زەبەنگ بەهادین سەرەتای سەرهەڵدانی کۆرۆنا جیاوازیەکی بەرچاو دەرکەوت بە خەسڵەت و سییفاتەکانی ئەم فایرۆسە نوێیەوە ، لە گرنگترین سیفاتەکانی ئەم فایروسە ئەوەیە کە بە ئاسانی کار دەکاتە سەر کەسانی بە تەمەن هەروەها کەسانێک کە نەخۆشی درێژ خایانیان هەبێت ،راستە فایروسەکە تەمەن ناناسێ وەک هەموو تەمەنەکان توشی ئە پەتایە دەبن بەڵام رێژەی کوشتنی کە سانێک کە نەخۆشی درێژ خایانیان هەبێت زیاترە ، رەنگە فایرۆسەکە ئەگەر کەسەکەش نەکوژێ ئەوا تەواو ماندوی بکات و بۆ ماوەیەکی زۆر لە ژێر چاودێری تەندروستیدا بیهێڵێتەوە ، ئەم قسانە لێکۆڵینەوەی زانستی بۆ کراوە و وەک راستی خراوەتە روو . ئایا کۆرۆنا بەس ئەو کەسانە دەوێرێ کە نەخۆشی درێژخایا نیانی هەیە یان ئەو دەسەڵات و حکومەتانەش ماندو دەکات و دەکوژێ کە نەخۆشی درێژ خایانیان هەیە ؟ کامانەن دەسەڵاتی نەخۆش ،ئەو دەسەڵاتانەی هیچ پرۆگرام و بنەمایەکی زانستیان نییە بۆ بەرێوەبردن ، دەسەڵاتە گەندەڵەکانی کە سەرچاوەی داهات و سەرفیاتیان شاراوەیە ، ئەو دەسەڵاتانەی لەسەر چەواشە وتەزویر بە کۆیلە کردن و کرینەوەی کەسەکان دروست بوون ، دەسەڵاتێک کە ساڵانێکی زۆر کەسانی ئەکادیمی و زانستی پەنجە دەخەنە سەر نەخۆشیەکانیان و خاڵە لاوازەکانیان نیشان ئەدەن بەڵام ئەم دەسەڵاتە یا کەسەکان تیرۆر دەکا یان دەیانکرێتەوە یان گوێیان بۆ ناگرێت و پەراوێزیان دەخات ، ئەم جۆرە دەسەڵاتانە لە هەموو قەیرانێکدا دەکەونە شەلە شەل و ووردە ووردە هەموو گیانی دەسەڵاتەکە دەبێتە برین ، لەبەر ئەوە بجوکترین قەیران برینەکانی دەکولێنێتەوە ، ئەو برینانەی ساڵانێکی زۆرە لە بری چارەسەر تەنها بەنجی دەکەن ، ساتێک ئەم دەسەڵاتانە برینێکی نوێیان لێدێت لە بری سارێژ کردنی بە پەرۆیەکی بۆگەن برینەکە دادەپۆشن یان رەنگە بۆ ماوەیەک برینەکە بەنجی بکەن و ئازار شکێنێکی بەنێ ، هەرگیز بیریان لەوە نەکردۆتەوە چۆن برینەکە لە رەگەوە سارێژ بکەن ، بۆیە دەرنجام کاتێک فایرۆسێکی کوشندە بڵاو دەبێتەوە وەک فایرۆسی کۆرۆنا ئەو کات وەک چۆن فایرۆسەکە کاریگەری زۆرتری دەبێت بۆ ئەو کەسانەی نەخۆشی درێژ خایانیان هەیە بە هەمان شێوە فایرۆسەکە کاریگەری زۆری دەبێت لەسەر ئەو دەسەڵاتانەی کێشە و کەمو کورتی و نەزانی بەرێوەربردن و گەندەڵی درێژ خایانیان هەیە ، ئەوەی ئەم دەسەڵاتانە دەهێڵێتەوە بۆ ماوەیەک ئومێدە ، ئومێد بە سارێژ کردنی برینەکان بە چارەسەرکردنی نەخۆشیەکانی دەسەڵاتەکە ، هەمیشە لای خەڵک بونی ئومێد دەرگایەکی روناکە بە رووی دەسەڵاتی گەندەڵدا کراوەتەوە بەهیوای چاکبونی ئەو دەسەڵاتە. بەڵام کاتێک ئومێد نامێنێ ئیتر مردن ترسی نامێنێ لای تاکەکان ئەمەش بە دڵنیای کارەسات بە دوای خۆیدا دێنێت ، هەموو دەسەڵاتەکانی جیهان تاو نا تاوێک کۆمەڵێک کاری باش یان چاکسازی دەکەن لە پێناوەی هێشتنەوەی ئومێد لای میللەتەکەیان بۆ چارەسەری نەخۆشیە درێژ خایەنەکانی حوکمرانی بۆ ئەوەی میللەت نەگاتە ترۆپکی بێئومێدی چونکە ئەوان باش دەزانن بێئومێدی چ وێرانەیەکە و چ وێرانکەرێکیشە ، لە دۆخی ئێستادا کورونا پەل وپۆی دەسەڵاتە نەخۆشەکان دەشکێنێ و هێدی هێدی دەیخات بە زەویدابێئومێدی تاکیش هێندەی کە دۆخەکە ئاڵۆز دەکات بۆیە رەنگە کۆرۆنا وەک چۆن کۆتای بە ژیانی کەسە نەخۆشە دریژ خایانەکەن دێنێت بە هەمان شێوە کۆتای بە دەسەڵاتی دەسەڵاتە نەخۆشە درێژ خایەنکان بێنێت ، ئەو دەوڵەتانەی خاوەن سیستمی حوکمرانی و دیموکراسیەتی راستەقینە و هۆشیاری جەماوەری بوون ئاسانتر چاک دەبنەوە لە کۆرۆنا بە پێچەوانەی ئەاونەی گەندەڵ و دز و خۆ سەپێنن یان چاکبونەوەیان درەنگ دەبێت یان مەرگیان نزیکتر دەبێتەوە .
د. محەمەد عەلی یەکەم: لەھەولێر بەشێکن لە حکومەت و دەسەڵاتی مەرکەزی، بەڵام لەسلێمانی ئۆپۆزیسیۆنن و داوای لامەرکەزی دەکەن. دوەم: لە دەزگاکانی ڕاگەیاندنەوە، کادیرەکانی یەکێتی و گۆڕان سەرقاڵی ڕەخنەو ئینشانوسین و بەخشینەوەی (ئومێد)ن. بەڵام بەرپرسەکانی ھەردو حیزب لە ئەنجومەنی وەزیران، بەشێکن لەسیاسەتی مەسرور بارزانی و بەگری دەکەن لە بڕیارەکانی. سێیەم: ھەردو حیزبی ناوبراو داوای پشکی حیزب و پۆستی زیاتردەکەن لە کابینەکەو سەرۆکایەتی ھەرێم، بەڵام ناوبەناوو بۆ چەواشەکاری، باس لە کشانەوە دەکەن!. چوارەم: تیمی یەکێتی و گۆڕان ناتوانن بڵێن: با ئەولەویەت پێدانی موچە بێت نەوەک قەرزی کۆمپانیاکانی خۆتان. ئەگەر موچەی وەزارەتەکانی تریش دابەش ناکەن و بژێوی ھاوڵاتیان دابین ناکەن، ھیچ نەبێ وەفاتان ھەبێ بۆ ستاف و کارمەندانی وەزارەتی تەندروستی و موچەی وەزارەتی ناوبراو دابەشبکەن . پێنجەم : بەھۆی نەدانی وەزیر بەگۆڕان لەکابینەکەی کازمی، حیزبی ناوبراو و سەرۆکی فراکسیۆنەکەیان لەبەغداد، کەوتونەتە ڕەخنەگرتن لە پارتی و سیاسەتی نەوتی ھەرێم. بەپێچەوانەوە لەھەرێم تەوای ستافەکەیان لە حکومەت و سەرۆکایەتی ھەرێم، پشتگیری لە سەرۆکی حکومەت و سەرۆکی ھەرێم دەکەن و تەنانەت ھەڵسەنگاندنی گۆڕان بۆ ئەندازیاری ئیفلاسی ماڵی و شکستی ئابوری سەربەخۆی ھەرێم، نێچیرڤان بارزانی، ئیجابیە! شەشەم: ئەگەر پارتی بە هۆکاری شکست و نەهامەتییەکانی خەڵکی کوردستان دەزانن، چی ئەکەن لە تەنیشتییەوە دانیشتون؟ تەنانەت کێبڕکێتان بوو لەسەر بەشداریکردنی حکومەتەکەی، تائێستاش ململانێتانە لەسەر پۆست و ئیمتیازاتەکانی. حەوتەم: بەدڵنیاییەوە نیفاقی سیاسی و پۆپۆلیزمی گۆڕان و یەکێتی، هیچی کەمتر نییە لە سیاسەتە ھەڵەکانی پارتی و سەرۆکی کابینەکە.
شێرزاد شێخانی به‌شی سێیه‌م وتاره په‌شۆكاوییه‌كه‌ی سه‌رۆكی حكومه‌ت مه‌سرور بارزانی به‌ر له‌جه‌ژنی ره‌مه‌زان سه‌باره‌ت به‌قه‌یرانی دارایی ، یه‌كه‌مجاره له‌مێژووی پارتیدا كه‌سێك له‌ناو خودی ئه‌م حزبه وبه‌تایبه‌تیش له بنه‌ماڵه‌ی بارزانیدا دان به‌شكستێكی گه‌وره‌ی حزبه‌كه‌یانه‌وه بنێ .هیچ گومانیشی تێدا نیه ، هه‌رچی ئه‌م ماڵوێرانییه‌ی به‌سه‌ر میلله‌ته‌كه‌ماندا هاتووه هه‌مووی له‌نه‌تیجه‌ی ئه‌دای حكومه‌ته‌كانی نیچیرڤان بارزانییه‌وه بووه . خۆیشی هه‌روایه ، هه‌ر حاكمێك ماوه‌یه‌كی دوورودرێژ له‌سه‌ر ته‌ختی حوكم دابنیشێ بێگومان تووشی غرورو هه‌ڵه‌ی گه‌وره ئه‌بێ و ئیداره‌كه‌شی تووشی فه‌ساد ئه‌كات ، ئه‌مه حه‌تمیه‌تی مێژووه و نموونه‌‌ش رژێمه دیكتاتۆره‌كانی جیهانه كه دێنه سه‌ر حوكم و واز له ده‌سه‌ڵات ناهێنن ، هه‌ر بۆیه په‌نا بۆ سهركوتكردنی میلله‌ته‌كانیان وكڕینی ویژدانی نه‌یاره‌كانیان ئه‌به‌ن ، هه‌ڵبه‌ت پارتیش به‌ده‌ر نیه له‌م نموونانه . له‌راستیدا ئه‌م قه‌یرانه قووڵانه‌ی ئێستا ئۆباڵه‌كه‌ی ئه‌كه‌وێته سه‌رشانی پارتی چونكه ماوه‌ی بیست ساڵ نێچیرڤان بارزانی ده‌سه‌ڵاتی به‌ده‌سته‌وه بووه . كابینه‌ی نۆیه‌میش به‌فیعلی هاتۆته سه‌ر وێرانه خاكێك ، خه‌زێنه‌یه‌كی به‌تاڵ و حكومه‌تێكی قه‌زردار كه كه‌س نازانێ قه‌رزه‌كانیش چۆن وبۆچی وكه‌ی و له‌كوێ كراوه . ئیداره‌یه‌كی تا بینه‌قاقا گه‌نده‌ڵ و ورگ ئه‌ستور به ده‌یان هه‌زار بندیوار ، حكومه‌تێكی فاشیل له‌هه‌موو سێكته‌ره‌كان ، هه‌بوونی كه‌سانی بوده‌ڵه‌و هیچ له‌بار نه‌بوو له‌باڵاترین ده‌سه‌ڵاتی ئیداری ، ئه‌مانه هه‌مووی مییراتی نێچیرڤان بوون بۆ كابینه‌كانی دوای خۆی مایه‌وه . پارتی ئێستا له‌لێواری دارووخانێكی مێژوویی گه‌وره‌دایه كه به‌درێژایی ته‌مه‌نیه‌وه هه‌ڕه‌شه‌ی وه‌ها ترسناكی به‌سه‌ره‌وه نه‌بووه . له‌لایه‌ك شه‌قام ئه‌كوڵێ و خه‌ڵك گه‌یشتۆته سه‌ر لووتی ، دابه‌زینی نرخی نه‌وت ناچاری كردوون مووچه‌ی فه‌رمانبه‌ران له‌به‌غدای ته‌ڵاقدراو وه‌كو نه‌فه‌قه وه‌ربگرن ، په‌تای كۆرۆناو دارووخانی سێكته‌ری ته‌ندروستی هه‌ڕه‌شه له‌هه‌موو كۆمه‌ڵگه ده‌كات . كوردستان به‌گشتی له‌سه‌ر بۆمبێكی ته‌وقیتكراودایه بچووكترین هه‌ڵه‌ی ده‌سه‌ڵات فتیله‌كه دائه‌گیرسێنێ ئه‌وسا داروبه‌ردی ئه‌م كوردستانه ئه‌سووتێ . ره‌نگه سه‌رانی پارتی هه‌ر وه‌كو پیشه‌ی خۆیان خه‌ڵك بترسێنن به سهركوتكردنی هه‌ر راپه‌رینێكی جه‌ماوه‌ری ، ئه‌وه‌تا له‌ملاو ئه‌ولا قسه فڕیئه‌ده‌ن گوایه ناهێڵن وه‌زعی ئه‌منی شاری هه‌وڵیر تێكبدرێ ، به‌ڵام كه كار گه‌یشته سه‌ر ئه‌وه‌ی خه‌ڵك رووبه‌رووی ئه‌م ده‌سه‌ڵاته بێته‌وه ، هیچ هێزێك نیه به‌رامبه‌ری بوه‌ستێت ، به‌تایبه‌تیش هێزه فشۆڵه‌كانی پارتی كه هه‌موومان له‌بیرمانه له‌گه‌ڵ نزیكبوونه‌وه‌ی دوو هه‌زار چه‌كداری داعش له‌مه‌خمورو دیبه‌گه چۆن زۆربه‌ی سه‌ركرده‌و بنكرده‌كانیان تێیان ته‌قاند به‌ره‌و سنوور ، له‌كاتی هاتنی حه‌شدی شه‌عبیش بۆ كه‌ركوك هه‌مان ئه‌و جه‌یشه زه‌به‌لاحه‌یان خۆی رانه‌گرت ، بۆیه زۆر سه‌هوون ئه‌گه‌ر وا تێبگه‌ن كه‌وا هێزی به‌ڵته‌چی و بندیواره دابه‌ستیه‌كانی به‌هانایه‌نه‌وه دێن . له‌بیرمان نه‌چێ هه‌ر خه‌ڵكی ره‌شورووتی رانیه بوون به خاكه‌ناس وپێمه‌ڕه‌و چه‌قۆ توانیان قه‌ڵای گه‌وره‌ترین هێزی دیكتاتۆری سه‌رده‌م بروخێنن و راپه‌رینی سه‌رتاسه‌ری رابگه‌یه‌نن . دیسانه‌وه له‌بیریشمان نه‌چێ پێش راپه‌رین زیاتر له 400 فه‌وج ومه‌فره‌زه خاسه‌ی جاشه‌كان كه پاره‌یه‌كی زه‌به‌لاحیان له‌رژێمی به‌عس وه‌رده‌گرت ، به‌ڵام كه لێی قه‌وما ته‌نانه‌ت یه‌ك ته‌قه‌شیان نه‌كرد . له‌مه‌ش زۆر نزیكتر ڕاپه‌ڕینی تشرینی ساڵی رابردووی به‌غدایه ، كه ئێستا حكومه‌تی كازمی ئه‌یه‌وێ هه‌موو ئه‌و كه‌سانه بداته داداگاوه كه ته‌قه‌یان له‌خۆپیشانده‌ران كردووه و خه‌ڵكی سڤێلیان شه‌هید كردووه . جگه له‌مانه‌ش هه‌موو رای گشتی جیهان له‌م سه‌رده‌مه‌دا رێگه ناده‌ن كوشتوكوشتار له‌كوردستان رووبدات دژ به‌خه‌ڵكه برسی و ره‌شوڕووته‌كان . له‌به‌ر ئه‌م هه‌موو هۆكارانه هیچ پێویست ناكات پارتی بیر له‌رووبه‌رووبوونه‌وه‌ی خۆپیشاندان بكا و به‌ڵته‌چییه‌كانی سازو ئاماده بكات ، چونكه ئه‌مجۆره شه‌قوه‌شاندن و ترساندنی خه‌ڵك به پیاوكوژان هیچكات دادی رژێمه سه‌ركوتكه‌ره‌كانی نه‌داوه ، ئه‌وه‌تا ده‌یان نمونه‌ی وه‌كو سه‌دام و قه‌زافی و به‌شیری سودان شكستیان به رژێمه‌كانیان هێنا كاتێك بیریان له‌مجۆره چاره‌سه‌رییه ئه‌منیانه كرده‌وه ، خه‌ڵكی سته‌مدیده‌ی كوردستانیش ئێستا له‌هه‌ر كاتێك زیاتر ترسیان له‌رژێمه‌كه‌ی بارزانی شكاوه‌و سووڕیشن له‌سه‌ر رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی ، بۆیه باشتره بۆ پارتی له‌بری ئه‌وه‌ی بیر له‌چاره‌سه‌ری ئه‌منی بكاته‌وه ، با به‌م رێكارانه وه‌زعی میلله‌ته‌كه‌ی ئارامبكاته‌وه : 1 - ئینعاشكردنی وه‌زعی خراپی دارایی میلله‌ت به چه‌ند هه‌نگاوێكی به‌په‌له وه‌ك ، دابینكردنی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌ران به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت . یان به‌شێك له‌و پارانه‌ی گه‌نده‌ڵكاران به خودی بنه‌ماڵه ده‌ستڕۆشتوه‌كانه‌وه له‌ژێرزه‌میینه‌كان شاردراونه‌ته‌وه یاخود له‌بانكه‌كانی ده‌ره‌وه‌ن ، ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌ی قه‌رزیش بێت به‌شێكیان بگه‌ڕێننه‌وه بۆ مووچه . یاخود بڕینی نه‌سریه‌ی مه‌سئوله‌كان ودیوه‌خانانه‌و نیوه‌ی مووچه‌ی پله باڵاكان به‌گشتی ئهویش تا تێپه‌راندنی ئه‌م دۆخه . 2- به‌و ئیعتباره‌ی حكومه‌ت چه‌ندان ملیار دیناری پاشه‌كه‌وت قه‌رزاری هه‌ر یه‌ك له‌خانه‌نشین و فه‌رمانبه‌رانه ، پێویسته حكومه‌ت ئه‌و پارانه وه‌كو ره‌سید له‌بانقه‌كان تۆمار بكات بۆ پێدانی پاره‌ی كاره‌باو ئاوو خزمه‌تگوزارییه‌كانی تری حكومه‌ت ، چونكه ناكرێ تۆ قه‌رزاری كه‌سێك بیت وداوای قه‌رزی خۆتی لێبكه‌ی ، به‌و پێیه‌‌ش هه‌م حكومه‌ت قه‌رزه‌كانی پاشه‌كه‌وت كه‌متر ئه‌كاته‌وه ، هه‌میش مووچه‌خۆره‌كان باری ژیانیان سووكتر ئه‌بێ . 3- رێكخستنه‌وه‌ی میلاكاتی فه‌رمانبه‌ران ، ئهویش به هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی دامه‌زراندنی بندیواره‌كان و بڕینی مووچه‌ی خانه‌نشینی هه‌موو ئه‌و پله باڵایانه‌ی له‌حكومه‌ت مووچه وه‌رده‌گرن وه‌كو ئه‌ندامانی سه‌ركردایه‌تی حزبه‌كان ، وه‌زیره‌كان ، ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌كان ، چونكه ئه‌مانه هه‌ر هه‌موویان له‌رێگه‌ی ئیستغلالكردنی پله‌و پۆسته‌كانیان ئێستا بوونه‌ته خاوه‌ن كۆمپانیاو ده‌یان ملیۆن دۆلار كه هیچ پێویستیان به دوو ملیۆن وپێنج ملیۆنی دیناری مووچه‌ی حكومه‌ت نیه . 4- وه‌كو بژارده‌یه‌كی واقیعیانه بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌ی مووچه ، بریار بدرێ كه سه‌رجه‌م مووچه‌كان سه‌قفێكی بۆ دابنرێ به‌وه‌ی به‌شێوه‌یه‌كی كاتی و تا تێپه‌ڕاندنی ئه‌م قه‌یرانانه ، هیچ مووچه‌خۆرێكی حكومه‌ت له دوو ملیۆن ونیو زیاتر مووچه وه‌رنه‌گرێ له‌هه‌ر پله‌و پۆستێكیشدا بێت . به‌مه‌ش پاره‌یه‌كی زۆر ده‌گه‌ڕێته‌وه خه‌زێنه‌ی حكومه‌ت . 5- لادانی هه‌موو ئه‌و به‌ر‌پرسه ئیدارییانه‌ی كه هیچیان له‌باردا نه‌بووه بۆ خزمه‌تی هاوڵاتیان ، ئهوانهی پله‌و پۆست ته‌نها له‌ئیمتیازاتدا ده‌بینن ، گۆڕینیان به‌خه‌ڵكی شایسته‌و پسپۆر ئهوانهی شاره‌زییان هه‌یه له‌بواره‌كانی كاری حكومه‌تدا . 6- چاككردنی سێكته‌ره‌وكانی كشتوكاڵ و ته‌ندروستی وگه‌شتوگوزار و پیشه‌سازی به‌شێوه‌یه‌ك ته‌كانێكی خێرا بدات به‌م كه‌رتانه‌وه له‌رێگه‌ی ده‌رهێنانیان له‌ده‌ست كۆمپانیاكانی كه‌رتی تایبه‌ت و سه‌رپه‌رشتی كردنیان له‌لایه‌ن حكومه‌ته‌وه بۆ قۆناغێكی راگوزه‌ر . 7- پێداچوونه‌وه به په‌یوه‌ندیه‌كانی پارتی له‌گه‌ڵ حزبه‌كانی كوردستان و وازهێنان له‌نه‌خۆشی خۆ به‌زلزانی وبچووككردنی به‌رامبه‌ره‌كانیان . 8- گێڕانه‌وه‌ی هه‌یبه‌تی په‌رله‌مان وده‌سه‌ڵاتی دادوه‌ری و رێگه‌دان به‌په‌رله‌مان بۆ ئه‌وه‌ی به‌رۆڵی چاودێری ئاسایی خۆی هه‌ستێ ، ده‌سه‌ڵاتی دادوه‌ریش به‌دوور بگیرێ له‌هه‌ر ده‌ستوه‌ردانێكی حیزبی و چاكسازیه‌كی بنه‌ڕه‌تی تێدا بكرێ به‌شێوه‌یه‌ك نه‌بێته دارده‌ستی ده‌سه‌ڵاتی پارتی بۆ ده‌مكوتكردنی نه‌یاره‌كانی . 9- راگرتنی شاڵاوی راگه‌یاندن دژ به حزبه‌كانو كه‌سایه‌تیه ناڕازییه‌كان و داخستنی هه‌موو ئه‌و په‌یج و سایته ساختانه‌ی به‌ناوی خوازراوه‌وه هێرش ده‌كه‌نه سه‌ر لایه‌نه‌كان وكه‌سایه‌تیه‌كان ، كه ئه‌مجۆره سیاسه‌ته‌ش هیچ سوودێكی نیه غه‌یری به‌فیرۆدانی پاره‌یه‌كی زۆر له‌پێناو بڵاوكردنه‌وه‌ی روحی شه‌ڕانگێزی و رقوكیینه له‌ناو كومه‌ڵگه‌دا . چونكه كه تۆ ده‌یان په‌یج وسایت بكه‌یته‌وه بۆ دژایه‌تی به‌رامبه‌ره‌كه‌ت ، ئهویش ده‌یانی تری ده‌خاته سه‌ر ژماره‌كه‌و ولێره‌شدا ته‌نها سامان وقووتی مێلله‌ت له‌م مه‌هزه‌له‌‌ی راگه‌یاندندا سه‌رفئه‌كرێ . هیوادارم ئه‌م خاڵانه‌ی سه‌ره‌وه سه‌رنجی ده‌سه‌ڵات رابكێشێت بۆ ئه‌سڵی قه‌یرانه‌كه‌ی ئێستا ، تا كار له‌كار نه‌ترازاوه به‌خۆی را بگات و چاره‌سه‌ری ئه‌م وه‌زعه ناهه‌مواره بكات . هه‌ڵه‌یه‌كی زۆر گه‌وره‌یه ئه‌گه‌ر ده‌سه‌ڵات پێی وابێ بڵاوه‌كردنی هێزه ئه‌منیه‌كان وچه‌كداركردنی كادیره حزبیه‌كان ودابه‌شكردنیان به‌سه‌ر بنكه‌و باره‌گا حزبیه‌كان خه‌ڵك ئه‌ترسێنێ ، ئه‌گه‌ر وا بكات زۆر یاغنیشه ، چونكه خه‌ڵكه برسی وناڕازیه‌كان هه‌موویان خه‌ڵكی كوردستانن و هێزێ بێگانه‌ی داگییركه‌ر نین تاكو خوێنیان بڕژێ . باعیبره‌ت له تاوانه‌كانی سه‌دام وداروده‌سته‌كه‌ی وه‌ربگرن ، كه له‌ئه‌نجامدا له‌به‌رده‌م دادگای گه‌ل وه‌ستان وسزای تاوانه‌كانیان وه‌رگرت..
د. سیروان حەسەن دوای سەرھەڵدانی پەتای کۆرۆنا لە سەرەتایی ساڵی ٢٠٢٠ لە وڵاتی چین و بلاوبوونەوەی بە شێوەیەکی خێراو زۆر ترسناک لە ھەموو وڵاتانی جیھاندا و بەردەوام بوونی بۆ ماوەیەکی درێژ کاریگەری زۆر گەورەی ھەبوو لە سەر داروخانی یٔابوری جیھان و زەرەروو زیانێکی بێ شوماری بەدواوە بوو وە کاریگەریەکەی بەردەوامە و مەترسی پەتاکە رەنگە درێژەی ھەبێت بۆ کاتێکی درێژ و نادیار یٔەمەش دەبێتە ھۆی متبوونی باری یٔابوری و بەرزبوونەی نرخەکان Stagflation لە جیھاندا. کێشەی نێوان چین و یٔەمریکا لە یٔێستادا بازرگانی و باجی گومرکی و رێژەی بەرھەمھێنان نیە لە راستیدا کێشەی سەرەکی نێوانیان ململانێیە بۆ حوکم کردنی جیھان، یٔەمریکا کە لەم سەردەمەدا وەکو تاک جەمسەر حوکمی جیھان دەکات لە رووی یٔابوری و سیاسی و سەربازیەوە و بە یٔاسانی دەست بەرداردی یٔەم دەسەلاتە رەھایە نابێت و رکابەری ھەموو ھێزێکی تر دەکات بۆ ئەو مەبەستە، بەپێی لێکۆلینەوەو پێشبینیەکانی یٔەمریکا چین زۆر بە پەلە ھەنگاو دەنێت لە بواری پیشکەوتنی تەکنۆلۆجیا و گەشەسەندنی یٔابوری وە پێشبینی دەکەن کە لە سالی ٢٠٣٠ قەبارەی یٔابوری چین دوو ھێندەی قەبارەی یٔابوری یٔەمریکا بێت یٔەمەش جێی قبول نیە بۆ یٔەمریکا، بۆ پاراستنی ھاوسەنگی وە بۆ یٔەوەی چین نەبێتە تاک جەمسەر و حوکمی جیھان بکات یٔەمریکا لە ھەوڵی یٔەوەدایە لە یٔایندە لە گەل چین دانیشتن بکات یٔەگەر بە زۆرەملێش بێت بۆ یٔەوەی بە یەکەوە وەکو دوو جەمسەری ھاوتا حوکمی جیھان بکەن و سیستەمێکی نوێی جیھانی دارێژن کە پشت بە نوێترین تکنۆلۆجیای زانیاری دەبەستێت. قەبارەی بەرھەمی نەتەوەی گشتی یٔەمریکا (الناتج القومی الامریکی) ٢٠ ترلێۆن دۆلارە (٢٠ ھەزار ملیار دۆلار) وە بودجەی گشتی حکومی یٔەم سال ٤,٥ ترلێۆن دۆلارە وە کورتھێنانی بوجە یەک ملیار دۆلارە کە دەکاتە نزیکەی چواریەکی بودجەکە، رێژەی گەشەسەندنی یٔابوری لە یٔەمریکا یٔەمسال ٢٪ بەلام لە چین ٦٪ کە یٔەگەر بەو شێوە سالانە بەردەوام بێت و بەراورد بکرێت لە گەل گەشەی یٔابوری یٔەمریکا یٔەوا چین زۆر پێش دەکەوێت و بۆشایەکی گەورە دروست دەبێت یٔەمەش یٔەمریکای ترساندووە ، قەبارەی بەرھەمی گشتی جیھانی (الناتج العالمی) لە یٔێستادا ٨٥ ترلێۆن دۆلارە وە رێژەی گشتی قەرز لە سەر یٔاستی جیھان ٣٥٠ ترلێۆن دۆلارە واتە رێژەی قەرز سێ ھێندەی بەرھەمی گشتی جیھانیە. یٔەم کێشە یٔابوریانەی نێوان چین و یٔەمریکا و ململانێی سیاسی و یٔابوری ولاتانی تر یٔەبێتە ھۆی نەمانی دیموکراتیەتی پەیڕەوکراوی ئەم سەردەمە و دەست پێ کردنی سیستەمێکی نوێی جیھانی کە تەکنۆلۆجیای زانیاری تێیدا دەستە بالایە وە لە ھەموو جومگە سەرەکیەکانی ژیاندا رۆلی گەورە دەبینێت، یٔەو ململانیە یٔابوری و سیاسیەی نێوان چین و یٔەمریکا و ھاوپەیمانەکانیان یٔەگەر بەردەوام بێت و نەگەنە چارەسەرێکی ھاوسەنگ و گونجاو یٔەوا یٔەگەری بەرپابوونی جەنگی جیھانی سێیەم لە سالی ٢٠٢١ لە یٔارادا دەبێت کە یٔەویش وەکو جەنگە تقلیدیەکانی تر و جەنگی یٔەتۆمی نیە بەڵکو جەنگێکی یٔابوری جیھانی دەبێت بە پشتیوانی تکنۆلۆجیای نوێ کە یٔەویش چەندەھا یٔامراز و شێوازی جیا جیای تێدا بەکار دەھێنرێت و کارەساتی گەورە دەخوڵقێنێت لە سەر یٔاستی جیھان وەکو پەتای کۆرۆنا کە رەنگە جۆرێکی گەمەی ململانی سیاسی یٔابوری جیھانی بێت بۆ لێدان و پەکخستنی یٔابوری ولاتان ، لە ئایندەدا ئەم جۆرە ئامراز و رێگە نوێیانەی بەریەکەوتن زۆر دەبێت لە ململانێ و پێشبرکێی ئابوری جیھانیدا .
دانا هەڵەبجەیی * ساڵی ١٩٧٤ لەترسی بۆردومانی بەعسییەکان ڕامانکرد بۆ ئۆردوگای سەریاس لە نزیک پاوە، ماڵەکەمان وەک ئەمانەتێک ڕادەستی لالۆ حەمەوەیس کردبوو،،. پاش ساڵێک دوای ئاشبەتاڵ کە گەڕاینەوە، ئەم لالۆ حەمەوەیسە کەلوپەلی ماڵەکەمانی بۆ گەڕانینەوە، تەنانەت کەوچێک چای نوقسان نەبوو. کەچی هەر لەو کاتەدا بنەماڵەیەک ٤٠ ملێۆن دیناری ئەوکاتەی (شۆڕش)-یان حەپەلوش کرد و تێیان تەقاند. *ساڵی ١٩٨٨ لە کاتی کیمیابارانەکەی بەعسییەکان ڕامانکرد بۆ سلێمانی، هەر لە لایەن خزمی خۆمانەوە ماڵەکەمان گسکی لێدراو و تاڵانیانکرد. کەچی باوکم کە لە هەورامان مابوویەوە، هەر چوار تایەی پیکابەکەی دەرهێنابوو و چوار بلۆکی لە ژێردا دانابوو؛ تەنها بۆ ئەوەی نەچێتەوە بۆ هەڵەبجە و ماڵی خەڵک بار بکات، و پاشان یەکیک ماڵی تر تاڵان بکات و پیکابەکەی ئەم ببینن، لە کاتێکدا پێویستی بە نانە سکەی ڕۆژانەشی بوو. * ساڵی ١٩٩١ لە یەکەم ڕۆژی ڕاپەڕینەکە، لەگەڕەکی مەجیدبەگ کرێچی بووین، دراوسێیەکمان هەبوو کە ماڵەکەی لە هەمووان گەورەتر و خاوەن تراکتۆر و لۆریش بوون، کەچی ژنەکەی شەڕواڵێکی پیاوانەی لەبەر کردبوو، زوو زوو بە کۆڵێک دزییەوە خۆی ئەکرد بە ماڵدا، بە باوکمی ووت؛ ئێوە لە هەڵەبجە تاڵان کران، دە وەرن کاتییەتی حەقی خۆتان بکەنەوە،،. باوکم لە بەر دەرگا دانیشتبوو، پیاوێک دوو کارتۆن جگەرەی بە شانەوە بوو، کاتێک دوو پارچە جگەرەی هێنا بۆ باوکم کە بە خۆڕایی بیداتێ، باوکم دوو دیناری پێدا، پاشان ئەوسا لێی وەرگرت. بەمنی گووت ئەزانم ئەمە دزییە، بەڵام من حەقی خۆمم داوە و کڕیوەمە،، ڕۆڵە ئێمە دزیمان پیوە نایەت، یەک شتی حەرام بێتە ماڵەوە، سەد شتی حەڵاڵ ئەباتە دەرەوە. ماڵ هەیە بە دزی و تاڵانی هەڵەبجە و ڕاپەڕین و تالانییەکانی ٢٠٠٣، خاوەنی چەندین خانو و دوکانن، باوکیشم تا مرد و بە ئێستاشەوە کریچین. * ئەو خێزان و بنەماڵانەی کە دزی لایان ئاساییە و بووەتە بە بەشێک لە کاراکتەر و ئاکارییان، و قەد ناتوانن تەرکی بکەن، هەمیشە لە بۆسەی دزییەکەی گەورەتردان. ئیتر چاوەڕێی وەڵامی ئەو پرسیارە مەبن بڵێی کوا ٤٠ ملیۆن دینارەکەی دوای ئاشبەتاڵ و ٤٠٠ ملیارد دینارەکەی ئێستا، کاتێک کە دزیی لە خۆێناندا بێت و بچێت، ئەگەر خاوەنی هەزاران چلیی تریش بن، هەر بەردەوام ئەبن. ئەوان سوار و ئێمەش پیادە، ئەوان زەنگین و ئێمە نگین، بەڵام،،، ئەم بەڵامە بۆ خوێنەر بەجێ ئەهێڵم.
محەمەد ئەمین پێنجوێنی هاوڕێ و دۆستی بەرێزو خۆشەویستم ( ئازادی مستەفا خۆشناو) سەردانی کردم و گوتی: لەم ڕۆژانەدا نەوە گیان دەڕوات بۆ لەندەن بۆ چارەسەری پزیشکی، چونکە ... ڕەوشی تەندروستی خراپە و لەوانەیە چاومان پێی نەکەوێتەوە، گوتی من وەکو پزیشکێک دەڵێم دەڕوات و نایبینینەوە، دەڵێی چی سەردانێکی بکەین؟ هەروەها گوتی، من پێش ماوەیەک بینیومە و هەواڵی تۆی پرسیوە، نەوەکو کارێکی پێت هەبێت ..!! منیش ئامادەییم دەربڕی، ئیتر ئازاد رۆژ و کاتی بینینەکەی ئامادە کرد و لە گردەکە لە خانووێکی سادە، کە دوو تاک قەنەفە و کورسی و مێزێکی تێدا بوو، دیداری (نەوشیروان مستەفا)مان ئەنجام دا. ئێمە وا بڕیارمان دابوو، کە ١٠ تا ١٥ خولاک لە لای بمێنینەوە بەڵام ئەو زیاتر لە یەک کاتژمێر گلی داینەوە و دەستمان کرد بە قسە کردن. ئازاد: نەوە گیان، هەتا زوو بچیت بۆ چارەسەر باشترە، من وەک هاوڕێ و پزیشک پێت دەڵێم نەوشیروان: باشە ئازاد باش، واز لەوە بێنە . نەوشیروان ڕووی کردە من و گوتی: هەڤاڵەکانت چۆنن؟ منیش گوتم: لەگەرمەی شەڕی سەربازی، سیاسیی و میدیاییدان لەگەڵ دەوڵەتی تورک و ئەم شەڕەشیان چارەنووسسازە، چونکە دەوڵەتی تورک بڕیاری داوە، ئەگەر بکارێت، رۆڵی پەکەکە لە شانۆی سیاسی ناوچەکەدا لاواز و بێ کاریگەر بکات. نەوشیروان مستەفا: ئەزانیت ئەوانیش لەم ساڵانەی دواییدا هەندێک هەڵەی ستراتیژیان کرد ... منیش گوتم،بەڵی راستە کۆنگرەیان گرت و رەوشی خۆیانیان تێدا تاوتوێ کردووە. ئینجا هاتینەوە سەر باسی خۆمان و رەوشی باشوور من وتم کاک نەوشیروان کە لە ئەوروپا هاتمەوە، یەکسەر هاتمە لای جەنابت، لە ماڵی خۆتان دانیشتین، تۆ گوتت: (حەز دەکەم تۆ نەڕۆیتەوە و لێرە بمێنیتەوە، بۆ هەموومان باشە و ئەمە ڕای (مام جەلال)یشە ئێمە لەبەینی خۆماندا باسمان کردوە). هەندێک تێبینی گرنگیشت پێ دام، هەروەها گوتت .. ئەگەر منیش نەهاتمەوە ئەوا (مام جەلال) ماوە، هەرچەندە ئێستا ئێمە جیاین، بەڵام هەردووکمان یەک ڕامان هەیە لەسەر بوونی تۆ لە ناوچەکە و ئەو ناوەندگیریانەی کە کردووتە .. کاک ئازاد گوتی: نەوە ئەی پرۆژەکەت گەیشتە کوێ ؟ ( ئاخر ئازاد خۆشناو دوو جار نامەی مام جەلالی لە ڤیەنا،بردبوو بۆ نەوشیروان مستەفا بۆ ئەوەی بگەڕێتەوە و ئاگری شۆڕش بەرپا بکەنەوە و سەرکردایەتی کۆمەڵە بکات !!) نەوشیروان مستەفا گوتی: .. پرۆژەکەی من سێ خاڵی سەرەکی لە خۆ گرتووە ١- هێورکردنەوەی نێوان ئێمە و یەکێتی و هەوڵدان بۆ دۆزینەوەی میکانیزمی یەکگرتنەوە یان ڕێکەوتنی ستراتیژی ! هەرچەندە ئەمە زەحمەتە !!. ٢- ئۆتۆنۆم کردنی (لامەرکەزی دەڤەری سەوز ) . ٣- سەربەخۆ کردنی ئابووری دەڤەرەکە لە دەرهێنانی نەوت و غازدا . بەوەی خۆمان دەری بهێنین و بیفرۆشین .. گوتم: رای (مام جەلال) لەمبارەیەوە چییە؟ نەوشیروان مستەفا: لەگەڵ ئەودا بە درێژی باسم کردووە، ئەو هەموو خاڵەکانی لە لا پەسەندە، تەنیا یەک (تەحەفوز)ی هەیە و دەڵێت (نابێت پرۆسەی فیدراڵی تێک بچێت و ریسەکەمان لێ ببێتەوە بە خووری، !! چونکە ئێمە تا ئێستا نە دەوڵەتین و نە سەربە خۆین لەم بڕیارە چارەنووسسازانەدا) نەوشیروان مستەفا: ئەوە (ئەوان) لە رێگەی تورکیاوە بە ئاشکرا، بە بۆری و بەتەنکەر نەوت دەفرۆشن، ئەی ئێمە بۆ لە ڕێگەی ئێرانەوە نەیکەین ؟ ڕووی کردە من و گوتی: حەمەمین ئەو لیستە ببینە زیاتر لە١٠ هەزار تەنکەر، بە ژمارە و ناوی خاوەنەکانیانەوە لە دەڤەری ئێمەوە نەوت ئاودیوی ئێران دەکەن. کاک ئازاد گوتی: هەر وەکو دەزانن (ئەمریکا )ئەمبارگۆی لەسەر ئێران داناوە، ئەی ئەمە چۆن چارەسەر دەکەن؟ نەوشیروان مستەفا: بەڵێ وایە، دەبێت لەگەڵ ئەمریکادا قسە بکەین و ئەمەش چارەسەر بکەین . هەروەها نەوشیروان مستەفا گوتی: من لەگەڵ مقامەتی بەرزی ئێراندا قسەم کردوە، لەگەڵیاندا ڕێککەوتووم، کە ئێمە لێرەوە بە بۆری نەوت و غازی سروشتی بگەیەنینە کەلار، ئەوانیش لەلای خۆیانەوە بۆریەکان بگەینە ناوچەی کەلار ( هەرچەندە ئەمە هەر قسەیە و نەبووە بە پرۆتۆکۆڵ ).. من گوتم کە وابوو ئێستا زەوینە بۆ یەک گرتنەوە هەیە لەگەڵ یەکێتیدا، تۆزێ گرژ و مات بوو . وتی دەی فەرموو چۆن؟! وتم سەت کەس لە ئێوە، سەت کەس لە یەکێتی، بەتایبەتی لە گەنجە هۆشیارەکان کۆبوونەوەیەکی گەورە بکەن و ناوی لێ بنێن کۆبوونەوەی هەوڵدان بۆدانانی میکانیزمی یەکگرتنەوەی گۆڕان و یەکێتی .. کاک نەوشیروان بەهەستێکی تۆزێ بێ ئومێدیەوە گوتی: ئاخر یەکێتی یەک دەنگ و یەک را نین، باڵ و ڕەوتی جیاجیان، ... ئەزانی من کۆمەڵەم تێکەڵاوی یەکێتی کردەوە و لەناو یەکێتیدا توانەوە ( هەندێ قسەی تریشی کرد ) ئینجا من گوتم ئێوە کۆمەڵێک کادیری لاوی بەتوانا، شارەزاو و لێهاتووتان هەیە ( لەهەردوو لادا ) با لەمانە سەرکردایتیەکی نوێ دروست بکرێت، ئەوکاتە تۆ ئەتوانی بە ئاسانی پرۆژەکەت جێ بەجێ بکەیت نەوشیروان مستەفا: من لای ئێوە ددانی پێدا دەنێ، کە لەوەدا هەڵە بووم کە هەموو متمانەم دا بە لاوەکان .. وتمان بۆچیی..؟ گوتی: هەندێکیان تا ئێستاش بەرژەوەندی باڵای گەل و هی خۆیان و حزبەکەیان لەیەک جیا ناکەنەوە هەندێکیان ئەزمونیان نییەو نهێنی ناپارێزن، هەندێکی تریان زۆر حەز بە خۆدەرخستن دەکەن، بەراستی لە زۆریان نائومێدم !!! بە داخەوە هەندێکیان بوون بە جاسوس بەسەرمەوە و هەندێک وردەکاری ورد و سەیر و سەمەرەی باس کرد کە ( ئێستا کاتی بڵاو کردنەوەی نییە ) بەڵام کە لە چارەسەر هاتمەوە هەوڵ ئەدەم پاک و پیسێک بکەم و ئابووری ئەم دەڤەرە سەربەخۆ بکەم و سلێمانی و دەورو بەری بکەین بە بەهەشت و گوزەرانی خەڵک باشتر بکەین، ئا بەم شێوەیە منافەسە و پێشبرکێی ئەودیوی دێگەڵە و دەڤەری زەرد دەکەین، چونکە ئێستا باوی شەڕە تفەنگ و شەڕە جنێو و شەڕە ( چەلەحانێ ) نەماوە، بە دەم چایی خواردنەوەوە، نەوشیروان مستەفا ڕوی کردە من و گوتی: بە برادەرەکانی قەندیل بڵێ لە بەینی ئێمە و ئەواندا چەند جار شەڕو شۆڕ رووی داوە، بەناوی منەوە پێیان بڵێ هەندێکی لەیەک تێنەگەیشتن و هەڵە بووە، هەندێکیشی دەستی دەرەکی تێدا بووە و وای لە هەموومان کردووە کە دەستمان بچێتە خوێنی یەکتری. من بە ئەمانەتەوە(( پەیامی کاک نەشیروانم گەیاند. )) بەڵام بە داخەوە کاک نەوشیروانم نەبینیەوە هەتا وەڵامەکانی ئەوانی پێ بدەمەوە. :هەر لە درێژەی قسەکانماندا گوتم کاک نەوشیروان نەوت سەری زۆر کەسی خوارد، لە عێراقدا لەسەروو هەموویانەوە عەبدولکریم قاسم، ئەحمەد حەسەن بەکرو دارو دەستەکەی، سەدام حوسێن بە داگیرکردنی کوێت چاوبڕینە نەوتی ئەوێ، وا ئێستا غازی سرووشتیشی هاتە سەر، بزانین سەری کێی تر دەخوات. ئیتر زۆر وردەکاری نهێنی و شتی تر باس کران، کە ئێستا بۆ بڵاو کردنەوە ناشێن، من ئەوەندەم لە بیرماوە بە ئەرکێکی نیشتیمانیم زانی، کە لەم کاتەدا بڵاوی بکەمەوە. لەوانەیە هەندێک پێیان ناخۆش بێت یان هەندێک پێیان خۆش بێت، بەڵام من بڵاوکردنەوەییم بە باشتر زانی و شاهیدەکەشم زیندووە. … هەروەکو ئاماژەم پێ دابوو، کە نەوت سەری چەند کەس و دەوڵەتی خوارد، ئێستەیش وا دەبینین ئەردۆگان لە پێناوی دەستبەسەرداگرتنی نەوت و گازی لیبیادا، خەریکە شەڕ و ماڵوێرانییەکی تازە لەو ناوچەیەدا هەڵدەگیرسێنێت.
شەماڵ عەبدولوەفا ١-پێش ریفراندۆم گەلە کۆمەکیەکی ترسناک لەسەر ھەرێم ھەبوو ، لە ژێریشەوە ئاگرەکەیان کڵپە پێ سەند، تا کەوتنە ھەڵەوە. ٢- دوای ریفراندۆم بە ناوی دابەش کردنەوەی ھێزەکان ٪٥٠ ی کوردستانیان پێ لە دەست داین ، ھەر ھەموویان شەریک بوون، بەڵام نەیانتوانی کیانی ھەرێمی کوردستان بفەوتێنن. ٣- زۆر ھەوڵ درا دوو ئیدارەیی دروست بکەن و لەسەرخۆ و بە ھێمنێ کیانی ھەرێم لە بێخەوە ھەڵکەنن، لەمەشدا دراوسێکانی ھەرێم و عێراقیش سەرکەوتو نەبون. ٤-ئەمریکا و ئێران و ھەموو ئەوانەی پێویستیان بەم بار و دۆخەی عێراق ھەیە رێکەوتن لەسەر کازمی، لە دوای چەندەھا سیناریۆ ی جۆراو جۆری ژێر بە ژێر. ٥- ئێستا دراوسێکانمان لە رێگەی پێگەی خۆیانەوە لە عێراق و لە رێگەی دۆستە دێرێنەکانی کورد کە شیعەو سوننەن !! دەستیان داوەتە بینە قاقای حکومەتی ھەرێم و فیدرالیەتەکەی، دەیانەوێت لە رێگەی ئەم قەیران و ھەل و مەرجەوە ، شتێک نەمێنێت ناوی حکومەتی ھەرێم بێت ، کێ یاریدەدەری ئەم ھاوکێشەیە دەبێت لە کوردستان ، دەبێت بە دوایدا بگەرێن. ٦- ئایا لە کۆبونەوەی داھاتوی ئەمریکا و عێراق لەسەر چی رێدەکەون ، ئایا ئەم کۆبونەوە نزیکە دێژەی رێکەوتنی ئەمریکا -ئێرانە ، لەسەر عێراق و لەسەر کوردیش رێدەکەون؟! ئێران لەم ھاوکێشەیە بەدەر ناکرێت و شەریکە بە ھەمان ئاواز ئەوانی تریش کە دژی کوردن، ترسە گەورەکە لێرەوە دەست پێ دەکات، چەند ساڵێکە ژێر بە ژێر سایکس بیکۆی تازە دارێژراوەتەوە خەریکە خەت و خاڵەکەی دەردەکەوێت. ٧-پرسیارە جەوھەرییەکە کورد لە کوێی نەخشە تازەکەی ناوچەکەدایە، لە کاتێکدا ھەموویان لەگەل ئەمریکا و عێراق شەریکن لەم پرۆسەیەدا. ٨-گەر رووی دا کێ خەتا بارە، ئێمە یان ھەموویان؟ ٩-ئەی وەکو کورد چی بکەین؟! ١٠-ئێران و ھاوئاوازەکانی گەر کێشەی مەزھەبیشیان ھەبێت، شۆڤێنییەتی نەتەوەییەکەیان وادەکات لەسەر پرسی کورد رێکەون. ١١-لێبرالیزمی نوێ دەلێ چی، یەک بەرمیل نەوت بەرامبەر بەمافی مرۆڤ و دادی کۆمەلایەتی و دیموکراتیەت.
كارزان سه‌باح هه‌ورامی له‌دواین چاوپێكه‌وتنی خۆی به‌رێز (مه‌لا به‌ختیار)، ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی باڵای سیاسی و به‌رژه‌وه‌ندی یه‌كێتی، باس له‌وه ده‌كات له‌دواساته‌كانی ته‌مه‌نی خۆی سه‌رۆك تاڵه‌بانی، له كۆبوونه‌وه‌ی مه‌كته‌بی سیاسی له‌باره‌ی پارتییه‌وه گوتویه‌تی كه (هیچ كاتێك نابێت یه‌كێتی بكه‌وێته سه‌نگه‌ری پارتییه‌وه و هه‌ركاتێك ئه‌وه كرا من ده‌چمه هه‌ولێر و ده‌بمه په‌نابه‌ر)، نزیك به 10 ساڵ ده‌بێت ئه‌و رووداوه روویدا، كه‌چی له‌جیاتی ئه‌وه‌ی پارتی و یه‌كێتی له‌یه‌ك به‌ره‌ی هاوبه‌ش ڕووبه‌ڕووی قه‌یرانه سیاسییه‌كان ببنه‌وه هێشتا له‌سنگه‌ری یه‌كتردان، من پێشووتریش ئاماژه‌م به‌وه‌دا لاسه‌نگی بڕیاری سیاسی كاره‌سات دروستده‌كات، پارتی یه‌كێتی له ساڵی 1998 تا 2015 گه‌وره‌ترین هه‌وڵیان ئه‌وه‌بوو ئه‌و متمانه‌ی دروستیان كردبوو نه‌ڕووخێت، هه‌ردوو سه‌رۆك بارزانی و مام جه‌لال، پێشه‌نگی ئه‌و هاوسه‌نگیه‌بوون، به‌ڵام ئه‌مه زۆری نه‌خایان، ده‌رئه‌نجام له‌پرسی هه‌مواری یاسایی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم له 23ی حوزه‌یرانی ساڵی 2015 به‌بێ رێككه‌وتن له‌گه‌ڵ پارتی، یه‌كێتی له‌گه‌ڵ حزبه‌كانی دیكه ویستیان یاساكه هه‌موار بكه‌نه‌وه كه سه‌رۆكی هه‌رێم ئه‌و كاته سه‌رۆك بارزانی بوو، ده‌سه‌ڵاتی كه‌م بكرێته‌وه و هه‌وڵ بدرێت ده‌نگدان به‌سه‌رۆكی هه‌رێم له‌په‌رله‌مان ده‌نگی له‌سه‌ر بدرێت، له‌و رۆژه‌وه ئه‌و متمانه‌ی له‌نێوان پارتی یه‌كێتی هه‌بوو چوه قۆناغێكی دیكه‌وه، كه نه‌ده‌بوو ئه‌وه رووبدات، كه‌رووشیدا شتی دیكه‌هات به‌دوایدا، كه‌ئێستا ده‌رئه‌نجامه‌كه‌ی ده‌بینرێت، په‌یوه‌ندیه‌كانی هه‌ردوو حزب دڵخۆشكه‌رنین، ره‌نگ بێت قسه‌كه‌ی به‌رێز(مه‌لا به‌ختیار)، له‌م كاته‌دا دووباره په‌یامێك بێت بۆ سه‌ركردایه‌تی ئێستای یه‌كێتی كه ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت په‌یره‌وی (مام جه‌لال) په‌یره‌وبكه‌ن، ده‌بێت له‌گه‌ڵ پارتی رێككه‌ون، هه‌رچه‌نده بۆ ئه‌م قۆناغه رێككه‌وتنی كۆنكرێتی ئاسته‌مه، فاكته‌ریش زۆرن بۆ باسكردنی، به‌ڵام به‌هێزترین هۆكار بۆ ئه‌وه‌ی پارتی و یه‌كێتی رێك نه‌كه‌ون ئه‌وه‌یه كه سروشتی بیكردنه‌وه‌ی سه‌ركردیه‌تی یه‌كێتی له‌دوای كۆنگره گۆڕاوه و مامه‌ڵه‌كردنی پارتیش له‌گه‌ڵ ئه‌م سروشته زۆر قورسه، چونكه ئه‌وه‌ی ئێستا رووده‌دات هۆكاره نه‌ك ده‌رئه‌نجام، پێش ئه‌وه‌ی هه‌ررێككه‌وتنێكیش بكرێت، پێویسته پارتی و یه‌كێتی چه‌ند پێداچوونه‌وه‌یه‌ك بكه‌ن، بزانن له كوێدا گرفت دروست بووه؟ ئه‌و گرژیه‌ی پارتی له ساڵانی رابردوو له‌گه‌ڵ بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان هه‌ی بوو په‌یوه‌ندی به بابه‌تی موخاته‌به‌كردنی سیاسیه‌تی گۆرانه‌وه هه‌بوو به‌رانبه‌ر به‌پارتی، ده‌ركه‌وت ئه‌مه گرژی دروست ده‌كات و گرفته‌كانیش چاره‌سه‌ر ناكات، نابێت یه‌كێتی رێگا بدات ئه‌م جۆره گوتاره‌ی پێشووی گۆڕان یان سیاسه‌تكردن به‌سه‌ر خۆیدا زاڵ ببێت، چونكه ده‌بێت دڵنیابێت له‌وه‌ی له‌گه‌ڵ پارتی ناگاته ده‌رئه‌نجام، و یه‌كێتی به ئاسانیش ده‌توانێت له‌م هاوكێشه ده‌ربچێت، چونكه ئه‌گه‌ر بۆ بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان (رێككه‌وتن له‌گه‌ڵ پارتی داته‌كانی جه‌ماوه‌ری به‌دواوه‌بێت) بۆ یه‌كێتی روونادات، جه‌ماوه‌ری یه‌كێتی به‌رێككه‌وتن له‌گه‌ڵ پارتی راهاتوون و ده‌نگده‌ری یه‌كێتیش بریتیه له (رێكخستن نه‌ك خیتابی)، و هه‌ر نزیك بوونه‌وه‌یه‌كی یه‌كێتی له پارتی هاوكێشه‌كه‌ی پێچه‌وانه ناكات و جه‌ماوه‌ری له‌ده‌ست نادات، له‌ڕووی سیاسیی شه‌وه هه‌ر قسه‌كه‌ی كاك (مه‌لا به‌ختیار)ره كه گوتی: (یه‌كێتی ئه‌گه‌ر 1 كورسی په‌رله‌مانی هه‌بێت و 100 كورسیشی هه‌بێت هه‌ریه‌كێتییه) واته سنوورێكی جوگرافیای كوردستانی به‌ده‌سته‌وه‌یه و وه‌ك حزبی دیكه نییه به دابه‌زینی كورسییه‌كانی مه‌ترسی لاوازبوونی له‌سه‌ر بێت (كه من له‌گه‌ڵ ئه‌و بۆچوونه نیم)، بۆیه گرنگه یه‌كێتی ئه‌م خاڵه راست بكاته‌وه و به قورسایی پارتییه‌وه هه‌وڵ بدات موخاته‌به‌ی ئه‌م حزبه كات. هه‌رجۆرێك بێت یه‌كێتی كۆنگره‌ی چواره‌می خۆی كردووه و خودی یه‌كێتییه‌كان بڕوایان به‌وه هه‌بووه كه سه‌ركردایه‌تی ئێستایان هه‌ڵبژاردووه و ده‌بێت رێزیشیان لێبگیرێت، زۆر خه‌ڵك ده‌پرسن كه ئایا (پارتی دان به‌و كۆنگره‌ی یه‌كێتی ده‌نێت)؟. دوو بۆچوون له‌و باره‌وه هه‌یه، یه‌كێكیان ئه‌وه‌یه كه ره‌نگه پارتیش چاوه‌ڕوانی كۆنگره‌ی خۆی بكات، هه‌روه‌ك چۆن یه‌كێتی ئه‌وه‌ی قبوڵكرد كه كام گوتاری هه‌ڵبژارد به‌رانبه‌ر به‌پارتی له‌كۆنگره، بۆ پارتیش ده‌بێت راست بێت كه له كۆنگره‌ی خۆیدا كام گوتار هه‌ڵده‌بژێرێت به‌رانبه‌ر به یه‌كێتی، ره‌نگ بێت ئه‌مه پرسێك بێت كاتی خۆی قسه‌ی زیاتر هه‌ڵبگرێت، به‌ڵام بیرمان نه‌چێت پارتیش دوای كۆنگره قسه‌ی دیكه‌ی به‌رانبه‌ر به یه‌كێتی ده‌بێت، ره‌نگبێت رێككه‌وتنی ستراتیژی به‌ئالیه‌تی دیكه‌وه بژارده‌ی سه‌ره‌كی بێت یان پاكێجی به‌رێوه‌بردنی كوردستان له‌ڕووی ئیداری و سیاسییه‌وه بێته ئاراوه، چونكه چاره‌سه‌ری دیكه نه‌ماوه، هه‌روه‌ك ئه‌وه‌ی ئێستا یه‌كێتی ده‌یكات له سلێمانی به‌تایبه‌ت پرسی لامه‌ركه‌زیه‌ت رێگاخۆشكه‌رێك بێت بۆ گفتووگۆكانی داهاتوویان، به‌ڵام ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی به ئێستاوه هه‌بێت، ئه‌وه‌یه كه به‌رێز (فازڵ میرانی)، سكرتێری مه‌كته‌بی سیاسی پارتی ده‌ڵێت: "پیرۆزبایی له كۆنگره‌ی یه‌كێتی ده‌كه‌ین و مامه‌ڵه‌ش له‌گه‌ڵ سه‌ركردایه‌تی نوێی ئه‌و حزبه ده‌كه‌ین". ئه‌م قسانه‌ی پارتی بۆ یه‌كێتی قۆناغێكی نوێ بوو، به‌ڵام دڵخۆشكه‌ر نییه، چونكه یه‌كێتی قسه‌كانی كاك (فازڵ میرانی) به تاكتیكی سیاسی ده‌كزانێت تا ستراتیژیه‌تی بیركرنه‌وه، بۆیه دوای لێدوانه‌كانیش قۆناغی به‌ره‌و پێشبردنی په‌یوه‌ندی و كۆبوونه‌وه‌كانیش له ئاستی هه‌ردوولا وه‌ك پێویست نه‌بوو ، ئه‌گه‌ر هه‌موو ئه‌مانه هۆكاربن تاكه ده‌رچه‌ی چاره‌سه‌ر له‌نێوان هه‌ردوولا ئه‌وه‌یه كه پێش ئه‌وه‌ی به‌غدا كوردستان لاواز بكات، ده‌بێت بڕیاری خۆیان بده‌ن، ده‌بێت خودی هه‌ردوو حزب له‌وه تێبگه‌ن كه جوڵه‌ی به‌غدا به ئاستی به‌هێزبوون و شپرزه‌بوونی كوردستان، هاوكێشه‌كان (جارانی سفر) ده‌كات و دواجار ئه‌وه‌ی زه‌ره‌ده‌كات كوردستانیانن. بڕیاری دروست پێویستی به‌بیركدنه‌وه‌ی حه‌كیمانه هه‌یه، سه‌ركرده ده‌بێت له سروشتی حزبی خۆی تێبگات، به‌رێز تاڵه‌بانی، به‌و هه‌موو په‌یوه‌ندی و لێگه‌یشتنه سیاسی و ئاشته‌واییه‌ی هه‌ی بوو، دڵی یارو نه‌یاری راگرتبوو، له كۆبوونه‌وه‌ی 2006ی مه‌كته‌بی سیاسی پارتی و یه‌كێتی، مام جه‌لال، به‌بێ ئه‌وه‌ی هیچ گرفتێك دروست بكات، خۆی بڕیاری دا پشكی یه‌كێتی له سه‌رۆكایه‌تی حكوومه‌ت بداته پارتی و گوتی: "كاك نێچیرڤان هی خۆمانه و ئه‌و ده‌یكه‌نه‌وه به‌سه‌رۆكی حكوومه‌ت". به‌یه‌ك قسه كۆتایی به‌گرفته‌كان هات و به‌و قسه‌یه‌ش كاك نێچیرڤان بارزانی كه‌وته به‌رده‌م ته‌حه‌دایه‌كی گه‌وره كه ئه‌و ته‌نیا هی پارتی نییه هی یه‌كێتییشه، بۆیه ده‌بێت یه‌كێتییه‌كانیش قسه‌كانی به‌رێز (تاڵه‌بانی) نه‌شكێنن و رێبازه‌كه‌ی نه‌كه‌نه په‌نابه‌ر له هه‌ولێر .
.gif)
له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج رووی قسه‌م له هه‌ردوو مه‌سرور بارزانی و قوباد تاڵه‌بانیه ، ئه‌و دوو گه‌نجه‌ی ئێستا ئه‌ركی زۆر كه‌وتوه‌ته سه‌ریان و ئه‌وانیش له به‌رده‌م به‌رداشی : فشاره‌كانی ناوخۆی حزبه‌كانی خۆیان ڤایرۆسی كۆرۆنا فشاره‌كانی ئه‌و عیراقه‌ی بۆ گیان خۆمان نینۆكه‌كانیمان تیژكرده‌وه پێنه‌دانی موچه‌و توڕه‌یی خه‌ڵكان ده‌زانم قورسه له دۆخی ئاوادا هه‌ڵگرتنی به‌رپرسیاره‌تی ، به‌ڵام له‌وه قورستر ئه‌وه‌یه مرۆڤ ناچار بێت ده‌سته پاچه بێت له‌به‌رده‌م ته‌وژمه‌كانی سه‌ریداو نه‌توانێ له‌مپه‌ره‌كان ببڕێ ، بیرمه 7 ساڵ له‌مه‌وبه‌رو ساڵی 2013 بارزانی باوك وه‌ك سه‌رۆكی هه‌رێم كه ئه‌و ده‌م به زۆر له‌وێ مابوه‌وه ،پڕۆژه‌ی چاكسازی راگه‌یاند و نه‌یتوانی جێبه‌جێی كات ، له‌مه‌ودای ئه‌و 7 ساڵه‌داگه‌نده‌ڵی زیاتر بوو ، تاڵانی نه‌وت زۆر تر كرا ، روداوی ناخۆش رویاندا ، شاخ و ده‌شت و ده‌ری زیاتر ته‌لبه‌ند كراو مشه خۆری زۆر تریش په‌یدا بوون، واته له بنه‌ڕه‌تا چاكسازیه نه‌كراوه‌كه ده‌ستی سته‌م و نادادی زیاتر ئاوه‌ڵا كرد . ئێوه له به‌رده‌م سبه‌ینێیه‌كی ناڕووندان ، سبه‌ینێیه‌ك كه داخوا چۆن ده‌بێت ، من جاری تریش وتومه یه‌كجار پشت بكه‌نه ماستاو چی و له‌بله‌بانه‌كان و گوێ له‌وانه بگرن كه برینه‌كان نیشان ده‌ده‌ن ، چاكسازی پێویستی به چه‌كوشه نه‌ك په‌شمه‌ك ، چاكسازیش له هاله‌كه‌ی ده‌ورتانه‌وه ده‌ست پێده‌كات ، سه‌یری ئه‌و هه‌موو ته‌خشان و په‌خشانی پاره‌یه بكه‌ن ، سه‌یری ئه‌و هه‌موو تاڵانیه بكه‌ن . من پرسیار له ئێوه ده‌كه‌م ، قه‌ت رێكه‌وتوه ئه‌و باوكه بن مناڵه‌كه‌تان داوای جلی تازه بكات و پاره‌تان نه‌بێت ، رێكه‌وتوه ئه‌و هاوسه‌ره بن هاوژینه‌كه‌تان پێویستی به نه‌خۆشخانه بێت و پاره نه‌بێ ، رێكه‌وتوه ئه‌و كرێچیه بن خاوه‌ن خانوو بزگوڕو كه‌ل و په‌له‌كه‌تان فڕێبداته كۆڵان و ئێوه‌ش له به‌رده‌م مناڵه‌كانتانا دۆش دامابن ، رێكه‌وتوه حه‌ز بكه‌ن كراسێكی تازه بكڕن و گیرفانتان خاڵی بێت ، ئێوه ده‌زانن له سه‌ر ئه‌م ده‌ریا نه‌وته چه‌ندین هه‌زار كه‌سی گیرفان خاڵی هه‌یه ، ئه‌وه‌ش ده‌زانن كه سوپایه‌كی مافیاو چه‌ته دروست بوونه‌و به‌شی هه‌موو ئه‌وانی تر ده‌خۆن ، نیشتمان پێویستی به هاوسه‌نگبوونه‌وه‌یه ، هه‌قیقه‌ته‌كه هه‌ر ئه‌وه‌یه یان ده‌بێت كاره‌كه ته‌واو بكه‌ن یان ده‌بێت بڵێن ناتوانین ، له‌م نێوانه‌دا رێگه‌یه‌كی تر نیه . من و هه‌زارانی وه‌كو من ئه‌م هه‌رێمه‌مان خۆش ده‌وێت ، ده‌مانه‌وێت له‌سه‌ر پێی خۆی بوه‌ستێ ، ده‌مانه‌وێت هی هه‌موومان بێت ، به هه‌ر شێوازێك بووبێ ئێستا ئێوه كاپتنی كه‌شتیه‌كه‌ن ، كه‌شتیه‌كه له گێژاوێكی گه‌وره‌دایه ، نقوم بوون واته كۆتای هه‌موو شتێك ، ئاخۆ ئێمه به‌ره‌و سبه‌ینێیه‌كی باشتر ده‌ڕۆین یان به‌ره‌و نادیار ، ئه‌مه لای ئێوه‌یه . یه‌كه‌مین ئه‌ركی ئێوه شه‌ڕكردنه بۆ ژیانێكی شایسته بۆ خه‌ڵك ، ئه‌و شه‌ڕه له به‌غدا بێت یان هه‌ولێر نابێت گوێ له‌و بوقانه بگرن ، كه چاره‌سه‌رێكیان پێنیه‌و رۆژه‌كان به یه‌كه‌وه گرێئه‌ده‌ن ، كێڕێگره له‌وه‌ی هه‌نگاو بنه‌ن ، یان بیخه‌نه به‌رده‌م دابین كردنی موچه بۆ خه‌ڵك یان وه‌لی كه‌ن ، سه‌یرێكی شیعره‌كه‌ی شوكری فه‌زڵی بكه‌ن كه بۆ شێخ مه‌حمودی نوسیوه ، سه‌یری ده‌م و كاوێژی ئه‌وانه مه‌كه‌ن كه له‌وه‌ڕه‌كه‌یان خۆشه .
سامانی وەستا بەکر کاتێک بڕیاری هەڵوەشانەوەی شۆڕشی ئەیلول درا، ئەو کاتە شۆڕشەکە لە چوارچێوەی ڕووبەڕوو بوونەوەی حکومەت بەرامبەر هێزێکی سیاسی یاخی یان بەرهەڵستکار تێپەڕیبوو وە چووبووە چوارچێوەی جەنگێکی نەتەوەییەوە و لە ئاستی جیهانا شۆڕشی ئەیلول شەڕی حکومەتێک بوو دژ بە نەتەوەیەک. شەڕی ساڵانی ١٩٧٤-١٩٧٥ لە نێوان حکومەتی عێراق و شۆڕشی کوردستانا، کەوتە سنورێکی ئەوەنە فراوانەوە کە بوو بە شەڕی گەلی کورد و حکومەتی عێراق، ئەمە ڕاستییەک بوو کە تەنانەت دەسەڵاتدارانی عێراقیش نەیانەتوانی خۆیان لەو ڕاستییە لایەن و هیچ لێکانەوەیەکی ترییشی هەڵنەئەگرت. سەدام حسێن دیکتاتۆری پێشووی عێراق لە باسی هەڵوەشانەوەی پەیماننامەی جەزائیر لە ١٧ی ئەیلولی ١٩٨٠یا دانی پیائەنێ و ئەڵێ (جەنگەکە گران و سەخت بوو، هێزی چەکداری زیاتر لە ١٦ هەزار پێکراوی لە نێوان شەهید و برینارا لەدەست چوو، سەرجەمی پێکراوەکان لە جەنگا لە نێوان سەرباز و هاوڵاتییا نزیکەی ٦٠ هەزار پێکراو بوو لە نێوان شەهید و کوژراو و برینارا). هەر لە شوێنێکی ترا سەدام سەبارەت بەخراپی بارودۆخی دەوڵەتی عێراق کە بەهۆی شۆڕشی کوردستانەوە تووشی هاتبوو ئەڵێت (کار گەشتبووە پلەیەکی ترسناک، کاتێک پێداویستییە بنچینەییەکانمان بە تایبەتی چەکی یەکلاکەرەوەمان بەرەو کەمی ئەچوو، جبەخانەی تۆپی قورسمان لە تەواوبوونا بوو، لە بۆمبا قورسەکانی چەکی ئاسمانی تەنیا سێ دانەمان مابوو). حیزبی شیوعی ئەوکاتە لەبەرەدابوو لەگەڵ بەعسا هاوبەشی حوکم بوو، چەکدارەکانی لەپاڵ سوپای عێراقا دژی شۆڕشی کورد شەڕیان ئەکرد. وە لە ڕۆژنامەکانیشیانا (گریق الشعب، فکر الجدید، نیری نوێ)دا سەرکرایەتی شۆڕسیان بە دارودەستەی ئیمپریالیزم و کۆنەپەرست دائەنا و بە (جیب العمیل) ناویان ئەبردن، ستایشی حزبی بەعس و دەسکەوتەکانیان ئەکرد و پێیان وابوو حزبی بەعس عێراق بەرەو سۆسیالیزم ئەبات. دوای ڕێکەوتننامەی ١١ی ئازاری ١٩٧٠ و چورا ساڵ نەشەڕ نەئاشتی لە کوردستانا، لە ئەنجامی مل نەدانی حکومەتی عێراق بۆ مافەکانی کورد و داننەنان پێیاداندا لە نیسانی ١٩٧٤ەوە شەڕ بەگەرمی لە کوردستانا دەستی پێکردەوە. نزیکەی هەموو کوردی باشور لەژیر ئاڵای بارزنییا کۆبونەوەو دژی ڕژێمی بەعس وەستان، تەنانەت "قیادەی مەرکەزی حزبی شیوعی عێراق"یش ئەو باڵەی کە لە "حشع" جیابووبووەوە، جگە لە "هەرێمی کوردستانی حیزبی شیوعی عێراق" و ژمارەیەکی کەمی کورد نەبێ لەپاڵ شۆڕشا نەبوون. کەسێکی ئەوتۆ هاوکاری بەعسی نەئەکرد، شەڕی ئەمجارە لەچاو قۆناغەکانی پێشووا لە هەمووکات گەرمتر و سەخت تر بوو. پشتیوانی کوردیش لەشۆڕشەکەیا لەچاو قۆناغەکانی پێشووترا لە هەموو کات فراوانتر بوو، سەدان هەزار کەس چوونە ناو ڕیزی شۆڕشەکەوە، لەوانە سەدان ئەفسەر، مامۆستای زانکۆو قوتابخانەکان، ئەندازیار، پزیشک، پارێزەر، پلە باڵاو....هتد شۆڕش فەشەلی هێناو تاوانەکەی کرا بە ملی ڕێکەوتنامەی جەزائیرا، کە لە ڕاستییا ئەو ڕێکەوتنەی نێوان سەدام حسێن و شای ئێران تاکە هۆکاری نسکۆی شۆڕشەکە نەبوو بەڵکو ئەوە دیارترینی بوو بەڵام هۆکار و مخۆرکەی ناوخۆ ئەو پەتایە بوو کە شۆڕشی لەبنەوە هەڵەتەکان و دەمار دەمار ئەیبڕی. مەخابن ئێستاش ئەو مخۆرکە ناوخۆیە دەماری حوکمڕانی کورد ئەبڕێتەوە. سەرکردایەتی شۆڕشی ئەیلول لەگەڵ ئەوەشا کە جەماوەرێکی فراوانی هەبوو، بەڵام هەروەک بزوتنەوە کوردایەتییە چەکدارەکانی پێش خۆی پێگەیەکی چینایەتی خێڵەکی پێوە دیاربوو، مەخابن ئێستاش وایە چینایەتی و خێڵەکی و بنەماڵە و خێزان و تاک پێگەی دیاری حیزب و دەسەڵات و حکومەتیشە. بەدرێژای تەمەنی چورادە ساڵەی شۆڕش، پارتی لەبواری ڕێکخستن و پەروەردەکردنی کادرا سەرکەوتوو نەبوو هەروەک چۆن خۆی بەهیچ تیۆرێکی کۆمەڵایەتییەوە نەبەستبۆوە و تا ڕادەیەکی زۆر پراگماتی بوو، مەخابن ئێستاش لەناو کۆی حیزبەکانی باشورا هەروایە. کەم و کوڕی ڕۆشنبیری و تێگەیشتن لە سیاسەت لای زۆربەی کادرەکان دیاردەیەکی ئاشکرا بوو، تەنانەت نزمی ئاستی ڕۆشنبیری لەنێو ڕیزەکانی شۆڕشا هیچ جۆرە خۆراکێکی ڕوناکبیری لەنێوانا نەمابوو، و شۆڕش لەبواری ڕێکخستن و کلتورییا هەڵوەشابۆوە و خۆشیان درکیان بەم ڕاستییە کردبوو. مەخابن ئێستاش نەک هەروایە بەڵکو حیزب خۆی هاندەر و پاڵپشتە تا سوپایەک لە کادێری ناوشیارو کۆیلە و مووچەخۆری بێبەرهەم دروست بکات تا لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانەوە هێرش بکەنە سەر هەر کەس و ڕێکخراوێک کە قسە لە بەرژەوەندی گشتی و دژ بە بەرژەوەندی تایبەتی حیزب و بنەماڵە و سەرکردەکانیان بکەن. بارزانی باوک هەر لە دامەزرانی پارتییەوە سەرۆکی پ.د.ک بوو بەلام باوەڕی بە میکانیزمی کاری حیزب و دەسەڵات شۆڕکردنەوە بۆ خوارەوە نەبوو، ئەیویست خۆی کۆنترۆڵی تەواوی حیزب بکات بەڵام پاش بەیانی ئازاری ١٩٧٠ کە ئیدی حیزب ڕۆڵی بەرچاوی بینی و جڵەوی کارەکانی گرتەدەست، بۆ پاراستنی دەسەڵاتی خۆی هەردوو کوڕەکەی ئدریس و مەسعود بارزانی هێنایە ناو حیزب و کران بە ئەندامی مەکتەب سیاسی، ئیتر لە دوای ئەمەوە تا ئێستاش ئەمە بووە بە کلتور بۆ هەموو حیزب و سەرکردەکان کە تاکە خەون و خەیاڵیان بووە بەوەی کە کوڕو برا و کەسەکانی خۆیان بێنە پێشەوە و ببن بە شوێنگرەوەی خۆیان. سەبارەت بە سەردەمی شۆڕشی ئەیلول کاک مەسعود باش بۆی چووە کە ووتوویەتی "نابێ گلەیی لە پرۆگرام و پەیڕەوی ناوخۆی پارتی بکەین، بەڵکو ئەبێ گلەیی لە خۆمان بکەین چونکە ئەو پرۆگرام و پەیڕەوە جێبەجێ نەئەکرا". مەخابن ئێستاش هەروایە کۆی حیزبەکان پەیڕەو پرۆگرامی باشیان هەیە بەڵام تەنها نوسراوە و پەیڕەو ناکرێ، کۆمەڵێ حیزبی سۆسیال دیموکراتی چەکدار و دیموکراتی دیکتاتۆرو لیبڕاڵی ئاژاوەچی و چەپی سەرمایەدار و دینداری بێ دین و مۆدێنخوازی کۆنەپەرست...هتد بوونی هەیە. سامانی وەستا بەکر
مەحموود یاسین كوردی -بەریتانیا ساڵێك بە سەر سوێندخواردنی نێچیرڤان بارزانی وەكو سەرۆكی هەرێمی كوردستان تێدەپەڕێت، عورف وایە دوای تێپەڕینی 100 رۆژ بە سەر دەستبەكاربوونی هەر سەرۆك و حكومەتێك هەڵسەنگاندن و وردبینی بۆ كارەكانی دەكرێ لەمەیان هەرێمی كوردستان لە دەرەوەی ئەو عورفەیە بەو پێییە ئەزموونە سیاسییەكە ئاسان نییە هاوشێوەكەی لە نێو كۆی سیستەمە سیاسییەكانی جیهان بدۆزریتەوە. "سەرۆكایەتییەك بە نابەدڵی" هەڵبەتە كاراكردنەوەی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان بە خواست و بڕیاری كاك مەسعود بارزانی جگە لەوەی بۆ لایەنەكان چاوەڕوان نەكراو بوو بە هەمان شێوە بۆ خودی سەرۆك نێچیرڤان بارزانی موفاجەئە بوو خوشی لە لای كەسە نزیكەكانی ئەوەی باسكردووە كە چاوەڕی نەبوو"مام"ی ئەو كارەی لەگەڵ بكات هەر ئەو موفاجەئەیەش بوو كە داوای لێبوردنی لە قوباد تاڵەبانی پێكرد، چونكە پەسەندكردنی دەرەنجامی هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی كوردستان بە رێككەوتنی (سەرۆكوەزیرانی پێشوو و جێگرەكەی )بوو كە حكومەت بەبێ كێشە دروستدەكرێتەوە تێكچوونی هاوسەنگی كورسییەكان بە هۆی تەزویرو فێڵی تیمی پارتی لە كۆمسیۆن و هێنانە پێشەوەی بابەتی جنسیەو نفوس كاریگەری نابێ هەر بۆیە پێچەوانەی وتەبێژی یەكێتی كە لە بەغداوە پەسەندكردنی دەرنجامی هەڵبژاردنەكانی رەتكردەوە قوباد تاڵەبانی لە كەناڵی رووداو بە جیاوازترو نەرمتر قسەی كرد رەتكردنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنی رەتكردەوە. ئەم قسانەی سەرەوە وەكو دەروازەیەكە بۆ تێگەیشتن لەوەی نێچیرڤان بارزانی هیچ لەگەڵ كاراكردنەوەی سەرۆكایەتی هەرێم و درووخستنەوەی لە سەرۆكایەتی حكومەت خۆشحاڵ نەبوو، بەڵكو كاراكردنەوەی سەرۆكایەتی پەیوەست بوو بە توڕەی بارزانی لە شكستی كاندیدەكەی بۆ سەرۆكایەتی كۆماری عێراق. نێچیرڤان بارزانی،پێی وابوو ئەمە پاداشتێكی خراپی مام و ئامۆزایەتی، چونكە ئەو ز‌وربەی پردە رووخاوەكانی دوای لە دوای ریفراندۆم دروستكردەوە لە كاتێكدا عەرابی ریفراندۆم بە پێی قسەی رۆژنامەی واشتن پۆست مەسروور بارزانی بوو هەر ئەوانیش باسی پشتیوانی 36 دەوڵەتیان دەكرد كەچی ئەنجامەكە بەو شێوەیە بوو كە بینیمان. "دەستپێكێی خراپ" لە یەكەم هەنگاوی كاراكردنەوەی سەرۆكایەتی هەرێم گورجێكی گەورە بەر نێچیرڤان بارزانی كەوت كاتێك پارتی ئامادە نەبوو پرسی هەڵبژاردنی پارێزگاری كەركووك لەگەڵ دەنگدان بە سەرۆكی هەرێم بە یەكەوە ئەنجامبدا، بیگومان پارتی بەبێ یەكێتی بە هاوكاری گۆڕان سەرۆكی هەڵبژارد ئەمەش یەكەم لێدان بوو لە شكۆی نێچیرڤان بارزانی چونكە ئەو دەیویست سەرۆكی هەمووان یاخود زۆرینە بێت دەنگی 21 كورسییەكەی یەكێتی لە رووی مەعنەوی سیاسی بۆ سەرۆك گرنگ بوو بەڵام هەڵەی یەكێتی و ئیشكردنی ئاراستەیەكی نێو پارتی وایكرد نێچیرڤان بارزانی دەنگی زۆرینەی رەها بە دەست نەهێنی و یەكێتی بایكۆتی دانیشتنەكە بكات، كەچی یەكێتی ئەوەندە ناحەكیم بوو بۆ دەنگدان بە مەسروور بارزانی چووە دانیشتنی پەرلەمان كەچی بۆ دۆستەكەی خۆیان نەچوو!. "سەرۆكێكی بێ دەسەڵاتكراو" دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم بە پێی یاسا روونە لە هەمووی گرنگتر نوێنەرایەتی كردنی هەرێمی كوردستانە لە دەرەوە لەم بوارەش لە ماوەی ساڵی رابردوو ئەو رۆڵەی سەرۆك لە لایەن سەرۆكوەزیران بچووكراوەتەوە. بە تایبەت لە بەشداریكردن سەرۆكی حكومەت لە كۆنفرانسی ئاسایشی میوشین لە ساڵی رابردوو لە كاتێدا ساڵانی رابردوو سەرۆكی هەرێمی كوردستان بەشدار دەبوو ئەمەش وایكرد نێچیرڤان بارزانی سەرەرای داوەتكردنی بەڵام بەشداری ئەو كۆنفرانسەی نەكرد. لە كاتێكدا ساڵانی پێشوو داوەتی فەرمی بۆ نێچیرڤان بارزانی هاتبوو وەكو سەرۆكی حكومەت بەڵام لە بەر مامی كە سەرۆكی هەرێم بوو بەشداری نەدەكرد بە تایبەت لە پرسی شەڕی داعش و سەركردایەتی پێشمەرگە نەیدەویست لە رۆڵ و پێگەی ئەو كەم بكاتەوە. لە لایەكی دیكەوە لە فستیڤاڵی ساڵانەی فۆڕمۆلا وەن لە ئیمارات كە بۆنەیەكی وەرزشییە بە تامی سیاسی سەرۆكی حكومەت هاوسەفەری سەرۆكی هەرێم بوو، بەڵام ساڵانی رابردوو تەنیا سەرۆكی هەرێم بەشداری دەكرد ئەمەش وایكرد تابلۆكە لە سەردانێكی خێزانی بچێ نەك سیاسی و دیبلۆماسی. ئەنجوومەنی ئاسایش سەر بە كێیە؟ ئەنجوومەنی ئاسایش یەكێكە لەو دامەزراوانەی بە پێی یاسای ژمارە (4) ساڵی 2011 سەر بە سەرۆكی هەرێمی كوردستانە، كەچی لەوەتەی نێچیرڤان بارزانی بووتە سەرۆك ئەو دامەزراوەیە لە رووی عەمەلەییەوە گواستراوەتەوە سەر نووسینگەی سەرۆكی حكومەت نەك سەرۆكایەتی حكومەت، تەنانەت لە گۆڕینی بەرپرسی ئاژانسی پاراستن كە یەكێكە لە دەزگاكانی ئەو ئەنجوومەنە هیچ پرس و را بە سەرۆكی هەرێم نەكراوە بەڵكو سەرۆكی پارتی بە بڕیاری حیزبی گۆڕانكاری لەو شوێنە كرد. پرسیارێكی مەنتیقی دێتە پێشەوە بۆ لە سەردەمی كاك مەسعود بارزانی ئەنجوومەنی ئاسایش سەر بە سەرۆكی هەرێم بۆ لە سەردەمی نێچیرڤان بارزانی سەر بە سەرۆكی حكومەتە خۆ یاساكە هەموارنەكراوە. "فەرماندەی گشتی بەبێ پێشمەرگە" سەرۆك بە پێی یاسا رەمزی یەكگرتووی خاك و سیستەمی سیاسییەكەیە لەپەیامی سوێندخواردنی نێچیرڤان بارزانی بەڵێنیدا كە سەرۆكایەتی دەكاتە چەتری كۆكردنەوەی سەرجەم لایەنە كوردستانییەكان، لە رووی عەمەلییەوە هەوڵدرا لە سەر هەندێك پرس و بابەت پارتی، یەكێتی و گۆڕان و ئیسلامییەكان جگە لە (جوڵانەوەی نەوەی نوێ) یەك هەڵوێستی هەبێ. لە یاسای سەرۆكایەتی ئاماژە بەوەكراوە كە سەرۆكی هەرێم فەرماندەی گشتی هێزی پێشمەرگەیە بەڵام لە جولاندنی هێز لە ناوچەی زینی و ورتی بەبێ ئاگاداری و هەمەئاهەنگی سەرۆك كرابوو، دوای گەورە بوونی قەیرانە و مەترسی دروستبوونی گرژی سەربازی بە هۆی لێدوانە تووندەكانی سەرۆكی حكومەت و مەكتەبی سیاسی و هاوسەرۆكایەنی یەكێتی ئینجا كێشەكە بۆ سەرۆكایەتی هەرێم رادەستكرا. پرسی ناكۆكی و جولاندنی هێز لە زینی و وەرتێ هەموو هەوڵ و دەستپێشخەرییەكانی سەرۆكی هەرێم لە بارچوو، بۆ نموونە مەكتەبی سیاسی یەكێتی لە بەیاننامەیەك داوایان لە نێچیرڤان بارزانی كرد وەكو سەرۆكی هەرێم پاشەكشە بە هێزەكان لە زینی و وەرتێ بكات تەنیا ئاسایشی خۆجێی كۆنترۆڵی ناوچەكە بكەن، هێشتا سەرۆكی هەرێم وەڵامی داواكەی نەدابووە سەرۆكی حكومەت لە 17/4/2020 روونكردنەوەیەكی بڵاوكردەوە گوتی:" ئەوەی روودەدات یاخی بوونی تاقمێكە بەرامبەر حكومەت"، ئەمەش وایكرد بۆ یەكەمجار تیمێكی نێو حكومەت بەیاننامەو روونكردنەوە دژی خودی سەرۆكی حكومەت بنووسن. لە كاتێكدا جولاندنی هێزی پێشمەرگە دەبێ بە ئاگاداری و رەزامەندنی خودی سەرۆكی هەرێم بێت وەكو فەرماندەی گشتی هێزی پێشمەرگە، نە لە جولاندنی هێز حساب بۆ سەرۆكی هەرێم كرا نە لە چارەسەركردنی قەیرانەكە كە مەكتەبی سیاسی یەكێتی داوایكرد بوو دەرفەت بە سەرۆك درا. بارەگای بارزانی بەرامبەر سەرۆكایەتی هەرێم بۆ مێژوو دەبێ بگوترێت جیاوازییەكی زۆر لە نێوان گوتاری سەرۆكی هەرێم و حكومەت هەیە لە بەشداری پێكردنی لایەنە سیاسییەكان لە بڕیاری سیاسی و یەكخستنی گوتاری سیاسی، نێچیرڤان بارزانی دژی دوو ئیدارەی مەقولە ناشازەكەی بەشێك لە پارتییەكانە كە كاتێك قەیرانێك دروست دەبێ دەڵێن ئێوە لە ماڵی خۆتان ئێمەش لە ماڵی خۆمان!. لە كۆنگرە رۆژنامەوانییەكەی رۆژی بە ئەنقسەت بە گاڵتەو بێ نرخكردنەوەی باسی لە دوو ئیدارەی كرد و گوتی:" نابێتە دوو ئیدارەی بەڵكو دەبێتە سفڕ ئیدارە". بە كورتییەكەی سەرۆك دوو ئەركی سەرەكی هەیە یەكەم نوێنەرایەتی و یەكخستنی گوتاری هەرێمی كوردستان لەگەڵ فەرماندەی و ئیدارەكردنی هێزی پێشمەرگەو ئەنجوومەنی ئاسایش لە هەر دوو بوارەكە رێگری و بەربەستی زۆری بۆ دروستبووە لە ماوەی ئەو ساڵە ئەمەش زیاتر پەیوەندی بە بارەگای بارزانی و خودی سەرۆكی حكومەتەوە هەیە ئینجا لایەنەكانی دیكە. سەرۆكایەتی هەرێم وەكو بارەگای حیزب سەرەرای بەربەستەكانی بەردەم نێچیرڤان بارزانی لە كارەكانی بەڵام لە هەمان كاتدا بیركردنەوە و شێوازی تەقلیدی ئیشكردنی ئەویش بەربەستە لە بەردەم پێشكەوتنی سەرۆكایەتی هەرێم، ئەو دامەزراوە بووتە شوێنی تۆراوەكانی نێو پارتی و پەراوێزخراوەكانی كابینەی پێشوو، نێچیرڤان بارزانی هەرچی مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتیی پارتی و خەڵكی پارتییە لەو دەزگایە كۆیكردووتەوە لە كاتێكدا ئەو دامەزراوەیە موڵكی گەلە و دەبێ هەموو رەنگەكان بە پێی لێهاتووی و پسپۆری شوێنیان ببێتەوە، جگە لە بەرێزان مستەفای سەید قادرو شێخ جەعفەر مستەفا ستافی نووسینگەكانیان ئەوانی دیكە هەر لە پاسەوانەوە بگرە هەموو پارتییە جگە لە بەرێز فەوزی هەریری كە سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتییە هەر یەك لە بەرێزان (كەریم شنگالی، جەعفەر ئیبراهیم، نەوزاد هادی و دڵشاد شەهاب) كە مەكتەب سیاسی و سەركردایەتی پارتین سەرۆكایەتی هەرێمیان كۆنترۆڵكردووە.
.gif)
ئارام سەعید ئەوەی وادەکات سیاسیەک یان حزبێک بەهێزتر دەرکەوێت لەوانی تر سەرەرای هێز، ئەو گوتارەیە کە سەرکردەکەی پێشکەشی دەکات، ئەو لۆژیکەی قسەی پێدەکات، بۆئەوەی بەسەر هاوڕێ سیاسیەکانیدا سەرکەوتو بێت پێویستی بە توانا وکارامەیی هەیە لەگوتارداندا،کە بتوانێت سەرنجی جەماوەر رابکێشێت، بۆ ئەوەی گوتار و قسەکانی ئیلهام بەخش بێت پێویستی بەدروستکردنی وێنەیەکی پڕسەرنج و دڵڕفێنە، وەهم و خەونی گەورە، ئەبێت دوژمن بۆ گەل دروست بکات ونیشانی بدات شەری ئەو دوژمنە دەکات. زۆرکات جەماوەریش لەزەت لەو درۆیانە دەبینێت کە سیاسیەکان بەشێوەیەکی جوان دەیهۆننەوە و دەیکەن، ئەوانیش بۆیە بەردەوامن لە درۆکردن و سەرنج راکێشانیان چونکە گوێیان لێدەگیرێت هەست دەکەن کە بەرامبەرەکانیان چێژ دەبینن لەو درۆیانە. رەنگە خەڵکیش زیاتر حەز بە گوێگرتنی درۆ بکەن چونکە رێگایەکی ئاسان و ئەفسوناویە وئاسانە، حەقیقەت رێگایەکی سەختە ومەرج نیە هەموو کەس حەز بە گوێگرتنی بکات، تەنانەت هەواڵێکی درۆ زۆر خێراتر لە هەواڵی راست بڵاو دەبێتەوە. مەبەست لە درۆش بەشێکی دروستکردنی ترس و بێزاریە، یان دروستکردنی سەرسوڕمان کەئەمەش تیۆری پیلانگێڕی زیاتر بەهێز دەکات و بۆچونە زانستیەکان دوور دەخاتەوە، وەک ئامرازێکی گرنگیش وایە بەدەست سیاسیە ستەمکارەکانەوە بۆ دروستکردنی ترس و ئاشوب نانەوە لەناو کۆمەڵگەدا بۆدروستکردنی دوژمن. قۆناغی یەکەم دروستکردنی ترسە لە دوژمن، ئەوکات مرۆڤ بیر لەبەرگری دەکاتەوە لەو دوژمنەی لێی دەترسیت، لەم ساتە وەختەدا کە سیاسیەک دێت دەڵیت دەبێت ئەو دوژمنە بروخێنین، تەقەی لێ بکەن، بۆ سیاسیی ئەوە ئاسانترە بۆ خەڵک بروا بکات و دوای ئەو سیاسیە بکەویت کە دەیەوێت دوژمن لەناوبەریت! بەڵام ئایا ئەو دوژمنە؟ یان تەنها بژاردە ئەوەیە کە تەقەی لێ بکرێت؟ یان وەک ئێلیزەر یودکۆڤسکی نوسەر لە وتارێکیدا دەپرسیت، "ئایا دوژمنەکەت دڕندەیە؟" لە ساڵانی رابردودا نمونەی شەر و دوژمن زۆرە، شەر لەگەڵ بەغدا، شکست، رێکەوتن، جیابونەوەی مەلایی و جەلالی، شەڕی ناوخۆ، شەڕی ئیسلامیەکان، شەڕ لەگەڵ پەکەکە، پاشان ٣١ ی ئاب، ریفراندۆم، ١٦ی ئۆکتۆبەر... هتد. لەهەموو ئەمانەدا دوژمنێک هەبوو کە دەیانوت دەبێت لەناوی بەرین، هەریەکەیان لای خۆیەوە پاساوی دەهێنایەوەو ئامادەکاری دەکرد و شەڕ هەڵدەگیرسا. یەکێک لەو نمونانە ریفراندۆم بوو، پارتی و ئەوانەی لەگەڵ ریفراندۆم بوون وێنەیەکیان دروستکردبوو کە دوژمنێک هەیە دەبێت لێی جیابینەوە، کاتی ئەوە هاتوە سەربەخۆ بین، بەڵێنیشیان دابوو کە دەوڵەتەکەیان دروستکرد ئەوانەش شاربەدەرکەن کە دژی ئەو ریفراندۆمە وەستابونەوە. دواتر شەر هەڵگیرسا و یەکێتی لە ١٦ ی ئۆکتۆبەر بە رێکەوتن لەگەڵ بەغدا کۆتایی بەشەڕ هێنا، ئێستا پارتی بە ١٦ ی ئۆکتۆبەر دەڵێت خیانەت. ئەوانە کامیان دوژمنن؟؟ کامیان خیانەتە؟ کامیان دڕندە بوون؟ لە پاش ٣١ی ئاب کە یەکیتی بە خیانەتی ناودەبات، هەر خۆیان لەگەڵ پارتی ریکەوتنامەی ستراتیژیان ئیمزاکرد، لە دوای ١٦ ی ئۆکتۆبەر کە پارتی بە خیانەتی ژمارەیەک سەرکردەی یەکێتی ناودەبات ، ریفراندۆمچیەکان لەگەل بەغدا رێک کەوتنەوەو پۆستی سیادیان وەرگرت بە هاوپەیمانی لەگەڵ یەکێتی، بۆ بودجەو موچەی هەرێم پشت بەو دوژمنە دەبەستن، ئەی کوان ئەو دوژمنانەی ساڵانێک هاوڵاتی و مرۆڤی ئەم وڵاتە بۆی بوە سوتەمەنی؟ دەیان نمونەی تر هەن لەسەر ئەو دوژمنانەی کە بەناوی کوردایەتیەوە دروستکراون و ئێستا دۆستی گەورەشن نەک دوژمن. زۆربەی ئەو دوژمنانەش ئەگەر بیرکردنەوەیەکی ستراتیژی و ئەقڵانی هەبوایە دەکرا بە غەیری شەر بژاردەی تر هەبوایە و لەرێگەی گفتوگۆوە زۆری چارەسەر بکرایە، بەڵام بەرژەوەندی ئەوکاتی هێزێکی سیاسی وای خواستوە بە شەڕ ئەوکارە بکرێت. ئەوەی جێی داخیشە ئەوەیە پاش کۆتایی هاتنی ئەوشەرانە سیاسیەکان لە بیرەوەریەکانیاندا لەدوای چەند ساڵێک دەنوسن کە ئەوشەڕە هەڵەبوە و نەدەبوایە بمانکردایە. بەرێکەوتن و سازشکردنەکانیش دەڵین سیاسەت وا دەخوازیت. جاران جیاکردنەوەی درۆ لە راستیی ئاسانتر بوو بەڵام ئێستا و لە سایەی سۆشیال میدیا و بەکارهێنانی بەرفراوانی ئینتەرنیت وژمارەیەکی زۆری کەناڵی فەزایی و ناوخۆیی و دیجیتاڵ میدیا، تەوژمی گەورە لەسەر هەر روداویک دروست دەبێت کە درۆ و راستیی بە ئاسانی لەیەک جیاناکرێتەوە. ئێستاش تازەترین دوژمن کورۆنایە کە ئیتر ئەبێت بەرگری بکەین و روبەروی ببینەوە.... کە بێگومان دوژمنە و دەبێت خۆپارێزی بکەین، سیاسیەک دەڵێ فشەیە، یەکێکی تر ئەڵی وەزعەکە لەدەست دەرچوو فریا کەون، یەکێک ئەلی کۆنترۆڵکرا... کەڕاستیەکەی ئەوەیە لەبەر شەرو کاولکاری ساڵانی رابردوو، بەهەدەردانی سامان و گەندەڵیی بەرفراوان نەیانتوانیوە سیستمیکی تەندروستی باش دروست بکەن توانای روبەروبونەوەی ئەو قەیرانەی هەبێت وەک هەموو بوارەکانی تر، دان بەو راستیەدا نانێن....
عەبدولڕەحمان رەزگەیی دروستکردنی حەکایەت و وەھم دیارترین خەسڵەتی دەسەڵاتە خۆسەپێن و گەندەڵەکان، کە بۆ درێژەدان بە دەسەڵاتی خۆیان کۆمەڵێک وەھمی کاتی و درێژمەودا بۆ خەڵک دروستدەکەن، دەسەڵاتە دیکتاتۆرەکان ناتوانن لەو وڵاتانەدا بمێننەوە کە خاوەن گەلێکی ھۆشیارن، چونکە گەلی ھۆشیار ناتواندرێت بەوەھم فریوبدرێت، ھەربۆیەش تەمەن درێژی دەسەڵاتی دیکتاتۆر دەکەوێتە سەر ئاستی ھۆشیاری گەل. لەوەتای حوکمی کوردی ھەیە تاکی کورد گوێی لەم ڕستانەیە، خۆشگوزەرانی، دەوڵەتی کوردی، ھەلی کار، ئەمنیەتی قەومیمان لە مەترسیدایە و عێڕاق دوژمنە، بێ ئەوەی ھیچ کام لەمانە ڕاستبن، سەیرنیە دەسەڵات ئەمانە بەگوێی خەڵکدابدات بۆمانەوەی خۆی، سەیر ئەوەیە دوای 30 ساڵ حکومڕانی تا ئێستاش خەڵک پێیان باوەڕبکات. دەبێت خەڵک وەھم بناسێت و نەگەوجێنرێت، لە ھەر وڵاتیێکد دوژمنی دەستکرد پەیداکرا، حەکایەتی بۆشی نەتەوی، دینی، چاکسازی، بەڵێنی پڕۆژەی گەورە و دروشمی خەتەر لەسەر ئەمنیەتی قەومی بونە ڕۆژەڤ ئەوکات دەبێت بزانیت لەپشت ئەم سلۆگان و حەکایەتە فڕێدراوانەوە دنیایەک تاڵانکاری، احتکار، داڕمانی مۆڕاڵی سیاسی و مافیاگەری ھەیە، کە سەرجەمی ئەمانە بە ھەژاری خەڵک، نەمانی ئازادی، نەمانی دادپەروەری و داڕمانی کۆمەڵایەتی کۆتایی دێت. لەمێژوودا و لە ئێستاشدا زۆر دەسەڵاتی دیکتاتۆری وەھم وەک کاریگەرترین میکانیزم بەکاردێنن بۆ خەپاندنی خەڵک و درێژەدان بە ژیانی سیاسی خۆیان، دەسەڵاتدارانی ئێران لە ساڵی 1979 وە، دەڵێن گەلی ئێران خۆڕاگرە، ئابوری ئێران بەھێزە و دەرفەتی کار زیاتردەکەین و بە وەھمی ئاینی شیعە مەزھەب، خەتەر لەسەر ئەمنیەتی قەومی لەلایەن ئەمریکا و ئیسڕایلەوە خەڵک فریودەدەن، بە دروشمی (مرگ بر ئەمریکا و مرگ بر ئیسڕایل) گەلانی ئێران دەچەوسێننەوە، خۆشیان لەوپەڕی ئاستی گوزەراندان، ئێستا لە ئێران خەڵک لە خراپترین دۆخی ئابوری کۆمەڵایەتیدان، ئازادی سیاسی نیە، دادپەروەری نیە، ھەژاری لە بەرزترین ئاستدایە، لە ساڵی 1979 وە کە نزیکەی نیوسەدەیە خەڵکی ئێران باجی وەھم و سیاسەتی دیکتاتۆری دەسەڵاتدارانی وڵاتەکەیان دەدەن. لە کوردستانیش بەھەمان شێوە چەندین ساڵە بە دروشمی بۆشی نەتەوەیی، بەڵێنی خوشگوزەرانی، ڕەخساندنی ھەلی کار، چاکسازی، خەتەر لەسەر ئەمنیەتی قەومی و دانانی عێڕاق بە دوژمن خەڵک فریودەدرێت، ئەم وەھمە دروستکراوە وایکردوە چەندین ساڵە کۆمەڵێک گەندەڵ و دیکتاتۆرمان لێ ببێت بە مەرجەع و سەرکردەی نەتەوەیی، لەکاتێکدا ئەوان خۆیان خێزان و دەوروبەریان لە بەرزترین ئاستی ڕەفاھیەتدان، خەڵکیش لە خراپترین ئاستی گوزەراندایە، لە کاتێکدا نەعێڕاق دوژمنە و نە خەتەریش لەسەر ئەمنیەتی قەومی ھەیە، نە دەرفەتی کار ھەیە و نەخۆشگوزەرانی، ئەوانەی کە ئەوان وەک دوژمن بە ئێمەیان دەناسێنن، لەگەڵیان لەسەر دەستکەوت و پۆست و پارە ڕێکدەکەون و ژیانی خەڵکیش ھەر رۆژ خراپتردەبێت، پێویستە خەڵک لەوە تێبگات دەسەڵاتی سەردەست، دیکتاتۆر و گەندەڵ ھیچ کات خزمەت، چاکسازی، دیمۆکراسی و دادپەروەری ناکاتە ھۆکار بۆمانەوە لەسەر کورسی دەسەڵات، ئەوەی بەکاری دێنێت بۆ درێژەدان بە ژیانی سیاسی خۆی تەنھا دروستکردنی وەھمە بۆ خەڵک.
.gif)
هیوا سەید سەلیم لە پەیوەندەیەکی تەلەفۆنیدا کە لە نێوانی ترەمپ و ئەردۆغان ئەنجامدراوە، ئەردۆغان بە سەرۆکی ئەمەریکا دەڵێت: ( ئەوەی ئێستا لە ئەمەریکا روودەدات دەستی رێکخراوی Antifa لە پشتە کە بە هەزاران کەسیان لە لایەن یەپەگە و پەکەکە مەشق پێکراوە) بەر لەوەی شیکاری بۆ قسەکانی ئەردۆغان بکەین، وا پێویست دەکات چەند زانیاریەک لەسەر رێکخراوی ئەنتیفا بخەینەروو، ئینجا تێدەگەین ئامانجی ئەردۆغان لەو قسانەی چی بووە. ئەنتیفا رێکخراوێکی چەپی دژ بە سەرمایەداری و راسیزمە، و ناوەکەیان کورتکراوەی Anti Fascism واتا دژ بە فاشیزم. ئەو رێکخراوە لەسەر ئاستی جیهان کاری نهێنی دەکەن و هیچ کەسێک بە ئاشکرا سەرکردایەتیان ناکات، مێژووی درووست بوونیان دیار نیە، بەڵام کەسانێک ئەو رەوتە دەگێڕنەوە بۆ سەردەمی سەرهەڵدانی نازیەکان لە جەنگی جیهانی یەکەم. ساڵی ١٩٩٩ رێکخراوی ئەنتیفا وەک رەوتێکی ناڕازی لەبەرامبەر کارەکانی رێکخراوی بازرگانی جیهانی لە سیتاڵ رژانە سەر شەقامەکان، ئەوان بڕوایان بە کاری توندڕەوانە هەیە بەڵام نەگاتە ئاستی کوشتنی مرۆڤەکان. بەشێکیان خۆیان بە درێژەپێدەری ئەو رەوتە دەزانن کە لە ئەورپا و ئەمەریکا دژ بە دەسەڵاتی نازیەت و فاشیەت و رەگەزپەرستی سەریهەڵدا، ئەندامەکانیان لە کاتی چالاکیەکانیان جلی ڕەش دەپۆشن و دەمووچاویان بە دەمامک دادەپۆشن. لە ئەمەریکا دوای کوشتنی جۆرج فلۆیدی رەش پێست، لە لایەن پۆلیسێکەوە، ئەو رێکخراوە پێشەنگایەتی بزووتنەوەیەکی ناڕەزایی گەورەیان گرتە دەست، و خەریکە چالاکیەکانیان زۆربەی ویلایەتەکانی ئەمەریکا دەگرێتەوە. هەروەها خەریکە لەسەر ئاستی ئەوروپاش بۆ دژایەتی راسیزم و پڕۆتسۆکردنی کوشتنی جۆرج فلۆید دەنگی ناڕەزایی رێکخراوەکانی دژ بە راسیزم بەرزدەبێتەوە. رەجەب تەیب ئەردۆغان، وەک تورکێکی نەژادپەرست و هەڵگری بیروباوەڕێکی فاشیزم، بە تایبەت بەرامبەر بە نەتەوەی کورد، لەو پەیوەندیە تەلەفۆنیەی کە لەگەڵ ترمپ ئەنجامی دەدات، وای نیشان دەدات کە هەنگی لە دار دۆزیوەتەوە، دێت ئۆباڵی ئەو ناڕەزاییانەی ئەمەریکا دەخاتە ئەستۆی هەریەک لە یەپەگە و پەکەکە. ئاخر بێ بنەما نیە کە دەوترێت ئەردۆغان تووشی فۆبیای کورد بووە، ئەگینا ترەمپ لە هەموو لایەک ئەو راستیە باشتر دەزانێت کە هۆکاری ئەوەی لە ئەمەریکا روودەدات چیە؟ بۆیە هیج پێویست ناکات ئەردۆغانی نەتەوەپەرست تەگبیر بۆ سەرۆکی ئەمەریکا بکات. ئەردۆغان کە لەسایەی دەسەڵاتی پارتەکەی، تورکیای کردۆتە زیندانێکی گەورە، ترسی گەورەی لەوەیە کە باهۆزی دژ بە فاشیەت بگاتە ولاتەکەی، و چیتر لێی قەبووڵ نەکرێت لەسەر گوێگرتن لە گۆرانی کوردی گەنجێکی وەک باریش بکوژرێت، بۆیە ویستوویەتی وا نیشانی ترەمپ بدات کە هەردووکیان قوربانین و( YPG و PKK و ANTIFA) ش جەلادەکەن.
سەردار قادر لەم زەمەنی وەیشومەیەدا تەنها ووشەكان دێن و ئەرۆن ،ووشەكان تەنها ووشەن و هیچی تر ، ئازارەكان وەك خۆیانن ، رۆژانە ئازاری نوێ ، زەمەنی كۆرۆنا زەمەنی ترس. زەمەنی وەیشومە، زەمەنی خەمی گشتی . زەمەنی گیرفانی بەتاڵی باوك ، زەمەنی دەست و نزای دایك بۆ رۆڵە كانیان . زەمەنی وەستانی دەنگ ، هەر رۆژەی هەواڵێك ، زەمەنی حەپەسانی دەم و چاوی هەموان . ئەم دەردە دونیا بەرەو كوێ ئەبات ، ئەو ژێر پردە كەی پر ئەبێتەوە لە ژاوە ژاو، ئەو ژێر دارە كەی كور كاڵی شار كۆ ئەكاتەوە ،ئەو دوكانانە كەی بێ ترس ئەكرێنەنەوە ؟؟ ئەم كۆرۆنایە دونیایەكی نوێ فەراهەم ئەكات و باس لە تان وپۆكەی ئەكرێت بەم شێوازە: *سیستەمی سیاسی نوێ ، سیستەمی فرە جەمسەر ئەبێت گۆرانكاری لە سیستەمی یەك جەمسەری روو ئەدات . *دونیا دونیای نوێ ی تەكەنۆلۆجیا ئەبێت وە زیاتر كۆ مپانیاكانی تەندروستی برەوی ئەبێت و كاری كۆمپانیاكان و دەوڵەتیش زیاتر كاری ئۆن لاین ئەبێت و كاری گەیاندن بە شێوازی دیلەڤەری دەبێتە بازاری گەورەی كاركردن . *سیستەمی سیاسی ئەكەوێتە دوای سیستەمی ئابووری واتە زاراوەی ئابووری ئەبێتە پێناسەی ژیانی هاووڵاتیان . * ووڵاتان بەرەو ووڵاتی داخراو ئەچێت ، دەركەوت ووڵاتە داخراوەكان كەمترین قوربانی كۆرۆنا بوون . * ئایین زیاتر بەرەو ریتمی تاكە كەسی ئەچێت و كۆبوونەوەی هاو ئیمانەكان كەم ئەبێتەوە . *زانیاری كۆكراوە لەسەر تاكەكان زیاتر ئەبێت و ئیتر دونیا ، دونیای ئازادی تاكە كەس نامێنێت و دەوڵەت زانیاری لەسەر تاكەكان بە مافی خۆی ئەزانێت . زۆر تان و پۆ باس ئەكرێت لە سەر ژیانی دوای كۆرۆنا ، كە زۆرینەی بابەتەكان وابەستەی جۆرێك لە هەست و لێكدانەوەی جیاوازی تاكەكانن. لە هەرێمی كوردستان چ باسە ؟؟ لەم قەیرانی كۆرۆنایەدا هەرێمی كوردستان ، قەیرانی سیاسی ، بژێوی ، قەیران لەگەڵ بەغداد ، قەیران لەگەڵ دەرەوەی خۆی ... زۆری تر لە قەیران ئەبینرێت هەرێمی كوردستان كێشەی موچەو بودجە زیا لە كاتەكانی تری پێوە دەركەوتووە ، حوكم رانی لە كوردستاندا قەیران بۆتە سیفەتی ناسراوای . لەم ستونەدا باس لە هۆكاری ئەو دۆخە ناكەم چونكە زۆر بابەت لەسەر ئەوە ووتراوە ،ئەوەی جێ ی پرسیارە چارەسەر چیە ؟؟ خەڵك لە بێ ئومێدیدا ئەژی ، مووچە بۆتە خەمی گەورە ، خزمەت گوزاری هیجرەتی كردووە ، دڵە راوكێ سیفەتی هەموانە ، ترس بە رووی هەموانەوە ئەبینرێت . لەم قەیرانی بودجەیەدا ئەبێت رێگە چارە چی بێت ؟؟ بە پێ ی ئامارەكانی كە بڵاو ئەكرێتەوە داهاتی نەوت بۆتە نزیكەی 30 ملێۆن دۆلار ، داهاتی تاوخۆ نزیكەی 60 ملێۆن دۆلار (كە نەبوونی شەفافیەت گومان لەسەر ئەم ژمارانە دروست ئەكات ) ، داهاتی كە دێت لە بەغدادەوە نزیكەی 400 ملیا ر دینارە . یارمەتیەكەی ئەمەریكاش هەیە ، ئایا كە كورت هێنان لە بوجەدا بەو شێوەیە بێت رێگە چارە چیە ؟؟ ئەوەی تا ئێستا باس لێوە ئەكرێت ، تەنیا پاشەكەوت و هەندێ هەوڵە بۆ چاكسازی كە بە داخەوە چاكسازی بۆتە زاراوەیەك كە هەموو قسەی لەسەر ئەكەن بێ ئەوەی هەنگاوی فیعلی بنرێت . تا ئێستا بەرنامەیەكی وورد و درشت و پلانێكی زانستی نەخراوەتە روو بۆ بە رێ كردنی ئەم قەیرانە . دەسەڵات و حوكم رانی تا ئێستا هەنگاوی جدی نەناوە بۆ دۆزینەوەی رێگە چارە !!! لەگەڵ بەغداد نەتوانراوە دان وسانەكان بگەنە دەر ئەنجام ، ناكۆكی نێوان ئامۆزاكانی كابینەی ئێستا و پێشوو بۆتە جێ سەرنجی هاووڵاتیان . گەر باس لە بوونی هەرێمی تر بكرێت بۆ ئەبێت وەك تاوان سەیر بكرێت ، لامەركەزێتی دارایی و كارگێری بۆ وەك جیابوونەوە سەیر بكرێت ، ئەوانەی داوای ئەكەن پێش باس كردنی ئەبێت سەراتا عوزر خوایی بێننەوە و بڵێن بۆ هەموو شارەكانەوە مەبەستمان شار چێتی نیە ؟؟؟؟ ئایا گەر باس لەوە بكرێت كە لامەركەزی ئەبێت بە یاسا لە پەرلەمانی كوردستان ، یاسای بۆ دەركرێت كە ئەزانرێت پارتی بە خۆیی و كۆتاكانەوە زۆرینەیە ، چاوەرێ ی ئەوەن ئەو یاسایە سەر بگرێت ؟؟؟؟ لە عێراقدا دەستور روون و ئاشكرایە كە رێگە ئەدات لەسەر ئاستی پارێزگایەك یان چەند پارێزگایەك هەرێمی نوێ دروست بكرێت ؟؟؟ دەست بردن بۆ ئەو رێگە چارەیە بۆ بە خیانەتی نیشتیمانی سەیر بكرێت ؟؟ ئەم بابەتە هی ئەوەیە زۆری لەسەر باس بكرێت و ببێتە بابەتی گشتی نەك تەنها وەك ناكۆكی و ململانێ ی نێوان یەكێتی و پارتی سەیر بكرێت . ئایا بەغداد فریاد رەسە ، ئایا بارودۆخی حوكم رانی لە عێراقدا هی ئەوەیە كە وەك هیوایەك سەیری بكەین ؟؟ ئایا ژیانی هاووڵاتیان لە شارەكانی تر لە عێراقدا بەو جۆرەیە كە ئێمەی هاوڵاتی وەك خەو بیبینین ؟؟ ئایا دەسەڵاتی كوردی بەدیلی جیاوازی پێ یە بۆ دەرچوون لەم قەیرانانە ؟؟ ئایا پاكێج دان بە حوكم رانی كوردی زەمەنی بە سەر نەچوو؟ هەموو ئەمانە پرسیارن كاتی ئەوە هاتووە بێ بەخشینەوەی تۆمەت بە دوای وەڵام دا وێڵ بین . میدیا جیاوازەكان حەقیەتی دەرگا بكەنەوە لەسەر ئەم بۆچوونە جیاوازانە و خەمی تاكەكان خەمی گشتی هەموومان بێت .
.gif)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
