عەلی ئەكبەر ویلایەتی راوێژكاری باڵای عەلی خامنەیی رێبەری باڵای كۆماری ئیسلامیی ئێران لە دیمەشقەوە هەڕەشە لە ئەمریكا دەكات و رایدەگەیەنێت هیوادارە سوپای سوریا هێزەكان ئەمریكا لە خۆرهەڵاتی سوریا دەربكات و پارێزگای ئیدلبیش لە باكور كۆنترۆڵبكاتەوە و لە چنگی هێزەكانی ئۆپۆزسیۆنی دەربهێنێت. ویلایەتی لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا لە دیمەشقی پایتەختی سوریا وتی" ئیدلب شارێكی گرنگی سوریایە و ئێمە هیوادارین بەزوویی بە هەوڵی سوریا و خەباتگێڕەكانی ئازادبكرێت، هەروەها خۆرهەڵاتی  فوراتیش كە ناوچەیەكی زۆر گرنگە هیوادارین هەنگاوی فراوان و گرنگ بنرێت بۆ رزگاركردنی ئەو ناوچەیە و دەركردنی ئەمریكییە داگیركەرەكان لەو ناوچەیە."  

دۆناڵد ترەمپ سەرۆكەی ئەمریكا لە كاردانەوەیدا بەرامبەر بە بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لە شاری دوما لەلایەن حكومەی سوریاوە هەڕەشەی ئەوەی كرد كە وەڵامی توند دەداتەوە و وتی "روسیا ئامادەبە مووشەكەكانمان بەڕێوەن بۆ سوریا"، ئەمەش لە وەڵامی ئەو بەرپرسانەی روسیادا بوو كە رایانگەیاند ئەگەر هەر هێرشێك بكرێتە سەر سوریا مووشەكەكانی ئەمریكا دەخەنە خوارەوە. دوای شكستهێنانی هەوڵە دیپلۆماتییەكان لە ئەنجومەنی ئاسایشی دەربارەی رێوشوێنی لێكۆڵینەوە لە چەكی كیمیایی لە سوریا ئێستا واشنتۆن و هاوپەیمانەكانی لە وەشاندنی گورزێكی سەربازی لە هێزەكانی بەشار ئەسەد دەكۆڵنەوە و باسیش لە چەند سیناریۆیەك دەكرێت بۆ وەڵامدانەوەی بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لە سوریا كە ئەمانەن: فشاری دیپلۆماتی : وەك لە سەردەمی ئۆباما روویدا یەكێك لە ئامانجەكانی ئەم هەڵمەتەی دژی سوریا فشاری دیپلۆماتیە بۆسەر رژێمەكەی ئەسەد بۆ ئەوەی چ چەكێكی كیمیایی هەیە دەستبەداری بێت، هەروەك چۆن لە ئابی 201دا گەورەترین هێرشی بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لەلایەن ئەسەدەوە لە غۆتەی رۆژهەڵات روویدا و سەدان هاوڵاتی مەدەنی كوژران، ئەوكات دوای قسەكردن لە دەستوەردانی ئەمریكا لەسەردەمی باراك ئۆبامادا، روسیا پێشنیاری كرد چەكی كیمیایی رژێمی سوریا لەناوببرێت بۆئەوەی دەستوەردانی سەربازی روونەدات، رژێمی سوریاش بەڵێنیدا لە 19ی ئابی 2014ەوە واز لە بەكارهێنانی چەكی كیمیایی بهێنێت و رێكخراوی قەدەغەكردنی چەكی كیمیایش بەشداریكرد لە لەناوبردنی چەكی كیمیایی سوریا، بەڵام راپۆرتێكی رۆژنامەی نیویۆرك تایمز كە شوباتی رابردوو بڵاوكرایەوە لەسەر زاری پسپۆرانی نەتەوە یەكگرتووەكانەوە ئاشكرایكرد بەڵگە هەیە كە رژێمی سوریا چەكی كیمایی زیاتری هەیە و مادەی زیاتریش  لە كۆریای باكور وەردەگرێت كە دەتوانرێت لە دروستكردنی چەكی كیمیاییدا بەكاربهێنرێت. بەڵام ئەم سیناریۆیە كە تەنها خۆی لە فشاری دیپلۆماتیدا دەبینێتەوە وادەكات كە ترەمپ لەسەر رێبازی ئۆباما دەڕوات، و كاتێك ئۆباما بیری لە وەشاندنی گورزی سەربازی دەكردەوە لە سوریا بەهۆی بەكارهێنانی چەكی كیمیاییەوە، ترەمپ گومانی لە سوودی ئەو هێرشە بوو لە تویتەردا نوسی" چی دەچنینەوە لە لێدانی سوریا جگە لە قەرز و ململانێیەكی دوور و درێژ؟." بەڵام وادەردەكەوێت كە ترەمپ دوای وەرگرتنی دەسەڵات هەڵوێستی بەرامبەر سوریا گۆڕابێت، چونكە دركی بەوە كردووە كە شتەكان لە راستیدا وەك ئەوە نین كە بڕوات پێیەتی، ئەمەش بەرای پسپۆری ئەڵمانی هینینگ ریكە لە ناوەندی ئەڵمانی بۆ پەیوەندییەكانی دەرەوە. هێرشی سەربازی سنوردار: ئەمە ئەگەرێكی زۆر چاوەڕوانكراوە ئەو پسپۆرە ئەڵمانییە لە گفتوگۆیەكدا لەگەڵ بەشی عەرەبی DW وتی ترەمپ ئەوە دووبارەدەكاتەوە كە نیسانی ساڵی رابردوو ئەنجامیدا، كاتێك لە وەڵامی هێرش بۆسەر خان شەیخون بە غازی سارین، ترەمپ فەرمانیدا گورزێكی سەربازی لە ئەسەد بوەشێنرێت و هێزەكانی ئەمریكا زیاتر لە 50 موشەی تۆماهۆكیان ئاراستەی بنكەیەكی هێزی ئاسمانی سوریا كرد، بەبێ‌ ئەوەی هیچ رێوشوێنێك بگیرێتە بەر بۆ گۆڕانكاری لەسەر خاكی سوریا و ئیمانوێل ماكرۆن سەرۆكی فەرەنسا كە لەماوەی 24 كاتژمێردا دووجار بە تەلەفۆن قسەی لەگەڵ ترەمپدا كردووە جەختیكردەوە هەر جوڵەیەكی سەربازی هاوپەیمانەكانی حكومەتی سویا یان هیچ لایەنێكی دیاریكراو ناگرێتەوە، بەڵام دامەزراوە كیمیاییەكانی سەر بە حكومەتی سوریا بە ئامانجدەگرێت و توێژەی روسی " ڤیكتۆر لیتۆڤكینیش ئەم سیناریۆیەی بە ئەگەرێكی چاوەڕوانكراو دانا و رایگەیاند گورزەكەی ئەمریكا خۆی لە ئاراستەكردنی چەند موشەكێكی تۆماهۆكدا دەبینێتەوە كە لە هەردوو كەشتی جەنگی " دۆناڵد كوك" و" پۆرتەر" وە ئاراستەدەكرێت كە ئێستا لە سوریا نزیكدەبنەوە. گورزێكی كەمەرشكێن لە بەشار ئەسەد بەرای دانیال سیروێر پسپۆری ئەمریكی وەڵامدانەوەی ئەمریكا ئەگەر چەند گورزێكی دیاریكراو بێت كاریگەرییەكی ئەوتۆی نابێت، بەڵام بە دووریشی نەزانی گورزێكی بەهێزی سەربازی لە ئەسەد بوەشنێنرێت و وتی" لەوانەیە هێزی سەربازی ئەسەد بە تەواوەتی وێرانبكرێت، جگە لە بەئامانجگرتنی كۆشكەكانی سەرۆكایەتی ." هێرشێكی كۆنترۆڵنەكراو دانیار سیروێر بڕوای وایە كە ئەگەری ئاڵۆزبوونی پەیوەندییەكانی نێوان روسیا و ئەمریكا و رووبەڕبوونەوەی ئەو دوو هێزە لە سوریا لە ئارادایە و دەڵێت گومانی تێدانیە كە روسەكان تۆڵەدەكەنەوە ئەگەر سەربازەكانیان بكوژرێن. لە ساڵی 2015ەوە دوای دەستوەدرانی روسیا لە سوریا، هەردوو سوپای ئەمریكا و روسیا هەوڵیانداوە خۆیان لە بەریەككەوتن بەدووربگرن، بەڵام لە شەڕی پارێزگای دێرزوردا لە شوباتی رابردوودا هێزەكانی ئەمریكا دەیان كارمەندی گرێبەستی روسیان كوشت یان برینداركرد، بەڵام دۆخەكە دوای پەیوەندیكردنی ئەفسەرانی سوپای ئەمریكا بە سوپای رووسیاوە نەگەیشتە رووبەڕبوونەوەی زیاتر و ڤیتكۆر لیتۆڤكینی پسپۆری روسی بڕوای وایە ئەگەری ئەوە هەیە كە هێرشەكەی ئەمریكا بۆسەر سوریا رووبەڕبووەوەی مەترسیداری نێوان ئەو دوو زلهێزەی لێبكەوێتەوە و دەڵێت " ئەگەر بنكەی حمێمیمی روسیا لە سوریا بەئامانج بگیرێت، ئەوا ئەوە وەك راگەیاندنی جەنگی دژ بە روسیا و ئەوەش بە مانای هەڵگیرسانی جەنگی سێیەمی جیهانی دێت." وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ   

ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بەدووری نازانێت لەدژی بەكارهێنانی چەكی كیمیایی هەنگاوی سەربازی لە بەرامبەر سوریا بنێت، لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ بەشی عەرەبی " DW "یۆزیف برامل پسپۆری ئەڵمانی باوەڕی وایە ئەو هەنگاوە مەبەست و ئامانجی تری لە پشتەوەیە ، ئەمەش دەقی چاوێكەوتنەكەیە: DW: سەرۆكی ئەمریكا دەرباری وەڵامی هێرشە كیمیاییەكە شاری دوما لە غوتەی خۆرهەڵات وتی ویلایە یەكگرتووەكان هیچ شتێك بەدوورنازانێت، ئەو بژاردانە چین ؟ یۆزیف برامل: بڕوام وایە كە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا گورزێكی سەربازی ئاسمانی لە سوریا دەوەشێنێت ، بەڵام جیاواز لەوەی ساڵی رابردوو هێرشێكی رەمزی نابێت، پێشووتر ترەمپ دەیوسیت دەریبخات كە بوكەڵەیەك نییە لە دەستی روسەكاندا و لە هەمان كاتیشدا نەیتوانی لەوە دوورتر بڕوات و پێش رووداوەكە روسیای ئاگاداركردەوە و ئەویش سوریای ئاگاداركردەوە، بەڵام ئەمجارە بوار نابێت بۆ ئەو زانیارییە سەرەتاییانە. DW: ترەمپ هەروەها هەڕەشەشی لە هاوپەیمانەكانی حكومەتی روسیا كرد و وتی باجێكی گەورە دەدەن، دەكرێت روسیا و ئێران لەچی بترسن؟ یوزیف برامل: ئێران بە شێوەیەكی تایبەتی دەبێت ئامادەبێت، چونكە لەبەر چەندین هۆكاری تر لەبەر چاوی ئەمریكادایە، ئەو هێزانەشی هاوكاری دەكرێن لەلایەن ئێرانەوە لەوانەیە رووبەڕووی بۆردومان ببنەوە، هەتا پردی ئاسمانی نێوان ئەو یەكانە – كە بەشێكی بە ئاسمانی عێراقدا تێدەپەڕێت- لەوانەیە ئەمریكا ئەو رێگایەی لێ بگرێت. DW: ئەی ئۆپەراسیۆن بەرامبەر روسیا چۆن دەبێت؟ یوزیف برامل: زۆر لاواز دەبێت، ترەمپ بژارەی كەمتری بەرامبەر سوریا لەبەردەستدایە، زیاتر كار لەسەر سزا ئابووریەكان دەكات بەجۆرێك لە رووی سیاسەتی ناوخۆوە رووبەڕووی فشاری زیاتر دەبێتەوە، چونكە لێكۆڵەری تایبەت رۆبەرت مۆلەر لە ویلایەتە یەكگرتووەكان بەردەوام لە لێكۆڵینەوە لەدژی. DW: بۆچی پێویستە پێچەوانەی ئەوە بە توندی رووبەڕووی ئێران ببێتەوە؟ یوزیف برامل: باوەڕوام وایە كە سوریا لەلای ئەمریكاوە لە راستیدا  هیچ نیە جگە لە شوێنێكی لاوەكی بۆ ململانێ‌ لەگەڵ ئێراندا، ئەوەی چاوەڕوانی دەكەین لە داهاتوودا وازهێنانە لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە لە مانگی ئایاردا و ئەوەش ململانێكە گەورەتر دەكات و دەستوەردانی ئێران لە سوریا بەلای ئەمریكاوە دەبێتە پاساوێكی ئەخلاقی و جیۆستراتیژی بۆ رەفتارەكانی، نابێت ئەوەشمان لە بیربچێتەوە كە ترەمپ كەسێكی وەك جۆن بۆڵتۆنی بە راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی دامەزراندووە كە دژی ئێرانە و ئەوەش بە هەند وەردەگرم. DW: سەرۆكی ئەمریكا ماوەیەكی كەم لەمەوبەر ئاماژەیبەوەدا كە دەیەوێت بەخێرایی هێزەكانی ئەمریكا لە سوریا بكشێنێتەوە، دوای ئەوەی بە تەواوەتی داعش لەناودەبات، هەڕەشەكانی ترەمپ دوای هێرشە كیمیاییەكە چۆن لەگەڵ ئەم پرۆژەیەدا یەكدەگرێتەوە؟ یوزیف برامل: دژیەكییەك لەمەدا نابینم، هێزە پیادەكات كە دەكرێت وەك بارمتە بگیرێن، ترەمپ وەك پێشوو لە سوریا بیانكێشێتەوە، سەبارەت بە تۆڵەكردنەوە لە هێرشكردن بە چەكی كیمیایی ئەو كارە تەنها پەیوەستە بە گورزی ئاسمانییەوە. DW: ئێوە ستراتیژێكی دووری ئیدارەی ئەمریكا سەبارەت بە پرسی سوریا دەبینن؟ یوزیف برامل: بەڵێ‌ لە هەموو حاڵەتێكدا و بە شێوەی گریمانییە هەروەك وتم ئەمریكا لە راستیدا ئێران بە ئامانج دەگرێت، هەركاتێك بەرەی سیاسی ناوخۆ لەسەر ترەمپ ئاڵۆزتر بێت، ئەوا من مەترسی جەنگ لەدژی ئێران لە ئاستێكی باڵادا دادەنێم، هەروەها پێویستیشە ئەوەمان لەیاد نەچێت  لە مانگی نۆڤەمبەردا هەڵبژاردنی كۆنگرێس دەكرێت، خراپترین سیناریۆ بەلای ترەمپەوە ئەوەیە كە هەردوو ژوورەكەی كۆنگرێس لەدەستبدات، لەم حاڵەتەدا جەنگ لەدژی دوژمنێكی دەرەكی یارمەیتی دەدات كۆدەنگییەكی حزبی گەورەتر بەدەستبهێنێت، بە رەچاوكردنی هەڕەشەی ئاسایشی نیشتمانی دەنگدەرانی ئەمریكا دەتوانن لە چوارچێوەی بزوتنەوەیەكی بەكۆمەڵی نیشتمانی لە چواردەوری فەرماندەی باڵای هێزە چەكدارەكان دەستبەرداری چاودێكردنی دەسەڵات بن لە رێگەی هەڵبژاردنەكانی كۆنگرێسەوە، هەر ئەوەش لەسەرەمی جۆرج بوشدا روویدا دوای هێرشە تیرۆریستییەكەی 11 سێپتەمبەری 2001. وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ  •    یوزیف برامل- پسپۆری كاروباری ئەمریكا لە كۆمەڵەی ئەڵمانی بۆ سیاسەتی دەرەكی و نوسەری كتێبی " ئەمریكای ترەمپ لەسەر حسابی ئازادی".

وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ دانیال سیروێر پسپۆر و توێژەر لە پەیمانگای خۆرهەڵاتی ناوەڕاست لە واشنتۆنی پایتەختی ئەمریكا لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ بەشی عەرەبی " DW " رایدەگەیەنێت لەوانەیە وەڵامی ئەمریكا بۆ هێرشە كیمیاییەكەی حكومەتی سوریا بۆسەر شاری دوما بە رادەیەك بەهێزبێت كە هاوسەنگی هێز بگۆڕێت و لەوانەشە گورزێكی دیاریكراو بێت هاوشێوەی  ئەوەی ساڵی رابردوو، ئاماژە بەوەش دەكات كە ئەمریكا هاوپەیمانی وای نییە كە چاوەڕوانی ئەوەی لێبكرێت كاروباری دەسەڵات لە سوریا دواتر بگرێتە دەست، ئەمەش دەقی چاوپێكەوتنەكەیە: DW: ئەو بژاردانە چین لەبەردەستی سەرۆكی ئەمریكادان؟ و ئامانجە چاوەڕوانكراوەكان كامانەن؟ دانیار سیروێر:  گورزە سەربازییەكەی ئەمریكا یان زۆر گەورە دەبێت، یان دیاریكراو دەبێت، لەوانەیە ئامانجی وێرانكردنی هێزی سەربازی رژێمی ئەسەد بێت بە تەواوەتی وەك فڕۆكەكانی و فڕۆكەخانەكانی و بنكەكانی كۆنترۆڵ و پەیوەندییەكان و كارگەكانی دروستكردنی چەكی كیمیایی، بۆ ئەوەی گەرەنتی ئەوە بكرێت كە ئەو چەكە یان هەر چەكێكی تر لە دژی هاوڵاتیانی سڤیل بەكارنەهێنرێت، هەروەها لەوانەشە كۆشكەكانی سەرۆكایەتی كە سەرۆكی سوریا بەشار ئەسەد تێیاندا نیشتەجێ‌ دەبێت بە ئامانج بگیرێت، بەڵام ئامانجە بچكوكەكانی بریتین لە بە ئامانجگرتنی بنكەیەكی سەربازی یان دووان وەك ئەوەی ساڵی رابردوو ئەنجامدرا و ئەو جۆرەش كاریگەرییەكی گەورەی نابێت لەسەر زەوی، هەروەها یەكێك لەو ئامانجانەی كە لەوانەیە ببنە ئامانجی گورزە سەربازییەكە بنكەكانی حزبوڵا و ئێرانە لەناو سوریا  لەگەڵ بنكە و بارەگای میلیشیا شیعەكان و هەروەها بەرگری دژە ئاسمانی روسیاش بە ئامانج دەگیرێت. DW: ئەوە گورزە سەربازییە دەتوانێت چی بەدی بهێنێت؟ و ئایا كاریگەری دەبێت لەسەر هاوسەنگی هێز لە سوریا؟ دانیاڵ سیروێر: كارەكە بە گوێرەی هێزی گورزەكە و سروشتی ئامانجەكان دەگۆڕێت، بۆ نمونە هێرش بۆسەر كۆشكەكانی سەرۆكایەتی رەنگە كوژرانی سەرۆكی سوریای لێبكەوێتەوە، ئەوەش ئامانجێكی سەربازی رەوایە بە رەچاوكردنی ئەوەی كە فەرماندەی باڵای سوپای سوریایە، بەڵام باوەڕم نیە كە ویلایەتە یەكگرتووەكان توانای رووبەڕووبوونەوەی دەرەنجامی ئەو جۆرە كارەی هەبێت، بە تایبەتی كە ئەمریكا هاوپەیمانی وای نییە كە چاوەڕوانی ئەوەی لێبكرێت كاروباری دەسەڵات لە سوریا دواتر بگرێتە دەست، دەكرێت لەوە خۆی بەدووربگرێت و پێشتر بەشار ئەسەد ئاگادار بكرێتەوە و پێش بۆردومانەكە بارەگایەك دیاریبكرێت كە هێرشی دەكرێتە سەر،  بۆ بەشی دووەمی پرسیارەكەش بەڵێ‌ هاوسەنگی هێز لەسەر خاكی سوریا دەگۆڕێت هەروەها رووبەڕی ئەو ناوچانەی كە لە ژێر كۆنترۆڵی لایەنەكاندایە لەسەر خاكی سوریا، بەڵام هەموو ئەمە دەكەوێتە سەر هێزی گورزە سەربازییەكە و قەبارەكەی و ئاستی كاریگەری. DW: كاردانەوەی روسیا لەسەر ئەوە چۆن دەبێت؟ ئایا ئەو گورزە سەربازییە دەبێتە هۆی رووبەڕووبوونەوەی راستەوخۆی روسیا و ئەمریكا؟ دانیاڵ سیروێر: هیچ گومانی تێدا نییە كە روسەكان تۆڵەدەكەنەوە ، لە حاڵەتێكدا كە ئەگەر سەربازەكانیان بكوژرێن و بەوەش ئەگەری ئاڵۆزتربوونی دۆخەكە هەیە، ناتوانین پێشبینی سروشتی وەڵامی روسیا بكەین بە دیاریكراوی، بەڵام لە هەموو حاڵەتێكدا ئەوە روودەدات،  لێرەدا پێویستە كە سەركردایەتی سیاسی و سەربازی ئەمریكا هەموو ئەگەرەكان بخاتە سەر مێز پێش جێبەجێكردنی گورزە سەربازییەكە، لە راستیدا ئێمە لە ساتێكی زۆر مەترسیدارداین و سەرۆكی ئەمریكا سەرقاڵە بەكاری ترەوە و راوێژكارێكی ئاسایشی نەتەوەیی وەك جۆن بۆڵتۆنیش هەیە كە هۆگر و خولیای شەڕە، لەگەڵ بوونی گوشاری كۆنگرێس بە ئاراستەی ئەوەی ئەمریكا لە وەڵامی بەكارهێنانی چەكی كیمیایی بەرامبەر هاوڵاتیانی مەدەنی جوڵە بكات. ناكرێت پێشبینی تەواوەتی سروشتی ئەو رووبەڕووبونەوەیە بكرێت كە لە نێوان ویلایەتە یەكگرتووەكان و روسیا روودەدات، بەڵام لە هەموو حاڵەتەكاندا بوونی پلان و ستراتیژی سەربازی بەبێ‌ بوونی ستراتیژی سیاسی بۆ كۆتاییپێهێنانی جەنگەكە كارێكی بێ‌ كەڵكە، ئەمریكا سەركەوتوو بوو لە كۆتاییهێنان بە شەڕ لە كۆسۆڤۆ لەبەر بوونی ستراتیژێكی سیاسی لە پاڵ ستراتیژی سەربازیدا، هێزی سەربازی بە تەنها ناتوانێت كۆتایی بە جەنگ بهێنێت. •    دكتۆر دانیال سیروێر – مامۆستایی كۆلێژی جۆنز هۆبكنز بۆ توێژینەوە نێودەوڵەتییە پێشكەوتووەكان و توێژەر لە پەیمانگای خۆرهەڵاتی ناوەڕاست لە واشنتۆن.

لە تویتێكدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، ئەمریكا بە موشەكی نوێ و زیرەك گورزی سەربازی لە سوریا دەوەشێنێت. لە تویتەكەیدا ترەمپ دەڵێ: پێویستە روسیا ئامادە بێت بۆ ئەو موشەكانەی كە بۆ سوریا بەڕێوەن، پێویستە مۆسكۆ نەبێت بە هاوبەشی ئاژەڵێك (بەشار ئەسەد) كە گەلەكەی بە غاز دەكوژێت و تاموژچێژیشی لێوەردەگرێت. لە بەشێكی تری تویتەكەدا، ترەمپ نوسیویەتی" روسیا بەڵێنی خستنەخوارەوەی هەر یاخود هەموو ئەو موشەكانە دەدات كە ئاڕاستەی سوریا دەكرێت، دەی كەواتە روسیا ئامادەبە، چونكە (موشەكەكان) جوان و نوێ و زیرەك دەبن". لە یەكەم كاردانەوەی ئەو تویتەی دۆناڵد ترەمپدا، وەزارەتی دەرەوەی روسیا رایگەیاند، پێویستە موشەكەكانی ئەمریكا تیرۆرستان بكاتە ئامانج نەك حكومەتی شەرعی سوریا، موشەكە زیرەكەكانی ئەمریكا هەوڵدەدەن بەڵگەكانی ئەو هێرشە كیمیاییە لەناوببەن كە باسدەكرێت. باڵیۆزی روسیا لە لوبنان، لە لێدوانێكدا بۆ تەلەفزیۆنی (منار)ی سەربە حزبوڵای لوبنان وتی: ئەگەر ئەمریكا هێرش بكاتەسەر سوریا، موشەكەكانی دەخەنەخوارەوە و هێرشیش دەكەنە سەر سەرچاوەی ئاڕاستەكردنی موشەكەكان. هاوكات ماڵپەڕی " ستراتفۆر"ی سەربازی ئەمریكی رایگەیاند ئەو هێرشە چاوەڕوانكراوەی ئەمریكا بۆسەر سوریا فراوان دەبێت و واشنتۆن هاوپەیمانێتییەكی سەربازی لە دژی دیمەشق پێكدەهێنێت. ماڵپەڕەكە لە راپۆرتێكیدا ئاماژەیبەوەشداوە كە هێرشی نوێی ئەمریكا تەنها بۆ راگرتنی سوریا نییە، بەڵكو بە سنوداركردنی تواناكانییەتی لە بەكارهێنانی چەك كیمیایی و ئاشكراشیكرد هێرشی جاری پێشووی ئەمریكا بنكەی ئاسمانی شعێراتی گرتەوە، بەڵام ئەمجارە لەوانەیە پرۆسەكە چەند رۆژێك بخایەنێت و فەرەنسا و بەریتانیا و قەتەر و ئیمارات و سعودیە بەشداری ئەو هاوپەیمانێتییەی ئەمریكا دەكەن. ماڵپەڕی ستراسفۆر راشیگەیاندووە چاوەڕواندەكرێت ئەمجارە بنكە سەربازی " الضمرە " و مرج رحیل" و " المزە" بكرێنە ئامانج لەگەڵ چەند بنكەیەكی تری سەربازی و بەدووریشی دەزانێت راستەوخۆ بەشار ئەسەدی سەرۆكی سوریا بكرێتە ئامانج و ئاشكراشیدەكات كە ئەمریكا لەم هێرشەیدا بۆسەر سوریا بنكەی ئاسمانییەكانی لە وڵاتانی ناوچەكە بەكاردەهینێت لەوانەش بنكەی ئاسمانی " العدید" لە قەتەر و بنكەی سەربازی بەریتانیا لە قوبرس و ئێستاش جموجوڵێكی نائاسایی لەو بنكە سەربازییانەدا بەدی دەكرێت.  ئەم جموجوڵە سەربازییانە دوای ئەوەدێت، دوێنێ لە كۆبونەوەی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتیدا سەبارەت بە پرسی بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لەلایەن حكومەتی سوریاوە لە شاری دوما، ئەمریكا و روسیا نەگەیشتنە ئەنجا. سێ پرۆژە بڕیار بۆ لێكۆڵینەوەی لە دەنگۆی بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لە شاری دوما خرانە بەردەم ئەنجومەنی ئاسایش، یەكێك لە پرۆژەكان ئەمریكا ئامادەی كردبوو، دوو پرۆژەكەی تر روسیا پێشكەشی كردبوون. لە كۆبونەوەكەدا پرۆژە بڕیارەكەی ئەمریكا دەنگی زۆرینەی هێنا، بەڵام روسیا مافی (ڤیتۆ)ی لەدژ بەكارهێنا، دوو پرۆژە بریارەكەی روسیاش دەنگی پێویستیان بەدەستنەهێنا، بەمشێوەیە هەوڵی دیپلۆماسی بۆ چارەسەركردنی قەیرانەكە شكستی هێنا و ئەگەری پەنابردن بۆ رێگەی سەربازی هاتەئاراوە. تائێستا روون نییە هێرشی سەربازی ئەمریكا بۆسەر حكومەتی سوریا هێرشێكی بەرفراوان دەبێت بۆ روخاندنی رژێمەكەی بەشار ئەسەد یاخود هاوشێوەی هێرشەكەی پێشووی فڕۆكەخانەی (شعیرات) تەنیا چەند گورزێكی موشەكی دەبێت لە بنكە و بارەگا سەربازییەكانی سوریا.  

داواكاری گشتی ئەنكەرەی پایتەخت بە تۆمەتی سوكایەتیكردن بە گەلی تورك و دەوڵەتی توركیا دۆسیەی لێكۆڵینەوەی بۆ هەشت پەرلەمانتاری پارتی دیموكراتی گەلان " هەدەپە" كردەوە. بە گوێرەی هەواڵێكی ئاژانسی ئەنادۆڵ دۆسیەكە لەدژی پەرلەمانتاران عوسمان بایدەمیر، عەلیجان ئۆنلو، فەلەكناس ئوجا، سیبەل یەغیت ئاڵپ، نادر یەڵدرم، دیلەك ئۆجەلان، میزگین ئێرگات و گارۆ پایلان كراوەتەوە و تۆمەتی وەسفكردنی ئۆجەلان لە قسەكانیانیاندا و پروپاگەندەكردن بۆ پەكەكە و بەشداریكردن لە پرسەی گەریلاكانی پەكەكەیان ئاراستەكراوە. ئاژانسەكە ئاشكراشیكردوە سەرۆكایەتی داواكاری گشتی ئەنكەرە بە گوێرەی مادەی 83ی دەستوری توركیا داواشیكردووە پارێزبەندی لەو پەرلەمانتارانە هەڵبگیرێت بۆ ئەوەش داوایەكی رەوانەی وەزارەتی داد كردووە بۆ ئەوەی بەرزیبكاتەوە بۆ سەرۆكایەتی پەرلەمانی توركیا. پارتی دیموكراتی گەلان " هەدەپە" بە سەرۆكایەتی سەلاحەدین دەمیرتاش و فیگەن یۆكسەكداغ لە هەڵبژاردنی یەكی تشرینی 205ی پەرلەمانی توركیادا 59 كورسی بەدەستهێنا و لە دوای كودەتا شكستخواردووەكەی 15ی تەمموزی رابردووە گرتن و دەستگیركردنی پەرلەمانتاران و سەرۆك شارەوانییەكانی سەر بەو پارتە دەستیپێكرد و تا ئێستا حەوت پەرلەمانتاری هەدەپە لە زینداندان و نۆ پەرلەمانتاریشی مافی پەرلەمانتارێتییان لێ‌ سەندراوەتەوە و پارتەكە ئێستا لەلایەن پەروین بوڵدان و سەزایی تەمەللییەوە سەرۆكایەتی دەكرێت.  

جەنگی گەورە لە ناوچەكەدا بەڕێوەیە  لێكەوتەكانی داعش و بارودۆخی ململانێی  نێودەوڵەتی لە سوریا گەیشتوەتە لوتكە، ئەگەری بەریەككەوتنی زلهێزەكانی جیهان لە ئارادایە، چاوەڕوان دەكرێت سوریا ببێتە شوێنی خاڵیكردنەوەی ململانێی زلهێزەكان، ئەمریكا و فەرەنسا و بەریتانیاو ئیسرائیل و هاوپەیمانەكانی لەلایەك و روسیا و ئێران و توركیا لەلایەكی ترەوە، ئێستا جموجوڵی هێز وهەڕەشەی ئەمریكا لە سوریا و هۆشداری روسیا لەبەرامبەر هەڕەشەكانی ئەمریكا بارودۆخەكەی بەتەواوی ئاڵۆزکردووە، بەجۆرێك بەرپابوونی شەڕی گەورە لە ناوچەكەدا بوەتە شتێكی حەتمی و بەو پێیەی ئەمریكا دەیەوێت بەر بە هەژموونی ئێران و روسیا بگرێت لە ناوچەكەدا كە پێی وایە ئێران بە پڵپشتی روسیا دەستی گرتووە بەسەر عێراق و سوریا و لوبنان و یەمەن و بەحرەیندا و بەردەوام هەژمونی لە فراوانبوندایە. پێشتر لە 7ی سێپتێمبەری 2016 رۆژنامەی واشنت پۆست باسی لە ئەگەری بەرپابوونی 10 جەنگ كردووە كە لە ئەنجامی شەری داعشەوە و لەدوای داعش هەڵدەگیرسێن كە بەشێكیان تا ئێستا رویانداوە و بەشێكیشیان لەئەگەری رودانیدان، ئەو 10 جەنگەی رۆژنامەی واشنتن بۆست ئاماژەی بۆ كردوون بریتین لە:. 1-    شەڕی نێوان هێزە كوردییەكانی باكوری سوریا لەگەڵ هێزەكانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا. 2-    شەڕی توركیا دژی كوردەكانی سوریا  3-    شەڕی نێوان هێزە كوردییەكانی باكوری سوریا و حكومەتی سوریا . 4-    شەڕی نێوان ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دژی سوریا. 5-    شەڕی توركیا دژی سوریا  6-    شەڕی حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی عێراق 7-    كوردەكانی هەرێمی كوردستان و هێزە شیعەكانی عێراق 8-    شەڕی كورد دژی كورد خۆی  9-    شەڕی سوننە دژی شیعە یان كورد لە عێراق 10-    شەڕی پاشماوەكانی داعش دژی هەموولایەك  لەو 10 شەرە پێشبینیكراون كە رۆژنامەی واشنتۆن پۆستی ئەمریكی لە سێپتێمبەری 2016 بڵاویكردەوە و پێشبینی هەڵگیرسانی دەكردن، تا ئێستا زۆرینەی پێشبینیەكان رویانداوە و هاتونەتە دی لەوانە: 1-    شەڕی نێوان هێزە كوردییەكانی باكوری سوریا لەگەڵ هێزەكانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا. 2-    شەڕی توركیا دژی كوردەكانی سوریا  3-    شەڕی حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی عێراق 4-    كوردەكانی هەرێمی كوردستان و هێزە شیعەكانی عێراق 5-    شەڕی پاشماوەكانی داعش دژی هەموولایەك  6-    شەڕی نێوان ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دژی سوریا بۆیە ئەگەری لێدانی سوریا لە لایەن ئەمریكاوە نزیكبوەتەوە و لە ئان و ساتدایە، ئەمریكا ئێستا لەگەڵ ئیسرائیل لە هەوڵی لێدانی سوریادایە بەڵام بەدوای هاوپەیمانی زیاتردا دەگەڕێت بەتایبەتیش فەرەنسا و بەریتانیا، بەڵام ئەگەری بەهێز ئەوەیە كە ئەمریكا دەست لە سوریا بوەشێنێت.  رۆژنامەی واشنت لە 7ی سێپتێمبەری 2016 https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2016/09/07/10-new-wars-that-could-be-unleashed-as-a-result-of-the-one-against-isis/?noredirect=on&utm_term=.d089c21472fe  

لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ بەشی عەرەبی DW   ڤیكتۆر لیتۆڤكین شارەزایی روسی و چاودێری سەربازی ئاژانسی تاسی روسی هۆشداریدەدات لە مەترسییەكانی وەشاندنی گورزێكی سەربازی و رایدەگەیەنێت لێدانی سوریا دەبێتە هۆی رووبەڕووبوونەوەی دوو زلهێزەكەی جیهان ( روسیا و ئەمریكا ) و بەرپابوونی جەنگی سێیەمی جیهانی و تێیدا چەكی ئەتۆمی بەكاردەهێنرێت و باسیش لەو ئامانجانە دەكات كە ئەگەری هەیە ئەمریكا هێرشیان بكاتەسەر. DW:  ئاستی ئەو هێرشە چاوەڕەوانكراوەی ئەمریكا چۆن دەبێت و بنكەی حمێمیم یەكێك دەبێتە لە ئامانجە چاوەڕوانكراوەكان؟ ڤیكتۆر لیتۆڤكین: بڕوام وایە هێرشی سەربازی ئەمریكا بۆ سەر سوریا تەنها خۆی لە موشەكی كروز " تۆماهۆك" دا دەبینێتەوە لە رێگەی كەشتی " دۆناڵد كۆك " و " پۆرتەر" كە ئێستا لە كەنارەكانی سوریا نزیكدەبنەوە، بە گوێرەی زانیارییەكانم لە دەریای ناوەڕاست هیچ كەشتییەكی فڕۆكە هەڵگری ئەمریكای لێ نییە، لەبەرئەوە وایدەبینم كە هێرشەكە تەنها بە موشەكی " تۆماهۆك" ئەنجامدەدرێت، بەڵام دەربارەی ئامانجە چاوەڕوانكراوەكان ، ژمارەیەك ئامانجی هەمەجۆر هەن لە نێویاندا بارەگای دەستەی ئەركانی گشتی سوریا، بنكە و فڕۆكەخانە سەربازییەكانی سوریا، بە دووریشی نازانم كە كۆشكەكانی سەرۆكی سوریاش بگرێتەوە، دەمەوێت ئاماژە بەوەبدەم كە سەرباز و شارەزایانی روسیا لە هەموو بنكە و فڕۆكەخانە سەربازییەكاندان، كە ئەركیان هاوكاریكردنی سەربازانی سوپای سوریایە لە شەڕیاندا دژی گروچە تیرۆریستییە چەكدارەكان، لەبەرئەوە ئەگەرێكی گەورە هەیە كە روسەكانیش رووبەڕووی بۆردومان ببنەوە، كە ئەوەش دەرەنجامی زۆر مەترسیداری لێدەكەوێتەوە. و سەرۆكی دەستەی ئەركانی سوپای روسیا ڤالێری گراسیمۆڤ هۆشداری دایە ئەمریكا لە بە ئامانجگرتنی هاوڵاتیانی روسیا لە بۆردومانی ئەمریكادا، لەو حاڵەتی بۆردومانكردنیاندا وپای روسیا هەوڵی پوچەڵكردنەوە و رێگریكردن لە موشەكەكان دەدات و سەرچاوەكانیان بۆردومان دەكات، لەسەر بنەمای  ئەو هۆشدارییە وایدەبینم كە پێویستە ویلایەتە یەكگرتووەكان  پێش بە  ئامانجگرتنی روسیا پێویستە زۆر بەباشی بیربكاتەوە، چونكە دەبێتە هۆی هەڵگیرسانی شەڕی سێیەمی جیهانی. DW:   ئەوە بەواتای ئەوە دێت كە گورزە سەربازییەكەی ئەمریكا دەبێتە هۆی رووبەڕووبونەوەی راستەوخۆی روسیا و ئەمریكا؟ ڤیكتۆر لیتۆڤكین: لەوانەیە گورزە سەربازییەكە ببێتە هۆی رووبەڕووبونەوەی مەترسیداری دوو زلهێزەكە، بەكارهێنانی چەكی ئەتۆمیش لەو رووبەڕووبونەوەیدا بە دوور نازانم، بەرپرسیارێتییەكی گەورە لەسەر شانی روسیا و ئەمریكایە، هەردووكیان خاوەنی چەكی ئەتۆمین و هەردوو وڵاتە خاوەنی نزیكەی 1500 كڵاوەی ئەتۆمین، جگە لەوەش ئەمریكا خاوەنی نزیكەی 200 بۆمبی ئەتۆمییە لە كیشوەری ئەوروپا، لەبەرئەوە شەڕەكە دەرەنجامی زۆر مەترسیداری دەبێت لە حاڵەتی بەرپابووونیدا. DW:  ئەی سەبارەت بە هاوسەنگی هێز لەسەر خاك لە سوریا؟ ڤیكتۆر لیتۆڤكین: پێشبینی ناكەم كە گورزە سەربازییەكەی ئەمریكا ئەگەر روویدا كاربكاتە سەر هاوسەنگی هێز لە سوریا، ئۆپۆزسیۆنی سوریا یەكگرتوونین و لێكدابڕاون، و هیچ هێزێكیان نییە لەسەر زەوی، و لە حاڵەتی بەرپابوونی شەڕ لە نێوان روسیا و ئەمریكا، رۆڵی یاریزانە ئیقلیمییەكان تەنها خۆی لە تەماشاكردندا دەبینێتەوە ئومێد دەكرێت خۆیانی تێ هەڵنەقورتێنن. •    ڤیكتۆر لیتۆڤکین: چاودێری سیاسی روسیی لە ئاژانسی تاسی روسی و عەقیدی خانەنشین وەرگێڕانی : نامیق رەسول

ئامادەكردنی: فازل حەمە رەفعەت  كۆبونەوەی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لەبارەی دواین پەرەسەندنەكانی سوریا و دەنگۆی بەكارهێنانەوەی چەكی كیمیایی لەلایەن حكومەتی دیمەشقەوە دەستیپێكرد. سێ پرۆژە بڕیار لەبارەی سوریاوە لەبەردەم ئەنجومەنی ئاسایشدایە بۆ ئەوەی دەنگی لەسەر بدات: •    پرۆژە بڕیاری یەكەم: پرۆژە بڕیارێكی ئەمریكایە، داوای دانانی میكانیزمێكی لێكۆڵینەوەی سەربەخۆ دەكات سەبارەت بە بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لە سوریا، ئەگەرچی ئەم پرۆژە بڕیارە دەنگی پێویستی ئەنجومەنی ئاسایشی بەدەستهێنا، بەڵام لەلایەن روسیاوە ڤیتۆ كرا. •    پرۆژە بڕیاری دووەم: ئەمەش پرۆژە بڕیارێكە كە روسیا ئامادەی كردووە و داوای ئەنجامدانی لێكۆڵینەوەی نوێ دەكات لە هەموو ئەو هێرشە كیمیاییانەی كە لە سوریا رویانداوە، ئەم پرۆژە بڕیارە دەنگی پێویستی ئەنجومەنی ئاسایشی بەدەستنەهێنا، دەنگی 6 وڵاتی بەدەستهێناو 7 وڵات رەتی كردەوە  دەنگی پێویست لە ئەنجومەنی ئاسایش لە كۆی (15) وڵاتی ئەندام پێویستی بە بەڵێی (9) وڵاتی ئەندام هەیە. •    پرۆژە بڕیاری سێیەم: ئەم پرۆژە بڕیارەش بە هەمان شێوە لەلایەن روسیاوە ئامادەكراوە، داوا دەكات تیمی لێكۆڵەرانی سەربە رێكخراوی قەدەغەكردنی چەكی كیمیایی سەردانی شاری دومای سوریا بكەن، پێناچێت ئەمریكا رێگە بە تێپەڕبوونی ئەم پرۆژە بڕیارە بدات. تیمی لێكۆڵینەوە دەگاتە سوریا رێكخراوی قەدەغەكردنی چەكی كیمیایی رایگەیاند، تیمێكی لێكۆڵینەوە رێكخراوەكە سەردانی شاری دومای سوریا دەكەن بۆ لێكۆڵینەوە لەو راپۆرتانەی كە باس لە بەكارهێنانی چەكی كیمیایی دەكەن لەو شارە. رێكخراوەكە داوای لە حكومەتی سوریا كرد ئاسانكاری بكات بۆ تیمەكانی تاوەكو سەردانی شوێنی روداوەكە بكەن. روسیا و ئێران كە دوو وڵاتن هەر لەسەرەتای قەیرانی سوریاوە بەرگرییان لە رژێمەكەی بەشار ئەسەد كردووە، رەتیدەكەنەوە سوپای سوریا چەكی كیمیایی بەكارهێنابێت و داوا لە رێكخراوی قەدەغەكردنی چەكی كیمیایی دەكەن تیمی لێكۆڵینەوە رەوانەی سوریا بكات. كەشتیەگەلی ئەمریكا بەرەو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەڕێدەكەوێت سبەینێ كەشتی فڕۆكەهەڵگری "هاری ترومان" لەگەڵ ژمارەیەك كەشتیگەلی جەنگی تری ئەمریكا لە بنكەی دەریایی (نۆرفۆلك) لە ویلایەتی ڤێرجینیاوە بەرەو ئەوروپا و دواتریش ناوچەی خۆرهەڵاتی بەڕێدەكەوێت، ئەمە بەگوێرەی راپۆرتیێكی رۆژنامەی (Stars and Stripes)ی ئەمریكی. بەپێی قسەی ئەو رۆژنامە ئەمریكییەكە، ئەو كەشتیگەلە (6 هەزارو 500) سەربازی لەگەڵ خۆی هەڵگرتووە. رۆژنامەكە هیچ زانیارییەكی لەبارەی جوڵەی گەشتیگەلی ئەمریكا بە ئاڕاستەی دەریای ناوەڕاست و ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئاشكرا نەكردووە، بەڵام جموجوڵەكە هاوكاتە لەگەڵ هەڕەشەكانی ئەمریكا بۆ وەشاندنی گورزی سەربازی لە رژێمی سوریا دوای بڵاوبونەوەی هەواڵی بەكارهێنانی چەكی كیمیاوی لەلایەن حكومەتی دیمەشقەوە لە شاری دۆما كە ناوچەیەكە لەژێر دەستی چەكدارانی ئۆپۆزسیۆندایە. پێشتریش رۆژنامەی (Wall Street Journal) ئاشكرایكرد، كەشتی جەنگیی دووەمی ئەمریكا لە چەند رۆژی داهاتوودا دەگاتە ئاوەكانی دەریای ناوەڕاست، كەشتی (دۆناڵد كوك) یش رۆژی دوو شەممە بەندەری قوبرسی بەجێهێشت و بە ئاڕاستەی سوریا كەوتەڕێ، ئەم كەشتییە 60 موشەكی باڵداری جۆری (تۆماهۆكی لەگەڵ خۆی هەڵگرتووە). بەپێی راپۆرتە رۆژنامەوانییەكان هاوكات لەگەڵ جموجوڵە سەربازییەكانی ئەمریكا و هەڕەشەكانی دۆناڵد ترەمپ بۆ وەشاندنی گورزی سەربازی لە رژێمی سوریا، چەند رۆژێكە سوپای سوریا كەوتوەتە حاڵەتی ئامادەباشییەوە. بەریتانیاش هەڕەشە دەكات لەلایەكی ترەوە خاتوو بینی موردۆنت وەزیری گەشەپێدانی بەریتانیا رایگەیاند، حكومەتی بەریتانیا تاوتوێی دەستوەردانی سەربازی دەكات لە سوریا لەگەڵ هاوپەیمانەكانیدا. لە وەڵامی پرسیارێكدا سەبارەت بەوەی ئایا بەریتانیا بەشداری دەستوەردانی سەربازی دەكات لەدژی ئەو هێرشە كیمیاییەی كە لە شاری دۆمای سوریا رویدا، وەزیرەكەی بەریتانیا لە لێدوانێكدا بۆ ئاژانسی (رۆیتەرز) وتی: ئەوە پرسێكە كە ئێستا تاوتوێ دەكرێت و حكومەتی بەریتانیا بەڕونی گفتوگۆی لەبارەوە دەكات.  بەیانی ئەمڕۆ تیریزا مەی سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا لەبارەی پەرەسەندنەكانی سوریاوە بە تەلەفۆن لەگەڵ هەریەكە لە ئیمانوێل ماكرۆن سەرۆكی فەرەنسا و دواتریش دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا قسەی كرد.

بەكر بۆزداغ وتەبێژی حكومەت توركیا رایدەگەیەنێت تا چارەسەری سیاسی كێشەی سوریا سوپای توركیا لە عەفرین ناكشێتەوە. بۆزداغ لەكۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا وتی: " گرنگترین شت ئێستا دۆزینەوەی دەرچەیەكی سیاسییە بۆ قەیرانی سوریا و دوای دۆزینەوەی ئەو چارەسەر لە عەفرین دەكشێینەوە." وتەبێژی حكومەتی توركیا ئاماژەیبەوەشدا كە كێشەی سوریا بە رێگاچارەی سەربازی چارەسەر ناكرێت  و جەختیشیكردەوە هاوشێوەی ناوچەكانی قەڵغانی فورات توركیا عەفرین رادەستی خەڵكەكەی دەكاتەوە و ئەوان شارەكە بەڕێوەدەبەن لە رێگەی ئەو ئەنجومەنەی پێكیدەهێنن و توركیاش هەموو هاوكارییەكیان دەكات. ئەم لێدوانەی توركیا دوای ئەوە دێت كە ئێران و روسیا داوادەكەن عەفرین رادەستی حكومەتی سوریا بكرێت.  

رەجەب تەیب ئەردۆغان وەڵامی لێدوانێكی سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی روسیای دایەوە سەبارەت بە شاری عەفرینی رۆژئاوای كوردستان و رایگەیاند بۆچونی لاڤرۆڤ دەربارەی عەفرین زۆر هەڵەیە. ئەردۆغان لە وتەیەكیدا بۆ پەرلەمانتارانی پارتەكەی وتی" ئێمە باش دەزانین عەفرین رادەستی كێ‌ دەكەین، كەكاتی خۆی هات عەفرین ئەو كاتە عەفرین رادەستی خەڵكەكەی دەكەن و ئەوە ئێمەین وادەی رادەستكردنی عەفرین دیاریدەكەین نەك لاڤرۆڤ." دوێنێ وەزیری دەرەوەی روسیا لە لێدوانێكدا وتی:" ئاسانترین رێگە بۆ ئاساییكردنەوەی بارودۆخ لە عەفرین ئەوەیە توركیا ئەو شارە رادەستی حكومەتی سوریا بكات و جەختیشیكردەوە كە پێویستە دوای كۆتاییهاتنی ئۆپەراسیۆنی چڵە زەیتون توركیا عەفرین رادەستبكات." رۆژی 20ی كانونی دووەمی رابردوو سوپای توركیا بە هاوكاری ژمارەیەك لە گروپە چەكدارەكانی سوریا هەڵمەتێكی سەربازی بۆسەر عەفرین دەستپێكرد بەناوی "ئۆپەراسیۆنی چڵە زەیتون"، شەرڤانانی كورد (57) رۆژ بەرەنگارییان كرد، رۆژی 18ی ئازار سوپای توركیا چووە ناو عەفرین و بەوهۆیەوە شەپۆلێكی گەورەی ئاوارەبوون رویدا.  

گرنگترین سات لە مێژوودا بۆ یاریزانێكی تۆپی پێ چوونە سەر سەكۆی سەركەوتن و بەرزكردنەوەی جامی جیهانییە لەگەڵ هەڵبژاردەی وڵاتەكەیدا، چەندین چیرۆكی سەرنجڕاكێش و نامۆ هەن كە باس لەو جامە گرانبەهایە دەكەن، كەواتە چۆن یەكەمین جامی مۆندیال دروستكرا؟ كێ‌ دروستی كرد؟ ئەو رووداوانەی لەو بوارەدا روویانداوە كامانەن؟ لێرەدا وەڵامی ئەو پرسیارانە دەدەینەوە: سەرەتای ئایاری ساڵی 1928 یەكێتی تۆپی پێی نێودەوڵەتی " فیفا" لە كۆبونەوەیەكی مێژوویدا بڕیاریدا بە سازكردنی یەكەمین پاڵەوانێتی جامی جیهانی یاری تۆپی پێ‌ و لە ساڵی 1930 جۆل ریمیەی فەرەنسی جامەكەی رادەستی هەڵبژاردەی تۆپی پێی ئۆرۆگوای كرد ككە ئەو كاتە ناوی " جامی سەركەوتن" بوو، دواتر و دوای جەنگی دووەمی جیهانی ناوەكەی گۆڕدرا بۆ " جامی جۆل ریمیە" وەك رێزلێنانێك بۆ ئەو پارێزەرە فەرەنسییە كە بۆ ماوەی 33 ساڵ سەرۆكایەتی فیفای كرد. یەكەمین جام كە بۆ مۆندیال ئامادەكرا لەلایەن پەیكەرتاشی فەرەنسی ئەبیل لافلۆرەوە دیزاینكرا و بریتیی بوو لە خواوەندی سەركەوتنی یۆنانییەكان كە مەنجەڵێكی ئاڵتونیی هەڵگرتووە، ئەوەش وەك سیبموڵێك بۆ بردنەوەی تیمی سەركەوتوو لە پاڵەوانێتیەكەدا، درێژی جامەكە 35 سانتیمەتر بووو، كێشیشی 3.8 كیلۆگرام بوو لە زیوی روپۆشكراو بە زێڕ دروستكرابووە و لەسەر بنكەیەكی جێگیركرابوو كە لە بەردی بەنرخ دروستكرابوو، هەروەها لەسەر هەرچوار پارچە زێڕی بنكەی جامەكە ناوی ئەو وڵاتانە هەڵكۆڵرابووو كە لە ساڵی 1930 هەتا 1970 جامەكەیان بەدەستهێناوە كە ئەمانەن: ( ئۆرۆگوای 1930 و 1950) ، ( ئیتالیا 1934 و 1938) ، ( ئەڵمانیا 1954 ) ،  ( ئینگلتەرا 1966 )،  ( بەرازیل 1958 و 1962 و 1970 ) و بەرازیل ساڵی 1970 دوای بردنەوەی لە مەكسیك و بەدەستهێنانی جامەكە بۆ سێیەمجار جامی جۆل ریمیەی بۆ هەمیشەیی بەدەستهێنا بە گوێرەی یاساكانی ئەو كاتەی فیفا. سێجار دزینی جامەكە و سەگی پیكلز لە یەكەمین گەشتیدا جامی جۆل ریمیە بە كەشتی " كۆنتی فێردی" و بە زەریای ئەتڵەسیدا ساڵی 1930 بۆ ئۆرۆگوای گوازرایەوە، پاشان جامەكە برایە ئیتالیا ساڵی 1938 دوای ئەوەی هەڵبژاردەی ئەو وڵاتە نازناوی مۆندیالی بەدەستهێنا و  دۆخی ئاڵۆزی پێش هەڵگیرسانی جەنگی دووەمی جیهانی بەرپرسانی دەربارەی بەهای ئەو خەڵاتە گرانبەهایە تووشی نیگەرانی و دڵەڕاوكێ كرد، لەبەرئەوە سەرۆكی یەكێتی تۆپی پێی ئەوكاتەی ئیتالیا ئۆتۆرینۆ پاراسی بڕیاریدا جامكە بەشێوازێك بشارێتەوە وەكو ئەوەی دزرابێت، لە سندوقێكی پێڵاودا لە ژێر جێگەی نوستەنەكەیدا شاردییەوە. جارێكی تر و لە ساڵی 1950 جامەكە رووناكی بینی و پێشكەشی هەڵبژاردەی تۆپی پێی ئۆرۆگوای كرا، كە وەك یەكەمین هەڵبژاردە لەداوی جەنگی دووەمی جیهانییەوە جامەكەی بەدەستهێنا. لە 20ی ئازاری 1966دا پێش دەستپێكردنی مۆندیال لە چوار مانگ جامەكە لە ئینگلتەرا دزرا، لە كاتێكدا لە پێشانگایەكەی نمایشیكردنی پوولدا لە هۆڵی ناوەندی لە وێستمنسەر نمایشكرا، ئەوەش بەرپرسانی ئەو یارییەی كە زۆرترین هەوادار و جەماوەری هەیە لە جیهاندا تووشی شۆك كرد و خەڵاتی 15 هەزار پاوەند دیاریكرا بۆ هەر كەسێك كە هاوكار بێت لە دۆزینەوەی جامەكەدا و بەپەلەش لێپرسراوای بەریتانیا دەستیانكرد بە دیزاینكردنی كۆپییەكی جامەكە تا بۆ مۆندیال ئامادەبێت، لە حاڵەتێكدا ئەگەر جامە راستەقینەكە نەدۆزرایەوە، پاشان سەگێك كە ناوی " پیكڵز بوو"  لە باشووری لەندەن كە لەگەڵ خاوەنەكەیدا بوو جامەكەی دۆزییەوە كە لە كاغەزەوە پێچرابووو، خاوەنی سەگەكە دەیڤید كۆربیت خێرا دەسەڵاتدارانی ئاگاداركردەوە و  پیكڵزیش لە شەو و رۆژێكدا بوووە پاڵەوانی نیشتمانی و خەڵاتی زیوینی رایتەی نیشتمانی بۆ بەرگریكردن لە سەگی وەرگرت لە ئاهەنگێكی گەورەدا لە هۆتێل كنسینگتۆن، هەروەها لەلایەن كارمەندانەی هۆتێلەكەوە سینییەكی زیویی كە بەهاكەی 53 پاوەند بوو پێبەخشرا و بۆماوەی یەك ساڵیش خۆراكی بێ‌ بەرامبەری پێ بەخشرا. دواتر ئەو سەگە پاڵەوانە لە فیلمی " The Spy with a Cold Nose " رۆڵی بینی و  كۆربیت بەبەهای شەش هەزار پاوەند خەڵاتی بەدەستهێنا و لە هەمانكاتیشدا هەموو یاریزانانەی هەڵبژاردەی ئینگلتەر كە ناناوی مۆندیالی 1966 یان بەدەستهێنا بە 1360 پاوەند خەڵاتكران. هەمان جام و بۆ دوومجار لە ساڵی 1983دا لە بارەگای یەكێتی تۆپی پێی بەرازیل دزرایەوە، دوای ئەوەی بەرازیل ساڵی 1970 بۆ سێیەمجار نازناوەی بەدەستهێنا و بوو بەخاوەنی هەمیشەیی جامەكە، بەڵام ئەمجارە هەرگیز جامەكە نەدۆزرایەوە و ئەگەری ئەوە هەیە كە دزەكە ئەمجارە جامەكەی تواندبێتەوە. جامێكی نوێ‌ پێویست بوو لەسەر یەكێتی تۆپی پێی نێودەوڵەتی جامێكی تر پەیدابكات كە بەرازیل بەدەستیهێنابوو، لەبەرئەوە داوایكرد دیزاینی نوێی پێشنیاركراو پێشكەش بكەن و فیفا 53 دیزانیی نوێی جۆراوجۆری لە پەیكەرسازانی حەوت وڵاتەوە بەدەستگەیشت،  پەیكەرتاشی ئیتالی سێلڤیۆ گازانیگا دوو دیزاینی پێشكەش كرد و فیفا یەكێكیان دیاریكرد بۆئەوەی ببێتە جامی جیهانیی. جامەكە نوێكە لە زێڕی پوختەی عەیارە 18 دروستكرا و كێشەكەی دەگاتە 6.142 كیلۆگرام و بەرزییەكەشی 36.8 سانتیمەتر، دیزاینی جامەكە كە تیرەی بنكەكەی 13 سانتیمەترە بریتیە لە دوو یاریزان كە تۆپێكیان بەرزكردووەتەوە. گازانیگا دەڵێت" ئەو دووو یاریزانەی كە دەستیان بەرزكردووەوە سیمبوڵێكە بۆ تیپی براو لە ساتی دەربڕینی خۆشی و شادیدا، ئەو تۆپەشی كە لەسەر لوتكەی جامەكەیە وێنەی هەموو كیشوەرە جیاوازەكانی جیهان دەخاتەڕوو." جامەكە لەسەر بنكەیەكی زێڕ جێگیركراوە و ناوی ئەو وڵاتەی لێدەنوسرێت كە جامەكە بەدەستدەهێنن بە زمانی رەسمی ئەو وڵاتە بۆ نمونە ( Brazil 1994  ) و پێویستە ناوی وڵاتانی براوە بە شێوەیەكە بازنەیی بچوك بنوسرێت بۆئەوەی شوێن بمێنێتەوە بۆ ناوی ئەو وڵاتانەی لە داهاتوودا جامەكە بەدەستدەهێنن، بەڵام چەند راپۆرتێك ئاماژە بەوەدەدەن كە ئێستا جامەكە شوێنی نوسینی چوار ناوی تێدا ماوە، ئەوەش بە واتای ئەوە دێت كە پێویستە جارێكی تر لە 100 مین ساڵیادیدا ساڵی 2030 جارێكی تر جامەكە بگۆڕدرێت. پسپۆران و شارەزایان بڕوایان وایە كە جامی ئێستا لە ناوەوە بۆشە چونكە ئەگەر وانەبوایە كێشەكەی دەگەیشتە 70 كیلۆگرام، بەوەش بەشێوەیەكی زۆر قورس دەبوو، یاریزانەكان بەزەحمەت دەیانتوانی بەرزی بكەنەوە ئاهەنگی پێوە بگێڕن. پێش 2006 هەڵبژاردەی هەر وڵاتێك نازناوی مۆندیالی بەدەستبهێنایە جامەكەی لادەبوو هەتا جارێكی تر پاڵەوانێتییەكە دەستیپێدەكرد، بەڵام ئێستا بەو شێوەیە نەماوە و بە گوێرەی رێنماییەكانی فیفا ئەو تیمەی نازناوەكە دەباتەوە كۆپییەكی ئۆرجیناڵی دروستكراو لە برۆنزی بە زێڕ رووپۆشكراوی پێدەدرێت و جامە سەرەكییەوە لە ساڵی 206ەوە لە مۆزەخانەی فیفا لە زیوریخ دانراوە. ئامادەكردن و وەرگێڕانی : نامیق رەسول سەرچاوە: bbc arabic  

نوێنەری ئەمریكا لە نەتەوە یەكگرتووەكان لە كۆبونەوەی نائاسایی ئەنجومەنی ئاساییشی نێودەوڵەتی رایگەیاند، ئەنجامی كۆبوونەوەی ئەنجومەنی ئاسایش هەرچیەك بێت، ئەمریكا وەڵامی خۆی دەبێت بۆ هێرشەكەی دوما.  ئەو وتانەی نیكی هەیڵی نێردەی ئەمریكا لە نەتەوە یەكگرتووەكان لە كۆبونەوەی نائاسایی ئەنجومەنی ئاسایش لە بارەی هێرشە كیمیاییەكەی شاری دوما لە غوتەی ڕۆژهەڵاتدا هاتوو هێرشی توندی كردە سەر سوریا و هاوكات روسیا و ئێرانیشی بە پاڵپشتی رژێمی سوریا تۆمەتباركرد. لەلایەن خۆشیەوە نوێنەری فەرەنسا لە نەتەوە یەكگرتووەكان لە كۆبونەوەكەدا رایگەیاند، ئەگەر پشتیوانییەكانی روسیا و ئێران نەبایە لە رژێمی سوریا، ئەوەی ئێستا ڕوودەدات، ڕووی نەدەدا. بەڵام نوێنەری روسیا لە نەتەوەیەكگرتووەكان هۆشدا لە هەر هێرشێك بۆسەر سوریا كە كارەسات بەدوای خۆیدا دێنێت. نوێنەری ئەمریكا لەنەتەوە یەكگرتوەكان: ئەمریكا بڕیاری خۆی دەدات دژ بە سوریا و پشتیوانانی  لەلایەن خۆشیەوە دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیراندا هێرشی چەكی كیمیایی بۆسەر شاری دومای سوریا ئیدانەكرد و رایگەیاند لەگەڵ فەرماندە سەربازییەكاندا قسەدەكات و لایەنی بەرپرس لەو هێرشەی دوما دیاریدەكات، روسیا بێت یان حكومەتی بەشار ئەسەد یان ئێران یان هەر سێكیان. ترەمپ ئاشكراشیكرد لەماوەی 24 یان 24 كاتژمێری داهاتوودا بڕیارێك دەربارەی سوریا و چۆنێتی وەڵامدانەوەی ئەو هێرشە دەدات.  

ئەگەری بەكارهێنانی چەكی كیمیای لە شارۆچكەی دومای سوریا لەلایەن حكومەتی بەشار ئەسەدەوە دۆخی سوریای ئاڵۆزتركرد و لەسەر ئەو پرسە بڕیارە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لەسەر دوو داواكاری كۆببێتەوە كە یەكێكیان لەلایەن وڵاتانی ئەوروپاوە پێشكەشكراوە ئەوی تریشیان لەلایەن روسیای نەیاریانەوە.   ئەگەری بەركاهێنانی چەكی كیمیای لە لایەن حكومەتی سوریاوە لەلایەن كۆمەڵگەی نێودەوڵەتییەوە ئیدانەكراو ئەمریكاش هەڕەشە دەكات و دەڵێت " رژێمەكەی ئەسەد باجەكەی دەدات" و مۆسكۆش هۆشداریدەدات لەسەر هەر كردەوەیەكی سەربازی دژی دیمەشق. یەكێتی ئەوروپا لە بەیاننامەیەكدا نیگەرانی خۆی لە بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لە دوما دەربڕی و داوای لە ئێران و روسیاكرد هەژمونی خۆیان بەسەر بەشار ئەسەدی سەرۆكی سوریا بەكاربهێنن بۆئەوەی چیتر هێرشی لەو جۆرە ئەنجامنەدرێت و داواشی لە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی كرد دەستبەجێ‌ وەڵامی بۆ ئەوە هەبێت. سەرۆكی ئەمریكا بەشار ئەسەد بە " ئاژەڵ" وەسفدەكات لە كاردانەوەیدا بەرامبەر ئەو هێرشەی حكومەتی سوریا دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە تویتەرەكەیەوە هەڕەشەی لە بەشار ئەسەد كرد و وتی " باجێك قورسی " ئەو هێرشە دەدات. ترەمپ نوسیوێتی " ژمارەیەكی زۆر كە لە نێویاندا ژن و منداڵ هەن لە سوریا لە هێرشێكی كوێرانەی كیمیاییدامردن" ترەمپ دەشڵێت " سەرۆك پۆتن.. روسیا و ئێران. بەرپرسن لە پشتیوانیكردنی ئەسەدی ئاژەڵ، باجێكی قورس دەدرێت." ساڵی رابردووش ئەمریكا دوای بەكارهێنانی غازی سارین لە باكوری خۆرئاوی سوریا لەلایەن حكومەتی سوریاوە بە موشەكی كروز هێرشیكردە سەر بنكەیەكی ئاسمانی سوریا و یەكێك لە گەورە راوێژكارانی دۆناڵد ترەمپش هێرشێكی تری لەو شێوەیە بەدووردانانێت. لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ كەناڵی " ABC  " تۆماس پۆسرەت وتی :" هیچ شتێك بە دوور نازانم"، وتیشی :" ئێمە لەماكاتەدا لە هێرشێكی لەو شێوەیە دەكۆڵینەوە." فەرەنسا داوا لە ئەنجومەنی ئاسایش دەكات لایخۆشیەوە جان ئێف لۆدریان وەزیری دەرەوەی فەرەنسا وتی پاریس لەگەڵ هاوپەیمانەكانی لێكۆڵنەوە لە هەواڵی بەكارهێنانی چەكی كیمیای دەكەن و داواشی لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی كرد كۆبوونەوەیەكی بەپەلە سەبارەت بەو دۆخە گرێبدات. لۆدریان وتیشی پارس بە توندی هێرش و بۆردومانی شارۆچكەی دوما بە چەكی كیمیایی لەلایەن حكومەتی سوریاوە ئیدانەدەكات و ئەو كارە پێشێلكارییەكی مەترسیداری یاسای مرۆیی نێودەوڵەتییە. چەند سەرچاوەیەكەی دیپلۆماتی رایانگەیاند لەسەر داوای فەرەنسا و هەشت وڵاتی تر ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی كۆبونەوەیەكی بەپەلە بۆ تاوتوێكردنی هێرشەكەی شارۆچكەی دوما سازدەكات و  تیمی بەریتانیا لە نەتەوە یەكگرتووەكان لە تویتێكدا رایگەیاند " بەریتانیا و فەرەنسا و ئەمریكا و پۆڵەندا و هۆڵەندا و سوید و كوەیت و پیرۆ و كۆتدیڤوار داوایان لە ئەنجومەنی ئاسایش كردووە بەپەلە كۆببێتەوە بۆ تاوتوێكردنی هێرشەكەی سەر دۆما. دیمەشق رەتیدەكاتەوە و مۆسكۆ هۆشداری دەدات لەبەرامبەر ئەو هەڵوێستەی ئەمریكا و وڵاتانی ئەوروپا و جیهان وەزارەتی دەرەوەی سوریا لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند " دەنگۆی بەكارهێنانی چەكی كیمیایی قەوانێكی بێزاركەرە بڕوا پێكەر نییە تەنها لەلای چەند دەوڵەتێك نەبێت كە بازرگانی دەكەن بۆ خوێنی هاوڵاتیانی مەدەنی و پشتگیری لە تیرۆر دەكەن لە سوریا." وەزارەتی دەرەوەی روسیاش هۆشداریدا لە ئەنجامدانی هەر كردەوەیەكەی سەربازی دژی روسیا بە پاساوی " دروستكرا و هەڵبەستراو" و رایگەیاند ئەو هەنگاوە دەرەنجامی خراپی لێدەكەوێتەوە. وەزارەتی دەرەوە  روسیا تۆمەتی بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لە دوما لە غوتەی خۆرهەڵات بە ئیستیفزازی وەسفكرد و ئاماژەیبەوەشدا " ئامانج لەو دەنگۆیانە پەردەپۆشكردنی تیرۆریستان و ئۆپۆزسیۆنی رادیكاڵی سوریایە كە چارەسەری سیاسی بۆ دۆخی سوریا رەتدەكاتەوە." هاوكات روسیاش داوای لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی كرد كۆبونەوەیەكی تر سازبكات و وتەبێژی وەفدی روسیا لە نیویۆرك فیۆدۆر ستریگۆڤسكی لە لێدوانێكیدا بۆ ئاژانی هەواڵەكانی سوریا رایگەیاند  ئەو كۆبوونەوەیەی كە بە دەستپێشخەری مۆسكۆ دەبەسترێت تایبەت دەكرێت بەو هەڕەشانەی كە رووبەڕووی ئاشتی و ئاسایشی جیهانی دەبنەوە."

ئامادەكردنی/ فازل حەمەڕەفعەت 9ی نیسان.. یادی كەوتنی بەغداد و لەگەڵیشیدا كەوتنی رژێمەكەی سەددام حسێن دوای سێ هەفتە لە بۆردومانی ئاسمانی هێزەكانی هاوپەیمانان بە سەرۆكایەتی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا. رۆژی 20 ئازاری 2003 هاوپەیمانان دەستیانكرد بە هێرشی سەربازی بۆسەر عێراق بە بەهانەی ئەوەی رژێمی عێراق دەستیكردووە بە گەشەدان بە چەكی كۆكوژی كیمیایی و ئەتۆمیی و بایۆلۆژیی، بەڵام دوای تەواوبونی جەنگ و كەوتنی سەددام هیچ یەكێك لەو جۆرە چەكانە نەدۆزرانەوە. ئاگرەكە لە بەغداد رۆژی 21 ئازار بەهۆی هێرشی ئاسمانی هاوپەیمانانەوە تەقینەوەیەكی گەورە بەغدادی هەژاند، ئەوە سەرەتای هەڵمەتی سەربازی بەرفراوانی هاوپەیمانان بوو كە میدیاكانی ئەمریكا ناویان لێنا "شۆك و تۆقاندن". لە یەك رۆژدا فڕۆكە جەنگییەكانی ئەمریكا و بەریتانیا هەزارجار فڕینیان كرد و ژمارەیەكی زۆر موشەكی (كروز)یان خستەخوارەوە، ئەمە بەگوێرەی قسەی دەسەڵاتدارانی واشنتۆن. رۆژی دواتر فڕۆكە جەنگییەكان هێرشی چڕیان كردەسەر شارەكانی بەسرە، كەركوك، موسڵ و دەوروبەری بەغدادی پایتەخت. لە 25ی ئازاردا نزیكەی (4 هەزار) سەربازی هێزی دەریایی ئەمریكا (مارێنز) پەڕینەوە بۆ ناسریە، كە شارێگەیەكی گرنگە بە ئاڕاستەی بەغداد، سەرباری ئەوەی هێزە عێراقییەكان هەموو چەك و هێزی خۆیان بەكارهێنا، رۆژانی دواتر بەغداد و دەوروبەری بوون بە ئامانجی بۆردومانی فڕۆكەكان یەكێك لەو شوێنانەی بۆردومان كرا كۆمەڵگەی كۆشكی كۆماری بوو لەگەڵ ناوچەكانی نیشتەجێبون و پاسەوانی كۆماری كە بە بنەڕەتی دامەزرانی سوپای عێراق دادەنرێت. ئەمریكییەكان گەیشتنە فڕۆكەخانە 31ی ئازار، تیپی سێ پیادەڕەوی ئەمریكا یەكەمین شەڕی لەدژی یەكەكانی پاسەوانی كۆماری ئەنجامدا لە نزیك شاری كەربەلا كە 110 كیلۆمەتر لە باشوری بەغدادەوە دوورە. لە 2ی نیساندا ئەو تیپە سەربازییە رێگەی رۆشتنی بەرەو بەغداد كردەوە و رێگەی كەربەلای تێپەڕاند. لە 4ی هەمان مانگدا ئەمریكییەكان دەستیان بەسەر فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی سەددامدا گرت لە بەغداد، لەوكاتەدا كە فڕۆكەخانە گیرا، تەلەفزیۆنی حكومەتی عێراق دیمەنی سەردانی سەددام حسێنی بۆ یەكێكە لە گەڕەكەكانی بەغداد پەخش دەكرد. "علوج" 7ی نیسان بەشێوەیەكی سەرسوڕهێنەر هێزەكانی ئەمریكا گەیشتنە ناوەڕاستی بەغداد و دەستیان بەسەر سیان لە كۆشكەكانی سەرۆكایەتیددا گرت. بەڵام محەمەد سەعید سەحاف وەزیری راگەیاندنی رژێمی ئەمریكییەكانی بە "علوج" ناوبرد، ئەم دەستەواژەیە میدیاكارانی خستە پێكەنین، لەكاتێكدا سەربازانی ئەمریكا دەستیان بەسەر كۆشكەكانی سەرۆكایەتیدا دەگرت، سەحاف وتی" ئەوان ئێمەیان گەمارۆنەداوە، ئەوە ئێمەین كە ئەوانمان گەمارۆداوە". كەوتنی پەیكەرەكە 9ی نیسان هێزەكانی ئەمریكا چونە ناو "شاری سەددام"ەوە كە ناوچەیەكی شیعەنیشن بوو لە باكوری خۆرهەڵاتی پایتەخت، هێزە عێراقییەكان لە بارەگاكانیان كشانەوە، تانك و ئۆتۆمبیلە زرێپۆشەكانی ئەمریكا گەیشتنە ناوەڕاستی بەغداد و گۆڕەپانی فیردەوس لەبەردەم هۆتێل فەلەستین كە میدیاكارانی بیانی تێدا جێگیربوبون، پەیكەرە گەورەكەی سەدام كە لە برۆنز دروستكرابوو شكێندرا و ژمارەیەك لە هاوڵاتی عێراقیی كە لە شوێنەكە ئامادەبوون بە قاچەكانیان چونەسەر پەیكەرەكە. هێشتا خەڵك ترسیان هەبوو لە گەڕانەوەی سەددام بۆ دەسەڵات وەكو ئەوەی دوای جەنگی كەنداو لە ساڵی 1991 رویدا، كە سەددام راپەرینی شیعەكانی لە باشوور سەركوتكرد، هێزەكانی ئەمریكا چاوپۆشییان كرد لە دزی و تاڵانی، ئەمە دواتر وڵاتی خستە ناو گێژاوی ئاژاوەیەكی گەورەوە.  لە دوو رۆژی دواتردا، كەركوك و موسڵ كەوتن بەبێ هیچ بەرەنگارییەكی ئەوتۆی هێزەكانی رژێم، لەم دوو شارە هێزەكانی پێشمەرگە هاوكاری گەورەی ئەمریكا و هاوپەیمانییان كرد، بەڵام تكریت (180 كلم باكوری بەغداد) كە شوێنی لەدایكبونی سەددامە، لە 14ی نیساندا كۆنترۆڵكرا. گرتنی سەددام لە كانونی یەكەمدا هێزەكانی ئەمریكا لە ناوچەیەكی نزیك تكریت سەددام حسێنیان دەستگیركرد و لە كۆتایی 2006 دا لە سێدارە درا. زیانەكان لەو شەڕەدا (139) سەربازی ئەمریكی و (33) سەربازی بەریتانی كوژران، ئەمە بەپێی ئاماری وەزارەتی بەرگری هەردوو وڵات، لە بەرامبەردا بەگوێرەی ئاماری رێكخراوی (ئیراكبادی كاونت) كە رێكخراوێكی ناحكومییە، زیاتر لە (7 هەزار و 300) هاوڵاتی مەدەنی عێراقی كوژران. دوای سەددام دوای كەوتنی سەددام، ئەمریكییەكان حاكمێكی مەدەنییان بۆ عێراق دانا بەناوی (پۆڵ بریمر)، 15ی تشرینی یەكەمی 2005 دەستورێكی نوێ بۆ عێراق خرایە راپرسی و پەسەندكرا، دواتر شەڕێكی خوێناوی تائیفی رویدا و لەو شەڕەدا هەزاران كەس كوژران. عێراقی نوێ وەكو ئەوەی پێشبینی دەكرا بەرەو دیموكراسی هەنگاوی نەنا، سەرباری ئەوەی لەدوای روخانی سەددامەوە بەردەوام پرۆسەی هەڵبژاردن بەڕێوەدەچێت، بەڵام دۆخی هێشتا دابەشبوونی تائیفی باڵی بەسەر وڵاتدا كێشاوە.