زانا توفیق بەگ لە یادی دامەرزاندنی پارتی دا پەیامی سەرکردایەتی پارتی داوای سەرلەنوێ هەموارکردنی ڕێکەوتنێکی نوێ و جێبەجێکردنی بنەماکانی ڕێکەوتنەکەدەکات لەسەر بنەمای شەراکەتی حەقیقی سیاسی لە نێوان پارتی و یەکێتی دا. بە بڕوای من ئەم داوایەی پارتی لە ئێستادا هەڵەیەکی ستراتیژی گەورەیە کە پارتی بتوانێت هاوشانی رێکەوتنێکی ستراتیژی نوێ لەگەڵ یەکێتی دا مۆر بکا وە بتوانێت لەسەر خاڵە سەرەکێکانی تایبەتت بەدۆخی سیاسی و دارایی هەرێم هاوتەریب هەنگاو بنێن . ١.دوو هەلومەرجی سیاسی و کۆمەلایەتی جیاواز هە یە لە نێوان مێژووی رێکەوتنی ستراتیژی و رێکەوتنی نوێ یان رێکەوتنی تەشکیلەی حکومەتی هەرێمی کابینەی نویەم.. جیاوازێکانی نێوان ئەم دوو ڕێکەوتنە پەیوەندی بە بکەرانی دروستکردنی ڕێکەوتنەکەوە هەیە لە زەمەنی رێکەوتنامەی ستراتیژی دا گۆچانەکەی مام جەلال دەورێکی گەورەی دەبینی بۆ یەك هەڵوێستی سەرکردایەتی یەکێتی وملکەچکردنی بەشێکی زۆری یەکێتیەکان بۆ پابەندبوون بە رێکەوتننامەی ستراتیژی لەگەل پارتی دا، بەڵام قۆناغی دوای کۆنگرە تازی یەکێتی و دەستکاری کردنی سیستەمی ناوخۆی یەکێتی بۆ هاوسەرۆکی کەم کردنەوەی ڕۆڵی نەوەی پێش ڕاپەڕین و شوڕش بۆ نەوەیەکی توندڕەوی سەرکێش لەبەرامبەر پارتی دا وە دژایەتێکی ڕاستەخۆی پارتی لە ڕێگای بەکارهێنانی هەندی زاراوەی توند لە بەرامبەر مێژووی پارتی سەرکردایەتیەکی کە من بڕوام وایە هەر ڕێکەوتنك لە بەرامبەر ئەم فیگەرە نویانەی یەکێتی بە مایە پۆچی کۆتای پێ دێت. ٢. پارتی لەم دۆخەدا پێویستی بە چوونە ناو ڕیکەوتنێکی تازە نیە لەگەڵ یەکێتی نیشتمانی دا چۆنکە کازمی ڕاستەخۆ داوای هەڵبژاردن دەکاتە لە عێراق وە کوردستان بە پێ ی دەستور دەبێتە بەشێك لە هەڵبژاردنەکە، وە پێ دەچێت هە ندی هاوکێشەی سیاسی نوێ لە ناوچەکەدا بگوڕێت لە دوای ئەم هەڵبژاردنە وە کاریگەری ڕاستەخۆی دە کاتە سەر پەیوەندێکانی هەرێم بەغداد بۆیە ئەگەری دروستکردنی هەر رێکەوتنێکی نوێ هیچ کاریگەری بۆ دۆخەکە دروست ناکەت جگەلەوەی کە بەشێکی زۆری یەکێتیەکانی باڵی هاوسەرۆکەکان بە ئاشکرا لە کەمیندان بۆ پارتی، وە باشترین نمونە نەمانی داهاتی خاڵە سنورێکان بە ئاشکراو نە گەڕانەوەی بۆ خەزێنەی دەوڵەتو وەزارەتی دارایی هەوڵدان بۆ دروستکردنی فشاری دارایی لەڕێگەی بەکارهێنانی هێزی تایبەتی بۆ هێنانە ناوەوەی کەلوپەلی قاچاغ و نەدانی باچ بە بەڕێوەبەراتی گومرگی سنور و بەکارهێنانی میکانیزمی نا یاسایی بۆ نابووتکردنی توانا داراییەکانی هەرێم و هەڵوەشاندنەوەی کابینەی نویەم بەهەرجورێك و نرخێك بێت. ئەم کردەوانە ئەوە دەخنە ڕوو کە هیچ ڕێکەوتنێك لەگەڵ یەکێتی دا سوودی نابێت چۆنکە لە بنچینەدا متمانەی سیاسی بەم فیگەرانەی دەسەڵاتی نوێ یەکێتی لەلایەن پارتی وە نیە . ٣. پێویستە پارتی ئەوەندی خۆشباوەڕ نە بێت خۆی بە دروستکردنی رێکەوتنی تازە وە خەریك بکات لەگەڵ یەکێتی پێویستە بیر لە ئەلتەرناتیڤی نوێ گونجاوتر بکاتەوە لە رێکەوتنێکی نا سەقامگیر و بێ متمانەی لەگەڵ یەکێتی دا ، هەوڵی دروستکردنی بەرەیەکی نوێ فراوان بدات زیاتر لە یەکێتی و هێنانە ناوەی هەندی ناوەندی تری سیاسی و کەسایەتی تری بێلایەن کە دەتوانی لە پاشەڕۆژدا سوودیان لێ وەربگرێت بۆ جێ بەجێ کردنی پلانی سیاسی خۆی لە کوردستان دا هاوکات من پێم وایە رێکەوتن لەگەڵ یەکێتی دا کارتێکی دۆڕاوە وەهیچی لێ سەوز نابێت لە داهاتوودا.
ئاگر ئەکرەم لە ئێستادا کۆی بوارەکانی حکومڕانی بە هۆی قەیرانی دارایی و پەتای کۆرۆناوە ڕو بە ڕوی دەیان ئاستەنگی گەورە بوەتەوە ، یەکێک لە ئاستەنگەکانی بەردەم ئەم حکومەتە ئەو بۆشاییەیە کە لە نێوان حکومەت و فەرمانبەرانیدا دروست بوە ، کە کار گەیشتوەتە ئەوەی ببێتە هۆی لە دەستدانی متمانە، بە دیوێکی تردا لەکۆی پەروەردەکردنی کارمەندان و فەرمانبەرانیدا حکومەت نەیتوانیوە گیانی بەرپرسیاریەتی گشتی دروست بکات تا بتوانێت کە کار گەشتە قەیران فەرمانبەران بتوانن هێندە متمانەیان هەبێت نەهێڵن حکومەت لەبەردەم هاوڵاتیانیدا بێ متمانە بێت ، ئا لێرەوە ئەوەی کە زۆر گرنگە وەزارەتە خزماتگوزاریەکانە ، لە ناویشیاندا تەندروستی سێکتەرێکی گرنگی ژیانی ڕۆژانەی هاوڵاتیانە ، بابەتەکەی من لێرەوە دەست پێ دەکات ، من لە نەخۆشخانەی شار چیم دی ..!!؟؟ لە ئێستادا بەهۆی ئەو قەیرانەی ڕوی لە حکومەتی هەرێم کردوە و موچە نیە کارمەندان و پەرستیاران و پزیشکان مانیان گرتوە بە تایبەت لە نەخۆشخانەی شار زۆرێک لەمانە دەوام ناکەن ، کە بە دیوە ئابوریەکەیدا مافی خۆیانە ، ئەکرێ دکتۆرێک یان کارمەندێکی نەخۆشخانەی شار بە هۆی نەبونی موچە و پارەی بەنزینی ئۆتۆمبیلەکەی پی نەبێت بەڵام بە دیوێکی تردا هاولاتی پیویستی بە چارەسەرە دەبێت ئەگەر نەخۆشێکی کت و پڕ رو بکاتە نەخۆشخانەی شار چۆن چارەسەر وەرگرێ و وە چۆن پێشوازای دەکرێ. لە بەرواری ١٥/٨/٢٠٢٠ نەخۆشێکمان دوپشک پێوەی دا و تەمەنی هەیە ، هەر لەوێ بە پێ ی زانیاری تەندروستی و فریاگوزاری سەرەتایی هەندێ کارمان بۆ کرد ، تێلم کرد بۆ هاوڕییەکم وتی بیبە بۆ نەخۆشخانەی سەفین چونکە نەخۆشخانەی شار مانیان گرتوە ، لە نەخۆشخانەی سەفین ناردمیان بۆ نەخۆشخانەی شۆڕش ، لەوێ هەندێ کاری چارەسەری سەرەتاییان بۆ کرد بەڵام وتیان دەرزی دژە ژەهرلە نەخۆشخانەکەمان نیە و تەنها لە نەخۆشخانەی شار هەیە ، چوم بۆ نەخۆشخانەی شار ، لە نەخۆشخانەی شار چیم دی..!!؟؟ کارمەندانی تەندروستی و پزیشکان مانیان گرتوە و خەڵکیکی زۆری نەخۆش ڕوی لە بەشی فریاکەوتنی کت و پڕ کردوە ، هەر یەکێ بە نەخۆشیەکەوە یەکێ دەسی شکا بو یەکێ لە پێکدادنی ئۆتۆمبیلدا ، ژن و پیاو منداڵ ، لە ناو ئەم قەرەباڵخیەدا تەنها دکتۆرێک و چەند کارمەندێکی لێبو کۆی کارمەند و دکتۆرەکان مانیان گرتبوە ، ئەو دیمەنە یەکجار پڕ لە خەمی گەورە و پر لە بەرپرسیاریەتی ویژدانی بو ، ئەم دکتۆرە ناوی (دکتۆر ئومێد) بو کە کۆی ئەرکی چارەسەری ئەو هەمو نەخۆشە کەتبوە ئەستۆی دکتۆر ئومێد و ئەو ستافەی لەگەڵی بو ، کە ئەو دیمەنەی من دیم ناتوانرێ ئەو هەست کردنە مرۆڤانە گەورەیە باس بکڕی کە دکتۆر ئومێد و ستافەکەی چۆن یەک بە یەک فریای ئەو هەمو نەخۆشە دەکەوتن و وەڵامی هەمویانیان دەدایەوە و لە بەرامبەردا چەند ماندو دەبن بێ برامبەر و بێ موچە ، هەر سەرەم هات زۆر دڵسۆزانە داوای سەهۆڵی لێ کردم تا دەرزی دژە ژەهری پێدام و نەخۆشەکەشمان لە نەخۆشخانەی شۆڕش بو کە بەس لە نەخۆشخانەی شار ئەو دەرزیە هەبو ،یەکێ تێلی کرد وتی ئەگەر دەرزیەکت پێویستە ئەوا بە بڕە پارەکی خەیالی بۆت دێنین کە لەبەرامبەر ئەوەی لە شار دایانمێ سەدان قات بو ، لێرەوە ئەگەر دکتۆر ئومێد بە نمونە وەربگرێن دەکرێ ببێت بە نمونەی دکتۆری دڵسۆز و ئەو پسپۆرانەی کە دەکرێ بە بینینیان لەم دۆخەدا دڵت بە نیشتمان و وڵات خۆش بێت ، دەکرێ ئەوەی من بینیم بکڕیت بە بناغە بۆ پەروەردەیەکی ئینسانی و نیشتمانی و گشتاندنی پێ بکڕێت . بەداخەوە لە بەرامبەر دڵسۆزی دکتۆر ئومێد و ستافەکەی بێ موچە ، دەیان دکتۆرمان هەیە کە لە نۆرینگەو تاقیگەو دەرمانخانەکانیان هەمو ئێوارەیەک جانتایەک پارەیان دەست دەکەوێ ، نەک هاوکاری خەڵی هەژار و کەم درامەت ناکەن ، ئامادە نین پارەی پسوڵەی نۆرینگەکانیان دابەزێنن ، لە دۆخێکی قەیراناوی و بێدەرامەتی هاوڵتایاندا چی دەبو ئەگەر دکتۆری نۆرینگەکان یەکی دو کاتژمێر لە کاتی خۆیان تەرخان بکرادایە بۆ ئەم جۆرە حاڵەتانە وە سەندیکای پزیشکان بە کڵێشەیەک هەر دکتۆری خاوەن نۆرینگەیەک چەند کاتژمێرێکی کەم ئێشکگری لە بەشی فریاکەوتنی کت و پڕ بۆ دابنانایە وە ببوایە بە کلتور بۆ چارەسەرکردنی ئەو هاووڵاتیانەی کە کت و پڕ لێێان دەقەومێت، بە نمونەی دکتۆر ئومێد کە خۆشی بەڕیوەبەری نەخۆشخانەکەیە و خۆی و ستافێکی کەم ئەو هەمو ئەرکە قورسەیان لەسەر شان بو ، کە ئەگەر بەراوردی پزیشکی نۆرینگەکان و دکتۆر ئومێد و ستافەکەی بکەی ئەوا دەزانی دڵسۆزی و هەست کردن بە لێپرسراوی و ئینسان دۆستی چۆن دەبێتە بنەما بۆ کۆمەڵگایەکی تەندروست و نەتەوەیەکی زیندو .
.gif)
شێرزاد شێخانی (1) راپه‌ڕین و مێگه‌ڵ چه‌ند جارێكی پێشتریش وتوومه كاك نه‌وشیروان مسته‌فا له‌سه‌رده‌می خۆپیشاندنه‌كانی 17 شوباتدا ، 25 كورسی په‌رله‌مانی هه‌بوو ، له‌سه‌ر ئاستی كوردستان گه‌وره‌ترین كاریزمای سیاسی بوو ، به ئیشاره‌تی یه‌ك په‌نجه‌ی سه‌د هه‌زار چه‌كدار له‌به‌ر ده‌رگای مه‌كۆكه‌ی ئاماده ده‌بوون ، سه‌ركرده‌یه‌ك به‌م هه‌موو هێزه‌وه نه‌توانێ هاوكێشه‌ی سیاسی له‌كوردستان بگۆڕێ ، شاسوارێكی سه‌رۆك كۆمپانیای چاڤیلاند ئه‌توانێ كوردستانمان بۆ ئازاد بكات له‌ده‌ست ئه‌م دهسهڵاته دیكتاتۆرو سته‌مه‌كاره‌دا ؟! ..ده‌یان وسه‌دان باره‌گای لق و ناوچه‌و مه‌ڵبه‌ند و مه‌كۆ بسووتێنرێ ، ده‌سه‌ڵات چ باكی پێوه‌یه ، به‌یانی هه‌ر به‌پاره‌ی خۆپیشانده‌ره‌كانه‌وه هه‌موویان به تازه‌ترین دێزاینه‌وه‌و به بۆیاخێكی جوانتره‌وه ئاوه‌دانیان ئه‌كاته‌وه . با قوڕگی هه‌زاران خۆپیشانده‌ر هه‌ڵزڕێت و هاواری رووخانی ئه‌م دهسهڵاته بكه‌ن ، هه‌رچی كاغه‌زو كارتۆنی قرتاسییه‌كان هه‌یه پڕكه‌ن له‌دروشمی رووخانی گه‌نده‌ڵكاران ، چی له‌وه‌زعه‌كه ئه‌گۆڕێ و كێ ئه‌یانخوێنێته‌وه ؟! . ئه‌م مێگه‌ڵه‌ی به‌دوای شاسوارو موزیعی كه‌ناڵه‌كه‌ی كه‌وتوون ، به‌دیله‌كه‌یان كێیه ، سه‌رۆكی كۆمپانیای چاڤیلاند یان مرۆڤخۆره‌كانی داعش و ئه‌نساروئیسلام ؟؟ . خۆ كێشه‌ی گه‌وره‌ی میلله‌تی ئێمه له‌سه‌رده‌می راپه‌ڕینه‌وه تاكو ئه‌مڕۆش ته‌نها نه‌بوونی به‌دیلێكه ، شۆڕش و راپه‌رینیش به‌بێ سه‌ركردایه‌تیه‌كی راسته‌قینه‌ی خاوه‌ن هێز مه‌حاڵه سه‌ربگرێ . له‌هه‌مووشی گرنگتر هیچ خۆپیشاندانێك سه‌ر ناگرێ ئه‌گه‌ر له‌هه‌ولێره‌وه گلپه‌نه‌سه‌نێ ، ئه‌مه حه‌تمیه‌تی تاریخه‌و هیچ گۆڕانكاریه‌كیش له‌سه‌ر قه‌زایه‌كی سه‌ر سنووره‌كانه‌وه نایه‌ته دی ، خۆ كورد ده‌یان ساڵ شۆڕشی له‌سه‌ر سنووره‌كان كرد ئایا هیچی پێكرا بۆ گۆڕینی ده‌سه‌ڵاتی دیكتاتۆری عیراق ؟! . وه‌زعی هه‌ولێریش خۆتان بینیتان ، نیو ملیۆن بندیوارو سه‌ردیوار له‌هه‌ر خۆپیشاندانێكدا دێنه سه‌ر شه‌قام بۆ سه‌ركوتكردنی خه‌ڵكه‌كه ، هێزی زێره‌ڤانی و له‌شكری رۆژو ئه‌وانیتریش بۆ كاتی ته‌نگانه‌تر سازو ئاماده كراون ، ئیدی ئه‌و هه‌وڵه بێ ئه‌نجامانه بۆچی راناگیری و به‌دێلیكی باشتر بدۆزنه‌وه . له‌جیاتی باره‌گا سووتاندن و خه‌ڵك به‌كوشتدان ، با به رێگایه‌كی شارستانیانه‌تر ئه‌م وه‌زعه بگۆڕن ئه‌ویش له‌رێگه‌ی سندوقی هه‌ڵبژاردنه‌‌وه . كه‌س نه‌لێ حزبه‌كانی ده‌سه‌ڵات ته‌زویرو گزی وفزی ئه‌كه‌ن ، ئهوانه ئه‌گه‌ر بتوانن ئه‌و په‌ڕی ده دووانزه كورسی ته‌زویر بكه‌ن ، با له‌وه زیاتر خه‌ڵكی ده‌نگیان نه‌ده‌نێ ، دونیاش چاوی له‌سه‌ر هه‌رێمه‌و هه‌موو شتێك بۆ ده‌سه‌ڵات به‌سه‌ر ناچێ . ئێمه خۆمان ئه‌م حزبانه ئه‌گه‌ینینه ده‌سه‌ڵات هه‌ر خۆشمان باجه‌كه‌ی ئه‌ده‌ین .. (2) گه‌نده‌ڵی وچاكسازی سی ساڵه گه‌نده‌ڵی له‌م هه‌رێمه‌دا ره‌گی داكوتاوه ، هه‌ر له‌سه‌رده‌می ئاودیوكردنی شوفڵه‌كانی به‌نداوی بێخمه‌وه ، تا شه‌ڕی كوردكوژی له‌سه‌ر داهاته‌كانی ئیبراهیم خه‌لیل كه هه‌زاران پێشمه‌رگه‌و خه‌ڵكی بێتاوان بوونه قوربانی . ئێستاش كار له‌كار ترازاوه گه‌نده‌ڵی بووه به كلتووری ناو ده‌سه‌ڵات ، ته‌نانه‌ت براده‌رێك گێڕایه‌وه كاتێك به‌بریاری حزب كرابووه مودیرعام پێی وترابوو" بڕۆ خۆت ده‌وڵه‌مه‌ند بكه "؟!. ئه‌گه‌ر چی ئه‌و مودیر عامه‌ش كاری دكتۆری فێته‌رنه‌ری بوو !. یه‌كێك له‌ده‌رهاوێشته‌كانی ئه‌م كلتووره‌ش ، سه‌رهه‌ڵدانی جه‌یشێكی گه‌وره‌ی مافیا بوو ، له‌ته‌كیشیدا دامه‌زراندنی ده‌یان هه‌زار بندیوار وخانه‌نشینی نایاسایی و ئیمتیاز به‌خشین به‌سه‌رۆك جاش و خائینو خۆفرۆش و ته‌نانه‌ت كۆنه به‌عسیه‌‌كانیشی گرته‌وه . بۆیه زۆر گاڵته‌م به‌و قسانه دێ كه باسی چاكسازی له‌حكومه‌ته‌كه‌ی پارتی ده‌كه‌ن . جارێ پێش هه‌موو شتێك ئه‌و بندیوارانه شاده‌ماری دهسهڵاته دیكتاتۆریانه‌كه‌ی پارتییه ، به‌بێ ئهوانه بۆ یه‌ك له‌حزه ناتوانێ خۆی راگرێ . هه‌م له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا ده‌یان هه‌زار ده‌نگیان پێئه‌ده‌ن ، هه‌م له‌خۆپیشاندانه‌كانیشدا ده‌بنه چه‌كوشی ده‌ستی بۆ سه‌ركوتكردنی خۆپیشاندانه‌كان ، ، ئیدی چۆن ئه‌توانێ ده‌ستبه‌رداریان بێت ؟!! . ئه‌و هه‌موو به‌ڵین و هیوا درۆیانه‌ی لایه‌نگران و ئه‌ندامه‌كانیشی له‌سه‌ر شاشه‌كانه‌وه به‌خه‌ڵكی ئه‌فرۆشنه‌وه هه‌مووی بڵقی سه‌ر ئاوه هه‌ر زوو ئه‌توێنه‌وه . ئه‌و هه‌موو ئومێدبه‌خشینه به‌رێكه‌وتن له‌گه‌ڵ به‌غدا هه‌مووی له‌پێناو به‌نجكردنی میلله‌ته‌و هیچ راستیه‌كی تیا نیه . ئهوان له‌كاتێكدا به‌غدا مانگانه ده‌یان ملیار دیناری بۆ ده‌ناردن به‌بێ هیچ حیساب وكیتابێك ، ئاماده نه‌بوون له‌به‌رامبه‌ردا ته‌نها 100 هه‌زار به‌رمیل نه‌وتیان بده‌نێ ، ئێستا چۆن هه‌موو نه‌وته‌كه ته‌سلیمی به‌غدا ئه‌كه‌ن ؟. سه‌رانی پارتی هاواریان لێهه‌ڵساوه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی مافی ده‌ستووریان هه‌یه و به‌غدا زه‌وتی كردووه ، ده باشه به‌پێی ماده‌ه‌كانی ده‌ستوور به‌ڕێوه‌بردنی گومرگه‌كان له‌ده‌سه‌ڵاتێكی هاوبه‌شی هه‌ردووه حكومه‌تی هه‌رێم و به‌غدایه ، ئه‌ی بۆچی ناهێلن به‌غدا چاودێری ده‌روازه گومرگییه‌كانی هه‌رێم بكات ؟!. بیر له‌وه ناكه‌نه‌وه ئه‌گه‌ر به‌غدا ئێستا له‌به‌ر زرووفی ده‌ولی وئیقلیمی نه‌توانێ ده‌روازه گومرگیه‌كان به‌هێز بگه‌ڕێنێته‌وه ژێر ده‌سه‌ڵاتی خۆی ، خۆ ده‌توانێ به‌یانی له‌گه‌ڵ توركیا و ئێران رێكبكه‌وێ كه ده‌روازه‌ی تر بكاته‌وه كه به‌ناوچه‌كانی ژێر نفووزی حكومه‌تی هه‌رێمدا تێنه‌په‌رێ . ده‌توانێ به‌دیلی ئیبراهیم خه‌لیل و حاجی ئۆمه‌رانیش زۆر به‌ئاسانی بدۆزێته‌وه ، ئه‌وسا حكومه‌تی هه‌رێم چی پێئه‌كرێ ؟. كێشه‌ی پارتی غرووره‌كه‌یه‌تی ، وا ده‌زانێ هاتنی دوو وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ده‌وڵه‌تانی ئه‌وروپاو سه‌ردانه‌كانی كونسڵی ئه‌مریكا وبه‌ریتانیا ، ئیدی به‌مه پشتگییری ده‌وڵه‌تی بۆ مسۆگه‌ر ئه‌كات ، ئه‌مه‌ش له‌كاتێكدا ته‌نها ریفراندۆمه شكستخواردووه‌كه‌ی به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌یه كه كه‌سی له‌پشت نیه و، ئه‌و هه‌موو دیمه‌نه رتووشكراوا‌نه‌ی هاتنی وه‌زیرێكی بیانیش هیچ سوودیان نیه ، چونكی دوور نه‌ڕۆین ، بابایه‌كی وه‌كو توركیا به‌یه‌ك چه‌قه‌نه‌ی كازمی ئاماده‌یه هه‌موو هه‌رێم ومیلله‌ته‌كه‌شی بكاته قوربانی یه‌ك سه‌فقه‌ی ئابووری له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی عیراقدا ، ئه‌وسا نه رێكه‌وتنه په‌نجا ساڵیه‌كه قییمه‌تی ئه‌مێنێ ، نه بوونی كونسلگه‌ری توركیاش له‌هه‌ولێر ، به‌غدا ده‌وڵه‌ته و هه‌رێمیش له دیدی توركیا ئێستاش ئیداره‌ی شیمال العراقه . (3) ده‌سه‌ڵات ونه‌خوێنده‌وار یەكێك لەفەرماندەكانی پارتی دەڵێ " په‌كه‌كه ئامانجی لەناوبردنی باشووری كوردستانە و لە سێ ئەندامیان دووانیان بەكرێگیراوی دەزگا هەواڵگرییەكانن ". كابرا وته‌نی " ده‌وجا وه‌ره خۆت مه‌كووژه". په‌كه‌كه هه‌وڵئه‌دات هه‌رێمی كوردستان له‌ناو ببات ، به‌ڵام توركیا كه رۆژانه بوردۆمانی گونده‌كانی كوردستان ئه‌كات و ده‌یان بنكه‌ی سه‌ربازی تێدا داناوه ئهوان پارێزه‌ری هه‌رێمی كوردستان وقه‌واره‌كه‌ین !! . نازانم خۆیان بالوه‌ڕیا به قسه‌كانی خۆیان هه‌یه . ئه‌و مه‌سئولانه‌ی پارتی له‌مه‌سه‌له‌ی درۆكردندا زیاد له‌حه‌ددیان تێپه‌ڕاندووه ، بۆیه خه‌ڵكی هیچ متمانه‌یه‌كی به‌م دهسهڵاته نه‌ماوه . ته‌نانه‌ت له‌كاره‌ساتی كۆرۆنای نه‌گبه‌تیش بێ متمانه‌یی خه‌ڵك بووه هۆی ته‌شه‌نه‌سه‌ندنی به‌مشێوه ترسناكه‌وه . كێشه‌ی ئێمه له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵاتی پارتی ئه‌وه‌یه كه ئهوانه خوێنده‌واریان زۆر كه‌مه ، هه‌رچه‌نده خوێنده‌واریش پێوه‌ر نیه بۆ رۆشنبیری ، به‌ڵام ئهوانه خوێنده‌واریه‌كه‌شیان سه‌قه‌ته . گه‌وره‌ترین سه‌ركرده‌یان رۆژێك له‌رۆژان وتاری نووسه‌رێك ناخوێننه‌وه ، چاویان به كتێبێك هه‌ڵنایه‌ت ، سه‌یری به‌رنامه‌یه‌كی ته‌له‌فزیۆنی ناكه‌ن ، ئه‌وه‌ی هه‌یه‌و نیه ده‌ستوپێوه‌نده‌كانیان یاخود ماستاوچیه‌كیان پێیان رائه‌گه‌ینن ئه‌ویش بۆ خۆ نزیككردنه‌وه لێیان ، بۆیه هیچكات ئهوانه له‌ئێشوئازاری خه‌ڵكی تێناگه‌ن . هه‌زاران نوسین بڵاو ئه‌بێته‌وه ، هه‌زاران پێشنیاری چیینه رۆشنبیره‌كه ئه‌خرێنه روو ، قه‌ت بووه رۆژێك له‌رۆژان ده‌سه‌ڵاتی پارتی به‌گوێی نوسه‌رێكی كردبێ یان پێشنیارێكی لێوه‌رگرتبێ ؟. قه‌ت بووه نوسینی گه‌وره‌ترین نوسه‌ری ئه‌م هه‌رێمه كاریگه‌ریه‌كی ئه‌وتۆی هه‌بووبێ به‌سه‌ر بڕیاڕێكی ئه‌م دهسهڵاته ؟. خۆیان چییان ویستووه هه‌ر ئه‌وه‌یه ، بۆیه ئه‌م دهسهڵاته شكست له‌دوای شكست تووشی ئه‌بێ چونكه گوێ له‌خه‌ڵكی دڵسۆزو خه‌مخۆری میلله‌ت ناگرێ و ، قه‌ڵه‌مفرۆش وماستاوچی وگه‌نده‌ڵكارانی پێ له‌پێشتره !!. ده‌سه‌ڵاتێك ئێستاش له‌وه‌همی ساڵانی چل و په‌نجایه‌كانی سه‌ده‌ی رابردوو ئه‌ژی ، وا ئه‌زانێ سه‌ركوتكردن وده‌مكوتكردنی میلله‌ت بۆی ئه‌چێته سه‌ر ، غافل له‌وه‌ی ئێستا دونیا كراوه‌یه‌و سه‌گێك له‌شوێنێك بتۆپێ ئه‌بێته هه‌واڵی میدیاكان . له‌وڵاتێكی وه‌كو سه‌نگافووره‌و ئیمارات خه‌ڵك نایه‌نه سه‌ر شه‌قام بۆ خۆپیشاندان له‌دژی ده‌سه‌ڵات ، چونكه هیچ نوقسانیه‌كیان نیه ، كاتێك خه‌ڵكی برسی ونه‌داره‌ی كوردستان له‌تاو برسیه‌تی منداله‌كانیان دێنه سه‌رشه‌قام له‌جیاتی گوێگرتن لێیان ، به‌ڵته‌چییه‌كانیان تێبه‌رئه‌ده‌ن ، ئه‌مه‌ش سنووری خۆی هه‌یه و رۆژیك دادێ ئه‌وانه‌ش به‌كه‌ڵكی ئه‌م دهسهڵاته نایه‌ن . له‌كۆتاییدا ده‌مه‌وێ بڵێم ، ئه‌م كاره‌ساته‌ی سی ساڵه درێژه‌ی هه‌یه ، نه به خۆپیشاندانی جه‌ماوه‌ری كۆتایی دێ ، نه به‌شۆڕشی چه‌كداری كه وڵاته‌كه‌مان بكاته‌و یه‌مه‌ن وسوریا ، ته‌نهاوته‌نها به‌یه‌ك شت چاره‌سه‌ر ئه‌كرێ ئه‌ویش زیندووبوونه‌وه‌ی ویژدانی ئه‌و حزبانه‌ی تره كه كارێك بكه‌ن بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌م حكومه‌ته‌و راگه‌یاندنی هه‌ڵبژاردنی پێشوه‌خته ، ئه‌وه‌سا با ئه‌و میلله‌ته زوڵملێكراوه بڕیاری خۆی بدات به گۆڕینی ئه‌م دهسهڵاته زاڵموسته‌مكاره به ته‌ێرێكی تۆزیك مه‌عقوولتر .
.gif)
ئاسۆ حاجی بڕیاری ناردنی بڕی 320 ملیار دیناری عێڕاقی بۆ هەرێمی کوردستان ئەگەر سەرکەوتن و دەسکەوتێکی شایان و باش نەبێت بۆ کوردستان ئەوە بە دڵنیایەوە شکستێکی دیکەیە بۆ کازمی و بۆ ئەو کوردانەش کە لە پێناو بەرژەوەندی شەخسی خۆیان بە بەغدا فرۆشتووە. کازمی لە چەک کردن یان لایەنی کەم سنووردانان بۆ میلیشیاکانی حەشدی شەعبی شکستی هێنا و هەوڵیدا بە دەرهێنانی دەروازە سنوورەیەکان لە دەستی ئەو میلیشیایانەلە باتی پەردەپۆش کردنی شکستی یەکەمی توشی شکستێکی دیکە بوو کە بەتەنها بە رووکەش و لە میدیا وەک پاڵەوان وێنە کرا. بۆ کازمی قوڕسە بەو هەموو گرفت و شکست و دەست بەتاڵیەوە لە چەند رۆژی داهاتوو بچێتە کۆشکی سپی،دوای ئەوەی سعودیە سەردانەکەی هەڵوەشاندەوە و لە ئێرانیش بە زەلیلی و وەک کەتنکەرێک ل بەردەم خامەنەئی دانیشت و تەنها سەری بەڵێی بۆ فەرمانەکانی رابەری موعەزەم دەلەقەند،بۆیە بە ناچاری و تەنها بۆ بەرژەوەندی خۆی ئەو بڕیاری پارە ناردنی بۆ کوردستان دا تا لایەنی کەم لە کۆشکی سپی کە دەفتەری ئەعمالی هەڵدرایەوە لایەنی کەم سەرنجی واشنتۆن لەسەر کێشەری هەولێر و بەغدا لابدا و وەک و خاڵێک لە بەرژەوەندی خۆی تۆمار بکات. بڕوا ناکەم کازمی خاوەنی قسەی خۆی بێت و بتوانێ تا سەر ئەو بڕە پارەیە بنێرێ،بە تایبەتی کە شیعەکان و ئێران و رەنگە وڵاتی دیکەی کاریگەری وەک بەریتانیا ئەوەیان نەوێ،مەگەر تەنها بۆ ئەوە بێ بەرەیەکی ململانێ لە کۆڵ کازمی بکەنەوە تا بتوانێ بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو خۆی ئامادە بکا و بردنەوەی لە بەغدا و ناوچە شیعەنشینەکان مسۆگەر بکا. بۆ کوردستان باشترە یاسای چاکسازی جێبەجێ بکات و ناوماڵی خۆی کۆبکاتەوە،سازش بۆ یەکدی بکەن نەک لە دژی یەکدی ئامادەبن هەر جۆرە سازش و تنازولێک بۆ دوژمنان بکەن و کوردستان وێرانتر بکەن.
.gif)
چیا عەباس ماوەیەکە لە نوسینەکانم باسی بزوتنەوەی گۆڕانم نەکردوە، لە گەڵ هاورێکانم هاورا بوین کە مامەڵەی گۆڕان وەک دو هێزەکەی تری دەسەڵات بکەین، کاری باش شایستەی دەستخۆشی و هاندانە، هەڵوێست و کاری خراپ و نایاسایی و چەواشەکاریش شایستەی شێکردنەوە و باسکردن و رەتکردنەوەن. لەسەر گۆڕان زۆرم نوسیوە، تایبەت دوای وەفاتی کاک نەوشیروان، لە گەڵ هاورێکانم لە پرۆگۆڕان زۆر رەخنەمان گرت و پێشنیاز و پرۆژەمان پێشکەش کرد بەمەبەستی هەڵسانەوە و راستکردنەوەی لارێدانەکانی گۆڕان، دیوار نەتقی لێ هاتبێت دەسەڵاتی نوێی گۆڕان ئەو نەتقەشی نەکرد، بۆیە هیچ ئومێدێک بەو بزوتنەوەیە بۆ چاکسازی نەما و هەمو پەیوەندیەکمان لە گەڵیدا پچراند. بەهۆی دۆستایەتیم لە گەڵ کاک نەوشیروان، هەروەک دۆستەکانی تریشی، هەوڵم لە گەڵ نما و چیا داوە تا وەک نەوەی کاک نەوشیروان رەفتار و مامەڵە بکەن و پێگە و ناو ناوبانگی باوکیان بەرز راگرن و دەوڵەمەندتر و پرشنگدارتریشیان بکەن. هەرچەندە ئەمان بەفەرمی پێگەی بەرپرسیاریەتیان لە ناو گۆڕاندا نیە، بەڵام لای کەس شاردراوە نیە کە کاریگەری و رۆڵی راستەوخۆ و ناراستەخۆیان لە سەر گۆڕان هۆکارێکی گرنگی تری ئەو دۆخەیە کە گۆڕان ئەمرۆ تێی کەوتوە. گۆڕان لە سەرەتا کێڵگەیەکی بەرینی بەپیتی پر لە هیوا و رەنگ و بۆن و دەنگ و رەفتاری جوان بو، هێدی هێدی کێڵگە و جوانیەکان پروکێنرانەوە و سست و پەژموردە کران. ئەو گۆرانخوازانەی تا ئێستاش بە پاکی و ئومێدەوە لە گۆڕاندا ماونەتەوە رۆڵەی دڵسۆزن، مەخابن هێشتا هیوایان بە سەرابی ئەو وشکانیە بێ بەروبومە ماوە. ئەم پێشەکیەم بە پێویست زانی تا خوێنەری بەرێز هەمو وردەکاری تابلۆکە ببینێت و هۆکاری سەرەکی ئەم نوسینەشم ئەو باسکردنە چڕوپرەیە لە سەر دزی و گەندەڵی و قاچاخچیەتەی لە دەروازە سنوریەکان دەکرێت، هەروەهاش کۆرۆنا و ئەو قەیرانە خەستەی ئابوری و موچەیە. لەسەرجەم ئەم پرسانەدا گۆڕان پشکێکی بەرچاوی بەرپرسیاریەتی لە ئەستۆدایە و خۆشی لێان بێدەنگ کردوە . بەشداری گۆڕان لە کابینەکەی ئێستادا بەو قەوارەیەی ئێستای لە پلەی یەکەمدا مانۆرێکی سیاسی پارتی بو بۆ گۆرینی هاوسەنگی هێز لە زۆنی کەسک و نیلیدا، دەسەڵاتدارانی گۆڕان بەپەلە چونە ژێرباری ئەو خواستەوە. ئەزمونەکان دەیسەلمێنن پارتی بۆ خۆی زۆر ورد و ژیرانە سیاسەت و حوکمرانی بەرێوە دەبات، بە دەستێک شتێکت دەداتێ بە چەندین دەست شتی ترت لێدەسێنێت. ساڵێکە گۆران لە حوکمرانیدایە، بەشێک لە پۆستەکان کە بۆی دانراون بە جورعە پێیان داوە، بۆ دەسەڵاتەکانی بەشێک لە وەزیرەکانی گۆڕان وەزیری سێبەر دانراون، هێشتا لە هەندێک پۆستدا دەستەدەستی پێدەکرێت، جێگرێکی سەرۆکی هەرێم کە بە گۆڕان دراوە بەدەگمەن رەنگ و دەنگی هەیە، نە گۆڕان و نە ئەو جێگرەش لایان گرنگ نیە چونکە بیریان لای زۆر " شتی " ترە! گۆڕان پرۆژە پەسندکراوەکەی بەناو چاکسازیەکەی کابینەی لە راگەیاندنەکانیدا وەک نوقڵی جەژنان دەبەخشیەوە و بە دەسکەوتێکی خۆی ئاماژەی پێدەدات، یاساکە پێویستی بە شێکردنەوە و وردکردنەوەی زیاتر هەیە، کورد وتەنی وەک: بەرگدرویەک پۆشاکی بۆ خۆی دروبێت، وایە. با بێین بزانین رۆڵی گۆڕان لەم پرسە هەستیارانەدا چی و چۆن بوە. گۆڕان و کۆرۆنا گۆڕان لە ئەنجومەنی وەزیران رۆڵێکی ئەوتۆی بۆ دارشتنی پلانی بەرەنگاربونەوەی کۆرۆنا نەبوە، بەڵام بەرپرسیاریەتی لە سەرجەم ئەو پرۆسەیەدا هەیە، بێگومان کەسێکی پسپۆر و بەئاگا لەو بوارەدا دەتوانێت وردەکاریەکانی ئەو پلانە لە هەمو بوارەکاندا ورد بکاتەوە و ئەوسات دەزانرێت گۆڕان چیکردوە و چۆن کردویەتی. حکومەتی هەرێم هەڵمەتێکی کۆکردنەوەی کۆمەکی بۆ پلانەکەی لە کەسانی دەوڵەمەند و خێرخواز کۆکردەوە، برەکەی بەزیاتر لە ٣٠ ملیۆن دۆلار مەزەندەکرا، دەکرێت گۆڕان بە خەڵک بڵێت چەند لەو پارەیە لە پراکتیکدا بۆ کۆرۆنا تەرخانکرا، باقیەکەشی چی لێکرا؟ ئایا گۆڕان باوەری بێگومانی هەیە کە مامەڵەی حکومەت لە گەڵ ناوچە جیاکانی هەرێم لە پرسی کۆرۆنا دادپەروەرانە و دروست بوە؟ خەڵک گومانێکی زۆری لەو بوارەدا لا دروستبوە، گەر گۆڕان خۆی بە هێزی چاکسازی و خەڵک دەزانێت بۆ بەفەرمی قسەی کۆنکرێتی ( نەک قسە سواوەکان) خۆی ناکات؟ لە ئاستی حوکمرانیە لۆکالیەکانیش بەرچاوترین کەسایەتی گۆڕان پارێزگاری سلێمانیە، لە پرسی کۆرۆنادا هەوڵێکی زوری داوە و شایستەی دەستخۆشیکردنە، بەڵام بێ بەرنامەیی و زەللەی زمان و لێدوانی بێسەروبەر و نازانستی و نمایشکردنی پۆپۆلیست ئاسا لەو پرۆسەیەداخەسڵەتە بەرچاوەکانی ئەم کەسایەتیە بون. هێدی هێدی ژێرئاو سەرئاو دەکەون. ئێستا چروپڕ باس لە کەڵێنە کوشندەکان لە درەوازەکانی سنور، تایبەت پەروێزخان، لە کاتی تەشەنەکردنی بەرفراوانی کۆرۆنا دەکرێت، ئەو کەلێنانەی بێگومان رۆڵی گرنگیان لە بڵاوبونەوەی ئافاتەکە لە کوردستان هەبوە. کەس نیە نەزانێت بەرپرسیاریەتی و وجودی گۆڕان لە کابینە کە وەزیری داراییە و لە چەند دەروازەیەکی هەستیار دەبو ببونایە رێگر لە بەردەوامبونی ئەو کەلێنانە و تەنانەت بەم دواییە گەورەکردنیشیان. با بزانین لێکۆڵینەوەیەکی وردی راستگۆیانە (گەر بکرێت) چیمان دەرباری رۆڵی گۆڕان لە حکومەت و دەروازەکان پێدەڵێت، گریمان ئەوەی ئێستا لای خەڵک لەو بوارەدا بابەتی باسکردنە دوکەڵێکە، بێگومان ئەم دوکەڵە بێ ئاگر نیە. گۆڕان و دەروازە سنوریەکان! ماوەیەکە نەوت بەها سحراویەکەی بۆ بازرگانی رەش و دزیکردن بچێک کاڵبۆتەوە، بازرگانی رەش و قاچاخچیەتی بەرێگەی دەروازە سنوریەکان بونەتە جێگرەوەیەکی باشی ئەو کاڵبونەوەیە، پێش وجودی گۆرانیش لەو دەروازانە دزی و قاچاخچیەتی هەر هەبوە، پرسیارەکە ئەوەیە حزبی بەناو چاکسازی و گۆرانکاری کە حزوری هەبوە چیکردوە؟ گۆڕان بێجگە وەزیری دارایی کە بەفەرمی ئەرکی کۆنترۆڵکردنی خاڵە سنوریەکانی هەیە، بەرێوەبەر و کارمەند و چەند کۆمپانیایەکی بۆ پرسەکانی سنور هەیە، ناو و کارەکانیان و کۆمپانیاکان چێن و سەر بەکێن لای خەڵک نهێنی نین . بۆ خۆم لەم بوارەدا یەک وشە نانوسم تەنها دەڵێم بگەرێنەوە بۆ لیدوانەکانی بەریوەبەری باشماخ و پرۆژەکەی سەرۆکی فراکسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی کوردستان کە هەشت مانگە کاری لەسەر کردوە و لە ١٥ ئۆگۆست ٢٠٢٠ دوا دەقی دارشتوە دەرباری دزی و فزی و قاچاخچیەتی لە دەروازەکان. هەرچەندە ئەمە پرۆژە نیە زۆربەی زانیاریە. گەر خۆشی لە قەرەی چارە بدایە ئەوا ماهیەتی بیرکردنەوەی گۆڕانی لە پرسێکی وا هەستیار و گرنگدا دەخستە رو. چونکە ناکرێت داوای چارە لە دز و گەندەڵچی سەبەبکار بکەیت، پێموایە بۆیە بە وردی خۆی لە قەرەی ئەو پرسە نەداوە، گەر بیشی کات ئەوا لە هەوڵێکی چەواشەکردن زیاتر نابێت بەوەی ئومێدی وەهمدار لای خەڵک بوروژێنێت کە یاسا و رێسا و پەرڵەمانە حەیاتەکە خاوەنی دەسەڵات و چارەکردنی کێشە و قەیرانەکانە. جەنابی وەزیری داراییش زۆر جار گوتویەتی هەمو دەروازە سنوریەکان ( بەمەزەندە ٢٣ دانەن) لەژێر کۆنترۆلدان، راستی فەرموە بەڵام کۆنترۆلی کێ و لەلایەن کێوە؟ ئایا مەبەستی کۆنترۆڵی خۆیەتی ؟ دوا بریاری وەزیری دارایی لە ١٢/٨/٢٠٢٠ کە ئێواران و شەو دەسەڵاتی تەواو بە بەرێوەبەرایەتی دەروازەکان بدرێت ئەو پەندە کوردیەمان بەبیر دەهێنێتەوە: عوزر لە قەباعەت خراپترە، ئەی ئەو هەمو ساڵانە ئەو بەرپرسانە لە دەروازەکان چیانکردوە، خۆ شەو و رۆژ خەریکی نوێژکردن و کاری خێر نەبون! ئیتر جارێ من هیچی تر ناڵێم، پێدەچیت وا تێگەیشتون خەڵک لە گوێی گادا نوستوە، نازانن دنیا بە وردیەوە چاودێری ئەو سنورانەیان کردوە. گۆڕان و قەیرانی دارایی و بەغدا راستیەکی حاشا هەڵنەگر هەیە کەس ناتوانێت چاوی لێ دابخات، ئەویش قەیرانی دارایی هەرێم و کێشەکانی نێوان هەولێر و بەغدا ئیرسی زەمەنێکی درێژە، بەشێکی دەگەرێتەوە بۆ پێش دروستبونی گۆڕان بۆیە گۆڕان لە مێژوی سەرهەڵدانیاندا هیچ رۆڵیکی نەبوە. کاتێک وەزیری دارایی لە پشکی یەکێتی بو، مەلا بەختیار ئەوسات بەرپرسی دەستەی کارگێری یەکێتی و باڵادەستێکی حزبەکەی لە وتارێکدا باسی لە پارەی ژێرزەمینەکانی یەکێتی کرد. ئەوەندەی ئاشکرا بێت تا ماوەیەکیش دوای وەفاتی کاک نەوشیروان گۆڕان ژێرزەمینی نەبوە! هەرچۆنێک بێت وەزیری دارایی ئێستا بەفەرمی بەرپرسێکی سەرەکیە بۆ بەرەنگاربونەوە و دارشتنی چارەسەری ئەو قەیرانە خەستانەی یەخەی هەرێمیان گرتوە و ژیان و گوزەرانی خەڵکیان کردوە بە دۆزەخ. گەر لیستی بریار و لێدوانەکانی ئەم وەزیرە بە رۆژ و بەپێی روداو ریزبەند بکەین دەبینی چەندە لە پرۆسەی رەسەنی چاکسازی و چارەی واقیعی کێشە و قەیرانەکان دورن، هەر رۆژە و لێدوان و قسەیەک کە زۆربەیان لە گەڵ یەکتر ناگونجێن و لە ئەرزی واقیعشدا پێچەوانەکەی کراوە، ئاکامەکەی یەک وشەیە: چەواشەکردن. بۆخۆم باش دەزانم هیچ دەسەڵاتێکی ئەوتۆی بەسەر ئەو قەیرانە و چارەکردنیاندا نیە، بۆیە باشترە یا وازبێنێت لە وەزیری یاخود ئەوەی دەیڵێت واقیعی و راست بن. ئەمە دۆخی گۆڕانە، هەقمان نیە و کەسانی تریش قسەی خۆمان بکەن.
ئەمین جاف لە داھاتودا نەوەکان مێژو بەم شێوەی خوارەو دەخۆێنەوە: - لە عێراق میللەتێک ھەبووە ناوی کوردبووە.. - ساڵانێکی زۆر دژی بەغدا جەنگیون... - بەڵام ناوبەناویش بەسەدان چەکداریان لەیکتر کوشتوە.. - لە سەرتای حەفتاکان نیمچە حکومەتێک بوون!! زۆریش سەرکەوتو بوون لەو ئێدارەدا.. - شاری کرکوک بەشێوەیەکی باش رادەستیانکرابوو٥٩٪ ..، - بەلام بەھۆی ھەڵەی خۆیانەوە جارێکیتر دەدەنەوە و شاخ کرکوکیش ئەەدۆڕێنن. - ھەر بەھۆی فەشەلی سیاسیەوە لە ھەشتاکان٤٠٠٠ گوند خاپور کرا. - ١٨٠ ھەزار کورد فەوتا.... - شار ی ھەلەبجەش بە کیمیا سوتاو پێنج ھەزار مرد.. - لەکۆتای نەوەتەکانا کوردستان رزگار دەکەن .. - لەخا نقین ھاتا سنجار... دەکەوێتە ژیر دەستی کوردەکان.، - ھەر بەھۆێ بێسەروبەری ناو دوو حیزبەکەوە عێراق شارەکان لە دەستیان دەردەکات.. - کۆمەڵگای نێودەوڵەتی لە جوانرتین پشتگیری بۆ پاراستنیان کاری بۆ کردن... - ھەر سەرتای نەوتەکان حکومەت و پەرلەمانیان دروستکرد.... - ھەتا ساڵی ١٩٩٧ بەردەوام ھەردوو حیزبکە لە شەڕی خۆکوژیدا بوون... - لەو ماوەی حوکمڕنیەدا لەو شەڕانا بەھەزارانیان لەیەکتر کوشت و بریندار کرد... - شانبەشانی شەڕو فەوزای ئێداری گەندەڵی وململانێ وایکرد بوون بە دوو حکومەت.، - دواجار یەکیانگرتەوە بوون بەیەک حکوومت... - ھەر لە سەرەتای نەوەتەکاوە دەستیان کرد بە تاڵان و بڕوێ گشت دامو دەزگاکانی حکومەتی عێراق..... - شان بەشنی ئەم فەوزاش ئێران و ترکیا بەھەموو توانای خۆیان ھاتنە ناو ولاتەو.، ، - سیستمی خۆێندن و تەندروستی وزمانی کوردی رۆژ لە دوای رۆژ لە پاشەکشیدا بوو.،.. - کەناڵەکانی تیڤی بوە بازاری ترک وفورس بازرگانی وایکرد ووشەی کوردی لە تیڤی کەم بوەوە... - دوای٢٠٠٣شانصیتر بۆ کورد رەخسا..... - ئەو فورسەتەش ھەر لە ناوچوو.. - ٢٠٠٣تا ٢٠١٣ پارە بە لێشاو دەھات کوردستان.. - - نەوتیش فروشراو بێسودیش بووو..سوریان لێنەدی... - لە ھەمووی خەتەرتر ئەوەبو شان بەشان ئەم ھەموو قەیرانا « مۆرانە» بەردەوام؟کوردی « کولۆر» دەکرد و کاری خۆی کرد بۆ لەناوبردنی ژیرخانی کۆمەلایەتی پاشەکشێکردنی زمان و کولتور.،...دەکرد - شکستی گەورە لە ٢٠٠٣ وە بوو کە کوردەکان نەیانتوانی پشتگری لە داوەکاریەکانی خۆیان بەکەن.... - دەوترێت امریکا چەندجار کوردی «بەشوداوە» - لە ٢٠٠٣ سەرقاڵی ململانێ و بەرژەوندی حیزبیوون بۆیە ئاگایان ن لە مافی نەتەوەی نەما.... - لە دوای ٢٠٣ ئێتر گۆرەپانەکە بوو بە بازاری « گەندەڵی» بە فەرمی وئاشکرا.. - لە پال گەندەڵیدا کەس ئاگای لە داھاتوی میللەت نەماو دراوسێکانیش کاریخۆیان دەکرد. بۆ پوچەلکردنی ولاتەکەیان... - دوای بڵاوبونەوەی ئێنترنیت و ریگلامی بازرگانی ٩٠٪ گەنجان ئالودەی ھەموو جۆرە رەفتارێکی نا تەندروست بوون.... - رەوی بەکۆمەڵ بۆ اوروپاو ، بەسدان ھەزار خێزان دابران لەولات.. - لێکتەرازانی خێزانی و دروستنەکردنی ھاوسەری بەھۆکای بێئومیدیەوە.... - ئالودەبوون بە ماددە ھۆشبەرەکان و لەبیرکردنی پێکھێنانی ژیانی بۆ داھاتو لایەن گەنجانەوە - بەم شێوە جیلی تازە خەریکی سەفاو مەروابوو ئاگای لە ئەسڵی فەسڵی خۆی نەما... - لەم بارودۆخا رێژەی بیانی و نیشتەجێبونیان و تێکلاوی بازرگانی و کۆمەلایتی بە بێ ئاگاداری زمانی کوردی لاوازترکرد.... - ئیستیھتارکردن بە بەھاکان وایلێھاتبوو.. کە بەشێک لە بەرپرسەکان شەوان لە باخ و مزرعەکان لە سەر مێزی خواردنەوە گالتەو پێکەنینیان دەھات بەداخوازیو داواکردنی مافو نارەزای و رەخنەو پێشنیار.... خۆ کوڕی مەسوولەکان ئەوە ھەر نەک ئیستیھتار بگرە نوکتەیان لە سەر دروست دەکرد.... - ووشەو زاروا ھەمووی بوو بەزمانی بیانی.... - گەنجان چاویان لە وڵاتانکردوو بەردەوامبون بۆ قبول کردنی ھەیمەنی پێگانە.... - ھەرچی خەلکە سادەکەبوو دەسی بەبڵقی ئاوەوە دەگرت بۆ ئەوەی نەخنکی....و نانێک پەیداکات - لە کۆتایەکانی ساڵەکانی .....!!!! ێیتر شتێک نەما بەناوی کوردو زمانی کوردیەوە.... - نەوەی سەرکردەحیزبیەکان وایان لێھاتبو لە جیاتی سیاسەت خۆیان لە گۆرەپانێ گەندەڵی ە مافیاکاریدا دەبینی.... - کاتێ بە خەبەرھاتن تەماشیانکرد کە سێکوچکەی شەپۆلی دەریای اێران / تورکیاعێراق لە نێوان شاری ھەولێرو سولێمانیدا یەکیانگرتەوە.... - بۆیە نەوەی سەرکردەسیاسیەکان سەری خۆیان بەروە ئەوروپا امریکا ھەڵگرت.... - بۆیە ئێستاش شتێک بەناوی کوردوە نەماو تەنھا شێۆنەوار نەبێ!!! ئەو کاتە نەوەی مەسولەکان لە ناوخۆیان باسی ئەوە ئەکەن ئەڵێن:- ئەو سەرکردانەی دەوڵەتی کوردیان لە ناوبردوە باپیرەگەورەی خۆمانبون!!!
خانم رەحیم لەپەیامەکەی سەرۆک کۆماردا بەرۆشنی دیارە، لەنێوان میللەت و حزبە سیاسییەکان دکتۆر بەرهەم بەرژەوەندی میللەتی پێشخست، ئەمە هەنگاوێکی دروست و گرنگە بکرێتە رێنمایی بۆ ئەم سەردەمە. رۆشنە ئەوەی تا ئێستا رێگر بوو لەوەی رێککەوتن لەنێوان هەولێرو بەغداد بکرێت، بەشێکی زۆری پەیوەستە بوو بەرژەوەندی کەسی و حزبییەوە، هەر بۆیە بەئاسانی ئەوەی روودەدات لەنێوان هەرێم و بەغداد بۆیاخ ناکرێت و بە دروشم و راگەیاندن ناکرێتە شەری بەرژەوەندی گشتی. لەعێراقدا بەگشتی بەهۆی ئەو دابەشکارییە سیاسی و حزبییەی کە هەیە ئەوەی هەیە ئەوەیە کە بەرژەوەندی گشتی تیایدا لەبەرچاونەگیراوە، هەر بۆیە لەدەساڵی رابردوودا بەئەستەم ململانێیەک دەبینیتەوە کە سەنگەرێکی بەرژەوەندی گشتی بێت و ئەو بەر شتیکی تر بێت، واتە ئێستا شتێک نەماوەتەوە بەناوی بەرژەوەندی گشتی، لای خەڵک بەگشتی ئەوە رۆشنە دروشمەکان هەرچییەک بن لایەنێک شک نابرێت شەری ئەم پرسە گشتیەو بەرژەوەندییە گشتیەیان بۆ بکات. ئێستا سەرۆک کۆمار کەبەدووری یەک مسافە لە لایەنەکان وەستاوە، باشتر دەتوانێت لەسۆنگەی بەرژەوەندی گشتی بروانێت، لەم دواین رێککەوتنەشدا رۆلێکی بەرچاوی بینی لە یەکنزیک کردنەوەو رێککەوتن، پێشتریش لەهەڵویستەکانی لەسەر پرسی دیاریکردنی سەرۆک وەزیران لەباتی خەڵک شەری سەپاندنی کاندیدە نەخوازراوەکانی شەقامی کرد، سەرەنجام بەرهەمی هەبوو، ئیستاش لەسەر ناکۆکییەکانی نێوان هەرێم و بەغداد، لەدوا پەیامەکەیدا بەگرنگییەوە پەنجەی بۆ ئەوە راکێشا کە هەردوو لا بگەرێنەوە بۆ گفتوگۆ کردن ودەڵێت: دەستەبەرکردنی مووچەی فەرمانبەرانی عێراق لەناویاندا فەرمانبەرانی هەرێم، مافێکی دەستوورییە و دەبێت دەسەڵاتە پەیوەندیدارەکان ئەو مافە دەستەبەر بکەن وئەو مافە بە پرسە سیاسییەکان یان بەرژەوەندییە ناشەرعییەکان و نایاسایاییەکانی نەبەستنەوە. ئەوەی جێگەی نیگەرانییە، زیاتر لە لایەنی عەرەبی لایەنە کوردییەکان کەمتەرخەمن و نەیاتوانیوە، سود لە پێگەو هەوڵەکانی سەرۆک کۆمار وەربگرن، نەیان توانیووە، بەباشی لەناو لایەنە عێراقیەکان پۆلێنی دۆست و نەیاری خۆیان بکەن، رەنگە ئەوەش بەشێک بێت لە و روانگەو دیدە هەڵەیەیی لایەنە سیاسییەکان کە دەیانەوێت بەزۆرە ملێیەتی هەردرێژەی پێبدەن، لایەنە کوردیەکان گەر نەتوانن دۆخی پێش خۆپیشاندانەکانی ناوەراست و خواروی عێراق لەگەڵ ئیستا جیابکەنەوە، ئەوە هەڵەیەکی گەورە ئەکەن، خۆ گەر لەناو خۆشدا بەکەم گرتنی نارەزایەتییەکان و خواستی رەوای خەڵک بۆ ژیان بەهەند وەرنەگرن، ئەوا هەڵە کوشندە مەترسیدارەکەی حوکمرانیەتی ئەو دەسەڵاتانە دوبارە ئەکەنەوە کە بوونەتە هۆی ماڵ وێرانی گەورە بۆ خۆیان و وڵاتەکەشیان. کاتێک حکومەت و لایەنە پەیوەندیدارەکان گەر نەتوانن وەک پێویست نالەباری و خراپی دۆخی مووچەخۆران ببینن، ئەوە نێوانی خۆیان خەڵک فراوانتر دەکەن، ئەوەی ئێستا لەهەرێمیش دەگوزەرێت رووی لەو ئاراستەیە کردەوەو تەواو مەترسیدارە، چونکە ناکرێت ئەوەی ئێستا دەگوزەرێت تەنها بەشکستی ئابوری بزانرێت، لەراستیدا مەسەلەکە لەوە گەورەتر و زیاترە، کە کیشەکان ببسرێتەوە بەوەی بەغداد پارە نادات و نرخی نەوت دابەزیوە، چونکە لەپاڵ ئەوەدا بەزەقی ئەبینیرێت ئەوەی تاکی کوردی زیاترشەکەت کردوە، بوونی ئەو نائومێدی و بێ متمانەییە کە بەدامەزراوەکانی هەرێم دروست بووە بۆیان، بوونی ئەو دابرانە گەورەیەیە کە لەنێوان خەڵک و حکومەت دروست بووە، نەبوونی بێ متمانەییە بە لایەنە سیاسییەکان، دیارە ئەمەش لە پرۆسەیەکی دورو درێژدا دروست بووەو پێویستی بەوەهەیە، حکومەت و لایەنە دەسەڵاتدارەکان، پێش ئەوەی باهۆزەکە هەڵبکات، بە ئەقڵیکی پرترەوە بیربکەنەوە، پەلە بکەن و بێ باک نەبن نەبا ئەوەشی ماوە لەدەست بچێت.
کارۆخ خۆشناو ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ناوچەیەکی ستراتیژی گرنگە بۆ ئەمریکا، چونکە لەلایەک پێگەیەکی جیۆپۆڵەتیکی پڕ بایەخی هەیە، لەلایەکی تریش سەرچاوەیەکی سەرەکی ووزەی جیهانە، بۆیە ئەمریکا گرنگیەکی زۆری بەم ناوچەیە داوە، بەتایبەت دوای پاشەکشەی بەریتانیا لە کۆتایی شەستەکانی سەدەی ڕابردوو، ئەمریکا جڵەوی ناوچەکەی گرتە دەست و شوێنی بەریتانیای گرتەوە و ڕەگ و ڕیشەی داکوتا و چەندەها بنکەی سەربازی دامەزراند. بە شێوەیەکی گشتی ئامانجی هەموو سەرۆکەکانی ئەمریکا بریتی بووە لە (پاراستنی بەرژەوەندیەکانی ئەمریکا و پاراستنی ئاسایشی نیشتیمانی ئەمریکا) هیچ کاتێک بە هەڵبژاردنی سەرۆکێکی نوێ، گۆڕانکاری بنەڕەتی لەم دوو ئامانجە ستراتیژیە ڕووی نەداوە، بەڵام شێواز و تاکتیکی گەیشتن بەم دوو ئامانجە لە سەرۆکێکی کۆماریەوە جیاواز بووە لەگەڵ سەرۆکێکی دیموکرات. بە شێوەیەکی تایبەت بە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش ئەمریکا پێنج ئامانجی نەگۆڕی هەیە، ئەوانیش بریتین لە کۆنتڕۆڵکردنی ووزە و پاراستنی ئاسایشی ئیسرائیل و دژایەتیکردنی تیرۆر و ڕاگرتنی (باڵانسی هێز) لە نێوان هەردوو جەمسەری شیعە و سونە، لەگەڵ چاودێریکردن و لە قاڵبدانی پێگە و ڕۆڵ و نفوزی چین و ڕوسیا، ئەم (پێنج) ئامانجەی ئەمریکا جێگیرن و بە هاتنی (سەرۆکێکی نوێ) گۆڕانکاریان بەسەردا نایەت. لە هەڵبژاردنی ئەم ساڵدا کە لە (٢٠٢٠/١١/٣) ئەنجام دەدرێت، چەند سیناریۆیەکی تاکتیکی بۆ گۆڕانکاری لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا لە ئارادان: ١- ئەگەر (بایدن و دیموکراتەکان) سەر بکەون ئەوا چاوەڕواندەکرێت ئێران گەشە بکات و ڕێکەوتنی ئەتۆمی (٥+١) زیندووبکرێتەوە، لەگەڵ ئەوەشدا چاوەڕواندەکرێت تورکیا پاشەکشە بکات، چونکە پەلکێشیەکانی تورکیا بۆ (سوریا و لیبیا و هەرێمی کوردستان) بایدنی تەواو نیگەران کردووە، وەک لە چاوپێکەوتنی بایدن لەگەڵ (نیویورك تایمز New York Times) ڕایگەیاند "ئەگەر ببم بە سەرۆکی ئەمریکا، هاوکاری ئۆپۆزۆسیونی توکیا دەکەم بۆ ڕوخاندنی دیکتاتۆر ئۆردوگان" ٢- ئەگەر (تڕەمپ و کۆماریەکان) دووبارە سەر بکەون ئەوا چاوەڕواندەکرێت وەکو پێشتر ئێران پاشەکشە بکات، تاکو ناچار بکرێت بێتە سەر مێزی گفتوگۆ و ڕێکەوتنێکی نوێ لەگەڵ ئەمریکا واژوو بکات، لەگەڵ ئەوەشدا چاوەڕواندەکرێت تورکیا گەشە بکات، بە هۆی ئەو پەیوەندیە دۆستایەتیەی کە تڕەمپ لەگەڵ ئۆردۆگاندا هەیەتی. ۳- لە ئەگەری دەرچوونی (تڕەمپ یان بایدن) چاوەڕواندەکرێت ووڵاتانی کەنداو لەناویشیاندا عێڕاق، پەیوەندیەکانیان گەشە بکەن لەگەڵ ئەمریکا، هەروەها چاوەڕواندەکرێت پەیوەندیەکانیان لەگەڵ ئیسڕائیلیشدا ئاسایی بکەنەوە (هاوشێوەی ئیماڕات) بەمەبەستی زەمینە سازکردن بۆ جێبەجێکردنی ڕێکەوتنی سەدە (Deal of the Century). ٤- بە هۆی ناسەقامگیری پەیوەندیەکانی واشنتن لەگەل هەریەک لە تاران و دیمەشق و ئەنکەرە و بەغدا، چاوەڕواندەکرێت (کورد) لە هەر چوار پارچەی کوردستان (بەتایبەت لە باشور و ڕۆژئاوا) دەرفەتی بەھێزکردنی پەیوەندیەکانی لەگەڵ ئەمرێکادا بۆ بڕەخسێت، لەم چوارچێوەیەدا گرنگە کورد ئامادە بێت بۆ ئەوەی بەرژەوەندیەکانی ئەمریکا ببەستێتەوە بە سەقامگیری و خۆشگوزەرانی کوردستان، بە واتایەکی تر بەرژەوەندیەکانی کوردستان پاڕاڵێڵ بکات لەگەڵ بەرژەوەندیەکانی ئەمریکا، بۆیە لە ئێستادا گرنگە کورد بەرنامەڕێژی بۆ سیاسەتی دەرەوە بکات و شێوازی (کاردانەوە بۆ رووداوەکان) بگۆردرێت بۆ نەخشەرێگایەکی ستراتیژی، تاکو بتوانێت پەیوەندیە نێوەدەڵەتیەکانی بگەیەنێتە ئاستێکی باڵاتر.
.gif)
د. سەردار عەزیز ماوەیەکە وڵاتانی کەنداو و ئیسرائیل لە ڕێگای ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانیاندان. پاڵنەرەکانی پشت ئەم ئاراستە نوێیە زۆرن، هەوڵئەدەین لێرەدا ئەوانەی بەرچاوبخەین کە چەند وانەیەکیان بۆ پرسی کورد و دۆخی کورد تیادایە. یەکەم، ماندووبون دونیای عەرەبی لە فەلەستینیەکان. ئاشتی فەلەستینی و دەسەڵاتی فەلەستینی دەرئەنجامی کۆتایی جەنگی سارد و شەڕی کوێتە. هەرێمی کوردستانیش بە هەمانشێوە. کەواتە هەردوو بەرهەمی وەرچەرخانی دۆخی سیستەمی جیهانین. لە سی ساڵی ڕابوردودا، فەلەستینیەکان ، سەرباری پشتیوانی زۆر نەیانتوانی سیستەمێکی حوکمڕانی خزمەتگوزار بۆ خەڵکەکەیان دابین بکەن، بەڵکو بە پێچەوانەوە، هەموو وزەیان بۆ پەرتی و ململانێی یەکتر تەرخانکردوو هەروەها هەتا ئاستێکی باڵا حکومدارییەکی گەندەڵیان دروستکرد. ئەمە لە زۆر شێوازدا هاوشێوە کوردستانە، پەرتی، گەندەڵی، نەبونی توانای حوکمڕانی باش. بۆیە، ئەگەر ئاشتی ئیماراتی ئیسرائیلی چەندین هۆکاری هەبێت، بە دڵنیاییەوە یەکێک لە هۆکارەکانی ماندوێتی وڵاتانە لە دەسەڵاتی فەلەستینی. ئەم دیاردەی ماندوبونە، بۆ دۆخی هەرێمی کوردستانیش ڕاستە. کۆمەڵگای نێودەوڵەتی بە چەندین شێوازی جیاواز هاوکاری هەرێمی کوردستان بوە، هەروەها لە هەوڵی ئەوەدایە کە ڕیفۆرمی سەربازی و سیاسی و ئابوری ڕوبدات، بەڵام زۆرێک لە دۆستانی کوردیش توشی ماندوبون بوون لە ئەنجامنەدانی هیچ ڕیفۆرمێک. ئەم ماندوبونە دوورکەوتنەوە و پشتتێکردن و گوێپێنەدان ئەنجامی دەبێت. دووەم، وەرچەرخانی سیستەمی جیهانی. وەک چۆن کۆتایی جەنگی سارد و شەڕی کوێت، پرسی فەلەستینی بە نێودەوڵەتیکرد و هەرێمی کوردستانی بەرهەمهێانی، بە هەمانشێوە، ئێمە لە ساتەوەختەکانی وەرچەرخانی سیستەمی جیهانیداین، کە رەنگە دونیای نوێ وەک چەند دەیەی ڕابوردوو نەبێت. دونیای نوێ ململانێی زیاتر تیادا دەبێت، پرسە ناسیونالیستییەکان زاڵتر دەبن، هێزە بچوکەکان دۆخیان باش نابێت. ئەم دۆخەیە وەها لە ئیمارات دەکات کە چیدی تەنها خەمی خۆی بخوان، نەک فەلەستین و خیتابی ئەلتراناسیونالیستی پانعەرەبیزم. ئەم گەڕانەوەیە بۆ دۆخی هێز لە سیستەمی نێودەوڵەتیدا. هێز لە قازانجی بەهێزە و وڵاتان بەهاکان وەلادەنێن و خەمی خۆبەهێزکردن دەخۆن، ئەم دۆخە وەک چۆن لە قازانجی فەلەستینیەکاندا نەبوو، بە هەمانشێوە لە قازانجی کورددا نابێت. کورد وەک فەلەستینیەکان لە بڕی خۆ بەهێزکردن لە پرۆسەیەکی زۆر سەرکەوتوانەی خۆ لاوازکردندایە لە هەموو ئاستێکدا. سێیەم، کۆتایی نەوت. هەرچەندە پاڵنەری تر زۆر باسدەکرێت، بەڵام هۆکاری سەرەکی ئاشتی ئیماراتی ئیسرائیلی کۆتایی نەوتە. ئێماراتییەکان پێشەنگی وڵاتانی تری ناوچەکەن لە هەنگاونان بەرەو ئابوری پاش نەوت. کرۆکی ئابوری پاش نەوت تەکنەلۆجیایی باڵایە یان ئەوەی کە پێی دەوترێت AI زیرەکی دەستکرد. ئەی ئای ئەو جۆرە ئامێرانەن کە خۆیان توانای ئەوەیان هەیە کە ئەلگۆریزم بۆ خۆیان دابڕێژن. ئیسرائیل پێشەنگی نەک هەر وڵاتانی ناوچەکە، بەڵکو جیهانە لە بواری ئەی ئایدا. ئەم تایبەتمەندییەی ئیسرائیل وەهای لە ئەو وڵاتە کردوە، سەرباری بچوکی، وڵاتە گەورەکانی جیهان کێبڕکێ بکەن بۆ هەبونی پەیوەندی فراوان لە گەڵیدا، چین و هیند بۆ نمونە و وڵاتانی تری زۆر. ئیماراتییەکان دەیانەوێت لە بوارەکانی وزەی نوێبوەوە، ئاودێری وکشتوکاڵ، تەندروستی و دەرمانسازی، سودمەندبن لە توانای ئیسرائیلی، بۆ ئەوەی بتوانن لە دونیای پاش نەوتدا بمێننەوە. هەرێمی کوردستان چیرۆکێکی خەمناکی هەیە لە گەڵ نەوتدا، بەڵام هێشتا توانای بیرکردنەوەی پاش نەوتی نیە. ئەگەر تەماشای خیتابی سیاسی و ئابوری و تەنانەت ئیداری و ئەخلاقی کوردی بکەیت هەمووی سەرتاپا نەوتییە. دیارە وانەی تر زۆرن بۆ ئەوانەی کە بیانەوێت سود لە ئەزمونی دونیا وەربگرن.
دانا رەشید هەواڵەکانی مێدیاکان بە گەرمی کەوتونەتە باس و خواسی ئەم رێکەوتنە ئاشکرایەی نێوان هەردوو دەوڵەتی ئیماراتی عەرەبی و ئیسرائیل ، بەدەیان شرۆڤەو لێکدانەوەی بۆ دەکرێ ، جا هەر لایەنەو هەر وڵاتەو هەر مێدیاو هەر بەرەیەک بە جۆرێ لێی دەروانن و لێی دەخوێنن. هەندێک بە خراپ و هەندێکیش بە ستراتیجی و خەمی داهاتوو ، ببێ یان نەبێ ئەوە پرسیارەکەیە ، وەک گەورە ئەدیبی کلاسیکی شێکسپیر دەڵێ ، ئیسرائیل لەوەتەی دامەزراوە وەک دەوڵەت خۆی ڕاگەیاندوە ، خاوەنی قوەت و هەیمەنە بوە لەسەر تەواوی ناوچەکانی دەوروبەری بە تایبەتی و رۆژهەڵاتی ناوەراست بە گشتی ، لێرەوە دەکرێ بزانین ئیسرائیل چی یەو کێ یە و کوێ یە ، ٥٠ ساڵ پێش دروست بوون و راگەیاندنی دەوڵەتی ئیسرائیل ، نەخشەی دروست کردنی ئەو دەوڵەتە دارێژراوە ، بۆ ئەوەش پێویستیان بە قوەت و قودرەت و پارەو ، هێز و پشتیوانی بوە ، بەڵام لەسەرو هەموو ئەمانەوە ، راستگۆیی جولەکەکان و بەتەنگەوە هاتنیان بۆ دروست کردنی دەوڵەتێک بۆ جولەکە ، مەرجی هەرە لە پێشینەی ئەوان بوو ، بۆ ئەوەی دەوڵەتێک بۆ خۆیان دروست بکەن ، سەرزەمینی فەلەستین و قودس و ئەو ناوچانە ، سەرزەمینی لە مێژینەی جولەکەیە ، هەر بۆیە دەگەرێنەوە بۆ سەر خاکی باوباپیرانیان بۆ دەوڵەتسازی ، لەسەر بنەمای ستراتیجی ناوخۆیی و دەرەکی ، لەسەر ئاستێکی بەرزی سیاسەتی نێودەوڵەتی ، بەلەبەرچاو گرتنی دیمۆکراتی و مافی مرۆڤی جولەکەو ریعایەتی ئیشتماعی ، لەسەرێکی ترەوە ، دامەزراندنی دادگایەکی دەوڵەتی سەربەخۆ کە لە هەموو ئاستێکی بەرزی مەسئولیەت بە توندی دەپرسێتەوە ، تورکیا وەک یەکەم دەوڵەتی ( ئیسلامی ) ساڵی ١٩٤٩ بە فەرمی دان بە دروست بوونی دەوڵەتی ئیسرائیلدا دەنێت ، مرۆڤگەلی جولەکە لە هەر شوێنێکی ئەم جیهانە بن بەو شوێن و وڵاتەی تێیدا لەدایک دەبن دەڵێن ( شوێنەزا ) بەڵام بە ئیسرائیل دەڵێن (دەوڵەت) بۆیە لەگەڵ ئەوەی هەڵگری پێناس و رەگەزنامەو گوزەرنامەی ئەو وڵاتەن وەلی دەوڵەتی ئیسرائیلیش پێناس و رەگەزنامەیان پێ دەبەخشێت ، بۆ ئەم مەبەستە هەر لە زەوەوە دامودەزگایەکی تایبەت بە جولەکەی دەرەوەی ئیسرائیل جا لە هەر شوێنێک بن دامەزراوە ، بۆ کاروباری ئەوان ، ئەوە ئاشکرایە کە دەوڵەتی ئیسرائیل بەهۆی لێزانین و دڵسۆزی و سەرکەوتونیان لە بازرگانی و دارایی و دەوڵەتداری ، کاریگەریان لەسەر تەواوی ناوچەکانی هەم دەوروبەر و هەم رۆژهەڵاتی ناوەراست هەیە ، هەموو بەندەرە بازرگانیە گەورەکانی جیهان لە ژێر هەیمەنەی سەرمایەدارانی جولەکەدایە ، هەموو کارخانە گەورەکانی چەک و جبەخانە دروست کردن لە ژێر هەیمەنەی جولەکەدایە ، هەموو بانکە گەورەکانی جیهان لە ژێر دەسەڵاتی جولەکەدایە ، ناسا وەک گەورەترین رێکخراوی تاقیکردنەوە فەزایەکان جولەکە بەرێوەی دەبات ، واتە جولەکە لە دەوڵەتی ئیسرائیلەوە جیهان دەچەرخێنیت . ئەوە جیهانی ئیسلام بە گشتی و عەرەب بە تایبەتی لە ژینگەیەکی سیخناخ بە حیقد و شەرو دوورویی هەم سیاسی هەم کۆمەڵاتیدا دەژین ، مصر بەو گەورەی یە چەند شەری دۆراوی لەگەڵ ئیسرائیلدا کرد ، لە ئەنجامدا بە ئیتاقی کامپ دیڤید کۆتایی بەو جەنگە هێنا ، هەروەک لە سەرچاوەکانی سەرۆکایەتی ئەنوەر سادات و پترۆس غالی ، باس لەو هۆکارانە دەکات کە چۆن عەرەب بەرامبەر ئیسرائییل هێزێکی تێکشکاوە ، لێرەوە بە نافەرمی چەندین دەوڵەتی عەرەبی لەگەڵ ئیسرائیل رێکدەکەون ، وەک مەعریب و ئەردەن و سوریاو عێراقی بعس ، بەڵام ئەمان لەبەر چەندین هۆ زاتیان نەکردوە وەک مصر بە ئاشکرا کۆتایی بەو شەرو خیناقە بهێنێت ، رەنگە ئەم رێکەوتنەی دەوڵەتی ئیمارات و ئیسرائیل چەند رەهەند لەخۆ بگرێ ، بەکورتی ١- دەوڵەتی ئیمارات بە خێرایی و بە قوەت هەوڵی بنیات نانی دەوڵەتی دوای نەوت دەدات ، بۆ ئەم مەبەستەش ، دەبێ بە خێرایی لەو تەوقە کلتوری و عەرەبی و خورافی مەزهەبی و دینیانە دەرچیت ، کە دەیبەستێتەوە ، بۆ رێکەوتن لەگەڵ ئەو جیهنەدا پێویستی بە رێکەوتنی لەگەڵ دەوڵەتە خاوەن داهاتوەکان دەبێت بۆ نمونە ئیسرائیل ٢- رێکنەکەوتن و شەرو خۆ خۆری جیهانی عەرەبی هۆکارێکی ترە بۆ مەئیوس کردنی دەسەڵاتدارانی ئیماراتی عەرەبی ، کە لە سەرەتای دامەزراندنیەوە هەوڵی دەوڵەتی سەقامگیرو خاوەن بنەمای موستەقبەلی دەدات ، ئایا بۆ ئەم مەبەستە رێکەوتنیان لەگەڵ دەوڵەتانی بە گەندەڵی و شەری مەزهەبی و دینی و دیکتاتۆری کاریگەرە یاخود رێکەوتنی لەگەڵ ئیسرائیل ؟ ٣- فەلەستین و ٢٨ ساڵ دووبەرەکی و شەرو گەندەڵیەکی بێ هاوتا و لە بنەوە جاسوسی کردنیان بۆ ئیسرائیل ، نزیک کەرەوەی رێگەی بەرەو ئیسرائیلی هەم ئیمارات و هەم تەواوی دەوڵەتانی کەنداوە . ٤- رەهەندی هەرە کاریگەیش ، عەرەب خاوەنی عەقڵیەتی خاوەن دەسەڵاتی دوارۆژ نین ، بۆیە ئیمارات بە ئاشکرا بۆ هاوکاری هاریکاری ئەو دەسەڵاتە دەگەرێ . لێردا بەداخەوە کورد وەک کێشەیەکی سەرەکی رۆژهەڵات ، لەم ٢٩ ساڵ خودموختاریەدا نە توانرا دەسەڵاتێکی ناوچەیی کاریگەر دابمەزرێنێت ، نە توانی سودیش لەو لێدوان و دەنگدانە ئاشکرایەی ئیسرائیل وەرگرێ کە باس لە دەوڵەتی کوردی دەکات ، کە دەزانرێ ئیسرائیل وەک دەوڵەتێکی زلهێزو کاریگەر لە جیهان دەنگی بخاتە پاڵ هەر دەنگێک بەرزی دەکاتەوە ،لەبری خۆ گرێ دان بە ئیسرائیلەوە خۆی بە تورکیاو ئێرانەوە گرێ داوە کە بە هەموو گوژمیان لە هەوڵی نەهێشتنی کوردو کێشە رەواکەیەتی . لە کاتێکدا ئەردۆگان وەک دوهەمین دەسەڵاتداری ئیسلامی تورک ، لەسەر مێزی بزنز لەگەڵ ئیسرائیڵ پێک لە یەک دەدەن .
.gif)
ساڵح ژاژڵەیی هەمومان كەم تا زۆر زانیاریمان هەیە سەبارەت بە چۆنیەتی پێكهێنانی حكومەت و ئەو ئەرك و بەرپرسیاریەتەی دەكەوێتە ئەستۆی حكومەت . لە هەموجیهانیشدا هەموو حكومەتەكان شێوازی بەڕێوەبردنیان لە یەكەوە نزیكە . ئەوەی ئەم حكومەتانە لە یەكتری جیادەكاتەوە لەشێوازی سیستەمی حوكمڕنیەكەیدایە . ئایا حكومەتێكی دێموكرتییەو لە لایەن پەڕلەمانەوە چاوەدێری دەكرێت .یان حكومەتێكی پاشایەتییە یان حكومەتێكی دیكتاتۆرییە . بەڵام حكومەتی هەرێمی كوردستان تایبەتمەندیخۆی هەیەو وێنەی زۆر كەمە لە هەموو جیهاندا . بۆیە بە پێویستم زانی سەرنجتان ڕاكێشم بۆ ئەو تایبەتمەندیانە : 1-لە ئێستادا سەرۆكی هەرێم و سەرۆكی حكومەت هەردوكیان ئامۆزای یەكترین و سەربە بنەماڵەی بارزانین . هەردوكیان خاوەنی كەناڵی تەلەفزیۆنی خۆیانن و دەیان هەوال َنێری تایبەتییان هەیە لە ولاِتە گرنگەكانی جیهاندا. بەڵام ئەو حكومەتەی خۆیان لێیی بەرپرسیارن و بەڕێوەی دەبەن خاوەنی هیچ كەناڵێكی تەلەفزیۆنی و ئیعلامی نییە لە كوێی دونیادا شتی لەوشێوەیە هەیە ؟؟. 2- لە وڵاتە پێشكەوتوەكان پەڕلەمان لە حكومەت دەپرسێتەوە ، بەڵام لای ئێمە پەڕلەمان زەلیلەو ئەندامانی پەڕلەمان خوا خوایانە دەریان نەكەن و پاڕێزبەندییان لەسەر لانەبرێـت و دادگایی نەكرێن . ئەگەر ئەندام پەڕلەمانێك پشتیوانی لە هاولاِتیان بكان ، دەسەڵات سوكایەتی پێ دەكات . هۆكارەكەشی دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی حیزبەكەی جوت ئامۆزا زۆرینەی پەڕلەمانییان هەیەو لەم هەرێمەی ئێمەش ئەندامانی پەڕلەمان نوێنەری حیزبەكانیانن نەك هاولاِتیان . 2-سەرۆكایەتی هەرێماممان هەیە . خاوەنی بینای تایبەت بە خۆی نییە . لەكاتێكدا ساڵانە پارەیەكی زۆر بەوناوەوە خەرج دەكرێت . مەسعود بارزانی نزیكەی 10 ساڵ سەرۆكی هەرێم بوو دەیان ملیۆن دۆلار بۆ خانوو بارەگای سەرۆكایەتی هەرێم خەرج كرا . بەڵام دوای ئەوەی بە ناچاری دەست بەرداری پۆستەكەی بوو ، نێچێری برازای بوو بە سەرۆكی هەرێم ، سەرۆكی هەرێمی تازە خانوەكەی خۆی كرد بە بە بارەگای سەرۆكایەتی هەرێم . ئەویش چەندین ملیۆن دۆلار خەرج دەكات و ئەگە ر یەكێكی تریش بوو بە سەرۆكی هەرێم شوێنی نابێت و دەبێ خانوەكەی خۆی بكاتە بارەگا . ئەویش دەیان ملیۆن دۆلار بۆ خۆی خەرج دەكات بە ناوی سەرۆكایەتی سەرۆكایەتی هەرێمەوە . بڕواناكەم نمونەی حوكمڕانی لەم شێوەیە لە هەموو جیهاندا هەبێـت. لە كاتێكدا ئەم سەرۆكایەتی هەرێمە هەر لە بنەڕەتەوە زیادەیەو پێویست نییە و بۆتە بارێكی قورس بەسەر بودجەی هاولاِتیانەوە . ئەم سەرۆكایەتییە بە تایبەتی لەبەر خاتری بنەماڵی بارزانی داتاشراوەو بەو هۆیەشەوە لەماوەی 29 ساڵی حوكمڕانیدا نەتوانراوە دەستورێكی هەمیشەیی بۆ هەرێمی كوردستان هەموار بكرێت . 3- لە هەرێمی كوردستان بەناو هێزی پێشمەرگە هەیە لە جێگای سوپای وڵاتان. هەموشمان دەزانین دەبێ سوپا دامەزراوەیەكی نیشتمانی سەربەخۆ بێت و وەزیفەی بەرگری كردنە لە قەوارەی حكومەتەكە . زۆرن ئەو وڵاتانەی كە ژمارەی سوپاكەیان ناگاتە 50 هەزار سەرباز و هێزێكی كەم بۆ پاراستنی ئاسایشی ناوخۆ . هەرێمی كوردستان خاوەنی 450 هەزار چەكدارە . بەڵام ئەمانە میڵیشیای حیزبین . پارتی ویەكێتی خاوەنی ئەم چەكدارانەن . هەر یەكەیان هێزی پێشمەرگە ، هێزی ئاسایش ،پۆلیسی تایبەت . دەزگای نەهێنی تایبەت بە خۆیان هەیە . تەنانەت ڕەنگی كڵاوی سەریشیان جیاوازە . جگە لەوەی ئەم حیزبانە هێزی تایبەت بە خۆیان هەیە ، لەناو ئەم دوو حیزبەش تایبەتمەندی تر هەیە و زوربەی بەرپرسانی ئەم دوو حیزبەش هێزی تایبەت بە خۆیان هەیە . ئەمیان فەوجی خۆی هەیە ، ئەمیان لیوای تایبەتی خۆی هەیە . دوای ئەوە بە هەزاران بەناو پێشمەرگەی تر پاسەوانی ئەم بەرپرس و ئەم بارەگای حیزبی و باخەوان و پاسەوانی ڤیلای بەرپرسەكانن . ئەگەر ئێستا هەرێم توشی شەڕببێت ، ناتوانێت زیاتر لە 50 هەزار پێشەرگەی ڕاستەقینە كۆبكاتەوە ، چونكە ئەوانی تر موچە خۆری بندیوارن لە ژێر ناوی پێشمەرگەدا . ئەگەر وانەبوایە نێوەی خاكی كوردستانمان لە دەست نەدەدا . 5- دەربارەی كاروباری ئابوری وداراییش ، دیارە هەموو حكومەتێك پلان و بەرنامەی تایبەتی خۆی هەیە بۆ دابین كردنی موچەو ژیانی هاولاِتیان . داهاتی هەر وڵاتێك برێتییە لەو پارانەی لە كارگەو دامەزراوەكانی تایبەت بە حكومەت دەست دەكەوێت . داهاتی باج بە هەموو شێوەكانیەوە . باج لەسەر سیكتەری كەرتی تایبەت . داهاتی خالەَ سنووریەكان . بە گشتی لە وڵاتە سەرمایە دارەكان داهاتی سەرەكی حكومەت لە ڕێگای باجەوە بە دەست دێت . دوای ئەوە داهاتەكانی سامانی سروشتی وەكو نەوت و غاز و شتی تر . حكومەتی هەرێمی كوردستان بە تاپۆ بۆتە موڵكی پارتی و یەكێتی .حكومەت خاوەنی هیچ كارگەیەك نییە . بەڵام ئەو دوو حیزبە و بەرپرسەكانیان خاوەنی سەدان كارگەو پڕۆژەن . هەرچی كارو كاسبی و بازرگانی هەیە بۆخۆیانیان قۆرخ كردوە و باجیش نادەن . داهاتی خاڵە سنووریەكان لە لایەن ئەو دوو حیزبەوە بە تاڵان دەبرێت ناچێتە خەزێنەی حكومەتەوە . زۆرترین داهاتی هەرێمی كوردستان لە نەوت و غازەوەیە .كاتی خۆی نێچیر بارزانی لەگەڵ ئاشتی هەورامی ڕێكەوتنی 50 ساڵەی نەوت و غازیان لەگەڵ توركیا بە بێ ئاگاداری پەڕلەمان و حكومەت مۆر كردوەو هەرێمی كوردستانی خستۆتە رەهنی توركیاوە . لە كوێی دنیا هەیە كەسێك كە هیچ بەرپرسیاریەتێكی حكومی نەبوە لەوكاتەدا بچێت ڕێكەوتنی لەوشێوەیە بكات و سامانی وڵاتەكەی هەڕاج بكات. ئیفلاسبون و تەسلیكم بونە بە بەغدا ، بەرهەمی ئەو ڕێكەوتنەیە .ئەی نابێت دەزگایەك هەبێـت لێپرسینەوەی لەگەڵ بكات ؟؟ كوا داواكاری گشتی ؟؟ . لەو لاشەوە دەڵێن پارە نییە بۆ موچە .باشە ئەگەر ئاوا سامانی وڵات تاڵان بكرێت ، گومانی تێدت نابێت پارە نابێت بۆ موچە . نیوەی داهاتی هەرێمی كوردستان پارتی دەیبات . نیوەكەی تری بۆ یەكێتی و هەموو خەڵكی كوردستانە . دۆسییەی نەوت بە تەواوی لە ژێردەستی پارتیدایەو كەسی تر هیچی لێ نازانێت كە شادەماری داهاتی هەرێمی كوردستانە . وەزیری دارایی یەكێتی بێت یان گۆڕان پارتی ترسی نییە چونكە داهاتی نەوت لە ژێردەستی خۆیدایە . ئەگەر سەرنج بدەن لە ئێستادا وەزیری دارایی لەپشكی بزوتنەوەی گۆڕانە . وەزیر ئاگای لە داهاتی نەوت نییە . ناتوانێت دەست بگرێت بەسەر دەروازە سنووریەكاندا .زۆرینەی هەرە زۆری كۆمپانیاكان موڵكی پارتی و یەكێتین و باج نادەن . كەواتە وەزیر وەكو ئەمین سندۆق وایە . ئەوەتا ڕاستگۆیانە دەڵێت : ئەگەرپارە لە بەغداوە بێت ، موچە دەدرێت . ئەگەر پارە نەیەت موچە نادرێت . ئەوە قسەیەكی ڕاستە چونكە هەرێمی كوردستان داهاتی سفرە . كەواتە خەتای وەزیر نییە كە موچە نییە . لە كوێی دنیا وەزیری ئاوا بێ دەسەڵات هەیە ؟؟. بەڵام سەركردایەتی بزوتنەوەی گۆڕان بەوە تاوانبارە كە بەشداری حكومەتیان كردوەو وەزارەتی دارایشیان وەرگرتوە ، لە كاتێكدا پێش وەخت پێشیان وتراوەو خۆشیان زانیویانە كە هیچیان پێ ناكرێت لەژێر هەژمونی پارتیدا . بزوتنەوەی گۆڕان لە ئەنجامی بەشداری حكومەتیان نە هیچ دەسكەوتێكیان بۆ بزوتنەوەكەو نە بۆ هاولاِتیان بەدەست هێنا . بەڵام خزمەتی زۆریان بە پارتی كرد . بونە پشتیوانیان . بزوتنەوەی گۆڕان خۆی كردە قوربانی بۆ پارتی و بوو بە كەواسوری بەرلەشكر . 6- دەسەڵاتی دادوەری و دادوەرەكان و دامەزراوەی بەناو داواكاری گشتی كۆڵەكەی ئەساسی بنیات نان و بەِرێوەبردنی وڵاتن . ئەو دەسەڵاتە دەبێ بەرگری لەبەرژەوەندی گشتی هاولاِتیان بكەن ، نوێنەری جەماوەر بن , یاسا سەروەربكەن و هەموان بە یەك چاو سەیر بكەن . بەڵام هەمومان دەزانین دەسەڵاتی دادوەری لەم هەرێمەدا بێلایەن نییەو لە هەموو دۆسییەكدا پشتیوانی لەپارتی دەكات و پارتی چی بوێت ئەوان ئەوە دەكەن . سەیركەن و لە خۆتان بپرسن لە ماوەی 29 ساڵی حوكمڕأنی پارتی و یەكێتیدا ئەم دەسەڵاتی دادوەری و ئەو هەموو دادوەر و داواكاری گشتیانە چییان كردوە ، چ بەرپرسێكیان هێناوەتە بەردەم دادگا . كێیان حوكم داوە لەسەر گەندەڵی ، كێیان سزادا لەسەر ئەو هەمو تیرۆر و خەڵك كوشتن و ناعەدالەتیەدا كە ڕویانداوە ، لە ئەنجامی ئەنفالی ئێزیدیەكان لە كێیان پرسیەوە ، لە ئەنجامی بڕیاری ڕیفراندۆمی مەسعود بارزانی و لە دەستدانی نیوەی زیاتری خاكی كوردستان ، چ قسەیەكیان كرد ؟؟. ئەی لەسەر گرێبەستە نەوتیەكان و ئیفلاسبونی هەرێمی كوردستان قسەیەكیان كرد، یان هەر موچەی زەبەلاح وەردەگرن؟؟ ئەی ئەم دەسەڵاتی دادوەریە ئیشی چییەو بۆچی هەیە ؟؟ ئایا لە جیهاندا دەسەڵاتی دادوەری لەم شێوەیە بونی هەیە ؟؟. سەیركەن پارتی هەرگیز ئامادە نابێت وەارەتی داد و ناوخۆ و سامانە سروشتییەكان ڕادەستی هیچ حیزبێكی تر بكات . 7- سێكتەری تەندروستی و سێكتەری پەروەردە و خوێندنی باڵاش، دوو كۆڵەكەی ئەساسی بنیاتنانی كۆمەڵگایەكی تەندروستن . سەرچاوەی هەموو پێشكەوتوەكانن بۆیە حكومەتە پێشكەوتوەكان گرینگی لە ڕادە بەدەر بەم دوو سێكتەرە دەدەن و هەمیشە لە ژێر چاودیری حكومەتدا دەبێت . حكومەت هەمیشە خۆی سەرپەرشتی دەكات و بەڕێوەی دەبات . سێكتەری تەندروستی بەرپرسە لە پاراستنی تەندروستی و ژیانی هاولاِتیان بە بێ جیاوازی . بەڵام بە داخەوە ئەم دوو سێكتەرە گرنگ و هەستیارە لە هەرێمی كوردستان بونە دوو بوار بۆ بەدەست هێنانی پارەو دەوڵەمەند بون . سیكتەری پەروەردە :لە ماوەی 29 ساڵی حوكمڕانی دوو حیزبیدا بواری پەروەردە بە جارێك وێران كرا .هەرچی بەرپرسی نێو ئەو بوارەیە لە بری ئەوەی لەسەر بنەمای شارەزایی و پسپۆڕی دانرێت ، لەسەر بنەمای حیزبی دانراون . بەڕێوەبەرێكی قوتابخانە نییە حیزبی نەبێ . جگە لەوەش لە ئێستادا بە دەیان قوتابخانەی ئەهلی لە لایەن خەڵكانی بازرگانەوە كراونەتەوە بۆ مەبەستی پارە و لە لایەكی تریشەوە جیاوازی چینایەتی دروست دەكات كە زۆر مەترسیدارە لەم سەردەمی عەولەمەیەدا . ئەگەر باسی بواری خوێندنی باڵاش بكەین دەبینین بۆتە بوارێكی بازرگانی و پەیدا كردنی پارە . هەرچی ڕاست دەبێتەوە زانكۆیەك دەكاتەوە . كردنەوەی زانكۆ وەكو دامەزراندنی كارگەیەكی بەرهەم هێنان سەیر دەكرێت لە لایەن بازرگانەكانەوە . سەیركەن ئەم هەرێمە چەند زانكۆی ئەهلی تێدایە , لە هەموو ئەوانەش گرنگتر سەرۆكی حكومەت و سەرۆكی هەرێم زانكۆی تایبەت بە خۆیان هەیە . ئاستی مامۆستاكانی زانكۆ لەوپەڕی نزمیدایە . بە نامەی بەرپرسێكی حیزبی نەخوێندەوار زۆر خوێندكار هەن بە قبوڵ خاس لە زانكۆ وەرگیراون . بە قبوڵ خاس ماستەرو دكتۆرای علوجیان تەواوكردوە . زوربەیان ڕیسالەی ماستەرو دكتۆراكەشیان بۆ نوسراوەتەوەو هیچ نازانن. ئەگەر سەردانێكی مەیدانی بۆ ماڵی مامۆستایانی زانكۆ ڕێك بخرێت ، دەردەكەوێت ، لە چوار بەشیان سێ بەشیان هەر كتیبَخانەیان نییە . هەیانە هیچ لەكۆمپوتەر نازانێت .كەواتە هیچ ئاگایەكی لەپێشكەوتنەكانی زانست و زانیاری نییە . هەندی مامۆستای كۆن هەن كە لە ڕێگای لێكۆڵینەوەو توێژینەوەوە توانیویانە بە ئاستێكی باڵا بگەن و خاوەنی زانست و زانیاری باشن . بەڵام لەبەر ئەوەی ئەوانە حیزبی نین ، یان سەر بە دوو حیزبی دەسەڵاتدار نین ، لە ناوەندی بڕیارداندا نین و پرسیاریان لی َناكرێت و بۆچونەكانیان بە هەند وەر ناگیرێت . ئەگەر ئەوانە خانە نشین بكرێن ، بواری خوێندنی باڵا دەچێتە ژێر دەستی مامۆستا علوجە قبوڵ خاسە حیزبیەكانەوەو بە تەواوی بواری خوێندنی باڵا وێران دەبێت . سێكتەری تەندروستی . ئەم بوارە زۆر گرنگە بەرپرسە لە پاراستنی تەندروستی هاولاِتیان . سەرنج بدەن پزیشكەكان چەند ماندون لەو كاتەوە ڤایرۆسی كۆڕۆنا دەركەوتوە . ژیانی چەند كەسیان لە مردن ڕزگار كردوە . كەواتە ئەم كارەی پزیشكەكان ئێجگار پیرۆز و بە نرخەو جێگەی خۆیەتی ڕێز لە هەموو كارمەندانی تەندروستناو ی بگیرێت و حەقی خۆشیەتی ئەمانە پاداش بكرێن . بەڵام بەداخەوە ئەم بوارەش لە مرۆڤ دۆستییەوە خەریكە بەتەواوی دەبێتە بواری بازرگانی و پەیداكردنی پارەو لایەنە مرۆڤایەتیەكە لە دەست دەدات . لە وڵاتێكی وەكو سوید نە قوتابخانەی تایبەتی هەیە بۆ دەوڵەمەندەكان و نە زانكۆی ئەهلی هەیەو نە نەخۆشخانەی ئەهلی هەیە . بەڵام سەیركەن لەم ولاتەی ئێمە دەیان و سەدان زانكۆ و قوتابخانەو نەخۆشخانەی ئەهلی هەیە . هەرچی بازرگانی دەرمان هەیە لە دەستی بەرپرسە حیزبیە دەست ڕویشتوەكاندایە . دەرمانەكان خرابترین كوالییتیان هەیە . ژمارەی دەرمانخانەكان بەقەدەر ژمارەی دوكانی میوە فرۆشەكانە . هەر یەكەی دەرمان بە نرخێك دەفرۆشێت . دەڵالی دەرمانەكان هەیەو بەرتیل بە دكتۆرەكان دەدەن بۆ ئەوەی دەرمانی ئەمانە بنوسن . كەواتە بواری پەروەردەو تەندروستی لە ئاستێكی زۆر مەترسیداردایەو لە ژێر كۆنتڕۆڵدا نەماوە و هەموشی ئەم دەسەڵاتە گەندەڵە لێی بەرپرسیارە . بڕواناكەم ئەمەش نمونەی هەبێـت لە هەموو جیهاندا . دوای ئەوەی كێشەی نەمانی ئۆكسجین لە خەستەخانەی ڕزگاری هەولێر دروستبوو ، بەوهۆیەوە چەندین كەس گیانیان لە دەست دا .لەئەنجامدا بڕیارێك دەرچوو بۆ نرخی چاەسەری ڤایرۆسی كۆرۆنا لە خەستەخانە ئەهلیەكان ، كە ڕاستی زۆر لە عەقَل و مەنتیقەوە دوورە . ئێستا لەتۆڕە كۆمەلاِتییەكان وا بڵاوبۆتەوە كە ئەوەی لە خەستەخانەی ڕزگاری هەولێر ڕویداوە سیناریۆ بوەو بەپیلانی خاوەن خەستەخانە ئەهلیەكان و بازرگانە حیزبییە دەرمان فرۆشەكان بوە بۆ ئەوەی خەڵك بڕوای بە خەستەخانە حكومیەكان نەمێنێت و ڕوبكەن خەستەخانە ئەهلیەكان . تەنانەت لە تۆڕە كۆمەلاِیەتییەكان نوسراوە حكومەت وەزارەتی تەندروستی بە كەرتی تایبەت دەفرۆشێت . ئەمە ئەگەر هەر قسەش بێت ، كەمێك لە ڕاستییەوە نزیكە . ئاخر چ مانایەكی هەیە نەخۆشی توشبو بە كۆڕۆنا بنێریتە خەستەخانەی ئەهلی و بە پارەیەكی خەیاڵی چارەسەر بكرێن ، لە كاتێكدا بارودۆخی دارایی هاولاِِتیان لەوپەڕی خراپیدایە. لە كویی دونیا ئەمە هەیە ؟؟ بەڕاستی وەزیری تەندروستی كەسێكی لاوازو بێ توانایەو شایانی ئەو پۆستە نییە . ئەگەر ئەو لەئاستی وەزیری دابوایە هەرگیز بڕیاری ئاوای دەرنەدەكرد . لە كاتێكدا سەرۆكی هەرێم و سەرۆكی حكومەت خاوەنی چەندین ملیار دۆلارن , سەدان بەرپرسی ئەم هەرێمە هەر یەكەیان خاوەنی دەیان و سەدان ملیۆن دۆلارن ، بە هۆی دزی و گەندەڵی ئەمانەوە هەرێمی كوردستان ئیفلاسی كردوە . لە بری ئەوەی ئەو پارە دزراوانە بگەڕێننەوە بۆ هاولاِتیان ، ئێستا ئەوان داوا لە هاوڵاِتیان دەكەن هاوكاری بواری تەندروستی بكەن . ئەمە لە كاتێكدایە ماوەی 8 مانگە تەنها دوو موچە ئەویش بە نیوە ناچڵ دراوە . خەڵك بە جارێك فەقیر بووە . لە سەروی هەموو ئەمانەشەوە حیزبەكەی سەرۆكی حكومەت و جێگرەكەی بە ئاشكراو بەبەر چاوی خەڵكەوە حەیایان تكاوەو هەرچی داهاتی گومرگەكان هەیە تاڵانی دەكەن . نەوت بە قاچاخ دەفرۆشن . باج نادەن . بێ شەرمانە دەڵێن پارەمان نییە بۆ موچە . باشە بەم حاڵەوە چۆن پارە دەبێت بۆ موچە . لە هەموشی گرنگتر ئەوەیە لەگەڵ حكومەتی عێراق ڕێك ناكەون دەیانەوێت حكومەتی ناوەند پارەیان بداتی و بەڵام داهاتی خاڵەسنوریەكان ڕادەستی بەغدا نەكەن. ئەوە لەبەر خاتری خەڵك نییە كە ڕازی نابن خاڵە سنوریەكان ڕادەستی بەغدا بكەن ، بەڵكو لەبەر ئەوەیە ڕێگای دزی و تاڵانیان نامێنێت . لەبەر ئەوەیە حكومەتی عێراق و هاولاِتیان داهاتی حەقیقی گومرگەكان نەزانن . ئەگەر هەموو داهاتی خاڵە سنوریەكان بە باشی كۆبكرێتەوەو بە تاڵان نەبرێت و نەوت بە قاچاخ نەفرۆشرێت و باجی تەواو وەرگیرێت ، حكومەتی هەرێم پێویستی بە بەغدا نییە بۆ پارە .ئەوەتا سەرۆكی حكومەت بە ئاشكرا دەڵێت : ڕێگانادەین فەرمان بەرانی بەغدا بین بۆ سەرپەرشتی كردنی خاڵە سنوریەكان . باشە ئەگەر دزی ناكەن لە چی دەترسن و بۆچی نەیەن ؟؟. ئەوەتا دەستەكانی گەندەڵی و دزییان ئاشكرابوو . ئەگەر لە خەمی خەڵكن خۆ ئێستا داهاتی ئەم گومرگانە لە ژێر دەستی خۆیاندایە بۆچی نایگیڕنەوە بۆ خەزێنەی حكومەت بۆ ئەوەی موچەی پی َبدەن . موچە نادەن و هەر كەسێك ناڕەزایی نیشان بدات یان خەڵك خۆپیشاندان بكەن یەكسەر بەڵتەجییەكانیان پەلاماری خەڵك دەدەن . ئاخر لە كوێ ی دنیا هەیە تۆ سامانی وڵات بە تاڵان بەرێت و موچەی هاولاِتیان نەدەیت . لە بری ئەوەی حكومەت دەست لە كار بكێشێتەوەو داوای لێبوردن لە خەڵك بكات ، هێشتا ئەوان پەلامالاری خەڵك بدەن و سزاو ئەشكەنجەیان بدەن ، بەناوی ئاژاوەگێڕییەوە . دەبوایە ئەم حكومەتە ئەگەر نەشتوانێت موچەی هەموان بدات ، بەردەوام موچەی كارمەندانی تەندروستی بدات . ئەوانە ماندو نەناسانە لە پێشەوەی بەرەی چەنگدان . خەڵك لە ماڵەوەیە . ئەوان لەشەڕدان . ئاخر چ مانایەكی تێدایە موچەی كارمەندانی تەندروستی ببەستیتەوە بە موچەی ئەو بندیوارانەی كە تەنها بۆ دەنگدان كراونە موچە خۆر . لێرەوە دەردەكەوێت كە ئەم دەسەڵاتدارانە بە هیچ شێوەیەك لەخەمی خەڵكدا نین . بەڵی وەزیری تەندروستی هەرێمیش دەستە گوڵی ئەم حكومەتەیە و ئەوەتا نەخۆشەكان دەنێرێتە خەستە خانە ئەهلیەكان چونكە خاوەنەكانیان سەربە حیزبی دەسەڵاتن . با بزانین كاتێك ڤاكسینی كۆڕۆنا بە تاواوی دەدۆزرێتەوەو دەخرێتە بواری جێبەجێكردنەوە لە هەمو جیهان بە خۆڕایی دەبێت ، كاكی وەزیر چ داهێنانێك بۆ ئەوەش دەكات ؟؟. دیارە خەستەخانە ئەهلیەكان بۆ ئەوەش خۆیان ئامادە كردوە . ئەگەر لە بیرتان بێت كاتێك ژمارەی توشبوان لە سلێمانی لە هەولێر زیاتر بوو ، توانج و پلاریان لە سلێمانی دەگرت ، وەكو ئەوەی خەڵكی سلێمانی بە دیاری بۆخۆیانیان هێنابیت یان پزیشكان و كارمەندانی سلێمانی لە هەولێر خرابتر بن . ئەی ئێستا دەڵێن چی ؟؟. ئەوەندەیان توانج پلار لە سلێمانی دەگرت ، ئێستا لە داخی ئەوە كەسانێك هەن دوعا دەكەن ژمارەی توشبوان لە هەولێر زیاتر ببێت .ئەوە كاردانەوەیە نەك حەزی خەڵك . ئەوە ڕەفتاری ناشیرین و نا جوامێرانەی بەرپرسەكانە ئەو بارو دۆخانە دروست دەكەن لەپێناوی بەرژەوەندی خۆیاندا هیوادارم بەرپرسانی تەندروستی دەڤەری سلێمانی چاو لە هەولێر نەكەن و هەرگیز توشبوانی كۆڕۆنا نەنێرنە خەستە خانە ئەهلیەكان و ئەو دەرگایە بۆ كەس نەكەنەوە . چۆن مەردانە ئەو ماوەیە وەكو شێر ڕوبە ڕوی ئەونەخۆشیە بونەوە ، بەردەوامبن و زۆری نەماوەو گەورەترین سەربەرزی بۆخۆتان تۆمار بكەن . هەر چەندە دەزانین زۆر لە بەرپرسانی باڵای حكومەت ، بە یەك چاو سەیری هەولێر و سلێمانی ناكەن . سەیركەن سیناریۆی چۆن ڕێك دەخەن .گوایە خێر خوازێك بڕی 50 هەزار دۆلاری كردوە بە خێر و دابەشیان كردوە بەسەر 100 پزیشك و كارمەندی خەستەخانە لەهەولێر و قسەوباسی زۆری لێكەوتەوە . چونكە لە دابەشكردنی ئەوپارەیە ناعەدالەتی كراوەو تەنها دراوە بەو كەسانەی لە خۆیانەوە نزیكن . ئەمەش وەكو دەزگای خێرخوازیەكەی بارزانی وایە پارەی میللەت دەدزن و بەو ناوەوە دەیبەخشن . لە دابەشكردنی دەرمان ڕێژەی فەحس كردنیشدا جێاوازی سلێمانی وهەولێر دەكرا . هیوادارم كارمەندانی تەندروستی دەڤەری سلێمانی ئەم جۆرە ڕەفتارە ناشیرینانە ساردیان نەكاتەوە لە ئەركە پیرۆزەكانیان و لێرە بەدواوە بە گەرم و گوڕتر كار بكەن و خەجاڵەتیان بكەن . چی بكەین حكومەت بەچاوی دایكە زڕەكەوە سەیری سلێمانی دەكات . بە ئاشكرا هەستی پێدەكەی ئەم حكومەتە بە هەموو پێشكەوتنێكی دەڤەری سلێمانی ناڕەحەتەو وەكو دوژمن مامەلەی هاوڵاتیانی ئەم دەڤەرە دەكەن . پزیشكان وكارمەندانی دەڤەری سلێمانی جێگەیشانازیمانن . هیوادارین پێشەنگ بن بۆ ئەوەی شاری هەڵمەت و قوربانی لە ڕیزی پێشەوە دابێت و هەر شاری شاران بێت . دەستی ماندوبونتان دەگوشین كارمەندانی تەندروستی , هیوای سەركەوتنتان بۆ دەخوازین . هەمومان قەرزدارتانین و هەر گیز ماندوو بونی ئێوە لە یاد ناكەین و كارەكەتان بەرز دەنرخێنێن . ئەمەی ئێستا لەئارادایە ئاخیری دنیا نییەو لەدوای هەموو ناخۆشییەك ، خۆشییەكیش هەیە .
د.شوان ئادەم ئەیڤەس** بەئامانجی رێگەگرتن لەخراپ بەكارهێنانی راگەیاندنی ژمارەیی (digital media) و تەونی جاڵجاڵۆكەیی ئینتەرنێت و تۆڕە كۆمەڵایەتییە هەژموندارەكانی؛ “پێشنیازە یاسای رێکخستنی میدیای ئەلکترۆنی لە هەرێمی کوردستان – عێراق”دا گرنگ و پێویستە، بەڵام لەویش گرنگتر رێگەگرتنی یاساییە لەخنكاندنی هەناسەكانی ئازادیی دەربڕین و رۆژنامەگەریی و مافی زانین. هەڵبەت ئەوەش لەكاتێكدایە كە لغاوكردن و سنورداكردنی ئەو ماف و ئازادیانە لەمڕۆداو لەسەر ئاستی جیهان ئەگەر كارێكی ئەستەم نەبێت، لەئاستی ناوچەییشدا زۆر سادە و ئاسان نابێت. بەتایبەت ئەگەر خواست و ویستێكی هاوچەرخ بۆ تێپەڕاندنی قۆناغی دیكتاتۆریی و سەرپێخستنی سیستمی دیموكراسیی و بەهێزكردنی دامەزراوەكانی؛ لەكارنامەی پارتە فەرمانڕەواكاندا هەر بەتەنیا وەك دروشم و هەڵمەتێكی بانگەشەی هەڵبژاردنەكان مابێتەوە! ئەو “پێشنیازە یاسا”یە كە لە 22 ماددە و هۆكاری دەرچوواندنی پێكهاتووە و لەدانیشتنی رۆژانی 27-28ی تەموزی 2020ی پەرلەمانی كوردستاندا خوێندنەوەی یەكەمی بۆ كرا، ئەوە دەهێنێت كە خوێندنەوەی دووەم و پەسەندكردنی كۆتایی دوابخرێت تاوەكو ناوەڕۆكەكەی بەسەر لەنوێ داڕشتنەوەی ناونیشان و بڕگە و ماددەكانی؛ وردتر و باشتر دەوڵەمەند بكرێت. ئەویش بەپشتبەستن بە سەرنج و پێشنیازەكانی بەرهەمهێنەران و بەكارهێنەرانی ناوەڕۆكی پەیامەكانی ئینتەرنێت و خزمەتگوزارییە بەرفراوانەكانی لەناوەوەو دەرەوەی هەرێمی كوردستان، بەتایبەت بیستن و خوێندنەوەی دیدگاكانی هەریەك لە رۆژنامەوانان و ئەكادیمیی و پسپۆڕانی میدیا و یاسا و كۆمپیوتەر پێویستە. لەگەڵ ئەوەشدا، زۆر گرنگە سوود لە “یاسای میدیای ئەلكترۆنی”ی وڵاتی مۆنتینیگرۆ وەربگیرێت كە زۆر دیموكراسیيترەو لەرووی ناوەڕۆكیشەوە زۆر چڕوپرترە. ئەو یاسایە لە 160 مادە پێكهاتووە و لە 2010ەوە دەرچووە؛ لە ساڵانی 2011 و 2013 و 2016دا هەمواركراوەتەوە. لەماددەی یەكەمیدا ئەوەی دەقنووسكردووە كە مەبەستی یاساكە؛ رێكخستنی مافەكان، ئەركەكان یاخود پابەندییەكان و بەرپرسیارێتییەكانی ئەو كەسە سروشتیی و مەعنەوییانەیە كە كار لەسەر بەرهەمهێنان و پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییەكانی راگەیاندنی دەنگیی و رەنگیی دەكەن. خزمەتگوزارییەكانی بڵاوكردنەوەی ئەلكترۆنيیش دەبێت لەرێگەی تۆڕەكانی پەیوەندییكردنی ئەلكترۆنيى (electronic communications networks)ەوە بێت؛ بەپێی شارەزایی، بارودۆخ و سەرچاوەكانی پاڵپشتییكردنی دارایی ئاژانسەكە بۆ راگەیاندنی ئەلكترۆنی (the Agency for Electronic Media). ئەویش بەئامانجی بەرگرتن لە تەركیزبردنی راگەیاندنی رێگەپێنەدراو (unauthorized media concentration) لەگەڵ برەودان بە فرەلایەنیی راگەیاندن و بابەتە جێبایەخەكانی دیكەی خزمەتگوزارییەكانی ئینتەرنێت؛ بەپێی رێككەوتننامەو پێوەرە نێودەوڵەتییەكان. لەو سۆنگەیەوەو بەلەبەرچاوگرتنی ناوەڕۆكی ئەو یاسایە، ئەم چەند سەرنج و پێشنیازەی خوارەوە دەخرێنەڕوو: یەكەم: باشتربوو “پێشنیازە یاسای رێکخستنی میدیای ئەلکترۆنی” لەگەڵ یاسای ژمارە 06ی ساڵی 2008ی “خراپ بەكارهێنانی ئامێرەكانی پەیوەندییكردن لەهەرێمی كوردستان_عێراق”دا؛ ئاوێزان بكرابایەو لەژێر ناونیشانێكی نوێدا هەموارو داڕشتنەوەی بۆ بكرایە. بەجۆرێك ئەوەی پەیوەندییداربوو بەخراپ بەكارهێنانی ئینتەرنێت و خزمەتگوزارییەكانی لەبواری گەیاندن، راگەیاندن و رۆژنامەوانی، ئامرازەكانی پەیوەندییكردن و دنیای گریمانەیی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان؛ یاساكە لەخۆی بگرتایە و ناوبنرایە “یاسای رێكخستنی راگەیاندنی ژمارەیی و خراپ بەكارنەهێنانی ئامێرەكانی پەیوەندییكردن لەهەرێمی كوردستان-عێراقدا”. دووەم: پێویستە بڕگەی یانزەیەمی ماددەی یەكەمی ئەم “پێشنیازە یاسا”يە لاببرێت و بۆ هەرجۆرە خزمەتگوزارییەكی ریكلامی بازرگانی، یاسای ژمارە 04ی ساڵی 2019 بكرێتە سەرچاوە. هاوكات هەر لەم ماددەیەدا گرنگە ئاماژە بەوەزارەتەكانی گواستنەوە و گەیاندن و وەزارەتی رۆشنبیریی و لاوان بدرێت. بەجۆرێك هاوشێوەی یاساكەی مۆنتینیگرۆ، پێویستە ئاژانسێك یاخود بەڕێوەبەرایەتییەكی تایبەتمەندی سەر بەو وەزارەتانە بۆ چاودێرییكردن و بەدواداچوونی جێبەجێكردنی ناوەڕۆكی یاساكە دابمەزرێت. سێیەم: لەماددەی دووەمدا هاتووە؛ “میدیای ئەلکترۆنی بە یەکێک لە پێکهێنەرەکانی سیستمی میدیایی هەرێم دادەنرێت”، بەڵام تا ساتی نووسینی ئەم دێڕانەش نە سیستمێكی روون و نووسراوی میدیایی هەیە لەبارەی فەلسەفەی لیبراڵیی یان سۆسیالیستیی سیستمەكە و سنوری یاسایی و پیشەیی رێگەپێدان و قەدەغەكراوەكانی، نە ئەوەیشی تائێستا لەبارەی سیستمی سیاسیی هەرێمی كوردستانەوە هەیە لەبەڵگەنامەیەكی یاسایی وەك دەستوردا دەقنووس كراوە. بۆیە گرنگە ئەم مادەیە بەجۆرێك دابڕێژرێتەوە كە لەگەڵ واقیعی یاسا بەركارەكانی هەرێمدا یەكبگرێتەوە. باشترە لێرەدا جەخت لەسەر چەند بنەمایەكی وەك پیشەگەرێتیی و ناكۆك نەبوون لەگەڵ ماف و ئازادییەكانی تاكەكەس لەرووی دەربڕین و رۆژنامەگەریی و مافی زانین بكرێتەوە. چوارەم: لەماددەی چوارەمدا نەتوانراوە ئەو جیاوازییە پیشەییە لەبەرچاوبگیرێت كە لەنێوان پێگەیەكی هەواڵیی ئەلكترۆنیی و پێگەیەكی خزمەتگوزاریی حكومیی یان چالاكیی رێكخراوەییدا هەیە. هەریەك لەمانە سروشت و تایبەتمەندیی پیشەیی و یاسایی خۆیان هەیە و پێویست ناكات هەموو پێگەیەكی ئەلكترۆنیی بكەوێتەژێر چەتری ئەم مادە یاساییەوە، بەڵكو پێویستە زۆرتر جەخت لەسەر رەهەندی رۆژنامەوانیی “میدیای ئەلكترۆنی” بكرێتەوە. پێنجەم: لەماددەی شەشەم و حەوتەمدا، پێویست ناكات خاوەندارێتیی يان سەرنووسەریی میدیای ئەلكترۆنیی بدرێتە كەسێك كە “هەڵگری ناسنامەی عێراقیی بێت” و تەمەنی “لە 21ساڵ كەمتر نەبێ”، چونكە دنیای گریمانەیی ئینتەرنێت و تۆڕە جۆربەجۆرەكانی وەك دنیای ناگریمانەیی چاپكراوەكان نییە تاوەكو مەرجەكانی خاوەندارێتیی میدیای نووسراوی بەسەردا جێبەجێ بكرێت. ئەمە جگەلەوەی كە مەرج نییە هەمیشە سەرنووسەر یان سەرچاوەی دابینكەری ئینتەرنێت و ئەدمینی ماڵپەر و پەیجەكان لەناوخۆی هەرێمی كوردستان بن و هەڵگری ناسنامەی عێراقیی بن. لەو رووەوە، ئەو میدیا نێودەوڵەتیانەی بەزمانی كوردیی پەیامەكانیان پەخش و بڵاودەكەنەوە، باشترین نموونەن. شەشەم: لەماددە هەشتەوە تاوەكو یانزە، سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان كراوەتە چاوگەی سەرەكیی چاودێریی و خاوەندارێتیی دامەزراندنی ماڵپەر و دانانی سەرنووسەرانی میدیای ئەلكترۆنی؛ بەبێ ئەوەی زۆرینەی رۆژنامەوانان ئەندامی ئەم سەندیكایە بن یاخود متمانەیان پێی هەبێت. ئەوەش لەكاتێكدایە چاوگەی میدیای پەخشكراو، وەزارەتی رۆشنبیرییە بۆ پێدانی مۆڵەتی دامەزراندن و تازەكردنەوەیان. هەربۆیە پێویستە ئەم دوو چاوگەییە یەكلایی بكرێنەوەو لەیەك شوێنەوە هەموو جۆرەكانی میدیا مۆڵەتی دامەزراندن و هەڵوەشاندنەوەیان هەبێت، چونكە سەندیكا دەسەڵاتی جێبەجێكار نییەو ئەزموونی رابردوو ئەوەی سەلماندووە كە لەدەركردنی رێنمایی و سەپاندنییدا زۆرجار رووبەڕووی كێشە بوەتەوەو نەیتوانیوە بچووكترین گوشار و كاریگەریی لەسەر میدیاییەك هەبێت كە پێشێلی پێوەرەكانی رێسا پیشەییەكانی راگەیاندن یاخود تاوانەكانی راگەیاندن و بڵاوكردنەوەی ئەنجام دابێت. حەوتەم: ئەو سزایانەی لەمادەكانی 16 و 17دا هاتوون، زۆر ورد نین و داهات و دارایی میدیا و میدیاوانان لەبەرچاو نەگیراوە. ئەوە جگە لەوەی كە زۆر تاوانی دیكەی بەربڵاوی راگەیاندن هەن ئاماژەیان پێنەدراوە، لەوانە: تاوانی دەستوەردانە نێو ژیانی تایبەتی كەسەكان و پێشلكردنی مافی تایبەتمەندییان لەماڵپەرە هەواڵیی و هونەریی و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا. لەجۆری سزاكانيشدا، جیاوازیی ورد و روون لەنێوان بلۆگەرەكان و هەژماری فەرمیی تۆرە كۆمەڵایەتییەكانی میدیاکان و هەژماری تایبەتیی كەسەكان نەكراوە لەو تاوانانەی كە لەمیدیای ئەلكترۆنییدا ئەنجامی دەدەن. هەشتەم: ماددە 19 زیادەیە، چونكە تائێستا نە یاسایەكی تایبەت بەپشتیوانییكردنی میدیا لەهەرێمی كوردستاندا هەیە، نە حكومەتیش هیچجۆرە پلان و پرۆژە و پرۆگرامێكی نیشتمانیی بۆ چوونیەك پشتیوانیكردنی دارایی و دابینكردنی زانیاریی میدیاكان راگەیاندووە، تاوەكو “دەستیان بە نوێترین تەکنەلۆژیا و ئامێرەکان و تۆڕە پێشکەوتووەکانی ئینتەرنێت رابگات”. هەربۆیە رەنگە لێرەدا باشتربێت جەخت لەسەر كاراكردن و جێبەجێكردنی یاسای ژمارە 11ی ساڵی 2013ی مافی بەدەستهێنانی زانیاریی بۆ هەموو هاووڵاتیان و لەنێویشیاندا میدیا و میدیاوانان بكرێتەوە. نۆیەم: ئەگەر یاسا؛ بریتیی بێت لە كۆمەڵە بنەمایەكی گشتگیر و ئەبستراكت كە دەستەڵاتی تایبەت بە یاسادانان لەهەر وڵاتێكدا بۆ رێكخستنی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكانی نێوان كەسەكان و پەیوەستكردنیان بەشێوازێكی زۆرەكی (ملزم) بەپەیڕەوكردنی دایبڕێژێت، دەنا سەرپێچیكار سزابدرێت (فەوزی، 2016: 10)، ئەوا ئەم “پێشنیازە یاسا”یە نەیتوانیوە ببێتە هۆی رێكخستنی پەیوەندییەكانی نێوان سەرچاوەی دابینكەر، بەرهەمهێنەر و بەكارهێنەری ناوەڕۆكی پەیامى نووسراو یاخود رەنگیی و دەنگیی ئینتەرنێت بەشێوەی وەستاو يان جوڵاو. دەیەم: لەدەستنیشانكردنی تاوانە ئەلكترۆنییەكانی میدیادا ئەم “پێشنیازە یاسا”يە وردنەبووە، چونكە بەپێی یاسای ژمارە 111ی ساڵی 1969ی سزادانی عێراق، تاوان بریتییە لەهەر رەفتارێكی ئەرێنیی یان نەرێنیی دەرەكیی كە یاسا قەدەغەی كردبێت و سزاشی بۆ ئەو كەسە دانابێت كە ئەنجامی دەدات، بەمەرجێك ئەو كەسە بەرپرس بێت. واتە منداڵ و شێت نەبێت، چونكە ئەوان لەرووی سزاییەوە بەرپرس نابن و سزاش نادرێن. بەتایبەت كە تاوانەكانی راگەیاندن؛ لەئەنجامی خراپ بەكارهێنانی ئازادی دەربڕین و بڵاوكردنەوەوەو بەبەكارهێنانی ئامرازێك لەئامرازەكانی راگەیاندن دروست دەبن. لەكۆتاییدا دەكرێت ئەنجامگیریی ئەوە بكرێت كە هەوڵدان بۆ رێكخستنی ناوەڕۆكی راگەیاندن لەرێی گەڵاڵەكردن و دەرچواندنی یاسای نوێ؛ ئەركێكی گەورەو گرنگی پەرلەمانە و جێگەی دڵخۆشییە، بەڵام لەوەش گرنگتر ئەوەیە كە پەرلەمانتاران ئەركی دووەمیان لە چاودێریی جێبەجێكردنی یاساكان فەرامۆش نەكەن و پێداگری لەسەر ئەو یاسايانە بكەن كە تائێستا جێبەجێ نەكراون. لەم نێوەندەشدا، گرنگە ئاستی بەریەككەوتن و لێكچوونی نێوان یاساكان كەم بكەنەوە؛ لەرێی هەمواركردنەوە و ئاوێزانكردنی ئەوانەیان كە ناوەڕۆكەكەیان لەیەكەوە نزیكن. خۆئەگەر پسپۆڕێكی زمانی كوردییش بەئاستەكانی بڕگەسازی، وشەسازی، رستەسازیی و واتاسازیی ناوەخنی دوا ڤێرژنی یاساكاندا بچێتەوە؛ خراپ نابێت.
.gif)
پەیكار عوسمان - ئاساییە خەڵك لە دەسەڵاتێکی فاشل و فاسدو چەتە، ناڕازیبێ و بێتە سەر جادە. ئاساییشە خەڵك بگیرێن و بە توندوتیژی بەرپەرچیان بدرێتەوە، چونکە دەسەڵاتێك بەو مواسەفاتەی کە هەیە، هەر ئەونەی لەبارایە. تا ئێرا ئاسایی و چاوەڕوانکراوە. ئەوەی کە ئاسایی نیە، ئەوەیە کە دایك بگیرێ و کوڕ بیلاوێنێتەوە. ئاخر وێنە باوە بەعسییانەکە، ئەوەیە کە کوڕ بگیرێ و دایك بیلاوێنێتەوە، نەك بەعەکسەوە! پێموایە لێرەدا پۆستاڵی پارتی، هەنگاوێ پێش پۆستاڵی بەعس کەوتووەو ئیبداعی کردوە لە گوڕێنەوەی شوێنی دایك و کوڕدا، کە بەهەردو دیوا هەر ستەمکارییە، بەڵام بەم دیوە تازەیەدا قێزەونترە! - قێزەونترە، چونکە نیشتمان لە باڵاترین پێناسەیدا، ئەوەیە کە پێ ی ئەوترێ "دایك". دەی دایکەکانی وڵاتی ئێمە، ئەو مرۆڤە بەدبەختانەن کە ئەوپەڕی ڕەزالەتی مناڵەکانیان بەچاوی خۆیان ئەبینن، کە ئەوە مردنە بۆ دایك. ئەمە جگە لەوەی ژیانی خودی خۆشیان دنیایەك مردنی تری تێدایە، لەبابەتی مردنی کۆمەڵایەتی و کێشەکانی ژن، مردنی ئابووری و سەرەی تەقاعودی کە ناشیاندەنێ، مردنی دینی و بە نوقسان سەیرکردنیان، تا ئەگات بە قەیران و مردنە گشتییەکە، کە لەوێشدا وەکو نیوەی کۆمەڵ، پشکی نیوەیان بەرئەکەوێ. - ئەوە حاڵی دایکەو حاڵی نیشتمانیش ئەوەیە کە بەردەوام لەژێر لاقەکردنێکی چڕوپڕی خۆماڵی و بێگانەدایە. جا لێرەدا من نازانم دایك و نیشتمان، غەدر لەکامیان کراوە کە بەویتر چوێنراوە؟ بێگومان بۆ نیشتمان شانازیی نیە بە دایکێك بچوێنرێ کە ئەوە حاڵیەتی و بۆ دایکیش شانازی نیە کە نیشتمانێکی لاقەکراوی پێ بچوێنرێ. - جەوهەرو مانای دایك، لە ئەرکی دایکێتیدایەو لێرەدا دایك ئەو بوونەوەرە ئەخلاقییەیە کە بێبەرامبەر ئەرکی دایکێتی خۆی جێبەجێ ئەکات. ئەرکی ئەویش یەعنی ئەوپەڕی میهرەبانی و ئەوپەڕی دڵسۆزی و ئەوپەڕی خۆشەویستی و ئەوپەڕی قوربانیدان و ئەوپەڕی بەخشندەیی.. دەی جەوهەرو مانای نیشتمانیش ئەوەیە کە ئەرکی نیشتمانێتی جێبەجێبکات، ئەرکی نیشتمانێتیش ئەزانی چییە؟ هەمان ئەرکەکانی دایکێتییە بەڵام لەبری "ئەوپەڕی"، "لانیکەمی"! - یەعنی لەڕاستیدا نیشتمان دایك نیە، نیشتمان لانیکەمی دایکایەتییە. نیشتمان ئەو شتەیە کە هەر بە تۆزێك و بە لانیکەمی ئەرکەکە ئەبێ بە دایك، لەکاتێکا دایك خۆی، بە تەواوی ئەرکەکەو بەوپەڕی شتەکە دایکە! - ئینجا دایك خۆی لەخۆیدا دایکەو هەر بەوەی کە دایکە، ئیتر ئەرکی دایکایەتی ڕائەپەڕێنێ بەبێ ئەوەی هێزێکی دەرەوەی خۆی ناچاری ئەوەی بکات. بەڵام نیشتمان خۆی لە خۆیدا نیشتمان نیەو ئەبێ ئێمە بیکەین بە نیشتمان و بەو شتەی کە لانیکەمی دایکایەتیمان بداتێ. - بۆئەوەشی نیشتمان بکەین بە لانیکەمی دایك، ئەبێ ئێمە خۆمان لانیکەمی ئەولادو فەرزەندەبین. لانیکەمی فەرزەندەییش ئەوەیە کە خۆت ستەم لەو دایکە نەکەیت و قبوڵیش نەکەیت ستەمی لێبکرێ. پێوەری ئەو ستەمەش ژیانی گشتییە. یەعنی تۆ تا بونەوەرێك بیت لەناو عەقڵیەتی ئۆخەی ئۆخەی هەرکەس بۆ خۆیدا، نیشتمان ناتوانێ دایکبێ. ئەبێ هەرکەس لەناو هۆشیاری خۆیدا بچێتە ناو ژیانی گشتی و بەرژەوەندی گشتی، ئینجا نیشتمان ئەکەویتە ناو دایكبوونەوە. - لانیکەمی فەرزەندەیی، ئەوەیە کە هۆشیاری و ڕاستی و ئەخلاق سەرخەین بەسەر بەرژەوەندی و ڕق و دەمارگیریداو تەنیا لەبەر مەسڵەحەتێك، یان لەڕقی فڵان کەسێك، یان لەبەر دەمارگیری حیزبی و ئایدۆلۆژیی، خۆمان لە ستەمێك گێل نەکەین کە بە بەرچاومانەوە ئەکرێ. نیشتمانە دایکەکەش تەنیا بەم جۆرە فەرزەندەیە دروستئەکرێ. یەعنی مەسەلەکە ئەوەنیە کە نیشتمان بۆ نیشتمان نیەو بۆ دایك نیە، چونکە نیشتمان خۆی ناتوانێ خۆیبێ و دایكبێ، ئەبێ تۆ بیکەیت بەوە. - دایك مناڵ دروستئەکا، بەڵام نیشتمان هاوڵاتی دروستناکا، بەڵکو هاوڵاتی وڵات دروستئەکاو ئەبێ لەپێشا "هاوڵاتی" هەبێت. هاوڵاتیبوونیش ئەوەیە کە بێبەرامبەرو وەکو ئەرکی ئەخلاقی کار بۆ پرسە گشتییەکان بکەیت، وەکچۆن دایك بێبەرامبەرو وەکو ئەرکی ئەخلاقیی خۆی مناڵ بەخێوئەکات. - یەعنی لەڕاستیدا دایکایەتی ئاسایی و دایکایەتی نیشتمانی، ڕێك پێچەوانەن و ئێمە هەڵەین کە پێمانوایە ئەبێ نیشتمان دایکمانبێ، بەڵکو ئەبێ ئێمە دایکی ئەوبین. ئەگەر دایکایەتییەکی نیشتمانیش بۆ ئێمە لەئارادابێ، ئەکەوێتە دوای ئەم دایکایەتییەی ئێمەوە بۆ ئەو! بەڵام ئێمە بە دەسەڵات و شەعبەوە، لەوپەڕی عەقڵیەتی نادایکییدان بەرامبەر وڵات و پرسە گشتییەکان، بەم عەقڵەشەوە بەرەو بەغدا لێخوڕین، یان بەرەو دەوڵەتی کوردی، هەر ئەچینەوە ناو نانیشتمان! - ترحێو ئەمەم نوسی بۆ ئەو کوڕەی کە دایکە شەست ساڵانەکەی دەستگیرکراوە، کەچی تا تەواومکرد خۆشی گیرا!
.gif)
بەهرە حەمەڕەش هەبوونی گەندەڵی و نادادی کێشەی هەرە دزێوەکەی کوردە، بەڵام لەوە دزێوتر هەبوونی ناکۆکی و دووبەرەکی/ تەنازول بۆ دوژمن و سینگ دەرپەڕاندنە بەرامبەر یەکتر. ئەو حزب و سەرکردە کوردانەی، کە بە شورەیی دەزانن دەستی برایەتی بۆ یەکتر درێژ بکەن، بەسەر دەستی دوژمندا دەچەمێنەوە. ئەوە بەو مانایە وەسف ناکەم، کە پێموابێ نابێ دبلۆماسی بن و شەڕ لە گەڵ دەروبەر بکەن، بەڵکو بەو مانایەی، ئەو تەنازولەی بۆ خەڵک دەیکەن بۆ یەکتر بیکەن بەشێکی گەورەی کێشەکان چارەسەردەبێت. هیچ میللەتێک نییە لەم جیهانە خاوەنی سەدساڵ خەبات و قوربانیدان بێت، جینۆساید کرابێت و نەبووبێتە خاوەن قەوارەیەکی سەربەخۆ. هەروەها هیچ میللەتێک نییە، دوا ئەنفال و کیمیابارانکردنی داوای هاتنەوەی جەلادەکەی بکات! ئێمە لە ناوچەیەکین، کە مرۆڤ دۆستی و یاسا تێیدا سەروەر نییە، کانگای گروپی توندڕەوی تیرۆرستی و حوکمڕانی مەزهەبی، نا تەبایە بە هەموو شتێک. داگیرکارانمان، وێڕای دەسەڵاتی حوکمڕانیان بەشێک لە خەڵکەکەشیان باوەڕیان بە چەوساندنەوە و شۆڤێنیەت هەیە. باسی مافی مرۆڤ دەکەن و منداڵی کورد لە زینداندا رادەگرن، لاوی کورد لە سێدارە دەدەن. لە خراپترین دۆخی خۆیاندا، ناسنامە نادەنە هاوڵاتییە کوردەکانیان. عیراق تا ئێستا بەو عەقڵیەتە حوکم دەکات، کە کوردی ئەنفال و کیمیاباران کرد. لە ریزبەندی وڵاتە هەرە گەندەڵەکانی دنیایە. تا دوێنێ لە بەغدا لە سەر ناوی عەلی و عومەر گەنج دەکوژران. هەروەها کچی منداڵ بەشودەدرێت و توندوتیژی دژی تۆقێنەر بەرامبەر مرۆڤ دەکرێت، بەڵام بەشێک لە کوردی باشور بەهۆی ناکۆکی حزبییەوە، گروپ دروست دەکەن، داوای نەمانی قەوارەی کوردی و هاتنەوەی جێگرەوەی بابە سەدام دەکەن. لە جیاتی ئەوەی گروپی فشار بۆ نەهێشتنی گەندەڵی، ناکۆکی سیاسی و نادادی دروستبکەن. حکومەت و حزبەکان، ناچار بە ئەنجامدانی چاکسازی بکەن بۆ ئەم مەبەستەش جۆرەها رێگای مەدەنی و ئارام هەیە، کە ئەگەر ئەجێندای حزبی و پۆپۆلیستی تێکەڵ نەکرێت، ئەنجامی دەبێت. هەمیشە هەوڵ و تێکۆشانی بونەوەر، بۆ ئەوە بووە، کە چۆن بتوانێ رێگا و شوێنی خۆی بۆ دۆزینەوەی دوارۆژ باشتر ببینێ، ئەمە بەشێکە لە فەرهەنگی ژیان، کە مرۆڤ لە رێگەی دەرونی و ماتریالی، خەبات بۆ خۆشگوزەرانی دەکات. ماندوو دەبێت تا بتوانێ بحەسێتەوە و بگاتە ژیانێکی شایستە، نەک خۆی بە شایانی ژێردەستەیی و چەوساندنەوە بزانێ. ئەو خەونە بەردەستەی، کە ئێستا جێگای هیوای ٤٠ ملیۆن کوردە، ئەزمونی کوردستانی باشورە، ئەم ئەزمونەش وێڕای گەندەڵی لە ژێر فشار و دەستوەردانی دەوڵاتانی دەروبەر و زلهێزەکان. ئەمڕۆ بەهۆی هەبوونی پەترۆڵ و سبەی بەهۆی هەبوونی ئاو. هەروەها هەبوونی مرۆڤ بۆ بابەتی مارکێتینگ، بەداخەوە کورد بووەتە بەشێک لە ئەزمون و گەمەی سیاسی ئەم دەوڵەتانە. مێژووی ئێمە سەلماندویەتی، کە ئەوان درێخیان بەرامبەر زوڵم و چەوساندنەوەی کورد نەکردووە، بەڵام لایەنێکی تری کێشەکە ئەوەیە، کە دەبێ خەڵکی هۆشمەند و وڵاتپارێز، زۆر بەجددی کار و دیالۆگی لە سەر بکات، ئەوەیە کە بۆچی ئێمە لە باشور، کە هەم پەترۆڵ و هەم داهاتی خاڵە گومرگییەکان هەیە، زەوی و زارێکی بە بەرەکەتمان هەیە، دەرفەتی کشتوکاڵ، گەشتوگوزار، هەروەها هێزی کار و سەرمایەی مرۆیی هەیە، بەڵام پرسیاری گرنگ ئەوەیە، کە بۆچی ئێمە گەیشتینە ئەم ئاستە؟! دەمەوێ قسە لە سەر ئەم بابەتە بکەم، تا لە جیاتی کاولکردن، خەڵکی پسپۆڕ و زانا لەم بوارەدا، ئاوڕێکی جددیتر لە سەر دۆزینەوەی چارەسەر بۆ ئەم رەوشی نا لەبارە، کە بەرۆکی کوردستانی باشوری گرتووە، بداتەوە لە جیاتی تێکدان خەریکی بنیاتنان بن، چونکە لە ئێستادا هەمووی خەریکی تێکدانە. راستە ئەمڕۆ پەتای کۆرۆنا هەیە، کە کۆرۆنا پەتایەکی جیهانییە، بەڵام نەبونی موچە و کەم دەرامەتی تایبەتە بە ئێمە وەکو خەڵکی باشور، کە دەبێت لایەنە بەرپرسەکان ئەوانەی، کە حوکمڕانی باشور دەکەن، پێداچوونەوە بکەن، کە بزانن ئایا گرفتی ئێمە لە کوێیە؟ داهات یان خەرجی؟ نەبوونی کەسی شیاو لە شوێنی شیاو، یان مۆدێلی پۆپۆلیستی و ئەنجامدانی جۆرەها هەڵەی ستراتیژی لەم پێناوە؟
.gif)
عه‌داله‌ت عه‌بدوڵڵا دوا ده‌نگوباسی كه‌ین و به‌ینی هه‌ردوو حكومه‌تی به‌غداو هه‌رێم بۆ بابه‌تی رێككه‌وتن، ئه‌وه‌یه كه، هێشتا نه‌گه‌یشتوونه‌ته رێككه‌وتن. كاتیش ئه‌ڕواو له‌م كات به فیڕۆچوونه‌شدا به‌غدا هیچ په‌له‌ی نییه!، ئه‌وه‌ی له‌سه‌ر ئاگره‌و پێویستیی به‌وه‌یه رۆژێك زووتر رێككه‌وتن رووبدات حكومه‌تی هه‌رێمه، له‌گه‌ڵ درێژه‌كێشانی هه‌ر ساتێكی دواكه‌وتنی زیاتری دابه‌شكردنی مووچه‌شدا، تووڕه‌یی دانیشتوانی هه‌رێم زیاد ده‌كات، ته‌نانه‌ت ئه‌م تووڕه‌یه درێژ ده‌بێته‌وه بۆ سه‌ر زۆرێك له ئه‌ندام و لایه‌نگرانی یه‌كێتی و پارتی خۆیشیان كه وه‌ك هه‌ر هاووڵاتییه‌كی تر، ئه‌وانیش موچه‌خۆرن و ماڵ و منداڵیان هه‌یه. ئێستا ئه‌سڵی مه‌سه‌له بۆ حكومه‌تی هه‌رێم، به‌پوختی و ساده‌یی، ئه‌وه‌یه: كاتێك كه له دواساتدا له رێككه‌وتن له‌گه‌ڵ به‌غدا په‌شیمان ده‌بنه‌وه، ده‌بێ به‌دیلتان هه‌بێ. له سیاسه‌تكردن و به‌تایبه‌ت هونه‌ری دانوستاندا، به‌دیل پێگه‌ت به‌هێز ئه‌كات، به‌ڵام كه ئه‌مه‌ت نه‌بوو و هێشتا هه‌ر ئاماده‌ی رێككه‌وتن نه‌بیت، ئه‌وسا، خودی رێككه‌وتن خۆی، هه‌رچۆنێك بێ، كه‌متر تموح و چاوه‌ڕوانیی تۆی تیا به‌دی دێت، چونكه به‌رامبه‌ر ئه‌زانێ كه تۆ چه‌كێكت هه‌ڵگرتووه كه چروكه‌و فیشه‌كی تێدا نییه!، بۆیه هه‌رگیز به‌پێی ویستی تۆ رێك ناكه‌وێت، ئه‌گه‌ر گره‌ویشت له‌سه‌ر كات بێ كه هاوكات له‌سه‌ر حسابی گوزه‌رانی میلله‌ته‌كه‌ی خۆته، ئه‌وا ره‌نگه به‌غداش، به هه‌مان گره‌و، چاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌بێ كه دۆخی هه‌رێم، به‌بۆنه‌ی قه‌یرانی ئیداریی و داراییه‌وه، بته‌قێته‌وه!، ئه‌م گره‌وه‌ش واقعیتره له گره‌وه‌كه‌ی براده‌ران ته‌نها له یه‌ك حاڵه‌تدا نه‌بێ، كه ئه‌ویش ئه‌وه‌یه، به هه‌ر نرخێك بێت، حكومه‌تی هه‌رێم بتوانێت تا چه‌ند مانگێكی تر، به بێ لێ بڕین و له‌كاتی خۆیدا، مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم بدات. ئه‌گه‌ر حكومه‌تی هه‌رێم ئه‌م كاره‌‌ی پێ ده‌كرێت، ئه‌وا با رێككه‌وتن له‌گه‌ڵ به‌غدا هه‌ڵپه‌سێرێت، ئه‌گه‌ریش پێی ناكرێ، ئه‌وا ده‌بێ واقعبین بێ و رۆژێك زووتر ئه‌و رێككه‌وتنه ئیمزا بكات. واته ده‌بێ حكومه‌ت و به‌رپرسانی ناوی به‌رپرسیارێتی هه‌ڵبگرن. ئه‌وه‌ی ئێستا رووده‌دات بریتییه له نابه‌رپرسیارێتییه‌كی ترسناك كه هه‌زارو یه‌ك ته‌فسیر هه‌ڵده‌گرێت!، چونكه قه‌یرانه‌كان به‌رده‌وامن و قوڵتر ئه‌بن، نه ئه‌وه‌تا چاره‌سه‌ر بكرێن، نه ئه‌وه‌تا یه‌كلاكردنه‌وه‌یان بۆ حكومه‌تێكی رزگاریی نیشتمانیی به‌جێ بهێڵن و وه‌ك ئه‌زموونی حكومه‌ته‌كه‌ی لوبنان، وازبهێنن.
.gif)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
