مەریوان وریا قانع چەند ڕۆژێک لەمەوبەر وا بڕیاربوو سیمینارێک لەسەر یەکسانی جێندەریی، کە بابەتەکەی ”کۆرسی پێگەیاندنی ژنانی سەرکردە“ بووە، لە زانکۆی ھەڵەبجە ئەنجامبدرێت. بەڵام لەلایەن بڕێک لە خوێندکارانی زانکۆکەوە ڕێگری لێکراو نەیانھێشت سیمینارەکە ئەنجامبدرێت. ڕۆژی بەر لە گیرانی سیمینارەکە سایتی ”گەنجانی یەکگرتو“ بە زمانێکی تەواو ترسناک و ھێرشبەر ھەواداران و قوتابیانی خاوەنی مەیلی ئیسلامیبوون ھاندەدات و دەوروژێنێت بۆئەوەی ڕێگری بکەن لە ئەنجامدانی سیمینارەکە. سایتی گەنجانی یەکگرتو دەنووسێت ”قوتابیانی زانکۆی ھەڵەبجە زۆر وریا و ھۆشیار بن، سبەینێ ھەمان ژەھر لە زانکۆکەتان دەڕژێنرێت، ئازایانە و دلێرانە و ڕۆشنبیرانە بەرپەرچی ئەم ژەھر خواردنە ببنەوە. ئێوە داھاتو پرشنگی نوێی نیشتیمانن، ئێوە بە ئامانج گیراون. سبەی ئەسپی شوناسی ئیسلامی تاو بدەن لە زانکۆ.“  ڕۆژی دواتر ئەو قوتابیانەی بەدەم ئەم داوایەوە دەچن ڕێگری دەکەن و ھەمان سایتی گەنجانی یەکگرتو دەستخۆشیان لێدەکەنو دەنووسن: ”كەسانێك هاتوون باسی مافی ئافرەتانمان بۆ ئەكەن ئافرەتیان كردوە بەكاڵا لەباڕ و  بڕاندە كانیان خزمەتیان پێ ئەكەن“، ”ئەیانەوێ خوشكانمان تێ بگەیەنن گوێڕایەڵی كردنی خێزان دواكەوتوویە“. لە درێژەی قسەکانیاندا دەنووسن ”ئیسلامیەكان باشترین فكرەكان كەسەكانی كۆمەڵگای ئیسلامی ئەهێنن بۆ كوردستان عەلمانیەكانیش كام فكرە ئەورووپیەی سوودی نەبێ كام كەسەی زۆر پووچە لەو كۆمەڵگایەی خۆراوا ئەوەمان بۆ ئەهێنن.“ ئینجا دەنووسن ”خزمەتی مێردەكەت بكەی تۆ ئازادیت پێشێل كراوە بەس لەدەرەوە كام كارەی قورسە بیكەیت ئەوە ئازادیە.“. لە کۆتایشدا بەم شێوەیە دەستخۆشی لەو خوێندکارانە دەکەن کە ئەم ڕێگرییەیان کردوە: ””دەسیان خۆش بێت نمونەیان زیاد بێت خوندکارانی بەڕەوشتو داوێن پاک“ با واز لە ناوەرۆکی ئەو قسانە بھێنین کە پڕە لە توندوتیژیی ڕەمزیی، با وازیش لەو مەیلی خۆکردن بە کوێخای ئەخلاق و بە پاڵەوانی داوێنپاکییەش بھێنین کە سایتی گەنجانی یەکگرتو لەسەر خۆیانی تاپۆدەکەن. بەڵام ھێشتاکو ئەو وێنە شەیتانییە دەمێنێتەوە کە گەنجانی یەکگرتو بۆ کەسایەتی و بەشە عەلمانیەکەی کۆمەڵگای ئێمەی دروستیدەکەن. ئەگەر ئیسلامییەکان کەسانی بەڕەوشت و داوێنپاک بن، ئەوا پێچەوانەکەیان، کە عەلمانییەکانن، کەسانی خراپەکار و بەدڕەوشتن. ئەم کەلەپوری بەشەیتان و بەدڕەوشتکردنی کەسانی عەلمانیی و عەلمانیەت کەلەپورێکە لەسەردەمی ئەبو عەلای مەودودی پاکستانی و حەسەن بەنای میسرییەوە، تا سەر  کادرەکانی یەکگرتوی ئیسلامی، ئامادەیە و بەردەوام پەرەشی پێئەدرێت. دەڵێم با واز لەم ڕووە ناشیرینەی مەسەلەکە بھێنین کە ھی ئەوەیە یەکگرتوی ئیسلامی بەھۆیەوە بۆ بەردەمی دادگا ڕابکێشرێت. ئەوەی پێویستە لەسەری بوەستین، ئەوەی پێویستە  ھەموومان لەسەر بوەستین، ئەو پێشێلکردن و پەلاماردنە گەورەیەیە کە گەنجانی یەکگرتو و ئەوانەیش کە ڕێگریان لە ئەنجامدانی سیمینارەکە گرتوە، دەیەکە سەر دوو پرنسیپی ھەرەسەرەکیی کە سەرجەمی ژیانی ئەکادیمیی لە ھەموو جیھاندا لەسەر ڕاوەستاوە. ئەو دوو پرنسیپەش بریتین لە : یەکەم: ئازادیی ئەکادیمیی دووھەم: سەربەخۆبوونی ئەکادیمیی ئازادیی ئەکادیمیی کۆڵەکەی ھەرەسەرەکیی و ھەرەبنەەتیی ژیانی ئەکادیمییە. لەڕێگای ئەم پرنسیپەوە مامۆستایان و توێژەرانی ناو زانکۆکان دەتوانن ئازادانە توێژینەوە زانستییەکانیان ئەنجامبدەن و دەرەنجامی ئەو تۆژینەوانەش چاپ و بڵاوبکەنەوە، ھاوکات دەتوانن ئازادانە وانەکانیان بڵێنەوە و لە چوارچێوەی زانکۆدا ئەو کۆڕ و سیمینارانە بگێڕن کە دەیانەوێت. ئەکادیمیان دەبێت بتوانن بابەتی توێژینەوەکانیان و پرسیاری تۆژینەوەکانیان و شێوازی ئەنجامدانی توێژینەوەکانیان خۆیان هەڵیبژێرن و ئازادانەش بۆچوونەکانیان لەگەڵیەکتردا باسبکەن، تەنانەت گەر ئەو بۆچوونانەش بەتەواوی نەخەمڵابن و ھێشتا سەرەتاییش بن. جگە لە ئازادیی ئەکادیمیی ئازادییەکی دیکەش لەناو زانکۆکاندا ھەیە کە ئازادی ڕادەربڕینە، ئەمەشیان مەرجێکی ھەرە گرنگیی پاراستنی ئازادیی ئەکادیمییە لەناو زانکۆ و دەزگا ئەکادیمییەکاندا. لە زاکۆدا توێژەرە و مامۆستاکان، بە حوکمی پێگە زانستییەکەیان، خاوەنی ئازادیی ئەکادیمین، بەڵام ئازادیی ڕادەربڕینیان ئازادیی ئەوانە وەک ھاوڵاتیی بەبێ بەستنەوەی ڕادەربڕینەکانیان بە پێگەی زانستیی ئەوانەوە. بەم مانایە لەناو زانکۆدا بەردەوام دووشێوە لە ئازادیی ھەیە و کاردەکات و بەسەریەکیشەوە زانکۆ وەک ڕووبەرێکی تایبەت لە شوێنەکانی تر جیادەکاتەوە. ئەوەی گەنجانی یەکگرتو و خوێندکارەکان ئەنجامیانداوە، ژێرپێنانێکی تەواوەتی ئەم دوو ئازادییە، کە نابێت بەھیچ شێوەیەک بێدەنگیی لێبکرێت.  ھەرچی مەرجی دووھەمە، واتە مەرجی سەربەخۆیی ئەکادیمیی، ئەمیشیان زیاد لە ڕەھەندێکی ھەیە. یەکەمیان ھێما بۆ سەربەخۆیی ئەکادیمییەکان دەکات لەو ئیدارەیەی لەناو زانکۆ ھەیە و زانکۆکە وەک دەزگایەکی بیرۆکراسیی بەڕێوەدەبات. دووھەمیان ھێما بۆ سەربەخۆیی زانکۆ لە حکومەت و ەسەڵاتاداران دەکات. لێرەدا سەربەخۆبوون پێ لەسەر ئەوە دادەگرێت کە لایەنی دەرەکیی بۆیان نییە دەستبخەنە ناو ئەو بوارانەوە کە زانکۆ تۆژینەوەیان تیادا ئەنجامەئدات، بۆشیان نییە دەستبخەنە ناو وانەکانەوە، واتە دەستبخەنە ناو جۆری ئەو وانانەی دەگوترێنەوە و ئەم مەنھەج و تیورانەی بەکاردەھێنرێن. لە ڕاستیدا یەکێک لە ئەرکەکانی حکومەت ئەوەیە ئەم سەربەخۆییەی زانکۆکان دەستەبەربکات و بپارێزێت. ئەوەی کۆمەڵێک لە قوتابیان لە ھەڵەبجە ئەنجامیاندا پێشێلکردنی تەواوەتی ئەم پرنسیپە بنەڕەتییە و سەپاندنی ڕا و بۆچون و عەقڵەیتی گەنجانی یەکگرتوە بەسەر زانکۆکەدا.  ئەوەی ڕوویدا ھێرشێکی بەرچاو و بێشەرمانەیە بۆەسەر ھەردوو ئەو پرنسیپە سەرەکییە کە ژیانی ئەکادیمیی لەسەر بەندە. بێدەنگبوون لەم مەسەلەیە تاوانێکی گەورەیە بەرامبەر بە ژیانی ئەکادیمیی.   وتارەكان گوزارشت لە بۆچونی نوسەر خۆیان دەكەن 

 * بەهرۆز جەعفەر  چوار فاکتەری گەورە، هەڕەشە لەم هەسارەیە ئەکەن و، لەنگەری پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکانیان تێک و پێکداوە: ١/ گۆڕانی کەشوهەوا، بەهۆی پیسبونی ژینگەو گەرمبونی گۆی زەوی و وشکە ساڵییەوە. لە لایەک بۆتە هۆی کارەساتی سروشتی (تەنها لە مانگێکدا بە بەهای ٣٠ ملیار دۆلار لافاو زیانی لە پاکستان داوە) لە لایەکی تریش بۆتە هۆی قەیرانی کەمئاویی و هەڕەشە لە بەرنامەی خۆراکی جیهانیش ئەکات. ٢/ قەیران و لێکەوتەکانی جەنگی ڕووسیاو خۆرئاوا. کە تێچووی ئەم جەنگە لە ٢٤ ی شوباتی ٢٠٢٢ ەوە تا ناوەڕاستی ئۆکتۆبەری ٢٠٢٢ بە (٣) تریلیۆن دۆلار ئەخەمڵێنرێت. گەورەترین لێکەوتەی ئەوەیە کە قەیرانی گازی سروشتی و گرانی بازاڕی وزە وایکردووە هەڵاوسانێکی ئابوریی بێوێنە لە ئەوروپاو ئەمریکا دروست ببێت. ٣/ قەیرانی بڵاوبونەوەی چەکی ئەتۆمی. جگە لە (٥) ئەندامە هەمیشەییەکەی ئەنجومەنی ئاسایش چەندین وڵاتی وەکو پاکستان و ئیسرائیل و ئێران و کۆریای باکور دەستیان گەیشتوە بە چەکی ناوەکی یان نزیکن لەو بەرنامە ئەتۆمییە. ٤/ قەیرانی بڵاوبونەوەو تەشەنەسەندنی "نایەکسانی" لە تەواوی وڵاتانی دیموکرات و نا-دیموکراتدا، چینی ناوەڕاست ڕووی لە کەمبونەوەیە. لەم ساتەدا تەنها لە یەمەن (٧٥٠) هەزار منداڵ پێویستیان بە خۆراکەو تووشی برسێتی بوون.  لەگەڵ ئەمانەشدا..ئامارەکان و ئاماژەکان بۆ ئەوروپا بە تایبەتی و جیهان بەگشتی نیشانی ئەدەن، سیستەمی سەرمایەداری- خۆرئاوایی تاقەتی بەڕێوەبردنی دونیای نەماوە: * پێش قەیرانی ئۆکراینا و گرانبونی بازاڕی وزە، کۆرۆنا ڤایرەس لە (٢٠٢٠ و ٢٠٢١) دا دەیان تریلیۆن دۆلار زیانی بە ئابوریی جیهانی و کۆی گشتی ئاستی بەرهەمهێنان لە تەواوی جیهاندا گەیاندووە. * بە گوێرەی سەرۆکوەزیرانی ئۆکراینا "دەنیس شیمخاڵ" جەنگ زیانی (٧٥٠) ملیار دۆلاری لە ئۆکراینا داوەو، (١٠) ملیۆن ئۆکراینیش ئاوارەی پۆڵەنداو وڵاتانی دیکەی ئەوروپا بوون. * تەنها لە سەرەتای ئۆکتۆبەری ٢٠٢٢ ەوە، نرخی وزە لە ئەوروپا (٨٤٪) هەڵکشاوە.  * ئەڵمانیا (٢٠٠) ملیار یۆرۆی بۆ ڕووبەڕووبونەوەی گرانی نرخی وزە لەم زستانەدا تەرخان کردووە. لە (٥) وڵاتی ئەوروپیش خۆپیشاندان دژی گرانی بازاڕی سوتەمەنی دەستی پێکردووە.  * بەهای پاوەندی بەریتانی لە ساڵی (١٩٧٦) ەوە قەت وەکو ئێستا دانەبەزیوە، بەهای یۆرۆ لە هەموو تەمەنی دراوەکەدا کە (٣٠) ساڵێكە قەت وەکو ئێستا دا -نە-کشاوە. کورد چاوەڕێی دەرفەت بکات؟ کونێک (تەنها کونێک) کەوتە هێڵی بۆڕیی گازیی نۆرت ستریم-٢، ئیتر شارستانییەتی خۆرئاوا کەوتە لەرزین و خۆی خستە ژێر پرسیارەەوە! هەزاران ساڵە و لە زەمانی تیروکەوانەوە هەرچی چەکێک دروست بووە بە سەر کورددا تاقی کراوەتەوە، هەزاران جار کۆمەڵکوژی کراوە، هێشتا کورد هەر ماوەو شارستانیەت و زمان و کەلتورو ئاڵاو هێماکانی ئەگەشێتەوە.  "گۆڕان" ئەشێت باش بێت وە ئەشێت "خراپ" بێت. بە بڕوای من کورد سوودی گەروەی لە "مۆدێرنیتی" خۆرئاوایی بینی. ئەیتوانی سوودی زۆر زۆر گەورەتری لێ ببینیێت، بەڵام چونکە تێی نەگەیشت، یان درەنگ تێی گەیشتن، نەیتوانی وەک پێویست خۆی هاوتای کاروانە جیهانییەکان بکاتەوە. لێرەدا بەگشتی: * وەک دەرئەکەوێت، لە کۆتایی ساڵی ٢٠٢٢ دا نرخی نەوت و گازی سروشتی بەشێوەی بەرچاو بەرز ئەبێتەوە. لە هەموو حاڵەتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوت ئەچێتە نێوان (١٢٥ بۆ ١٥٠$) دۆلاری ئەمریکی. بە دڵنیاییەوە لە ساڵانی ئایندەدا نرخی نەوت دائەبەزێت بۆ ٤٠ دۆلار یان ٥٠ دۆلار. ئەگەر ئەمڕۆکە خێرا کورد سوود لەم دەرفەتە نەبینێت و، ژێرخانێکی بەهێز چێ نەکات و، ئابوریی هەمەچەشن و سەرچاوەی داهات هەمەڕەنگ نەکات، کەی سوود لە دەرفەت وەرئەگیرێت؟ * بایەخدان بە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە لایەن ئەمریکاو ئەوروپا لەلایەک و  چین و ڕووسیا لەلایەکی ترەوە ئەگاتە ئەوپەڕی. بەهۆی فاکتەری جیۆپۆلەتیک (ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەکەوێتە ناوەندی هەرسێ کیشوەری ئاسیاو ئەوروپاو ئەفریکا) ەوە، کوردیش وەک گەورەترین نەتەوەی بێدەوڵەت لەم سەرزەوییە بەشێکی گرنگ یان بزوێنەری ڕووداوەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستە لە ئێران و سوریاو عێراق و تورکیاش. هەروەها فاکتەری بازاڕ (بازاڕ واتە ڕەگەزە سەرەکییەکەی لیبراڵیزم) زیاتر لە (٤٠٪) کاڵاو شمەکی جیهانی بە ئاوەکانی کەنداو و دەریای عوماندا بەرەو جیهان دێن و ئەڕۆن، هێشتا نەوت و گازی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ڕۆڵیان هەیە لەسەر نرخدانانی جیهانی (وەک لە دواییین بڕیاری ئۆپیکدا لە ئۆکتۆبەری ٢٠٢٢ بینیمان). گەورەترین هەڕەشە لەسەر کورد، لەسەر خەڵک و تاک و دەزگای کورد ئەوەیە کە هەمیشە خۆی بە کەم ئەزانێت. هەستی خۆ-بە-کەمزانینی کورد بەرانبەر نەتەوە سەردەستەکانی دەوروبەر، هەستی خۆ بە کەمزانی تاکی کوردو تەنانەت نوخبەو بیرکەرەوەی کوردیی بەرانبەر بە جیهانی دەرەوە، ئەو پاڵنەرە دروست ناکات کە لە ناوخۆدا پشت بە خۆی و لە دەرەوەش پاڵپشتی بە‌هێز بۆ خۆی دەستەبەر بکات. لەم چرکەساتەدا تەنهاو تەنها بیر لە ناو شەقامە شەستییەکەی سولەیمانی دەوروبەری ئەکەمەوە، دەیان حیزب و گروپ و کوتلەی جۆراوجۆری تیایە، چۆن بجوڵێیتەوە بەر یەک- دووانێکیان ئەکەویت، نە ڕوئیا هەیە نە خیتابێکی دیار! بە هەرکامێكیان ئەڵێی: تۆ بۆچی هەیت!؟ ئەیهێنێت و ئەیبات، تەنهاو تەنها ئەوەیە لەداخ و لە ڕقی ئەویتریان ئەمیش هەیە!. ئنجا وێنەکە گەورە بکە بۆ هەموو هەرێمی کوردستان، ئینجا بۆ هەموو کوردستان..ئیتر ئاوها.

هەندرێن شێخ راغب دیدی یەكەم: نوسین رەخنەو ئاگایی و بەرپرسیاریەتیە، لەم گۆشەیەوە دەرگای نوسینی هەر وتارێك دەكەمەوە، واتە چەمكی دنیایەكی رەش و دنیایەكی بەهەشتی نیەو بۆ داهاتووش هەمیشە  گەشبینانە دەڕوانم. بڕوام بەوەیە بە نوسین دەتوانین بەرپێی خۆمان ببینین. ئەمەش لای من ئامانجە.  دیدی دووەم: لە ئێستادا كورد لە عێراقدا لە لاوازترین ئاستی خۆیدا دەژی، تەعریب سەد لەسەد دەستی پێكردۆتەوەو رێگای پێ لێناگیرێ. هیچ بڕە بودجەوموچەو پارەیەكی لە عێراقەوە بۆ نایەت و ناشتوانێت فشارێكی توند بكات. هیچ عەرەبێكی سونەو شیعە باسی ماددەی 140 دەستوری ناكات و بڕگەیەك چیە لە دەستور جێبەجێ ناكرێ. هێزی زۆر لە خانەقین كۆدەكرێتەوەو بە ئاشكرا داوای دەركردنی كورد دەكەن. پەروەردەی عێراق بە نوسراوی فەرمی و زۆر بێ منەت ئیلغای زمانی كوردی دەكاتەوەو وانەی كوردی بۆ خوێندكاران بە كەوتوو هەژمار ناكات. عێراق نەك ئاسمانی كوردستان ناپارێزێت بەڵكو رێگری لەوەش دەكات چەكی بەرگری بگاتە دەست پێشمەرگە. ماڵی شیعە هەردو بەرەكەی بەكردەوە هیچ هەنگاوێكیان نەناوە لە دژی بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵی لەدژی هەرێم، ئێستاش راشكاوانە دەڵێن پابەندین بە جێبەجێكردنی بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵی. وەزارەتی نەوتی عێراق بەفەرمی داوای راگرتنی نەوتی هەرێم دەكات، بەشێك لە كۆمپانیاكان كشانەوە، عێراق داوا دەكات كەس نەوتی هەرێم نەكڕێت و خەریكی دادگای پاریسە لەدژی توركیاو رێككەوتنی فرۆشی نەوتی هەرێم لە رێگای توركیاوە. دۆخی عێراق لەدژی كوردەو هەرێمی كوردستانیش خەریكی شیرین خواردنەوەی سەرۆك كۆمارێكی تەشریفاتیە..؟ هەرچەندە دەكرێت وەك پۆستێكی سیاسی راقی لێ بكەین و دەرگای چونە بەغدای ئێمە بێت و سەنگەرێكی پتەو بێت. بەلام كورد خەریكی شكاندنی یەكترە نەك سودوەرگرتن لە پێگە سیادیەكەی. شەنگال دابڕاوە لە هەرێم و رێككەوتنی شەنگال ناكۆكی زیاتری كوردی دروست كردووە، نەك ئاسایی كردنەوەی دۆخی شەنگال؟.  دیدی سێیەم: ئەمەی باسمان كرد لەناوخۆی عێراق و دۆخی عێراق بوو، لە ئاستی هەرێمی(ئیقلیمی) هەرێمی كوردستان لەبەردەم مەترسی زۆر گەورەدایە، زۆر بێ ترس وەزیری بەرگری توركیا لە تەلەفزیۆن گوتی: 140 كلیۆمەتر چووینەتە ناو خاكی هەرێمی كوردستان، تەبعەن لای ئەوان باكوری عێراق؟؟. توركیا سەنگەر بەسەنگەر دێتە ناوەوە. زەبری لە سومعەی گەشتیاری تۆداو كۆمەڵكوژی ئەنجام دا لەناو خاكی هەرێم و پۆلێك گەشتیاری عەرەبی كوشت، هیچت پێ نەكراو ناكرێ چونكە كلیلی بۆڕیە نەوتەكەت لەچنگی ئەوە.  ئێران بە فراوانی و بە موشەك و درۆن ناو هەولێر بۆردومان دەكات، كۆیەو سەنگەرەكانی پێشمەرگە بۆردومان دەكات، گوندەكانت بۆردومان دەكات، كۆمەڵكوژی ژن و منداڵ دەكات و باسی ئەوەش دەكات ئامادەی پەلاماردانی هێزی زەمینین بۆ ناو خاكی هەرێمی كوردستان. ئاستی دبلۆماسیەتی هەرێمی كوردستان لەگەڵ توركیاو ئێران جێگای پێداچوونەوەیە، هێزەكانی كوردی ئەم دوو پارچەیە گلەییان لە هەڵوێستەكانی هەرێمی كوردستان هەیەو دەوڵەتەكانیشیان هەرێمیان كردۆتە مەیدانی جەنگ. گرنگە خوێندنەوەیەكی وردتر بۆ گۆڕانكاریەكان بكرێت.  دیدی چوارەم: لە ئاستی نێودەوڵەتی، زلهێزەكانی وەك ئەمریكاو فەرەنساو ئەڵمانیاو بەریتانیا، رۆژ نیە داوای یەكگرتنەوەی هێزەكانی پێشمەرگە نەكەن، ئەرێ بەجددی ئێوە لەمەترسیەكانی پشتگوێخستنی ئەمە ناگەن؟؟. ئاگادارن دەستپێكردنەوەی سەربازی ئیجباری لەعێراق كراوەتەوە بڕیارو ئەوەی موالیدی بێت لەمەودوا دەبێت سەربازی بكات، ئەمە گۆڕانكاریەكی گەورەیە لە عێراق كە دەبێت زۆر بەجددی چاودێری بكرێت، رێكخستنەوەو بەهێزبونەوەی سوپای عێراق زۆر شت بۆ هەرێمی كوردستان دەگەیەنێت.  نوێنەری نەتەوەیەكگرتوەكان لە كۆبونەوەی ئەنجومەنی ئاسایش باسی زۆن و خراپی ئیدارەدانی هەرێم و مەترسیەكانی دواخستنی هەڵبژاردن دەكات لەبەرچاوی هەموو دنیا، ئەم دۆخە نێودەوڵەتیە زۆر مەترسیدارە ئەگەر كورد گوێی لێ نەگرێت و حسابی لەسەر نەكات. كە پشتگیری نێودەوڵەتیت نەماو لاواز بوو، فشارو پەلاماردانی دەوڵەتانی نەیاری ناوچەكە زیاتر دەبن.  دیدی پێنجەم: تەنگت بە هاوڵاتیانی خۆت هەڵچنیوە بەهۆی گازو بەنزین و نەوتی سپی، لەم كاتەدا كە هێشتا كابینەی حكومەتی دروست نەكردوە عێراق پاوڵاگەی كەربەلا دەكاتەوە كە توانای دابینكردنی 12 دوازدە ملیۆن لیتر بەنزین و نەوتی سپی و گازی هەیە لەیەك رۆژدا، لەوەرزی سەرماوسۆڵە دارستانەكان ئەنفال دەكرێن و حكومەتیش بە بڕی 100 هەزار دینار بەرمیلێك نەوت دابەش دەكات. ئەم كاتەت باش پاڵاوگەی كەربەلا.. لەناو جەرگەی گەڕەكەكانی شارەكان، لەبەردەم دوكان و بەردەم ماڵ چالاكوانی سیاسی و ژنان وروناكبیران تیرۆر دەكرێن، نەك یەك جار، دەیان جار دووبارە دەبێتەوە، لەم ماوەیەدا بینیمان چەندان كەس لە ناوجەرگەی هەرێمی كوردستان تیرۆر كران. ناوە ناوە تەقینەوەو تەقەو تۆقیش روو دەدات و دووبارە دەبێتەوە.  ئاسایش و دژە تیرۆر سەروماڵ و كەرامەت و ئاسایشی ئێمەیان لە ئەستۆیە، خەریكی ناشیرینترین جۆری ململانێ و سیاسەتن لەناو ئەم هێزە ئەمنیانە، خەریكی ململانێی شەخسی و گروپ بەندی و راو نان وئەزیەتدانی ئەم هێزانەن، ئاخر بۆ دەبێت ئەم هێزانە تێكەڵاوی تەكەتول و ململانێی بۆگەن بوونی ناو حیزبەكان بن. كارەكە بەجۆرێك مەترسیدار بووە بینیمان لەناو هەولێری پایتەخت ئەفسەری ئاسایش و دژە تیرۆر بە ماڵ ومنداڵەوە دەتەقێنرێتەوە؟؟. ئەمە پێشهاتێكی زۆر مەترسیدارەو ئەم هێزانە سامانی نیشتمانین و ئاسایش و ئارامی وڵاتیان لە ئەستۆیە، نابێت موڵكی حیزب و گروپ و شەخس بن.  لە ناو ئەم هەموو قەیران و كێشانەدا، دەرفەتی راستكردنەوەو بەهێزبونەوەو سەرەتایەكی بەهێزت لە پێشە كە ئەنجامدانی هەڵبژاردنێكی سەركەوتووە، بەدیموكراسی و هەڵبژاردن پرۆسەی سیاسی نوێ بكەیتەوەو لەقەیرانەكان دەرباز بیت، كەچی رێك لەم كاتەدا تەمەنی پەرلەمان درێژ دەكەیتەوەو هەلًبژاردن ناكەیت؟. ئەم هەموو لەدەست دانی دەرفەتە سەیرە.. دەمەوێت ئەوە بڵێم لەم رۆژانە مامۆستایەكی زانكۆ گوتی: رێژەی كوڕ زۆر كەم بۆتەوە لەناو پۆلەكانی زانكۆ، كوڕ بەردەوام كەم دەكات، كۆچی گەنجان بە لێشاو بەردەوامە، ئەمە قەیرانێكی هێجگار مەترسیدارەو ناشێ لەوە زیاتر بەرامبەری بێ دەنگ بین. نرخی نەوت زۆر بەرزەو عێراق داهاتی خەیاڵی كۆكردۆتەوە، تۆش وەك هەرێم نەوت دەفرۆشی و داهاتت زۆرە، دامەزراندن و هەلی كار و پێدانی پێشینەكان بۆ گەنجان دەست بەجێ دەبێت دەست پێ بكاتەوە. ئەگەر خواستی مانەوەتان هەیە، گەنج داهاتووی مانەوەتانە.  لەگەڵ ئەوەی پڕ بەدڵ خۆشحاڵم بە پێشكەوتن و ئاوەدانی كەركوك، بەڵام كردنەوەی فڕۆكەخانەی كەركوك لە رۆژانی رابردوو بەبێ هەرێمی كوردستان و كورد، مانای سیاسی و نەتەوەیی خۆی هەیە.  دیدی شەشەم: هەرێمی كوردستان، توانای بەهێزبونەوەو چارەسەری قەیرانەكانی هەیە، بەڵام سەرەتا پێویستی بە كۆتایی هێنان بەم عەقڵیەتە هەیە لە ئیدارەدانی سیاسەت. گەڕانەوە بۆ دیموكراسی و ئازادی رادەربڕین و گوێگرتن لە یەكتری، ئەنجام دانی هەڵبژاردنێكی سەركەوتوو، یەكگرتنەوەو بەنیشتمانی كردنی هێزەكانی پێشمەرگەو ئەمنیەكان و ئاشتكردنەوەی گەنج..واز هێنان لەم هەموو بارگرانیەی لەسەر بژێوی هاوڵاتیان هەیەو ئاوڕدانەوەیەك لەژیانی هاوڵاتیان. پێویسته‌ راشكاوانه‌ دانی پێدا بنێین له‌ئاستی ناوخۆو عێراق و ئیقلیمی و نێوده‌وڵه‌تی دۆخمان باش نیه‌، ده‌رفه‌تی باش هه‌یه‌ بۆ چاره‌سه‌ر وه‌ك له‌سه‌ره‌وه‌ باسمان كردوه‌. دەمەوێت بۆ هەمیشە لە هەولێر بڵێم: ئەم كاتەت باش كوردستانەكەم. نەك گوێم لێ بێت : صباح الخیر شمال الحبیب.

هیوا سەید سەلیم دوای چوار ساڵ، لە داگیرکردنی عەفرین و گوندەکانی دەوروبەری، کە مانگی ئاداری ٢٠١٨، لە لایەن تورکیا بە پشتیوانی هێزە تیرۆرست و توندڕەوەکانی نزیک لە خۆی ئەنجامدرا. وا جارێکی دیکەش ئەو ناوچە داگیرکراوانە، دەکەونەوە ژێر کاریگەری گەمەیەکی دیکە، کە ئەمجارەشیان کاراکتەرەکانی ناو ئەو یاریە هێزە تیرۆرستیەکانن، وە ئەوەشی کە بەرنامەی یاریەکەی داناوە جارێکی دیکە دەوڵەتی تورکیایە، بە ئاگاداری لایەنەکانی ناو رێکەوتنامە ئەستانە کە بریتین لە هەریەک لە (روسیا و تورکیا و ئێران) هەموو لایەک دەزانین کە چوار ساڵە عەفرین لە ژێر حوکمی کۆمەڵێک هیزی تیرۆرستیدا، ئەو شارە لە ماوەی ئەو چوار ساڵە، روبەڕووی سیاسەتی ئاوارەبوونی خەڵکە ڕەسەنەکەی، گرتن و کوشتنی ئەوانەی لە ناوچەکە ماون، تێکدانی ژێرخانی ئابووری بە بڕینی دار زەیتونەکانی، کە شادەماری ئابووری عەفرین بووە، هەروەها گۆڕینی دیمۆگرافیای ناوچەکە دەبێتەوە. شایانی باسە، هەموو ئەو تاوانانەی باس کران، لە لایەن چەند گروپ و هێزێکەوە ئەنجام دەدرێن کە لە ژێر چەتری تورکیا بە ناوی جیاجیای وەک "ئیراەی کاتی، ئیتلافی هێزە ئۆپزسیۆنەکان، سوپای نیشتمانی سوریا" حوکمی ناوچە داگیرکراوەکانی سوریا و رۆژئاوای کوردستان دەکەن. لە نموونەی هێزەکانی" سوپای نیستمانی سوری، هەیئەی رزگاری سوریا" کە هەریەک لەم دوو هێزە چەندین رێکخراوی دیکە لە خۆ دەگرن، کە باگراوندی زۆربەیان دەگەڕێتەوە بۆ سەر ڕێکخراوەکانی قاعدە و نوسڕە و داعش، وەک " فەیلەقی سێ، جەیش ئیسلام، فیرقەی مەلیک شا، جەبهەی شام، لیوای ئیسلام، سقوڕی شام ... هتد" گومانی تێدانیە، خاڵی کۆکەرەوەی هەموو ئەو هێزە تیرۆرستیانە بە پلەی یەکەم بریتی بووە لە دژایەتی کورد ، کە زۆرینەی خەڵکی ئەو ناوچانە پێکدەهێنن و ئەزموونی رۆژئاوای کوردستان . وەک دەزانرێت ئەو سیاسەتەش بەدەر نیە لە خەونی دەسەڵاتدارانی تورکیا، کە لە ماوەی ١١ ساڵی شۆڕشی سوریا و هەموو ئەو دەستکەوتانەی کورد لە رۆژئاوای کوردستان بەدەستیهێناون، تورکیا لە دژیان وەستاوەتەوە. بۆ ئەم مەبەستەش پەنابردنە بەر هێزە تیرۆرستیەکان لە لایەن تورکیاوە بۆ دژایەتیکردنی ئەزموونی رۆئاوا یەکێک لە بژاردە بەردەوامەکانی بەرپرسانی ئەو ولاتە بووە. لە ئێستاشدا، لە چوارچێوەی ئەو پلانەی ماوەیەکە تورکیا هەیەتی بۆ داگیرکردنی چەند ناوچەیەکی دیکە لە رۆژئاوای کوردستان بە تایبەت لە "منبج ، تەل رەفعەت ، شەهبا" رۆژی ١٣ئۆکتۆبەری ئەمساڵ ٢٠٢٢، تورکیا پەنای برد بۆ سیناریۆیەکی تازە، ئەویش ڕادەستکردنی عەفرینە بە هێزەکانی سەر بە " هەیئەی رزگارکردنی شام' کە جێگرەوەی رێکخراوی تیرۆرستی نوسڕەن، ئەو رێکخراوەی لە ساڵی ٢٠١٦ لە لایەن ئەمەریکاوە خرایە لیستی رێکخراوە تیرۆرستیەکان. شایانی باسە، سیناریۆی هەفتەی ڕابردووی کە بریتی بوو لە پاشەکشەی فەیلەقی سێی سەر بە تورکیا لە عەفرین لە قازانجی بەرەی نوسڕە، لێکدانەوەی جیاجیای بۆ دەکرێت، بەڵام هەموو شیکردنەوەکان دەچنەوە سەر ئەو ڕایەی کە ئەو کارە بەبێ گڵۆپی سەوزی تورکیا و ئاگاداری هاوپەیمانەکانی لە رێکەوتنامەی ئەستانا ئەنجام نەدراوە. وەک دەزانین، تورکیا لە کۆبوونەوەی لوتکەی تاران ئۆکەی هەریەک لە روسیا و ئێرانی بۆ وەرنەگیرا، تا هەڕەشەکانی بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان بکات بە کردار، بۆیە تورکیا دێت پەنا بۆ ئەم جۆرە سینارۆیانە دەبات. شایانی باسە، مانەوەی عەفرین لە ژێر دەستی هەیئەی رزگارکردنی شام " نوسڕە" زۆر کاتی دەبێت، بۆیە پێدەچیت لە ماوەیەکی دیکە هەر تورکیا خۆی بە ئەرکی دەرکردنیان هەڵسێت، بوونی ئەو هێزانە بکاتە بیانوو بۆ هەڵگیرساندنی شەڕێکی تازە. تورکیا لەو شەڕە تازەیە دوو قازانج دەکات، یەکەمیان بە بیانووی ڕاونانی هێزێک کە لە لیستی تیرۆر دایە "نوسڕە" ، ناوچەیەکی دیکە لە سوریا و رۆژئاوای کوردستان داگیر دەکات، وەک چۆن لە ساڵانی رابردوو بە بیانووی شەڕی داعش سوپاکەی چووە ناوچەکانی تڕابلس و عزاز تا ئێستاش لەو ناوچانە ماوەتەوە. قازانجی دووەمیشی دوور مەودا دەبێت بەوەی بە ناوی شەڕی تیرۆر باڵانسی جەماوەری بۆ ئەردۆگان و پارتەکەی دەگێڕێتەوە، بە تایبەت کە تورکیا لە حوزەیرانی ساڵی داهاتوو ٢٠٢٣، دەچێتە ناو هەڵبژاردنێک کە بۆ ئەردۆغان و پارتەکەی چارەنووس ساز دەبێت. هەرجی تێڕوانینی بەرپرسانی هێزەکانی سوریا دیموکرات "هەسەدە" یە ئەوان پێیان وایە ئەوەی ئێستا لە عەفرین ڕوودەدات درووستکردنی پشتێنەیەکی ڕەشی تیرۆرە لە ناوچەکە، کە زەرەرمەندی سەرەکی کورد وەک خەڵکی ڕەسەنی ئەو ناوچانە دەبێت. لە کۆتاییدا دەڵێین، شەڕی بەرەی نوسڕە و فەیلەقی سێ، لەسەر خاکی داگیرکراوی عەفرین، جگە لەوەی درێژەدانە بۆ دۆخی داگیرکاری ئەو ناوچە ستڕاتیژیانەی رۆژئاوای کوردستان، کە بە چاوپۆشی زلهێزەکانی وەک روسیا و ئەمەریکا داگیرکراون، گەمەیەکی دیکەی هێزە تیرۆرستیەکانە بۆ خزمەتکردن بە ئامانجەکانی تورکیا.

فه‌رحان جه‌وهه‌ر یەک لە دیارترین نیشانەو هێمای زانینی عەقڵ کە عەقڵە، گۆڕان و گۆڕانکاری بەردەوامە. مانەوەی هزرو بیری مرۆڤ لەسەر یەک هێل و یەک شێواز تا دوایی، نیشانەی ئەوەیە کە عەقڵ دووچاری ئاڵۆزی و کێشە بووە. هەر پێشکەوتنێک بەهۆی گۆڕانکاریەوە روویداوە، گۆڕانکاریش بەرهەمی عەقڵە، هەموو ئەو گۆمەڵگایانەی پێشکەوتوونە، بەهۆی تووڕدانی عەقڵی دۆگماوە بووە. چۆن عەقڵ رۆڵ دەبینێ لە هەموو پێشکەوتن و گۆڕانکاریەکدا، بەهەمان ئەندازەش عەقڵ بەهۆی رووداوەکانەوە گۆڕانکاری بەسەردا دێت. زۆر لە کۆنەوە کە عەقڵی مرۆڤ لە قۆناغی سەرەتایی بووە و توانای گۆڕانکاری دیارکراوبووە، رووداوە سرووشتییەکان کاریگەریان لەسەر عەقڵی مرۆڤ داناوە و ناچاری بیرکردنەوەی کردووە، بەهۆی ئەم بیرکردنەوەیە گۆڕانکاری لە ژیان و درووستبوونی شارستانییەتدا کردووە. هەموو عەقڵێک وەک یەک نییە و لە یەک ئاستیشدا نییە، هەر بۆیە هەموو ئەو جیاوازیانەی ئەمڕۆ، چ لەسەر ئاستی تاک و چ لەسەر ئاستی کۆمەڵگەکان و وڵاتان دەیبینین، نیشانەی جیاوازی پێگەیشتنی عەقڵی مرۆڤەکانە، هەر بەهۆی جیاوازی عەقڵی تاکەوەیە، چێژوەرگرتن و ئاسوودەبوونی تاکێک لە تاکێکی تر و کۆمەڵگایەک لە کۆمەڵگایەکی تر جیاوازترە. بۆ نموونە ئەوەندەی کۆمەڵگای عەرەبی کە ناوچەکەی ئێمەش دەگرێتەوە، چێژ لە تۆڵە و بیرکردنەوە لە رابردوو وەردەگرێت، کۆمەڵگای یابانی چێژ لەمانە وەرناگرێت. نوسەرێکی یابانی بە ناوی (نوبۆ ئاکی نوتاهارا)، کە لێکۆڵینەوەیەکی مەیدانی لەسەر کولتوور و بیرکردنەوەی کۆمەڵگاکانی عەرەبی کردووە، دەڵێت: پێش ئەوەی پرسیار لە هەر تاکێکی عەرەب بکەم، کە دەیزانی من یابانیم، پێی دەگوتم: ئێوە چۆن پەیوەندیتان لەگەڵ ئەمریکا بەستووە! لە سەردەمێکدا ئەمریکا بۆمبی ئەتۆمی لە ئێوە داوە؟. نووسەرەکە دەڵێت: بەهۆی ئەو پرسیارەی ئەوان، تێگەیشتم عەرەب لەناو رابردوودا دەژین. لەو لێکۆڵینەوەیەدا کە دواتر بۆتە کتێب بە ناوونیشانی (عەرەب و روانگەی یابانی)، تەنها خاسیەتی باش هەیانبێت (بە قەولی نووسەرەکە خۆی) میواندارییان بووە. کۆمەڵگای خۆشمان لەسەر ئاستی هەندێک رۆشنبیر و دەستەبژێر، تازە بەتازە هەمان ئەو پرسیارەی عەوامی عەرەب، ئاراستەی پارتی دەکەن، دەڵێن: ئێوە چۆن دەنگتان بە لەتیف رەشید زاوای برایم ئەحمەد داوە بۆ سەرکۆمار؟، چونکە لە رابردوو ناکۆکی و دوژمنایەتییتان لەنێواندا هەبووە. لە پێشدا بەهۆی نەبوونی هۆیەکانی گواستنەوەو گەیاندن و داخراویی کۆمەڵگاکان، پێشکەوتنی عەقڵی پێویستی بە کات و ئەزموون هەبووە، بۆئەوەی بتوانێت پەرەسەندن و داهێنان بکات، بەڵام بۆ ئەمڕۆی سەردەمی کرانەوە و تەکنۆلۆژیایی رەقەمی، ناکرێت ئەوەندە بوەستی و پێویستیت زۆر بە کات و ئەزموون نییە. ئەگەر کەمێک عەقڵی خۆمان کارا بکەین، دەبینین ئێستا سەردەمی شێخ مەحموودی نەمر نییە، تا لە هاوکێشە سیاسییەکان سەرمان دەرنەچێت، خوێندنەوەی تابلۆکانی سیاسی و ئابووری زۆر زەحمەت نییە، دەتوانین سوود لە ئەزموون و مێژووی خەڵکی تر وەربگرین. مرۆڤایەتی وایە، هەموویان کەم تا زۆر سوود لە زانین و ئەزموون و پێشکەوتنی یەکتر وەردەگرن، بۆیە هیچ ناکۆکی و دوژمنایەتیی و رووداوێک، چ لەسەر ئاستی سیاسی، چ لەسەر ئاستی تاکەسی و کۆمەڵایەتیش، نە ئەزەلی و نە ئەبەدییە، بەپێی بەرژەوەندی و پێشکەوتنی عەقڵییەوە گۆڕانکاری بەسەردا دێت. ئەوەی گرنگ و لۆژیکە، خۆمان لە ناو رابردوو قەتیس نەکەین. ئەمە مانای وانییە، رابردوو و مێژوو کاریگەریان لەسەر کۆمەڵێک کێشەی ئێستا نەبێت، بەڵام بەهۆی عەقڵەوە دەتوانین خۆمانی لێ رزگار بکەین.

ساڵح ژاژڵەیی ئێمەی كورد تاكە میللەتی بە ژمارە زۆری سەر ئەم كۆی زەویەین كە تا ئێستا خاوەنی دەوڵەت نین . لە دوای جەنگی دووەمی جیهان و كۆتایی هاتنی ئیمپڕاتیۆڕیەتی  عوسانی گەلی كورد دابەشكرا بەسەر چەندین وڵاتداو لەوكاتەوە تا ئێستا گەلی گورد لە خەباتی بێ وچاندایەو ئەجەنگێ لەپێناوی پێكهێنانی دەوڵەـی سەربەخۆی خۆیدا ، بەڵام تا ئێستا نەبوۆتە خاوەنی دەوڵەتی خۆی . سەرەڕای بونی هۆكاری زۆر لەبەر دەم پێك نەهاتنی دەوڵەتی كوردیدا. كورد خۆی هۆكاری سەرەكی بوە كە تا ئێستا خاوەنی دەوڵەتی خۆی نییە .   میللەتی كورد میللەتێكی خێڵەكی دواكەوتوەو بەردەوام خەریكی شەڕكردن و یەكتر لەناوبردنن . یەكێك لە خەسڵەتە خراپەكانی ئەم میللەتەی ئێمە ئەوەیە كە هەرگیز یەكتریان قبوڵ نییە ولە هیچ قۆناغێكی خەباتدا لەسەر یەك سەركردە ڕێك نەكەوتون و لە ماوەی سەد ساڵی ڕابوردوشدا  سەركردەیەك  دروست نەبوە  كە بتوانێت هەموو كورد لە ژێر یەك چەتردا  كۆ بكاتەوە . زۆر لە سەركردەكانی جیهان وتویانە كوردەكان ناتوانن ببن بەخاوەنی دەوڵەت چونكە هەرگیز ناتوان لەسەر یەك سەركردە ڕێك بكەون و یەكتریان قبوڵ نییە.  تا ئێستا سەركردەیەكی كورد دروست نەبوە كە هەموو كوردی لە خۆی خۆشتر بوێـت . هەر سەركردەیەك  كەدەركەوتوە زیاتر  بیری لەوە كردۆتەوە كە خۆی و خێڵەكەی ببنە گەورەو دەم سپی ئەوانی تر  . هەمویان وەكو كەسانی شۆڕشگێڕو بەرگریكار خۆیان بە سەركردەو پێشەواو ڕزگار كەری میللەت زانیوە تا ئەوجێیەی كە هەر خۆیان كەسی یەكەم بن وتەنانەت بە  پێك هێنانی دەوڵەتی  كوردیش ڕازی نەبون ئەگەر لەسەر دەستی خۆیان نەبوبێت . لە ئەنجامی ئەم خۆویستییەی  خۆیان هەر كاتێك كەسێكی بەتواناتر لە ئەویتر دەركەوتبێت ، لە بری ئەوەی هاوكاری بكەن  و پشتوانی لێ بكەن  بۆنەتە دوژمنی و شەڕیان لەگەڵ كردوەو لە پێناوی لەناو بردنیدا بۆنە پیاوی دوژمنەكانی كورد  . مێژوی كورد پڕیەتی لەم حیكایەتانە .  ئەگەر دوای ڕاپەڕین و كۆتایی هاتنی دەسەڵاتی بەعس دوای ساڵی 2003 بە نمونە وەرگرین ، كورد گەورەترین هەلی مێژویی بۆ ڕەخساو كۆی كۆمەڵگای نێو دەوڵەتی بونە پشتیوانی میللەتی كورد . ئەگەر گەلی كورد لە باشوور خاوەنی سەركردەی كارێزماو خۆنەویست و شارەزای بواری  سیاسەت و  دڵسۆز بوایە ، گوماتی تێدا نییە  كورد دەبوو بە خاوەنی نیمچە دەوڵەت لە چوار چێوەی دەوڵەتی عێراقیدا.   بەڵام هەمومان دەزانین سەركردەكانی كورد چ كارەساتێكی ناخ هەژێنیان بەسەر ئەم میللەتەدا هێنا هەموی لە پێناوی ئەوەی كام سەركردەی خاوەن عەشرەت  ببنە خاوەن و دەم سپی هەموان . بزانن لەو پێناوەدا چۆن ئەم میللەتیان  توشی دوژمنایەتی و  یەكتری  لەناو بردن كرد . لە بری ئەوەی شانازی بە سەركەوتنەكانمان بكەینەوەو یادیان بكەینەوە ، یەكێتی یادی خیانەاتی  31 ئاب دەكاتەوەو ، لە بەرامبەریشدا پارتی یادی  خیانەتی 16 ئۆكتۆبەردەكاتەوە .  لە بری ئەوەی  هەمووتواناكانمان  بخەینە گەڕ بۆ ئاشتەوایی گشتی و یەكخستنی ڕیزەكانی ناوماڵی كوردو گێرانەوەی ئەو خاكەی چەندین ساڵە لێمان داگیر كراوەو بەردەوام ناوچە كوردیەكان لە ژێر هەڕەشەی تەعریبدان . بەڵام بەهۆی ناكۆكیە كانی ناو سەركردەی بەناو حیزبە سیاسیەكان، خاكی كوردستان بەردەوام وەكو چۆن هەندێك قوماش بە شتن دەچێتەوە یەك و كورت دەبێتەوە  خاكی كوردانیش  بەردەوام بچوك دەبێتەوە و دەچێتە یەك . ناكرێت لێرەدا هەموو مێژو و ڕأبوردوی كورد بنوسم . ئەوەی دەمەوێت لێرەدا باسی بكەم  ئەوەیە  كەماوەی یەك سالە هەڵبژاردن لە عێراق كراوەوتازە بە تازە خەریكە حكومەت پێك بهێنرێت و خواش دەزانێت چۆن حكومەتێكی لێ دەردەچێت و ئەنجامی بە كوێ دەگات . لە ماوەی ئەو ساڵەدا كە هەڵبژاردن كراوە  یەكێتی و پارتی بەردەوام شەڕەدەنوكیانەو كۆبونەوە دەكەن و یەكتری دەشكێنن و لە ڕقی یەكتری  دەبنە پیاوی ئەم و ئەو و ناوماڵە كورد تێك دەدەن ئابڕوی  كورد دەبەن لەبەر دەم ڕای گشتی حیهانیدا . هەموو ئەمانە لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمارە  كە بە حساب پشكی كوردە .  پارتی دەڵێت بۆمن . یەكێـی دەڵێت  پشكی منە  . سەدان كۆڕو كۆبونیەوەیان لەسەر یەكلایی كردنەوەی ئەم پۆستە كرد و نەگەیشتە ئەنجام  و نەیانتوانی لەناو خۆیاندا یەكلایی بكەنەوە . دواجار لەناو پەرڵەمانی  عێراق یەكلایی كرایەوە بەڵام ئەوەندە بە شێوەیەكی گاڵتـە جاڕی و قێزەون و دوور لە هەموو ئەتەكێتێك ،  پۆستەكەش سوككراو حەیای كوردیشی تێدا برا .   یەكێتی و پارتی لە پێناوی ئەو پۆستەدا بەردەوام خەریكی خۆبچوك كردنەوەو ماستاوكردن و مەرایی و مامەحەمەیی بون ولەبەر دەم  نەیارەكانی كوردا و گومانی تێدا نییە  ئێرانیش بێ لایەن نەبوو لە یەكلایی كردنەوەی ئەو پۆستەدا . ئەوەی كە بەلامەوە زۆر گرنگە ئاماژەی بۆ بكەم  ئەوەیە : هەمووئەو بەرپرسانەی كورد كە تا ئێستا لە بەغدابون  لە دروستبونی  حكومەتی عێراقەوە دوای نەمانی دەسەڵاـی بەعس بە سەرۆكی كۆماریشەوە كە بەشی كورد بوە بەقەدەر قنچە جگەرەیك سودیان بۆ كورد نەبوە وتەنها دەسكەوتی شەخسییان  بەدەست هێناوەو خۆیان دەوڵەمەند بون . مامجەلال لە هەمو سەرۆك كۆمارەكانی كورد بەتواناتر و شارەزاتر و ناسراوتر بوە ڕێزی تایبەتی لای هەموو عەرەبەكانیش هەبوە . بەڵام نەیتوانی هیچ دەسكەوتێكی تایبەت  لە ڕێگای پۆستەكەیەوە  بۆ كورد بەدەست بهھێنێت ، چونكە ئەو پۆستە پۆستێكی تەشریفاتییەو دەسەڵاـی نییە .  كەواتە با پرسیار بكەین ئەو پێداگریەی مەسعود بارزانی لەسەر وەرگرتنی  پۆستی سەرۆك كۆمار بۆچی و لە پێماوی چیدا ؟. بەهانەی مەسعود بارزانی  بۆ ئەوەی دكتۆر بەرهەم نەبێتەوە سەرۆكی كۆمار بۆچی و لە بەر چی ؟.  پۆستێك كە هیچ سودێكی بۆ گەلی كورد نەبێت و تەنها هەر ناو بێت  بۆ وەرگرتنی موچە بێت  ئەوە دێنێـت ئەم هەمو كێشمە كێشمەی لەسەر دروست بكرێت و بە جۆرێك ناومالێ كوردی لەسەر تێكدراوە  بۆ سەدساڵیش  حەیای كوردی پێ براوە لەبەر چاوی دۆست و دوژمن و ڕای گشتی ناوخۆ و جیهانیدا . ئەندام پەرلەمانەكانی فركسیۆنە كوردیەكان   كە بەناو نوێنەری كوردن لە بەغدا  هەر یەكەیان ڕوی لە شوێنێكەو  ڕێك بونە دوژمی یەكتر و  پیاوی فراكسیۆنەعەرەبەكانی ناو پەرلەمان .  كەواتە ئەگەر خۆمان نەخەڵەتێنین و كڵاویش نەكەینە سەری خەڵك بەشداری كورد لە بەغدا لە پێناوی بەدەست هێنانی مافەكانی كورد نییەو هەموو ئەوانەی لە بەغدا دەبن بە سەرۆكی كۆماریشەوە تەنها بۆ وەرگرتنی موچەو ئیمتیازاتە بۆ خۆیان و هیچیتر .  ئێستا و دوای یەكلایی كردنەوەی پۆستی سەرۆك كۆما رو كرانەوەی گرێ كوێرەی پڕۆسەی سیاسی و  گەیشتنی مەسعود بارزانی بە ئاواتەكانیشی كە بریتییە لەوەی  كە قسەكەی سەركەوت و نەیهێشت دكتۆر بەرهەم ببێتەوە بە سەرۆك كۆمار، ئێستا كاتی ئەوەیە بزانین و بپرسین لە كۆتاییدا  : كێ چی لە كێ بردەوە ؟.  یان بە شێوەیەكی تر بڵێین كێ سەركەوت و كێ دۆڕاندی ؟. بە بۆچونی من یەكێتی و پارتی كە دوولایەنی سەرەكی كێشەكەو نەیاری یەكتری بون لە لایەك و كۆی گشتی كوردیش هەمومان دۆڕاوین و هیچ لایەكمان سەركەوتو نەبوین و هیچ لایەنێك لە لایەنێكی تری نەبردۆتەوە . ئەوەی براوەی یەكەمە  لەم پڕۆسەیدا  نەیارەكانی خۆمانن . ئەوانەن حەقی ئێمەیان خواردوەو تازە ترسیان لە ئێمە نەماوە چونكە دڵنیا بون لەوەی كە ناومالێ كورد بە جۆرێك تێك چوەو پەرتەوازە بوە ، هەرگیز نەبنە مەترسی بۆ سەریان .  ئەگەر سەرنجتان دابێت دوای ئەوەی دكتۆر لەتیف بوو بە سەرۆكی كۆمار جۆرەها لێدوانی سەیرو سەمەرەو گاڵتە ئامێزلێرەو لەوێ گوی بیست  دەبوی لە لایەن نوخەبەی بەناوسیاسی و ڕۆشنبیرەوە كە بەرأستی  زۆر ناخ هەژێنن  ئەگەر كەسێك لە خەمی ئایندەی ئەم میللەتدا بێت ، بەڕاستی حەق وایە بەزەییمان بە خۆماندا بێتەوە چونكە زۆر داماو و فەقیرین .  هێڤیدار ئەحمەدی ئەندام پەڕلەمانی پارتی دەڵیێت:  بەربژێری پارتی سەرنەكەوت ، بەربژێری دڵخوازی پارتی  كە دكتۆر لەتیفە سەركەوت . هێڤیدار ئەحمەد دەڵێی دڵداری دەكات . لە لێدوانێكی تریدا دەڵێت : لەسەری  بڵندەوە بڕیاری سەرۆك كۆماردرا . نازانێت  ئەو سەری بلندەی ئەو باسی دەكات  هەر ناوەو كەی ویستیان بە درونێك  كۆتایی پێ دێنن .  هوشیار زێباریش دەڵیێت: ڕوداوەكانی ئەمڕۆ سەلمالندیان  ناوەندی  بڕیاری كورد لای سەرۆك بارزانیپیە . نازانم ئەگەر لێی بپرسم كام ناوەندی بڕیار ؟  ئایا  سەرۆك بڕیاریداوە  هەرچی سوپای بێگانەیە  لە هەرێمی كوردستان دەریان كات ؟. ئایا بڕیاری داوە ناوچە داگیر كراوەكان  بگەڕێنێتەوە سەر هەرێمی كورد ستان ؟.  لێدوانەكانی بەرپرسانی پارتی و هەل هەلەكانیان  بە بۆنەی  سەركەوتنی دكتۆر لەتیفەوە لە حساب نایەن .سەیركەن كەسێكی وەكو شاخەوان عەبدوڵا كە جێگری سەرۆكی پەڕلەمان عێراقە كە كاتی خۆی باوكی جێگری موستەشار بوەو دەبوایە هەر لە ڕوی نەیەت  دەم بكاتەوە دەڵێت: دكتۆر بەرهەم  بە دەنگی كورد نەبۆتە  سەرۆك كۆمار بۆیە نوێنەری كورد نییە . باشە ئەی جەنابتان بە دەنگی كێ  بونە جێگری سەرۆكی پەڕلەمان ؟. لەو لاشەوە بەرپرسانی یەكێتی دەڵێن: لە ڕابودودا پارتیمان شكاندوەو لێرەش بەدواوە دەیانشكێنین  و ئەوانیش لەم قسە بێ ماناو وبێ ناوەرۆك حەلەق و مەلەقەیان زۆرە .  لەولاوە فازیل بەشارەتی دێتە دەنگ و دەڵێت دەبێ بافل تالەبانی داوای لێبوردن لە سەرۆك بارزانی بكات . بەرپرسانی ئەم دوو حیزبە بەجۆرێك كەوتونە وێزەی یەكتری و سوكایەتیكردن  بە یەكتری وەكو دوو دوژمنی ڕاستەقینەو خوێن خۆری یەكتری وەكو ئەوە ی جارێكی تر قسە لەگەڵ یەكتری نەكەنەوە . ئێستا بیر بكەنەوە هەرێمی كوردستان لە لایەن ئەم دوو بنەمالە دواكەوتوە دوژمن بەیەكە بەڕێوە دەچێت و جاوەرن بە هیوابن لە ژێر سایەی ئەمانەدا میللەت بحەسێتەوە .   یەكێكی تر دەڵێــت : سەرۆك بارزانی ئەو بەستەڵەكەی كە لە كۆنەوە هەبوە تواندیەوە كە مێردی شازی ئیبڕاهیم ئەحمەدی كردە سەرۆك كۆمار  گوایە باوكی شاناز نەیاری سەرۆك بوە . ئەی تەڕ وانییە . یەكێكی تر دەڵێت : لێرەدا هەر دكتۆر بەرهەم  بۆبە قوربانی . نازانم  دكتۆلار بەرهەم بۆچی بۆتە قوربانی و چ غەدرێكی لێكراوە ؟.  لێرەدا زۆر بە كورتی هەندێ سەرنج و بۆچونی خۆم دەنوسم .  یەكەم : كە یەكێتی دەڵیت : لەوە پێش پارتیمان شكاندوەو لێرەش بەدواوە دەیانشكێنین . ئەوە قسەیكی زۆر بێ مانایە  چونكە دوژمنەكان هەوڵ دەدەن یەكتری بشكێنن . ئێوە دوو حیزبی بەناو كوردین و لە حكومەتدا یەشدارن  ئەم قسەیە  چ مانایەكی هەیە ؟. سەرۆك بارزانی  كە دكتۆر لەتیفی كردبێتە سەرۆك كۆمار تەنها لە پێناو سەركەوتنی قسەكەی خۆی بوەو تا مەسعود بارزانیش بمێنێت ، بەستەڵەك هەر دەمێنێت  .  نەتان دی چۆن لە ڕێگای بافڵ تاڵەبانیەوە  لاهوری شێخ جەنگیان پەڕاوێز خست چونكە لاهوریان بە نەیاری خۆیان دەزانی .  . بەڵام نابینن ئێستا خەریكن لە لاهۆر نزیك نزیك دەبنەوە  بۆئەوەی كێشە بۆ كوڕەكانی مامجەلال دروست بكەن . كەواتە ئەمانە گەواهی ئەوە دەدەن كە سەرۆك بارزانی سەرچاوەی هەموو كێشەكانی هەرێمی كوردستانە .  مەسعود بارزانی هۆكاری سەرەكی تێكدانی ناو ماڵی كوردەو بەڕاستی وەكو سیاسەمەدارێكی گەورەی كورد بیر ناكالتەوەو ئەگەر بیویستایە  لە دوای وەفاتی مامجەلال و كاك نەوشیروانەوە كۆتایی بە دوژمنایەتی  كورد و كورد دەهێنا . بەڵام دەركەوت ئەم پیاوە ئەگەر دوژمنی ڕاستەقینەو بەرامبەریشی نەبێت ، دوژمنی وەهمی بۆخۆی دروست دەكات .  وەكو دەریش دەكەوێت ئەو ناتونێت ناومالێ خانەوەدادەكەی  خۆشی ڕیك بخات .  من ڕقی شەخسیم لە هیچ كەسێكی سیاسی نییە . ڕەخنەی من ئەوەیە نابێ كەسێك خۆی بە سەرۆك بزانێت و بەرژەوەندیەكانی كورد لە لایەك و تێكدانی ناو ماڵی كورد  بكاتە قوربانی  پۆستی سەرۆك كۆمار  بۆ هەركەس و لایەنێك بێت . دەبێ بارزانی كە خۆی بەسەرۆكی هەرێم  بزانێت  هەمیشە  قوربانی بە هەموو شتێك بدات لە پێناوی بەرژەوەندی  گشتی گەلی كوردا .   ئەگەر ئەوەی لێ بەدەركەین  دەپرسم دكتۆر بەرهەم  بۆچی بۆتە قوربانی ؟.  كەسێكك دوای ڕأپەڕین بێ ئەوەی دڵۆپێك  عارەق بكات  هاتۆتە سەرحازری لەسەر حسابی ماندو بونی پێشمەرگەو خوێنی هەزاران  شەهید بۆتە سەرۆكی كۆمار و  سەدان ملیۆن دۆلار لەبەر چی بۆتە قوربانی ؟. خۆ پۆستی سەرۆك كۆمار لەسەر ئەو تاپۆ نییە . ئەگەر دكتۆر بەرهەم پیاوێكی خۆنەویست بوایەو بەرژەوەندی كوردو یەكێتیشی لە خۆی بە گرنگتر بزانیایە كاتێك زانی  دەبێتە كێشە  بۆ ناو ماڵی كورد ، دەبو  بڵیــت ، ئەگەر هەموو كێشەكە منم من ئەو پۆستەم ناوێت .  لە لایەكی تریشەوە كە یەكێتی بەردەوام دەیانگوت تاكە كا دیدی ئێمە هەر دكتۆر بەرهەمە . بۆچی  ڕێگایان دا  دكتۆر لەتیف خۆی بپاڵێوێت ،  خۆ ئەگەر لە سەرەتاشەوە  هەر بڕیاریان دابوو دكتۆر لەتیف بەربژێری یەكێتی بێت بۆچی ئەوهەموو كێشمە كێشان لەگەڵ پارتی دروست كرد و هەر لە سەرەتاوە دەستبەرداری دكتۆر بەرهەم ەبون .  باشە ئەم هەموو سیناریۆو درۆو دەلەسانە لەپێناوی چیدا ؟. گەلی كورد بە گشتی  ڕۆژانەوبەردەوام ڕوبەڕوی مەترسی گە ورە دەبێتەوە . كوردانی باشور هەلێكی باشیان بۆ هاتە پێشەوەو ئەگەرحیزبە دەسەڵاتدارەكان لە ئاستی بەرپرسیاریەتیدابونایە و لێزان بونایە دەیانتوانی دەسكەوتی گەورە  بەدەست بهێنن بەڵام لەبەر ئەوەی یەك نەبون هەموو شتێكیان لە دەستدا . ئەوەی ئێستا لە هەرێمی كوردستان خاوەن دەسەڵات و خاوەن بڕیارە بە پلەی یەكەم پارتی و بە پلەی دووەم یەكێتییە و حیزبەكانی تر هیچیان بە دەست نییە و تەنها قسە دەكەن و كەسیش گوێیان بۆ ناگرێت .  لە ئێستادا یەكێتی و پارتی  لە شێوەی دوو خێڵی گەورەدان  لە لایەن دوو كەسەوە ئیدارە دەكرێن . ئەندامانی مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی هەردوك لایان  وەكو ڕەعیەتەكانی  عەشیرەتەكان وان و خاوەنی هیچ بڕیارێك نین و تەنها كاریان بەرگریكردنە لە سەرۆكی حیزبەكانیان و هەرچی كەم و كورتی و  پۆخڵەوانت هەیە بۆیان بپۆشن. لە بەرامبەر ئەوەدا خاوەنی ئیممتیازاتی تایبەتی خۆیانن وەكو سەیارەو موچەی باش و پاسەوان و زۆر شتی تر . زوربەی سەركردەكانی ئێستای ئەوحیزبە كەسانی تازەن وخاوەنی خەباتی پێشمەرگایەتی نین و هیچ ماندوو نەبون . بۆیە ئەوان كەسانی گوێرأیەڵن و هەرگیز ڕەخنەش ناگرن و ئەو نازو نیعمەتەی بەسەریدا كەوتوە بە ئاسانی  لە دەستی خۆیانی نادەن .  ئەوەی كە ناویان لە خۆیان ناوە نوخبەی سیاسی و ڕۆشنبیر كەسانێكن كە مێشكیان شۆراوەتەوەو  خاوەنی هیچ دیدو بۆچونێك نین و بێدەنگ بون لە بەرامبەر ئەو هەموو ئیمتیازانەی وەریدەگرن .   سەرۆكی ئەو حیزبانەش پێویستیان بە كەسانی ئاوا هەیە . كەواتە بارودۆخی ئێستای هەرێمی كوردستان لە هەموو كاتێك زیاتر لە بەرمەترسی گەورەدایە .  ئایندەی هەرێمی كوردستان كەوتۆتە بەردەستی دوو كەس ئەوانیش فڕیان بەسەر سیاسەتەوە نییەو بە میزاجی شەخسی خۆیان بڕیار دەدەن .  لە لایەكی تریشەوە   بارودۆخی سیاسی عیراق و ناوچەكەو دنیاش لە بەرژەوەندی مانەوەی ئەم دوو حیزبە دەسەلاـدارانەیەو  ئەوانیش چۆنیان بوێت وا دەكەن .  بۆیە كاتی ئەوەیە كە نوخەبەیەكی ڕۆشنبیرو دڵسۆز ئەوانەی كە خۆیان بە خەمحۆڕی ئەم میللەتە دەزانن  هیممەت وجوڵە بكەن و خەڵك لە مەترسییەكانی ئایندە ئاگادا بكەنەوە بەو هیوایەی ڕەوتێكی سیاسی بە هێز لە دەرەوەی ئەم دەسەڵاتە پێك بهێنرێت .  خۆ ئەگەر خەڵك هەر وەكو ئێستا بێدەنگ بێت . گومانی تێدا نابێت بارودۆخەكە  هەر وەكو ئێستا دەمێنێتەوەو بەردەوام دەبێت .  سەیر كەن لە هەموو وڵاتانی جیهانی دێموكراتیدا ئەگەرلە كاتی هەڵبژاردنیشدا حیزبەكان و سەرۆكی حیزبەكان یەكتری تۆمەتبار بكەن و هێرشیش بكەنە سەر یەكتری لە پێناوی بەدەست هێنانی زۆرترین دەنگدا بەڵام  كە ئەنجامەكە دەرچوو دۆڕاو پیرۆزبایی لەبراوە دەكات و هەموو شتێك كۆتایی دیـت و دۆڕاوەكانیش دەبنە پاڵ پشت بۆ سەركەوتوەكان لە پێناوی وڵاتەكەیاندا .  سەیر كەن  دوای ئەوە  پۆستی سەرۆك كۆمار یەكلایی بۆوە لە بری ئەوەی كۆتایی بە چەلەحانێكان بهێنن  گەرمتریان كردووە . هەمویان دەڵێن بردمانەوەو سەركەوتین . ئاخر لە كێتان بردەوەو بەسەر كێدا سەركەوتن ؟.  ئەم قسە دوژمنەكان بە یەكتری دەڵێن . ئایا ئێوە دوژمنی یەكتری و ئەم وڵاتەن ، یان هاوڵاتی ئەم وڵاتە ؟.  لە هەموو حاڵەتێكدا  هەردوك لاتان دۆڕاون  بەرامبەر بە یەكتری و نەیارەكانتان كردە پاڵەوان بەسەرخۆتان و گەلەكەتان .            

ئاسۆ عەبدوللەتیف شەڕی ئایندە سەختترە لە عێراق و دەبێ کورد لە هێڵکاریە سیاسیی و میتۆدە ستراتیژیەکانی تێبگات. دەبێت کورد ئەوەی لەبەرچاو بێت شتێک نییە بەناوی ستراتیژو گوتاری کابینەی نوێ یان دیدگای تازە بۆ پێداچوونەوە بە فاشیزم و سەرکەشیی و هەنگاوە شۆڤێنییەکانی ڕابردووی دەوڵەتی شیعەو مەوالیەکانی.  فۆڕمی تازەی دەوڵەت فۆڕمی ستراکچەرە کۆنەکەیە بەهەندێک دەستکاریەوە، هەر ئەوەیە بڕیارەکانی کابینەی پێشوو لەدەستی موقتەدا سەدرەوە دەگوازرێتەوە بۆ دەستی نوری مالیکی و نوێنەرەکەی محمد شیاع سودانی بەم جۆرە ؛ • کاراکتەری سەرۆک وەزیرانی نوێ “محمد شیاع سودانی”فیگەرو سەربازی گوێڕایەڵی دەوڵەتی یاساو ڕەهبەریزمی ئێرانی و میلیشیاکان دەبێت و دوورترین کاراکتەر دەبێت بۆ مومارەسەی پرەنسیپەکانی هاوژیانی و یەکتری قبوڵکردن و دەوڵەتی دامەزراوەیی و دەستور.  • سەرۆک وەزیرێکی شیعەی وەلائییە، بڕیاردەر نییە، شیعەیەکی نەرمە وەک دەموچاو وەلێ ناواخنەکەی ملکەچی مەرجەعیەتی قومی ئێرانی و سەیید عەلی سیستانی و دژبەرە لەگەڵ موقتەدا سەدرو عێراقییە دژە وەلائیەکان، ئاسان نییە بەیاساو بەها دیموکراسیەکان و تەوافوق و پڕەنسیپەکانی کاربکات، بۆیە زەحمەتیشە قبوڵکراوبێت لای حەنانەو موقتەدا سەدر. • ئەو هێزە دەوڵەتییە شاراوەیەی ناوی لیواو سەرایاکانی حەشدە دەتوانێ هەر یاساو بڕیارێک بە زۆرینەی پەڕلەمانی تێپەڕێنێت، چونکە دەوڵەتی قووڵی میلیشیایی بەهێز  هەیەو ڕێگرە بۆ ئەو کرانەوەو خەونەو ئەمریکیەکانیش تەماشاکەرن لە ئێستادا. بۆیە دیموکراسیەت و کردەی هەڵبژاردن چەندە کردەیەکی شەفاف و مۆدێرنە لە دنیای کراوەو لیبڕاڵدا، وەلێ لەم وڵاتانە دوو ئەوەندە کردەیەکی ترسهێن و دەریچەیەکە بۆ سەردەرهێنانی فاشیزم و بەربەریزم و زۆرینەیەکی چەکداریی و دژە دیموکراسی. • سودانی خاوەنی کەمینەیەک کورسیی پەڕلەمانییە نەک زۆرینە، بۆیە شەرعیەتی لاوازترە لە مستەفا کازمیی، کێشەی کازمیش هەر ئەوەبوو، سودانی کە سێبەری فیگەرەکانی مالیکی و عامیری و حەکیم و خەزعەلیەکان و حەشدی شیعییە، دەبێتە متمانەی  ئال و بەیت و عەهدو پەیمانە مەزهەبیەکانی حەوزە  بەدەرەجەی ئیمتیاز.  • مستەفا کازمی و کابینەکەی تاڕادەیەک ئۆپۆزسیۆنی جددی نەبوو بەرامبەری، وە هێزی موقتەدایی و خودی موقتەدا و جەماوەرەکەی ناڕاستەوخۆ پشتگیریکاری بوون، بۆیە تاڕادەیەک بەپێوە وەستا، سودانی یان بەپێوە خۆی ناگرێ یان دەبێت شیعەی موقتەدایی و خواست و هەستەکانیان لە خۆی ڕازی بکات و لە ئەجێنداکەیدا جێگایان بکاتەوە. • بۆ كوردیش بە تەنها بردنەوەی سەرۆک کۆمارو بەشداریکردنی بە سێ وەزارەت و جێگرێکی وەزیران لەو کابینەیەدا  گرەنتی نییەو بەس نییە، کورد پێویستی به‌ راگرتنی باڵانس و یه‌ك ره‌هه‌ندیی سیاسیی Distance Politic هەیە بۆ دانوستان و پشتگیریی قوڵی سیاسیی و ستراتیژیی بۆ پرۆژه‌ دوورمه‌وداكه‌ی كه‌ ده‌وڵه‌تە یان کۆنفیدڕاڵیی، هیچکات سیاسەتی فاشیزمی مەزهەبگەرای سێنتراڵ و توند ناتوانێ دیموکراسیەت بەدڵی کورد پەیڕەو بکات و مەلەفی نەوت و سەربەخۆیی بڕیاردان  بەدڵی کورد چەرخی بسوڕێ. • عەقیدەی ئایدۆلۆژیی شیعیی نەگۆڕ بۆحوکمڕانیی بریتییە لە “ثوابت نظام المرجعية” ئەویش رەدکردنەوەی دەستوورو فیدڕاڵیەتە بە پلەی یەکەم، کوردیش ئەو دوو کۆڵەگە ڕایگرتوە، بۆیە ئەم خولە بۆ کورد سەختە لەکاتێکدا ناوماڵێکی لاوازو ناڕێکی هەیەو کورسیەکانی دابەش بوون بۆ چەند بەرەیەک و هەربەرەیەک لە ئاوازێک دەخوێنێت. • شیعەی قوم و تاران کە چۆن سەیری کوردانی #ئێران_ڕۆژهەڵاتیی دەکەن و بە بەشێک لە ویسایەو قەڵەمڕەوی ئێرانیزم لێیان دەڕوانن و ئازادییان زەوتە و بارمتەی دەوڵەتن، شیعەی نەجەفیی و کەربەلایی عێراقیش خراپترن بۆ کەمایەتییەکان و قەومیاتی تر، بەس کاتی ماوە.

له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج  ئێستا 20 ساڵی خشته‌ ئاكه‌په‌و ئه‌ردۆغان ده‌سه‌ڵاتداری یه‌كه‌می توركیان ،له‌ مه‌ودای بیست ساڵدا ئاكه‌په‌ شكستی خوارد له‌وه‌ی كێشه‌ی كورد له‌ توركیا چاره‌سه‌ر بكات ، وه‌ك ئه‌وه‌ی كاتی خۆی سه‌ره‌تای هاتنیان بانگه‌شه‌ی چاره‌سه‌ریان ده‌كرد ،ئه‌ردۆغان ته‌واوكه‌ری هه‌ره‌ خراپی سیاسه‌تی ئه‌تاتوركه‌ به‌رانبه‌ر كورد ،پرسی چاره‌سه‌ری ئاشتیشی وه‌ك سیاسه‌تی پاكتاو هێناوه‌ته‌ به‌رباس و هه‌رگیز نه‌یویستوه‌ كێشه‌ی كورد له‌ توركیا چاره‌سه‌ر بكات ، نه‌ك نه‌یویستوه‌ بگره‌ خۆی هۆكاری سه‌ره‌كی قوڵبوونه‌وه‌ی كێشه‌كه‌ بووه‌، ئه‌مه‌ش به‌و سیاسه‌ته‌ درۆزنانه‌یه‌ی كه‌ دوای گرتنی ئاپۆ له‌ پیلانێكی نێو ده‌وڵه‌تیدا به‌ چه‌ند ساڵ پاش نه‌توانینی كۆتای هێنان به‌ په‌كه‌كه‌ وه‌ك به‌ڵێنیان دابوو ، پرسی ئاشتی هێنایه‌ گۆڕێ‌ ، دوای گرتنی ئاپۆ، په‌كه‌كه‌ به‌ رێكه‌وتن له‌ گه‌ڵ هه‌رێمی كوردستان ، وه‌ك نیازمه‌ندیه‌ك بۆ كۆتای هێنان به‌ شه‌ڕ له‌ باكوری كوردستانه‌وه‌ ڕووی كرده‌ قه‌ندیل ،یه‌ك دوو ساڵ دواتر ئاكه‌په‌ بوونه‌ حاكمی توركیا ، سه‌ره‌تا ئه‌وان سودیان له‌ ده‌نگ و داوای خه‌ڵكی باكوری كوردستان بینی ، به‌ڵام پڕۆژه‌یه‌كیان نه‌بوو بۆ چاره‌سه‌ر ئه‌ردۆغان له‌ بری چاره‌سه‌ری ده‌یگوت " ئه‌گه‌ر كه‌س باسی نه‌كات بابه‌تێك نیه‌ به‌ ناوی كێشه‌ی كورد " ئه‌مه‌ وه‌ك جۆرێك له‌ سوكایه‌تی به‌ كورد دێته‌ به‌رچاو باسی كورد مه‌كه‌ن كه‌واته‌ كێشه‌یه‌ك نیه‌ له‌ توركیا، راسته‌ ئاپۆ بۆ ئه‌وه‌ی ده‌رفه‌تێك بدات به‌ ده‌وڵه‌ت و زه‌مینه‌ سازیه‌ك بۆ ئاشتی بڕه‌خسێنێ‌ ساڵی 1999 بڕیاری ده‌رچون له‌ توركیای دا ، سێ‌ ساڵ دواتر كاتێك  په‌كه‌كه‌ ده‌سه‌ڵاتی گرته‌ ده‌ست له‌ بری هه‌ڵوێست نواندنی ئه‌رێنی به‌رانبه‌ر دوركه‌وتنه‌وه‌ی په‌كه‌كه‌ له‌ باكوری كوردستان به‌ هه‌مان سیاسه‌تی پێشتری توركیا كه‌وته‌ وێزه‌ی كورد، ئه‌و ته‌نانه‌ت سۆزی ئاینیشی به‌ كار هێنا بۆ جینۆ سایدی كه‌لتوری و جینۆسایدی زمان و جینۆ سایدی داب و نه‌ریت و هونه‌رو میوزیكی  كورده‌واری ، ئه‌وه‌ی پێشتر ده‌سه‌ڵاتدارانی تورك له‌ ئه‌تاتوركه‌وه‌ تا عه‌بدوڵا گویل پێیان نه‌كرابوو ئه‌مه‌ وێڕای كوشت و بڕه‌كانی  دۆڵی زیلان و ده‌رسیم و ئه‌وانی تر . ساڵانی 2004 -2005 ئاكه‌په‌ پرسی ئاشتی هێنایه‌ به‌رباس ، ئه‌م پرسه‌ له‌ گه‌ڵ شه‌ڕو كوشت و بڕو پیلانی به‌رده‌وامدا نزیكه‌ی 10 ساڵ درێژه‌ی كێشا ، له‌ ناو ئه‌و ده‌ساڵه‌دا هه‌وڵی ترازان و په‌رتكردنی په‌كه‌كه‌ درا ، له‌ ئه‌وروپاو له‌ باشوری كوردستان و له‌ باكوری كوردستانیش هه‌وڵی كوشت و بڕی چالاكانی په‌كه‌كه‌ به‌ ڕێوه‌ چوو ، له‌ هه‌وڵی په‌رتكردنا كاریگه‌ری نه‌رێنی له‌ سه‌ر عوسمان ئۆچئالان برای ئاپۆ ، هه‌روه‌ها نیزامه‌ندین تاش و چه‌ندین گه‌ریلا دانرا ،له‌ قه‌ندیل گه‌له‌ كۆمه‌ ی 2011له‌ سه‌ر په‌كه‌كه‌و قه‌ندیل به‌ڕێوه‌ چوو ، په‌كه‌كه‌ هه‌موو ئه‌م قۆناغانه‌ی تێپه‌ڕاند ، ئێستا كاتی ئه‌وه‌یه‌ بپرسین ، ئیتر چی ، ئایه‌ په‌كه‌كه‌ ته‌واو بوو ، ئایه‌ پیلانه‌كان سه‌ریان گرت ، كوشتنی چالاكان له‌ باشور له‌ ماوه‌ی رابردودا له‌ رێگه‌ی چه‌ته‌و به‌كرێگیراوو درۆن و فڕۆكه‌وه‌ ، به‌ كارهێنانی چه‌كی كیمیای و قه‌ده‌غه‌ كراو له‌ ئه‌شكه‌وته‌كانی به‌رخودان توانی په‌كه‌كه‌ له‌ ناودات ، هه‌ڵبه‌ت نه‌خێر ، ئه‌وه‌تا كاریگه‌ری ئه‌م هێزه‌ ئێستا زۆر فراوانتره‌ له‌ بیست ساڵ له‌مه‌و به‌ر ، راسته‌ پیلانه‌كان گه‌وره‌ن ، قوربانی هه‌یه‌ ته‌نانه‌ت كه‌سانی سڤیل و كاسب و بریندار ده‌كرێنه‌ ئامانج ، راسته‌و خۆ هاكان فیدان به‌رپرسی یه‌كه‌می میت سه‌رپه‌رشتی ئه‌م پرۆسه‌ی سڕینه‌وه‌یه‌ ده‌كات ، به‌ڵام ئه‌م قۆناغه‌ش تێده‌په‌ڕێت ، په‌كه‌كه‌ش پلانی خۆی ده‌گۆڕێت ، ئه‌گه‌ر جارێكی تر بیر له‌ ئاشتی راسته‌قینه‌ نه‌كرێته‌وه‌ ، ئاشتیه‌ك به‌رله‌وه‌ی گه‌ریلا تێیدا پشوو بدات ، پێویسته‌ سه‌ربازی تورك ماندوێتیان ده‌ربچێت ، له‌ هه‌قیقه‌تا سه‌ربازی تورك زۆر ماندون به‌ ده‌ست شه‌ڕێكه‌وه‌ كه‌ میت هیچ گوێی له‌ خوێن و كوشتنیان نیه‌ ، چیرۆكی ئه‌و شه‌ڕه‌ی ناوتوركیا كه‌ 40 سه‌ربازی توركی تیا كوژراو هه‌شتیش به‌ دیل گیرا ، په‌ندێكی سه‌رسوڕهێنه‌ری تیایه‌ كاتێ‌ كه‌ به‌رپرسانی میت به‌ په‌كه‌كه‌ ده‌ڵێن ئه‌و هه‌شت دیله‌شتان بكوشتایه‌ ، یانی خوێنی تورك و كورد بۆ میت گرنگیه‌كیان نیه‌ . روداوی دوو گه‌ریلا گیان فیداكه‌ی ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر له‌ بنكه‌یه‌كی پۆلیسی توركیا به‌ ئێمه‌ ده‌ڵێت په‌كه‌كه‌ مه‌به‌ستی كاری خۆ كوژی بێت ده‌توانێ‌ زۆر شت بكات ، كه‌ نایكات مه‌سه‌له‌كه‌ مافی مرۆڤ و ئاكاری په‌كه‌كه‌یه‌ به‌رانبه‌ر سه‌رباز و پۆلیسی توركیا ، با ئه‌وانیش هه‌مان ئاكارو كاردانه‌وه‌یان نه‌بێت ، ئه‌و روداوه‌ وانه‌یه‌كی گرنگه‌ بۆ توركیاو ئاكه‌په‌  ئه‌گه‌ر پێبزانن، بۆ گه‌ریلا گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ باكورو تێكدانی خه‌و له‌ ئاكه‌په‌ زۆر ئاسانه‌ ، به‌ڵام ئه‌مه‌ش رێگه‌ دروسته‌كه‌ نیه‌ ، په‌كه‌كه‌ تا ئێستا ده‌رگای ئاشتی به‌ ته‌واوی دانه‌خستووه‌ ، ئه‌م پرسی ئاشتیه‌ زۆر كۆنه‌و لای په‌كه‌كه‌ ئامانجێكی گرنگه‌ ، ته‌نانه‌ت كاتێ‌ ساڵی 1993تاڵه‌بانی ئه‌و پرسه‌ی له‌ نێوان ئاپۆو ئۆزالا وروژاند و هه‌نگاوه‌كان به‌ره‌و پێش چوون ، ئاپۆ زۆر به‌ جۆشه‌وه‌ به‌رو پیری ئه‌و ئاشتیه‌ چووه‌ ، ئه‌گه‌ر ئاشتی 1993 سه‌ریگرتباو دواتر توركۆت ئۆزال ژه‌هر خوارد نه‌كرابا ، ره‌نگه‌ ئێستا توركیا له‌ بارو دۆخێكی ئابوری و دیموكراسی زۆر گه‌شه‌سه‌ندودا بوایه‌ ، جه‌رگی هه‌زاران دایكی كوردو توركیش ناسوتا ، توركیا له‌ بری ئه‌وه‌ی دوای ئه‌و هه‌موو زیانه‌ بیر له‌ ئاشتی بكاته‌وه‌ ، تازه‌ زیاتر سزای زیندانی به‌ سه‌ر سه‌لاحه‌دین ده‌میر تاشا ده‌سه‌پێنێ‌ ، تازه‌ ناو به‌ ناو هاكان فیدان بۆ كوشتنی هاونیشتمانیه‌كی خۆی له‌ پڕدا خۆی ده‌كات به‌ هه‌ولێرو كوردستان و عیراقداو نه‌خشه‌كانی پاكتاو داده‌ڕێژێت ، بۆ هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی ئه‌م پیلان و كوشت و بڕه‌ په‌كه‌كه‌ كارتی زۆری به‌ ده‌سته‌وه‌یه‌ ، له‌ سه‌رو هه‌موو كارته‌ خوێناویه‌كانه‌وه‌ ، كه‌ جۆرێكه‌ له‌ به‌رگری ڕه‌وا، كارتی ئاشتیش هه‌یه‌، بۆ ئه‌مه‌ بڕوام وایه‌ بارزانی ده‌توانێ‌ ده‌رچه‌یه‌ك بكاته‌وه‌ ، وه‌ك چۆن هه‌ركات گونجا بێت تاڵه‌بانی ئه‌وه‌ی كردووه‌ ، ته‌نانه‌ت له‌ دوا دوای ته‌مه‌نیشیا ئه‌گه‌ر نه‌خۆشی كوشنده‌ په‌لاماری نه‌دایه‌ هه‌نگاوی دیكه‌یشی ده‌نا ،بارزانی ده‌توانێت له‌ نێوان په‌كه‌كه‌و ئاكه‌په‌ ، له‌ نێوان  ئیمرالی و ئه‌نقه‌ره‌ ده‌رفه‌تێك بۆ ئاشتی دروست بكات ، كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی ، خه‌ڵكانی ئاشتی خوازده‌كرێت بكرێنه‌ هۆیه‌ك بۆ ئامانجێكی گه‌وره‌ تر،  قه‌ندیل ده‌رگای ئاشتی دانه‌خستوه‌ ، ئه‌وه‌ش نه‌ك له‌ به‌ر لاوازی ، یان فشاری توركیاو به‌ كار هێنانی چه‌كی یاساغ ، نا له‌ به‌ر ئه‌و بڕوابوونه‌ی په‌كه‌كه‌و خودی ئاپۆ به‌ چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌، ئه‌وه‌ی ده‌رگای ئاشتی داخستوه‌ ئاكه‌په‌و ئه‌ردۆغانن، ده‌رگای ئاشتیش سه‌ره‌تا به‌ گفت و گۆی راسته‌و خۆ له‌ گه‌ڵ ئیمرالی ده‌ست پێده‌كات ، نه‌ك به‌ هاتن بۆ ئامه‌دو داخستنی ده‌رگای زیندانێك كه‌ شاهیدی خوێن و چه‌وسانه‌وه‌ی كورده‌ ، ئه‌گه‌ر ئاشتیت ده‌وێت ده‌رگای هه‌موو زیندانه‌كان داخه‌ ، به‌ زیندانی ئیمرالیشه‌وه‌ ، ئه‌گه‌ر نا ئه‌وه‌ بیست ساڵه‌ خه‌ڵك شاهیدی فێڵ و درۆكانی ئێوه‌یه‌ ، ناكرێ‌ ئێڤ16ی ئه‌مه‌ریكی له‌ شاخه‌كان بدات و تۆش داوا له‌ كورد بكه‌یت پشتگیریت بكه‌ن ، ئه‌گه‌ر بارزانی له‌ باره‌گاكه‌ی خۆیه‌وه‌ بیه‌وێت هه‌نگاوێك بنێت دڵنیام قه‌ندیل هاوكار ده‌بێت ، به‌ مه‌رجێك ئاشتی راسته‌قینه‌ بێته‌ دی ، ئه‌و ئاشتیه‌ی كه‌ تاڵه‌بانی به‌رله‌وه‌ی نه‌خۆشی بیخات ویستی زندوی بكاته‌وه‌ ئه‌مه‌ش به‌ پێی ئه‌و دیداره‌ی سه‌بری ئۆك و تاڵه‌بانی له‌ سلێمانی كه‌ ساڵی 2012 به‌ ڕێوه‌ چوو . تا ئاشتی نه‌یه‌ته‌ دی توركیا و هه‌رێمی كوردستان له‌ نێو شه‌ڕدان ، چونكه‌ ئه‌گه‌ر چی میت و ئاكه‌په‌ ئێستا مامه‌ڵه‌یه‌كی جیاواز تر له‌ گه‌ڵ هه‌رێم ده‌كه‌ن ، به‌ڵام  مانه‌وه‌ی هه‌رێم له‌ چوار چێوه‌ی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی  په‌كه‌كه‌و كوردا ده‌بینن، راسته‌ ئێستا میت زۆر باش توانیویه‌تی هه‌رێم بخاته‌ بازنه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی توركیاوه‌ ، لێ‌ ئه‌مه‌ به‌س نیه‌ توركیا كه‌ له‌ ڕێی میته‌وه‌ كار له‌ سه‌ر سڕینه‌وه‌ی كورد ده‌كات پێی وایه‌ هه‌رێم په‌كه‌كه‌ی تێا بێت یان نا ، یانی په‌كه‌كه‌ له‌ قه‌ندیل و چیاو ناوچه‌ سنوریه‌ده‌سكرده‌كان بن یان نا ئه‌وه‌ به‌شێكه‌ له‌ به‌رژه‌وه‌ندی و ده‌سكه‌وتی په‌كه‌كه‌و ته‌واوی حزبه‌ كوردستانیه‌كان ، توركیا ئه‌و بۆچونه‌ ناشارێته‌وه‌ ، به‌ڵام نه‌یتوانیوه‌ به‌سه‌ر له‌مپه‌ره‌كاندا زاڵ بێت ، ئاكه‌په‌ له‌ كاتی داوای ئاشتی كردن و ده‌ستدرێژكردن بۆ ته‌وقه‌شدا بیر له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ چۆن كورد له‌ بن بێنێت ، به‌ڵام دواجار چاره‌نووسی ئاكه‌په‌ش له‌ چاره‌نووسی هه‌موو ئه‌وانه‌ باشتر نابێت كه‌ نه‌یانتوانیوه‌ كورد ئاشتبكه‌نه‌وه‌ .  

  هێڤیدار ئەحمەد زۆر بە کورتی، بەربژێری بەڕێز بافڵ تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتی و بەربژێری یەکێتییەکان بۆ پۆستی سەرۆککۆماری عێراق سەرنەکەوت، بەڵام چ لە پشت ئەم چیرۆکە بوو، بۆچی شیعەکان پشتیان لە بەڕێز بافڵ تاڵەبانی کرد؟   هەوڵدەدەم بەشێک لە دیمەنی راستەقینەی یارییەکە بۆ خوێنەرانی ئەم گوتارە بخەمەڕوو، تاوەکو دیاربێت کە چۆن جەنابی سەرۆک بارزانی و پارتی دیموکراتی کوردستان یاریەکەیان گۆڕی، شیعەکان لە سەری بڵند چیان بە سەرۆک بارزانی گوت؟   لە سیاسەتکردندا (رەسید) گرنگە.    دەبێ کاراکتەری سیاسی یەکەم جار خۆی رەسیدی هەبێت، رەسید بۆ پەیوەندییەکان گرنگە، رەسید بۆ بەرژەوەندی و، ئەزموون گرنگە. پێش هەموو شتێک دەبێ دەستی خۆت بخوێنییەوە و یارییەکە وەک کە هەیە بخوێنیەوە.   ئەوەی ئەم جارە لە بەغدا روویدا بۆ هەڵبژاردنی سەرۆککۆماری دوای (یەکێتی) کە 16 ساڵ لەدەستیان بوو، بۆ هەموو یەکێتییەکانی ئیماندار بە سیاسەتی بەڕێز بافڵ تاڵەبانی موفاجەئەبوو.   پارتی پێیگوتن بەخەبەر وەرن   پارتی زیاتر لە 15 جار لەسەر پۆستی سەرۆککۆماری عێراق لەگەڵ بەڕێز بافڵ تاڵەبانی دانیشت. نزیکەی 10 جار لە رێگەی بەڕێز فوئاد حوسێن کۆبوونەوەی لەگەڵ هەبووە، کە ئەو دەستگرتنەوەی بە بەرهەم ساڵحەوە بۆ پۆستی سەرۆککۆمار، سوودی نییە، بەڵام چەند جارێک بە شاندی پارتی گوتبوو، تەحەدا دەکەم و بەربژێری من سەردەکەوێت، هەندێک جاریش نەرم بووە.   بەڕێز بەرهەم ساڵحیش تاوەکو دوا ساتەکان بڕوای بەوە هەبوو، کە بۆ جاری دووەم سەردەکەوێت و دەبێتەوە سەرۆککۆماری عێراق!   پارتییەکان زۆر بە دڵسۆزی بە سەرۆکی یەکێتییان گوت "بەرهەم ساڵح بۆ خۆی کار دەکات، بەخەبەر وەرن، چونکە لەو یارییەدا لەگەڵ پارتی نایبەنەوە". سەرۆکی یەکێتی ئەوەندە بێ منەت بوو، دەیگوت "من دۆڕان قبووڵ ناکەم".   لە هەڵبژاردنی 2018دا بۆ پۆستی سەرۆککۆماری عێراق، کاک بافڵ بە پارتی گوتبوو، بۆیە دەمانەوێ بەرهەم ساڵح ببێتە سەرۆککۆمار، چونکە هەرچی پێ بڵێین دەیکات و ناتوانێ بڵێ "نا".   پارتی دەستی خۆی ئاشکرا نەکرد   بەڕێزێک لە پەرلەمانی عێراق باسی دانیشتنێکی تایبەت کرد لای محەممەد حەلبووسی، سەرۆکی پەرلەمانی عێراق، کە بەرهەم ساڵح و سەرۆکی شاندی پارتی لەو دانیشتنەدا بەشداربوون. بەرهەم ساڵح بە سەرۆکی شاندی دانوستاندنکاری پارتی گوتبوو، ئەمڕۆ لە ساڵی 2018 دەچێت. وایزانی دیسان لە یاریەکەدا سەردەکەوێتەوە.   پارتی (ئەوانەی بەدروستی یاریەکەیان دەکرد) دەستی گفتۆگویەکانی خۆیان ئاشکرانەکرد بۆ میدیا و لە پشت پەردەوە بە هێزەوە کاری خۆیان دەکرد کە دەبێ ئەم جارە بەربژێری دڵخوازی خۆیان کە بەڕێز د. لەتیف رەشیدە سەربکەوێت و ببێتە سەرۆککۆماری عێراق.   یەکێتی و بەرهەم ساڵح، ئینجا سەرۆکی یەکێتیش قەناعەتییان وابوو دەبەنەوە. ئەندامی پەرلەمان هەبووە، هاتووەتە لای پارتی و پێیگوتوون، پارەمان وەرگرتووە، هەیە زۆر لەپارە زیاتری پێدراوە، بۆ ئەوەی دەنگ بۆ بەڕێز بەرهەم ساڵح بدەین، بەڵام ئێوە بڵێن دەنگ بە کێ بدەن وادەکەن. پارتیش بێگومان پێی نەگوتوون دەنگ بدەنە کاک بەرهەم.   لەسەری بڵند بڕیاردرا   شیعەکان پێش چەند رۆژێکی کەم لە هەڵبژاردنی سەرۆککۆمار لە سەری بڵند بوون، لای جەنابی سەرۆک بارزانی، گوتیان هاتوون و داوای لێبووردن دەکەین و پێمان بڵێ چی بکەین، ئەوەی لەهەمووی گرنگتر، بڕیاری کۆتایی و یەکلاییکەرەوەی عێراق لای جەنابی سەرۆک بارزانی و لە سەری بڵند بوو و هەر لەوێ بڕیارەکە درا. هەر لەوێ نەخشە رێگەکە دانرا.   ئێران لە هەموو بڕیارێکی یەکلاییکەرەوە لە عێراق رۆڵی کاریگەری هەیە و عێراق بۆ کۆماری ئیسلامیی ئێران، هێڵی سوورەو بەشێک لە ئاسایشی نەتەوەیی خۆی دەزانێت.   ئێرانی بەغدا، قەیس خەزعەلی و هەندێ هێزی دیکەی چەکداری شیعە کە ئەندامیان هەیە لە پەرلەمانی عێراق لەگەڵ بەشێک لە سوننە وەک هێزی عەزم لەگەڵ بەربژێری یەکێتی بوون، بەڵام بڕیار بەدەستە شیعەکانی عێراق لە چوارچێوەی هاوئاهەنگی کە بەڕێز مالیکی و هادی عامری و سوننەی هاوپەیمانی پارتی و... (ئەوانیدیکە جارێ باسی ناکەین) لەگەڵ بەربژێری دڵخوازی پارتی بوون کە بەڕێز لەتیف رەشید بوو، سەریش کەوت.   rudaw

عەدالەت عەبدوڵڵا  لە كۆتاییدا، سەرۆك كۆماری عێراق هەڵبژێردرا. ئەوەی یاریكەری سەرەكیی ناو ئەم رووداوەیە كە زنجیرەیەك پێشهاتی تریشی بەدوادا دێت تەنانەت ئەگەر بە نەشتەگەریی زۆر گەورەشدا تێپەڕێت!، بریتییە لە هەریەكە لە ئێرانییەكان و بلۆكی چوارچێوەی هەماهەنگی.  ئەم دوو جەمسەرەی ناو هاوكێشەكە كە یەكێكیان دەرەكییەو ئەویتریان ناوخۆیی، لە بەرەبەرەكانییەكاندا سنورێكیان بۆ رەوتی سەدر دانا، خۆپیشاندانەكانیان بە خۆپیشاندانی پێچەوانەو ئاماژەی بەكارهێنانی هێز كپ كردەوە. كازمی كە دڵخوازی سەدر بوو رەتكردەوەو، سودانی-یش كە تاقیكراوەو رەتكراوی سەدرییەكان بوو گەیاندە قۆناغی ئەوەی هەر لە سبەینێوە دەست بە ئەركی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت بكات. لەوەش زیاتر، كاتێك كە موقتەدا هەڵوێستی لە ئاست سەرۆك كۆماردا گۆڕی و لەگەڵ مانەوەی د. بەرهەم ساڵح-دا بوو، مالیكی و دەوڵەتی قانون گەمەی پشتیوانییان لە كاندیدی یەكێتی بە چوارچێوەی هەماهەنگی گۆڕی و ناڕاستەوخۆش ئەو پەیامەیان بە یەكێتی-دا كە بۆ رازیكردنی بارزانی و پارتی پێویستە چاو بە پێداگرتن لەسەر كاندیدەكەیان بخشێننەوە، كاتێك كە سەرۆكی یەكێتی رۆژێك پێش هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار لە تویتێكدا داوا لە چوارچێوەی هەماهەنگی دەكات كە ئەوانیش بەرامبەر بە پشتیوانییەكانی یەكێتی بەوەفابن، مەبەستی بوو كە ناڕاستەوخۆ بۆ رای گشتی و بۆ ناوخۆی حزبەكەشی رابگەیەنێت كە سەرخستنی پلان (A) سەخت بووە، دەرچوواندنی د. بەرهەم تەنها لە ئیرادەی یەكێتیدا نەماوه،‌ بۆیە پلان (B) كە سەرخستنی د. لەتیف رەشیدە، چانسی زیاتر دەبێت، بەتایبەتی كە پارتی لە بنەڕەتدا ئەوەی مەبەستی بوو ئەوەبوو كە پلان (A)ی یەكێتی سەرنەگرێت وەك ناڕاستەوخۆ لە پیرۆزباییەكەی بازانیدا لە سەرۆك كۆماری نوێ گوزارشتی لێكرا، هەرچی یەكێتییە ئەوا مەبەستی بوو، بە هەر نرخێك بێ،‌ ئەو پۆستە، لەكۆتاییدا، هەر لەلای خۆی بێت، جا بۆ زەید بێت یان عوبەید..! ‌ئێرانییەكان و چوارچێوەی هەماهەنگی توانیان تەنانەت‌ قەناعەت بە یۆنامی و دیبلۆماتكارانی باڵوێزخانەی ئەمریكاش بكەن كە سەدرییەكان لەكۆتاییدا، دەبنە هۆكاری ئاڕاستەكردنی عێراق بەرەو نادیار، بەڵگەش ئەوەیە دواین ئاگاداركردنەوەی یۆنامی ئەوەبوو كە دەبێ هێزە عێراقییەكان بەبێ مەرجی پێشوەخت كۆببنەوە كە ئەوە هەر خۆی بەمانای رەتكردنەوەی تەعەنودی سەدرییەكان بوو. لەوەش زیاتر، ئەو دوو جەمسەرە، ئەو بلۆكەشیان پەرتەوازە كرد كە سەدرییەكان لەدوای هەڵبژاردنەكانی پارەوە پێكیان هێنابوو، توانیان سیادەو پارتی بهێننە ناو ئەو بەرەیەكەوە كە بە رواڵەت مۆركێكی نیشتمانیی هەیە، بەڵام لە گەوهەردا، ئیتاری!. بە گشتی، گێمی یەكەمی، هاوكێشەكە تەواو بوو، ئێستا سودانی لەبەردەم ئاڵەنگاری پێكهێنانی حكومەتدایە، كێ بەشدار بكات؟ كێ رەت بكاتەوە؟، لەم رووەوه، رەنگە‌ چوارچێوەی هەماهەنگی لە پشتی پەردەوە هەموو رێگایەكی پێ پیشان بدەن و هەموو ئاسانكارییەكی بۆ بكەن تەنانەت ئەگەر هەر هێزەی ناوی چوارچێوەكە تەماحی تایبەتیشی لە پشكی كێكی كابینەی نوێدا هەبێت!.  گەمەكە سەرەتایەتی، مەرج نییە نە سەدرییەكان سەیركەر بمێننەوە، نە شەقامی ناڕازیش، وەك چۆن ئەمریكییەكانیش چاودێریی رووداوەكان دەكەن و هەندێ وڵاتی هەرێمایەتییش!. پاشان سودانی تەنانەت ئەگەر حكومەتیش پێك بهێنێت خۆی لەبەردەم هێزێكی گەورەی سیاسیی بەرهەڵستكار و وڵاتێكی پڕ قەیرانا دەبینێتەوە كە روبەڕوبوونەوەیان یەكجار پڕوكێنەرە.    

تەنیا کوردی ((ئەگەر کۆمەڵگەی بەختەوەر دروستبوو ھیچ ھێزێکی سیاسی ناتوانێ گرژی سیاسی و فەوزا بخاتە نێو کۆمەڵگە، ئێستا کاتیەتی کۆمەڵگەی کوردستانی خۆی تێست بکات و  بازنەیەک بە دەوری ھەر ھێزێک بکێشێ کە بیەوێ سەقامگیری سیاسی و کۆدەنگی و تەبایی لەبار ببات، ئەم تێستە دەریدەخات کە ئایا کۆمەڵگەی کوردستانی بەختەوەرە یانیش ھێشتا کۆمەڵگەیەکی تەقسیمە.)) کۆمەڵگەی کوردستانی لەسەردەمی زێڕیندا توانی ھێزی ئەرێنی دروست بکات،  ئەم دەستەواژەیە لەلایەن سەرۆک نێچیرڤان بارزانی خرایە نێو ئەدەبیاتی سیاسی کوردستان کاتێک لە رۆژانی رابردوو لەمیانی گوتارێکیدا سەردەمی کارایی رێککەوتنی ستراتیژی پارتی و یەکێتی بە سەردەمی زێڕین راگەیاند. سەردەمەی کۆمەڵگەی بەختەوەر لە کوردستان لە قۆناغی زێڕیندا بە ئاوەدانی دەستی پێکرد، ھێزی زیاتری دایە پێکەوەژیان و ھەرێمی کوردستانی لە ناوچەکەدا لە ڕووی دەسکەوت و دیپلۆماسی بەھێز کرد، ئەوکات ئۆپۆزسیۆن و دەسەڵات بەیەکەوە لە حوکمڕانیدا کاریان دەکرد، ئێستاش بەرھەمی ئەو سەردەمە پێویستە بپارێزرێ و پارێزگاری لێبکرێ، چونکە لە ئەنجامی پەرتەوازەیی ھێزە سیاسییەکان کۆمەڵگە تەقسیم دەبێت و لێکەوتەی نەرێنی دەبێت و کار لە سەقامگیری ھەرێمی کوردستان دەکات. لە کۆمەڵگەی بەختەوەردا خۆشەویستی بۆ نیشتمان زیاد دەبێت و ململانێی سیاسی و حزبی دەسکاری کۆمەڵگەی پێناکرێت، بەڵکوو لە کۆمەڵگەی بەختەوەردا ھەموو ململانێیەکی سیاسی و حزبی تێیدا وەک ھێزی ئەرێنی لە چوارچێوەی دیموکراسیەتێکی تەندروست رێکخراو دەبێت. گەورە فەیلەسوفی پۆڵەندی جولیان کۆراب دەڵێت، ھەرکاتێک خەڵک ھەستیان بە ناسنامەی نەتەوەیی و ئاینیی لە مێژوویەکی ھاوبەشدا کرد کە بەیەکەوەی گرێداون، ئەوکاتە یەکگرتوو دەبن و کردەوەکانیان کاریگەر دەبێت و دەچێتە خزمەتی کۆمەڵگەی بەختەوەر. ئەم فەیلەسوفە دروستکردنی ھێزی ئەقڵانی ئەرێنی بە بناغەی دروسکردنی کۆمەڵگەی بەختەوەر دەزانێ، ئەم ھێزە ئەرێنییە بۆ دروستکردنی کۆمەڵگەی بەختەوەر دەیگەڕێنێتەوە بۆ حەفت بنەما و ھاوکێشە: یەکەم..کاری ھاوباش. دووەم..بەختەوەری بۆ ھەموان بەڵام لەسەر حسابی یەکتر نا. سێیەم..رەوشتبەرزی ھاوڵاتیان و حیکمەتی سەرکردەکان. چوارەم..پەروەردە لە پێناو زانست و رەوشتی باش دا. پێنجەم..یاسای باش و رەوا. شەشەم..مەعریفەی سیاسی. حەوتەم..بەردەوامی نەوەکان. لە کۆی ئەم خاڵانەدا: -کاری ھاوبەش واتە دروستکردنی پێوەندی کۆمەڵگە لەسەر بنچینەی لێکتێگەیشتن، لەسەر بنەمای پێشکەوتن و یەکتر خوێندنەوە و یەکتر قبوڵکردن. -گەڕانەوە بۆ ھاوبەشیکردن لە کەلتورێکی ھاوبەش، دۆزینەوەی خاڵی ھاوبەش لە ئاین و پێکەوەژیاندا. -پتەوکردنی متمانە لەسەر بنەمای بەیەکەوە کارکردن بە ئامانجی کۆمەڵگەیەکی بەختەوەر کە دواجار لە بەختەوەری کۆمەڵگەدا خۆشەویستی بۆ نیشتمان قوڵایی خۆی وەردەگرێت و دەبێتە باوەڕێکی بەھێز. -ئەزمونکردن بۆ دروستکردنی بەرگری کۆمەڵگە لە پێشکەوتن و پەروەردە و مەعریفەی سیاسی، بژێوی باش و ئابووری بەھێز، لەسەر بنەمای لۆژیک و یاسا،  لەسەر بنەمای تێگەیشتن بۆ پێڕاگەیشتن بە گەشەکردنی حوکمڕانیەکی تەندروست لەسەر کارنامەی ھاوبەش و سەرکردەی داناو قیادەکردنی مۆدێرن بە ئامانجی کۆکردنەوەی ھەموان لە دەوری یەکتر، ئەمانە گشتی ئومێدێکن کە بەردەوامی دەداتە نەوەکان کە دوارۆژێکی گەشیان ھەبێت. -لە کۆمەڵگەی بەختەوەردا تاک دووجار مرۆڤە جارێک بۆ ژیانکردن و تێگەیشتن لە سەنگی خۆی لە کۆمەڵگە و پێشخستنی، جارێک بۆ مرۆڤایەتی و گەیشتن بە پێناسەی ئەرێنی خۆی و باشترکردنی ئەدای لە پێشخستنی خۆیی و کۆمەڵگەدا. ئێستا درەنگ نییە کە بتوانین ھەموو ھەوڵێک بکەینە کۆدەنگەیەکی بەھێز و ئەرێنی بۆ دروسکردنی بەرگری لە کۆمەڵگەیەکی بەخەتەوەردا. ئەگەر کۆمەڵگەی بەختەوەر دروستبوو ھیچ ھێزێکی سیاسی ناتوانێ گرژی سیاسی و فەوزا بخاتە نێو کۆمەڵگە، ئێستا کاتیەتی کە کۆمەڵگە بازنەیەک بە دەوری ھەر ھێزێک بکێشێ کە بیەوێ سەقامگیری سیاسی و کۆدەنگی و تەبایی لەبار ببات، ئێستا کۆمەڵگە لە تێستدایە کە ئایا بوەتە کۆمەڵگەی بەختەوەر یان ھێشتا کۆمەڵگەیەکی تەقسیمە.

سامانی وەستا بەکر     سەرەتای گەمەکە:  ئەگەر کەمێک بەووردی لە دیمەنی شانۆی هەڵبژرادنی سەرۆک کۆمار بڕوانی ئەتوانرێ بە ئاسانی لایەنی سەرکەوتووی شانۆکە ببینرێ و هەرئەوەشنا بەڵکو ئەتوانرێ لەوەش تێبگەی کە سیاسەت چ زەلکاوێکە.    ی.ن.ک و سەرۆکەکەیان زۆر بە سانایی ی.ن.ک گەمەیەکی زۆر زیرەکانەیان کردوو و توانیان بەجۆرێک پ.د.ک فریووبەن کە نەک بەس تەنها پۆستی سەرۆک کۆماریان لێبردنەوە و جارێکی تریش مۆری موڵکی یەکێتی پێوەنایەوە، بەڵکو بەجۆرێک گەمەیان کرد کە پارێزگاری داهاتووی کەرکوکیش ئەگەر جارێکیتر بۆ کوردبێ ئەوا هەر بۆ ی.ن.ک ئەبێ.    سەرەتا یەکێتی باش ئەوەی ئەزانی کە سەرۆکی پ.د.ک هەمیشە شەری کۆنە قین ئەکات و شکستی پێشووی فواد حسێنی بەرامبەر د.بەرهەم ساڵح لەبیرناچێ و بەهیچ جۆرێک بەئاسانی ڕێگە بە هەڵبژاردنەوەید. بەرهەم نایەن، هەربۆیە بۆیە بە مسۆگەرکردنی ئەو پۆستە د. بەرهەم ساڵحیان وەک کەپشی فیدا لەدژی خواستی سەرکۆی پارتی دیاریکرد.    کەواتە ئەمەیان بۆ کرد؟  ئەوان باش لەوە تێگەشتبوون و ئەیانزانی کە هەر کەسێک بەربژێر و دیاریبکەن بێ هیچ گومانێ ڕکابەرێکی پارتی بەرامبەر دیاری ئەکرێ، بۆیە ئەبوو ئەو کاندیدە د. بەرهەم ساڵح بێت، کە بەهیچ جۆرێ شانسی متمانە وەرگرتنی پارتی و سەرۆکەکەی نابێ، لەهەمان کاتیشا ترسێکی زۆر لەدڵی پارتی و سەرۆکەکیا دروست ئەکات، بەجۆرێک کە ئەبێتە شورەییەکی گەورە ئەگەر دووجار بەرامبەر هەمان کاندید شکست بهێنن، ئەوەش وا  لە پ.د.ک و سەرۆکەکەیان ئەکات کە بۆ دەربازبوون لە شکست داوای کشانەوەی د. بەرهەم ساڵح بکەن، لەبەرامبەریشا هەر کاندیدێکیتر ی.ن.ک دیاریبکات ئەوان دەنگی پێئەیەن، ئەمەش نهێنی ئەو گەمەیە بوو کە یەکێتی کاری لەسەر ئەکرد.  بەو جۆرە ی.ن.ک پۆستی سەرۆک کۆمار هەر لای خۆیان ئەهێڵنەوەو بۆ جاری چوارەم، بەڵام ئەمجارەیان بە ڕەزامەندی پارتی و سەرۆکەکەیان مۆری مۆرکی یەکێتی بوونی ئەو پۆستە بەدەستی خودی پارتی و سەرۆکەکەی لە کۆشکی کۆماری عێراق بۆ یەکێتی ئەنەخشێنن، سەرنجامیش یەکێتی کاندیدە دڵخوازەکەی خۆیان و گەیاندنی پوری سەرۆکی یەکێتی وەک خانمی یەکەمی عێراق بە کۆشکی کۆماری بەدەستئەهێنن، بەمەش ئەوترێ زیرەکی ئەگەر وا بیریان لێکردبێتەوە.    خواستی ی.ن.ک یان بنەماڵە؟  بۆ یەکێتی و سەرۆکەکەی بێگومان کەسێک لەبنەماڵەی خۆیان باشترە تا هەر بەربژرێکیتر، بەتایبەتی ئەگەر ئەو کەسە هاوسەری کارگێڕی مەکتەبی سیاسی حیزبەکە و مێردی پوری سەرۆکی حیزبیش بێت، نابێ ئەوەش لەبیر بکرێ کە کچانی ئیبراهیم ئەحمەد هیچ کاتێ کەیفیان بە خێزانی د. بەرهەم ساڵح نەهاتووەو ناشیەت، پێشتریش ناڕەزای زۆریان هەبوو وە ڕێگری زۆریان کرد تا ڕێگەنەیەن ببێتە خانمی یەکەمی عێراق، بەڵام ئەو کاتە ناچاربوون چونکە د. بەرهەم ساڵح بەربژێری پەسەندکراوی زۆربەی لایەنە عێراقییەکان بوو.    ئەگەر لەسەرەتاوە ی.ن.ک د. لەتیف ڕەشیدی کاندید کردایە بۆ سەرۆک کۆمار هیچ گەرەنتیەک نەبوو بۆ سەرخستنی بۆ ئەو پۆستە، بەڵام زیرەکانە و وەک بەربژێری سەربەخۆ ڕێگەیان لێنەگرت، بەڵام هیچ کاتێکیش وەک کاندیدی ئەو حیزبە ڕەفزیان نەکردەوە، بەڵکو تەنها ئەیان ووت تاکە کاندیدی ئێمە د. بەرهەمە، ئەمەش بەو واتایەی کە ئەو حیزبە بەئاگری سوتاندنی شانسی د. بەرهەم ساڵح ڕێگەی بەردەمی د. لەتیف ڕەشیدی ڕووناک ئەکردەوە.    یەکێتی چی تریشی بردەوە؟  ی.ن.ک بەم کارەی تەنها پۆستی سەرۆک کۆماری بۆ خۆی قۆرخ نەکرد، بەڵکو کارێکی کرد کە بەربژێرە دڵخوازەکەیان لەلایەن پارتی و سەرۆکەکەیانەوە وەک کاندیدی ناچاری پارتی دیاری بکرێ بۆ ڕێگری کردن لە هەڵبژاردنەوەی د. بەرهەم ساڵح، بەوەش یەکێتی نەک هەر سەرۆک کۆماری بردەوە، بەڵکو یاریەکەی بەجۆرێک زیرەکانە کرد کە لەپۆستەکانی تری حکومەتی داهاتوو بێبەش نەبێ، لەهەمان کاتیشا پۆستی داهاتووی پارێزگاری کەرکوکیش هەر بۆ ئەو حیزبەبێت.  لە نەخشە ڕێگای بەرەو کۆشکی کۆماری ی.ن.کوردستانا بەجۆرێک پ.د.ک فریویرا کە بەربژێرە دڵخوازەکەی یەکێتی و سەرۆکەکەیان وەک بەربژێری دڵخوازی پارتی و سەرۆکەیان دەستنیشان بکرێ، بەجۆرەش لە داهاتووا ی.ن.ک داشی سوارئەبێ، ئەتوانێ شەڕی ئەوە بە پارتی بفرۆشێ کە پۆستی سەرۆک کۆمار بەدڵ و خواستی پارتی و سەرۆکەکەیان بووە، بۆیە لەبەرامبەرا ئەبێ پۆستی پارێزگاری کەرکوک بۆ یەکێتی بێت، واتە ی.ن.ک و سەرۆکەکەیان بە بەردێک نەک دوو چۆلەکە بەڵکو دووجار پ.د.ک و سەرکۆکەکەشیان کوشت.     سیمای سیاسەت:  لە کۆی جیهانابەشێوەیەکی گشتی نە سیاسەت کارێکی بێ نیشانەی پرسیارە، نە سیاسەتوانانیش خەڵکانێکی بێ گومانلێکراون، ئەم نێسانەی پرسیار و گومانەش لە شوێنێکەوە بۆ شوێنێکیتر ڕێژەکەی ئەگۆڕێ، تا لە ڕۆژهەڵات نزیک ببیتەوە ڕێژەکە زیائەکا، وە لە عێراق و هەرێمی کوردستان ڕێژەکە بەجۆرێک بەرزە تەنانەت خودی سیاسیەکان لە مێدیاکانەوە باس لە گومان و نیشانەی پرسیار لەسەر ئەو ئەزموونە ئەکەن کە خۆیان خوڵقێنەر و بەڕێوەبەرین.    یەکێک لە نەشارینیەکانی سیاسەت ئەوەیە کە شوێنێک نیە بۆ متمانە بوون و باوەڕکردن، بۆیە هەمیشە مرۆڤە ڕاستگۆو بێ فێڵ تەڵەکەکان تیایا شکست ئەهێنن.  براوەی سیاسەت ئەوانەن کە هەمیشە لەیەک کاتا دوو ڕوو، دوو زمان و دوو دیویان هەیە.  لەسیاسەتا گرنگ نیە چەن وە بەچی پێبکەنی، گرنگ ئەوەیە لەکۆتاییا پڕ بردڵی خۆت پێبکەنی، تاکە ڕێگاش بۆ ئەمە تەنها درۆ، فێڵ، تەڵەکەبازی، فریودان، فرۆشتنی نزیکترین هاوڕێکان بۆ کڕینی کورسی زیاتر.         

عەدالەت عەبدوڵڵا  لە كۆتاییدا، سەرۆك كۆماری عێراق هەڵبژێردرا. ئەوەی یاریكەری سەرەكیی ناو ئەم رووداوەیە كە زنجیرەیەك پێشهاتی تریشی بەدوادا دێت تەنانەت ئەگەر بە نەشتەگەریی زۆر گەورەشدا تێپەڕێت!، بریتییە لە هەریەكە لە ئێرانییەكان و بلۆكی چوارچێوەی هەماهەنگی.  ئەم دوو جەمسەرەی ناو هاوكێشەكە كە یەكێكیان دەرەكییەو ئەویتریان ناوخۆیی، لە بەرەبەرەكانییەكاندا سنورێكیان بۆ رەوتی سەدر دانا، خۆپیشاندانەكانیان بە خۆپیشاندانی پێچەوانەو ئاماژەی بەكارهێنانی هێز كپ كردەوە. كازمی كە دڵخوازی سەدر بوو رەتكردەوەو، سودانی-یش كە تاقیكراوەو رەتكراوی سەدرییەكان بوو گەیاندە قۆناغی ئەوەی هەر لە سبەینێوە دەست بە ئەركی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت بكات. لەوەش زیاتر، كاتێك كە موقتەدا هەڵوێستی لە ئاست سەرۆك كۆماردا گۆڕی و لەگەڵ مانەوەی د. بەرهەم ساڵح-دا بوو، مالیكی و دەوڵەتی قانون گەمەی پشتیوانییان لە كاندیدی یەكێتی بە چوارچێوەی هەماهەنگی گۆڕی و ناڕاستەوخۆش ئەو پەیامەیان بە یەكێتی-دا كە بۆ رازیكردنی بارزانی و پارتی پێویستە چاو بە پێداگرتن لەسەر كاندیدەكەیان بخشێننەوە، كاتێك كە سەرۆكی یەكێتی رۆژێك پێش هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار لە تویتێكدا داوا لە چوارچێوەی هەماهەنگی دەكات كە ئەوانیش بەرامبەر بە پشتیوانییەكانی یەكێتی بەوەفابن، مەبەستی بوو كە ناڕاستەوخۆ بۆ رای گشتی و بۆ ناوخۆی حزبەكەشی رابگەیەنێت كە سەرخستنی پلان (A) سەخت بووە، دەرچوواندنی د. بەرهەم تەنها لە ئیرادەی یەكێتیدا نەماوه،‌ بۆیە پلان (B) كە سەرخستنی د. لەتیف رەشیدە، چانسی زیاتر دەبێت، بەتایبەتی كە پارتی لە بنەڕەتدا ئەوەی مەبەستی بوو ئەوەبوو كە پلان (A)ی یەكێتی سەرنەگرێت وەك ناڕاستەوخۆ لە پیرۆزباییەكەی بازانیدا لە سەرۆك كۆماری نوێ گوزارشتی لێكرا، هەرچی یەكێتییە ئەوا مەبەستی بوو، بە هەر نرخێك بێ،‌ ئەو پۆستە، لەكۆتاییدا، هەر لەلای خۆی بێت، جا بۆ زەید بێت یان عوبەید..! ‌ئێرانییەكان و چوارچێوەی هەماهەنگی توانیان تەنانەت‌ قەناعەت بە یۆنامی و دیبلۆماتكارانی باڵوێزخانەی ئەمریكاش بكەن كە سەدرییەكان لەكۆتاییدا، دەبنە هۆكاری ئاڕاستەكردنی عێراق بەرەو نادیار، بەڵگەش ئەوەیە دواین ئاگاداركردنەوەی یۆنامی ئەوەبوو كە دەبێ هێزە عێراقییەكان بەبێ مەرجی پێشوەخت كۆببنەوە كە ئەوە هەر خۆی بەمانای رەتكردنەوەی تەعەنودی سەدرییەكان بوو. لەوەش زیاتر، ئەو دوو جەمسەرە، ئەو بلۆكەشیان پەرتەوازە كرد كە سەدرییەكان لەدوای هەڵبژاردنەكانی پارەوە پێكیان هێنابوو، توانیان سیادەو پارتی بهێننە ناو ئەو بەرەیەكەوە كە بە رواڵەت مۆركێكی نیشتمانیی هەیە، بەڵام لە گەوهەردا، ئیتاری!. بە گشتی، گێمی یەكەمی، هاوكێشەكە تەواو بوو، ئێستا سودانی لەبەردەم ئاڵەنگاری پێكهێنانی حكومەتدایە، كێ بەشدار بكات؟ كێ رەت بكاتەوە؟، لەم رووەوه، رەنگە‌ چوارچێوەی هەماهەنگی لە پشتی پەردەوە هەموو رێگایەكی پێ پیشان بدەن و هەموو ئاسانكارییەكی بۆ بكەن تەنانەت ئەگەر هەر هێزەی ناوی چوارچێوەكە تەماحی تایبەتیشی لە پشكی كێكی كابینەی نوێدا هەبێت!.  گەمەكە سەرەتایەتی، مەرج نییە نە سەدرییەكان سەیركەر بمێننەوە، نە شەقامی ناڕازیش، وەك چۆن ئەمریكییەكانیش چاودێریی رووداوەكان دەكەن و هەندێ وڵاتی هەرێمایەتییش!. پاشان سودانی تەنانەت ئەگەر حكومەتیش پێك بهێنێت خۆی لەبەردەم هێزێكی گەورەی سیاسیی بەرهەڵستكار و وڵاتێكی پڕ قەیرانا دەبینێتەوە كە روبەڕوبوونەوەیان یەكجار پڕوكێنەرە.    

رێبوار کەریم وەلی ئەمە دووەمجارە کە بەرهەم ساڵح لە بەرامبەر حزبەکەی خۆی شکست دەخوات. جارێک لە 2014 لە بەرامبەر فوئاد مەعسوم و ئەمجارەش لە بەرامبەر لەتیفی پشت بە فوئاد حوسێن قاییم! فوئاد بەخاوی، فوئاد بە کوڵاوی و فوئاد بە برژاوی! * لە سەرەتاوە دیار بوو کە رێککەوتنێکی ژێر بە بۆ ئاوت کردنی بەرهەم ساڵح لە مەنزومەی حوکمڕانیی یەکێتی هەیە. سەرەتا بە لاهور شێخ جەنگی دەستیان پێکرد و دوایی نۆرەی دکتۆر بەرهەم بوو، لێرەش بەولاوە نۆرەی کوڕانی کۆسرەت رەسوڵە. * پارتی نەیبردۆتەوە، یەکێتیش نەدۆڕاوە، لەو بەینەدا، بەرهەم ساڵح کراوەتە قۆچی قوربانی بۆ جێگیرکردنی پایەکانی بنەماڵەی تاڵەبانی لە حوکمڕانیدا. * دەڵێن نەتیجە شەرتە. ئا وایە. * ئەگەر رۆژی یەکەم کوڕانی تاڵەبانی چوبانە لای پارتی و بیانگوتبایە زەحمەت نەبێ دەمانەوێ مێردی شازادەی پورمان کە یەکێک بووە لە عەڕابەکانی بڕینی بودجەی کوردستان بکەین بە سەرۆککۆمار، پارتی شاربەدەری دەکردن. بەڵام چاک پارتییان ناسیبوو بۆیە رێک خاڵی لاوازی پارتییان دۆزییەوە کە ئەویش رقی شۆڕشگێڕانە بوو لە بەرهەم ساڵح. ئەوان بە قۆنتەرات بەرهەم ساڵحیان بۆ پارتی کرد بە مێژوو! * پارتیش لە دۆڕان رزگاری بوو. پارتی سور دەیزانی تەنها رێگەی ئاوتکردنی بەرهەم ساڵح لێدانی بەرهەم ساڵحە بە یەکێتییەکی دیکە. چونکە ئەم پۆستە دەبوایە هی یەکێتی بێت و ناو ماڵی شیعەش وەک چارەسەری نە شیش و نەکەباب قەبوڵیان بوو. هەر لە رۆژی یەکەمەوە، لەتیف رەشید بە ئاگاداری و رەزامەندیی هەردوولا خۆی کاندید کردبوو، ئەو شتەی کە بەرهەم ساڵح لێی تێنەگەیشت و دەرسی لێ وەرنەگرت ئەوە بوو کە چۆن بڕوا بکات کە ئەو تاکە کاندیدی یەکێتییە!؟ قەت پرسیاری ئەوەی نەکرد ئەدی کاندیدی هاوبەش کێیە؟ * ئەمما گورزی گەورە مالیکی وەشاندی و تۆڵەی خۆی لە بەرهەم ساڵح کردەوە، چونکە جاری پێشوو رێک پێچەوانەی رێککەوتنی پێشوەختە، عادل عەبدولمەهدیی بۆ سەرۆک حکومەت راسپارد. بۆیە ئەوجارەش گومان هەبوو ئەگەر دەربچێتەوە لە دەرەوەی رێککەوتن، کازمی راسپێرێتەوە. پێڕانەگەیشت. * ئەڵبەتە ئێرانیش ئەگەر یەک ددانیشی پێوە نەمابێ دەتوانێ بە پووکەکانی گۆشت لە عێراق بکاتەوە، سەدری وا کوژاندەوە کە کەلیمەی نیسابی لە بیر خەڵک بردەوە.

رێبوار کەریم وەلی لە تازەترینەوە کە بەحیساب (تەززاندنی) رۆژنامەنووسی نەیارە. هێزە رەشەکەی کاک قوباد تاڵەبانی کە جاران لە ژێر فەرمانی کوڕی بەرپرسێکی دیکەی یەکێتی بوون (پۆڵۆ شاڵاو عەلی عەسکەری) دوای تەقەکردن لە ئۆتۆمبێلی رۆژنامەنووسەکان لە سلێمانی، دەیانگرن و بەرەبەیانی رۆژی دوشەممە 10ی ئۆکتۆبەر رادەستی ئاسایشیان دەکەن. هەر لەگەڵ ئەوە لە بازگەی عەربەت سوکایەتی بە پەرلەمانتارێکی پارتی دەکەن، کابرا بێدەنگ دەبێ، خۆی گوتەنی نیەتییان ئەوە بووە خوێن بڕژێت. * پێش ئەوە، ئاسایش و هێزە ئەمنییەکانی هەولێر لە دوو رۆژی رابردوودا، 14 کەس بە تۆمەتی تێوەگلان لە دۆسییەی تیرۆرکردنی هاوکار جاف لە هەولێر دەستگیر دەکەن. * هەر ئەو رۆژەش (دژە)تیرۆری یەکێتی هەموو مێدیا ناوخۆییەکان لە بیتوێن کۆدەکاتەوە گەورەتری هەواڵیان پێیە و 85 کیلۆ حەبی پاراسیتامۆلیان نیشان دەدەن کە گوایە کریستاڵە و ئەوان گرتوویانە! * ئەسڵی قەزییە چییە؟ هەمووی لە دەوری تیرۆرکردنی هاوکار جافە کە بەپێی زانیارییەکان، تۆمەتبارە گیراوەکانی لای ئاسایشی هەولێر دانیان بەوە داناوە کە بە فرمانی سەرۆکی یەکێتی ئەو کارەیان کردووە، تەنانەت دەگوترێ خودی سەرۆکیش گوتویەتی کە ئەوان کوشتویانە، بەڵام با چارەسەری بکەین! * شەوی رابردووش تا بەرەبەیان لە هەولێر چاوەڕوانی وەڵامی پارتی بوونە بۆ دیدار لەگەڵ سەرۆکایەتییەکان، بەڵام بە نائومێدی گەڕاونەتەوە بەغدا. پارتی لەناو ماڵی خۆی ئەتک کراوە و دۆسییەی تیرۆرکردنی هاوکار جاف یش رەهەندێکی نێودەوڵەتی هەیە و ئەمریکییەکان بەوردی چاودێری دەکەن و زانیارییان دەدرێتێ. بۆیە پارتی سورە لەسەر ئەوەی دانپێدانانی تۆمەتباران بڵاو بکاتەوە. مەعلوم نییە کێ لە دەزگا تیرۆرییەکەی یەکێتی دەکرێتە قوربانی، بەڵام لێرە بە دواوە ئیتر ئەم جووت برایە، ئەهلییەتی ئەوەیان نییە لە هیچ پلە و پۆستێکی کوردستاندا بمێنن. * جووت برا، ئەوە سێ رۆژە خەریکی ئەوەن چۆن بتوانن پێش بەو کەیسە بگرن و وەک ئەوەی موراد کانی کوردەیی دیزە بە دەرخۆنە بێت. لەو پێناوەشدا، تەنانەت ویستویانە فەوزایەک دروست بێت، خەڵکی پارتی بگرن و لەگەڵ گیراوەکانی لای ئاسایشی هەولێر دیل بە دیلیان پێ بکەن! * لەوەش واوەتر مامەڵەکردن بووە بە پۆستی سەرۆککۆمار! پارتی دڵنیایە لەوەی ئەگەر بافڵ سور بێ لەسەر کاندیدکردنی بەرهەم ساڵح، کاندیدەکەی پارتی دەیباتەوە، بۆیە ئەو مەسەلەیە گرنگیی ئەوەی نەماوە تا لەگەڵ یەکێتیدا یەکلایی بکەنەوە. * بۆ حکومەت و پارتی کەیسی تیرۆکردنی هاوکار جاف پێش ئەوەی مەسەلەیەکی ئەمنی بێت، دەبێ مەسەلەیەکی ئەخلاقی و ویژدانی بێت کە قاتیلەکان هێندە بێبەزەییانە و ترسنۆکانە کردوویانە کە تەنانەت رشتنی خوێنی ماڵ و منداڵی قوربانیشیان حەڵاڵ کردووە! ئەمە سەرەتاییەکی مەترسیدارە و ئەگەر پێش بە بڕیاردەر و جێبەجێکارەکانی نەگیرێ و سزا نەدرێن، هیچ کەسێک لە کوردستان هەست بە ئەمان ناکات.