کاروان عەلی شامار لەدوای روخانی دیواری بەرلین و بلۆکی سۆسیالیستی و ھەڵوەشانەوەی یەکێتی سۆڤیەت، بەدیاریکراوی لە ساڵی ١٩٨٩، تیۆرێکی تازە رەواجی پەیداکرد کە خاوەندارێتیەکەی دەگەرێتەوە بۆ بیریاری ئەمریکی بەرەچەڵەک یابانی (فرانسیس فۆکۆیاما). ئەو بیرمەندە لەو سەردەمەو بەئێستاشەوە پێداگری لەسەر ئەوە دەکا کە (مێژوو کۆتایی ھاتووە)، ئەمیش لەدوای سەرکەوتنی بلۆکی سەرمایەداری و لیبراڵیەت! وەلێ لە ئێستادا تیۆرێکی تر زیاتر خۆی مانفێست دەکاو خاوەندارێتیەکەی دەگەرێتەوە بۆ سۆسیۆلۆجیستی فەرەنسی (ئالان تۆرین) کە باس لە (کۆتایی کۆمەڵگەکان) دەکات، ئەرگومێنتی ئەم بیرمەندەش دروست بونی ئەو قەیرانە ئابوریی و داراییە نێودەوڵەتیەیە کە خاڵی دەستپێکی لە پایزی (٢٠٠٨)ەوە لە ئەمریکا دەستی پێکردو بەرەو کۆنترۆڵی تەواوی دنیا ھەنگاو دەنێ. تۆرین تا ئێستا لەژیاندایە، لە تیۆری (کۆتایی کۆمەڵگەکان)دا، باس لەوە دەکات کە ئەم قەیرانە داراییە ھەنوکەییە قەیرانێکە، کە جیھان لە دوای ساڵی (١٩٢٩)ەوە شتی وای بەخۆوە نەبینیوە. شایەنی باسە تیۆرەکەی تۆرین، تەنھا لەسەر کۆمەڵێک بیروبۆچونی تیۆری و کۆمەلایەتی و سۆسیۆلۆجی دانەمەزراوە وەلێ پشت بەکۆمەڵێک ئاکت و روداو دەبەستێت کە جیھان لە ئێستادا بەخۆیەوە دەیبینێت! تۆرین بۆ سەپۆرت و پشتیوانی تیۆرەکەی کۆمەڵێک ئەرگومێنت دێنێتەوە لەوانە ئەو خۆپیشاندانەی کە چەن ساڵێک پێش ئێستا دژی فلادمیر پۆتین ئەنجامدران، ھەروەھا مایەپوچبونی ئابوری یۆنان و چەن وڵاتێکی تری ئەوروپی و روداوەکانی بەھاری عەرەبی و ھەروەھا ئەگەر ئێستاشی لەگەڵ بێ روداوی برێگزیدو دەرچونی بەریتانیا لە یەکێتی ئەوروپاو ھەروەھا داکشانی نرخی نەوت تادەگات بە تونبونەوەی ململانێی نێوان جەمسەرەکان و چەندین روداوی دیکەش! تۆرین پێی وایە سەرمایەداری دارایی لەگەڵ ئابوری راستەقینەدا بەتەواوی لەیەک دابڕاون، ھەر ئەم فاکتەرەش بوە ھۆی دروست بوونی قەیرانی دارایی جیھان. ئەمەش وایکرد ھێرشێکی درندانەی بۆرسەو بازارەکانی جیھان بکرێتە سەر سیاسەتی کۆمەلایەتی و ئابوری کۆمەڵگەکان. تۆرین پێی وایە لاوازی دامەزراوە کۆمەڵایەتیەکان سەرەتاو خاڵی دەستپێکی کۆتایی کۆمەڵگەکانە ھەر ئەوەش رێگا لەبەردەم قۆناغێکی مێژووی تازەدا دەکاتەوە. چونکە ئەو کۆمەڵگایانە پەیوەستن بەو مەسەلەتەوە ناتوانن کۆنترۆڵی رەوتی ئاسایی خۆیان بکەن یاخود خۆبەخۆ گۆرانکاری ئەنجام بدەن. ئەڵبەتە مەبەستی تۆرین لەو (کۆتاییە) تەواوی کۆمەڵگەکان ناگرێتەوە بەڵکو بەدیاریکراوی مەبەستی کۆمەڵگە پیشەسازییەکانە. خولاصە، دواجار ئالان تۆرین تیۆرەکەی (کۆتایی کۆمەڵگە پیشەسازییەکان)، دەبەستێتەوە بە لەکۆنترۆڵدەرچونی بازارەکانی دراو و شکستھێنانی لەوەی بتوانرێت جارێکی دی میکانیزمی کارکردن رێکبخرێتەوەو لەژێر چاودێریدابێت! لەکۆتایشدا تۆرین دەپرسێت دەشێت جارێکی تر ئابوری دراو و دارایی کۆنترۆلبکرێت و بخرێتە خزمەتی کاری کۆمەلایەتی؟ ئەو وەڵامەی کە دەسگیر دەبێت لەپای ئەو پرسیارەی سەرەوە ئەوەیە کە پێشبینی جۆرێک لە (کۆتایی کۆمەڵگەکان) دەکات لە فۆرمە پیشەسازییە تەقلیدییەکەدا.  

عەلی مەحمود   دان نان بە حەقیقەتی یاسایی هەر تاوانێك  لە هەر كونجێكی جیهان بگوزەرێت, ئەركێكی ئەخلاقی و ویژدانییە, ئەگەر هەل نەمابێت بۆ راگرتنی, هەنگاوێكە بۆ بەرەو روبونەوەی تاوانە مەزنەكان لە جیهاندا, نموونە ئۆرۆگوای وەك یەكەم وڵات  لە ساڵی 1965ەوە دانی ناوە بە كۆمەڵكوژی ئەرمەنیەكان كە هیچ پەیوەندیەكی بە دۆسیەكەوە نییە, یان كۆریای باشورو سوئید و كەنەداو هۆڵەنداو ... كە هەڵوێستی باشیان لەسەر دۆسیەكانی ئەنفال و هەڵەبجە هەبووە, یان هۆڵەندا بازرگانێكی چەكی كیمیاوی خۆی بەناوی فرانس ڤان ئانرات  لە بەرامبەر هاوبەشیكردنی لە تاوانی هەڵەبجە سزای 16,5 ساڵ زیندانی دەدات, بەوەی چەكی كیمیاوی فرۆشتبوو بە رژێمی پێشووی عێراقی, ئەم هەنگاوە وەك ئەركێكی دادپەروەرانەیە , تاوانی كۆمەڵكوژی  ئەرمەنیەكانیش هیچ نەبێت ئەوەندە بە كوردەوە دەبەسترێتەوە كە لەسەر خاكی ئێستای كوردستان ئەنجام دراوە, چۆن قوربانیانی تاوانی كۆمەڵكوژی رۆهینجا دوای ئاوارە بوونیان بۆ بەنگەلادیش دۆسیەكەیان جوڵێنرا لە لایەن دادگای تاوانی نێودەوڵەتیەوە, چونكە ئاوارەی وڵاتێكی ئەندامی دادگاكە بوون, بۆیە ئەركی ئەخلاقی گەلی كوردە وەك گەلێكی جینۆسایدكراو دان بەو تاوانەدا بنێت وەك تاوانی جینۆساید, چۆن ئێمە خۆمان سواڵی ئەم داوایە لە جیهاندا دەكەین. رێگات بكەوێتە مۆنمێنتی جینۆسایدی ئەرمەنەكان لە شاری یەریڤانی پایتەختی ئەرمینیا, تژییە لە وێنەی ئەفسەرو  سەرۆك عەشیرەتە كوردەكان بەشێوەی دڕندە و وەك جەلادی دڵڕەق وێنا كراون, وەك بەشداربوویەكی چالاك  لە جینۆسایدكردنیان,  ئەم وێنانە بونەتە بەشێك لە زاكیرەی ئەو گەلەو رۆژانە پیشان دەدرێت و لە گەڵیدا تەبلیغ دەكرێت, وێنەی دەرەبەگ و سەرۆك خێڵ و شێخە كوردەكان كە هیچ پەیوەندیەكان بە خەڵكە عامیەكەوە نییە و  هەمیشە كەمینەی چەوسێنەرن بەرامبەر بە زۆرینەی خودی نەتەوەكەی خۆشیان, بەڵام دەسەڵاتدار و قسە رۆیشتوون, ئەم زاكیرە رەشە بە سانایی ناسڕدرێتەوە, بە دیدار و مجامەلەی كاتی دوژمنی دوژمنەكەم دۆستمە كۆتایی نایات, لەبەردەم هەڵوێستدا ڕامان دەگرێت, لە بەرامبەردا نابێت تا كۆتایی سەرمان لە ژێر لمدا بشارینەوە لە ترسی هەڵوێست دەربڕین و خۆ شاردنەوە لە حەقیقەت, نابێت باجی دڕندەیی و تاڵان و بڕۆی ئەو ئاغاو دەرەبەگ و سەرۆك خێڵانە عامیەی خەڵك بیدات, پێویستە هەنگاو بنێین بۆ سڕینەوەی شوێنەوارەكان رابردوو, ئەویش داننانە بە راستیەكان وەك ئەوەی لە حەقیقەتدا هەیە نەك وەك ئەوەی دەمانەوێت و پینەو پەڕۆی بكەین, یاخود ناسیۆنالستە توندڕەوەكانی ئەوان دەیانەوێت بیسەپێنن, یان وەك ئەوەی ناسیۆنالستەكان هەردوولا كردویانە بە مەیدانی شەڕی موقەدەسە پوچەكانیان, هەمیشە دیلی خەونی مەزن خوازین, دەبێت رێگا لە دەمارگیرە ئاینی و نەتەوەییەكانی  هەردوولا بگرین نەوت بە ئاگری رابردوودا بكەن.  ئەرمەنەكان  لە پاڵ توركیا سەرۆك عەشیرەتە كوردەكانی باكور و سەرۆك عەشیرەتە عەرەبەكانی سوریاو توركمان چەركەس و قەرەجەكان بە هاوبەشی تاوان دەزانن, بەڵام لە راستیدا  ئەوان بەشداری تاوانن  نەك هاوبەش, چونكە بڕیار بە دەست و نەخشە داڕێژەر نەبوونە, تەنها جێبەجێكار بوونە, ئەدی ئێمە وەڵاممان چییە لە بەرامبەر ئەم تۆمەتباركردنە كە پێگەكانی ئەنتەرنێت ویكپیدیا پڕ كراوە لەم زانیاریانە ؟., وەڵام سۆزداری داد نادات, یاساو مێژوو و ئامار كاری خۆی دەكات. نكۆڵیكردن بۆخۆی درێژەدانە بە تاوان, رێگە گرتنە لە سارێژ بوونی برینەكانی رابردوو, درێژەدانە بە شەڕی باوباپیران و گواستنەوەیەتی بە نەفەقێكی تاریكدا بۆ نەوەی نوێ, گەلی كورد بەرپرسیارێتی یاسایی هەڵناگرێت بەرامبەر بە تاوانی جینۆسایدی ئەرمەنەكان, چونكە هاوبەش نییە لە تاوان, خاوەند دەوڵەت نەبووەو بڕیار بەدەست نەبووە, سوارەی حەمیدیەش نە لەسەر داوای ئەو دروستكراوە, نە هەمووشی كورد بوونە, نە بڕیارەكانیشی بە دەست ئەوان بووە, بەڵام دەبێت دان بەوەدا بنێین هەزاران  هاووڵاتی كورد  لە ریزی سوپای عوسمانیدا بوونە بەشداری تاوان بوونە, هاوشێوەی جاشە كوردەكان لە باشوور كە بەرپرسیاری راستەوخۆی زۆرینەی تاوانەكانی ئەنفالن, ئەو ئاغاو دەرەبەگانە  وەك بەشێك لە سوپای عوسمانی بەشدار بوونە لە تاوانەكە, بەشێكیان ناوی خۆیان ناوە سوارەی حەمیدییە, لەوانەشە بەهانەكانی منیش جێگای رەزامەندی ئەرمەنەكان نەبێت, كە خەون بە خاكێكەوە دەبین دانیشتووانەكەی قڕ كراون, چۆن ناسیۆنالستێكی كورد خەون بە كورد بوونی شاری كەركوكەوە دەبینێت, بەردەوام لە گێڕانەوەی  حەكایەتە مێژوییەكاندایە, بەڵام رەقیبی بەهێزی لەمڕۆدا  بۆ خاوەنداری شارەكە بۆ پەیدا بووە.  وەك ئەركێكی ئەخلاقی كورد دەبێت دان بە حەقیقەتی یاسایی تاوانەكە بنێت, وەك چۆن ئێمە داوادەكەین كەیسەكانی جینۆسایدمان بە جیهان بناسرێت, ئەوانیش مافی خۆیانە داوامان لێبكەن, هەرچەندە ئێمە دەستپێشخەریمان كرد  لە یادی 100 ساڵەی تاوانەكە, 49  پەرلەمانتاری كوردستان دانیان نا بە حەقیقەتی یاسایی تاوانەكە كە جینۆسایدە" شانازیشە كە من هەڵمەتەكەم ئەنجامدا",  پێویستیشە ئەو كوردە خۆفرۆشانەی بەشدار بوونە لە تاوانەكە بناسرێن, ئاماژەیان وەك بەشداربووی تاوان پێبدرێت, لە مێژوودا وەك تاوانبار بناسرێن, دەبێت جێگاو رێگای مرۆڤەكان لە مێژوودا وەك خۆی نیشان بدرێت, ئیتر سەردەمی بە پیرۆزكردنی پاشا كۆرەكان بە كۆتا گەیشتووە, ئێستا سەردەمی دادگاییەكانی تاوانەكانی رابردووە و داوای لێبوردنكردنە لە دڕندەییەكان نەوەكانی پێشوو, ئەوێ رۆژێ هەندێك جەنگ بە پیرۆز دەزانرا, ئێستا بە پێی بنەما كانی مافی مرۆڤ تاوانی قێزەونن, تاوان پیرۆزی نەماوە.  بە پێی بۆچونی كوردبێت چەكدارانی كورد لە ریزی سوپای حەمیدییە  رێژەیان لە نێوان 10 بۆ 15% بووە, وەك ئاماژەی پێ دراوە: "لەمێژوودا ئەرمەنەكان چەند جارێك كەوتونەتە بەرشاڵاوی لەناوبردن و جینۆسایدكردن كەدیارترینیان لەساڵی (1915) لەلایەن توركە عوسمانییەكانەوە ئەنجام دراوە.كورد هەرچەندە خۆشی بەرشاڵاوی لەناوبردن و جینۆساید كەوتووە،بەڵام تێوەگلاوە لەجینۆسایدكردنی ئەرمەنەكان بەهۆی بەكارهێنانیان وەكو جاش و بەكرێگرتە لەلایەن عوسمانییەكانەوە (نزیكەی لە%15 سوارەی حەمیدیە كورد بووە).هەرچەندە كورد بەتایبەتی كۆنگرەی نەتەوەیی و پەكەكە چەند جارێك داوای لێبوردنیان لەئەرمەنەكان كردووە،بەڵام ئەرمەنەكان بەتایبەتی لەئەرمینیا زۆر دەمارگیرو ڕەگەزپەرستن بەرامبەر بەكورد- لاپەڕە هەڵنەدراوەكان هەر جارەی لاپەڕەیەك-ئەرمەنەكان و گولەنییەكان-ئامادەكردنی: مامۆستا پێشڕەو (پێشڕەو ئیسماعیل)" ,"سوارەی حەمیدییە كە لە ساڵی 1891بە فەرمانی سوڵتان پێكهێنرا لە (ئەلبان و چەركەس و كورد) نەك بەتەنیا كورد، لە باسكردنی ژماەی سوارەی حەمیدیدا زۆر نووسەر كەوتوونەتە هەڵەوە دەڵێن: سوارەی حەمیدی هەمووی كوردبوون، ئەمەش بەپشتبەستن بە سەرچاوە توركەكان بووە، بەڵام ئەمە دوورە لەڕاستییەوە، راستییەكەی ئەوەیە كە رۆبەرت ئۆڵسن باسیكردووە كە دەڵێت: ژمارەی سەربازی سوارەی حەمیدی بریتیبوو لە (53) هەزار، محەممەد رەسوڵ هاوار لەكتێبەكەیدا (كورد و باكووری كوردستان بەرگی یەكەم) ناوی نووسەرێك بەناوی (مەروان ئەلمدەوەر) دێنێت و دەڵێت: نووسەر ئاماژە بەوەدەكات كۆی ژمارەی كورد لە سوارەی حەمیدی تەنها (10) هەزار كەسە نەك هەمووی كورد بووبن، ئەمەش كەسانی ماستاوچی و بەرتیلخۆری وەك( ئاغا و دەرەبەگی دژە كورد و ئەرمەن) ئەمانە چەند زیانیان بە ئەرمەن گەیاند زۆر لەوەزیاتر زیانیان بەخودی كوردەكان گەیاندووە،-پەیوەندی كورد و ئەرمەن-بێتاوانی كورد لە جینۆسایدی ئەرمەن-نووسینی: ئارام مەجید شەمێرانی"., ئەرمەنەكان بۆخۆشیان  هەموو  سوارەی حەمیدییە بە كورد نازانن, بەڵكە بە زۆرینەی دەزانن  لەناو پێكهاتەكان, دان بەوەشدا دەنێن ئەو هێزە بۆ بەرەو روبونەوەی روسیا پێك هاتوە نەك بۆ گیان ئەوان, گوایە لە كورد   و چەركەس و تورك و توركمان و قەرەج  پێك هاتووە, رۆڵیان زیاتر لە رۆڵی جانجویدەكانی دارفۆر دەچێت"https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%85%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A9 ". " , هەندێك لە فەرماندەو سەرۆك عەشیرەتە كوردەكان لە چوارچێوەی ئەو پرۆسەیەدا تاوانی قێزەونیان ئەنجامداوە وەك بەشێك لە سوارەی حەمیدیە, بەڵام بەشێوەی سستامتیك وەك بڕیاردەر كوردەكان بەشداریان نەكردووە لە تاوانەكە, چونكە دەوڵەتیان نەبووە و بڕیار لای ئەوانەوە دەرنەچووە, ئەوەی كراوە وەك نۆكەری و بەشداری  بووە لە تاوانەكە, یاخود لە ژێر كاریگەری بیری ئاینیدا وەك بەشێك لە خەلافەت ئەنجامدراوە, كە دواتر پەلامارەكان سەرجەم كریستان و ئێزیدیەكانی هەرێمەكەی  گرتۆتەوە, بۆیە تاك لایەنە نابێت سەیری روداوەكان بكرێت.  نابێت هەڵوێستی ناسیۆنالزمە راستگەراكانی پۆڵەندا و فەرەنساو ...هتد دوبارە بكرێتەوە  لە نكۆڵیكردن, دەبێت بە سنگێكی فراوانەوە ئامادەی دیالۆگ بین,  لە كاتێكدا خۆمان قوربانی جینۆسایدین,  " دامەزرێنەری بەرەی نیشتمانی فەرەنسی نكۆڵی هۆلۆكۆست دەكات, دەڵێت بە بەشێك لە وردەكاری جەنگی جیهانی دووەمی دەزانین, تەنانەت لە یاداشتەكانی بە توندی داكۆكی لە فلیپ بیتان سەرۆكی حكومەتی فیشی پاشكۆی هیتلەر دەكات لە فەرەنسا, حكومەتی راستگەرای پۆڵەنداش بڕیاری 3 ساڵ زیندانی بۆ ئەوانە دەركردووە كە هەندێك لە هاوكارانی پۆڵەندی نازیەكان بە هاوبەش دادەنێن لە تاوانی هۆلۆكۆست, ئەمەش وەك داكۆكیكردن لە كەرامەتی نیشتمانی دەزانن, ئەمە بۆخۆی نكۆڵی تاوانی هاوبەشانی نازییەكانە و داكۆكیە لە هاوبەشانی تاوانەكانی نازیەكان, دەسەڵاتی شاری سربرنیتشا بەرزترین رێز لێنانی بەخشی بە میلواراد دودیك سەرۆك ئەركانی سوپای بۆسنە كە نكۆڵی كۆمەڵكوژی سربرنیتشا دەكات, نەتەوەپەرستی و ئاین پەرستی ئەمانەی دەوێت, لە كوردستانیش بهانە بۆ تاوانەكانی پاشای كۆرە دەهێنرێتەوە بەرامبەر بە ئێزیدییەكان , تاوان لە چ ژینگەو چوارچێوەی بەهانەیەك ئەنجام بدرێت تاوانە, دادپەروەری مامەڵە لە گەڵ ئەنجامەكان دەكات نەك بهانەكان .  نكۆڵیكردنی تاوان, بۆخۆی درێژە دانە بە تاوان بەشێوەی نەرم, مرۆڤایەتی رۆژ لە دوای رۆژ دەگات بە حەقیقەتەكانی ڕابردوو, سەردەمی شاردنەوەی زانیاری و حەقیقەتەكان بەسەر چووە ,پیرۆز كردنی دڕندەیی لە هیچ چوارچێوەیەك ئاینی یان ناسیۆنالستی جێگای نەماوە, بۆیە رۆژێك زووتر دان نان بە حەقیقەت  ئارام بەخشترەو جوانكردنی سیمای گەلە, كریس ئەندەرسن سەرنووسەری گۆڤاری وایەرد دەڵێت "زانیارییە زۆرو زەبەنەكان لە سەردەمی ئەنتەرنێت, هەموو راستیەكان ئاشكرا دەكات, پێویست بە زانست و تیۆری ناكات", بۆیە نكۆڵی كردن وەك سەركردنە ژێر لمە لە سەردەمی ئەنتەرنێت و زانیارییە بێ كۆتاكاندا. نەتەوەپەرستی و ئاین پەرستی چاوی مرۆڤەكان لە ئاست دانان بە راستیەكان و حەقیقەتی مێژویی كوێر دەكات, مرۆڤایەتی لە بیركردنەوەدا دەكوژێت , هەڵوەدای پاكیزەیی نەتەوەو ئاینە, بۆیە بە نەنگی دەزانێت دان بە ناشرینیەكان رابردوودا بنێت, مەلای خەتێكان تازە پاكژ نابنەوە لە هەمبەر مێژووی كورددا بە گزگلەكان.  سەیری هەڵوێستی  ناسیۆنالیزمی تورك موتوربە كراو بە ئاین بكەن, بڕواننە هەڵوێستە شەرمەزاریەكانیان نەك لە شاری قۆنیای,  بگرە لە لاهای و برۆكسل,لە 2ی حوزەیرانی 2016 دا, بۆندستاغی ئەڵمانیا دانی نا بە تاوانی جینۆسایدی ئەرمەنەكان, پێشتریش بەلجیكا هەمان هەنگاوی نابوو, ئەوەی لای من گرنگە لە پرۆسەی دان نان بە تاوانی جینۆسایدی ئەرمەنەكان لە پەرلەمانی ئەڵمانیا و بەلجیكا, بۆچونی دوو پەرلەمانتاری توركە لە پەرلەمانی ناوەندی ئەڵمانیاو پەرلەمانی هەرێمی برۆكسل لە بەلجیكا, هەردووك بە پاشناوی ئۆزدەمیر ناوەكانیان هاتووە, یەكیان پیاو چەپی ژینگە پارێز و ئەوی دیكە ژنی حیجاب لەسەر نەتەوەیی ئیسلامی, هەردوكیان لە دایك بووی دەرەوەی توركیا و پەروەردەی ژینگەی رۆژئاوان, ئەم دوو ئۆزدەمیرە بە دوو هەڵوێستی پێچەوانە سەبارەت بە دۆسیەی جینۆسایدی ئەرمەن دەناسرێنەوە, یەكیان پێشەنگ لە بواری ناساندنی, بیركردنەوەیەكی مرۆڤدۆستانەی ئەنتەرناسیۆنالستانە, ئەوی دیكە سەرسەخت لە ئاست رەتكردنەوەی حەقیقەتەكان, بە بۆچونی ئاینی و ناسیۆنالیزمەوە لە ئاست ئەو هەموو وێنە پڕ تاوانە قێزەون و ئێسك و پروسكە  هەژێنەرە هەڵوێست وەردەگرێت و ئینكاری تاوان و عەدالەت و حەقیقەت دەكات, چاو دادەخات و كاروانی قوربانییەكان نابینێت.  جیم ئۆزدەمیر لە دایك بووی 21ی دیسەمبەری 1965ی شاری باد ئۆراخی ئەڵمانیا, بنەچە چەركەسی توركیا, سەرۆكی لیستی سەوزەكان لە پەرلەمانی ئەڵمانیا, كە پێشتر لە ساڵی 2007 بە پێی بڕگەی 301ی دەستوری توركیا سزا درابوو, بە تاوانی پێشێلكردنی ( یاسای سوكایەتی بە ناسنامەی توركی) بە پێی یاساكە تاوانە دان بە كۆمەڵكوژی لە توركیا بنرێت وەك ئەوەی لە پۆڵەندای ناو یەكێتی ئەوروپا پەسەندكرا, ج ئۆزدەمیرو و چەند پەرلەمانتارێكی پارتەكەی تۆمەتباركران بە پێشێلكردنی ئەو بڕگەیە لە دەستوری وڵات, بەهۆی هەڵوێستیانەوە لە سەر دۆزی ئەرمەن و عەلەویەكان كە هەیانبوو, كە پێشتر بەهەمان تاوان و پێشێلكردنی هەمان بڕگەی دەستوری توركیا نووسەری گەورەی ئەرمەنی هرانت دینك سزا دراو دواتر تیرۆر كرا, هاوكات رۆمانووسی ناسراو ئۆرهان بامۆك هەڵگری خەباتی نۆبڵی ئەدەب بەهەمان بڕگەی دەستور سزادراوە, واتا ئەوەی جیناتی مرۆڤبوونی هەڵگرتبێت دەبێت سزاكەی بخوات, ج ئۆزدەمیر پارتەكەی بە بۆنەی یادی 101 ساڵەی وەبیرهێنانەوەی تاوانەكەوە لە 24ی نیسانی 2016 دا, پرۆژەی ناساندنی تاوانی كۆمەڵكوژی ئەرمەنیەكانی لە توركیا بە جینۆساید پێشكەش بە پەرلەمانی ئەڵمانیا كرد, لە رۆژانی پێش دەنگدانەكە جیم ئۆزدەمیر بەهۆی هەڵوێستە شێلگیرانەكەیەوە لەسەر دۆسیەكە, دەكەوێتە بەر هەڕەشەی توركە ئیسلامی و ناسیۆنالیستەكان, لێ گوێی نەدا بە هەڕەشەكان لە وتەكەیدا لە پەرلەمان لە چركە ساتی پێش دەنگدانەكە وتی: ( 80-90%ی سەرجەم هاووڵاتیانی ئەرمەن, 98%ی پیاوانیان,100%ی پیاوانی ئاینیان لەناو براون لەو تاوانە) هاوكات لە بەشێكی دیكە لێدوانەكەی هەمان رۆژی لە پەرلەمانی ئەڵمانیا وتی: هەموو ئەو تاوانانەی ئەڵمانیا بەرامبەر بە گەلانی ئەوروپا ئەنجامی داوە دەبێت بە جینۆساید بناسرێت , ج ئۆزدەمیر لە درێژەی بۆچونەكەیدا رایگەیاند گرنگە دان بە رابردووماندا بنێن, نابێت توركیا شانازی بە رابردووی خۆیەوە بكات, دەبێت رابردوو قەبوڵ بكرێت وەك خۆی. تەواو دژ بەم هەڵوێستە ئەخلاقیانەیەی ج ئۆزدەمیر بەرامبەر بە كۆمەڵكوژی گەلێك كە وڵاتەكەی خۆی ئەنجامی داوە, خاتوو ئۆزدەمیر لە دایك بووی 7ی دیسەمبەری 1982 ی شایربێكی بەلجیكا, یەكەم پەرلەمانتاری حیجاب لەسەر لە ئەوروپا, پەرلەمانتار لە پەرلەمانی هەرێمی برۆكسل لەسەر لیستی پارتی ناوەندی دیموكراسی مرۆڤایەتی CDH, هەڵوێستێكی دژ بە هەڵوێستەكەی ج ئۆزدەمیر وەردەگرێت, نكۆڵی تەواو لە بوونی تاوانەكە دەكات, ئەو لە یادی 100 ساڵەی ئەم تاوانە قێزەونەدا, لە بەرامبەر ئەوەی رەتی كردەوە وەڵام بە پرسیارەكانی كەناڵی ئاڕ تی ئێڵ بداتەوە سەبارەت بە پرسی جینۆسایدی ئەرمەنەكان لە توركیا, لە بەرواری 29ی ئایاری 2015 لە پارتەكەی دەركرا, ئەمەش روداوێكی گرنگ و هەنگاوێكی ئەخلاقیانەی دڵخۆشكەر  بوو, لیژنەی ئەخلاقی پارتی ناوبراو نای.  هەر لەم پەیوەندەدا  لە بەرواری 24ی نیسانی 2015 كە یادی 100 ساڵەی تاوانی كۆمەڵكوژی ئەرمەنەكان , 6 پەرلەمانتاری بەلجیكی بە ڕەگەز تورك ئەو رۆژە ئامادەی پەرلەمان نەبوون, بۆ ئەوەی بەشداری نەكەن لەو خولەكە بێدەنگیەی لە پەرلەمانی بەلجیكا راگەیەنرا بۆ گیانی قوربانیانی ئەرمەنی لە یاداوەری 100 ساڵەی تاوانەكە, خۆیان لە دانیشتنەكە دزییەوە, ئەمە چ كارێكی نا ئەخلاقیانەیە ,سەیر كەن ئاین شەو رۆژ ئیدعای رەوشت دەكات, كەچی هەندێك جار دەبێتە فاكتەر بۆ كاری نا ئەخلاقانە,بە دوای دەركردنی خاتوو ماهینۆر ئۆزدەمیر لە پارتەكەی, توركە ئیسلامی و ناسیۆنالستەكان لە برۆكسل و ئەستەمبوڵ خۆپیشاندانی ناڕەزایەتیان بۆ پشتیوانیكردن لە هەڵوێستەكەی بەڕێوەبردو وەك قارەمان ناساندیان, تەنانەت ئەردۆگان و كچەكەی سومەیە هاتنە سەرخەت بە توندی رەخنەیان لە دەركردنی ناوبراو لە پارتی ناوەندی دیموكراسی مرۆڤایەتی CDHگرت, خۆپیشاندەران لەسەر لافیتەكانیان نوسیبوویان "ماهینۆر ئۆزدەمیر شەرەفمانە" شەرەف لای ئەوان داكۆكیكردنە لە دڕندەییەكانی رابردوو و غروری نەتەوەیی و ئاینی. هەر لەم بارەیەوە رۆژی پێنج شەممە بەرواری 22ی شوباتی 2018, پەرلەمانی هۆڵەندا بە زۆرینەی 142 دەنگ لە كۆی 150 دەنگ , بڕیاری بە جینۆساید ناسینی كەیسی جینۆسایدی ئەرمەنی دا, هاوكات بڕیاری دا وەزارەتی دەرەوەی هۆڵەند 5 ساڵ جارێك بەشداری مەراسیمی ساڵوەگەڕی تاوانەكە بكات, لە  پڕۆسەی دەنگدانەكە 3 پەرلەمانتار دژ بە بڕیارەكە وەستانەوە, ئەوانیش هەر سێكیان بە رەگەز تورك بوون" Farid Azarkan, Tunahan Kuzu, Selçuk Öztürk" لە پارتی " DENK ", , لە كاتێكدا پارتی ناوبراو خۆی بە چەپ و سۆسیال دیموكرات دەزانێت و لە 9ی فیبریوەری 2015 لە پارتی كاری هۆڵەندی جیابوەوە, سەرجەم چەپەكانی دی ناو پەرلەمان دەنگیان بە بەڵێ بوو بۆ بڕیارەكە, ئهم بەناو سۆسیال دیمكراتانە وابن,  ئەدی دەبێت هەڵوێستی ناسیۆنالست و ئیسلامیەكان چۆن بێت؟. نموونە جوانەكانیش هەن وەك ئاماژەمان بە هەندێكین كرد, دنیا هەمووی روە تاریكەكە نییە,  ئەگەر كەمینەش بن, وەلێ بەڵگەو داكۆكییەكانیان دەرخەری راستییەكان و دادپەروەرییە, نموونەیەكی دی لەو جوانیانە تانەر ئاكچەمە,  لە سەرەتای ئەمساڵ 2020 سەرۆكی فەڕەنسا دەستخۆشی لە تانەر ئەكچام مێژووناسی تورك كرد كە لە پەرتوكێكدا بە بەڵگەوە سەلماندویەتی دەوڵەتی عوسمانی فەرمانی دابوو بە جینۆسایدی ئەرمەنەكان" , ئیمانۆئێل ماكرۆن وتی :" پەرتوكەكەی ئەكچام دانپـیادانانێكی زانستیانەیە بەو تاوانە ڕێكخراوەی كرابوو، وە ئەو ڕاستیانەی ئاشكراكرد كە هەندێك دەیانویست ونی بكەن و نكۆڵی لە مێژوو بكەن, مێژوو لەسەر بنەمای درۆ نانووسرێتەوە." ئەنجومەنی ئەرمەنەكان CCAF لە میانەی كۆنگرەكە مەدالیای ئازایەتیـیان بەخشیـیە تانەر ئەكچام. پرۆفیسۆر تانەر ئەكچام زیاتر لە 35 ساڵە لەسەر پرسی جینۆساید كارە كات , مێژوونووس و سۆسۆلیجستە, لە زانكۆی كلارك لە ئەمەریكا كارە كات, توێژەری باڵایە لە سەنتەری هۆلۆكۆست , دوو پەرتوكی لەسەر جینۆسایدی ئەرمەن نووسیووە " اوامر قتل و  الفعل المشین    " , بابەتی لەسەر جینۆسایدی كوردیش هەیە, دامەزراندنی دەوڵەتی كوردی بە تاكە رێگای  دوبارە نەبوونەوەی جینۆسایدی كورد دەزانێت, هاوكات 9 ساڵ  لە زیندانەكانی توركیا بووە بە تۆمەتی سەرنوسەری گۆڤاری لاوانی شۆڕشگێڕی چەپگەرا. رۆژی سێشەمە بەرواری  17ی یەنایەری 2018, پەرلەمانی ئەرمینیا دانی نا بە جینۆسایدی ئێزیدیەكان, دەكرێت ئەم هەنگاوە بكرێتە سەرەتایەك بۆ دان نان بە حەقیقەتەكانی رابردوو و سارێژ كردنەوەی برینە قولەكان, هەرچەندە ئەوان بۆچوونی تایبەتیان لەسەر دۆزی ئێزیدی هەیەو دایە بڕن لە كۆی گەلی كورد. لە كۆتادا دەڵێم, دەمانەوێت ببین بە ئیسماعیل بێشكچی و هادی عەلەوی و كازم حەبیب و ئەحمەد تورك و تانەر ئەكچام و ئۆرهان بامووك و ..., یان باخچەلی و میشل عەفلەق....و نموونەكانیان, مێژوو پڕە لە هەڵوێستی بەشی دووەم, وەلێ داهاتوو بۆ نموونە دگمەنەكانی بەشی یەكەمە, لە كردنەوەی گرێكانی گرێ كوێرەكانی مێژوو, زۆر لە مرۆڤە موقەدەسەكانی رابردوو وردو خاش دەكات, مرۆڤە پیرۆزەكانی رابردوو زۆریان وەك پاشای كۆرە لە ئاست گەورەیی تاوانی كۆمەڵكوژی ئێزیدیەكان لە پیرۆزی دادەماڵرێن و چاوەڕوانی دادگایی مێژوو دەكەن, بۆیە با چاوەڕوان بین مێژووش خوێندنەوەی تازەی بۆ بكرێت و سەرلەنوێ بنووسرێتەوە, با ئێمەش بچینە پاڵ ئەو گەل و وڵاتانەی  دانیان ناوە بە جینۆسایدی هۆلۆكۆست و ئەرمەنیەكاندا, نكۆڵی لەوتاوانانە سزا بدرێن, گوڵ هەر لەوێیە با سەمای بۆ بكەین.

پەیكار عوسمان  هەر شتێكی تر کە هەیە، تەنیا بۆ ئەوەیە هەیە کە هەبێت. بەڵام مرۆڤ بۆ ئەوە هەیە، کە هەبێ و بشزانێ بۆ هەیە. شاخێك نازانێ بۆ هەیە، هەیەو تەواو. مەڕێك کاری بەوەنیە ژیان چیە، ئەژی و تەواو. دارێك ناپرسێ مردن چیە، ئەمرێ و تەواو. بەڵام مرۆڤ تەنیا بە هەبوونی خۆی ڕازی نیەو ئەیەوێ بشزانێ بۆ هەیە. نە فەلسەفەو نە ئایین و نە زانست، هێشتا وەڵامی ئەوەی نەداوەتەوە، کە خودی وجود بۆ هەیە. بەڵام بوونی ئێمە لەناو ئەو وجودەدا، هەر بۆ کردنی ئەو پرسیارەیە، بۆیە پرسیارەکە هەیەو ئەیکەین و بەردەوام بەدوای وەڵامەکەیەوەین! یەعنی پرسیارە وجودییەکان، تەواو مرۆڤیین و تەنیا هی ئێمەیەو هیچ کائینێکی تر نایکاو وەڵامەکەشی بۆ گرنگ نیە. مرۆڤیش ئەو کائینەیە کە هۆشمەندە. هۆشمەندییش هەر ئەو شتەیە کە "بوون" ئەخاتە ژێر پرسیارەوەو پرسیاری لە وجود پێ ئەکرێ. خۆ هۆشمەندی دنیایەك شتی تریش ئەکات، بەڵام هەموو ئەو شتانەو خودی هۆشمەندیش لەناو وجوددان، بۆیە پرسیارکردن لە وجود پرسیارە گەورەکەیە. ئا لێرەوەیە کە مرۆڤ، تەنیا بە هەبوونی شتەکان وازناهێنێ و ئەیەوێ بزانێ، حیکمەت لە بوونیشان چیە. چونکە خودی مرۆڤ، بوونێکە بۆ تێگەیشتن لە بوون! یەعنی حیکمەت لە بوونی خۆی، خودی حیکمەت و تێگەیشتنە، بۆیە ئەیەوێ لە حیکمەتی بوونی شتەکان تێبگات. بۆ پرسیاری حیکمەت لە بوونی ڕەمەزان، من کارم بە وەڵامە دینییەکان و وەڵامە پزیشکییەکان نیە. وەڵامەکانی مەلا بەکەڵك بهاتایە، ڕەمەزان دنیای فەتح ئەکردو تەواوی مرۆڤ، هەر لەبەر حیکایەتی حیکمەتە زۆرەکانی ڕەمەزان ئەبوونە موسوڵمان. وەڵامەکانی دوکتۆریش بە کەڵك بهاتایە، ئەبوو غەیرە موسوڵمانیش، هەموو بەڕۆژوبوونایە، هەر لەبەر سیحەتی خۆیان. ........... لەڕاستیدا ئێمە تێکەڵەیەکین لە بوونێکی غەریزەیی و میکانیکی و عەقڵیی. بوونە میکانیکی و غەریزەییەکە، ئەوەیە کە هەر دووبارە ئەبێتەوەو هیچ ئیزافە ناکات. وەکو نانخواردن و سێکس و کارکردن.. بەڵام بوونە عەقڵیی یان ڕۆحییەکە، ئەوەیە کە شتی نوێ کەشف و ئیزافەئەکات. وەکو زانست و هونەرو چاکبوون و بەها ئەخلاقییە باڵاکان.. بوونە غەریزییەکە، بوونە ئاژەڵییەکەمانەو بوونە میکانیکییەکە، بوونە ئامێرییەکەمانەو بوونە عەقڵییەکە، بوونە ئینسانییەکەمانە. ڕاهاتن و دووبارەبوونەوەو دەقپێوەگرتن، یاسای بەشە غەریزەیی و میکانیکییەکەی ژیانەو دەقشکاندنیش یاسای بەشە عەقڵی و ڕۆحیەکەیە! بیرکردنەوەش گەورەترین وەزیفەی ئێمەیەو هەموو کاتێك کاتی بیرکردنەوەیە، بەڵام هەموو کاتێك کەشی لەباری بیرکردنەوە نیە! مەسەلەن، کاتێ ژیان، ژیانێکی ئاژەڵی و ئامێرییە، یەکەم ئەمە خۆی ئەڕواو ئەسڵەن بیرکردنەوەی ناوێ. دوەمیش ئەم شێوازە ژیانە، ئەسڵەن دەرفەتی بیرکردنەوەو پرسیاری گەورە ناهێڵێ و هەر ئەخۆیت و ئەنویت و بەیانی ئەچیتە سەرکارو شەو یەیتەوەو بەردەوام هەمان شت دووبارە ئەبێتەوەو هەر فریای ئەمەش ئەکەویت. بەشە میکانیکییەکە ئەوەیە کە هاوبەشی نێوان ئێمەو ئامێرەکانە. مەسەلەن مەکینەیەك دایئەگیرسێنی هەشت سەعات ئیشی پێئەکەیت. تۆش ڕۆژانە لە دەوام، هەشت سەعات هەر ئەوە ئەکەیت کە دوێنێ کردوتەو لەگەڵ مەکینەکە فەرقێکتان نیە. بەشە غەریزەییەکەش، هاوبەشی نێوان ئێمەو ئاژەڵەکانەو لێرەدا هەر وەکو ئەوان ئەخۆین و ئەخەوین و سێکس ئەکەین و زۆر ئەبین و کەمئەبینەوە.. ئەم دوو بەشەی ئێمە بە "دووبارەبوونەوە" ئیش ئەکاو دەقێك دروست ئەکەن کە ئیتر ژیان خۆی ئەڕواو بیرکردنەوەی ناوێ. بەشی سێیەمی ئێمە، ئەکەوێتە دوای شکاندنی ئەو دەقەوە! جا حیکمەتی ڕەمەزان و تێکدانی ڕیتمی یانزە مانگی ساڵ، یان حیکمەتی جومعەی ئیسلام و سەبتی یەهودو یەکشەمەی مەسیحی و تێکدانی ڕیتمی شەش ڕۆژی حەفتە، یان نوێژو تێکدانی ڕیتمی چەن سەعاتێكی ڕۆژانە.. ئەشێ هەمووی بۆ شکاندنی دەقبێ و بۆئەوەبێ کە بەشە ئینسانییەکەشمان دەرفەتێکی هەبێ و بەشە میکانیکی و ئاژەڵییەکە تەواوی ژیانمان داگیرنەکەن! (شتەکە بۆ ئەمەیە، نەکئەوەی ئەم شتانە، خۆیان ببن بە دەقپێوەگرتن و بە بەشێك لە لایەنی میکانیکی و دووبارەبوونەوەو ڕاهاتن.) سەیرکە، هەموو ئەو قسانەی کە لەدوای کۆرۆناوە لەبارەی خەلەلەکانی سیستەمی جیهان و کێشەی ژینگەوە کرا.. پێش کۆرۆناش کەم کەم هەر ئەکرا. بەڵام کاریگەریی نەبوو، چونکە ئەوکات ژیان لەناو دەقێکدا سجنبوو! کۆرۆنا هات دەقەکەی شکاند، ئیتر هەمان ئەو قسەو بیرکردنەوانە، زۆربوون و هێزو کاریگەرییان پەیداکردوەو ڕەنگە دنیاش بگۆڕن! حیکمەتی ڕەمەزانیش ئەوەیە کە ڕەمەزان دەقشکێن بێت، نەكئەوەی خۆی دەقێکی تری ساڵانەبێت! بیرکردنەوە ئەگەر ناوێکی تری هەبێت دەقشکاندنەو دەقپێوەگرتن ئەگەر ناوێکی تری هەبێت، بیرنەکردنەوەیە! هەر ئەو خوایەش کە داوای تەفەکورت لێئەکات، هانی دەقشکاندنیشت ئەداو هەنێ وەسیلەی دەقشکاندنیشی پێداویت، بۆئەوەی دەرفەتی بیرکردنەوەو هەڵکشان بۆ بەشە ئینسانییەکەی خۆتت بۆ بڕەخسێ! بەڵام ئەم وەسیلانە تەقدیس کران و کران بە دین و خۆیان بوون بە دەقپێوەگرتن و بە وەسیلەی لێدانی عەقڵ! ئا لێرەوەیە کە هەمیشە ئەڵێم دینی خواو دینی کاهین، نەك جیان، بەڵکو تەواو دژو پێچەوانەن! چونکە پێغەمبەران خودی دەقشکێنەکانن و ئەوەی کە هێنایان دەقشکاندن بوو، بەڵام کاهینەکان شتەکەیان کردەوە بە دەقپێوەگرتن و ڕیسەکەیان کردەوە بە خوری. بەکورتی ئەمەوێ بڵێم: حیکمەتی ڕەمەزان، هەر "حیکمەت" خۆیەتی و شتێکی تر نیە. هەر بڕێك بیرکردنەوەیە لە هەموو ئەو شتانەی کە لە کاتەکانی تریشدا، ئەشێ بیریان لێبکەیتەوە. بەڵام دەقپێوەگرتن و ڕیتمی ژیان، کەشێکی لەباری بیرکردنەوەنین و ڕەمەزان دێ ئەم ڕیتمە تێكئەداو حیکمەتی ڕەمەزانیش هەر ئەو تێکدانەیەو گەورەیی ئەو لە تێکدەرییەکەیدایە، نەکئەوەی ئەو خۆشی ڕیتم و سیستەمێکی تربێت! ئازادیی کەشی لەباری عەقڵەو حیکمەتی ڕەمەزان لە ئازادییدایەو ئەو دێ لە سجنی دووبارەبوونەوە ڕزگارت ئەکا، بۆئەوەی کەشی بیرکردنەوە بڕەخسێ. نەکئەوەی خۆی سجنێکی تری دووبارەبوونەوەو بیرنەکردنەوە بێت! لەڕاستیدا ڕەمەزان پیرۆزە، بەڵام پیرۆزە لەوانەی کە بە مانای "دەقشکێن و ئازادی و دەرفەتی بیرکردنەوە" لێ ی تێئەگەن و لێرەشەوە هەڵئەکشێن بۆ بەشە ئینسانییەکەی خۆیان. نەك بۆ ئەوانەی کە ساڵانە، هەنێ شت دووبارەئەکەنەوەو بەشە "میکانیکییە بێعەقڵ و بێ ڕۆحەکەی" خۆیانی پێ تۆخترئەکەنەوە، کە بەشێکی نزمەو لە ئەساسا ڕەمەزان بۆ لێدانی ئەو بەشە دێت.

سامان وەستا بەكر ھەموو كورد دژی دوو ئیدارەییە و كەچی ئەگەر ھەمووشی نەبێ ئەوا زۆرینەی لەگەڵ و ئامادەو ڕێخۆشكەر و ھاندەریی دوو ئیدارەین. ھەموو كورد دژی شەڕی ناوخۆن كەچی بەشێكی ھەرە زۆری سازو ئادەو ئاگرخۆشكەرن بۆ شەڕی ناوخۆ، مەخابن بەشێكی زۆر كە نوخبەو مێدیاكارانیش. ھەموو كورد دوو ھێز یان زیاتری چەكدار ڕەتەكەنەوە و دژی ئەوەن كە حیزب ھێزی چەكداری ھەبێ، كەچی لە یەكەم جوڵەی ھێزی ھاوبەشی حكومەتا، دیسانەوە باسی سنور و زۆنی زەرد و سەوز و خاوەنداری و ڕەوایی بوونی ھێزی حیزبی سەپێنراوی دەرەنجامی شەڕی براكوژی ھێنرایەوە پێشێ و زۆرینەی خەڵك و نوخبە و مێدیاكار و ڕۆشنیرانیش ھاتن و باسیان لە مافی دەسەڵاتی ھێزێكی دیاریكراوی حیزبێكی دیارێكراو ئەكرد لەو ناوچەیەی سێ ھێزی ناكۆكی تیا كۆكرایەوە. بەردەوام باس باسی گۆڕانکارییە: كاتێك گۆڕانكاری ئەیبینرێ كە لەبری ڕووبەڕووبوونەوەی و ناردنی ھێزی چەكدار، لەڕێی دادگاوە كێشەكانیان لەگەڵ یەكترا چارەسەربكردایە. کاتێ گۆڕانکاری ئەبینرێ کە چەک لە دەستی حیزبانەبێ و حکومەتیش بێ لایەن و مەدەنی بێت، وەزیری پێشمەرگەش سەربەخۆبێت. كاتێ گۆڕانكاری ئەبینرێ كە ھیچ لایەك بۆ نمونە بە زەینی وەرتێ و قەڵادزێ و سۆران و كۆیە ... ھتد نەڵێ ئەوە ناوچەی حوكمڕانی ئێمەیە یان منە یان چیتر دەڤەری سۆران و بادینان و زۆنی زەرد و سەوز دروست نەبێ یان سنوری دێگەڵە ببێ بە مێژوویەكی لەكەدار و ئابڕووتكێن بۆ دروستكەرانی ئەو سنورەی كە لە دوای سەد ساڵ لە سایكس پیكۆ و دابەشكردنی كوردستان بۆ چوار پارچە و لەبری ئەوەی باشور ببوایە بە بەستەر و گرێدەری سێ پارچەكەیتر بەڵكو ئەمان ھاتن چوارەكەیشیان كرد بە پێنچ و ئەوەی دوژمن نەیكرد ئەمان خودی خۆیان كردیان و ئێستا كوردستان چوارپارچە و باشوری كوردستانیش دوو پارچەیە. پارچەیەكی ژێردەست و ملكەچی توركیا و پارچەیەكیش ژێردەست و ملكەچی ئێران و ھەردوولاشیان پێكەوە دەستەودامان و كیسە دوورو دەستپانكەرەوەن بۆ عێراق. ئەگەر پێشتر وا باوبووبێ و وترابێ نان لە قوڕگێ شێرایە ئەوا ئێستا لە مۆدێلی سیاسی نوێی کوردا، نان لە چەمانەوەو خۆبەدەستەوادان و ملكەچی و جاشایەتی و ملشكانی یەكتەری و دەستگرتنی دوژمن بۆ سەر براكان لەسەر ماڵ و خاكی خۆی و ڕادەستكردنەوەی زیندانیان و شۆڕشگێڕانی پارچەكانی تری كوردستان بە دەست جەلادەكانیان كاتێك كە ئەكەونە ئەو ھەڵەیەی باشور بە خاكێكی ئازاد و بەشێكی سەربەخۆی دایكی نیشتمان ئەبینن. ھەرگیز باشور وەك ئێستا و ھیچ بەشێكی تری سێ پارچەكەی كوردستان ھێندەی باشوری وڵات داگیركراو و بەش بەش و كەرت و پەرت نەبووە، ئاخر پێش ساڵی ١٩٩١ تەنھا عێراق خاوەن دەسەڵات و داگیركەر و خۆسەپێن بوو لە باشوری كوردستان، كەچی مەخابن ئێستا لە نیوەی خاكی ھەرێما توركیا و جەندرمەو قەرەقولەكان و سەربازگەكانیان بە فەرمانی تەتەرە مەنگۆلیەكان و پاشماوەی عەقڵی عوسمانی ئەبرێ بەڕێوەو و خاوەن بڕیاری فعلین و ناونراوە زۆنی زەرد، كە بەشەكەی تریشیا سەفەویی و مەلا و جبە و عەمامە و ئەھلی سیغە و پاسدار و سوپای قدس و قەرەگا و ئیتلاعات خاوەن بڕیاری فعلین و ناونراوە زۆنی سەوز، ھەردوولاشیان پێكەوە بۆیان نیە دەست بكەن بە ئاویشا ئەگەر بە فەرمان و واژۆی حكومەتە دەڵەمەییەكانی عێراق و سەركردە عەمامە لەسەرە سپی و ڕەشەكانی "حشد الشغب" حشدی بەناو شەعبی و " داهێنەرو خاوەنی یاساکانی مناڵی ٩ ساڵ مارەکردن و وداع زوجە المیتە" و ھەڵگرانی ئاڵای ڕەش و ئاھەنگێڕانی عاشورا و شۆڤێنییە عەقڵ و ڕەفتار فاشست و توندڕەو و بەعسییەكان نەبێ. ئەی مێژوو چی ئەڵێ: تا ئێستاش واباوە و مێژوو بۆمان ئەگێڕێتەوە كە كورد بە درێژای مێژوو بێ دەوڵەت و سنوری سەربەخۆی خۆی بووە و لە باشترین كاتەكانیشا بە چەند مێرنشینتكی لەرزۆك و ژێردەست و فەرمان وەرگر لە دوژمن و چەند میرێكی دانراو پارێزەری بەرژەوەندی دوژمن فەرمانڕەوایی كوردستانی ھەمیشە دابەش و بەش بەش كراویان كردووە. ئەوا ئێستا خراپتر و چەندین پارچە و بێ سەرو بەرتر و لەلایەن چەند ھەرزەیەكی سیاسی و ڕاھێنراو لەسەر خوێن خۆ خۆری یەكتر و گۆشت خواردنی لاشەی برا و شكاندنی یەسقانەكەشی وڵات بە خراپترین و ئابڕوتكێن ترین شێوازی كۆیلەبوون ئەبرێ بەڕێوە. ئاخر ھەرگیز لە مێژووا وەك ئێستا لەژێر ناوی ھەرێمێكی فیدڕاڵییا كورد زەلیل و زەبوون و سەرشۆڕ نەكراوە، بەجۆرێك خەڵكی باشور لە ئاست كوردانی پارچەكانیتر و دۆستانی كورد لە ولاتان و كیشوەرەكانیترا بەشەرمەوە بڵێ خەڵكی باشورم و ھەمیشە بەدوای پاساوێكا بگەڕێ بۆ وەڵامی ئەو پرسیارەی ڕووبەڕووی ئەبێتەوە، كاتێك ئەپرسن (ئەرێ سەركردەكانی ئێوە بۆ باشوریان كرد بە دوو پارچەو لەبری داگیركەرێ ڕادەستی سێ داگیركەریان كرد و ئنجا ئەپرسن ئایا ئێوە دەرس لە مێژوو وەرناگرن؟ ئەی نازانن كە ئێستا لە جاران ژێردەستەترن؟ ئەی بۆ دوژمنی ئازادین؟ ئەی بڕواتان بە پیرۆزی خاك نیە؟....ھتد). ئایا بۆ لەوە دەرس وەرناگیرێ كە كە نەمانی ھەر بەشێك و بێ ھێزكردنی ھەر ھێزێكی كوردی واتای نەمانی ئەوانیتریشە، ئایا بۆ گرانە لەوە تێبگەی كە دوژمن ھەموو كورد وەك یەك ئەبینن ئیتر بۆ كورد خودی خۆی خۆی وانابینێ؟ ئەی متژووی حەسەن خەیرییەكانتان بۆ لەبیر ئەكەن كاتێك حەسەن خەیری بە ھەموو جۆرێ ئەبێ بە جاشی ئەتاتورك و ھەموو فەرمانەكانی جێبەجێ ئەكات بە جلی كوردییەوە، تەلەگرام بۆ لۆزان ئەنێرێ تا پەیمانی سیڤەر هەڵوەشێتەوانێ تا دەوڵەتی کوردی دروست نەبێ و لەسەر قسەی ئەتاتورک ئەنوسێ و ئەڵێ دەوڵەتی تورکیا بۆ هەردوو نەتەوەی تورک و کوردە، بەڵام كاتێ ئەتاتورك كاری پێی نامێنێ ئەیگرێ و لەسێدارەی ئەیا بەهۆکاری ئەوەی بە جلی کوردییەوە چۆتە پەرلەمانی تورکیا و ئەوەش پێشێل کردنی دەستوری تورکیایە، لەکاتێکا ئەو کارە لەسەر داوای ئەتاتورک ئەکا تا پیشانی ئەوروپییەکانی بات کە کورد سەربەستە لە چوارچیوەی دەوڵەتی تورکیایا. و حەسەن خەیریش پێش مردنەكەی وەسێت ئەكا و ئەلێ "تكایە لەشوێنێك بمنێژن كە سەرەڕێبێت ھەتا ھەر كوردێك لەوێوە تێپەڕی تفێك بكاتە سەرگۆڕ و مێژووەكەم و عیبرەت لە جاشایەتی ھەڵەكانی من وەرگرێ". دەوڵەتانی داگیركەری كوردستان، كوردستانێكیان ئەوێ بەبێ كورد واتە "ئەوان دوژمنی بوونت نەك سیاسەت و ستراتیژی"، ئاخر ئەوان كوردیان وەك جاس و كۆیلە و ئەڵقەلەگوێش ھەر پێ زۆرەو كار لەسەر نەبوونی كورد ئەكەن وەك نەتەوە. بیرتان نەچێ كێشەی ئەوان لەگەڵ كوردا خاك نیە، چونكە بەدرێژایی مێژوو خاكی كوردستان یان لەبن دەست و ژێردەستەیان بووە یان لەڕێی خودی كورد خۆیەوە خێرو سامانی كورد لەسەر سینی زێڕین خراوەتە بەردەستیان بەڵام ئەوان ھەر قایل نەبوون و دڵیان ئاوی نەخواردۆتەوانێ، ئاخر توركەكان كە ئەڵێن (كوردێكی باش ئەوەیە كە مردووە) واتە ھیچ كوردێك دۆستی ئەوان نیە ئەگەرچی جاش و كۆیلەشبێ و دۆستایەتیت كاتێ لەگەڵ دروست ئەكەن كە نەمایت و مردی واتە ھەرگیز دۆست نابن و ھەمیشە دوژمنن هەتا هەناسە هەڵمژی و خوێن لەلاشتابێ. "ئەگەر لەگەڵم بی باشی، ئەگەر لەگەڵم نەبی جاشی"  ئەمە ئەو ئەقڵێتیەیە كە دوژمنانی كورد بەرامبەر كورد گرتوویانەتەبەر و كوردیش ھەمیشە ویستوویەتی باشبێ لە دیدگای ئەوانا و لەگەڵیان بووە، ئەگەرچی زۆربەی كات لەگەڵ دوژمنا بوون دژی براو ھاوزمان و ھاونیشتمانی خۆیان بەڵام بێئاگا لەوەی كە ھەم لەلای دوژمن باشەكەیان جاشایەتی بووە و ھەم لای گەلیش بەچاوی كۆیلەو جاش و داردەستی دوژمن تەماشائەكرێن. لە ڕاستیا ئەوەی دڵگران ئەكا و بێتاقەتكەر و بێ ھیواكەرە ئەوەیە كە سێ ھێز لە شوێنێك كۆكرانەوە لە ناوچەیەك كە بەشێكە لە خاكی كوردستان و ئەو ھێزانەش كە كۆكرانەوە لەژێر ھەر ئاڵایەك و بە فەرمانی ھەر حیزبێك و ھەڵگری ھەر ئایدیایەكیشبن بەڵام ھەموویان ھاوزمان و ھاونیشتمانی و نەوەی یەك خاكن و چاوی ھیوای گەل بۆ ئازادی كوردستان ڕوو لە ئەوانە بۆ سەربەخۆیی، بەڵام مەخابن تا ئێستاش ئامادەن بە فەرمانی سوڵتان و ئایەتوڵاكان خوێنی یەك بڕێژن. لە ڕاستییا ئەبوو بوونی ھەر ھێزێكیان لە ھەر ناوچەیەك دڵنیایی بایە بەوانیتر كە ئەو ناوچە و زەوییەی كوردستان لەژێر دەستی كورد خۆیایەتی نەك ھێندە لەیەك بێ متمانەبن كە ھەر لایەكیان بوونی ھەر ھێزێكیتر بە فیت و دەستی دوژمن بزانێ، كە ئەوەش ئەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی ھەر یەكێك لەو ھێزانە چونكە خۆیان سەر بە یەكێ لە وڵاتانی دوژمن و داگیركەری كوردستانن بۆیە دڵنیان كە ھێزی بەرامبەریش جێبەجیكەری ئەجندای یەكێكتر لە وڵاتانی دوژمن و داگیكەری كوردستانن و ترسەکەشیان ترسێکی ڕەوایە بەڵام چارەسەرەکە ئەبێ لە خودی خۆیانەوە دەست پێبکەن و واز لە جاشایەتی و ئەڵقە لە گوێی دوژمنانی کورد بهێنن و نیشتمانیبن. ئەوەی بەشێ لە كورد و زۆربەی سەركردەكانی كورد ئەزانن وكەس جوڵەناكاو نابزوێ و ھیچ ھەنگاوێكیش نانێن ئەوەیە كە توركیا لە خۆ ئامادەكردنیایە بۆ زیندوو كردنەوەی میساقی میلی سەردەمی دەوڵەتی عوسمانی، بۆ ئەوەش چاوڕێی كۆتای ھاتنی پەیمانی لۆزانن كە كاتەكەی لە ٢٤ی تەموزی ٢٠٢٣یا كۆتایی یەت و دوای ئەوەش توركیا بە زیندووكردنەوەی میساقی میلی ھەوڵی لكاندنی ھەردوو ڕۆژئاوا و باشوری كوردستان بە توركیاوە ئەیات و بەوەش لە چواربەشی كوردستان سیانیان ئەلكێنرێ بە توركیاوەو ئەمەش گۆڕانكارییەكی نوێ ئەبێ كە ناوچەكەو بۆ كوردیش بەڵام مەخابن كورد ھەرگیز فێری ئەوە نەبووە كە پلانی پێشوەخت ئامادەكات بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی پلانەكانی دوژمانی كوردستان، بێگومان لەو کاتەیا ئەڵێن ئەمە کارێکی چاوەڕوانکراونەبوو! ئێستا بەر لەوەی برینێکیتر لەسەر جەستەی هەلاهەلا و ماندوو ئەنجن ئەنجن کراوی ئەم نیشتمانە دروست بکەن، لە ئاوێنەی مێژووا سەیری جەستەی بەخوێن شەڵاڵبووی خۆتان بکەن. بەر لەوەی بیر لە هەڵکەندی چاڵێک بکەنەوە تا کوردێکی تێکەوێ، بیر لە دروستکردنی پردێک  بکەنەوە تا بەسەر چاڵی دوژمنا تێپەڕن. ئەی کەی ئەو جۆگەیە ئەدۆزنەوە کە ئاوی هەموو کوردی پیابڕوات؟  

فەرهاد حەمزە رێكخراوی ئوپك یان بڵێین رێكخراوی وڵاتانی هەناردەكەری نەوت لە ساڵی 1960 لە شاری بەغدا لە لایەن پێنج وڵاتەوە ( عێراق، ئێران، سعودیە، كوێت، فەنزویلا ) دامەزراوە بۆ پاراستنی سامانی وڵاتەكانیان لە بە هەرزان كڕینی لە لایەن كۆمپانیا گەورەكانی جیهانەوە ، دواتر چەند وڵاتێكی تر هاتنە ناوەوەو ئێستا ژمارەیان گەیشتۆتە 14 وڵات .  وڵاتانی بەشداربوو لە ئۆپك خاوەنی 40% ی نەوتی بەرهەم هاتووی جیهانن هەروەها 80% ی یەدەكی چەسپاو پێكدەهێنن ، ئەم وڵاتانە بە هەموویانەوە نزیكەی 32 ملیۆن بەرمیل نەوت لە ڕۆژێكدا هەناردەی بازاڕەكانی جیهان دەكەن هەر یەكەیان پشكیان جیاوازە لەوانی تر . بۆ دیاری كردنی پشكی هەر وڵاتێك كۆمەڵێك فاكتەر دەچێتە هاوكێشەكەوە كە ئەمانەی لای خوارەوەن :- 1-    یەدەكی نەوتی چەسپاو 2-    بەرهەمی ڕۆژانە  3-    تێكڕای بەرهەمی ڕۆژانە . 4-    تێچووی هەر بەرمیلێك نەوت 5-    ژمارەی دانیشتووان  لەم خشتەیەی خوارەوەدا چۆنییەتی دیاری كردنی پشكی عێراق ڕێكخراوی ئۆپك دا روون دەكەینەوە :- پشكی عێراق =تێكرای رێژە سەدییەكان *كۆی بەرهەمی ئۆپك                     = 11.7+10.5+10.8+67+5.2\5*32ملیۆن                     = 6.7 ملیۆن بەرمیل  كەواتە عێراق مافی ئەوەی هەیە رۆژانە 6.7 ملیۆن بەرمیل نەوت لە رۆژێكدا هەناردە بكات بەڵام هێشتا وزەی بەرهەم هێنانی نەگەیشتۆتە ئەو ڕادەیە  . لە دوای ساڵی 2003 هەر كاتێك ئۆپك بەرهەمی خۆی داگرتبێت عێراقی نەئەگرتەوە لەبەر ئەوەی عێراق چەندین ساڵ لە ژێر ئابڵۆقەی ئابووریدا بووە و نەوتی هەناردە نەكردووە بەڵام لە ساڵی 2011 بە دواوە ئەم برَیارە هەڵگیرا . دوای دابەزینی نرخی نەوت وڵاتانی ئۆپك و چەند وڵاتێكی جیهانی بریاری  كەمكردنەوەی بەرهەمی نەوتیان بە ڕێژەی 23% یان داوە كە عێراقیش زیاترلە ملیۆنێك بەرمیل دەیگرێتەوە بەڵام وا پێدەچێت ئەم كەمكردنەوەیەش نەتوانێت نرخی نەوت لە شكان رزگار بكات هەتا ئەو كاتەی تەمی قایرۆسی كۆرۆنا بەری ئاسمانی گرتبێت .                                                                    فەرهاد حەمزە محەمەد                                                                   كۆمپانیای نەوتی باكوور  

نیاز لاجانی   لە لێنین خۆی گەرێن،بەلام دەبێ سود لە فکر و عەقلی وەربگیرێ! لێنین لە بارەی شۆرشەوە دەلی: سێ مەرج بۆ دەستپێکی شۆرش ھەن؛ -یەکەمیان ئەو کاتەی سەرێ( دەسەلات) ناتوانێ وەکی کەونێ حوکمێ بکا... -دوھەمیان ئەو کاتەی خەلکی خوارەوە(میللەت-گەل) نایەوێ وەک خۆی/ جاران بژێ... سێھەمیان ئەو حەلەی جولانەوەی فرە لا بەرامبەر بە دەسەلات ئەکتیڤ و چالاک دەبن! لەو دەمانە شۆرش سەر ھەلدەدەن! ئەم وتەی لێنین دروست دەرچوە و بۆ ئایەندەش دروستە.... دەشزانم شۆرش لە پێناو گۆرینی دەسەلات ھەر بەدبەختی و مال وێرانی دێنێ،بەلام ئەو زەنگەی لێنینتان بیر بێ.... کرۆنایەک توانی تڕ بە جیھانی سەرماێەداری و ئسلامی و تێکرای دنیا لێ بدا،رقی میللەتانیش لە کرۆنا ترسناکترە.... رێگایەک بۆ چارەسەر لەو کەتنانەی کە کراون بدۆزنە.. ھا تەقی، ھا پەقی... ئازادی ولاتم دەوێ،بەختەوەری  میللەتەکەمم گەرەکە...

مەحمود رەزا ئەمڕۆ 122هەمین ساڵڕۆژی لەدایکبونی رۆژنامەنوسی‌ی کوردی‌یە. لە 22ی 4ی 1898 دا، لەسەر دەستی میقداد مەدحەت بەدرخانا، لە قاهیرەی پایتەختی میسر، ژمارە 1ی (رۆژنامەی کوردستان) دەرچو. بەم بۆنەیەوە پیرۆزبایی ئەم رۆژە مەزنە لە تەواوی رۆژنامەنوس و رۆژنامەوانە ئازا و ئازادەکانی کوردستان ئەکەم. سیاسی‌یە فاشیلەکانی کورد کردویانە بە پیشە، ساڵی جارێک بە بەیانێک، وتارێک یان پۆستێک یادی رۆژە تاڵ و شیرینەکانی میژوی گەلەکەمان ئەکەنەوە و دنیایەک هیوای تیا ئەخوازن، بەڵام ساڵ لەدوای ساڵ دنیا و ژیانی کوردەواری‌ لەسەر دەستی ئەمانەدا ناخۆشتر و تاریک تر ئەبێ. لەسەر ئەم ریتمە، دوێنێ زۆربەی فیگەرە فاشیلەکانی کوردایەتی و بازرگانانی سیاسەت، بەیاننامەیان بۆ یادی 122 ساڵەی رۆژنامەوانوسی‌ی کوردی دەر کرد و باسی ئازدی‌ی رادەربڕین و ئازادی‌ی نوسین و قەڵەمیان کرد، هەروەکو ئەوەی ئەوان نەبن نزیکەی 30 ساڵە کۆت و تەوق ئەکەنە ملی ئازادی‌یەکان، بە هەمو جۆرەکانیەوە نەک بەتەنیا ئازادی‌ی ویژدان و نوسین و را دەربڕین! گۆبڵزی وەزیری پرۆپاگەندەی ئەڵمانیای نازی چەن وتەیەکی بەناوبانگی هەبو، وەکو: - هەرکاتێ گوێم لە وشەی رۆشنبیری ئەبێ دەست بۆ دەمانچەکەم ئەبەم؛ - میدیایەکی بێ ویژدانم بەرێ، گەلێکی ناوشیارت ئەدەمێ؛ - درۆ بکە، درۆ بکە تا خەڵک بڕوات پێ ئەکەن. ئەڵمانیای نازی تەنیا گۆبڵزێکی هەبو، هەرێمە چەن ملیۆنی‌یەکەی ئێمە دەیان گۆبڵزی زل و مامناوەند و بچوکی هەیە و دەیان ساڵە بە پراکتیک ناوەرۆکی وتەکانی گۆبڵز جێبەجێ ئەکەن، کەچی ساڵانە لەیادی رۆژنامەنوسی‌ی کوردی‌دا خۆیان وەکو فریشتە نمایش ئەکەن. گۆبڵز، هەرچەن کەسێکی دڕندە و بێ رەحم و بێ بەزەیی بو، ئەو هانی هیتلەری دا جەنگی دوەمی جیهان بەرپا و جولەکە جینۆساید بکا، بەڵام لەگەڵ خۆی و دەوروبەری راستگۆ بو، ئەوەی لە دڵیا بو لەسەر زاری بو، خاوەنی یەک دەموچاو بو نەک هەزار، وەکو سەرکردە فاشیلەکانی کوردایەتی و بازرگانانی سیاسەت کە بەدەم شتێ ئەڵێن و بەکردەوەش پێجەوانەکەی پراکتیزە ئەکەن. لەم رۆژە پیرۆزەدا سیکتر لە گۆبڵزەکانی کوردستان، ئەوانەی: - لەسەر وشە فیشەک ئەنێن بە ناو دەمی نوسەرەوە؛ - رۆژنامەنوس لەناو حەوشەی ماڵەکانیانا ئەدەنە بەر دەسڕێژی گوللـە؛ - لە نیوەشەوا هەڵەکوتنە سەر ماڵی هەقبێژان؛ - رۆژ لەدوای رۆژ کۆت و بەندی زیاتر ئەکەنە گەردنی ئازادی‌یەکان؛ - بە پارەی نەوت و گومرگی میللەت قەڵەم و ویژدانی قەڵەمبەدەسان ئەکڕن و ئەیانکەنە ئامرازی پاراستنی بەرژەوەندی‌یەکانیان؛ - سیستماتیک ئیش بۆ لەناوبردنی میدیای ئازاد و ئابڵوقەدانی رۆژنامەنوس و رۆژنامەوانی ئازا و ئازاد ئەکەن.

بەکر عوسمان   ئەم رۆژانە مرۆڤایەتی بارودۆخێکی دژوار و قەیرانێکی گەورە و مەترسیدار بەڕێدەکات،  بە ئومێدی ئەوەی کۆمەڵگای مرۆڤایەتی بەکەمترین زیان ئەم قەیرانە تێپەر بکات. لەگەڵ ئەم دۆخە ناخۆشەدا لە دەیەمین ساڵڕۆژی تیرۆری سەردەشت عوسمان نزیک دەبینەوە. لەسۆنگەی بەرپرسیارێتی و لە پێناو سەلامەتی تەندروستی هەموو لایەک لە ڤایرۆسی کڕۆنا، داواکارم لە جیاتی مەراسیم و کۆڕوکۆبوونەوەی فیزیکی و جەماوەریەکانی ساڵیادی سەردەشت. لە ڕێگەی مێدیا و ڕاگەیاندن و سۆسیال مێدیاوە  ئەو یادە و دۆسیەکەی بەرز ڕابگرین. سەرەتا لەم بۆنەیەدا، دەمەوێ هەڵوێستەیەک لەسەر دۆسیەی زیندانیکردنی  هێمن مامەندی رۆژنامەنووس بکەم. چەند هەفتەیە لە سەر لێدوانی ڕۆژنامەوانی، ڕەخنەگرتن و ناڕەزایەتی بەرامبەر بە سەرکوت و گەندەڵی و بێمافی خەڵک، هێمن مامەند دوو جار لە سەریەک دەستگیر دەکرێت. تاکو ئێستاکەش لە زیندانی مەحەتەی هەولێردا راگیراوە. راپێچ کردنی مامەند بۆ زیندان، لەسەر ئەو بیانوو و تۆمەتانە نیە کە وەکو پاساو دەرخواردی رای گشتی دەدرێن. بەڵکو لەسەر ڕەخنە و ناڕەزایەتی و بەرگری لە مافی خەڵک و حەقبێژیەکانیەتی، ئامانجیش لەم کارە سەرکوتگەرانەیە بێدەنگکردنی هێمن و دەنگە ئازادەکانە. هەر بۆیە ئازادکردنی دەستبەجێی ڕۆژنامەنووس هێمن مامەند دەکەینە یەکێک لە دروشم و داواکاریە سەرەکیەکانی یادی ١٠ ساڵەی سەردەشت. لە ١٠ ساڵی ڕابردوودا، سێ کابینەی حکومەتی گۆڕاوە، سێ خولی پەرلەمانیش بەڕێوەچووە، لە هەر سێ کابینە و خولە پەرلەمانیەکاندا، بۆیەک جاریش نە لێژنەیەکی پەرلەمانی، نەلێژنەیەکی دادوەری و مەدەنی بۆ بەدواداچوونی دۆسیەی تیرۆری دەنگە ئازادەکان باسی لێوە نەکراوە. دەزگا و کابینە و خولەکانی پەرلەمان بە کردەوە سەلماندوویانە، بە ئەندازەی نوکە دەرزیەک پەیوەندیان بە ماف و خواستە سەرەتاییەکانی خەڵکی کوردستانەوە نیە.  بەڵکو سەرجەم پێکەوە وەکو بەشەکانی یەک پاکێجن بۆ بەردەوامیدان بە دەمکوت و بێمافی و برسیێتی و نەداری خەڵکی کوردستان.  لەکوێن ئەوانەی لە پڕوپاگەندەی هەڵبژاردنەکاندا بانگەشەی ئەوەیان دەکرد کە دۆسیەی تیرۆرەکانی دەنگی ئازاد دەبەنە پەرلەمان؟ چەند لێژنەی پەرلەمانی بۆ لێکۆڵینەوە لەو دۆسیانە پێکهێنراوە؟ لێکۆڵینەوە لە چەند تۆمەتبار کراوە؟ چەند تاوانبار و تیرۆرست لەسەر تاوانی کوشتن و تیرۆری دەنگە ئازادەکان راپێچی لێکۆڵینەوە کراون و سزادراون؟ کوا بکوژانی سەردەشت عوسمان؟ کوا بکوژانی سۆرانی مامە حمە؟ کوا بکوژانی کاوە گەرمیانی؟ کوا بکوژانی ویداد حسێن؟ کوا کوا کوا بکوژانی دەیانیتر؟؟؟ لە دەیەمین ساڵیادی تیرۆری سەردەشتدا، ئیتر کار لە گومان و یەقین و بەڵگە تێپەریوە، دەزگا سەرکوتگەریەکانی خۆیان لە ناکۆکی نیوان خۆیاندا دان بە تاوانەکاندا دەنین و ئیتر هیچ بوارێک بۆ پرسیار و گومان نەماوەتەوە. چەند هەفتە لەمەوپێش لەلایەن دەزگای زانیاریی یەکێتیی لەژێر ناوی ئاژانسی زانیاریی هەرێمی کوردستان، ڕاستەوخۆ دەزگای پاراستنی پارتی و حزبەکەی بە تیرۆری سەردەشت و داڕشتنی سیناریۆی دادگا و لێژنەی لێکۆڵینەوە، تاوانبار کرد. تەنانەت چەند هەفتە تێپەڕێ بەبێ ئەوەی پارتی و دەزگا سەرکوتگەریەکانی ئەو ڕاگەیاندنەی حزبی هاوپەیمانیان ڕەتبکەنەوە. ئەمە مانای ئەوەیە ئیتر بۆ دەمکوت کردنی خەڵک وای بە پێویست دەزانن کە راشکاوانە کەلبەکانی خۆیان نیشان بدەن. جارێکیتر ڕاشکاوانە بە پارتی دیموکراتی کوردستان و دەسەڵاتدارانی کوردستان ڕادەگەیەنین. ئێوە بە هەموو کردەوەکانتان لە دۆسیەی تیرۆری سەدەشت عوسماندا، تەواوی سیناریۆو مامەلەتان لەگەڵ ئەم مەسەلەیە و وەڵامەکانتان بە تۆمەتەکان، هەڕەشە و چاوسوورکردنەوەکانتان. هیچ گومانێکی لەوەدا نەهێشتوەتەوە کە دەزگا تیرۆریستە ئینسانکوژەکانی خۆتان بە سەرپەرشتی و فەرمانی بنەماڵەی رابەر سەردەشتتان تیرۆرکرد. تەنها لەسەر ئەوەی پەردەی لەسەر ستەمکاری و گەندەڵی و ڕاوروت و چەپەڵی دەسەڵاتەکەی ئێو لابرد. ڕاگەیاندنەکەی دەزگای زانیاری یەکێتی لە قاڵبێکی فەرمیدا ئەو تاوانەی لەسەر پارتی یەکلاکردەوە. ئەوەشی سەلماند کە چۆن ئەم حزبە مافیاییانە کاتێک بەرژەوەندیان بخوازی تاوانەکانی یەکتری پەردەپۆش دەکەن و هەرکاتیش ناکۆکی کەوتە نێوانیان ئەو تاوانانەی یەکتر ئاشکرا دەکەن. لە هەردوو بارەکەشدا یاری بە ژیان و چارەنوسی خەلکەوە دەکەن.  ئەو دەزگا ئەمنیانەی ساڵانە بەشێکی زۆری بودجەی تاڵانکراوی کوردستان خەرجیانە، لە ژێر ناوی پاراستنی ئارامی و ئاسایشی کوردستاندا. بەکردەوە و بەگوتەی ڕاگەیاندنە فەرمیەکانی خۆیان، ئامرازی دەستی دەسەلات و حزبە دەسەلاتدارەکانن بۆ تیرۆر و دەنگی ئازاد و ڕۆژنامەنووسان و چاوترسێن کردنی جەماوەری کرێکار و ستەمدیدەی ئەم کۆمەڵگایە.  بێگومان ئیمە خەڵکی ئازادیخوازی کوردستان لە تاوانی تیرۆری سەردەشت و دەنگە ئازادەکان و بە کۆیلەکردنی خەلکی کوردستان خۆش نابین، لەگەل تێپەرینی کاتدا، تەنها رق و توڕەییمان لەم تاوانکاری و ستەمگەریە زیاتر دەبیت و لەسەر دادگایی و سزای عادلانەی هەموو تاوانکارە دەست خوێناویەکان سورتر و سورتر دەبین. بەڵام بێگومان لەم پێناوەشدا بە هیج جۆرێک نە چاوی ئومێد دەبڕینە هیچ دەزگایەکی ئەم سیستەمی دەسەلاتدارێتیە و نە هیچ چاوەڕوانیەک لە دامودەزگا داسەپێنراوەکانی ئەم سیستەمە دەکەین، کە  سەرجەم لایەن و پێكهاتەکانی، بە بێدەنگی لە ئاست ئەو تاوانانەدا، بە کردەوە بونەتە پشتیوانی ڕاستەوخۆی تاوانبار و تیرۆرستان. بەڵکو ئێمەش بەشێکین لەو ڕەوەندەی کە رۆژێک ئەم سیستەمە بەسەر خاوەنەکانیدا دەروخێنێ و گوێچەکەی هەموو تاوانبار و تاوانکاران دەگرین و دەیاندەینە دەست دادگای عادلانەی خەڵک. بەڵام ئەگەر ئەمڕۆش ئیدعایەکی عەدالەت هەیە، ئەوە دۆسیه‌ی تیرۆری رۆژنامه‌نوس سه‌رده‌شت عوسمان بە کراوەیی لەبەردەست هەمواندایە، ئەگەر لە کوردستاندا شتێک هەیە بە ناوی ماف و یاسا، دادگا و داد و داواکاری گشتی، ئەگەر شتێک هەیە بە پروپاگەندە و بانگێشەیەک هەیە بە ناوی دیموکراسی و پەرلەمان و حکومەتی هاوڵاتی، ئەگەر شتێک هەیە بە ناوی عەدالەت و ویژدانی مرۆڤایەتی. ئەمڕۆ بکوژانی سەدەشت عوسمان ئاشکران، فەرموو با بە کردەوە بانگێشەکەی خۆیان نیشانبدەن لە دادگایی و سزادانی ئەو تاوانکارانەدا. 2020-04-22

عەبدولرەزاق شەریف بەشی 10 "پارەی ژێرزەمینەكان" سەرەتای بەهاری 2013، هێشتا بەغدا موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی رانەگرتبو، كەمئەندامانی سەنگەر لە بنكەیەكی خانەنشینی پێشمەرگەدا، موچەكانیان (وەك كێشەیەكی موزمین‌و بەردەوامی حكومەتی هەرێم) دواكەوتبو، بە خۆپیشاندانەوە هەڕەشەی هاتن‌و بەردبارانكردنی مەكتەبی سیاسی ی ن ك- یان دەكرد. مەلا بەختیار وەك لێپرسراوی دەستەی كارگێڕ، پەیوەندی بە شێخ بایزی رەحمەتییەوە كردو ئەویش لە وەڵامدا وتی: -هیچ پارەیەك لە بانكەكان‌و وەزارەتی داراییدا نیە، بەهیچ جۆرێ ناتوانین ئەمڕۆ موچە دابەش بكەین. -شیخ بایز ئێوە كارێكتان كردوە پێشمەرگەكانی خۆمان بێنە سەرمان‌و بەردبارانمان بكەن، هەرچیتان كردوە ئەمڕۆ پارەی كەمئەندامانی سەنگەر دابەش بكەن. مەلا بەختیار ئەمەی وت‌و دوای یەك سەعات هەواڵ گەیشت كە پیكابێك بە گونیە پارەی كاشەوە گەیشتوەتە بنكەی دابەشكردنی خانەنشینی‌و خۆپیشاندانەكان تەواو بوە. لەگەڵ هەواڵەكەدا مەلا بەختیار داوای كرد بە تەلەفۆن شێخ بایزی بۆ وەربگرنەوە. -رۆژی شەممە سەعات (9)، خۆت‌و ستافی یەكێتی لە وەزارەتی دارایی بۆ كۆبونەوەی كارگێڕ لە مەكتەبی سیاسی ئامادەبن. ئەم پەیامەی مەلا بەختیار گەیشت‌و دوای دو رۆژ كۆبونەوەكە ئەنجامدرا، تیایدا بەرپرسی كارگێڕ، روی لە وەزیری دارایی كردو وتی:  -ئەگەر لە هەولێرەوە پارە بێ، دو سەعات‌و، لە بەغداشەوە بێ چوار سەعات زیاتری دەوێ، بەڵام دوای پێداگری ئێمە بە كەمتر لە سەعاتێ پارەتان گەیاندو دابەشتان كرد، تۆ وتت هیچ پارەیەك لە بانكەكان‌و دائیرەكانی وەزارەتدا نیە، پێمان ناڵێی چۆن‌و لە كوێ ئەو پارەیەتان هێنا !؟ وەزیر كە نەیدەویست شوێنی پارەكە بە ئاشكرا بڵێ، بە بردەو بێنە‌و قسەی ژێر لێوان‌و نێوانی دێڕەكان، دەریخست كە لە دەرەوەی وەزارەت‌و دامودەزگاكانی حكومەت، شوێنێكی تر لە سلێمانی هەیە كە تەمویلی وەزارەتی دارایی ئەكا. مەلا بەختیار فشاری هێنا‌و جەختی لە ئاشكراكردنی ئەو جێگەیە ئەكردەوە، بەڵام شێخ بایز زۆر لێزانانە وتی: -ئێوە لە كارگێڕو مەكتەبی سیاسی، لە من باشتر ئەزانن ئەو جێگەیە كوێیە، ئەتانەوێ من پێتان بڵێم، سیودو دانەم دەربكەن، لە زمانم نایەتە دەرەوە. دو رۆژ دوای ئەو كۆبونەوەیە، مەلا بەختیار وتارێكی لە رۆژنامەی (چاودێر) بڵاوكردەوە‌و تیایدا بە خەتێكی گەورەو لە لاپەڕەی یەكەمدا نوسیبوی (پارەی ژێر زەمینەكان دەربهێنن). بۆ من جێگەی سەرسوڕمان بو، بەدوایدا پرسیاری زۆرم كرد، كەوتمە كنە‌و منەی هاتنی پارەی بەغداو پارەی نەوت‌و داهاتەكانی ناوخۆ، سەرەنجام گەیشتمە راستییەك، ئێستاشی لەسەر بێ كەم كەس بڕوا ئەكات‌و بە عەقڵدا ناچێ. پارەی عێراق لە هەولێرەوە بە كاش، بە نیسبەی 44% بۆ دەباشان‌و 56% بۆ سەری رەش دابەش ئەكرێ‌و ئەگوازرێتەوە، داهاتەكانی ناوخۆ، بە ماڵ جیایی سلێمانی‌و هەولێر، هەریەك بۆ شوێنی مەرجەعی خۆی، پارەی فرۆشتنی نەوتیش لەڕێگەی حساب بانكییەكانی ئاشتی هەورامییەوە دێتەوە ناو كۆمپیوتەرەكەی مەكتەبی سەرۆك. پارتی چی لێ ئەكەن‌و چۆن لەناو خۆیاندا بۆ بانكی كوردستان‌و لەوێوە چۆن بەشی ژمێریارەكەی وەزارەتی دارایی ئەدەن، زۆر نهێنی‌و ناڕونە، بەندە وردەكارییەكەی نازانم، بەڵام بەشی یەكێتی چەندجارێك لەڕێگەی سكرتێری گشتی پێشو، جێگرەكانی سەرۆكی حكومەت‌و ناوە ناوەش مەبلەغی كەم وەك دیاری بە هەندێ لە كەسایەتییەكانی (م.س)‌و سەركردایەتی‌و بنەماڵە دیارەكان دراوە، هەمو حزبەكانی تریش كە لەگەڵ پارتی هاوئاهەنگ ئەبن، كەم‌و زۆر لەو پارەیە هاوكاری ئەكرێن، ئەو كۆمپانیایانەش كە موساهەمەیە لەنێوان ئیدارەی گشتی‌و كەس‌و بنەماڵە سیاسی‌و بازرگانەكاندا، ئەوەی لە ئەدەبیاتی حكومەتی هەرێمدا پێی ئەڵێن (خەرجی كۆمپانیاكان) زۆرینەی پارەكە ئەپچڕن. لەدوای ئەم هەمو دیزە بە دەرخۆنەیە، وەك خێرو سەدەقە، هەندێك مانگ كەم‌و هەندێ زیاتر، بۆ موچە لە وەزارەتە خزمەتگوزارییەكان‌و هەندێ پرۆژە، تەمویلی وەزارەتی دارایی ئەكرێ، بۆ نەوت‌و پێشمەرگە‌و خەرجی سەرۆكایەتییەكانیش راستەوخۆ دابەش ئەكرێ. دوای دروستبونی بزوتنەوەی گۆڕان‌و قسەكردن لەسەر گەندەڵی‌و هەوڵدان بۆ چارەسەركردنی لای كەمی ئەم پاشاگەردانییە، پێشنیازی هەردو حیزب بۆ هاوكاری‌و بەشداریكردنی بزوتنەوەكە‌و شاندانە ژێر راستكردنەوەی ئەو بارە لارە، كاك نەوشیروان بە وەرگرتنی پەرلەمان‌و وەزارەتەكانی دارایی‌و پێشمەرگە، بەمەبەستی گۆڕانكاری ریشەیی، بە بەڵێن‌و پشتیوانی مەسعود بارزانی رەزامەندی نواندو گرتیە دەست، پرۆژەی موتەكامیلی دا بە حكومەت‌و وەزیرەكانی، گواستنەوەی داهاتەكانی سلێمانی بۆ هەولێر یەك لە خاڵەكانی ئەو پرۆژەیە بو، جێبەجێكرا، هەندێ هەنگاویش بۆ یەكخستنەوەی هێزی پێشمەرگە چوە پێشەوە‌و هەندێ پرۆژەیاساش بۆ پەرلەمان ئامادەكرا. ماوەیەكی كەم‌و كاك نەوشیروان لە راستگۆیی‌و پشتیوانی بارزانی بێ ئومێد بو، لە هەولێرو دهۆك لە هیچ بوارو پرۆژەیەكدا پشتیوانی‌و هاوكاری نەكرا، بە جۆرێ پارتی دەیانویست وەك گوێزی پاككراو سلێمانییان بخەنە چنگەوە، بەو شێوەیەی ویستویانە‌و دەیانەوێ، بەردەوامی بە حوكمڕانی هەرێمی كوردستان بدەن. لە كاردانەوەداو بۆ لە مەحەكدانی گشت بەڵێنەكانی بارزانی، ئەمجارەیان، كوردوتەنی، كاك نەوشیروان لە پاشەوە لغاوی كردو هەمواری یاسای سەرۆكایەتی هەرێمی خستە پەرلەمانەوە، دەرەنجامەكەی بە داواكردنی بۆ مەحكەمە‌و فەرمانی گرتنی خۆی كۆتایی هات. پەنجەرەیەك كرایەوە‌و دەرگاكان داخران پێش دوا هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، بۆ رزگاربوون لە هەژموونی هەردوو بنەماڵەی تاڵەبانی‌و بارزانی، دۆزینەوەی رێگەچارەیەك بۆ لاوازكردنی پێگەی هەردو حیزبی دەسەڵاتدار لە عێراق‌و هەرێمی كوردستان، هەوڵی دروستكردنی بەرەیەك لە حیزبە ناڕازیەكان‌و سەركردەكانیان لە ئارادابو، بەجیا هاوڕێ كۆنەكانی شۆڕش‌و پێشمەرگایەتی، مامۆستایانی زانكۆو رۆشنبیران، لە دەرەوە‌و ناوەوەی وڵات لەگەڵ (دكتۆر بەرهەم، سەلاحەدین بەهادین، عەلی باپیرو عومەری سەید عەلی) لە پەیوەندیدا بون. ئەم جوامێرانە خۆشیان یەكتریان ئەبینی‌و راوێژیان ئەكرد. سەرەنجام لەبەر هەر هۆیەك بو كە بەندە وردەكاریەكەی نازانم، سەلاحەدین بەهادین كشایەوە، لە 14ی ئازاری 2018دا، هەرسێ لا (كۆمەڵی ئیسلامی، بزوتنەوەی گۆڕان‌و هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی‌و دادپەروەری) بە ئیمزای هەرسێ سەركردە رێككەوتنێكیان كرد، دەقی رێككەوتنەكە لێرەدا وەك خۆی بڵاوئەكەمەوە:            بەناوی خوای بەخشندە‌و میهرەبان                 رێككەوتنی كاری هاوبەش  لەدوای پێكهێنانی لیستی نیشتیمان لەنێوان هەرسێ لایەندا، بەلەبەرچاوگرتنی بارودۆخی سیاسی‌و ئابوری‌و كۆمەڵایەتی كوردستان، سیستمی حوكمڕانی، شكست‌و قەیرانە كەڵەكەبوەكان‌و بارودۆخی ژیان‌و گوزەرانی هاوڵاتیان، لەپێناو رێكخستن‌و یەكخستنی هێزو توانای لایەنەكان لەپێناو چاكسازی هەمەلایەنەدا، هەرسێ لایەن وەك بنەمای كاری هاوبەشی قۆناغەكە رێككەوتن لەسەر واژۆكردنی ئەم رێككەوتنامەیەی لای خوارەوە:- یەكەم: بنەما گشتییەكان 1-لە هەڵبژاردنەكانی كوردستان‌و عێراقدا هەماهەنگ‌و هاوكار دەبین. 2-كاركردن بۆ دروستكردنی ئیئتیلافی فراكسیۆنەكان یان یەك فراكسیۆنیی لەناو پەرلەمانی عێراق‌و كوردستان‌و ئەنجومەنی پارێزگاكاندا لە هەڵبژاردنەكاندا. 3-هیچ لایەنێك لەژێر هیچ پاساوێكدا نەكەوێتە دژایەتی لایەنەكانی تری ناو رێككەوتننامەكە. 4-رێگری بكرێت لە هەر بەریەككەوتنێك كە زیان بە هاوكاری‌و هاوخەباتی نێوانمان بگەیەنێت. 5-سودوەربگیرێت لە رێكخراوە مەدەنییەكان‌و كەسایەتی پسپۆڕ. دووەم: دەستەی هەماهەنگیی باڵا (پێكدێت لە لیژنەی باڵای هەرسێ لایەن). 1-بڕیارەكان بە ئیجماع دەردەچن. 2-سەرپەرەشتی راستەوخۆی لیژنەكانی هەماهەنگی دەكەن. 3-ئەم رێككەوتنە كراوەیە بۆ لایەنە سیاسییەكانی تر. سێیەم: ئەم لیژنانەی خوارەوە پێكدەهێنرێن: ا- لیژنەی پەیوەندییەكان: 1-نوێنەرایەتیكردنی سیاسی‌و دیبلۆماسی هاوبەش لەكۆڕو كۆبونەوە ناوخۆیی‌و عێراقی‌و هەرێمی‌و جیهانییەكاندا. 2-پابەندبوون بە پرسە نیشتیمانی‌و نەتەوەییەكان. ب- لیژنەی راگەیاندن: 1-داڕشتنی سیاسەتی راگەیاندنی هاوبەش بۆ هەرسێ لایەن، بەگوێرەی پێویست‌و رۆژ. 2-كاری هاوبەش بۆ دژایەتی گەندەڵی‌و نادادی‌و هەر دیاردەیەكی تری دزێوی ناو كۆمەڵگە. 3-كرانەوەی میدیاكان بەڕووی كادیرو ئەندامان‌و كادیرەكانی یەكتر. 4-پێشكەشكردنی هاوكاری لە گشت بوارەكانی راگەیاندن بەیەكتری. 5-گۆڕینەوەی زانیاری میدیایی. ج- لیژنەی هەڵبژاردن: 1-هەماهەنگیكردن‌و جەختكردنەوە لەسەر پاككردنەوەی تۆماری دەنگدەران‌و چاودێریكردنی هاوبەشی پرۆسەی هەڵبژاردنەكان. 2-هاوكاری‌و هەماهەنگی لەبواری بریكارو چاودێریەكانی سەر صندوق‌و گەیاندنی دەرەنجام‌و دەنگەكان بەیەكتری. 3-هاوكاری‌و هەماهەنگی لە كردنەوەی خولی راهێنان بۆ كاندید‌و بریكارو چاودێرەكان. ئیمزاكان عەلی باپیر لە كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان، بەرهەم ساڵح لە هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی‌و دادپەروەری، عومەر سەید عەلی لە بزوتنەوەی گۆڕان لە رۆژی (14/3/2018)دا. پێش رێككەوتن‌و دوای رێككەوتنیش، سەید عومەر تەنیا مەراقی ئەوە بو بزانێ دكتۆر بەرهەم لەناو یەكێتیدا چەند مەكتەبی سیاسی‌و چەند سەركردایەتی لەگەڵدایە، ناوەكانیان بزانێ. لە ناحاڵی بوندا، جارێك‌و لە كۆبونەوەیەكدا ئەو پرسیارەشی لە بەرهەم كردبو، ئەوەی لای من مایەی سەرەنج بو، هێرۆخان بە هەمو هێزی لە هەوڵدابو دكتۆر بەرهەم لە یەكێتی بكاتە دەرەوە، سەید عومەریش بەپێچەوانەوە هەوڵەكانی بۆ مانەوەی بەرهەم بو لەناو یەكێتیدا، ئەمەیشی لای دكتۆر بەرهەم نەشاردبوەوە،  روبەڕو پێی وتبو (سەید تۆ لەپێش منەوە یەكێتی بویت، فەرمو پێشمان بكەوە سەرەتا تۆ بگەڕێرەوە)، ئەم وەڵامەی لە دكتۆر بەرهەم وەرگرتبوەوە. ئەو گروپەی دەوری كوڕەكانی كاك نەوشیروان پەیوەندیەكی پتەویان لەگەڵ بەرهەم هەبو، نەشیان دەشاردەوە‌و بۆ گۆڕان‌و بۆ جوڵانەوە بەرەییەكەش، لە سەید عومەر باشتر پێناسەیان دەكرد. دكتۆر بەرهەم بەتاك‌و كۆ پەیوەندی شەخسیی لەگەڵ ئەواندا هەبو، هەموشیانی ئەبینی، سەروەختێك وای لێهاتبو، لەناو بزوتنەوەی گۆڕاندا بە پێڕەكەی بەرهەم ئەناسران. سەید عومەرو تەكەتولەكەی لە هەوڵی كۆكردنەوەی زانیاری‌و چۆنیەتی ئەو پەیوەندیانەدا بون، ئەوانیش بۆ ئیستیفزازكردنی ئەو تەكەتولە جارناجارێ، هەریەك بە جیا، وێنەیەكیان لە پاركی شارو لەگەڵ دكتۆر بەرهەمدا لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بڵاوئەكردەوە. رێكخەری گشتی لەدوای ئیمزاكردنی رێككەوتنەكەی، باسەكەی هێنایە ناو كۆبونەوەی جڤاتی نیشتیمانی‌و لەوێش تەنیا ئاماژەی بە هەوڵی دكتۆر بەرهەم دا بە دروستكردنی بەرەیەك‌و هاوپەیمانێتییەك، دورو نزیك نە باسی كۆمەڵی ئیسلامی‌و عەلی باپیر، نە باسی رێككەوتنەكە‌و ناوەڕۆكەكەی كرد، لەگەڵیشیدا، زۆر بە تەوسەوە باسی لە تەنیایی دكتۆر بەرهەم كرد‌و وتیشی ئەم كابرایە كەس نازانێ لەناو یەكێتیدا چەند كەسی لەگەڵدایە. بەش بە حاڵی خۆم، لەو كۆبونەوەیەی جڤاتی نیشتیمانیدا چاوەڕوانی گفتوگۆیەكی جدیم ئەكرد لەوبارەیەوە، من رای تەكەتولەكەی سەید عومەرم ئەزانی، بەڵام توشی شۆك بوم كە ئەو گەنجانەی بە ڕیز وێنەیان لەگەڵ بەرهەم بڵاوئەكردەوە‌و بەرهەمیش بە پشتی قایمی خۆی ئەزانین، هەر لەسەرەتاوە دابارینە سەری، هەستم كرد، لەڕێگەی كوڕەكانی كاك نەوشیروانەوە (وەك هەمو جارەكانی دواتر)، سەید عومەر كاری خۆی كردوە، هەر بە دەنگی ئەو كۆبونەوەی جڤات، كاركردن لەگەڵ دكتۆر بەرهەم رەتكرایەوە. -بەرهەم خۆی بە تەنیا ژمارەیەكە‌و كەسیشی لەگەڵ نەبێ دكتۆر بەرهەمە، بە رەتكردنەوەی دروستكردنی ئەو بەرەیە، لەئێستاوە دیارییەك ئەدەن بە پارتی كە بەشی پەنجا كورسی دەنگ لە هەڵبژاردنی ئایندەدا بهێنێت. من كە پێشترو لەكارەكانی لەناو یەكێتیدا، رام لەسەر دكتۆر بەرهەم باش نەبو، بەم دو دێڕە موداخەلەم لە كۆبونەوەكەدا كرد‌و دواتریش لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ رۆژنامەی (هاوڵاتی)، دێڕی دوەمی موداخەلەكەم، بو بە مانشێت. بە كۆتایی ئەو كۆبونەوەیە، هەمو دەرگاكانی چونەناو بەرەیەكی هاوبەش بۆ بەگژاچونەوەی هەژمونی پارتی‌و یەكێتی، داخران. رێككەوتن‌و روداوەكانی ساڵ‌و مانگەكانی پاشتر، ئەنجامی قڵپبوونەوەی ئەو سیحرە بو بە سەرمانداو ئەم هەلومەرجەی ئێستای خوڵقاند.  

له‌ تیف فاتیح فه‌ره‌ج له‌ سه‌ر ئاستی دنیا ده‌زگا هه‌واڵگریه‌كان رۆڵێكی زۆر له‌ تێكدانی په‌یوه‌ندی و دروستكردنی بشێویدا ده‌بینن، له‌ زۆربه‌ی زۆری ئه‌و ده‌زگایانه‌دا به‌شی تایبه‌ت به‌و كاره‌ هه‌یه‌ و له‌ نێویاندا خه‌ڵكانی شاره‌زا ، رۆژنامه‌نووس ، مامۆستای زانكۆ خه‌ڵكانی هه‌مه‌ چه‌شن هه‌ن ،ئه‌و خه‌ڵكانه‌ ئیش له‌ سه‌ر شێواندنی دیدی خه‌ڵك ده‌كه‌ن ، ئیش له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن چۆن هه‌واڵی درۆ بابه‌تی وروژێنه‌ری سیاسی بڵاو بكه‌نه‌وه‌و بیگه‌یه‌نن به‌ زۆر ترین خه‌ڵك . له‌ كوردستان چه‌ند ساڵێكه‌ نه‌ك له‌ رێگه‌ی تۆڕه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كانه‌وه‌ بگره‌ له‌ رێگه‌ی ماڵپه‌ڕو په‌یجه‌ بێ‌ دایك و باوك یان خاوه‌نداره‌كانیشه‌وه‌ كار له‌ سه‌ر ئه‌م جۆره‌ پیلانانه‌ ده‌كرێت ، له‌ كوردستان له‌ و پێناوه‌دا پاره‌ی زۆر به‌ هه‌ده‌ر ده‌درێت و به‌شێكی زۆر له‌ سه‌رانی حزبه‌ زله‌كان و پیاوانی نێو حكومه‌ت ده‌یان شوێنی بڵاوكردنه‌وه‌ی بابه‌ت و هه‌واڵی پڕ له‌ درۆو تێكدانی په‌یوه‌ندیان هه‌یه‌و كاری له‌ سه‌ر ده‌كه‌ن ، قه‌ڵه‌م به‌ ده‌ست هه‌یه‌ تایبه‌ت گیراوه‌ بۆ ئه‌وكاره‌ هه‌شه‌ بێئه‌وه‌ی پێبزانێت و پاره‌ وه‌ربگرێت ده‌كه‌وێته‌ پاقله‌كه‌وه‌ ، له‌م سه‌رده‌می كۆرۆنایه‌دا له‌ كێشه‌ی مسته‌فای سه‌لیمی ، زینی وه‌رتێ‌ ، په‌یوه‌ندی عیراق و هه‌رێم ، په‌یوه‌ندی پارتی و یه‌كێتی و زۆر شتی دیكه‌دا ئه‌م یاریه‌ زۆر به‌ ناشرینی به‌ ڕێوه‌ چوو . هه‌ندێك جار به‌ بیانووی پێدانی زانیاریه‌وه‌ ژاری مه‌ترسیدار ده‌ڕێژن ، ژارێك نزیكه‌ له‌وه‌ی بگاته‌ ئاستی روداوی مه‌ترسیدار ، من له‌ سه‌ر دوو پیلانی ئه‌م ماوه‌یه‌ هه‌ڵوه‌سته‌ ده‌كه‌م و وه‌ك نمونه‌ نیشانی ئێوه‌ی ده‌ده‌م یه‌كه‌م : له‌ مه‌سه‌له‌ی زینی وه‌رتێدا سیناریۆیه‌ك دروستكرا ، گوایه‌ ئه‌وه‌ خواستی ئه‌مه‌ریكایه‌و بۆ پاراستنی سه‌ربازگه‌ی هه‌ریره‌ له‌ ئێران ، ده‌ركه‌وت ئه‌مه‌ درۆیه‌كی گه‌وره‌یه‌و نێچیرڤان بارزانی هه‌واڵه‌كه‌ی به‌ درۆ خسته‌وه‌ ، ئه‌وه‌ جگه‌ له‌وه‌ی به‌ چه‌ند نوسینێك مه‌ودای نێوان زینۆی وه‌رتێ‌ و هه‌ریر نیشاندراو سه‌لمێنرا كه‌ ئه‌وه‌ی ده‌زگایه‌كی هه‌واڵگری پیلانی بڵاوكردنه‌وه‌ی بۆ كێشاوه‌ وانیه‌ ، سه‌یر له‌وه‌دا بوو به‌شێك له‌ به‌ناو سیاسه‌تمه‌دارو رۆشنبیریش هه‌مان سیناریۆیان وه‌ك راست باس كرد ، جا راسپاردن بوو یان شتی تر ، خۆ ره‌نگه‌ له‌ بنچینه‌دا وا بێت و زینۆی وه‌رتێ‌ بۆ ئه‌مه‌ریكا نا بۆ ده‌وڵه‌تێكی دراوسێ‌ گرنگ بێت و له‌ رێی ئه‌م پیلانه‌وه‌ هێزی ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ له‌ نیوه‌شه‌وداو له‌ ناكاو ببرێته‌ ئه‌و شوێنانه‌، كه‌ ئه‌مه‌ش زۆر رێی تێده‌چێت و له‌ پیلانی هه‌واڵگری ده‌چێت . دوه‌م : له‌ یه‌ك دوو شوێن درۆیه‌كی گه‌وره‌ كه‌وته‌ به‌رچاوم ، یه‌ك دوو دۆستیش بۆ یان ناردم كه‌ داخوا ئه‌مه‌ تا چه‌ند راسته‌، من به‌ وتنی " درۆیه‌ " وه‌ڵامی دۆسته‌كانم دایه‌وه‌ ، به‌ڵام نوكته‌كه‌ خه‌ریكه‌ كاری له‌ سه‌ر ده‌كرێت ، "هه‌واڵێكی درۆ فڕێبده‌و كاری له‌ سه‌ر بكه‌ وفوی تێبكه‌ " گوایه‌ له‌ ئاینده‌دا حزبێكی تازه‌ دروست ده‌بێت و چه‌ند كه‌سایه‌تیه‌كی گرنگی ناو یه‌كێتی و كۆنه‌ یه‌كێتی و ته‌نانه‌ت گۆڕان دروستی ده‌كه‌ن ، ناوه‌كانم لایه‌ نامه‌وێت بڵاوی بكه‌مه‌وه‌ ، له‌ راستیدا هه‌واڵه‌كه‌ فڕیدانه‌ بۆ ئیش له‌ سه‌ر كردن ، به‌ دوای ئه‌وه‌دا وتارێكی هه‌واڵگریانه‌م بینی كه‌ باس له‌ تێكچوونی په‌یوه‌ندی نێوان دوو كه‌سایه‌تی گه‌نج و به‌ ته‌مه‌نی نێوان یه‌كێتی ده‌كات و له‌ سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌ چیرۆكی تێكبه‌ربوون و شێوانی ماڵه‌كه‌ داده‌ڕێژێت ، من چه‌ند ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر له‌ كافتریاكه‌ی وه‌زه‌اره‌تی رۆشنبیری له‌ ته‌ك هاوڕێیه‌كما له‌ گفت و گۆدا بووین له‌ پڕ دوو گه‌نج له‌ سه‌ر دوو ئامۆزا خه‌ریك بوو په‌لاماری یه‌كتر بده‌ن ، ئێمه‌ شه‌ڕه‌كه‌مان خاوكرده‌وه‌و رۆیشتین، له‌ راستیدا ره‌نگه‌ كه‌سێكی سه‌ر به‌ ده‌زگای هه‌واڵگری له‌وێ‌ با له‌ سه‌ر ئه‌و شه‌ڕه‌ سیناریۆی سه‌یری داڕشتبا ، بۆ شێواندنی بارو دۆخه‌كه‌ و تێكدانی بیرو بۆچوونی خه‌ڵك . كێشه‌ له‌ ده‌زگا هه‌واڵگریه‌كانی كوردستاندا ئه‌وه‌یه‌ ئه‌وه‌نده‌ی ئیش له‌ سه‌ر تێكدانی نێو ماڵی كورده‌واری ده‌كه‌ن ، ئیش له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ ناكه‌ن مرۆڤێكی خۆ بڕیارو خۆ خاوه‌ن دروستبكه‌ن ، جێی داخه‌ ئه‌م شێوازه‌ له‌ وه‌ته‌ی حكومه‌تی نوێ‌ دروست بووه‌ زیاتر په‌ره‌ی سه‌ندووه‌و كاری زۆری له‌ سه‌ر ده‌كرێت .

شەپۆل عەلی عەسکەری لە دوای ڕوخانی کۆماری کوردستان و کۆمەڵە هەورێکی ڕەشی پیسی چاوبرسی داوێن پیسی سووک و خۆ فرۆش دژ و بێ ڕەوشت برسی و دز و بەغیل و دڵ ڕەش، مغرور و لە سەرۆ هەمووی نۆکەر و کاسە ڵێسی دوژمن و زوحاک و خوێن مژی ناخۆ. ولە ١٩٦١ە وە خوێنی هەزارەها گەنج و سەرکردەی پاک و دڵسۆز لە بری ئەوەی لە بەرەی جەنگ لە گەڵ دوژمن شەرەفی شەهادەت بەدەس بێنێت  کەچی یا بەغەدری و یا بە خیانەت یا ڕاستەوخۆ لولەی تفەنگی لە سەر سەری براکەی خۆی دانا و خۆێنی ڕشت. ئەوە بەرەو ٦٠ ساڵ ئەرۆین لە بەدبەختی بە دەست چەند بە ناو سەرکردیەک تینو بە خوێنی سەری یەک.لەوەتی هەن ئەم لەو ئەکوژێ و ئەم لەو ئەکوژێ و ئەو ئەبێتە کۆیلەی ئەو ئاغایە و ئەمیان ئەبێتە کۆیلەی ئەم ئاغا و هه ندێ جار ئاغاکان داشی دام کانیان ئەگۆڕنەوە هەر بۆ خۆشی خۆیان و نەگبەتی کۆیلەکانیان کەچی ئەوەندە گەمژەن لەبری ئەوەی بێنەوە هۆشخۆیان  کەچی دەست خۆشیان لێ ئەکەن. ئاخر بۆیە هیچ سەرکردەیەک لام پیرۆز نەما چۆن باوەڕم پێیان بمێنێ کە یەکەمەکەیان هەموو ووسێتەکەی ئەوە بوو ئەگەر شۆڕشم پێ نەکرێ خۆ پێم تێکئەدرێ، مەهاباد لە دوای سلێمانی و کەرکوک لاواندێوە کەچی لە بری چاکەدانەوە خەنجەری غەدری لە پشتی ڕۆڵەکانی ڕۆکرد و لە کۆتا ژیانی بو بە پیری ئاخر شەڕ و دووا بڕیاری ئەم سەرکردەیە بۆ ڕۆڵەکانی پیاوی مەزن دەبێ بە چەکی مەزن بکوژدرێت،. ئەوەی لایەکەی تریش تا بۆی کرا هەڤاڵەکانی خۆی وردە وردە تەسفیەی کردن لە خەباتگێڕێکی چەپی ماوی دواتر سۆسالدیموکرات بۆسەرمایەدارێکی کاپیتالیزمی سیاسی خۆ پەرست. ئەوی تریان هەموو ئاواتێکمان لەسەر دانا کەچی گۆڕیەوە بە چەند مەترە زەوی و چەند پرۆژەیەکی بۆ ڕۆڵەکانی ، ئەوی تریان لە سەرەوە کە گیرا هەموو کورد بۆی هاتە سەر جادە کەچی لە گەڵ یەکەم دەرکەوتنی لە دادگا  بە زمانی دووژمن قسەی کرد و یەکەم ڕستەی پێناسەی خۆی ووتی دایکم لە ئێوەیە ئەمە لە کاتێکدا هەموو دونیا لە دادگایی کردنەکەی ئامادە بوئومێدێک بوو بۆ گۆڕانکاری گرنگ کە چی بە داخەوە ئەویش لە غەیری دکتاتۆرێک خاوەن دەسەڵاتێکی ڕەها ترسناک کە هیچ کەس ناوێرێ مناقەشەی بکات هیچی تر نەبوو، خۆ ئەمەی کە ماوەتەوە هەر باسی مەکە  بە ڕاستی جێی داخە  سەرکردە هەیە بە دەنگی تفەنگ و بارود بڵێ وەک مۆسیقایە لە بری ئەوەی بڵێ لە نەهامەتی و دەردەسەری و خوێن ڕشتن هیچی ترمان دەسنەکەوت، ئەمە لە کاتێکدا هەموو وڵاتانی عەرەب ئامادەی ئەم چاوپێکەوتنەی بون و ئەمیش لەم تەمەنەدا کە هیچ منافسێکی نەماوە وەمانزانی رۆڵی لەوە زیاتر دەبێ کەچی بو بە هۆکاری فراوانبوونی ناکۆکێکان لە نێوان لایەنە سیاسێکان. برای حوکمڕان دەوڵەت داری میکانزم وشێوازو کەسانی شیاوی دەوێ کەسانێکی دەوێ بێ ڕق و کیینە و مەزاجی نەبێ دڵسۆز بی بۆ خاک و خەڵک و کارەکەی، ناکرێ تۆ لە لووتکەی دەسەڵات بی و پابەند بی بە پرۆتۆکۆلی حوکمڕانی لە چوارچێوەی جێوپۆلێتیکی دیاریکراو دا کەچی مل کەچی سیاسەت وبڕیارەی وڵاتانی دراوسێ بی، ئەو کەسەی کە لە لووتکەی دەسەڵات بێ ناکرێ  لە بۆشاییدا کاربکات و دەستوورێک نەبێ پابەند پێی و لە ژێر سایەیدا حوکمڕانی بکات، بۆیە هەموو کاتێک و بە بەردەوامی ڕیسەکەتان دەبێتەوە بە خوری.  کاکی سیاسی لەم دەورو زەمانەدا کە هیچ کات میللەت بەم شێوەیە یەکگرتوو ویەک ڕیز نەبوە و سەد ساڵە لە هەوڵی ئەوەداین کە میللەت هەستی نەتەوایەتی بگاتە ئەوە ئاستەی ئەمڕۆ کەچێ ئێوەی گەمژە سیاسێکانی ئەمڕۆ هەموو لایەنە ناکۆکەکان بۆ بەرژەوەندی دوژمن دیارە کاردەکەن وبۆیە ناهێڵن و بوارنادەن کە ئەم ئاواتە تا سەر بێ. تۆزقاڵێ وەرنەوە هۆش خۆتان ڕێز لە تایبەت مەندی یەکتر بگرن و پشت وپەنای یەکبن، لە کۆتاییدا هەموو کوردن، بەس نەبوو ئەم خوێن ڕشتنە بەس نەبوو ئەم هەموو دایک و ژن و خوشکە ڕەش پۆشکەن و منداڵ لە نازی باوکیان بکەن.من زۆرم لا سەیرە لە کاتێکدا دوژمنان هەموو کورد بە یەک چاو ویەک مەترسی سەیر دەکەن کەچی کورد بە دەستی خۆی و بە خواست ئارەزوی خۆی لاواز و پارچەپارچە دەکات لە ناو پارچەکانیشدا خۆیان دابەشی زێدەتر دەکەن، ئەمە جگە لەوەی لایەنە سیاسێکانیش ئەم پارچەپارچەیان قوڵتر کردۆتەوە. کەس خۆی بێبەری نەکات و ئەمڕۆ ڕۆژی ئەوەیە کە دڵفراوانتربین و لە بری چەک کاک مەسعود هەوڵی گفتوگۆ بدەین و لە هیچ کاتێکدا دەنگی تفەنگ نە خۆش بوە و نە باش بوە و نە چارەش بووە، بۆ دەبێ مللکەچی بێگانەبن دەبا ئەگەر بۆ جارێکیش بێ گوێڕایەڵی میللەت بن چونکە ئەو میللەتە نەبێ نە بوون و نە ئەشبن. گەمەکانتان زۆر گەمژانەیە هەمووتان کورد ووتەنی سەر قۆزی بن ئاڵۆز بە چیەوە ئەنازن نە حکومەتەکەمان حکومەتە وئابوریمان هەیە و ژێرخانی ئابوری پتەومان هەیە و نە...هتد ئیدی چ دەسکەوتێکتان دەستدەکەوێ بە نا تەبایی و لێکترازان.  کارەساتەکان هێشتا بەردەوامی هەیە و زۆرمان ماوە بۆ گەیشتن بە کەناری ئارامی و ڕزگاری وازلەم ڕەفتارە گەمژانەتان بهێنن و دانیشن و گلەیی و گازندەی خۆتان لە ناو خۆتاندا بکەن و بەسە دڵخۆشکردنی دوژمان وناحەزان. لە کۆتا قسەم نزادەکەم کە ئەم میللەتە خێر نەدیوە لە هەردووپاندەمیکە (پەتا)یە ڕزگاری بێ هەم ڤایرسی کورونا و هەم سیاسیە گەمژەکان! 

 پشکۆ ناکام * لە هونەرمەندێکی شێوەکارییان پرسی : چی کاری تێکردی و هاوکاری کردی تا ببیتە هونەرمەندێکی تەشکیلی ؟ ئەویش بە زەردەخەنەیەکەوە ووتی : كاتێ دایکم بە من حامیلە بوو هەر خەریکی قووت یانی  فڵچە و بۆیە بوو ، دیارە ئەو نۆ مانگە بەشێک لەو فڵچە و بۆیەیە گەشتۆتە منیش و لەگەڵ گەورە بوونم خولیا ی ئەم هونەرە بووم ، ... خەڵکەکە ووتیان نابێ و ئەوەی تۆ باسی ئەکەی مەنتیق نیە ، هونەرمەندەکەش ووتی : ئەی بۆ مەنتیق بێ خانمێکی بەناو نووسەر لە دەرباری دەسەڵاتا لەبەر ئەوەی لە کاتی حامیلە بوونی دایکی بەو گۆڤار و جەریدەی قووت یاوە و ئەمیش پێش لەدایک بوونی بەشی نووسین لە مێشکیا پڕ بووە دواتر بێ خۆهیلاک کردن بووە بە نووسەر !! جا گەر هی ئەو خانمە زەردهەڵگەڕاوە مەنتیق بێ ، ئەوەی من دوو جار مەنتیقە.. *  لە سایەی سەری حیزب و بنەماڵە دەمێکە کوردستان ناو و ناوبانگی جاش و کلکایەتی لە ناوچەکەیا بڵاو بۆتەوە  کە هەر جارەی بۆ لا یەک و دەوڵەتێک ، جارێک لە خزمەت (والا حضرت) و جارێکی تر بۆ (سیدی) وجارێکی تر و تا ئێستاش لەخزمەت(قارداش)، بەڵام دونیا دونیای دوێنێ نیە وگۆڕاوە ، ئێستا بەشەرییەت لە قۆناغێکی بەرزئ پێشکەوتنا ئەژی و پەیوەندییەکانی لەسەر ئاستی "گلوبالیزم-عەولەمە" یە جا بۆیە ئەو حیزب و بنەماڵانەش ئەبێ پیشەکەیان گەشە پێ بەن و سنووری ناوچەکە بەجێبهێڵن و لەگەڵ عەولەمەیا یەک بگرنەوە ، بۆیە ئێستا لە "لیبیا" خەریکی کەسابەتی خۆیانن وجاشایەتییان بەرەو قۆناغێکی نوێ بردوە و لە لۆکاڵییەوە بۆ نێو دەوڵەتی، کار وا بڕوات  رەنگە لە داهاتویا دامەزراوێکیان بۆ دروست بکرێت بەناوی " رێکخراوی جاشی نێو نەتەوەیی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان"...!!!! *. ئەوە ماوەیەکی دوور و درێژ تێپەڕیوە تا ئێستا بەختەوەری سەرۆکی بە ناو حکومەتی هەرێم!! لەوە تێنەگەیشتوە کە حکومەت بۆی نیە دەست بخاتە کاروباری پارلەمانەوە ، بەڵکو ئەوە پارلەمانە بە دواچوون بۆ حکومەت ئەکا و لەکاتی سەرپێچیا لێپرسینەوەی لەگەڵا ئەکا ، بەڵام چونکە پارلەمانەکەی هەولێر کارتۆنیە ئەو زاتە بەختەوەرە وەک ئەوەی پارلەمان لیژنەی ناوچەیەکی حیزبەکەی بێ داوا ئەکا حەصانە لە یەک دوو پارلەمانتاران بسەننەوە ،بڕوام وایە ئەم خروقاتەشی بۆ بچێتە سەر و پارلەمان بڵێ : قوربان جەنابتان فەرمانەکە بنووسن ئێمەش ئیمزای ئەکەین لە پێناو چەسپاننی دیموکراتیا...!!! *. سەرەڕای ئەو هەموو ماڵ کاولییەی دەسەڵاتی هەرێم لە هەموو ڕووەکانەوە بەسەر خەڵکیا هێناوە هەر کە قسیەک کرا و ووتارێک نووسرا و نارەزایەتییەک شەقامی گرتەوە جوزەلە نەشازەکان و قەڵەمە قەرەقۆزەکان ئەو خەڵکە بەوە تاوانبار ئەکەن کە نارەزایەتییەکانیان ئەجیندای دوو ئیدارەیی لەپشتە !! بە کوردییەکەی ئەم دەسەڵاتە خۆ سەپێنە چی لەو  میللەتە ئەکا کەس بۆی نیە فزە بکا کە کرا ئیتر تۆ دژی یەک ريزی کوردیت..!!ئەتەوێت دوو ئیدارەیی بگەرێتەوە.. ـمن بەش بەحاڵی خۆم دوو ئیدارەیم پێ باشترە لە یەک ئیدارەییەک کە لە تیایا بەشەکەی خۆم بدزرێ  و لاکەی تری ئیدارەکەی پێ ببێ بە ملێونێر !!، من دانیشم سەیرکەم شارەکەم نیمچە وێران بکرێ و بەقەد ناحییەکی  ئەولا خزمەت نەکرێ و بەداهاتی شارەکەم گیرفانەکانی چەن کەسانێکی ئەولای پێ پڕ ببێ و بۆشم نەبێ قسەبکەم !! با ئەو یەک ئیدارەییە هەر نەمێنێ ، کە میللەتی قوڕبەسەر هەر لەژێرەوە بێ یەک و دوو یان هەشت ئیدارەیی جیاوازی چیە؟ من قەوارەیەکم بەناوی هەرێمەوە ناوێ کە تیایا هاووڵا تی پلە دوو بم، ئەووترێت کە هەموومان هەر کوردین خۆ ناسریە و کەربەلاش هەدوو شار عەرەبن و دوو ئیدارەی جیاواز  بە یەکیان هەیە و هیچ گرفتێک لە ئارایا نیە ، تۆ بەشەکەی خۆت ئەبەی بە زیایەوە و بەشەکەی منیش لرف لێ ئەیەیت گوایا ئەمە یەژ یئدارەیی یەک قەوارەییە ! نەخێر ئەمە قەوارەی سیستەمێکی مافیاییە ، تا زووتر نەجاتمان ببێ لێی زووتر ئیسراحەت ئەکەین و نانی خۆمان بۆ خۆمان و ئیعاشەکەی خۆیان بۆ خۆیان ،بڕواتان هەبێ بێ حیمایەی سوپای "تورکی"ش ئەتوانین بە ئیدارەیەکی خۆمان کاروباری شارەکەمان بەڕێوە بەرین و پێویستمان بە بانکێکی لوبنانی نابێ بۆ شاردنەوەی داهاتەکانمان.......

عەزیز ڕەئووف یەکەم: لە ساڵیادی ڕۆژنامەگەری کوردیدا، ئەوانەی پیرۆزبایی لە ڕۆژنامەنوسان دەکەن، هەر ئەوانەن زیندانیان هەیە بۆ ڕۆژنامەنوسان و هەر ئەوانەن کە تۆمەتبارن بە کوشتنی ڕۆژنامەنوسان.  دووەم: لە ساڵیادی ڕۆژنامەگەری کوردیدا لە ئێستادا دۆخی ئازادی ڕۆژنامەگەری و ڕۆژنامەنوسان لە خراپترین دۆخدایە و پێدەچێ ئەم فەزایە زیاتر کۆنترۆڵ بکرێت. سێیەم: هەم کابینەی نوێ و هەم هەردوو پارتی دەسەڵاتدار و گەنجە خاوەن پێگە ئەمنی و سەربازیەکان کورسی دەسەڵاتیان کۆنترۆڵ کردووە و ئەگەری ئەوە هەیە دۆخی ڕۆژنامەنوسی و ئازادی کاری ڕۆژنامەنوسی هەم لە هەرێم و ڕاستر لە هەردوو زۆن خراپتر بێت. چوارەم: کە سەرۆکی هەرێم باس لە مەترسیەکانی سۆشیاڵ میدیا دەکا، ناڕاستەوخۆ دەیەوێ پێمان بڵێ کە دەمانەوێ سنورێک بۆ ئەم دۆخەی سۆشیال میدیا دابنێن و تەسەور دەکەم لە ماوەیەکی نزیکدا کۆنترۆڵکردنی تۆڕەکانی ئینتەرنێت و سۆشیال میدیا لەلایەن کۆمپانیاکانی ئینتەرنێتەوە کە زۆربەیان لەلایەن دەسەڵاتەوە بەڕێوە دەبرێن ببینین. پێنجەم: هەر ئەوەی لەسەر کورسی دەسەڵات دانیشتووە، دنیایەک پارە و سامانی ئەم وڵاتە بۆ ڕژاندنی ژەهر لە شاشەکانەوە دەرخان دەکات. ئەوەی ترسی لە نوسینێکی فەیسبووک هەیە، دنیایەک شاشەی هەیە و ناتوانێ قەناعەت بە خەڵک بکات. شەشەم: تا ئەم هێزانە زیندانیان هەبێت، شتێک بەناوی ئازادی کاری ڕۆژنامەنوسی بەدی ناکەین. تا هێمن مامەند لە زیندان بێت، بەیان و وتاری بەرپرسان سەبارەت بە پیرۆزبایی بێتام و بەتاڵ لە نوکتەیەک زیاتر چیتر نیە.

د. دانەر ئەبوبەکر -مۆسکۆ    لە پەراوێزی پرێس کۆنفرانسی بەرێز سەرۆکی هەرێم دا )ئەڵتەرناتیڤ و لەگۆڕنانی چەمکی دوو ئیدارەی( بزوتنەوەی رزگایخوازی کورد لەسەرجەم بەشەکانی کوردستاندا زیاتر لە ١٠٠ ساڵە لە خەبات و تێکۆشانی بەردەوامدایە بۆ بەدەستهێنانی ماف و ئازادییەکانی گەلی کورد. لە مێژووی خەباتی باشووری کوردستاندا چەند جارێک دەرفەتی دروستبوونی کیانێکی وەک دیفاکتۆ بۆ کوردستانیان هاتۆتە پێشەوە، کەم تا زۆر سودیان لێوەرگیراوە بۆ دەرهێنانی پرسی کورد وەک پرسێکی ئەو وڵاتانەی کوردستانیان بەسەردا دابەش بووە ، بۆ پرسێک و ناساندی کێشەی کورد وەک پرسێکی جیهانی. لەوانە دەرفەتی رێکەوتننامەی ١١ ئاداری ١٩٧٠ و راپەڕینە مەزنەکەی ئاداری ١٩٩١. دواجاریش وەستانەوە دژ بە تیرۆری نێودەوڵەتی و شەڕی داعش.                                                                                                                هەرێمی کوردستان له‌ئه‌نجامی ئه‌و هه‌ڵومه‌رجه‌ سیاسیه‌ نوێیه‌ی كه‌به‌هۆی داگیركردنی ده‌وڵه‌تی كوێت له‌پاش مانگی ئابی ١٩٩١ له‌عێراق و ناوچه‌كه‌ هاته ‌ئاراوە، بۆ یه‌كه‌مجار له‌مێژوودا گەلی کورد توانی بە هاوبەشی زۆر کەس و لایەنی تر لە نەتەوە و ئاین و ئاینزاکانی کوردستان خاکی هەرێمی کوردستان بە کەرکوکیشەوە ئازاد بکەین.                                                                                 لە راستیدا ئەزموونی حکومرانی لە هەرێمی کوردستان لە دوای راپەڕینە جەماوەریەکەی مانگی ئاداری ١٩٩١ دەستیپێکرد. ئاشکرایە گەلی کورد بەپشتگیری بڕیاری ٦٨٨ ئەنجومەنی ئاسایشی نیودەوڵەتی، کە بۆ پاراستنی گه‌لی كوردستان بوو دەرفەتێکی زێرینی دەستکەوت، بە تایبەتی دوای کێشانەوەی دامودەزگا ئیداریه‌كانی حکومەتی عێراق له‌ناوچه‌كانی كوردستان، بۆشاییه‌كی یاسای و ئیداریی دروستكرد، به‌ره‌ی كوردستانی، وه‌ك ده‌سه‌ڵاتی دیفاكتۆ، له‌پێناو به‌ڕێوه‌بردنی هه‌رێم، هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی رێکخست، له‌رێگای ده‌نگدانی گشتی ونهێنی و راسته‌وخۆ له‌ ١٩/٥/١٩٩٢ به ‌به‌شداری نزیكه‌ی یه‌ك ملیۆن ده‌نگده‌ر ئه‌نجامدرا. كه‌ به‌هاوكاری و پشتیوانی چاودێرانی بیانی ودۆستانی گه‌لی كورد به‌ڕێوه‌چوو.                                                                                                   بەداخەوە دوژمنانی گەلی کورد ئەو دەستکەوتە مەزنەی گەلی کوردیان پێهەزم نەکرا، کەوتنە پلان و بەرنامە داریشتن بۆ شەڕی ناوخۆ و لاوازکردنی هەرێمی کوردستان، کە ئەنجامەکەی هاتەدی و حکومەتی هەرێمی کوردستانیان بەسەر دوو سیستەمی بەرێوەبردندا (نیمچە ئیدارە) دابەشکرد. پاش قوربانی و ماڵویرانێکی زۆر، خۆشبەختانە بەهاوکاری دۆستانی کورد، تواندرا کۆتای بەشەڕی ناوخۆی کورد بهێندرێت، و تا رادەیەک دەنگ و خواستەکانی گەلی کورد لێکنزیک بکرێنەوە، بە تایبەتی دوای ساڵی ٢٠٠٣ کاتێک رژێمی سەدام رووخا و، سیستەمێکی سیاسی نوێ لە عێراقدا هاتەکایەوە بە بەشداریێکی چالاکی کورد و کوردستان. بۆ یەکەم جار لە دەستووری عێراقدا بە فەڕمی دان بە کوردستاندا نرا وەک هەرێمێکی فیدراڵی بە کۆمەڵێک دەسەڵاتی فراوان و جیاواز لە هەموو یەکە فیدراڵیەکانی جیهان.                                                                                             سەرکردایەتی سیاسی کورد و حکومەتی هەرێم ئەو ئامانجەی لە ساڵی ١٩٩٢ بۆی دامەزرابوو، تەنیا لە دوای ساڵی ٢٠٠٣ و دوای پێکهێنانی یەکەمین کاببینەی هاوبەش بەسەرۆکایەتی کوردستان جەنابی سەرۆک بارزانی، سەرۆک وەزیرانی جەنابی نێچیرڤان بارزانی هاتنەدی. دەستکەوتەکانی کابینەی حکومەتی هەرێمی کوردستان پرسی کوردیان نەک تەنیا وەک پرسێکی سیاسی بەڵکو وەک لایەنێکی بەهێزی ئابووری و وزە لە چوارچێوەی ئەو دەوڵەتانی کوردستانیان بەسەردا دابەشکراوە هێنایە دەر، و هەرێمی کوردستان لەناو نەخشەی سیاسی و سەربازی و وزەی جیهاندا بەدیارکەوت.                 هەمیشە دوای رووداوە گەورە و مێژوویەکانی دونیا، وڵاتانی کاریگەرە هەرێمیەکان و زلهێزانی دنیا بەدوای فراوانکردنی جێۆسیاسی خۆیانەوەن، لەو چەند ساڵەی رابردوو دوو روداوی گەورەی جیهانی ناوچەکەی گرۆتەوە، یەکێک سەر‌هەڵدانی تیرۆری نێودەوڵەتی و  شەڕی داعش بوو، ئەوەی تریان سەرهەڵدانی کڕۆنا ڤایرۆسی نوێی و شەڕی بایلۆجی کۆڤید-١٩ یە. ئەمرۆ زۆربەی سیاسەتمەدار و رۆشنگەرانی دونیا باس لە گۆرانکارییەکانی سەردەم دەکەن، دوور نییە ئەوەی روودەدات ئەمرۆ لەناو شەقامی کوردی و ناو هێزە سیاسییە کوردییەکان بەشێک بێت لە پلان و بەرنامەی وڵاتانی بەرژەوەندیخواز. بە تایبەتی کاتێک پرسێکی بچوک، لۆبی گەورەی بۆ دەکرێت و، بانگەشەی لەناوچوونی قەوارەی هەرێمی کوردستان و سفر ئیدارەی دووبارە بڵاودەكرێتەوە.                                                                                                بەربەستەکانی بەردەم هەرێمی کوردستان تا ئەو کاتی جەنابی مام جەلال لە ژیاندا مابوو، سەرۆک بارزانی رۆڵی گرینگی تێدا گێرا بۆ گەیاندنی کوردستان بەو قۆناغە ئێستامان، بەڵام بەداخەوە دوای کۆچی دوای جەنابی مام جەلال، ئەم بۆشاییە گەورەیە دروست بووە، ئەویش بە دڵنیایەوە بەهۆی دروستبوونی بۆشایی جێگای مام جەلالە لەناو یەکێتی نیشتیمانی کوردستان وەک هێزی دووەمی کوردستان، بەڵگەش ئەوەیە کە کاتێک لەسەر هەندێک رەفتاری سیاسی و نەتەوەی دەرگاکانی دادەخرێن، هەوڵنادەن لە چوارچیوەی سیاسەت و وەسیەتەکانی مام بجوڵێنەوە و بە پەنجەرەدا بچنە ژوورەوە.                                                                                                      دوای پرۆسە ریفراندۆم و سەربەخۆی کوردستان، جەنابی سەرۆک بارزانی بەراشکاوانە ئایندەی کوردستانی داوەتە دەست قوتابیەکانی کە بۆ ئەم قۆناخە پێیگەیاندون، خۆشی وەک چاودێرێک و رێنیشاندەرێک دەروانێنتە هەنگاو بەهەنگاوی قوتابیەکانی خۆی، و تەنانەت قوتابیەکانی دوای خوالیخۆش بوو مام جەلال لەناو یەکێتیدا دەبینێت. ئەگەر خۆی بێدەنگ کردووە لە ئاست هەندێک رەفتار و شێوازی سیاسەتکردنی قوتابییەکانی مام جەلالی هاورێی و هاوخەباتی لەزۆربەی زۆری شەر و بەرخودانەکانی ناو بزوتنەوەی رزگاریخوای کورد، لام وایە لەبەر ناسکی بارودۆخی دوای جەنابی مام جەلال بێت، نەیویستووە ببێتە بەشێک لەو لێکەوتانەی ئەو قۆناغە سەختەیان.                                                                                                       ئەوەی من تێگەیشتووم، قوتابییەکانی سەرۆک بارزانی بەبێ گەڕانەوە بۆ جەنابیان بڕیار لەسەر پرس و کێشە نەتەوەییەکان نادەن هەر لە یەکەم کابینەی هاوبەشی حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە ئەوە هەستی پێکراوە و رانگدانەوەی هەبووە بەسەر سیاسەت و بەرێوەبردنی کوردستاندا  و گەیاندنی بەو قۆناغە.                                                                                                         نێچیرڤان بارزان قوتابێکی راستەقینەی سەرۆک بارزانی  و یادگاریکی جوان و لێوەشاوەی بنەماڵەی بارزانە لەناو بزوتنەوەی رزگایخوازی کورد و حکومرانی کوردیدا. بەڵگەش بۆ ئەوە گوێبیستی وتەکانی سەرۆک بارزانی بووین کە نێچیرڤان بارزانی هەر لە تەمەنی منداڵیەوە زیاتر نزیکتر بووە لە جەنابیان وەک لە باوکی خۆشی، هەروەها کۆپی کیللی دەرگا داخراوەکانی سەرۆک بارزانی پێسپێدراوە، کە لەکاتە سەخت و دژوارەکاندا دەرگا داخراوەکانی پێدەکاتەوە.                                                                                                    لە بنچینەدا چەمکی ئیدارە زیاتر چەمکێکی زانستی ئابوورییە، وەک سیاسی، بەڵام بەهۆکاری سیاسی و بارودۆخی هەرێمی کوردستان لەسەردەمی شەڕی ناوخۆدا ئەم چەمکە بە سیاسی کراو هەرێمی کوردستانی پێکرا بە دوو سیستەمی بچوک و لاوازی بەرێوبردن و حکومرانی کە لەناو شەقامی کوردیدا بە دوو ئیدارەی پێشووتر، ئێستای (سفر ئیدارەی) ناسراوە. رۆژانە، بە تایبەتی ئەو کاتانەی هەرەشە و مەترسیەکانی لەسەر کورد و ئایندەی کوردستان زیاد دەبن، دا‌هێنەرانی ئەم چەمکە بانگەشەی دووبارە زیندوکردنەوەی حکومرانی لە ژێر سایە و سیاسەتی بەکارهێنانی ئەم چەمکە بۆ هەرێمی کوردستان دەکەن.بەدڵنیایەوە بە ئامانجی نەمانی هەرێمی کوردستان وەک کیان و قەوارە دەستورییە یاسایەکەیەتی.                                                                                                  ئەوەی رێزدار نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە پرێس کۆنفرانسی ٢٠/٤/٢٠٠ ی خۆیدا دایهێنا، چەمکێکی تەواو و پربەپێستی ئەم شێوازە حکومرانی بانگەشەی بۆ دەکرێت لەکاتی سە‌رهەڵدانی قەیران و پێکدادانی بەرژەوەندییەکانی خاوەن هێزی سۆشیاڵ میدیا و ئیرهابی فکری، لە ژێر ناوی سفر ئیدارە. بۆیە لێرەدا لە جێگای خۆیەتی لەو ساتەوە، چەمکی سفر ئیدارە وەک ئەڵتەرناتیڤ و لە گۆرنانی چەمکی دوو ئیدارە لەناو شەقام و ناوەندە چاپەمەنییە کوردییەکان بەکاربهێندرێت .                         

ئەبوکاروان ئه‌مڕۆ (٢٠٢٠/٤/٢٠) نێچیرڤان بارزانی، سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان دوابه‌دوای كۆبوونه‌وه‌ی ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم، له‌ كۆنگره‌یه‌كی ڕۆژنامه‌ونی دا گفتووگۆی له‌باره‌ی كۆمه‌ڵێك پرس و بابه‌تی په‌یوه‌ست به‌ناخۆی هه‌رێمی كوردستان و عێراق و ناوچه‌كه‌ كرد. دیارترین ئه‌و خاڵانه‌ی قسه‌ی له‌باره‌وه‌ كرد،قسه‌ بوو له‌باره‌ی ئاڵۆزیی ئه‌و كێشانه‌ی به‌هۆی ناردنی هێز بۆ زینی ورتێ دروست بووه‌. ناوبراو ئه‌و كێشه‌یه‌ی به‌ كێشه‌یه‌كی زۆر(بچوك) و بێكاریگه‌ر وه‌سفی كرد و به‌شێوه‌یه‌ك قسه‌ی ده‌كرد، وه‌ك بڵێی ئه‌و كێشه‌یه‌ چ په‌یوه‌ندییه‌كی به‌ حیزبه‌كه‌یه‌وه‌ نه‌بێ كه‌ ئه‌و جێگری سه‌رۆكێتی. هه‌روه‌ها ئۆباڵی ئه‌و كێشه‌یه‌ی له‌ حكومه‌ت و بەرپرسانی ھەردوو حزب لابرد و زیاترخستیه‌ ئه‌ستۆی (سۆشیال میدیا)! بۆیه‌ ده‌مه‌وێ له‌باره‌ی چه‌ند بابه‌تێكی ئه‌و كۆنگره‌ ڕۆژنامه‌نووسیه‌وه بدوێم:- یه‌كه‌م: سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان له‌كۆنگره‌ ڕۆژنامه‌وانیه‌كه‌یدا هۆكاری ناردنی ئه‌و هێزه‌ی بۆ زینی وه‌رتێ بۆ پاساوی خۆپارێزی له‌ كۆرۆنا ڤایرۆس گه‌ڕانده‌وه‌. هه‌ڵبه‌ت ئه‌وه‌ی له‌ كوردستان ژیابێت و شاره‌زای جوگرافیای ئه‌و ناوچه‌یه‌ بێت باش ده‌زانێ به‌هاتنی فه‌وجێك یا لیوایه‌ك و دانانی چه‌ند ڕه‌بێیه‌ك، سنور كۆنترۆڵ ناكرێت، ڕژێمی به‌عس به‌و هێزه‌ زۆره‌یه‌وه‌ نه‌یتوانی سنور كۆنترۆڵ بكات. بۆیه‌ ئه‌وانه‌ی سیاسه‌ت ده‌كه‌ن، تێده‌گه‌ن دانانی ئه‌و هێزه‌ بۆ ئه‌و مەبەستە نییە و لێکدانەوەی جیاوازی بۆ دەکرێت. دووه‌م: هه‌موو خه‌ڵكی كوردستان باش ده‌زانن هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان، سه‌ره‌ڕای سه‌روه‌رییه‌كانی، هێزی حزبی بوونه‌، یه‌كێتی و پارتی له‌ دوای ڕۆخانی ڕژێمیشه‌وه‌ هه‌ر ده‌ستیان پێوه‌ گرتووه‌، هه‌ر خۆشیان ڕێگربوون له‌ دروست بوونی هێزی نیشتیمانی نیزامی كه‌ تاكه‌ وه‌لائی بۆ خه‌ڵك و خاكی كوردستان و نیشتیمانه‌كه‌مان بێت. جگه‌ له‌ ژماریه‌كیان نه‌بێ له‌چوارچێوه‌ی لیواكانی سه‌ر بە وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ ڕێكخراون، كه‌ ئه‌و ڕێكخستنه‌ش له‌رزۆكه‌ و به‌شێوه‌ی به‌ش به‌شێنه‌ی حزبی رێكخراوه‌. به‌شی زۆری پێشمه‌رگه‌ش له‌ چوارچێوه‌ی هێزه‌كانی (٧٠ ، ٨٠ )یه كه‌ دوو هێزی حیزبین، دوای چه‌ندین دانیشتن و گفتووگۆی چڕ هێشتا یه‌كیان نه‌گرتووه‌ته‌وه‌. ئه‌مه‌ سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش هێشتا لای هه‌مووان ڕوونه‌ كه‌ هێشتا حكومه‌تێكی یه‌كگرتووی ڕاسته‌قینه‌مان نییه‌ له‌ هه‌رێمی كوردستان و ئه‌سه‌واره‌كانی دوو ئیداره‌یی و زۆنه‌كان وه‌ك ڕۆژی ڕووناك دیاره‌. گه‌ر وا نییه‌ بۆچی دوو هێزی هه‌شتا و حه‌فتا بوونی هه‌یه‌؟ بۆچی دوو ئاسایش و دوو هه‌واڵگری پاراستن و زانیار ی بوونی هه‌یه‌؟ ئه‌م دوو ده‌زگایه‌ بۆچی (٤) ساڵه‌ ته‌نانه‌ت كۆبوونه‌وه‌یه‌كیشیان نه‌كردووه‌؟ سێیه‌م: كه‌ باسی هێزی په‌كه‌كه‌ی كرد، به‌ئاشكرا وتی: شوێنی تێكۆشانی په‌كه‌كه‌ باشور نییه‌. ئێ باشه‌ گه‌ر وایه‌ كاتێك په‌كه‌كه‌ دیفاع و گیان فیدایی له‌ سنوری مه‌خمور و شه‌نگال و جه‌له‌ولا و كه‌ركوك ده‌كرد بۆچی له‌ مه‌یداندا ده‌ستخۆشیان لێده‌كرا و ئێستاش به‌م شێوه‌یه‌ له‌باره‌یانه‌وه‌ ده‌دوێن؟ چواره‌م: ئه‌رێ به‌ڕاست بەڕێز سه‌رۆكی هه‌رێم سۆشیال میدیا كێشه‌كه‌ی گه‌وره‌ كرد؟ ئه‌گه‌ر ئێوه‌ هه‌ردوو لاتان سه‌رچۆپی ئاڵۆزكردنی كێشه‌یه‌ك نه‌بن چۆن سۆشیال میدیا ئاڵۆزی ده‌كات؟ كێشه‌یه‌ك سێ لایه‌نی گه‌وره‌ی سیاسی هێز بجوڵێنن و مه‌كته‌بی سیاسی دوو حیزبه‌كه‌ی هه‌رێم و كه‌جه‌كه‌ به‌یاننامه‌ ده‌ربكه‌ن و سه‌رۆكی حكومه‌ت و تیمی یه‌كێتی و پارتی په‌یمام بڵاوبكه‌نه‌وه‌ ئه‌مه‌ بچوكه‌؟ ئه‌ی لێدوان و ڕاگه‌یاندراوی فراكسیۆنه‌كانتان چی؟ ئه‌ی هی په‌رله‌مانتاره‌كان؟ ئه‌ی ئه‌م هه‌موو باسی دوو ئیداره‌یی و كه‌شی سه‌ربازییه‌ چییه‌؟ تۆ بڵێی هه‌ر له‌ خۆڕا بێت؟ جه‌نابی سه‌رۆكی هه‌رێم.. بۆ ئه‌وه‌ی كێشه‌ چاره‌سه‌ر بێت سه‌ره‌تا پێویسته‌ به‌ جورئه‌ته‌وه‌ دان به‌ قه‌باره‌ و مه‌ترسیه‌كه‌ی بنێیتت.. ج چای له‌ كه‌سێكی وه‌ك تۆ.. به‌ڕێز ئێمه‌ هێشتا شه‌ڕی ناوخۆمان تێنه‌په‌ڕاندووه‌.. چه‌كه‌كان ئه‌گه‌ر بێده‌نگیشن مخابن ئه‌وه‌تا نمایش ده‌كرێن، هه‌ڕه‌شه‌یان پێده‌كرێت، له‌وه‌ش خراپتر عه‌قڵیه‌ت و كلتوره‌كه‌ی شه‌ڕی ناخۆ ھەرماوه‌، به‌داخه‌وه‌ مه‌نتقی توندڕه‌وی له‌ هه‌ردوولاش ده‌سه‌ڵاتی سه‌نتراڵیان له‌ چنگدایه‌. پێنجه‌م: بەڕێزم سۆشیال میدیا ئه‌كرێ خراپ به‌كاربهێنرێ، به‌ڵام كێ ئه‌مه‌ی داهێناوەوە كاری پێده‌كات؟ (ماشا‌و الله) هه‌ردوو لاتان قسورتان نه‌كردووه‌ له‌ خه‌رجكردنی پاره‌ی میلله‌ت له‌و بواره‌دا، سوپایه‌كی گه‌وره‌ی ئه‌لیكتۆرنیتان هه‌یه‌ بۆ قسه‌ی نه‌شیاو به‌یه‌كتر و وتن و ته‌خوین و تۆمه‌تداتاشین بۆ یه‌كدی.