درەو: شاندە تەكنیەكەی عێراق گەڕایەوە بەغداد، شاندی هەرێم گەیشتنە بەغداد، بەغداد مانگانە داوای (150) ملیار دینار داهاتی ناوخۆ و رادەستكردنی (280) هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە دەكات لەرێگای سۆمۆوە هەناردەبكرێت، لەبەرامبەردا بەغداد موچەی موچەخۆران و خەرجی كۆمپانیاكانی نەوت دەدات. ماوەی دوو رۆژ شاندێكی تەكنیكی حكومەتی عێراق لە هەرێمی كوردستان بوون لەگەڵ وەزارەتی دارایی هەرێم و وەزارەتی سامانەسروشتییەكان و سەرۆكایەتی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران و كۆمپانیاكانی نەوت كۆبوونەتەوە، شاندەكەی عێراق گەڕانەوە بەغداد، ئەمڕۆش شاندێكی وەزارەتی سامانەسروشتییەكانی هەرێم و ئەنجومەنی وەزیران گەیشتنە بەغداد و لەگەڵ وەزارەتی نەوتی عێراق و سۆمۆ لە كۆبوونەوەدان و لە رێككەوتن نزیكن. بەپێی بەدواداچوونەكان: -    حكومەتی عێراق داوای (50%)ی كۆی داهاتی ناوخۆ دەكات، داهاتی ناوخۆ بە (300) ملیار دینار خەمڵێندراوە، واتا مانگانە (150) ملیار دینار رادەستی وەزارەتی دارایی عێراق بكرێت. -    رۆژانە هەرێمی كوردستان (280) هەزار بەرمیل نەوت لە رێگای سۆمۆوە هەناردە بكاتەوەو داهاتەكەی بۆ وەزارەتی دارایی عێراق دەگەڕێتەوە. -    لەبەرامبەردا لەماوەی ئەم هەفتەیەدا وەك نیەت باشی سەرەتا بەغداد موچەی مانگی ئایاری موچەخۆران دەدات و دوای رێككەوتنی تەواوەتیش موچەی مانگی حوزەیران خەرج دەكرێت. -    بۆ هەر بەمیلێك بەغداد (16) دۆلار بۆ كۆمپانیاكانی بەرهەمهێن خەرج دەكەن -    هەرێم رۆژانە (280) هەزار بەرمیل رادەستی سۆمۆ دەكات، نرخی بەرمیلێك لە بازأرەكانی جیهان نزیكەی (65) دۆلارە، واتا رۆژانە داهاتی ئەو (280) هەزار بەرمیلە دەكاتە ( 18 ملیۆن و 200 هەزار) دۆلار، مانگانەش كە (8 ملیۆن و 400 هەزار) بەرمیل دەكات داهاتەكەی دەكاتە (546) ملیۆن دۆلار.  -    بۆ هەر بەرمیلێك (16) دۆلار بۆ كۆمپانیاكە خەرج دەكرێت واتا مانگانە (8 ملیۆن و 400 هەزار) بەرمیل دەكاتە ( 134 ملیۆن ) دۆلار، واتا حكومەتی عێراق لە (546) ملیۆن دۆلار (412 ملیۆن) دۆلاری مانگانەی بۆ دەمێنێتەوە.  -    خۆ ئەگەر ئەو (280) هەزار بەرمیلەی رۆژانە بە نرخی هەرێم بفرۆشرێت كە لە ئێستادا (33) دۆلارە بۆ هەر بەرمیلێك، ئەوا داهاتی مانگە دەكاتە (277) ملیۆن دۆلار، لەبەرامبەر (546) ملیۆن دۆلار ئەگەر لە رێگای سۆمۆوە بیفرۆشێت، واتا (269) ملیۆن دۆلار كەمتر دەیفرۆشێت.   

درەو:  🔻 پاڵپشت بە داتاکانی "ڕێکخراوی ڕونین بۆ شەفافییەت لە پرۆسەکانی نەوت"؛ 🔹 لە ئێستا هەشت کێڵگەی نەوت (خورمەڵە، تاوکێ، شێخان، ئەتروش، سەرسەنگ، هەولێر، سەرقەڵا، هەریر) لە هەرێمی کوردستان، بەرهەمیان هەیە، پێکەوە بە تێکڕای ڕۆژانە سەروو (300 هەزار) بەرمیل نەوت و مانگانە نزیکەی (9 ملیۆن) بەرمیل بەرهەم دەهێنن. 🔹 بەرهەمی نەوتی ئەو کێڵگانە هەر بەرمیلێکی لە نێوان (27 بۆ 39) دۆلار و بە تێکڕا بە (34) دۆلار ساغدەکرێنەوە. 🔹 مانگانە کۆی داهاتی نەوتی فرۆشراوی هەرێم دەگاتە سەروو (297 ملیۆن 507 هەزار) دۆلار، لەو داهاتەش بە تێکڕا (72%)ی پشکی حکومەتی هەرێم و (28%) پشکی کۆمپانیاکانە. بەرهەم و داهاتی کێڵگە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان پاڵپشت بە داتاکانی "ڕێکخراوی ڕونین بۆ شەفافییەت لە پرۆسەکانی نەوت" لە ئێستا هەشت کێڵگەی نەوت لە هەرێمی کوردستان، بەرهەمیان هەیە، پێکەوە بە تێکڕای ڕۆژانە سەروو (300 هەزار) بەرمیل نەوت و مانگانە نزیکەی (9 ملیۆن) بەرمیل بەرهەم دەهێنن. بەرهەمی نەوتی ئەو کێڵگانە هەر بەرمیلێکی لە نێوان (27 بۆ 39) دۆلار و بە تێکڕا بە (34) دۆلار ساغدەکرێنەوە، بەو مانایەی مانگانە کۆی داهاتی نەوتی فرۆشراوی هەرێم دەگاتە سەروو (297 ملیۆن 507 هەزار) دۆلار، لەو داهاتەش بە تێکڕا (72%)ی پشکی حکومەتی هەرێم و (28%) پشکی کۆمپانیاکانە، سەربارەت بە وردەکاری بەرهەم و داهاتی کێڵگەکان بە جۆرێکە کە؛ 1.    کێڵگەی نەوتی خورمەڵە؛ بەرهەمی کێڵگەکە بە تێکڕای ڕۆژانە (90 هەزار) بەرمیل و مانگانە (2 ملیۆن و 700 هەزار) بەرمیل نەوتە، بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (32) دۆلار دەفرۆشرێت، کۆی داهاتەکەی مانگانە دەگاتە (86 ملیۆن و 400 هەزار) دۆلار، لەو بڕەش (77 ملیۆن و 760 هەزار) دۆلاری بە ڕێژەی (90%) پشکی حکومەتی هەرێم و (8 ملیۆن و 640 هەزار) دۆلاری پشکی کۆمپانیای وەبەرهێنی کێڵگەکەیە بە ڕێژەی (10%). 2.     کێڵگەی نەوتی تاوکێ - فیشخابور؛ کە بە ناوچەی گرێبەستی تاوكی ناسراوە، بەرهەمی کێڵگەکە بە تێکڕای ڕۆژانە (81 هەزارو 81) بەرمیل و مانگانە (2 ملیۆن و 462 هەزار و 430) بەرمیل نەوتە، بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (35) دۆلار دەفرۆشرێت، کۆی داهاتەکەی مانگانە دەگاتە (86 ملیۆن و 185 هەزار و 50) دۆلار، لەو بڕەش (61 ملیۆن و 951 هەزار و 50) دۆلاری بە ڕێژەی (72%) پشکی حکومەتی هەرێم و (24 ملیۆن و 234 هەزار) دۆلاری پشکی کۆمپانیای وەبەرهێنی کێڵگەکەیە بە ڕێژەی (28%). 3.    کێڵگەی نەوتی شێخان؛ بەرهەمی کێڵگەکە بە تێکڕای ڕۆژانە (44 هەزارو 900) بەرمیل و مانگانە (ملیۆنێک و 347 هەزار) بەرمیل نەوتە، بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (27) دۆلار دەفرۆشرێت، کۆی داهاتەکەی مانگانە دەگاتە (36 ملیۆن و 369 هەزار) دۆلار، لەو بڕەش (20 ملیۆن و 664 هەزار و 866) دۆلاری بە ڕێژەی (57%) پشکی حکومەتی هەرێم و (15 ملیۆن و 704 هەزار و 134) دۆلاری پشکی کۆمپانیای وەبەرهێنی کێڵگەکەیە بە ڕێژەی (43%). 4.    کێڵگەی نەوتی ئەتروش؛ بەرهەمی کێڵگەکە بە تێکڕای ڕۆژانە (35 هەزارو 300) بەرمیل و مانگانە (ملیۆنێک و 59 هەزار) بەرمیل نەوتە، بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (33) دۆلار دەفرۆشرێت، کۆی داهاتەکەی مانگانە دەگاتە (34 ملیۆن و 947 هەزار) دۆلار، لەو بڕەش (23 ملیۆن و 526 هەزار و 320) دۆلاری بە ڕێژەی (67.3%) پشکی حکومەتی هەرێم و (11 ملیۆن و 420 هەزار و 680) دۆلاری پشکی کۆمپانیای وەبەرهێنی کێڵگەکەیە بە ڕێژەی (32.7%). 5.    کێڵگەی نەوتی سەرسەنگ؛ بەرهەمی کێڵگەکە بە تێکڕای ڕۆژانە (29 هەزارو 900) بەرمیل و مانگانە (897 هەزار) بەرمیل نەوتە، بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (39) دۆلار دەفرۆشرێت، کۆی داهاتەکەی مانگانە دەگاتە (34 ملیۆن و 983 هەزار) دۆلار، لەو بڕەش (17 ملیۆن و 425 هەزار و 32) دۆلاری بە ڕێژەی (50.2%) پشکی حکومەتی هەرێم و (17 ملیۆن و 557 هەزار و 968) دۆلاری پشکی کۆمپانیای وەبەرهێنی کێڵگەکەیە بە ڕێژەی (49.8%). 6.    کێڵگەی نەوتی هەولێر؛ بەرهەمی کێڵگەکە بە تێکڕای ڕۆژانە (9 هەزارو 24) بەرمیل و مانگانە (270 هەزار و 720) بەرمیل نەوتە، بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (33) دۆلار دەفرۆشرێت، کۆی داهاتەکەی مانگانە دەگاتە (8 ملیۆن و 933 هەزار و 760) دۆلار، لەو بڕەش (6 ملیۆن و 284 هەزار و 7) دۆلاری بە ڕێژەی (70.3%) پشکی حکومەتی هەرێم و (2 ملیۆن و 649 هەزار و 753) دۆلاری پشکی کۆمپانیای وەبەرهێنی کێڵگەکەیە بە ڕێژەی (29.7%). 7.    کێڵگەی نەوتی سەرقەڵا؛ بەرهەمی کێڵگەکە بە تێکڕای ڕۆژانە (8 هەزارو 500) بەرمیل و مانگانە (255 هەزار) بەرمیل نەوتە، بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (38) دۆلار دەفرۆشرێت، کۆی داهاتەکەی مانگانە دەگاتە (9 ملیۆن و 690 هەزار) دۆلار، لەو بڕەش (5 ملیۆن و 814 هەزار) دۆلاری بە ڕێژەی (60%) پشکی حکومەتی هەرێم و (3 ملیۆن و 876 هەزار) دۆلاری پشکی کۆمپانیای وەبەرهێنی کێڵگەکەیە بە ڕێژەی (40%). 8.    کێڵگەی "بجیل – هەریر"؛ لە کۆتایی مانگی ئایاری ئەمساڵ کێڵگەی "بجیل – هەریر" کە کۆمپانیای رۆزنەفت بەرهەمهێنانی تێدا دەکات دەستی کردەوە بە بەرهەمهێنانی نەوت و ئاستی بەرهەمی کێڵگەکە (4 هەزار) بەرمیلە _بەرهەمی ئەم کێڵگەیەم لەخشتەکەدا دانەنراوە چونکە کەمتر لە مانگێکە دەستی بە بەرهەم هێنان کردووەتەوە_ . بەم کێڵگەیەشەوەکۆی کێڵگە بەرهەمهێنەکانی نەوتی هەرێم دەگەن بە  (8) کێڵگە. چەند کێڵگەیەکیش هێشتا دەستیان بە بەرهەم نەکدووەتەوە لە بەر کەمی ئاستی بەرهەمی نەوت تیایاندا  وەکو (تەق تەق، چیا سورخ و باشیک). کێڵگەی (سەرتە)ش کۆمپانیاکان رادەستی حکومەتیان کردووەتەوە لە بەر کەمبونەوەی بەرهەم بۆ ئاستیک زۆر نزم.  ئەم خشتەیەی خوارەوە ئاستی بەرهەمی رۆژانەو مانگانە (مانگێک ٣٠ رۆژ دانراوە) و نرخ و داهات و پشکی حکومەت و کۆمپانیانی هەرکێڵگەیەک بەجیا ڕونکراوەتەوە. خشتە چارتەکان بۆ وردەکاری زیاتر بڕوانە؛ -     یادگار سدیق گەڵاڵی، سەبارەت بە بەرهەم و داهاتی نەوتی هەرێم، 27/6/2025؛ https://www.drawmedia.net/page_detail?smart-id=17057    

مەنار عوبێدی- شارەزای ئابوری لە پێنج مانگی یەكەمی ئەمساڵدا، ئاستی هەناردەی چین بۆ عێراق بەرزبووەتەوە، لەبەرامبەردا ئاستی هەناردەی عێراق بۆ چین دابەزینی بەخۆوە بینیوە.  داتاكانی دەستەی گومرگەكانی چین دەریدەخات، بەرزبوونەوەیەكی بەرچاو لە بەهای هەناردەی چیندا بۆ عێراق لە پێنج مانگی یەكەمی 2025دا روویداوە، بەرێژەی 9.5% بەراورد بە هەمان ماوە لە ساڵی رابردوودا، بەجۆرێك بەهای هەناردە گەیشتوەتە 7.4 ملیار دۆلار، ئەمە لەكاتێكدایە ساڵی 2024 لە هەمان ماوەدا بەهای هەناردەی چین بۆ عێراق بڕی 6.77 ملیار دۆلار بووە . پاڵنەری ئەم بەرزبوونەوەیە گەشەی بەرچاوە لە ژمارەیەك كەرتدا، لەدیارترینیان:  •    ئامێرە كارەبایی و میكانیكییەكان: كە رێژەی 24%ی تێكڕای هەناردەی چین بۆ عێراق پێكدەهێنێت و بەرێژەی 11.46% بەرزبوونەوەی بەخۆوە بینیوە.  •    ئەلیكترۆنیات: كە رێژەی 15%ی تێكڕای هەناردە پێكدەهێنێت و گەشەیەكی گەورەی كردووە بەرێژەی 29.3%. •    جلوبەرگ: رێژەی 7.6%ی تێكڕای هەناردە پێكدەهێنێت و بەرێژەی 21% بەرزبووەتەوە.  •    ئۆتۆمبیل و پارچەی یەدەگ: كە رێژەی 7.2%ی تێكڕای هەناردە پێكدەهێنێت و بەرزترین رێژەی گەشەی بەخۆوە بینیوە كە دەگاتە 35%.  لەبەرامبەردا، هەناردەی عێراق بۆ چین بەرێژەی 5.77% لەهەمان ماوەدا پاشەكشەی بەخۆوە بینیوە، بەجۆرێك گەیشتوەتە 15.2 ملیار دۆلار ئەمە لەكاتێكدا لەم ماوەیەدا لە ساڵی 2024 بەهای هەناردە بریتی بووە لە 16.14ملیار دۆلارو بەرهەمە نەوتییەكان بەنزیكەیی (100%) تێكڕای هەناردەی عێراقی بۆ چین پێكهێناوە.  سەرباری ئەم پاشەكشێیە، هێشتا تەرازووی بازرگانیی نێوان هەردوو وڵات لە بەرژەوەندی عێراق ماوەتەوە، بەجۆرێك لە پێنج مانگی یەكەمی ئەمساڵدا سەرڕێژی بازرگانیی گەیشتوەتە 7.7 ملیار دۆلارو بەراورد بە هەمان ماوەی ساڵی رابردوو كە 9.37 ملیار دۆلار بووە، دابەزینی بەخۆوە بینیوە.  بەڵام سەرڕێژ بەشێوەیەكی راستەوخۆ هەر وابەستەی هەناردەی نەوتیی عێراق دەبێت بۆ چین، چ لەڕووی بڕەوە یاخود نرخ. هەرجۆرە دابەزینێك لە بەها یان قەبارەی هەناردەدا، دەبێتە هۆی پاشەكشێی سەرڕێژی بازرگانی تەنانەت گۆڕانیشی بۆ كورتهێنان. ئەمەش پێویست بە هەمەچەشنكردنی بنكەی هەناردەكردنی عێراق دەكات لەرێگەی هەناردەكردنی كەرەستەی خاو و كاڵای بەردەست لە ناوخۆدا.  لەلایەكی ترەوە، سەرباری ئەوەی قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی ساڵانەی نێوان عێراق و چین بەربەستی 54 ملیار دۆلاری تێپەڕاندووە، بەڵام میكانیزمی مامەڵەی دارایی راستەوخۆ هێشتا بە غیابی ماوەتەوەو بەشێوەیەكی نیمچە تەواوەتیی پشت بە دۆلاری ئەمریكی دەبەستێت لە فرۆشتنی نەوتی عێراق و كڕینی كاڵای چینیدا. ئەمەش لەسەر عێراقی پێویست دەكات هەنگاو هەڵگرێت بۆ دامەزراندنی سەكۆیەكی ئاڵوگۆڕی دارایی و بازرگانیی راستەوخۆ لەگەڵ چیندا، بەجۆرێك پشتبەستن بە دۆلار كەمبكاتەوە.  شایانی باسە ژمارەیەك لە وڵاتان بەشێوەیەكی كردەیی دەستیانكردووە بە گرتنەبەری ئەم رێگایە، دواترینیان رێككەوتنی نێوان چین و توركیا بوو لەسەر پشتبەستن بە دراوی ناوخۆیی لە ئاڵوگۆڕی بازرگانیدا. بۆیە رزگاركردنی بازرگانیی عێراق لە هەژمووی دۆلار هەنگاوێكی ستراتیژیی دەبێت بۆ بەهێزكردنی سەربەخۆیی دارایی و زیادكردنی چالاكی ئاڵوگۆڕی بازرگانیی نێوان هەردوو وڵات.  جێی ئاماژە پێكردنە، ئەم داتایانە پشت بە هەناردەی راستەوخۆی چین بۆ عێراق دەبەستێت و؛ ئەو كاڵایانە ناگرێتەوە كە لەرێگەی وڵاتانی ناوچەكەوە هەناردە كراون، بەدیاریكراویش ئیماراتی عەرەبی كە دووبارە هەناردەی عێراق دەكرێنەوە.  وردەكاری داتاكان لەم خستەیەدا

درەو: بەشێك لە سەرۆكی لیستەكان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق پەرلەمانتار یانر بەرپرسی پێشوو بون: پارتی دیموكراتی كوردستان: -    رێبوار هادی سەرۆكی لیستی هەولێر/ پەرلەمانتاری عێراق -    فەرهاد ئەتروشی سەرۆكی لیستی دهۆك پەرلەمانتاری پێشووی عێراق -    ئەشواق جاف سەرۆكی لیستی سلێمانی پەرلەمانتاری پێشووی عێراق -     یەكێتی نیشتمانی كوردستان: -    هەرێم كەمال ئاغا سەرۆكی لیستی هەولێر/ پەرلەمانتاری عێراق -    ئیمان عەبدولڕەزاق سەرۆكی لیستی دهۆك پەرلەمانتاری عێراق -    رێكەوت حەمەرەشید سەرۆكی لیستی سلێمانی وەزیری پێشووی هەرێم رەوتی هەڵوێستی نیشتمانی: -    عەلی حەمەساڵح سەرۆكی لیستی هەولێر/ پەرلەمانتاری كوردستان -    بەدەل بەرواری سەرۆكی لیستی دهۆك/  پەرلەمانتاری كوردستان  -    غالب محەمەد سەرۆكی لیستی سلێمانی/ پەرلەمانتاری پێشوی عێراق یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان: -    ئوسامە جەمیل سەرۆكی لیستی هەولێر/ پەرلەمانتاری  پێشووی عێراق -    جەمال كۆچەر سەرۆكی لیستی دهۆك / پەرلەمانتاری عێراق -    موسەنا ئەمین سەرۆكی لیستی سلێمانی/ پەرلەمانتاری عێراق جوڵانەوەی نەوەی نوێ: -    كاوە عەبدولقادر سەرۆكی لیستی هەولێر/ پەرلەمانتاری پێشووی كوردستان -    سروە عەبدولواحید سەرۆكی لیستی سلێمانی/ پەرلەمانتاری ئێستاو پێشوو كۆمەڵی دادگەری كوردستان: -    محەمەد حەكیم سەرۆكی لیستی سلێمانی/ پەرلەمانتاری پێشووی كوردستان بەرەی گەل: -    بورهان رەشید گوڵە سەرۆكی لیستی سلێمانی/ پەرلەمانتاری پێشووی كوردستان -    ژینۆ محەمەد سەرۆكی لیستی هەولێر/ ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر  

ئەو كەسانەی بەسەربەخۆ خۆیان كاندید كردووە بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق:   - پ. د. رەعد رەفعەت - هەولێر - ڤینۆس كەریم – هەولێر  - - کاوە لەتیف ـ سلێمانی - د.دڵشاد محەمەد ـ سلێمانی - هاوار مستەفا خان ـ سلێمانی - ئاکام عەبدوڵڵا ـ سلێمانی  

شێوازی خەرجکردنی موچە لە هەرێمی کوردستان  1ى تەموزی 2015 بۆ 30ی حوزەیرانی 2025 درەو:  🔻 قەیرانی موچە لە هەرێمی کوردستان نزیکەی لەوەی دەیەیەک تێپەڕێنێت، حکومەتی هەرێم لە (120) مانگی ڕابردوودا نەیتوانیوە چارەسەرێکی بنجبڕی بۆ بدۆزێتەوە، لە ماوەی 1ى تەموزی 2015 بۆ 30ی حوزەیرانی 2025؛ 🔹 تەنها (58) موچە لە کۆی (120) موچە بەتەواوی و بێ لێبڕین بۆ موچەخۆران و فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان خەرجکراوە. 🔹 (18) موچەی تەواو بەناوی پاشەکەوت و خەرجنەکردنەوە دابەش نەکراوە. 🔹 (34) مانگ موچە بە شێوەی چارەک و لێبڕینی جیاوازەوە خەرجکراوە. 🔹 (9) مانگ موچە بە لێبڕینی (21%) خەرجکراوە. 🔹 (1) مانگ موچە بە لێبڕینی (18%) خەرجکراوە. 🔹 لە نۆ ساڵ و نیوەو لە (1/1/2016)ەوە پلە بەرزکردنەوەی فەرمانبەران و مامۆستایان ڕاگیراوەو ئەم پرسە بە نادیاری ماوەتەوە.

درەو: راپۆرتی:  یادگار سدیق گەڵاڵی پاش ئەوەی هەرێمی کوردستان لە دوای وەستانی هەناردەی نەوت لە ٢٥ ی ئازاری ٢٠٢٣ و داخستنی بۆری هەناردەی کوردستان، بۆ ماوەیەکی کەم بەرهەمی زۆرێک لە کێڵگەکان بەهۆی پڕ بوونی ئەمبارەکانەوە وەستا جگە لە کێڵگەی خورمەڵە نەبێت بەردەوام بوو لەبەرهەم هێنان.           لە مانگی حوزەیرانەوە جارێکی تر کۆمپانیا نەوتییەکان و وەزارەتی سامانە سروشتییەکان دەستیان بەبەرهەم هێنانی نەوت کردەوە و لەو کاتەوە تا ئێستا لە بازاڕی ناوخۆدا بەنرخی داشکاو نەوت دەفرۆشرێت.  لە کۆتایی ساڵی ٢٠٢٣ ەوە ئاستی بەرهەمهێنان بۆ سەروو  ٣٠٠ هەزار بەرمیل  بەرزبووەتەوە . •    هەرێمی کوردستان لە هەشت ناوچەی گرێبەستەوە ئێستا نەوت بەرهەم دەهێنت.  •    ئاستی بەرهەم هێنان لە ساڵی ٢٠٢٤ و چارەکی یەکەمی ٢٠٢٥ دا لە  ٧  کێڵگەوە، سەروو ٣١٠ هەزار بەرمیلی رۆژانەوە بووە. •    لە کۆتایی مانگی ئایار کێڵگەی "بجیل – هەریر" کە کۆمپانیای رۆزنەفت بەرهەمهێنانی تێدا دەکات دەستی کردەوە بە بەرهەمهێنانی نەوت و ئاستی بەرهەمی کێڵگەکە ٤ هەزار بەرمیلە ( بەرهەمی ئەم کێڵگەیەم لەم شیکردنەوەیەدا دانەناوە چونکە کەمتر لە مانگێکە دەست بە بەرهەم هێنان کراوەتەوە لە کێڵگەکەدا) . بەمەش کۆی کێڵگە بەرهەمهێنەکان بوو بە ٨ کێڵگە ( ناوچەی گرێبەستی تاوکی دوو ناچەیە تاوکی و فیشخاپور ) بۆیە هەندێ جار بە ٩ کێلگە ناودەبرێت بەڵام ٨ ناوچەی گرێبەستە .  •    چەند کێڵگەیەکیش هێشتا دەستی بە بەرهەم نەکدووەتەوە لە بەر کەمی ئاستی بەرهەمی نەوت تیایاندا  وەکو تەق تەق ، چیا سورخ و باشیک. وە کێڵگەی سەرتەش کۆمپانیاکان رادەستی حکومەتیان کردووەتەوە لە بەر کەمبونەوەی بەرهەم بۆ ئاستیک زۆر نزم.  •    کوالێتی نەوتی کێڵگەکان جیاوازن، سوکترین جۆری نەوت لەهەرێم لە کێڵگەی سەرقەڵاو سەرسەنگە و قورسترینیش نەوتی کێڵگەی شێخانە. ئەم جیاوازی جۆرەش بووەتە هۆی جیاوازی نرخی کێڵگەکان لە ٢٧  دۆلارەوە بۆ ٣٩ دۆلار و هەندێ کاتیش ٤٠ دۆلار. ئەم خشتەیەی خوارەوە ئاستی بەرهەمی رۆژانەو مانگانە (مانگێک ٣٠ رۆژ دانراوە) و نرخی هەرکێڵگەیەک بەجیا، پاشان داهاتی هەرکێڵگەیەک و کۆی داهاتی کێڵگەکان ئەژمار کراوە . لە و خشتەیە سەرەوە بۆمان دەردەکەوێت کە کۆی بەرهەمی نەوتی هەرێم نزیکەی ٣٠٠ هەزار بەرمیل بووە لە رۆژێکدا، مانگێکی ٣٠ رۆژیش ٨ ملیۆن و٩٩١ هەزار بەرمیل نەوت بووە. کۆی داهاتی مانگێک بریتیە لە ٢٩٧ ملیۆن و ٥٠٧ هەزار دۆلار.  پشکی کۆمپانیاکان لە و بەرهەمە ٨٤ هەزار و ٧٠٣ بەرمیلە رۆژانەو ئەوەی بۆ حکومەت دەمێنێتەوە  رۆژانە ٢١٥ هەزار  بەرمیلە رۆژانە.  لەو خشتەی خوارە  داهاتی کێڵگە بەکێڵگەی نەوتی و پشکی هەریەک لە کۆمپانیاکان و حکومەت و رێژەی سەدی پشکی هەریەکێکیان دیاری کراوە.  تیایدا دەردەکەوێت کە کۆی  داهاتی مانگێکی ٣٠ رۆژی نەوتی هەرێم بریتی دەبێت لە٢٩٧ ملیۆن  و ٥٠٧ هەزار دۆلار .  لەم بڕە ٢١٣ ملیۆن و ٤٢٥ هەزاری بۆ حکومەتی هەریم ماوەتەوە کە دەکاتە سەرو ٧١٪ کۆی داهاتەکە، هەروەها کۆی داهاتی کۆمپانیا نەوتییەکانیش برتییە لە ٨٤ ملیۆن و ٨٢ هەزار دۆلار بە رێژەی تۆزێک سەروو ٢٨٪.  لە سەرو بەندی شەڕی ئیسرائیل و ئێران بەهۆی جەنگەکەوە ئەو بەشەی نەوتی هەرێم کە لەڕێگەی ئێرانەوە دەنێردا بۆ کەنداو راوەستا ئەمەش کاریگەری کرد ەسەر کەمبوونەوەی بەرهەم بەرێژەیەک چونکە هەرێم ئەمباری نییە تاوەکو نەوتی لێ هەڵگرێت وکێڵگەکانیش ئەمبارەکانیان زۆر سنوردارە بۆیە لەکاتی ساغنەبونەوەی بەرهەم پەنا بۆ کەمکردنەوەی بەرهەم دەبرێت. بۆیە بەرهەم بەرێژەیەکی کەم کەمی کرد. داتاکانی ڕاوێژکاری ئابوری سەرۆکی حکومەت و چەند تێبینییەک:  دوای ئەوەی ماوەی  چەندین ساڵە بەهۆی کێشەکانی نێوان بەغدا و هەولێرەوە لە سەر داهاتەکانی هەرێم ( نەوتی و نانەوتی) موچەی فەرمانبەرانی هەرێم  کێشەی بۆ دروست دەبێت، سەرەتا چەراکە مووچە و پاشان نیوو موچە و هەندێک جاریش بڕینی تەواوی موووچەی لێکەوتەوە. ئیستا حکومەتی فیدراڵ لە بەغدا بڕیاری داوە و دەڵێت کە کە هیچ بڕە پارەیەک بۆ ٨ مانگی ٢٠٢٥ نانێرم و حکومەتی هەرێمی کوردستان هەموو پشکی خۆی وەرگرتووە لە بوجەی فیدراڵ. تا چەندە ئەمە راستە یان نا، بابەتی ئێمە نییە لەم راپۆرتەدا.  ئەوەی بەڵگە نەویستە ئەوەیە حکومەتی هەرێم بەرپرسە بەرانبەر هاووڵاتییەکانی و فەرمانبەرانی، لەسەریەتی تاکێشەکانی لەگەڵ بەغدا چارە دەکات لەو سەرچاوە و ئامرازانەی کە لەبەردەستییەتی مووچە دابین بکات، کە سادەترین مافی هەر موچەخۆرێکە.  لەسەروو بەندی ئەوەی کە هاوڵاتی و موچەخۆر پاش ئەوەی نزیکەی دوو مانگە موچەی وەرنەگرتووە و چاوەڕیی دەکرد حکومەت بڕیاری دابەشکردنی موچە بدات، ڕاوێژکاری سەرۆک وەزیران بۆ کاروباری ئابووری "رێباز حەملان " کە پێشتریش  وەزیری دارایی هەرێم و پاشتریش جێگری وەزیری دارایی عێراق بووە، لێدوانی لەسەر بەرهەم و داهاتی هەرێـم دا، پوختەی لێدوانەکەی بەم شێوەیە : •    ئەو نەوتەی ئێستا بەرهەمدەهێندرێت رۆژانە (280) هەزار بەرمیلە. -    رۆژانە (100) هەزار بەرمیلی لێدەدرێت بە ئەو گرێبەستانەی كراوە دەدرێت بە كۆمپانیاكانی نەوت •    (180) هەزار بەرمیلی رۆژانەی لێدەمێنێتەوە. -    لەو (180) هەزار بەرمیلەی دەمێنێتەوە، (65) هەزار بەرمیلی بۆ بەركاربردنی ناوخۆییە   •        ئەوەی دەمێنێتەوە نزیكەی (115) هەزار بەرمیلی رۆژانەیە ئێمە بە ئاشكرا دەیفرۆشین.  -    داهاتەكەی نزیكەی (85) ملیۆن دۆلارە مانگانە •       ئەم (85) ملیۆن دۆلارە چۆن خەرج دەكرێت  -    لە(40%)ی دەیدەین بە كۆمپانیایكانی بەرهەمهێنانی كارەبا كە دەكاتە (34) ملیۆن دۆلار بۆ بەرهەمهێنانی كارەبایە -    لە (30%) بۆ بەرهەمهێنانی خەرجی نەوتە بۆ پاڵاوگەكان كە دەكاتە (26) ملیۆن دۆلار. -    (20%)ی بۆ قەرزی كۆمپانیاكانی نەوتی رابردوو كە پێشتر گرێبەستیان لەگەڵ كراوەو پارەكەیان وەرگیراوە كە (17) ملیۆن دۆلار  ئەوەی جێی تێبینییە لەو داتایانەی راوێژکاری سەرۆکی حکومەت بۆ کاروباری ئابووری رۆژی ٢٥ ی حوزەیران بڵاویکردەوە، لەگەڵ تێبینی ئەوەی کە دەبوایە وەزیری دارای و ئابووری بڵاوی بکردایەتەوە چونکە داهات کۆ کردنەوە و خەرج کردنی تایبەتمەندی ئەو وەزارەتەیە نەک راوێژکار. ئەم خاڵانەی خوارەوەیە: １-    جەنابی راوێژکار وادیارە تەنها جەختی لەسەر بەرهەمی ئەم دوو هەفتەیەی کاتی جەنگی ئێران- ئیسرائیل  کردووەتەوە نەک پێشتر کە  ئاستی بەرهەم لەسەروو ٣١٠ هەزار بەرمیل و هەندی جاریش ٣٢٠ هەزار بووە لە ماوەی لانی کەم ١٨ مانگی رابووردوودا، کە ئەمە داهات زیاتر دەکات.   بەپێی راپۆرت کۆمپانیا نەوتییەکان و جۆری گرێبەستەکان و شێوازی دابەشکردنی پشکەکان و ئەوشیکردنەوە دوورو درێژانەی کە لە ڕاپۆرتەکانی پێشوترماندا کردومانە ودواهەمینیان لە مانگی کانوونی دووەمی ٢٠٢٥ دا بڵاومانکردەوە،  پاشتریش راپۆرتی چاودێری دارایی هەرێم و حکومەتی فیدراڵێش لە گەڵ ژمارەکانی ئێمەدا زۆر نزیک بوون ئەوا  دەتوانین بڵێین هەرێمی کوردستان لە چارەکی دووەمی ئەمساڵدا ٢٠٢٥، تۆزی بەرهەمی کەمی کردووە  هاتووەتە ٢٩٩ هەزار بەرمیلێک نەک ١٨٠ هەزار کەواتە  نزیکەی ٢٠ هەزار زیاترە لەو ژمارەی جەنابی راوێژکار خستویەتییە روو دەکرێت ئەو ژمارەیە تەنها هی ئەم دوو هەفتەیەبێت، کە پاڵاوگەکانی کار و لاناز و کۆمپانیای بزنس یۆنیکۆر و قەیوان وەکو جاران نەوتەکەیان بۆ ساغ نەبووەتەوە. هەروەها ئەو بڕە نەوتەی رۆژانە دەدرێت بەکۆمپانیاکان وەکو لەخشتەکەی سەرەوە دەردەکەوێت  تۆزێک لە سەروو ٨٤ هەزار بەرمیلە نەک ١٠٠ هەزار بەرمیل. واتە جیاوازی نزیکەی ١٦ هەزار بەرمیل.  ２-     گریمان قسەکانی راوێژکای حکومەت وایە رۆژانە ٦٥ هەزار بەرمیل دەدرێت بە پاڵاوگەکان تا بۆ حکومەتی بپاڵێون، ئامانجی بەرهەم هێنانی نەوتیش پاڵاوتنە، لە بەرهەمە نەوتیەکانیش قازانخی زۆر زیاتر هەیە تاوەکو نەوتە خاوەکە. چاوەڕیمان دەکرد باسی داهاتی ئەو ٦٥ هەزار بەرمیلە خاوەشمانی بۆ بکردایە کە پاڵێوراوە کە بەدڵنیای داهاتی سفر نییە.   بۆیە من لێرەدا بەشیکی داهاتەکەی شی دەکمەوە هیوادارم حکومەتیش لەڕێی ئەو بەڕێزە یان هەرکەسێکی ترەوە بەشەکەی تریمان بۆ روون بکاتەوە.  ٦٥ هەزار بەرمیلی رۆژانە مانگی  دەکاتە ١ ملیۆن و ٩٨٢هەزار و ٥٠٠ بەرمیل نەوت ( مانگێک ٣٠.٥ رۆژمان ئەژمارکردووە بۆ ئەوەی زیاتر ورد بین)  هەر بەرمیلێک نەوتی خاو بریتیە لە ١٥٠ لیتر کە دەکاتە ٣١٥ ملیۆن و ٢١٧ هەزار و ٥٠٠ لیتر نەوت . ئەم خشتەیەی خوارە بەپێی داتای پاڵاوگەکانی هەرێم رێژەی بەرهەمە نەوتییەکان دەستنیشانکراوە. بڕی هەر بەرهەمێکی نەوتمان بەلیتر دیاری کردووە      حکومەت هەرێم ئەم نەوتە دەپاڵێوێت و بەرهەمەکانی بەنرخی پشتگیری کراو دەدات بە بەنزینخانە و کارگەکان. بەپێی ئەوەی بەنزینخانەکان بە ٧٥٠ دینار بەنرخی پاڵپشتی کراو لیتری بەنزین دەفرۆشن ئەوا دەزانین کە پێشتر بەپێی زانیارییەکانی حکومەت بە ٥٠ دینار کەمتر لیتری بەنزین دراوە بە بەنزینخانەکان بەڵام ئێمە لێرەدا و لەم خشتەی خوارەوە بە ٦٥٠ دینارمان داناوە،  وە نرخی دیزلیشمان بە ٤٠٠ دینار دیاری کردووە. کە هەردووکیان دەکرێت زیاتربن.ئەو نەتە ڕەشەی دەدرێت بە کارگەکان تۆنی بە ١٥٠ هەزار دینار بەنرخی پاڵپشتی کراو پێیان دەدرێ. گەر تۆنەکە بۆ لیت بگۆڕین ئەوا بەنزیکە ١٠٢٠ لیتر دەردەچێت بشێوەیەکی گشتی( بەپێی چڕیی نەوتەکە دەگۆڕێت)  بۆ لیترێک ١٥٣ دینار ێک دەکات ئێمە ١٥٠ ئەژمار دەکەین. ئەم خشتەی خوارەوە بەرهەمی بەنزین و دیزڵ و نەوتی رەشی پاڵێوراوە لە رۆژێکدا وە داها ت بۆ حکومەت بە پێی نرخی پاڵپشتی کراو. رۆژانە زیاتر لە ٢ ملیۆن و ٣١٧ هەزار دۆلار تەنها داهاتی بەنزین، دیزڵ و نەوتی ڕەشە کە دەدرێت بە بەنزینخانەکان و کارگەکان .   هەروەها مانگانگانە  حوکومەتی هەرێم زیاتر لە ٧٠ ملیۆن و ٦٨٢ هەزار دۆلاری لە فرۆشتنی بەنزین و دیزڵی پاڵپشتی کراو لە بەنزینخانەکان دەست دەکەوێت. ئەمە جگە لە بەرهەمەکانی نەوتی ڕەش و نەوتی سپی و سوتەمەنی فڕۆکە و غازی ماڵان. سەیری خشتەکەی خوارەوە بکە     ３-    ئەو ١١٥ هەزار بەرمیل نەوتەی کە دەڵێت دەمێنێتەوە لەپاش  پیدانی پشکی کۆمپانیاکانی نەوت و ٦٥ هەزار بەرمیل بۆ پاڵاوتن   کە بەپێی شیکردنەوەکانی ئێمە ١٥٠ هەزار بەرمیلە واتە جیاوازی ٣٥ هەزار بەرمیلی رۆژانەیە. گریمان ١١٥ هەزار بەرمیلە جەنابیان دەڵێن کە داهاتەکەی ٨٥ ملیۆن دۆلارە. گەر بێت و حسابێکی سادەی بکەین  ١١٥ جارانی  ٣٠ رۆژ ئەوا دەکاتە  ٣ ملیۆن و ٤٥٠ هەزار بەرمیل نەوت لە مانگێکدا ئەوا نرخی بەرمیلێکی بە ٢٤.٦٣ حساب کردووە. لە کاتێکدا کۆمپانیاکان دەڵێن زۆر لەوە زیاتر دەیفرۆشین. هەرزانترینی نەوتی هەرێم کێڵگەی شێخانە کە ٢٧ دۆلار دەفرۆشرێت و بەرهەمی تەنها ٤٤،٩٠٠ بەرمیلە لە رۆژیکدا تاوکی بە ٣٥ دۆلار و سەرسەنگ و سەرقەڵا بە نزیکی ٤٠ دۆلار دەفرۆشرێت، ئەوانی تریش لە ٣٠ بۆ ٣٣ دۆلار. خێرە زۆر لەو نرخە کەمتر حسابی دەکەن؟!  شاراوە نییە لای خەڵی کوردستان کە کڕیارانی نەوتی هەرێم کۆمپانیای بزنس یۆنیکۆر کە سەر بە ستێر گروپە، کار گروپ و پاڵاوگەی لاناز و قەیوانن، دیاریشە خاوەنداری ئەمانە کێ دەیکات. ئێستا جەنابی ڕاوێژکار بەم لێدوانەی پێی وتین لەو نرخەی کە کۆمپانیاکانی نەوتیش نەوتەکەی خۆیان دەفرۆشن کە ٥٠٪ و هەندێک کات ٦٠٪ کەمترە لەنرخی بازاڕ، حکومەتی هەرێم زۆر لەوە کەمتریش نەوت دەفرۆشێت و پێشت وتین کە بە ئاشکرا پێیان دەفرۆشن. ئەو کۆمپانیایانە چەندین ساڵە لە هیچەوە لەسەر داهات و سامانی خەڵک گەورە کران ، ئێستاش لەم قەیران و بێموچەییەدا ماوەی ٢٧ مانگە نەوتی هەرێم بەم شێوەیە بەنرخی هەڕاج پێیان دەدرێت.  ئەگەر بەو نرخەی کۆمپانیاکانی نەوت کە نەوت دەفرۆشن بەو کڕیارانەی کەلە سەرەوە  ناوم هێنان زیاتر لە ١١٤ ملیۆن دۆلار دەکات نەک ٨٥ ملیۆن  واتە ٢٩ ملیۆن زیاتر . ４-     لەسەر ئەو ٤٠٪ەی کە دەیدەن بە کۆمپانیاکانی بەرهەمهێنانی کارەبا هیچم نییە، چونکە بواری پسپۆڕی من نییە، خۆزگە کەسێکی شارەزاش ئەوەی رووندەکردەوە بمانزانیایەوە وەکو ژمارەکانی ترە یان نا.  ５-     دەڵێن ٣٠٪ ی داهاتی ئەو نەوتەی بە ئاشکرا دەیفرۆشن بۆ کرێی پاڵاوگەکانە کە دەکاتە ٢٦ ملیۆن دۆلار.  پێشتر وتی کە رۆژانە ٦٥ هەزار بەرمیل دەدەن بەپاڵاوگەکان واتە مانگانە ١,٩٨٢,٥٠٠بەرمیل وەکو لە خاڵی دوو دا رونمانکردەوە کەواتە بەم پێیە بێت کرێی پاڵاوتنی هەر بەرمیلێک دەکاتە ١٣ دۆلار و ١١ سەنت.   ئەم بڕە بۆ پاڵاوتنی بەرمیلێک نەوت زۆر زۆرە، لەساڵانی ڕابوردودا  پاڵاوگەکانی هەرێم بۆ حکومەتی فیدراڵیان زۆر لەوە کەمتر دەپاڵاوت.  لەکاتێکدا خەڵکی هەرێم بە دوو مانگ جارێک مووچە وەردەگرێت و چەندین مانگیش بە پاشەکەوت و نیو موچە و چارەکە موچە بەڕیی کرد و چەند مووچەش هەر نەدراوە ، کۆمپانیاکانی حزب ئاوا حکومەت دەڕوتێیننەوە.   کاتێک حکومەتێک بەرپرسبێت و هەست بە بەرپرسیاری بکات دێت حساب و کتاب لەگەڵ کۆمپانیاکاندا دەکات و فشاریان لێدەکات لەپای ئەو هەموو سودە گەورەی کردویانە دەبێت دەستباری حکومەت و خەڵک بن و لەقازانجیان کەم بکەنەوە نەک بەفرسەتی بزانن بۆ زیاتر روتاندنەوەی خەزێنەی دەوڵەت و هاوڵاتیش باجی بدات.   تەنها بە کەمکردنەوەی نرخی پاڵاوتن بۆ ٥ دۆلار بۆ هەر بەرمیلێک ئەوا  لەبری ٢٦ ملیۆن دۆلار  ١٠ ملیۆن دەدەن بۆ پاڵاوتن ئەوکات  تەنها لێرەدا ١٦ ملیۆن دەگەڕێتەوە بۆ حکومەت.  ６-     سەبارەت بە قەرزی کۆمپانیاکانی نەوتی رابوردوو، کە دەڵێن ٢٠٪ی بۆ ئەوان دەچێت کە دەکاتە ١٧ ملیۆن دۆلار.  لە هیچ ڕاپۆرتێکی کۆمپانیا نەوتییەکاندا باسی وەرگرتنەوەی قەرزەکانیان ناکات، بەڵکو بە پێچەوانەوە بەردەوام دەڵێن قەرزەکانمان وەرنەگرتووەتەوە. قەرزەکان  خاڵێکی دانوستانەکانیان بووە لەگەڵ بەغدا بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردە. تەنانەت لە دواهەمین لێدوانی کۆمەڵەی پیشەسازی نەوتی کوردساتان "ئەپیکور" لە ٢٥ ی حوزەیراندا، کە زۆرێک لە کۆمپانیا بەرهەمهێنەکانی هەرێمی تێدایە  دەڵێن "هەرکاتێک گرەنتی شایستەکانی رابوردوو، داهاتومان وەرگرت ئەوکات کۆمپانیاکانی ئەپیکور ئامادەن دەستبەجێ هەناردە دەستپێ بکەنەوە لە ڕێی بۆری عێراق- تورکیاوە". ئەمە ئەوەمان پێ دەڵێت کە هیچ ڕێکەوتنێک لەسەر شایستە داراییەکانی ڕابوردویان کە قەرزەکانە نەکراوە.  لە ئەم خاڵەدا لەوانەیە مەبەستی ئەوەبێت کە ئێستا دەیانەوێت بیدەنەوە، ئەگەر وایە  ئەوا دەڵێین ئەی ئەو ١٨ مانگەی ڕابوردوو  خۆ قەرزتان نەداوەتەوە، ئەو ١٧ ملیۆنە دەبێت بەماڵ بەسەرتانەوە تاوەکو بە بەڵگە دەیسەلمێنن کە لە قەرزەکان بڕی زیاد لە ٣٠٠ ملیۆن کەمی کردووە، چونکە ١٨ مانگە لە دوای وەستانی هەناردەوە لە ٢٥ی ئازاری ٢٠٢٣وە رۆژانە زیا د لە ٣٠٠ هەزار بەرمیل نەوت دەفرۆشن ، پێشتریش نەوتتان دەفرۆشت بەڵام بە بڕێکی کەمتر. کەواتە بەلێدوانەکانی راوێژکار بێت لە داهاتی نەوت تەنها ٨ ملیۆن دۆلار لەبەردەستی حکومەتە، کە ئەم بانگەشەیە جێی باوەڕنییە. لەکاتێکدا تەنها لە داهاتی بەنزین و دیزل (گازۆیل) و نەوتی رەش، زیاد لە ٧٠ ملیۆن دۆلاریان دەست دەکەوێت و باسیشی ناکەن، ئەوە جگە لە بەرهەمە نەوتییەکانی تر کە دەپاڵێورێت و دەفرۆشرێت.  لێرەدا تەنها بەم لێدوانانە بۆ مان دەردەکەوێت کە ئەم سەکتەرە هەستیار و گرنگە چۆن بەڕێوە دەبرێت. ئەمە  گەر بەهەدەردانی ماڵ و سامانی گشتی نەبێت چییە؟ لە بەرانبەریشدا بەو خاڵانەی کە لەسەرەوە خستمانە روو بۆمان دەردەکەوێت کە گەر چەند هەنگاوێکی دروست بنرێت و بەهەدەردان کەم بکرێتەوە و گرێبەستە نەوتییەکان وەکو خۆی جێ بەجێ بکرێت  و مەحسوبیەت و مەنسوبیەت نەهێڵرێت ئەوا زۆر بە ئاسانی دەتوانرێت داهاتی نەوت زۆر زیاتر بکرێت. ئێمە و هاوو ڵاتی هەرێم مافی خۆمانە ببپرسین، داهاتی نەوتی ئەوماوەیەی کە لەدوای وەستانی هەناردەوە فرۆشراوە ، کە بریتییە لە  داهاتی فرۆشتنی نەوتی خاو و بەرهەمە نەوتییەکان، چەندە و لەکوێیە و لەچیدا خەرج کراوە؟  ئایا بە داهاتی زیاد لە دوو ساڵ  فرۆشتنی نەوت ناتوانن ٢ مانگ موچە بدەن؟ گەر وایە ڕەوا نییە بپرسین جا ئیتر نەوت بۆ بەرهەم دێت و دەفرۆشرێت؟ کێن ئەوانەی سوودمەندن لەم بارودۆخە کە تەنهاو تەنها هاوڵاتی هەرێمی کوردستان  زیادمەندە لێی؟   ماوەتەوە بڵێین، سوپاس جەنابی راوێژکار  بەبێ مەبەست گەندەڵیەکانت بەیان کرد. ئەمە ئەو چاکسازییە یە کە بانگەشە دەکرێت لەسەکتەی نەوتدا کردویانە،  ئەی گەر چاکسازیان نەکردایە چۆن دەبوو؟    

(درەو): حزبی شیوعی كوردستان كە بەمدواییە كۆنگرەی كردووەو خۆی نوێ كردوەjەوە، بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق تەنیا یەك كاندیدی هەیەو دەیەوێت تاكە كورسییەكەی "كۆتا"ی مەسیحی لە هەولێر بباتەوە، سیستەمی هەڵبژاردن بۆ كورسی "كۆتا" بەشیوەی یەك بازنەییە.  حزبی شیوعی كوردستان بۆ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق كە بڕیارە رۆژی 11ی تشرینی دووەمی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت، تەنیا بە یەك كاندیدەوە دەچێتە ناو هەڵبژاردنەكە. شیوعی بۆ ئەم هەڵبژاردنە پشتیوانی تاكە كاندیدێك دەكات لەسەر كورسی "كۆتا"ی مەسیحی لە سنوری پارێزگای هەولێر، كاندیدەكە ژنێكە بەناوی (ثائره یوسف عزیز). بەگوێرەی سیستەمی هەڵبژاردن، لەكۆی (329) كورسی پەرلەمانی عێراق تەنیا (9) كورسی بەشێوەی "كۆتا" بۆ پێكهاتەكانی تەرخانكراوە، لەم ژمارەیەش پارێزگای هەولێر تەنیا (1) كورسی "كۆتا"ی مەسیحی بەركەوتووە، كە یەكێتیی نیشتمانی هاوشێوەی كەركوك دەیەوێت بەهاوكاری بزوتنەوەی (بابلیۆن)ی رەیان كلدانی لەبەرژەوەندی خۆی كورسییەكە یەكلابكاتەوە، هاوكات پارتی دیموكراتی كوردستان وەكو دەسەڵاتداری پایتەخت دەیەوێت ئەم تاكە كوردسییەك بۆ لایەنگرێكی خۆی بباتەوە، حزبی شیوعی كوردستان دەچێتە ناوەڕاستی كێبركێی نێوان پارتی و یەكێتییەوە لەسەر تاكە كورسییەكەی هەولێر. سیستەمی هەڵبژاردن بۆ كورسی "كۆتا"ی پێكهاتەكان شێوازی یەك بازنەیی پەیڕەو دەكات، واتا ئەو كەسەی لە هەولێر كاندیدە بۆ تاكە كورسیی مەسیحی دەتوانرێت لە سەرتاسەری عێراقەوە دەنگی بۆ بدرێت، بەپێچەوانەی كورسی گشتییەوە كە هەر پارێزگایەك یەك بازنەی هەڵبژاردن و دەنگ تەنیا لە چوارچێوەی ئەو بازنەیەدا دەبێت. بە سودوەرگرتن لەم یەك بازنەیە، حزبی شیوعی دەیەوێت هاوشێوەی هەڵبژاردنی ئۆكتۆبەری 2021 دەنگی لایەنگرانی خۆی لە پارێزگاكانی هەرێم و ناوچە جێناكۆكەكان هەموو ئاڕاستەی خاتوو (پائره یوسف عزیز) بكات لە هەولێر. هەڵبژاردنی ئۆكتۆبەری 2021 حزبی شیوعی هەمان رێگای ئێستای تاقیكردەوە، توانی (فاروق حەنا عەتۆ شەمعون) لەسەر "كۆتا"ی مەسیحی لە هەولێر سەربخات بۆ پەرلەمانی عێراق، ئەم كاندیدەی حزبی شیوعی بە (5495) دەنگ سەركەوت.  حزبی شیوعی كوردستان بەمدواییە كۆنگرەی خۆی كردو لە شوێنی (كاوە مەحمود) ئەمجارە (ئەبوكاروان) بەسكرتێری حزب هەڵبژێردراوە، (هیوا عومەر) جێگری سكرتێری حزبەو ئەم دەستە تازەیە رۆژی 11ی تشرینی دووەمی هەڵبژاردن دەكەونە بەردەم یەكەم تاقیكردنەوەی هەڵبژاردنەوە، هەڵبژاردنێك كە دەبێت تێیدا لانی كەم پارێزگاریی لە كورسییەكەی (فاروق حەنا) بكەن.   

درەو: ناوی بەشێك لە كاندیدەكانی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لە پارێزگای سلێمانی: - د. موسەنا ئەمین - د. عومەر محەمەد پێنجوێنی - د. ئیسماعیل پێنجوێنی - د. شێركۆ جەودەت  - د. لوقمان بەڵخەیی - ئەندازیار هۆشیار رەسوڵ - دارا سێكانیانی - قەدرییە خان - شلێر محەمەد  یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان سەرۆكی لیستەكانی یەكلاكردەوە بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق كە بڕیارە رۆژی 11/11/2025 بەڕێوەبچێت. -    ئوسامە جەمیل پەرلەمانتاری پێشووتری عێراق بۆ سەرۆكی لیستی هەولێر -    د. موسەنا ئەمین پەرلەمانتاری عێراق بۆ سەرۆكی لیستی سلێمانی  -    د. جەمال كۆچەر پەرلەمانتاری عێراق بۆ سەرۆكی لیستی دهۆك یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لە هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی عێراق (108 هەزارو 10) دەنگی بەدەستهێناو (4) كورسی مسۆگەركرد، (2) كورسی لە سلێمانی و (2) كورسی لە دهۆك. یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لە هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان (7) كورسی مسۆگەكرد و (117 هەزارو 444) دەنگ بە جۆرێك: -    هەولێر: 24 هەزار و 178 دەنگ و (1) كورسی -    سلێمانی: 42 هەزارو 847 دەنگ و (2) كورسی  -    دهۆك: 42 هەزارو 687 دەنگ و (2) كورسی -    هەڵەبجە: 7 هەزارو 847 دەنگ و (1) كورسی   

درەو: ناوی بەشێك لە كانیدەكانی رەوتی هەڵوێست بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق -     عەلی حەمەساڵح لە پارێزگای هەولێر -     بەدەل بەرواری لە پارێزگای دهۆك  -    رێبوار كەریم مەحمود  لە پارێزگای سلێمانی -    غالب محەمەد لە پارێزگای سلێمانی  -    یاسین رەسوڵ لە پارێزگای سلێمانی  •    رەوتی هەڵوێستی نیشتمانی لە هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان (4) كورسی مسۆگەركرد و (56 هەزارو 8) دەنگی بەدەستهێنا بە جۆرێك: -    هەولێر: 16 هەزار و 671 دەنگ   -    سلێمانی: 29 هەزارو 416 دەنگ    -    دهۆك: 8 هەزارو 438 دەنگ   -    هەڵەبجە: هەزارو 283 دەنگ      

  بڵند دلێر شاوەیس  لە پەراوێزی بەشداریکردنی لە لوتکەی ناتۆ لە لاهای، ڕۆژی ٢٠٢٥/٦/٢٥ لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا لەگەڵ سکرتێری گشتی ناتۆ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا (ترامپ) ڕایگەیاند "ئیسرائیل و ئێران وەک دوو منداڵی قۆناغی ناوەندی جەنگیان لەگەڵ یەکتریدا کرد"، پێشتریش لە چەندین لێدواندا باسی لەوەکرد کە ئەم جەنگە بۆ ناچارکردنی ئێرانە تا بێتە سەر مێزی دانوستان، هەروەها بە ئاشکرا باسیشی لەوە کرد کە مەبەست لەم جەنگە ڕوخاندنی ڕژێمی ئێران نییە، جگە لەوەی سوپاسی ئێرانی کرد کە پێشتر لە کات و شوێنی بۆردومانکردنی بنکەکانی ئەمریکا ئاگادارکراونەتەوە... ئەم لێدوانانە ئەوە دەسەلمێنێت کە پەیوەندییەکانی نێوان (ئەمریکا و ئیسرائیل و ئێران) پەیوەندی قوڵ و فرە ڕەهەندن،  کێشەکانی نێوانیان سروشتێکی ئاڵۆز و تایبەتی هەیە، چەند ناکۆک بن هێندە هەماهەنگی و بەرژەوەندی هاوبەشیان هەیە... هەرچەندە زۆر پرسی نهێنی و خاڵی شاراوە هەیە لەم جەنگە دوانزە ڕۆژەی نێوان ئێران و ئیسرائیلدا، بەڵام ئەنجامەکان کۆمەڵە ڕاستیەکیان دەرخست شایەنی ئەوەن باسیان لێوە بکرێت: یەکەم- جەنگەکە دەرخەری ڕاستی پێشکەوتنی تەکنەلۆجیا و توانای هەواڵگری و دەزگای "مۆساد" و هێزی ئاسمانی ئیسرائیل بوو. بەتایبەتی دزەکردنی مۆساد بۆ ناو خاک و دامەزراوە هەستیارەکانی ئێران و وردی لە پێکانی ئامانجەکاندا. دووەم- لەناو جیهانی ئیسلامیدا تەنها "صدام حسين" بەوە ناسرابوو کە توانیویەتی (٣٩) موشەکی (Scud) بدات لە ئیسرائیل ئەوەش لە ساڵی ١٩٩١، بەڵام لە ئێستادا ئێران ئەو سەروەرییەی تۆمار کرد کە توانی سەدان موشەک و درۆن بنێت بە ئیسرائیل و چەندین ئامانجی گرنگ بپێکێت، لە نێویاندا نزیکەی بیست ئامانجی هەستیار هەیە کە ئیسرائیل ڕێگری کردووە لە باسکردنیان. سێیەم- ئیسرائیل سەرکەوتوو بوو لە پەکخستنی بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران، بەڵام ئەوەی شایانی باسە بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران ئەوەندە بەهێز و پێشکەوتوو بوو بە بێ هەماهەنگی ڕوسیا و بەشداری کردنی فڕۆکە جەنگیەکانی ئەمریکا لە بۆردومانکردنی بنکەی ئەتۆمی فۆردۆ و بردنەدەرەوەی یۆرانیۆمی پیتێندراوی ئێران بۆ ڕوسیا، هەروەها پاراستنی شارەزایانی ڕوس و زامنکردنی داواکارییەکانی ئێران یەکلا نەدەبووەوە. چوارەم- ئەگەرچی لەسەرەتای جەنگەکەدا باڵادەستی ئیسرائیل بەدی دەکرا، لەگەڵ یەکەم گورز وەشاندنی ئیسرائیل دژ بە ئێران چەندین سەرکردە و فەرماندەی سەربازی و هەواڵگری ئێران کوژران، بەڵام بە خێرایی جێگرەوەکانیان دانران و لە دوای هەفتەی یەکەمی جەنگەکەوە تواناکانی ئێران لە کۆنترۆڵکردن و ئیدارەدانی جەنگەکە بە ڕوونی ڕەنگی دایەوە، ئەمەش دەرخەری ئەزموونی ئێرانە لە جەنگ و پشوو درێژی لە بەرگری و خۆڕاگری، شەڕی هەشت ساڵەی ئێران و عێراق شاهیدی پشوو درێژی ئێرانە لە جەنگدا... هەروەها ئێران سەرکەوتوو بوو لە ڕاکێشانی هاوسۆزی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی بەلای خۆیدا، ئەمەش دەرخەری ئاستی بەرزی دبلۆماسیەتی ئێران بوو. لە هەموشی گرنگتر ئەم جەنگە هۆکارێک بوو بۆ یەکگرتوویی کۆمەڵگای ئێران و پتەوکردنی یەکڕیزی نیشتمانی و ڕەدکردنەوەی ئەجێندای دەرەکی.  ئەم جەنگە سەلماندی پرسی نیشتمان سازی لە ئێراندا بەهێزە و ڕەگ و ڕیشەی بە قوڵی داکوتیوە. پێنجەم- زیانەکانی ئێران و ئیسرائیل لەم جەنگەدا بە گوێرەی زانیاری میدیاکان و ڕاپۆرتی دامەزراوە فەرمییەکان بریتییە لە: * زیانەکانی ئێران  ١- گیان لەدەستدانی زیاتر لە (٦٢٧) کەس و (٤٨٧٠) بریندار، لە نێویاندا دەیان سەرکردەی سەربازی و هەواڵگری و زانای ئەتۆمی کە زیاتر لە (٣٠) فەرماندەی باڵا و (١٧) زانا لەناویاندا (١٤) زانای ئەتۆمی. ٢- ئیسرائیل(٥) هێرشی ئاسمانی گەورەی ئەنجامداوە بۆ سەر ئێران، زیاتر لە (٥٠٠) موشەک و بۆمبی وەشاندووە، (٣٠٠) ئامانجی دیاریکراوی لە ناو خاکی ئێران پێکاوە، جگە لە هێرشی درۆنی. ٣- بۆردومانکردن و وێرانکردنی وێستگە و دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران (ئاراک، نەتەنز، فۆردۆ، ئەسفەهان).  ٤- لەناوبردنی(٧) ڕاداری ستراتیجی. هەروەها لەناوبردنی(٤٠%) سەکۆی هاویشتنی موشەکی. ٥- لەناوبردنی سیستەمی موشەکی (S 300) کە ئێران لە روسیا کریبووی، (١) لە ئیلام، (١) لە هەمەدان، (١) لە تاران، (٢) لە ئەسفەهان. ٦- تەنها لە تاران نزیکەی (١٢٠) باڵەخانە بەتەواوی وێرانکراوە، لەگەڵ زیان گەیاندن بە نزیکەی(٥٠٠) باڵەخانەی دیکە. ٧- بە گوێرەی (The Wall Street Journal) زیانە مادییەکانی ئێران بە هۆی لەناوبردنی بنکە و بەرنامە ئەتۆمییەکەی بە (٥٠٠) ملیار دۆلار مەزەندە دەکرێت کە ماوەی چل وپێنج ساڵە هەوڵی دروستکردنی دەدات.  * زیانەکانی ئیسرائیل  ١- ئێران لەماوەی دوانزە ڕۆژی شەڕەکەدا نزیکەی(٥٥٠) موشەکی بالیستی و زیاتر لە (١٠٠٠) درۆنی ناوە بە ئیسرائیلەوە، لە نێوان(٥٠ - ٧٠) ئامانجی پێکاوە. ٢- نزیکەی(٣٠) کوژراو و (٣٢٣٨) بریندار لە هاووڵاتیانی ئیسرائیل هەیە. ٣- بۆردومانکردنی هەریەک لە چواردەوری وەزارەتی بەرگری ئیسرائیل و بارەگای مۆساد، پەیمانگای وایزمان کە یەکێکە لە کۆڵەکە زانستی و تەکنەلۆژیاکانی ئاسایشی ئیسرائیل، بەندەری حەیفا، پاڵاوگەی نەوتی بازان .... ٤- بە گوێرەی پێگەی (The Financial Express) تێچووی ڕۆژانەی جەنگەکە لەسەر ئیسرائیل(٧٢٥) ملیۆن دۆلار بووە. ٥- زیان بەر سیستەمی بەرگری کڵاوەی ئاسنینی ئیسرائیل کەوتووە لە ئەنجامی چڕی هێرشە مووشەکییەکانی ئێران، هەروەها تێچووی ڕۆژانەی موشەکە ڕێگرەکانی کڵاوەی ئاسنینی ئیسرائیل بە (٢٠٠ ملیۆن دۆلار) مەزەندە دەکرێت. ٦- نزیکەی(٦٥٨) باڵەخانە و دامەزراوە زیانی بەرکەوتووە. بە گوێرەی ڕاپۆرتە ئیسرائیلیەکان تێچووی دوبارە بونیادنانەوەی ژێرخانی ئابووری و ئەوەی وێرانکراوە بریتییە لە (١،٣ - ١،٦ ملیار دۆلار ) . ٧- کۆی تێچووی خەرجییەکان لەسەر خەزێنەی ئیسرائیل بە نزیکەی(٦،٨ ملیار دۆلار) مەزەندە دەکرێت. * تێبینی: زیانە مادییەکانی هەردوو وڵات لە گۆڕاندایە.

  درەو:  د. رێكەوت حەمە رەشید - د. بڕیار رەشید - د. سامان فەوزی  - ئاوات محەمەد - غەریب ئەحمەد - هەڵۆ پێنجوێنی - بێستون سابوراوایی - سروە محەمەد - نەرمین مەعروف - سەرتیپ عەلی  - ئاسۆس عەلی  - سااڵحی جەوازات  - پۆڵا سیروان دێڕەشەیی - جوتیار مەحمود  - مامۆستا عوسمان - شەیدا هادی  - سەردار فەقێ - ئەكرەمی شارەوانی   

درەو:  -ئیمان عەبدولڕەزاق سەرۆكی لیستی یەكێتی - فەرهاد ئەتروشی سەرۆكی لیستی پارتی - سلێمان موسا سەرۆكی لیستی نەوەی نوێ -جەمال كۆچەر سەرۆكی لیستی یەكگرتوو - وەلید قادر سەرۆكی لیستی كۆمەڵ  

درەو:  - هەرێم كەمال ئاغا سەرۆكی لیستی یەكێتی - سەلام خۆشناو سەرۆكی لیستی پارتی - كاوە عەبدولقادر سەرۆكی لیستی نەوەی نوێ - ئوسامە جەمیل سەرۆكی لیستی یەكگرتوو - شوان رابەر سەرۆكی لیستی كۆمەڵ - ژینۆ محەمەد سەرۆكی لیستی بەرەی گەل

درەو:  - د. رێكەوت حەمەرەشید سەرۆكی لیستی یەكێتی - د. ئەشواق جاف سەرۆكی لیستی پارتی - سروە عەبدولواحید سەرۆكی لیستی نەوەی نوێ - د. موسەنا ئەمین سەرۆكی لیستی یەكگرتوو - محەمەد حەكیم سەرۆكی لیستی كۆمەڵ - بورهان رەشید سەرۆكی لیستی بەرەی گەل