درەو: وەزارەتی نەوتی عێراق دەیان ڕێوشوێنی گرتووەتەبەر بۆ گەمارۆدانی نەوتی هەرێم، چاوەڕوان دەکرێت هەنگاوی دیکەشی بەدوادابێت لێبوەشێتەوە، (عەبدولمەهدی ئەلعەمیدی، بەڕێوەبەری پێشووی گرێبەست و مۆڵەتەكان لە وەزارەتی نەوتی عێراق) ئەو رێوشوێنانە دەخاتە روو كە وەزارەتی نەوتی عێراق بۆ كۆنترۆڵكردنی نەوتی هەرێم گرتویەتیە بەر. بەڵام پرسیارەکە ئەوەیە، ئەو ڕێوشوێنانە چین کە حکومەتی هەرێم گرتوونیەتیەبەر؟، یان پێویستە بیگرێتەبەر؟ ئایا حکومەتی هەرێم و وەزارەتی سامانە سروشتییەکان لە بەرەی بەرگری دەمێننەوە یان دەتوانن بەر بەو ڕێوشێنانە بگرن کە حکومەتی عێراق بەرامبەر بە دۆسیەی نەوتی هەرێم دەیگرێتەبەر؟ دوا هەڵوێستی وەزیری نەوتی عێڕاق دوای تێپەڕبوونی نزیکەی سێ مانگ بەسەر بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی عێراق، تایبەت بە دۆسیەی نەوتی هەرێم ڕۆژی (7/5/2022) ئیحسان عەبدولجەبار وەزیری نەوتی عێراق لە کۆبوونەوەی چوارەمی دەستەی رادەربڕین لە وەزارەتی نەوتی عێراق سەبارەت بە بڕیارەکەی دادگەی فیدراڵیی عێراق رایگەیاند، "سەبارەت بە بڕیاری دادگەی فیدراڵیی ژمارە 59ـی ساڵی 2012 لەگەڵ پاشکۆی بڕیارەکە ژمارە 110ـی ساڵی 2019؛ ئەم بڕیارە گرنگە، لە رووی پرەنسیپەوە ئەو شێوازەی کە نەوتی هەرێمی پێوە بەڕێوەدەبرێت هەڵەیە، نابێت تێچووی هەر بەرمیلێک بگاتە 50٪ـی نرخی فرۆشتنی، چونکە پێموایە تێچووی هەر بەرمیلێک لە (هەرێمی کوردستان) دەگاتە 50 دۆلار، هەروەها نابێت نرخی فرۆشتنی نەوتی هەرێمی کوردستان هێندە کەمتر بێت لە نرخی فرۆشتنی نەوت لەلایەن سۆمۆوە... لە ئەنجامدا ئەو داهاتەی نەوت کە دەگاتە بودجەی هەرێمی کوردستان لە هەر دۆخێکدا ناگاتە زیاتر لە 50٪ـی نرخی نەوتی فرۆشراو."    وەزیری نەوتی عێراق دەشڵێت، "بنەمایەکی دیکەی سەرەکی ئەوەیە کە هیچ وڵاتێک نییە لە جیهاندا دوو سیاسەتی وزە پەیڕەو بکات، تەنانەت لە هەموو جیهان سیاسەتی نەوت یەکگرتووە، نابێت دەوڵەتێک بە دوو سیاسەت نەوت و گاز بەرهەمبهێنێت، دەوڵەتێک بەشێکی هاوردە دەکات و بەشێکی دیکەی دەستپێشخەری پێشکێش دەکات بۆ هەناردەکردن، ئەمە لە هەموو جیهاندا هاوشێوەی نییە، ئێمە کاریگەری نەرێنی ئەمەمان بینی لە کاتی مامەڵەکردن لەگەڵ ئۆپێکدا، کاتێک عێراق نەیتوانی پابەندی مەرجەکانی ئۆپێک بێت بەهۆی پابەندنەبوونی هەرێم بە مەرجەکانی ئۆپێک، ئەمە ئاماژەیەکی زۆر روونە کە سیاسەتی نەوتی عێراق یەک دەست نییە."    وەزیری نەوتی عێراق دوای ئاماژەدان بە چەند بابەتێکی تر لە چوارچێوەی پرسەکەدا، ئەوەشی ڕاگەیاند: ئێمە بەرەو جێبەجێکردنی دەقی بڕیارەکەی دادگەی فیدراڵی دەچین، ژمارە 59ـی ساڵی 2012 و ژمارە 110ـی ساڵی 2019، دەستپێشخەری و نەرمی نواندن و ویستی دروستکردنەوەی متمانە و چارەکردنی پرسەکانی رابردوو ئەنجامیان نەبوو، ئەم بابەتە ئاسان نییە، ئێمە هەرێممان ئاگادارکردەوە کە دەمانەوێت پڕۆسەیەکی روون و رێکاری کارکردنی روون بەڕێوەببەین بۆ مسۆگەرکردنی مافی هەموو لایەنەکان، بەڵام جێبەجێکردنی دەقی بڕیارەکە دووچاری ئاڵەنگاری نێوخۆیی و دەرەکیمان دەکەن، ئاڵەنگاری دەرەکی پرسی وزەیە، واتا لێکەوتەکانی جێبەجێکردنی ئەم بڕیارە چین؟ بۆیە دەبێ کۆمپانیای نیشتمانیی نەوت و کۆمپانیای سۆمۆ رۆڵی خۆیان بگێڕن بۆ کەمکردنەوەی قەبارەی کاریگەرییەکە لەسەر بازاڕی نێودەوڵەتیی لە کاتی جێبەجێکردنی دەقەکانی بڕیارەکەی دادگەی فیدڕاڵی. ڕێوشوێنەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق بۆ گەمارۆدانی کەرتی نەوتی هەرێم لە دوای دەربڕینی ئەوهەڵوێستانەی وەزیری نەوتی عێراق، ڕۆژی (10/5/2022) (عەبدولمەهدی ئەلعەمیدی/ بەڕێوەبەری پێشووی فەرمانگەی گرێبەست و مۆڵەتەکان)، لە ڕێگەی بڵاوکردنەوەی (10) خاڵەوە تیشکی خستووەتە ئەو ڕێوشوێنانەی کە وەزارەتی نەوتی عێراق دەیگرێتەبەر، بۆ جێبەجێکردنی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی، هەر هەمان ڕۆژ لە لاپەڕەی فەرمی وەزارەتی نەوتی عێراق بڵاوکرایەوەو تێیدا هاتبوو،  پاڵپشت بەو لێدوانەی ئیحسان عەبدولجەببار وەزیری نەوت، سەبارەت بەگفتوگۆکردن لەگەڵ هەرێمی کوردستان - عێراق، تایبەت بە جێبەجێکردنی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی ژمارە (59)، و ئاماژەدان بە قۆناغی بنبەستگەیشتنی گفتوگۆکان، وەزارەتی نەوت و کۆمپانیای نەوتی نیشتیمانی عێراق ( سۆمۆ) ناچار دەکات بۆ جێبەجێکردنی بڕیارەکەی دادگا، بۆ ئەم مەبەستەش دیارترین ڕێوشێنەکان ئەم هەنگاوانە دەبن؛ 1.    وەزارەتی نەوتی عێراق لەڕێگەی کۆمپانیای بازاڕکردنی نەوتەوە (سۆمۆ) سەرجەمی کۆمپانیا نەوتییە نێودەوڵەتییە کڕیارەکانی نەوتی هەرێم  ئاگاداردەکاتەوە کە مامەڵە لەگەڵ وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی حکومەتی هەرێم نەکەن، هاوکات ئەو کۆمپانیا بیانیانەی گرێبەستیان هەیە (لەژێر ناوی گرێبەستی هاوبەش) پاڵپشتی بەرهەمهێنان و بەبازاڕکردنی بەرهەمی کێڵگە نەوتییەکانی هەرێم دەکەن کارەکانیان ڕابگرن، ئەگەرنا (سومۆ) سکاڵای یاسایی لەسەر ئەو کۆمپانیایانە تۆمار دەکات کە نەوتی هەرێم دەکڕن، بەو بیانووەی بەپێی یاسا خاوەندارێتی و مامەڵەکردنی نەوت دەگەڕێتەوە بۆ حکومەتی عێراق. 2.    وەزارەتی نەوتی عێراق و لەڕێگەی کۆمپانیای سۆمۆوە کڕیارانی نەوت ئاگادار دەکاتەوە، دەبێت ئەو بڕە پارەیە بدەن کە لەجیاوازی نرخی نەوتی خاوەوە دەکەوێتەوە بۆ ئەو بڕە نەوتەی کە لەلایەن وەزارەتی سامانە سروشتییەکانەوە پێیان فرۆشراوە، بەپێی ئەو نرخە فەرمییانەی کە سۆمۆ بەپێی کات و بەرواری نرخی کڕین و فرۆشتنی ئاشکرا دەکات. 3.    وەزارەتی نەوت بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی دەرەوە بۆ ئامادەکردنی پەیامێک کە وەزارەتی دەرەوە لە ڕێگەی باڵیۆزخانەکانی عێراقەوە بۆ هەموو وڵاتانی جیهان نێردراوە، ڕوونکراوەتەوە کە خاوەندارێتی سامانی نەوتیی (نەوت و گاز)ی خەڵکی عێراق و گەشەکردنی ئەم سامانە و گەڕانەوەیشی هی هەموو گەلانی عێراقە، کارێکی ناڕەوایە بەشێوەیەکی سەربەخۆ مامەڵە لەگەڵ وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێم بکرێت، پێویستە ڕێگەنەدرێت هیچ جۆرە چالاکییەکی پەیوەندیدار بەنەوت و گاز لەلایەن نوێنەرانی هەرێمەوە ئەنجام بدرێت. 4.    وەزارەتی نەوت سەرجەمی ئەو کۆمپانیا نەوتیانەی کە گرێبەستیان لەگەڵ وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێمدا هەیە ئاگادار دەکاتەوە، کە گرێبەستەکانیان لەسەر بنەمای بڕیاری دادگای فیدراڵی پوچەڵ و نادروستە و دەبێت چاو بەو دۆخەدا بخشێننەوە، ئەگەرنا ئەنجامە یاساییەکانی بەردەوامبوون لەجێبەجێکردنی ئەو گرێبەستانە دەکەوێتە ئەستۆی خۆیان. 5.    وەزارەتی نەوت، حکومەتی تورکیای ئاگادار کردووەتەوە کە ڕێگە بە هەناردەکردنی نەوتی خاوی بەرهەمهێنراوی کێڵگەکانی هەرێمی کوردستان نەدات و ئاسانکاری نەکات، ئەگەرنا حکومەتی تورکیا لە دەرەنجامە دارایی و یاساییەکانی بەرپرسیار دەبێت. 6.    بە هەماهەنگی نێوان وەزارەتی نەوت و وەزارەتی دارایی و بانکی ناوەندی عێراق، بانکەکان ئاگادار دەکرێنەوە کە داهاتی فرۆشتنی نەوتی خاوی بەرهەمهێنراو لەکێڵگەکانی هەرێم دەستیان بەسەردا بگیرێت یان بلۆک بکرێن پاڵپشت بە بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی. 7.    وەزارەتی نەوت ئەو کۆمپانیایانە ئاگادار دەکاتەوە کە کار دەکەن بۆ دروستکردنی بۆری نەوت و گاز لەهەرێمەوە بۆ دەرەوەی عێراق یان ئەو کۆمپانیایانەی کەسیستمی بۆری کار دەکەن بۆ وەستاندنی کار و چالاکییەکانیان و ئەوەی دەیکەن پێچەوانەی یاسایە. 8.    بە هەماهەنگی نێوان وەزارەتی نەوت و وەزارەتی دارایی - بە ڕێنمایی ئەنجومەنی وەزیران - بۆ ڕاگرتنی هەر جۆرە پارەدانێکی مانگانە بۆ حکومەتی هەرێم، جێگە نەکردنەوەی پشکی هەرێم یاسای بودجەی گشتی ساڵی 2022ی عێراق. 9.    وەزارەتی نەوت بەردەوام دەبێت بۆ نزیکبوونەوە لە حکومەتی هەرێم بۆ بەردەوامبوون لەگفتوگۆو دانوستانەکان لەگەڵ وەزارەتی سامانە سروشتییەکان، بەمەرجەی وەفدی دانوستانکاری هەرێم لەئاستێکی گونجاودا بێت، نەک شاندەکەی لە ئاستێکی نزمتردا بێت یان مەبەستی بە بەفیڕۆدانی کات بێت. 10.    هەماهەنگی نێوان وەزارەتی نەوت و دیوانی چاودێری دارایی فیدڕاڵی بۆ پێداچوونەوە بە تۆمار و بەڵگەنامەکانی بەتایبەت بە بڕی نەوتی خاو و گازی سروشتی بەرهەمهێنراو لەکێڵگەکانی هەرێم و  بەرهەمە نەوتییەکان، دەکرێت و دەبێت کار بۆ گەڕانەوەی ئەو داهاتەی لەفرۆشتنی نەوت و گازوە بەدەستدێت دەکرێت. لێرەدا پرسیارەکە ئەوەیە، ئەو ڕێوشوێنانە چین کە حکومەتی هەرێم گرتوونیەتیەبەر، یان پێویستە بیگرێتەبەر؟ ئایا حکومەتی هەرێم و وەزارەتی سامانە سروشتییەکان لە بەرەی بەرگری دەمێننەوە یان دەتوانن بەر بەو ڕێوشێنانە بگرن کە حکومەتی عێراق بەرامبەر بە دۆسیەی نەوتی هەرێم گرتوویەتیەبەر چاوەڕوان دەکرێت هەنگاوی نوێش بهاوێت.

 ئامادەکردنی: ئەنوەر کەریم كۆی داهاتی مانگی ئایاری حكومەتی هەرێمی كوردستان ( ترلیۆنێك و 213 ملیار) دینار بووە، مانگی    ئایاری رابردوو هەرێم (12 ملیۆن و 730 هەزار) بەرمیل نەوتی فرۆشتووەو بەرمیلێك نەوتی بە (100) دۆلار فرۆشتووە كۆی داهاتەكەی (ترلیۆنێك و 859 ملیار) دینار بووە، (818 ملیار) دیناری بۆ حكومەت ماوەتەوە.   داهاتی نانەوتی •    داهاتە نانەوتیەکانی هەرێم  بۆ مانگی ئایار = (164 ملیار) دینارە (کە بۆ موچە خەرج دەکرێت ئەگەر نا بەپێی زانیارییەکان بڕەکەی نزیکەی دوو هێندەیە) •    یارمەتی هاوپەیمانان بۆ هێزی پێشمەرگە = (31 ملیار 500 ملیۆن) دینار •    پشکی هەرێم لە بەشە بودجەی عێراق = (200 ملیار) دینار داهاتی نەوت (هه‌نارده‌ی ده‌ره‌کی به‌ بۆری) •    هەرێمی کوردستان  لە مانگی ئایاری (2022)دا  بڕی (12  ملیۆن و 730 هەزار) بەرمیل نەوتی هەناردەکردوە لە ڕێگای  بەندەری جیهانی تورکیاوە. •    تێکڕایی نرخی نەوتی برێنت  بۆ مانگی  ئایار (112.73) دۆلارە.  •     لەبەرئەوەی هەرێم نەوتەکەی بە (12) دۆلار کەمتر دەفرۆشیت، واتە تێکڕا نەوتی بە (100.73) دۆلار فرۆشتووە. کەواتە: (12  ملیۆن و 730 هەزار) بەرمیل X (100.73) دۆلار = (1 ملیار و 282 ملیۆن و 292 هەزار  و 900) دۆلار. واتە بە دینار دەکاتە: (1 ملیار و 282 ملیۆن و 292 هەزار  و 900) دۆلار X (1450) دینار = (1 ترلیۆن 859 ملیار و 324 ملیۆن و 705 هەزار) دینار. •    بەپێی دواین ڕاپۆرتی دیلۆیت (56%)ی داهاتی نەوت خەرجی تێچوونەکەتی و (44%) دەمێنتەوە بۆ وەزارەتی سامانە سروشتییەکان. -    کەواتە: (1 ترلیۆن 859 ملیار و 324 ملیۆن و 705 هەزار) دۆلار  X (56%) = (718 ملیۆن و 84 هەزارو 24) دۆلار دەڕوات بۆ خەرجی پرۆسەی نەوت. واتە بەدینار دەکاتە: (718 ملیۆن و 84 هەزارو 24) دۆلار X ((1450 دینار = (1 ترلیۆن و 41 ملیار و 221 ملیۆن و 834 هەزار و 800) دینار خەرجی نەوتە. -    (1 ترلیۆن 859 ملیار و 324 ملیۆن و 705 هەزار) دۆلار  X (44%) = (564 ملیۆن و 208 هەزارو 876) دۆلار داهات دەمێنێتەوە. داهاتی نەوت بە دینار دەکاتە: (564 ملیۆن و 208 هەزارو 876) دۆلار X (1450) دینار= (818 ملیار و 102 ملیۆن و 870 هەزار و 200) دینار. کۆی داهات لە مانگی ئایار 2022 (دینار) •    (818 ملیار و 102 ملیۆن و 870 هەزار و 200) داهاتی نەوت + (200 ملیار) پشکی هەرێم لە بەشە بودجەی عێراق + (164 ملیار) داهاتی ناوخۆ + (31 ملیار 500 میلۆن) هاوپەیمانان = (1 ترلیۆن و 213 ملیار و 602 ملیۆن و 870 هەزار و 200) دینار 

  درەو: بە واژۆی سەرجەم ئەندامانی ئەنجومەنی شارەوانی سلێمانی نوسراوێك ئاراستەی داواكاری گشتی كراوە بۆ راگرتنی كاركردن لە دوو موڵكی گرانبەها لە گەڕەكی كارێزە وشكی شاری سلێمانی. دوای ئەوەی (درەو) بڵاویكردەوە  لەنزیك گردی زەرگەتە و لەبەردەم پەیمانگای  پەروەردەی وەرزشی و كۆلیجی سەلاحەدینی  ئەهلی موڵكێكی دوو دۆنمی كە بەهاكەی بەزیاتر لە (15 ملیۆن) دۆلار دەخەمڵێندرێت، لەلایەن وەبەرهێنانی سلێمانیەوە بەرەزامەندی شارەوانی سلێمانی دەدرێتە كۆمپانیایەك و لە بری وەبەرهێنان نەخۆشخانەیەكی ئەهلی لەسەر درووست دەكات. رۆژی چوارشەممە ئەنجومەنی شارەوانی سلێمانی لە كۆبونەوەی ئاسایی خۆیدا بە واژۆی سەرجەم ئەندامانی كە بەرێوەبەری شارەوانی و وەبەرهێنان و كشتوكاڵی سلێمانی تێدایە نوسراوێكیان ئاراستەی داواكاری گشتی كردووەو تیایدا داوا دەكەن: لێكۆڵینەوە لەسەر دابینكردنی چەند پارچە زەویەك بكرێت لەوانە ئەو دوو پارچە زەویە گرانبەهایەی كە لە گەڕەكی كارێزەوشكی سلێمانیە. ئەندامانی ئەنجومەنی شارەوانی سلێمانی ئەو زەویانە بە هەدەردانی موڵك و ماڵی گشتی ناو دەبەن و داوای راگرتنی كاركردن دەكەن لەسەر ئەو موڵكانە كە لە ئێستادا كاری لەسەر دەكرێت، داواش دەكەن زەویەكان بگەڕێندرێنەوە بۆ بەرژەوەندی گشتی. ئەو دوو موڵكەی ئەندامانی ئەنجومەنی شارەوانی داوای راگرتنی دەكەن، لە ئێستادا كاری لەسەر دەكرێت و بە پێی ئەو تابلۆیەی لەسەر پرۆژەكە دانراوە، پرۆژەكە لەلایەن دەستەی وەبەرهێنانی سلێمانیەوە سەرپەرشتی دەكرێت و نەخۆشخانەیەكی ئەهلی لەسەر دروستدەكرێت.         هەواڵی پەیوەندیدار http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=10385  

(درەو):  چین ئاستی جموجوڵەكانی خۆی لە هەرێمی كوردستانی عێراق خێراتر كردووە، ئەمە وەكو هەوڵێك بۆ چەسپاندنی هەژموونی خۆی لەو ناوچەدایە، بەڵام هەڵوێستی كوردەكان لەبارەی بەهێزكردنی پەیوەندییەكانیان لەگەڵ چیندا، بەناڕۆشنی ماوەتەوە، بەتایبەتیش كە دوای (7) ساڵ لە كردنەوەی كونسوڵگەری چین لە هەولێَر هێشتا هەرێم نوێنەرایەتی خۆی لە پەكین نەكردوەتەوە.   ڤایرۆسی كۆرۆنا دەرفەتی ئەوەی بە چین بەخشی پەیوەندییەكانی لەگەڵ ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بەشێوەیەكی گشتیی بەهێز بكات، ڤاكسین‌و پێداویستی تەندروستی بە وڵاتانی ناوچەكە بەخشی، هەروەك بەرپرسان‌و گەلانی ناوچەكەش نیگەرانی خۆیان لە كشانەوەی ئەمریكا نیشاندا كە بۆشاییەكی بەجێهێشتووەو هێزەكانی تری وەكو چین‌و روسیا دەیانەوێت پڕی بكەنەوە.  هەنگاوە تاكلایەنەكان سەرباری هەوڵی چین بۆ فراوانكردنی هەژموونی خۆی لە عێراق كە هەرێمی كوردستانیش بگرێتەوە، بەڵام پێدەچێت هەرێمی كوردستان (پەكین)ی بەجێهێشتبێت بۆ ئەوەی تاكلایەنە هەنگاو بۆ بەهێزكردنی پەیوەندییەكانی لەگەڵ هەرێمدا هەڵگرێت، چونكە ماوەی (7) ساڵە چین كوسنوڵگەری خۆی لە هەرێم كردوەتەوە، بەڵام هەرێم تائێستا نوێنەرایەتی دیپلۆماسی لە پەكین نییە.  هەردوو توێژەر (سەردار عەزیز) راوێژكار لە پەرلەمانی كوردستان‌و (محەمەد شەریف) مامۆستای وانەبێژە لە بەشی پەیوەندییە نێودەوڵەتی‌و دیپلۆماسییەكان لە زانكۆی كوردستانی هەولێر، لە توێژینەوەیەكدا كە پەیمانگای واشنتۆن بۆ سیاسەتی خۆرهەڵاتی نزیك بڵاویكردوەتەوە دەڵێن" لەكاتێكدا چین لە هەموو بوارەكانی هەرێمی كورستاندا گەشە دەكات، بەڵام بەشێوەیەكی روون پەیوەندییەكە بەشێوەیەكی تاكلایەنە ماوەتەوە".  كوسنوڵگەری چین لە هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2014دا كرایەوە، ئەوەش لەكاتێكدا هەرێم ئامادەكاری دەكرد بۆ جەنگەكەی لەگەڵ رێكخراوی "داعش"دا، ئەم هەنگاوە وەكو جۆرێك لە هاوسۆزی پەكین بوو لەگەڵ هەرێم، بەڵام روبەڕووی هەنگاوی هاوشێوە نەبووەوە لەلایەن هەرێمەوە.  لەبارەی ئەم هەنگاوەوە بەرپرسێك لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا دەڵێ" كردنەوەی كوسنوڵگەری لە هەرێم لەلایەن پەكیینەوە، قۆستنەوەی لاوازیی هەرێمە لەلایەن چینەوە، لەكاتێكدا كە هەموو هەوڵەكانی خۆی خستوەتەگەڕ بۆ مانەوە‌و بەردەوامبوون".  سەردار عەزیز‌و محەمەد شەریف لە توێژینەوەكەیاندا دەڵێن" بەبێ لەبەرچاوگرتنی پاڵنەرەكان، پەیوەندی دووقۆڵیی لەگەڵ چیندا بەلای دەستەبژێری دیپلۆماسییەوە  لە هەرێم گرنگە، چونكە درك بە بایەخی ئەندامێتی هەمیشەیی چین لە ئەنجومەنی ئاسایش دەكەن".  چین كە ئەندامی هەمیشەیی ئەنجومەنی ئاسایشە، دواین دەوڵەتە كوسنوڵگەری خۆی لە هەولێر كردوەتەوە، ئەمەش رەنگە وەكو وەڵامدانەوەیەك بێت بۆ خواستی گەورە دیپلۆماتكاران لە هەرێم. سەرباری هەوڵەكانی بۆ چەسپاندنی هەژموونی خۆی لە هەرێم كە ئەوەش ئامانجێكە‌و دەیەوێت لەرێگەی كەناڵە نافەرمییەكانەوە بەدی بهێنێت، بەڵام پەكین هێشتا ترسی هەیە لە پەیوەندییە دیپلۆماسییە فەرمییەكان لەگەڵ كوردستانی عێراقدا.  پێدەچێت پەكین لەوە بترسێت دانپێدانانی بە هەرێمی كوردستاندا پاڵ بە هەرێمەكانی چینەوە بنێت بۆ ئەوەی داوای رۆڵی خۆیان لە سیاسەتی دەرەوەی وڵاتەكەیاندا بكەن.  حكومەتی ناوەندیی پەكین هەموو رەهەندەكانی چالاكی سیاسی‌و ئابوری‌و كۆمەڵایەتی قۆرخكردووە، ئەمەش رێگرە لەوەی حكومەتی هەرێمەكان بۆچونی خۆیان بدەن لەبارەی دروستكردنی بڕیار لەسەر ئاستی دەرەوە، لەپاڵ ئەمەشدا چین نایەوێت لەبارەی سیاسەتی دەرەوەی خۆی بڕیارێك بدات كە ببێت بە هەڕەشە لەسەر ئەم بارودۆخە لەناوخۆی وڵاتەكەیدا.  لەڕوانگەی هەڵوێستی حزبی شیوعی دەسەڵاتداری چینەوە كە هەموو ئارەزویەكی جوداخوازانە رەتدەكاتەوە لەبارەی (تایوان)‌و (هۆنگ كۆنگ)ەوە، پەكین رەتیدەكاتەوە پەیوەندی لەگەڵ هیچ قەوارەیەكی نیمچە حكومیدا گرێبدات.  بەگوێرەی ئەوەی توێژینەوەكەی پەیمانگای واشنتۆن باسی كردووە، چین دەیەوێت رێگری بكات لەوەی هەرێمی كوردستانی عێراق پەیوەندی دیپلۆماسی لەگەڵ تایواندا گرێبدات.  بەڵام پەكین قسەیەكی زۆر جیاواز دەكات، (نی روچی) كونسوڵی گشتی چین لە هەولێر دەڵێ" هەرێم ئۆفێسی لە پەكین نەكردوەتەوە چونكە داواكاری لەمبارەیەوە پێشكەش نەكردووە".  فەلاح مستەفا گەورە راوێژكاری سەرۆكی هەرێمی كوردستان دەڵێ" هەرێم پلانی هەیە بۆ زیادكردنی ژمارەی نوێنەرایەتییەكانی لەسەر ئاستی جیهان، لەناویشیاندا لەناوچەی خۆرهەڵاتی ئاسیا، بەڵام ئەم هەنگاوە روبەڕووی ژمارەیەك ئاڵنگاری بوەتەوە". فەلاح مستەفا ئاماژە بەوە دەكات، كەمكردنەوەی پشكی كوردستان لە بودجەدا لەلایەن بەغدادو شەڕی داعش‌و هاتنی ئاوارو پەنابەرانی ناوخۆ لەپاڵ پاشەكشێی نرخی نەوت لەسەر ئاستی جیهان وایان كردووە هەرێم نەتوانێت داواكاری پێشكەش بكات بۆ كردنەوەی ئۆفێسی فەرمی لە پەكین.  كەناڵە نافەرمییەكان سەرباری مەترسییەكانی لەبارەی پەیوەندی لەگەڵ هەرێم، پەكین لەرێگەی جموجوڵەكانییەوە دەیەوێت پەیوەندی لەگەڵ كوردستانی عێراق بەهێز بكات، كونسوڵگەری چین لەرێگەی كەناڵە نافەرمییەكانەوە ئەم كارە دەكات.  دانپێدانانی دەستوریی عێراق بە هەرێمی كوردستان‌و كاردانەوەكانی دوای ریفراندۆمەكەی 2017، ترسی پەكینی لەبارەی ململانێ جوداخوازەكانی ناوخۆی عێراق كەمكردەوە.  هەردوو توێژەر سەردار عەزیز‌و محەمەد شەریف دەڵێن: چین زیاتر لەوەی جەخت بخاتەسەر دروستكردنی پەیوەندی لەگەڵ حكومەتدا جەخت دەخاتەسەر  پەیوەندی لەگەڵ حزبە سیاسییەكان، حكومەتی پەكین بەشێوەیەكی تایبەتی دەیەوێت كادیری حزبە دیارەكانی وەكو یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و پارتی دیموكراتی كوردستان‌و بزوتنەوەی گۆڕان رابكێشێت". ئەو دوو توێژەرە باسلەوە دەكەن" ساڵانە دوو وەفد بانگهێشتی چین دەكرێن، یەكێكیان پێكدێت لە ئەندامانی حزب‌و ئەوی تر بریتییە لە بەرپرسە حزبییەكان  لەسەر ئاستی مامناوەند. لەڕاستیدا گومان لە بوونی چین‌و فراوانبوونی لە هەرێمی كوردستان‌و عێراقدا تادێت زیاتر دەبێت". ئاماژەیان بەوەشكردووە" لەكاتێكدا پرۆژە زەبەلاحەكانی چین وەكو یەك عێراق‌و كوردستانیش بەلای خۆیاندا رادەكێشن‌و زۆرێك لە هێزە سیاسییەكانی عێراق رەوتی گەشەكردن لە دیموكراتی بەباشتر دەزانن، بەڵام پەرەسەندنی گرژییەكانی نێوان چین‌و ئەمریكا لەسەر ئاستی جیهان نیگەرانكەرە بۆ سەركردە لۆكاڵییەكان".  سەرباری بێدەنگیی كوردەكان‌و پەكین لەوەی كە حكومەتی هەرێمی كوردستان نوێنەرایەتی دیپلۆماسی لە چین نەكردوەتەوە، بەڵام پێدەچێت هەردوولا هاوڕا بن لەسەر هێشتنەوە بارودۆخەكە وەكو ئەوەی كە هەیە.  ناكرێت كوردەكان بەهۆی ئەم بابەتەوە دەستبەرداری وەبەرهێنانی چینی‌و سودەكانی بن، هەروەك چینیش سودمەندە لە فراوانكردنی بواری هەژموونی خۆی لە عێراق‌و ناوچەكەدا بەگشتیی، ئەمەش لەرێگای كەناڵی نافەرمییەوە.  وەزارەەتی كشتوكاڵی هەرێمی كوردستان لەگەڵ گروپی نێودەوڵەتی كۆمپانیای "پاوەر چاینا"ی چینیدا یاداشتی لێكتێگەیشتنی ئیمزاكردووە بۆ بنیادنانی چوار بەنداو لە هەرێم.  بێگەرد تاڵەبانی وەزیری كشتوكاڵ‌و سەرچاوەكانی ئاو لە هەرێم وتی: كۆمپانیا چینییەكە گرێبەستێكی باشتری بە هەرێم داوە كە خەرجییەكەی كەمترە.  لە ساڵی 2020دا چین گرێبەستێكی ئیمزا كرد بۆ گەشەپێدانی پرۆژەیەكی نیشتەجێبوون بە بەهای (5 ملیار) دۆلار لە هەولێر‌و ناوی لێنا "هەپی سیتی" واتە "شاری دڵخۆشیی".  سەرچاوە: رۆژنامەی العرب  

(درەو): هێنانی دەرمان لە بەغدادەوە، مشتومڕی لەنێوان بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی سلێمانی‌و پەرلەمانتارانی فراكسیۆنی (نەوەی نوێ) لە پەرلەمانی عێراق   درووستكردووە. فراكسیۆنی (نەوەی نوێ) بەڕێوەبەری تەندروستی سلێمانی تۆمەتبار دەكات بەوەی ئەو بڕە دەرمانە وەرناگرێت كە لەلایەن وەزارەتی تەندروستی عێراقەوە بۆ سلێمانی دابینكراوە، بەڕێوەبەرەكەش دەڵێ" ئەو دەرمانانەی ئەوان دەیڵێن (موغەزی)یەو ئێمە كۆگاكانمان پڕە لەو دەرمانەو پێویستمان نیە، دەمانەوێت ئەو دەرمانانەمان بۆ بنێرن كە پێویستمانە". دوو قسەی جیاواز لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رێبوار ئەوڕەحمان وتەبێژی فراكسیۆنی نەوەی نوێ لە بەرلەمانی عێراق رایگەیاند: لەئێستادا (230) پالێت بەشە دەرمانی خەڵكی شاری سلێمانی لە كۆگاكانی دەرمانە لە بەغداد، دكتۆر سەباح هەورامی بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی سلێمانی ناچیت ئەو دەرمانانە وەربگرێت. لەبەرامبەردا دكتۆر سەباح هەورامی بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی سلێمانی دەڵێ" ئەو دەرمانانەی ئێمە لە بەغداد وەرمان نەگرتووە، بریتییە لە یەكجۆر (موغەزی) كە پێی دەوترێت (گلكۆز سەلاین)، لەو جۆرە ئێمە زۆر لە بڕی پێویست زیاترمان هەیەو تەنانەت دەتوانین هاوكاری شوێنی تریش بكەین، دەمانەوێت لەبری ئەو (موغەزی)یانە، دەرمانی تر وەربگرین".  بەپێی ئەو بەڵگەنامانەی لە بەرێوەبەرایەتی تەندروستی سلێمانی دەست (درەو) كەوتوون، (600) پالێت ئاوی موغەزی بۆ سلێمانی دابینكراوە، بڕی (400) پالێت وەرگیراوەو  زیاتر لە (200) پالێت ماوە، لەو (400) پالێتەی وەرگیراوە بڕی (200) پالێتی هێشتا ماوەو لە كۆگاكاندایە، ئاوی موغەزی لە لایەن كۆمپانیای پایۆنێرەوە لە سلێمانی درووست دەكرێـت و دەبرێتە بەغداد و دواتر لە وەزارەتی تەندروستی لەبەغدادەوە دابەشی پارێزگاكانی دیكەی عێراق دەكرێت و پارێزگای سلێمانیش لە بەغدادەوە وەری دەگرێتەوە. بەڵگە نامە: وتەبێژی فراكسیۆنی نەوەی نوێ باسلەوەدەكات، لیستی ئەو دەرمانانەی كە خستویانەتە بەردەستی وەزارەتی تەندروستی عێراق، لە دكتۆر ئومێد عەلی بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی (شار) لە سلێمانی وەریانگرتووەو بەپێی پێداویستی ئەوان داوای لیستی دەرمانەكانیان كردووە. بەڵگە.... لیستی ئەو دەرمانانەی كە فراكسیۆنی نەوەی نوێ ئاراستەی وەزارەتی تەندروستی عێراقی كردووە: بەڵگە:   وتەبێژی فراكسیۆنی نەوەی نوێ لە كۆنگرە رۆژنامەوانیەكەیدا ئاماژەی بەوەكرد: ئێمە لە 27/3/2022 داواكاریمان كردووە پێداویستیە پزیشكییەكان بۆ نەخۆشخانەكانی سلێمانی دابینبكرێت‌و تەحەدای دكتۆر سەباح هەورامی دەكەم یەك نوسراومان پیشان بدات كە داوای بڕە دەرمانیان كردبێت. (درەو) ئەو پرسیارەی ئاڕاستەی تەندروستی سلێمانی كردو لە وەڵامدا ژمارەیەك بەڵگەنامەیان خستەڕوو كە تایبەتە بەو نوسراوانەی ئاڕاستەی وەزارەتی تەندروستی‌و بەرپرسە باڵاكانی عێراقیان كردووە بۆ دابینكردنی دەرمان: بەڵگەنامەكان:  

درەو: راپۆرتی: پەیمانگای كوردی بۆ هەڵبژاردن بە پاڵپشتی (NED) ڕاپۆرتی شیکاری "لێکەوتەکانی یاسای نوێی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق" پرۆژەیەکی هاوبەشی "پەیمانگەی کوردی بۆ هەڵبژاردن –KIE" و  "سندوقی نیشتمانی لەپێناو دیموکراسی- NED"یە، کە (ئارام جەمال و ئۆمێد مەحمود) ئامادەیان کردووە، لە دووتوێی (111) چاپدەکرێت و درەو دەقی ڕاپۆرتەکە بڵاودەکاتەوە، ناوەڕۆکی ڕاپۆرتەکە لە شەش بەش پێکهاتووە؛ بەشی یەکەم بە پشکنین و دەرخستنی خاڵە جیاوازەکانی نێوان یاسای هەڵبژاردنی نوێی (٢٠٢٠) و یاساکانی هەڵبژاردنی پێشخۆی دەستپێدەکات.  لە بەشی دووەمدا پرسی "کاندیدی تاکەکەس" وەک کارەکتەرێکی  خاوەن دەنگ و پێگە دەکاتە بابەتی بەراوردکاری نێوان ئەو دوو نەوەیە لە یاساکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق.  راپۆرتەکە بەوەشەوە ناوەستێت و دەست بۆ پرسی "کۆتای ژنان" دەبات و هەڵسەنگاندن بۆ ئەو فاکتەرانە دەکات کە لەپشت زیادکردنی ژمارەی نوێنەرانی ژنەوەن لە پێنجەمین خولی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا. بەشی چوارەمی راپۆرتەکە سەرنج دەخاتە سەر پرسی کەمبوونەوەی ژمارەی کاندید لە دوا هەڵبژاردنی ئۆکتۆبەری (٢٠٢١)دا و بنکۆڵی لە رەگ و ریشەی ئەم پرسە تازەیە دەکات. لە بەشی پێنجەمدا کەڵکەڵەی راپۆرتەکە ئەوەیە بەراودکارییەک بکات لە ریژەی گۆڕینی دەنگ بۆ کورسی لەنێوان سیستمی هەڵبژاردنی لیستی نوێنەرایەتی رێژەیی و سیستمی هەڵبژاردنی زۆرینەی یەکدەنگی نەگوێزراوەدا. بەشی کۆتایی راپۆرتەکە تەرخانکراوە بۆ پرسی "عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی" و بە رۆچوون بە نێو هەموو هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقدا و بە پۆلێنکردنی جۆرەکانی قەبارەی بازنەکانی هەڵبژاردنیان ئاستی دەستەبەرکردن و بەدیهێنانی عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی لە هەریەکەیاندا تاووتوێکراوە.  پوختەی ڕاپۆرت دەستپێک هەریەک لە یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠ و ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە رۆژی (١٠-١٠-٢٠٢١)دا، دوو رووداوی یەکترتەواوکەری گەورەن لە ژینگەی تەشریعی هەڵبژاردن و لە سوڕی ژیانی هەڵبژاردنەکانی عێراقدا، کە پێویستی بەوەیە شیکاری بۆ لێکەوتەکانی بکرێت. لەو چوارچێوەیەدا ئەم راپۆرتە هەوڵیداوە یاسای هەڵبژاردنی ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠ بکاتە بنەما و ئاوێنەیەک بۆ ئەوەی هەموو یاساکانی هەڵبژاردنی پێشوتر بخانە دۆخی بەراوردکارییەوە لەگەڵیدا و گرنگترین ئەو جیاوازیانە بخاتەڕوو کە لەنێوان دەقی یاسا نوێکەی هەڵبژاردن و دەقی هەموو یاساکانی هەڵبژاردنی پێشخۆیدا هەیە.  دیارە لەو جیاوازیانەی یاسای نوێی هەڵبژاردن هێانویەتیە ناوەوە و ئەم راپۆرتە کەشفیکردون، زۆرو کەم، کاریگەری خۆیان بەسەر پرۆسەی هەڵبژاردنی ئۆکتۆبەری (٢٠٢١)ەوە بەجێهێشتووە و لەسەر ئەرزی واقیع چەند دەرهاویشتە و لێکەوتەیەکیان بە داتا و ژمارە خستۆتەوە، کە جێکەی لەسەر وەستان و شیکارکردنە.  بەشی یەکەم: بەەراوردی نێوان یاسای هەڵبژاردنی نوێی عیراق و یاساکانی پێشخۆی لە دوای ساڵی (٢٠٠٣)وە، هەر هەڵبژاردنێکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق یاسایەکی تایبەت بە خۆی  هەبووە، جا یان ئەوەتا یاسایەکی نوێ بۆ هەڵبژاردنەکە دەرچووەو یاسای هەڵبژاردنەکەی پێشخۆی هەڵوەشاندۆتەوە، یان ئەو یاسایەی بەرکار بووە  هەموارکراوەتەوە و بەپێی خواست و بەرژەوەندی فراکسیۆنی زۆرینە، هەندێک گۆڕانکاری تێدا ئەنجامدراوە.  کۆی ئەو یاسایانەی هەڵبژاردن، کە لە دوای ساڵی (2003)وە بە ئامانجی ڕێکخستنی خولەکانی پرۆسەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەرچوون، لە خشتەی ژمارە (١-١)دا خراوەتەڕوو؛ خشتەی ژمارە (١-١) لەم بەشەدا تیشک خراوەتە سەر ناساندنی یاساکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق: بەو پێیەی کە یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق یاسای ژمارە (٩)ی ساڵی (٢٠٢٠) بە کۆمەڵێک جیاوازی خۆی لە هەموو یاساکانی هەڵبژاردنی پێشخۆی جیادەکاتەوە، لەم بەشەدا هەوڵدراوە بەراوردی نێوانیان بخرێتەڕوو: یەکەم: تۆماری دەنگدەران خشتەی ژمارە (١-٢) دووەم: مەرجەکانی دەنگدەر سێیەم: مەرجەکانی خۆپاڵاوتن خشتەی ژمارە (١-٣) چوارەم: مەرجی خۆپاڵاوتنی کاندیدی تاکەکەسی پێنجەم: مەرجی بڕوانامە بۆ خۆپاڵاوتن خشتەی ژمارە (١-٤) شەشەم: بازنەکانی هەڵبژاردن حەوتەم: سیستمی هەڵبژاردن هەشتەم: لایەنی بڕیاردەری وادەی هەڵبژاردن نۆیەم: دانانی بارمتەی دارایی دەیەم: پڕکردنەوەی کورسی چۆڵبوو یازدەیەم: دەسەڵاتی دیاریکەری شوێنی تایبەت بە بانگەشەی هەڵبژاردن دوازدەیەم: جیاوازی (٥%)ی وێستگەیەکی هەڵبژاردن  سیازدەهەم: کۆمپانیای جیهانی بۆ چاودێریکردنی ئامێرە تەکنەلۆژییەکان  دەرەنجامەکانی بەشی یەکەم •    بناغەی هەموو یاساکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە فەرمانی کاتی هاوپەیمانان ژمارە (٩٦)ی ساڵی (٢٠٠٤)ەوە سەرچاوەیگرتووە و کاریگەری ئەو یاسایەیان زۆر پێوە ماوەتەوە. •    یاساکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق سەقامگیریی تەشریعیان تێدا نییە و بە ئەندازەی ژمارەی هەڵبژاردنە ئەنجامدراوەکان یاسای هەڵبژاردنیش هەموارکراوەتەوە و دەرچووە. •    یاساکانی هەڵبژاردن لە قۆناغی لیستی نوێنەرایەتی رێژەییدا جار لەدوای جار بەرەو پەراوێزخستن و خنکاندنی  دوو بکەر رۆیشتوون: حزبە بچووکەکان و کاندیدی تاکەکەسی. •    یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠ لە زۆر رووەوە دابڕانێکی گەورەی لە نێوان خۆی و یاساکانی هەڵبژاردنی پێشخۆیدا کردووە.  •    یاسای هەڵبژاردنی ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠ فەرهەنگ و ئەدەبیاتی هەڵبژاردنی تا ئاستێک گۆڕی و کۆمەڵێک چەمک و زاراوەی نوێی هێنایە ئاراوە. بەشی دووەم: پێگەی "کاندیدی تاکەکەسی" لە یاسای نوێی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا ئەو یاسایانەی لە دوای ساڵی (٢٠٠٣)ەوە هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیان رێکخستووە تا رادەیەک هەموویان بە شێوەیەکی لاواز مامەڵەیان لەگەڵ پرسی کاندیدی تاکەکەسیدا کردووە، تەنها یاسای هەڵبژاردنی ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢١ نەبێت کە پێگەی کاندیدی تاکەکەسی بردە قۆناغێکی پێشکەوتووەوە. -    پێگەی کاندیدی تاکەکەسیلە یەکەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا -    پێگەی کاندیدی تاکەکەسیلە دووەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا -    پێگەی کاندیدی تاکەکەسی لە سێیەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا -    پێگەی کاندیدی تاکەکەسی لە چوارەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا -    پێگەی کاندیدی تاکەکەسی لە پێنجەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا (هەڵبژاردنی پێشوەختە) دەرەنجامەکانی بەشی دووەم پەیوەست بە پێگەی کاندیدی تاکەکەسی لەناو یاساکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا، ئەم بەشەی راپۆرتەکە بەم دەرەنجامانە گەیشتووە: •    هەموو یاساکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق (جگە لە یاسای ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠) دەرفەتێکی بچوکیان لەبەردەم ئەو کەسانەدا رەخساندووە کە دەیانەوێت وەک کاندیدی تاکەکەسی بەشداری لە هەڵبژاردنەکاندا بکەن و تەنانەت بە قەوارەی سیاسی و لیستی تاکەکەسی ناوبراون. •    لە لیستی نوێنەرایەتی رێژەییدا، کۆکردنەوەو گواستنەوەی دەنگەکان وادەکات کە (دابەشکاری هەڵبژاردن) بە جۆرێک بەرز بێت، کە دەرفەتی بردنەوەی کورسی لەلایەن کاندیدی لیستی تاکەکەسییەوە زۆر بەرتەسک ببێتەوە، چونکە ئەوە تەنها کاندیدی لیستی تاکەکەسییە کە دەبێت بە دەنگی خۆی دەربچێت و دەنگی هیچ کاندیدێکی دیکەی بۆ ناگوێزرێتەوە، بەڵام زۆربەی کاندیدە  براوەکانی سەر بە لیست، بە دەنگی گوێزراوەی کاندیدەکانی هاولیستەکەیان دەردەچن. •    سروشتی لیستی نوێنەرایەتی رێژەیی، جا لیستەکە نیمچەکراوە بێت یان داخراو، لەگەڵ سروشتی کاندیدی تاکەکەسیدا ناگونجێت و بە زۆر خزێنراوەتە ناویەوە و تەنێکی نامۆیە بەو سیستمە، وەکچۆن سیستمەکانی هەڵبژاردنی زۆرینەش نامۆن بە لیست و بە زۆر بۆیان داتاشیوە، وەک سیستمی هەڵبژاردنی دەنگی کۆمەڵبەندی پارتی (PBV) .   •    هەتا یاسای هەڵبژاردن رێگە بە ژمارەی زیاتری کاندیدانی لیست بدات، دەرفەتی دەرچوونی کاندیدی تاکەکەسی کەمتر و بەرتەسکتر دەبێتەوە. بەشی سێیەم: پێگەی ژن لە یاسای نوێی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا  ئەو چەقبەستووییەی لە بیرکردنەوەماندا بەرامبەر کۆتای ژنان هەبوو، تا چەند یاسای نوێی هەڵبژاردنى ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق شڵەقاندی و ئۆفەری تازەی هێنایەپێش، لە کاتێکدا لیستی نوێنەرایەتی رێژەیی هەر بە دەوری ئەو رێژەیەدا دەسوڕایەوە کە یاسای هەڵبژاردن بۆی دیاریکردبوو.. کۆتای ژنان لە تەشریعاتی هەڵبژاردنەکانی عێراقدا خشتەی ژمارە (٣-١) سیستمەکانی هەڵبژاردن و کۆتای ژنان  کۆتای (٢٥%)ی ژنان بە ئەنجامی جیاوازەوە خشتەی ژمارە (٣-٢) دەرەنجامەکانی بەشی سێیەم •    یاسای نوێی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠، دەرفەتی لەبەردەم ژناندا رەخساند کە بە رێژەی (٢٥٪) سوود لە کۆتای ژنان وەربگرن، ئەگەرچی ئەو رێژەیە لە خوار ئەو بڕیارەی کۆنگرەی پەکینەوەیە، کە داوای رێژەی سەروو (٣٠٪) دەکات. •    سیستمی هەڵبژاردنی لیستی نوێنەرایەتی ژمارەی ئەو ژنانە لەو رێژەیەدا گەمارۆ دەدات کە بە یاسا رێژەی سەدی کۆتای ژنانی دیاریکردووە، واتە ئەو رێژەیەی لە یاسای هەڵبژاردندا بۆ کۆتای ژنان دیاریکراوە، ئەم سیستمی هەڵبژاردنە هاوکار و یارمەتیدەر نییە بۆ ئەوەی ژمارەی کاندیدانی ژن لە دەرەوەی کۆتاکەوە دەربچێت. •     گۆڕینی سیستمی هەڵبژاردن لە یاسای نوێی هەڵبژاردندا بۆ سیستمی هەڵبژاردنی یەک دەنگی نەگوێزراوە، رەنگدانەوەی ئەرێنی هەبووە لەسەر تێپەڕاندنی ژمارەی ئەو ژنانەی کە رێژەی سەدیی کۆتای ژنان سنورداریکردووە، بە بەڵگەی ئەوەی (١٢) کاندیدی ژن لە سەروو ئەو رێژەیەوە بە دەنگی خۆیان دەرچوون. •    سیستمی نوێی هەڵبژاردن زەمینە دەڕەخسێنێت بۆ دەرکەوتنی سەرکردەی ژن لە کایەی سیاسیدا، بە هۆکاری ئەوەی دەنگی کاندید ناگوێزرێتەوە و  ژنان بە دەنگی خۆیان دەردەچن، لەکاتێکدا ئەو دەرفەتە لە سیسمی هەڵبژاردنی لیستدا ناڕەخسێنێت.  بەشی چوارەم: یاسای نوێی هەڵبژاردنی عێراق و کەمبوونەوەی ژمارەی کاندید سروشتی کارکردنی سیستمی هەڵبژاردنی لیستی نوێنەرایەتی رێژەیی پاڵ بە حزبەوە دەنێت ژمارەی کاندیدەکانی ناو لیستەکەی زۆر بکات بۆئەوەی لەوسەرەوە کۆی دەنگەکانی ناو لیستەکەی کۆبکاتەوە و کورسی بباتەوە، بەڵام لە سیستمی هەڵبژاردنی یەک دەنگی نەگوێزراوەدا بە پێچەاونەوە هەتا حزبێک ژمارەی کاندیدەکانی کەمتر بکاتەوە ئەگەری بردنەوەی کورسی بازنەکەی زیاتر دەبێت.. یەکەم: شێوازی گۆڕینی دەنگ بۆ کورسی: خشتەی ژمارە (٤-١) دووەم: زیادبوونی ژمارەی بازنەکانی هەڵبژاردنەکان سێیەم: کەمبوونەوەی ژمارەی کورسی بازنەکان خشتەی ژمارە (٤-٢)  دەرەنجامەکانی بەشی چوارەم •    کەمی ژمارەی کاندید لێکەوتەیەکی سیستمی هەڵبژاردنی یەک دەنگی نەگوێزراوەیە، چونکە دەنگی کاندید ناگوێزرێتەوە هەتا حزب ژمارەیان زیاد بکات. •    زۆریی ژمارەی کاندید سیفەتێکی دانەبڕاوە لە سیستمی هەڵبژاردنی لیستی نوێنەرایەتی رێژەیی، جونکە لەم سیستمەدا دەنگی کاندید دەگوێزرێتەوە و قەبارەی بازنەی هەڵبژاردنیش گەورەیە. •    یاساکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە سەروبەندی پیادەکردنی لیستی نوێنەرایەتی رێژەییدا هاوکار بوون لە زیادکردنی ژمارەی کاندیددا، بە بەڵگەی ئەوەی رێگەیان داوە بە لیستەکان کە دوو ئەوەندەی ژمارەی کورسییەکانی هەر بازنەیەکی هەڵبژاردن کاندیدیان هەبێت.    •    زۆریی ژمارەی کاندید لە کێبڕکێی هەڵبژاردندا، لەوسەرەوە ئەگەری لاوازبوونی نوێنەران لەناو پەرلەماندا زیاتر دەکات، کە دیارە هۆکاری ئەو زۆرییەش بۆ سروشتی کارکردنی سیستمی هەڵبژاردنەکە دەگەڕێتەوە.   بەشی پێنجەم: گۆڕینی دەنگ بۆ کورسی لەنێوان کاندیدی دەنگ گوێزراوە و نەگوێزراوەدا  کاریگەری و پەیوەندی نێوان (گواستنەوەی دەنگ) و (گۆڕینی دەنگ بۆ کورسی) لەسەر یەکتر چییەو چۆنە؟، ئایا لە نێوان دوو سیستمی هەڵبژاردندا، کە یەکێکیان دەنگی تێدا دەگوێزریتەوە و ئەوتریان دەنگی تێدا ناگوێزریتەوە، لە کامیاندا رێژەی گۆڕینی دەنگ بۆ کورسی زیاترە و هۆکارەکانی چین؟؟..  -    شێوازەکانی گۆڕینی دەنگ بۆ کورسی لە سیستمی لیستی نوێنەرایەتی رێژەییدا -    هۆکارەکانی پشت نەگۆڕینی دەنگ بۆ کورسی لە لیستی نوێنەرایەتی رێژەییدا خشتەی ژمارە (٥-١)  -    دەنگی گۆڕدراو و نەگۆڕدراو بۆ کورسی لە نێوان دوو خول و دوو سیستمی هەڵبژاردندا رێژەی دەنگی گۆڕدراو و نەگۆڕدراوی حزبەکان بۆ کورسی  لە پارێزگاکانی هەرێمی کوردستاندا ئەنجامەکانی دەنگی گۆڕدراو و نەگۆڕدراو بۆ کورسی نوێنەرایەتی، لە رێگەی ئەم خشتانەی خوارەوە رونکراونەتەوە :  خشتەی ژمارە (٥-٣)     بەشی شەشەم: عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی لە یاساکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی لە کوێی سیستمی هەڵبژاردنی لیستی نوێنەرایەتی رێژەیی و/یان سیستمی یەکدەنگی نەگوێزراوەدایە؟ چونکە دواجار ئەوە سیستمی هەڵبژاردنە کە رۆڵی دیاریکەر دەگێڕێت لە دابەشکردنی نوێنەرەکان بەسەر جوگرافیا/کانی هەڵبژاردندا.. یەکەم: عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی چییە؟ عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی پرسێکی رێژەییە و لە هەڵبژاردنە گشتییەکانەوە دێتەدەر و بەدیهاتن و دەستەبەرکردنی ئەو رێژەیە لە عەدالەت لەنێوان سەد و سفردایە و بە پێوەرەکانی {زۆرزۆر- زۆر- مامناوەند- کەم و زۆر کەم} دەپێورێت. عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی لە یاسای هەڵبژاردندا لەوێوە دێت کە ژمارەیەک کورسی/نوێنەر لەسەر بنەمای ژمارەی دانیشتوان بۆ یەکە کارگێڕییەکان تەرخان بکرێت، جا دەکرێت ئەو ژمارەیە یەک کورسی بێت یان زیاتر.  عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی ئەوەیە کە یاسادانەران لە یاسای هەڵبژاردندا وەک بازنەی هەڵبژاردن ناو لە یەکە کارگێڕییەکان بنێن و کورسییان بۆ تەرخان بکەن، بۆ ئەوەی لەوسەرەوە دەنگی دەنگدەرانی ناو سنوری یەکە کارگێڕییەکان بگۆڕێت بۆ کورسی براوەی كاندیدی دڵخوازی ناو سنوری یەکە کارگێڕییەکەی خۆیان، ئەگەر نا، ئەوا کاندید/انی دەرەوەی یەکە کارگێڕییەکەی خۆیان کورسییەکان دەبەنەوە و بەمەش لە بری عەدالەت، ناعەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی سەروەر دەبێت.  .  دووەم: سیستمەکانی هەڵبژاردن و عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی روونکردنەوەی پەیوەندی نێوان سیستمەکانی هەڵبژاردن و عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی، پێویستی بەوەیە دەستبخرێتە سەر جۆری پەیوەندی راستەوانەو پێچەوانەی نێوان هەریەک لەم سێ چەمکەی هەڵبژاردن لەگەڵ یەکتردا، کە ئەوانیش بریتین لە:  •    قەبارەی بازنەی هەڵبژاردن •    عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی •    ژمارەی بازنەی هەڵبژاردن خشتەی ژمارە (٦-١) لە نێو سیستمەکانی هەڵبژاردندا بەدیهاتنی عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی چونیەک نییە بەڵکو بە ئاستی جیاواز بەدیدێت و تەنها لەو سیستمانەدا لە لوتکەی بەدیهاتنی خۆی نزیکدەبێتەوە کە بازنەکانی هەڵبژاردنیان تاک کورسین، وەک سیستمەکانی هەڵبژاردنی زۆرینەی {براوەی یەکەم، دوو خولی، ئەڵتەرناتیڤ}، بەڵام لە بازنەی هەڵبژاردنی فرە کورسیدا ئاستی بەدیهاتنی عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی چونیەک نییەو کەوتۆتە سەر ژمارەی کورسییەکانی بازنە/کانی هەڵبژاردنەکە (واتە قەبارەی بازنەی هەڵبژاردن)، واتە هەتا ژمارەی کورسییەکانی بازنەی هەڵبژاردنەکە زۆرتر بێت بەو ئەندازەیە لە بەدیهاتنی عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی دوردەکەوینەوە و پێچەوانەکەشی راستە و بە بچوکبوونەوەی قەبارەی بازنەکە لە بەدیهاتنی نزیک دەبینەوە. لە خشتەی ژمارە (٦-٢)ی خوارەوەدا، هەوڵدراوە بە شێوەیەکی نزیکەیی پەیوەندی نێوان ئاستی بەدیهاتنی رێژەی عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی بە ژمارەی کورسی/یەکانی بازنەی هەڵبژاردنەوە بخرێتەڕوو، دیارە ئەو بەدیهاتنەش بەپێی ژمارەی دانیشتوانی بازنەی هەڵبژاردنەکەو ژمارەی ئەو یەکە کارگێریانەی دەکەونە نێو هەر بازنەیەکی هەڵبژاردنەکەوە، گؤڕانی رێژەییان بەسەردا دێت.  خشتەی ژمارە (٦-٢) عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی و قەبارەی بازنەکان لە هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا  ئەم راپۆرتە هەوڵدەدات لەبەر رۆشنایی جۆری قەبارەی بازنەی هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، راڤەو شیکاری بۆ رێژەی بەدیهاتنی عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی لە هەریەکەیاندا بکات.   بەر لەو شرۆڤەیە، هەوڵدەدەین لە رێگەی خشتەی ژمارە (٦-٣)وە زانیاری لەبارەی هەریەک لە یاساکانی هەڵبژاردن و سیستمەکانی هەڵبژاردن و کۆی ژمارەی کورسییەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و ژمارەی بازنەکانی هەڵبژاردن و جۆری ئەو لیستە دەخەینەڕوو، کە لە شەش هەڵبژاردنی رابوردودا هەبوون.  خشتەی ژمارە (٦-٣) دەرەنجامەکان •    هەر سیستمێکی هەڵبژاردن بڕێک لە ناعەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی تێدایە، بەڵام لیستی نوێنەرایەتی رێژەیی لە هەموو سیستمی هەڵبژاردنەکانی دیکە  زیاتر هەڵگری گەرای ناعەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافییە، بە تایبەتی ئەگەر یەک بازنەیی بێت.. •    هەتا قەبارەی بازنەی هەڵبژاردن بچوکبکرێتەوە بەو ئەندازەیە لە بەدیهاتنی عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی نزیکتدەبینەوە، هەربۆیە سیستمەکانی هەڵبژاردنی زۆرینە/ فرەیی، کە قەبارەی بازنەکانیان بچوکە، دەتوانن رێژەیەکی زۆر لە عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی دەستەبەربکەن.. •     یەکێک لە دەسکەوتەکانی یاسای هەڵبژاردنی ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠ بۆ دەربازبوونی دەنگدەرانی یەکە کارگێڕییەکان لە قەیرانی بێ نوێنەرایەتی ناوچەکانیان، دەقنوسکردنی سیستمی زۆرینەی یەکدەنگی نەگوێزراوەیە.. •    یەک بازنەیی، لە هەڵبژاردنە گشتییەکانی وڵاتیکی فرە نەتەوەو فرە ئایین و مەزهەبی وەک عێراقدا، کارگەی بەرهەمهێنانی ناعەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافییە و تەنانەت بەوەشەوە ناوەستێت و لەگەڵخۆیدا "عەدالەتی نوێنەرایەتی حزبی" و "عەدالەتی نوێنەرایەتی تایەفی"یش تۆخدەکاتەوە. بۆ خوێندنەوەی تەواوی ڕاپۆرتەکە بە فایلی پی دی ئێف راپۆرتەکە- دیزایبکراوی کۆتایی بۆ چاپکردن 2022 (2).pdf

رێبوار محەمەد  لەئێستادا ئابوری جیهان بەدۆخێکی ناجێگیری ئاڵۆزدا تێدەپەڕێت و بەتایبەت نرخی نەوت و گاز ، وە هۆکاری سەرەکی دەگەڕێتەوە بۆ ململانێی ئەمریکاو ڕووسیا و بەتایبەتر جەنگی ڕووسی  ـ ئۆکرانی . لەئێستادا دوو ئاراستە هەیە بۆپێشبینی نرخی نەوت و هۆکارو کاریگەریەکانی: - یەکەم ـ ئاراستەی پێشبینی دابەزینی نرخی نەوت  کە  ئەملایەنانەن و وەنرخی نەوتی برنت 106.7 دۆلارە  ئەلف ـ کۆمپانیای ڕایستاد ئینێرجی دەڵێت پێشبینی دەکەین کە 1.4ملیۆن بەرمیل نەوت ڕۆژانە خواست کەم بکات لە 101 ملیۆن بەرمیلی ڕۆژانە بۆ 99.6 ملیۆن بەرمیل ،هۆکارەکەشی دەگەڕێنێتەوە بۆ  جەنگی ئۆکرانیا،داخستنی بازاڕەکانی چین بەهۆی کۆرۆناوە،ناجێگیری بازاڕی ئابوری جیهان و هەڵاوسان بەگشتی وبەتایبەتی لەنرخەکان،دابەزینی گەشەی ئابوری. ب ـ  ئۆپێک :پێشبینی دەکەن خواست  بەبڕی 485 هەزار بەرمیل کەم بێتەوە ڕۆژانە. ج ـ  ئاژانسی وزەی نێودەوڵەتی :پێی وایەکە خواست 265 هەزار بەمیل ڕۆژانەکەم دەکات. هۆکارەکانی خاڵی ئەلف بۆ خاڵی ب، ج هەمانشتە. د ـ زیادکردنی بەرهەمی نەوت لەئەمریکا بە بڕی 300 هەزاربەرمیلی ڕۆژانە لە دوای جەنگی ئۆکرانیاوە.  دووەم ـ  ئاراستەی پێشبینی بەرزبوونەوەی نرخی نەوت کەئەم لایەنانەن :-  ئەلف :- بانکی جی ئەپی مۆرگان : پێشبینی دەکات کەنرخی نەوت بگاتە 185 دۆلار ئەگەر یەکێتی ئەورورپا بەیەکجار گەمارۆی وزە بخاتە سەر وزەی ڕووسی وە پێشنیاردەکات کە گەمارۆکان قۆناغ بەقۆناغ بێت بۆئەوەی کاریگەری دروست نەکات، لەناو وڵاتانی ئەوروپاش ڕای جیاواز هەیە و بەتایبەت ئەڵمانیا کەناڕازیە و پێشبینی زیای گەورە دەکات. ب ـ  بەڕێوەبەرایەتی زانیاری وزەی ئەمریکی :بۆچونی وایە ئەگەر بەڕێژەیەکی زۆر نەوت لەکۆگاکان دەربهێنرێت لەکۆتایدا دەبێتەهۆی بەرزبوونەوەی نرخی نەوت لەجیهان.  ئەنجام  هەردوولا بۆچونی خۆیان خستۆتە ڕوو وەئامانجی بەرەی ئەمریکا ئەوەیە نرخی نەوت دابەزێت وەکارت و سەرداوەکان لای خۆیانە  ئەوەی دەمێنێتەوە ئەوە بڕیارەکانی یەکێتی ئەوروپاو نەوتی کۆگاکان زیاتر زاڵن بۆدیاری کردنی نرخی نەوت لەئایندە  چونکە لەئێستادا ناجێگیری ئابوری و دابەزینی گەشەو هەڵاوسان دەرکەوتووەو ئەگەر لەئایندە نرخی نەوت زیاتربەرزبێتەوە ئابوری جیهان توشی پاشەکشەدەکات. تایبەت بەهەرێمی کوردستان  هەرچەند بەرزبوونەوەی نرخی نەوت داهات زیاد دەکات بۆ فرۆشیاران وهەرێمیش نەوت دەفرۆشێت بەڵام  تائێستا هیچ کاریگەری یەکی ئەرێنی دروست نەکردوە چونکە هێشتا موچە بەتەواوی نەدراوەو دواکەوتوە،پرۆژەکان وەستاون، بازاڕ پاشەکشەی کردوە و هەڵاوسانێکی زۆریش لەتەواوی نرخەکان هەیەو ئەگەر نرخی نەوت زیادبکات بێگومان هەڵاوسانی زۆرتر ڕوولەهەرێم دەکات بەهۆی بەرزبوونەوەی نرخی کاڵاو کەلوپەل لەجیهان  بەدابەزینیش خراپتر دەبێت چونکە حکومەت ئەو مووچەش نادات و بازاڕ توشی داڕمان دەبێت . وای بۆدەچم هەرێم لەهەردوو حاڵە تەکە ئابوری یەکی ناجێگیرو قەیراناوی دەبێت و  تادێت قەیران کەڵەکەدەبێت چونکە تەنها پشتی بەداهاتی نەوت بەستوە و نەوتیش ئێستا کارتێکی جەنگیە لەجیهان . نازانم کەی ئەم حکومەتەی ئێمە ئاگای بەخۆدادێتەوەو پلانێکی ئابوری  دروست دادەنێت بۆ هەرێم . لەلایەکی ترەوە بێ بارانی و ووشکەساڵی تادێت تەنگ بەهەرێم هەڵدەچنێت و ئەوەیشی هەیە مەترسی لەناوچونی هەیە.   * ماستەر لەگرێبەستی نەوت وگاز ٢٣/٤/٢٠٢٢

(درەو): پارتی قایل بووە بەوەی ھەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان بەشێوەی (فرە بازنە) بەڕێوەبچێت، بەمەرجێک دەستکاری (١١) کورسی کۆتای (پێکھاتەکان) نەکرێت. کۆتاکان وەکو مەرجی ھەڵبژاردن سەرچاوەیەک لە فراکسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی کوردستان بە (درەو)ی راگەیاند، پارتی لەبارەی ھەڵبژاردنەوە لەسەر چوار بابەت قایل بووە کە ئەمانەن: یەکەم: ھەموارکردنەوەی یاسای ھەڵبژاردن، لەمەشدا قایل بووە بەوەی ھەڵبژاردن بە شێوازی (فرە بازنەیی) بەڕێوەبچێت. دووەم: بەرێککەوتن لەگەڵ لایەنەکانی بڕیار لەسەر چارەنوسی کۆمسیۆنی ھەڵبژاردن بدرێت و ھەرچۆنێک بێت پارتی کێشەی نابێت. سێیەم: تۆماری دەنگدەران پاکبکرێتەوە. چوارەم: بەڵام دەستکاریی ١١ کورسی کۆتاکان نەکرێت، واتە کورسی کۆتاکان دابەش نەکرێت بەسەر بازنەکانی ھەڵبژاردنداو ھەر لە سنوری پارتیدا بێت و ژمارەی کورسییەکانیش کەم نەکرێتەوە. پارتی و فرەبازنەیی پارتی قایل بووە بەوەی ھەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان بەشێوەی (فرەبازنە) بەڕێوەبچێت. شێوازی (فرەبازنەیی) ھەڵبژاردن واتە ھەرێمی کوردستان دابەشبکرێت بەسەر چوار بازنەی ھەڵبژاردندا، ھەر پارێزگایەک بازنەیەکی ھەڵبژاردن بێت، ئەمە شێوازێکە کە لەدواین ھەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لە ئۆکتۆبەری ٢٠٢١دا تاقیکرایەوەو دیارترین خاڵی ناکۆکی نێوان لایەنە سیاسییەکانی ھەرێمە لەبارەی ھەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستانەوە. یەکێتی و کۆمەڵی دادگەریی و یەکگرتووی ئیسلامی و جوڵانەوەی نەوەی نوێ و سێ پەرلەمانتاری گۆڕان و سێ پەرلەمانتاری سەربەخۆ (ئەوانەی لە نەوەی نوێ جیابونەتەوە) پشتیوانی ئەم شێوازەی ھەڵبژاردن (فرە بازنە) دەکەن، ئەمانە دەیانەوێت لەم رێگەیەوە ھەم دەنگیی پارتی پەرت بکەن ھەم کورسی کۆتای پێکھاتەکان بەسەر بازنەکانی ھەڵبژاردندا دابەش بکەم و لەم رێگەیەشەوە سنورێک بۆ ھەژموونی پارتی بەسەر کورسی کۆتاکاندا کەم بکەنەوەو وەکو خۆیان دەڵێن لە کۆتایشدا وا بکەن پارتی چیتر (زۆرینەی رەھا) نەبێت لەناو پەرلەمان و بەبێ لایەنەکانی تر نەتوانێت ھیچ بڕیارو یاسایەک تێپەڕێنێت. پاشەکشێی پارتی لە شێوازی (یەک بازنەیی) ھەڵبژاردن لەکاتێکدایە چەند حزبێکی سیاسی تر لەوانە (شیوعی، سۆسیال دیموکرات، زەحمەتکێشان، بزوتنەوەی ئیسلامی) داوای ئەم شێوازەی ھەڵبژاردن دەکەن و پێیانوایە شێوازی (فرە بازنەیی) دەبێتە ھۆی فەوتانی دەنگی ئەوان لە بازنەکانی ھەڵبژاردن و چانسی سەرخستنی تاکە کاندیدێکیشان بۆ پەرلەمان لاواز دەبێت، بەڵام پارتی (١١) کورسی کۆتاکان ناگۆڕێتەوە بە یەک بۆ دوو کورسی ئەو لایەنانە لە پەرلەماندا، بۆیە لە کۆتایدا لە پرسی شێوازی ھەڵبژاردن پشتی لەو لایەنانە کردووە. چارەنوسی ھەڵبژاردن  سەرۆکی ھەرێمی کوردستان رۆژی ١ی ئۆکتۆبەری ئەمساڵی وەکو وادەی بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان دیاریکردووە. ئێستا تەنیا چوار مانگ دەرفەت ماوە بۆ بەڕێوەچوونی ئەو وادەیەی کە سەرۆکت ھەرێم بۆ ھەڵبژاردن دیاریکردووە، ئەمە لەکاتێکدایە کۆمسیۆنی ھەڵبژاردن پێویستی بە (٦) مانگ مۆڵەت ھەیە بۆ ئەوەی ئامادەکاری بۆ ھەڵبژاردن بکات، واتە بە ھەموو ئەگەرێک ھەڵبژاردن لەوادەی خۆی دوادەکەوێت و پێشبینییەکان بۆ ئەوە دەچن ھەڵبژاردن بکەوێتە بەھاری داھاتوو. بەمدواییە جینین پلاسخارت نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق بۆ پرسی ھەڵبژاردن لایەنە سیاسییەکانی لە ھەولێر کۆکردەوە، نەتەوە یەکگرتووەکان پشتیوانی ئەوە ناکات ھەڵبژاردن لە کوردستان زۆر لەوادەی خۆی دوابکەوێت.

درەو: شۆڕشنامە.. جەلال تاڵەبانی لە كتێبی دیداری تەمەندا بەم شێوەیە باسی دامەزراندنی یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەكات: من سورییەكانم قانع كردبوو، ئامادەبوون یارمەتیمان بدەن، لیبیەكانم دیت و ئەوانیش گوتیان ئامادەی هاوكارین هەروەها قسەم لەگەڵ سۆڤیەتیەكان كرد و بە دزیەوە دەعوەتیانكردم بۆ مۆسكۆ، لە مانگی نیساندا دەستمانكرد بە خۆ ئامادەكردن و چالاكی، كۆمەڵێك برادەر لە شام كۆبونەوە لەوانە عەبدولڕەزاق فەیلی، عادل موراد، دكتۆر فوئاد مەعسوم، بڕیارماندا ئەم چوارەو نەوشیروان مستەفا و كەمال فوئاد و عومەر شێخ موسیش لە ئەوروپاوە بێن و ببین بەیەك كۆمیتە، من دوو گەنجی دیكەشم لەبیر بوو ئەوانیش بخەینە لیژنەكەوە، بریتی بوون لە ئازاد خۆشناو، ناویشم تەرشیح كرد بەڵام برادەران رازی نەبوون، ئەوەی تریان عەزیزی شێخ رەزا بوو، كە نەخۆی كردی و نە برادەرانیش رازی بوو، بۆیە لیژنەكە لە نێوان ئەو حەوت برادەرەدا مایەوە، لەشام دانیشتین و مسوەدەی بەیانی یەكەمی یەكێتی نیشتمانی كوردستانمان ئامادەكرد، ئەو برادەرەانە نوسینەكەیان بە من سپارد، لە رۆژی 22ی ماییسی 1975 لە چایخانەی (توڵەی توڵە) لێی كۆبوینەوەو بڕیارماندا لەسەر بڵاوكردنەوەی. ئەگەر راستان دەوێت رۆژی دامەزراندنی راستەقینەی یەكێتی 22ی ماییسی 1975 ە نەك 1ی حوزەیران، چونكە یەكەم بەیانی دامەزراندن لەوێ نوسراو بڵاوكرایەوە.. نەوشیروان مستەفا لە نەمسا خۆشحاڵی خۆی بۆ دامەزراندنی یەكێتی دەربڕی و ئامادەیی خۆیشی نیشاندا كە كاری تێدا بكات، حەتا وتی ئەگەر پێویست  دەكات من دەگەڕێمەوەو خوێندن بەجێدەهێڵم دێمە شام، عومەر شێخ موس و كەمال فوئادیش بەهەمان شێ,ە ئامادەیی خۆیان دەربڕی، واتا بەو شێوەیە دەستەی دامەزراندنی یەكێتی نیشتمانی كوردستانمان درووستكرد.  سەرچاوە: مام جەلال، دیداری تەمەن لە لاوێتیەوە بۆ كۆشكی كۆماری، بەشی دووەم، لاپەڕەكانی (30، 31، 32).    

درەو: شۆڕشنامە.. مەسعود بارزانی  لە بەرگی چوارەمی كتێبی بارزانی‌و بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كورد، بەم شێوەیە باسی دامەزراندنی یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەكات: یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستان، لە سووریاو بە هاوكاری‌و یارمەتیی حزبی بەعس‌و تەنانەت بە چاودێریی راستەوخۆی (عەلی دۆبا)، بەڕێوەبەری موخابەراتی سەربازیی سووریا، دامەزرا. مام جەلال تاڵەبانی، سەردانی سووریای كردو پەیوەندیی لەگەڵ گەورە بەرپرسانی ئەو وڵاتە رێك خست‌و بە یارمەتی‌و هاوكاری ئەوان لە حوزەیرانی (1975)دا یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستانی دامەزراند. دامەزرێنەرانی یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستان بریتی بوون لە: جەلال تاڵەبانی، نەوشیروان مستەفا، فواد مەعسووم، عادل موراد، كەمال فواد، عەبدولرەزاق فەیلی، عومەر شێخمووس. ساڵی (1975) عادل موراد رەوانەی بەیرووت كرا بەمەبەستی دەستبەكاربوون وەك نوێنەری پارتی لە لوبنان، بەڵام كاتێك گەیشتە لوبنان پەیوەندیی بە جەلال تاڵەبانییەوە كرد، عەبدولڕەزاقیش لەژێر كاریگەریی عادل موراددا رۆیشت. هەر لە یەكەم رۆژەوە كە حكوومەتی سوریا لەڕووی چەك‌و پارەوە یارمەتیی یەكێتیی دا‌و هاوكاریی كردن‌و بارەگایەكیان لە قامیشلوو بۆ كرایەوەو لەڕووی هاتوچۆوە ئاسانكارییان بۆ كرا، یەكێتیی دەستی بە هەڕەشەو گوڕەشە كردو هەوڵیان دا دژی پارتی چالاكی بكەن. سەرەتا وایان دەرخست كە بەنیازن دۆستی پارتی بن، بەڵام دواتر وا دەرنەچوو. سووریا چ وەك حكوومەت‌و چ وەك حزبی دەسەڵاتدار لەڕووی چەك‌و پارەوە یارمەتییەكی بێوێنەی یەكێتیی دا، زۆر بەداخەوە یەكێتیی بەرانبەر كوردەكانی سووریا رۆڵێكی خراپ‌و نێگەتیڤی بینی، ژمارەیەكی بەرچاو لە تێكۆشەرانی كوردی سووریایان بەگرتن دا، كاتێ‌ ئامادەنەبوون بۆ پشتگیریی یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستان دژایەتیی پارتی بكەن. یەكێك لەو تێكۆشەرانە (حەمید سینۆ) سكرتێری پارتی بوو. دەنگەكەی بە تۆماركراوی رادەستی (عەلی دۆبا) بەڕێوەبەری موخابەراتی سەربازیی سووریا، كرا. دوای ئەشكەنجەدانێكی زۆر ئازاد كرا، بەڵام بەداخەوە لەبەر قورسایی‌و كاریگەریی ئەشكەنجەكە زۆری نەخایاندو وەفاتی كرد. هەر لەو ماوەیەدا چەندین هەڤاڵ‌و كادیری پێشكەوتووی پارتی بەهۆی یەكێتییەوە لەلایەن موخابەراتی سووریاوە دەستگیركران، لەوانە كادیری پێشكەوتووی پارتی كاك عەبدولرەحمان ساڵح كە بۆ ماوەی چواردە رۆژ لە بەندیخانەی موخابەراتی سووریادا مایەوە، هەڤاڵان عەبدوڵا ساڵح‌و شەهید مەحمود ئێزدی‌و عادل مزووریش بۆ ماوەی (12) رۆژ لەلایەن دەزگا ئەمنییەكانی سووریاوە دەستبەسەر كران. سەرچاوە: مەسعود بارزانی: بارزانی‌و بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كورد، بەرگی چوارەم (1975 - 1990)، شۆڕشی گوڵان، بەشی یەكەم، لاپەڕەكانی (227، 228، 230).  

  (درەو):  (دانایی فەڕ)‌و (مسگریان) لە هەولێرو پیرمان نێچیرڤان بارزانی‌و مەسرور بارزانییان بینیوە، بەرەوپێشچوونی نوێ لە پەیوەندییەكانی پارتی‌و ئێراندا روویداوە.  سەرچاوەیەكی ئاگادار لەناو پارتی بە (درەو)ی راگەیاند، دوو فەرماندەی باڵای فەیلەقی قودسی سوپای پاسدارانی ئێران كە بریتی بوون لە هەریەكە لە (حەسەن دانایی فەڕ)‌و (عەبدولڕەزا مسگریان) لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم‌و مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستانیان بینیوە. بەپێی قسەی سەرچاوەكە، دیداری ئەم دوو بەرپرسەی سوپای پاسداران لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی‌و مەسرور بارزانی ئەرێنی بووە‌و بەرەوپێشچوونی نویچی لە پەیوەندییەكانی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان‌و كۆماری ئیسلامی ئێران دروستكردووە.  (درەو) وردەكاری ئەو تەوەرانە نازانێت كە لە دیداری دانایی فەڕو مسگریان  لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی‌و مەسرور بارزانی قسەوباسیان لەبارەوە كراوە، بەڵام ئەم دیدارە درێژكراوەی دیدارێكی رۆژی 10ی نیسانی رابردووی دانایی فەڕە لەگەڵ مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی، كە ئەوە یەكەمین دیداری ئێرانییەكان بوو لەگەڵ مەسعود بارزانی دوای موشەكبارانكردنی هەولێرو تۆمەتباركردنی پارتی بەوەی بنكەی بۆ دەزگای هەواڵگریی ئیسرائیل لە ماڵەكەی شێخ بازی سەرۆكی جێبەجێكاری كۆمپانیای (كار)دا دروستكردووە.  بەمدواییە لەناو پارتییەوە هەواڵێك دزەی كردوە ناو میدیاكانی عێراق‌و هەرێمی كوردستان لەبارەی سەردانێكی نهێنی مەسعود بارزانی بۆ تاران، بەڵام تائێستا ئەم هەواڵە بەشێوەی فەرمی لەلایەن ئێران‌و پارتییەوە پشتڕاست نەكراوەتەوە.  ئێرانییەكان نیگەرانن لە بارزانی بەوپێیەی بەوتەی ئەوان بارزانی بووە بەبەشێك لە ناكۆكییەكانی ناو ماڵی شیعە لە عێراق،  ئەمەش لەرێگەی پشتیوانیكردنی لە موقتەدا سەدر.  لەبەرامبەردا پارتی بەشێوەی ناڕاستەوخۆ تاران تۆمەتبار دەكات بەوەی لەپشتی ئەو بڕیارەوەیە كە شوباتی ئەمساڵ دادگای باڵای فیدراڵی عێراق دەریكردووە‌و تێیدا هەرێمی كوردستان ناچار دەكات نەوت‌و غازی خۆی رادەستی بەغداد بكات.  

 درەو: دەستەی وەبەرهێنان، بەرەزامەندی شارەوانی سلێمانی زەویەكی گرانبەها كە لە شوێنێكی ستراتیژی سلێمانیە دەداتە كۆمپانیایەك و لەبری پرۆژەی وەبەرهێنان نەخۆشخانەیەكی ئەهلی لەسەر درووست دەكات، سەرۆكایەتی شارەوانی سلێمانی لە هەوڵی راگرتنی پرۆژەكەدایە.  لەنزیك گردی زەرگەتە و لەبەردەم پەیمانگای  پەروەردەی وەرزشی و كۆلیجی سەلاحەدینی  ئەهلی موڵكێكی دوو دۆنمی كە بەهاكەی بەزیاتر لە (15 ملیۆن) دۆلار دەخەمڵێندرێت، لەلایەن وەبەرهێنانی سلێمانیەوە بەرەزامەندی شارەوانی سلێمانی دەدرێتە كۆمپانیایەك و لە بری وەبەرهێنان نەخۆشخانەیەكی ئەهلی لەسەر درووست دەكات.  پرۆژەكە پەرژینی بۆكراوەو لە ئێستادا شۆفل و حەفارە كاری تێدا دەكات، لەبەردەمی پرۆژەكە بە تابلۆیەك نوسراوە: حكومەتی هەرێمی كوردستان ، سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران ، دەستەی وەبەرهێنان. ناوی پرۆژەكە: پرۆِژەی نەخۆشخانەی ئەهلی باشوور كۆمپانیای جێبەجێكار: سەنگی سیا  ماوەی پرۆژە: 3 ساڵ ژمارەی مۆڵەت:  1097   بە پێی بەدواداچوونی (درەو) پرۆژەكە بە پارەیەكی رەمزی دراوە بە چەند كەسێك و دواتر فرۆشراوەتەوەو ئێستا پرۆژەی نەخۆشخانەیەكی ئەهلی لەسەر جێبەجێ دەكرێت، بەڵام بەهۆی ناڕەزایەتی زۆر لەسەر ئەو پرۆژەیە شارەوانی سلێمانی لە هەوڵی راگرتنی پرۆژەكەدایە.     \  

راپۆرت: درەو رۆژی 1ی ئابی ئەمساڵ دادگای كەرخ لە بەغداد بڕیاری كۆتایی خۆی لەسەر سكاڵایەكی یاسایی دەدات كە لاهور شێخ جەنگیی لەدژی بافڵ تاڵەبانیی تۆماریكردووە، سكاڵایەك كە لەڕووی  یاساییەوە حجزی لەسەر هەرجۆرە گۆڕانكارییەك لەناو یەكێتیی دروستكردووە‌و بەبێ سازدانی كۆنگرە كێشە بۆ "سەرۆكایەتییەكەی بافڵ تاڵەبانیی" دروست دەكات، لە فەرمانگەی حزب و رێكخراوە سیاسیەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنی عێراقدا هێشتا لاهور شێخ جەنگی هاوسەرۆكە،  وردەكاری زیاتر لەم راپۆرتەدا.  سەرۆكایەتییەكەی بافڵ تاڵەبانیی لەبەردەم یاسادا ماوەی سێ رۆژە میدیاكانی یەكێتیی بەفەرمی (بافڵ تاڵەبانیی)یان وەكو (سەرۆك)ی یەكێتیی ناساندووە، ئەمە دانانێكی رەمزییە، چونكە دۆسیەی یەكێتیی لە دادگای بەرایی كەرخ لە بەغداد، بەهۆی سكاڵایەكی (لاهور شێخ جەنگی)یەوە حجزی خراوەتەسەر.  واتە بەگوێرەی فەرمانی دادگای عێراق، یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان تاوەكو دوای یەكلابونەوەی كێشەی بافڵ تاڵەبانیی‌و لاهور شێخ جەنگیی ناتوانێت هیچ گۆڕانكارییەكی حزبی خۆی بەشێوەیەكی یاسایی بچەسپێنێت‌و لە فەرمانگەی كاروباری پارت‌و رێكخراوە سیاسییەكان لە كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق تۆماری بكات، بەتایبەتیش دانانی بافڵ تاڵەبانیی وەكو سەرۆكی حزب.   كێشەی یەكێتی لە دادگاكاندا  رۆژی 8ی تەموزی ساڵی رابردوو، ناكۆكی نێوان هاوسەرۆكەكانی یەكێتیی (بافڵ تاڵەبانی‌و لاهور شێخ جەنگیی) تەقییەوە، بافڵ تاڵەبانیی لە بەیانی ئەو رۆژەدا (دەزگای زانیاری‌و دژەتیرۆر)ی كۆنترۆڵ كرد، دوای ئەم رووداوە بەفەرمی (لاهور شێخ جەنگیی) تۆمەتبار كرد بەوەی (ژەهرخوارد)ی كردووە‌و هەوڵی تیرۆركردنی داوە، بەهۆی ئەم تۆمەتەوەن لاهور شێخ جەنگیی بە مەرجی ئەوەی لیژنەی لێكۆڵینەوە دروست بكرێت، دەسەڵاتەكانی هاوسەرۆكایەتی خۆی رادەستی بافڵ تاڵەبانی كرد، بەڵام لیژنە دروست نەكراو ئەنجامەكانیش رانەگەیەندرا، ئەمە وایكرد لاهور شێخ جەنگیی سەرلەنوێ داوای دەسەڵاتەكانی بكاتەوە.  رۆژی 2ی تشرینی دووەمی 2021 دوای نزیكەی چوار مانگ لە رووداوەكانی 8ی تەموز‌و جموجوڵی سەربازیی لەلایەن هەردوو جەمسەری كێشەكەوە، بافڵ تاڵەبانیی بە نوسراوێك لاهور شێخ جەنگیی هاوسەرۆكی یەكێتی لە ئەندامێتی یەكێتی دورخستەوە، واتە یەكێك لە هاوسەرۆكەكان ئەوی تری لە حزب دەركرد. بەگوێرەی یاسای بەركار، هەر گۆڕانكارییەك كە لەناوخۆی حزبە سیاسییەكاندا روودەدات، دەبێت لەماوەی مانگێكدا بە نوسراوی فەرمی (فەرمانگەی حزب‌و رێكخراوە سیاسییەكان)ی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراقی لێ ئاگاداربكرێتەوە، بەڵام بافڵ تاڵەبانیی دوای تێپەڕینی شەش مانگ هێشتا بڕیارەكەی خۆی بۆ دورخستنەوەی لاهور شێخ جەنگیی لە یەكێتی رەوانەی فەرمانگەی حزب‌و رێكخراوە سیاسییەكان نەكردووە، بەوهۆیەوە ئێستا لاهور شێخ جەنگیی لەڕووی یاساییەوە هێشتا هاوسەرۆكی یەكێتییە‌و دادگای بەغداد حجزی لەسەر هەر گۆڕانكارییەك لەناو یەكێتی داناوە.  بەگوێرەی بەدواداچونەكانی (درەو)، لاهور شێخ جەنگیی مانگی ئازاری ئەمساڵ لەدادگای سلێمانی سكاڵای یاسایی دژی بڕیارەكانی بافڵ تاڵەبانی تۆماركردووە.  رۆژی 28ی ئازاری ئەمساڵ فەرمانگەی كاروباری حزب‌و رێكخراوە سیاسییەكان نوسراوێكی ئاڕاستەی (دادگای لێكۆڵینەوە یەك-ی سلێمانی) كردووە، تێیدا لاهور شێخ جەنگی وەكو (ئەندامێكی هەڵبژێردراوی ئەنجومەنی سەركردایەتی)‌و (هاوسەرۆك)ی یەكێتی دەناسێنێت، واتە تا ئەوكاتەش كە نزیكەی (5) مانگ بەسەر بڕیارەكەی بافڵ تاڵەبانی بۆ دەركردنى لاهور شێخ جەنگی تێپەڕیوە ، هێشتا بافڵ تاڵەبانیی فەرمانەكەی خۆی بۆ دورخستنەوەی لاهور شێخ جەنگیی رەوانەی فەرمانگەی حزب‌و رێكخراوە سیاسییەكان نەكردووە‌و دورخستنەوەكەی لاهور شێخ جەنگیی لەڕووی یاساییەوە نەچەسپاندووە.  دوای تەماشاكردنی دۆسیەكە، دادگای سلێمانی لاهور شێخ جەنگیی ئاگاداركردووە لەوەی سكاڵا یاساییەكەی پەیوەندی بە عێراقەوە هەیە، چونكە دۆسیەی كاروباری حزبەكان لە كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراقە، بەوهۆیەوە هەر لە مانگی ئازاردا دۆسیەكەی بردوەتە دادگای بەرایی (كەرخ) لە بەغداد.  بەپێی ئەو بەڵگەنامانەی كە لەبەردەستی (درەو)دایە، رۆژی 11ی ئەیلولی ئەمساڵ دادگای كەرخ ئاگادارینامەی بۆ دادگای بەرایی سلێمانی ناردووە بۆ ئەوەی بۆ بافڵ تاڵەبانیی ئاگادار بكات لەوەی  رۆژی 25ی ئەیلول بەردەم دادگا ئامادە بێت لەسەر بنەمای ئەو سكاڵا یاساییەی كە لاهور شێخ جەنگیی لەسەری تۆماركردووە.  بافڵ تاڵەبانیی ئاگادارینامەكەی دادگای كەرخی وەرنەگرتووە، رۆژی 25ی ئایار بەبێ ئامادەبوونی بافڵ تاڵەبانیی یاخود پارێزەرە یاساییەكەی، دادگای كەرخ لەسەر سكاڵاكەی لاهور شێخ جەنگیی دانیشت، لەم دانیشتنەدا بڕیاریدا رۆژی 1ی ئابی داهاتوو حوكمی كۆتایی خۆی لەبارەی سكاڵا یاساییەكە یەكلابكاتەوە، ئەمجارە لەبری دادگای بەرایی سلێمانی، لەرێگەی ئەنجومەنی باڵای دادوەریی هەرێمی كوردستانەوە ئاگاداركردنەوە بۆ  بافڵ تاڵەبانیی نێردراوە، ئەگەر ئەمجارەش ئاگادارینامەكە وەرنەگرێت‌و نەچێتە بەردەم دادگا، رۆژی 1ی ئابی داهاتوو بەبێ ئامادەبوونی خۆی، دادگای كەرخ بڕیار لەسەر ئەو سكاڵا یاساییە دەردەكات كە لاهور شێخ جەنگیی لەسەری تۆماركردووە.  ئەگەر  لەم دۆسیە یاساییەدا لاهور شێخ جەنگیی لە بافڵ تاڵەبانیی بباتەوە، كێشەی یاسایی بۆ یەكێتیی لە بەغداد دروست دەكات، كێشەیەك كە رەنگە تەنیا سازدانی كۆنگرەیەكی نوێ لەناو یەكێتیدا چارەسەری بكات.  سەرباری ئەو كێشە یاساییەی كە لەسەر پرسی سەرۆكایەتیكردنی یەكێتی لە دادگای كەرخ هەیە، رۆژی 22ی ئەم مانگە نێچیرڤان بارزانیی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە مەراسیمێكدا لە قەڵاچوالان  بەفەرمی بافڵ تاڵەبانیی  وەكو "سەرۆك"ی یەكێتی ناساند، رۆژی 28ی ئەم مانگەش لەبەردەم لایەنگرانی یەكێتی كە بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراقیش ئامادەی بوو، سەرلەنوێ بافڵ تاڵەبانی وەكو "سەرۆك"ی یەكێتی ناسێندرایەوە‌و چەند سەركردەیەكی لایەنەكانی چوارچێوەی هەماهەنگیش لەسەر ئاستی عێراق پیرۆزباییان لە بافڵ تاڵەبانیی كرد.   كرۆكی سكاڵاكەی لاهور شێخ جەنگیی بەگوێرەی ئەو بەڵگەنامەیەی لەبەردەستی (درەو)دایە، لەو سكاڵا یاساییەدا كە لاهور شێخ جەنگیی  لەرێگەی پارێزەرەكەیەوە (سەیوان سیروان جاسم) لە دادگای (كەرخ) تۆماریكردووە، باس لەوە دەكات، بافڵ تاڵەبانیی پێشتر چەند بڕیارێكی لەدژی ئەو دەركردووە بۆ لەكارخستن‌و دورخستنەوەی لە حزب، بەبێ گەڕانەوە بۆ پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتیی، پەیڕەوێك كە لە كۆنگرەی یەكێتیدا پەسەندكراوە‌و لەلایەن فەرمانگەی حزبەكانی عێراقەوە پشتڕاستكراوەتەوە.  لە سكاڵاكەی لاهور شێخ جەنگیدا ئاماژە بەوەكراوە، بەگوێرەی پەیڕەوی ناوخۆ، سەرچاوەی بڕیار لەدەستی (ئەنجومەنی سەركردایەتی)دایە‌و ئەو بەرزترین دەسەڵاتە لەناو حزبدا. بەشێكی تری سكاڵا یاساییەكەی لاهور شێخ جەنگیی دەڵێ" بافڵ تاڵەبانیی هەندێك تۆمەتی نادروستی بۆ لاهور شێخ جەنگیی دروستكردووە‌و رێگری لێدەكات دەسەڵاتەكانی خۆی پەیڕەو بكات‌و ئەمەش پێچەوانەی پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتییە، بۆیە داوا دەكەین دادگا كەسی سكاڵا لەسەركراو بانگهێشت بكات‌و بڕیار بدات لەسەر نایاسایبوونی ئەو بڕیارانەی دەریكردووە‌و سنورێك بۆ رێگیركردن لە پەیڕەوكردنی دەسەڵاتەكانی لاهور شێخ جەنگیی وەكو هاوسەرۆك دابنرێت".   

شیكاری: درەو لە سێ مانگی یەکەمی ساڵی (2022)، کۆی داهاتی گشتی عێراق بە هەردوو داهاتی (نەوتی و نانەوتییەوە)، زیاتر بووە لە (68.5 ترلیۆن) دینار، کە (95%)ی داهاتی نەوت و(5%)ی داهاتی نانەوتی بووە. لەو داهاتەی بەدەستهاتووە زیاتر لە (43 ترلیۆن) دیناری بە ڕێژەی (95.4%)ی خەرجییەکانی چووە بۆ خەرجی بەگەڕخستن و تەنها (2.1 ترلیۆن) دیناری بە ڕێژەی (4.6%) لە بواری وەبەرهێناندا بەخەرج دراوە. هەر بەپێی ئامارەکان دوای لێدەرکردنی سەرجەم خەرجییەکان لە کۆی داهاتی گشتی، بەڕێژەی (35%) و نزیکەی (23.5 ترلیۆن) دینار داهات لە خەرجی زیاتر بووە و سەرڕێژی کردووە. یەکەم: داهاتی گشتی عێراق لە چارەکی یەکەمی 2022 پاڵپشت بە ڕاپۆرتەکانی وەزارەتی دارایی عێراق، کە بۆ سێ مانگی یەکەمی ساڵی (2022) بڵاوی کردوونەتەوە، کۆی داهاتی گشتی عێراق بە هەردوو داهاتی (نەوتی و نانەوتییەوە)، بریتی بووە لە (68 ترلیۆن و 572 ملیار و 522 ملیۆن و 428 هەزار و 437) دینار، بەجۆرێک بڕی (65 ترلیۆن و 340 ملیار و 20 ملیۆن و 628 هەزار و 667) دیناری بەڕێژەی (95%)ی لە داهاتی نەوتەوە سەرچاوەی گرتووە، بڕی (3 ترلیۆن و 232 ملیار و 501 ملیۆن و 799 هەزار و 770) دینار، بەڕێژەی (5%)ی داهاتی نانەوتی پێکیهێناوە. سەبارەت بە وردەکاری سێ مانگی یەکەمی ساڵەکە بڕوانە (خشتە و چارتی ژمارە (1)).   دووەم: خەرجی گشتی (بەگەڕخستن و وەبەرهێنان)ی عێراق لە چارەکی یەکەمی 2022 هەر بەپێی بە ڕاپۆرتەکانی وەزارەتی دارایی عێراق، بۆ سێ مانگی یەکەمی ساڵی (2022) ، کۆی گشتی خەرجییەکانی عێراق بە هەردوو خەرجی (بەگەڕخستن و وەبەرهێنان)ەوە، بریتی بووە لە (45 ترلیۆن و 125 ملیار و 566 ملیۆن و 397 هەزار و 805) دینار، بەجۆرێک بڕی (43 ترلیۆن و 7 ملیار و 195 ملیۆن و 592 هەزار و 339) دیناری بەڕێژەی (95.4%)ی لە لەبواری خەرجی بەگەڕخستن و بڕی (2 ترلیۆن و 118 ملیار و 370 ملیۆن و 805 هەزار و 446) دیناری بەڕێژەی (4.6%)ی بۆ بواری خەرجی وەبەرهێنان بەخەرج دراوە. سەبارەت بە وردەکاری سێ مانگی یەکەمی ساڵەکە بڕوانە (خشتە و چارتی ژمارە (2)).   سێیەم: بوارەکانی خەرجی وەبەرهێنان لە چارەکی یەکەمی 2022 خەرجییە گشتییەکانی عێراق لە بواری خەرجی وەبەرهێنان لە سێ مانگی یەکەمی ساڵی (2022)، کەرتەکانی (کشتووکاڵ، پیشەسازی، گواستنەوەو گەیاندن، بیناسازی و پەروەردەو فێرکردن)ی گرتووەتەوەو بە سەرجەمیان بڕی (2 ترلیۆن و 118 ملیار و 370 ملیۆن و 805 هەزار و 446) دیناری بەڕێژەی (4.6%)ی خەرجییە گشتییەکانی بۆ تەرخان کراوە، بە جۆرێک؛ 1.    کەرتی کشتوکاڵ بڕی (14 ملیار و 907 ملیۆن و 493 هەزار و 577) دیناری بۆ خەرج کراوە. 2.    کەرتی پیشەسازی بڕی (482 ملیار و 685 ملیۆن و 23 هەزار و 336) دیناری بۆ خەرج کراوە. 3.    کەرتی گواستنەوە گەیاندن بڕی (627 ملیار و 841 ملیۆن و 994 هەزار و 58) دیناری بۆ خەرج کراوە. 4.    کەرتی بیناسازی بڕی (846 ملیار و 194 ملیۆن و 499 هەزار و 215) دیناری بۆ خەرج کراوە. 5.    کەرتی پەروەردەو فێرکردن بڕی (146 ملیار و 741 ملیۆن و 795 هەزار و 280) دیناری بۆ خەرج کراوە. بۆ وردەکاری خەرجییەکانی وەبەرهێنان لە کەرتە جیاوازەکان لە سێ مانگی یەکەمی ساڵەکە بڕوانە (خشتە و چارتی ژمارە (3)).   چوارەم: بەراوردکردنی کۆی داهات و خەرجی عێراق لە چارەکی یەکەمی 2022 لە سێ مانگی یەکەمی ساڵی (2022)، کۆی گشتی خەرجییەکانی عێراق بە هەردوو خەرجی (بەگەڕخستن و وەبەرهێنان)ەوە، بریتی بووە لە (45 ترلیۆن و 125 ملیار و 566 ملیۆن و 397 هەزار و 805) دینار. لە کاتێکدا کۆی داهاتی گشتی عێراق بە هەردوو داهاتی (نەوتی و نانەوتییەوە)، بریتی بووە لە (68 ترلیۆن و 572 ملیار و 522 ملیۆن و 428 هەزار و 437) دینار. واتە بڕی (23 ترلیۆن و 446 ملیار و 956 ملیۆن و 30 هەزار و 632) دیناری بەڕێژەی (35%) لە لەبواری خەرجی بەگەڕخستن و بڕی (2 ترلیۆن و 118 ملیار و 370 ملیۆن و 805 هەزار و 446) دیناری لە داهاتی گشتی ماوەتەوە. سەبارەت بە وردەکاری سێ مانگی یەکەمی ساڵەکە بڕوانە (خشتە و چارتی ژمارە (4)).   چوارەم: خەرجی سێ سەرۆکایەتییەکەی عێراق لە چارەکی یەکەمی 2022 لە سێ مانگی یەکەمی ساڵی (2022)، کۆی خەرجییەکانی هەر سێ سەرۆکایەتییەکەی عێراق (ئەنجومەنی نوێنەران، سەرۆکایەتی کۆمار و ئەنجومەنی وەزیران)، بڕی بە هەردوو خەرجی (بەگەڕخستن و وەبەرهێنان)ەوە، بریتی بووە لە (3 ترلیۆن و 420 ملیار و 115 ملیۆن و 22 هەزار و 876) دینار بووە. بە جۆرێک؛ 1.    ئەنجومەنی نوێنەران بڕی (238 ملیار و 422 ملیۆن و 921 هەزار و 123) دیناری خەرجکردووە، بە جۆرێک تەنها (5) هەزار دیناری لە بواری خەرجی وەبەرهێنان بووە.  2.    سەرۆکایەتی کۆمار بڕی (21 ملیار و 122 ملیۆن و 833 هەزار و 927) دیناری خەرجکردووە، سەرجەم خەرجییەکانی لە بابی خەرجی بەگەڕخستن بووە. 3.    ئەنجومەنی وەزیران بڕی (3 ترلیۆن و 160 ملیار و 569 ملیۆن و 267 هەزار و 826) دیناری خەرجکردووە، بڕی (2 ترلیۆن و 959 ملیار و 139 ملیۆن و 195 هەزار و 162) دیناری لە چوارچێوەی خەرجی بەگەڕخستن و بڕی (201 ملیار و 430 ملیۆن و 72 هەزار و 664) دیناری بۆ وەبەرهێنان بەخەرج دراوە.  بۆ وردەکاری خەرجی سێ سەرۆکایەتییەکە لە سێ مانگی یەکەمی ساڵی (2022) بڕوانە (خشتە و چارتی ژمارە (5)).     سەرچاوەکان ڕاپۆرتەکانی وەزارەتی دارایی عێراق حساب الدولة لغایة کانون الثاني 2022 للموازنە الاتحادیة حساب الدولة لغایة شباط 2022 للموازنە الاتحادیة حساب الدولة لغایة اذار 2022 للموازنە الاتحادیة

درەو: سەرجەم ئەندامانی ئەنجومەنی باڵای سیاسی و ئەندامانی دەستەی دامەزرێنەرو ژمارەیەك لە ئەندامانی مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی یەكێتی بەشداری دیداری یەكێتی نەبوون. لە دیداری ئەمڕۆی یەكێتیدا بافڵ تاڵەبانی بە فەرمی وەكو سەرۆكی یەكێتی نیشتمانی كوردستان ناسێندرا، سەرباری ئەوەی لە دیدارەكەدا بافڵ تاڵەبانی باسی لە كۆكردنەوەی هەموو ئەو كەسانەكرد كە نیگەرانبوون، بەڵام بەشێك لە مەكتەب سیاسی و سەركردایەتییەكانی یەكێتی بەشداری كۆبونەوەكەیان نەكرد.   ، بە پێی بەدواداچونەكانی (درەو) لەلایەن رێكخەرانی دیدارەكەوە سەرجەم  ئەندامانی ئەنجومەنی باڵای سیاسی و بەرژەوەندیەكانی یەكێتی بانگهێشتی فەرمی كرابوون و لە شاری سلێمانیش بوون بەڵام بەشداری دیداری یەكێتیان نەكرد.  كۆسرەت رەسوڵ عەلی سەرۆكی ئەنجومەن و هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد ئەندامی ئەنجومەنی باڵای سیاسی یەكێتی بەهۆی نەخۆشیەوە نەیانتوانی بەشداربن. بەڵام سەرجەم ئەندامانی تری ئەنجومەنی باڵا سەرەرای بانگشهێتكردن بەشدار نەبوون: •    جەعفەر شێخ مستەفا •    حاكم قادر حەمەجان •    عومەر فەتاح •    ئەرسەلان باییز •    عەدنان موفتی  •    مەلا بەختیار  •    دلێر سەید مەجید ئەندامانی دەستەی دامەزرێنەری یەكێتی بەشدارنەبوون: * د. فوئاد مەعسوم * د. عومەر شێخ موس * هەریەك لە رەفعەت عەبدوڵا، مەحمود سەنگاوی، حامید حاجی غالی،  شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ ئەندامانی مەكتەبی سیاسی، یەكێتی بەشداری دیداری یەكێتی نەبوون.  * رەهبەر سەید برایم،  سەردار هەركی، ئاراس شێخ جەنگی (وادەی سڕكردنەكەی كۆتاییهاتووە)، رێواز فایەق ( بەهۆی پرسەوە) بەشداری دیداری یەكێتی نەبوون.