" وڵاتەكەیان پارچە پارچە كردو، تائێستاش تەرمەكەی نەدۆزراوەتەوە. لەماوەی مانگێكدا، نرخی بەر میلێك نەوت نزیكەی  (30) دۆلار دابەزییوە، بەوەش وڵاتێكی وەكو سعودییە  بۆ پەردەپۆشكردنی تاوانێك ڕۆژانە (300) ملیۆن دۆلار زیان دەكات، مانگانەش دەكاتە (9) ملیارد دۆلار،    مانەوەی جێنشینی سعودییە چەند كەوتووە بەپێی دەرخستەكانی ئاژانسی ئابوری (بلۆمبێرگ)، دابەزینی نرخی نەوت دوای ئەوە هاتووە كە سعودییە وەك گەورەترین بەرهەمهێنەری (ئۆپێك) ئاماژەی بەوەداوە، ئاستی بەرهەمهێنانی ڕەنگە گەیشتبێتە ژمارەی پێوانەیی. ئاژانسەكە ئاماژەی بەوەشداوە، نرخی بەرمیلێك نەوتی خاوی ئەمریكی لە سەرەتای ئەم مانگەدا (82) دۆلار بووە، ئەو مێژووەی ڕۆژنامەنوسی (خاشقچی) تیادا كوژرا، بەڵام دوای مانگێك نرخەكەی بۆ (54) دۆلار دابەزی. لەماوەی مانگێكدا، نرخی بەر میلێك نەوت نزیكەی  (30) دۆلار دابەزییوە، بەوەش وڵاتێكی وەكو سعودییە ئەگەر لە ڕۆژێكدا (10)ملیۆن بەرمیل نەوتیش هەناردەی بازاڕەكانی دەرەوە بكات، بۆ پەردەپۆشكردنی تاوانێك ڕۆژانە (300) ملیۆن دۆلار زیان دەكات، كە لەمانگێكدا دەكاتە (9) ملیارد دۆلار، وڵاتێكی وەكو عێراقیش كە زیاتر لە 90% داهاتەكەی لە فرۆشی نەوتەوە دەستدەكەوێت، ئەگەر لە ڕۆژێكدا (3) ملیۆن نەوت هەناردە بكات، ڕۆژانە (90) ملیۆن دۆلار و مانگانە (2،700،000،000) دوو ملیارد و حەوسەد هەزار دۆلار باجی تاوانێك دەدات، كە هیچ گوناحێكی نییە تیایدا، ئەمە وێڕایی ئەو زیانە زەبەلاحەی كە بەر تەواوی وڵاتانی بەرهەمهێنی نەوت دەكەوێت.   

ڕاپۆرتی: ئارام مەحمود ئەمڕۆ یەکشەممە، (27) سەركردەی وڵاتانی ئەندام لە یەكێتی ئەوروپا، ڕێككەوتنی (برێكزت)ى پەسەندكرد، هەروەها لەسەر ئەو ڕاگەیاندنەی پەیوەندییەكان لەگەڵ شانشینی یەكگرتوو دەستنیشاندەكات، لە قۆناغی دوای دەرچوونی لە یەكێتیەكە.  وڵاتانی یەكێتی ئەوروپا لە بەیاننامەی كۆتایی لوتكەی (برۆكسل)دا ڕایانگەیاند: "ئەنجومەنی ئەوروپی ڕەزامەندی لەسەر ڕێككەوتنی كشانەوەی شانشینی یەكگرتوو و ئیرلەندای باكور لە یەكێتی ئەوروپا‌و، دەستەی ئەوروپی بۆ وزەی ئەتۆم"، تەئكیدیشی لەسەر كاركردن بۆ داڕشتنی "نزیكترین پەیوەندی" كرد لەگەڵ (لەندەن) دوای چونە دەرەوە لە (برێكزت). لای خۆیەوە، (دوناڵد تۆسك) سەۆكی ئەنجومەنی پەوروپا ڕایگەیاند: سەركردەكانی یەكێتی ئەوروپا دانیاننا بە ڕێككەوتنی چوونە دەرەوەی (بەریتانیا). وتیشی: دوای كەمتر لە كاتژمێرێك لە دەستپێكردنی لوتكەكە، سەركردەكانی یەكێتی ئەوروپا بڕیاریاندا بە پەسەندكردنی ڕێككەوتنی كشانەوە‌و، ڕاگەیاندنی سیاسی سەبارەت بە پەیوەندییەكانی یەكێتی ئەوروپا‌و، شانشینی یەكگرتوو لە داهاتوودا. ئاژانسی هەواڵی ڕۆیتەرز بڵاویكردەوە، (دالیا جریباو سكایتی) سەرۆكی (لیتوانیا) دوای دانیشتنەكە ڕایگەیاندووە: ڕێككەوتنی چوونە دەرەوەی بەریتانیا پەسەندكراوە بەڵام پرۆسەی چوونە دەرەوەكە هێشتا درێژە". (جان كلۆد یونكر) سەرۆكی كۆمیسیۆنی ئەوروپا چوونە دەرەوەی بەریتانیای لە یەكێتی ئەوروپا بە "نەهامەتی"وەسفكردوە. (یونكر) ڕاشیگەیاند:" ئەمە ڕۆژێكی خەمناكە، چوونە دەرەوەی بەریتانیا یان هەر دەوڵەتێكی ترلە یەكێتی ئەوروپا نەمایەی خۆشییەو نە ئاهەنگگێڕان، ئەمە ساتێكی خەمناكە....ئەمە نەهامەتییە". پێشتر (ئیمانوێل ماكرۆن) سەرۆكی فەرەنسا لەكاتی گەیشتنی بۆ (برۆكسل) بۆ بەشداریكردن لە لوتكەكە" برێكزت بەڵگەیەكە بۆ ئەوەی یەكێتی ئەوروپا پێویستی بە دووبارە بنیاتنانەوەیە". بەگوێرەی ئاژانسی "فرانس پریس" (ماكرۆن)، ڕاشیگەیاندوە: ئەمە ساتێكی نائاساییە بۆ یەكێتی ئەوروپا كە پێویستی بە دووبارە بنیاتنانەوەیە. وتوشیەتی:" ئەمە دەریدەخات یەكێتی ئەوروپا بەدەست لاوازبونەوە دەناڵێنێت"و ڕێككەوتنەكەش لەگەڵ (لەندەن) بە "باش" وەسفدەكات. (ماكرۆن) باسی لەوەشكردووە، پەیوەندییەكانی داهاتوو لەگەڵ (لەندەن) هێشتا پێویستی بە دەستنیشانكردن هەیەو، ئاشكراشە كە شانشینی یەكگرتوو بەردەوام دەبێت لە ڕوانین بۆ گێڕانی ڕۆڵێكی گرنگ، كە ئەكرێت پەرەی پێبدرێت. سەرۆكی فەرەنسا سەرلەنوێ‌ تازەكردنەوەی یەكێتی ئەورپای كردبووە یەكێك لە بابەتەكانی بانگەشەی هەڵبژاردنی بۆ پۆستی سەرۆكایەتی، بەڵام ئاستنەگی زۆر دێتە ڕێی، بە بڕواهێنان بە هاوبەشە ئەوروپییەكانی‌و، لەم چوارچێوەیەشدا داوادەكات، بودجەیەكی سەربەخۆ بۆ ناوچەی (یۆرۆ) تەرخانبكرێت وەك پشتیوانی بۆ وەبەرهێنان‌و، دامەزراندنی سوپایەكی ئەوروپی لەسەر ئاستی بەرگری هاوبەش. پێش بەڕێوەچوونی لوتكەی (برۆكسل)، (تریزا مەی) سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا پەیامێكی ڕاستەوخۆی ئاڕاستەی بەریتانییەكان كرد بۆ پشتیوانیكردنی ڕێككەوتنی چوونە دەرەوە لەیەكێتی ئەوروپا. (تریزا مەی) لە نامەیەكی كراوەدا بۆ بەریتانییەكان ڕایگەیاند، هەموو هەوڵەكانی دەخاتەگەڕ بۆ پەسەندكردنی ڕێككەوتنەكە لە پەرلەمانی وڵاتەكەی ، ئەوەش ئەگەرێكی لاوازە، بەهۆی دژایەتیكردنی توندی لەلایەن هەندێك لە پەرلەمانتارانی حزبی "پارێزگاران" كە خۆی سەرۆكایەتی دەكات، لەگەڵ هاوپەیمانەكانی لە "پارتی دیموكراتی یەكگرتووخواز  لە (ئیرلەندای باكور). (تریزا مەی) لە پەیامەكەیدا، بەریتانییەكانی هاندا بۆ دەستپێكردنی قۆناغێكی نوێ‌ لە یەكگرتوویی سیاسی دوای چوونە دەرەوە لە یەكێتی ئەوروپا لە 29ی ئاداری ساڵی 2019 و دواشی لێكردن ناكۆكییە ئازاربەخشەكانی ڕابردوو وەلابنێن، كە ئەوچوونە دەرەوەیە خولقاندویەتی.  سەرچاوە: ئاژانسەكان