رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا و كاندیدی  " ئاكەپە " و " مەهەپە" بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی توركیا میدیاكانی قۆرغكردووە و ئامادەش نیە لە دیبەتی تەلەفزیۆنیدا رووبەڕووی كاندیدەكانی تر ببێتەوە. ئەردۆغان رۆژی دووشەممە حەوتی ئایار داوكارییەكی كاندیدەكانی ئۆپۆزسیۆنی بۆ ئەنجامدانی دیبەیتی تەلەفزینی رەتكردەوە و لە وتەیەكیدا لە ئەنكەرەی پایتەخت لە وەڵامی موحەڕم ئەنجیە كاندیدی " جەهەپە" دا وتی " نامەوێت بەشداری لە دیبەیتەكاندا بكەم لەسەر تەلەفزیۆن، چونكە نامانەوێت كەس لەسەر حسابی ئێمە خاڵ تۆماربكات." ئەنجیە كە كاندیدی پارتی گەلی كۆمارییە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی وتی:" با لەسەر تەلەفزیۆن دیبەیت بكەینن رێگەبدەن با باس لە خەونەكانمان بكەین لە بارەی توركیاوە و ئەمە توركیا دەگەیەنێتە ئاستی وڵاتە پێشوكەوتووەكانەوە." میدیا سەرەكییەكانی توركیا و لە ناویشیاندا كەناڵی " تی ئاڕ تی" حكومیی لەو كاتەوەی كە بڕیاردراوە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی توركیا پێشبخرێت بۆ 24ی حوەزیران هیچ بایەخێك بە كۆنگرە و چالاكیی كاندیدە ئۆپۆزسیۆنەكان نادەن و رووماڵی ناكەنن لە كاتێكدا هەموو وتارەكانی ئەردۆغان راستەوخۆ دەگوازنەوە ئینجیە لەو بارەیەوە وتی :" هیچ هیوایەكم نییە كە دەزگاكانی راگەیاندن زانیارییەكان بە دروستی و پاكیی بگوازنەوە."  

فیلمی درامی فەرەنسی “Girls of the Sun” یان " كچانی خۆر"  یەكێكە لەو فیلمانەی بەشداری حەفتاویەكەمین خولی فێستیڤاڵی " كان" دەكات. فیلمەكە باس لە یەكەیەكی كچە شەڕڤانەكانی كورد دەكات كە لە رۆژئاوای كوردستان بۆ بەدیهێنانی دادپەروەری دەجەنگ، فیلمەكە لەلایەن " ئیڤا هاسۆن"ەوە دەرهێنراوە و كچە ئەكتەری ئێرانی " گوڵشیفتە فەرەهانی" تێیدا رۆڵی كچە شەڕڤانێكی كورد دەبینێت كە فەرماندەیەكی یەكەیەكی كچە شەڕڤانەكان دەكات بۆ رزگاركردنی شارۆچكەیەكی رۆژئاوای كوردستان لەدەست چەكدارانی داعش. فیلمەكە چەند رۆژێك پێش دەستپێكردنی چالاكییەكانی فێستیڤاڵی كان مشتومڕی لێكەوتەوە بووە مایەی سەرنجی چەندین ماڵپەڕ و ناوەندیی هونەریی. رۆژنامەی " نیویۆرك تایمز"ی ئەمریكی ئاماژەیبەوەداوە كە فیلمەكە كارێكی ناوازە و دەگمەنە لە سینەمادا و چیرۆكەكەی تیشك دەخاتە سەر ژنان لە شەڕدا. " ئیڤا هاسۆن" ی كچە دەرهێنەریش دەربارەی فیلمەكەی كە بۆ یەكەمجار لە فێستیڤاڵی  سینەمایی كان نمایشدەكرێت وتی:" ئەزمونەكەم ئەوەیە كە ژمارەیەكی زۆر لە ژنان لە چەندین رووداوی زۆر بەئازردا ژیاون و بەشی هەرە زۆریشیان خاوەنی هێز و نەرمونیانیشن". وتیشی :" ئەم چیرۆكان لە راستیەدا ناوەندی هێز و حەماسن بۆ ژمارەیەكی تر لە ژنان. ئیڤا هاسۆن یەكێكە لەو سێ‌ دەرهێنەرە ژنەی  كە بە 21 فیلم كێبركێ دەكەن لەسەر بەدەستهێنانی خەڵاتی " چڵە خورمای ئاڵتونیی" لە 71 ەەمین فێستیڤاڵی كانی سینەمایی كە  ئەمڕۆ هەشتی ئایار دەستپێدەكات. سەرچاوە: سایتی پەیەدە     سایتی نیویۆرك تایمز

سەلاحەدین دەمیرتاش كاندیدی پارتی دیموكراتی گەلان" هەدەپە" بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی توركیا لە زیندان و لە رێگەی تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەرەوە هەڵمەتی بانگەشەی دەستپێكرد. لە زنجیرەیەك تویتدا دەمیرتاش بەشێك لە خاڵە سەرەكییەكانی پرۆگرامی هەڵبژاردنی خۆی بڵاوكردەوە و رایگەیاند هەموو هەوڵەكانی دەخاتەگەڕ بۆ كەمكردنەوەی بێكاری لە توركیادا كە ئێستا لە هەر پێنج گەنجێك یەكێكیان بێكارە و وتیشی " كارتی گەنجان " بۆ لاوانی توركیا دابیندەكات كە بەهاكەی مانگانە دەگاتە 500 لیرەی توركی. هەروەها دەمیرتاش لە تویتێكی تردا بەڵێنیدا مووچەی خانەنشیان بەرزبكاتەوە بۆئەوەی بگاتە 3000 لیرەی كە دەكاتە 700 دۆلار. دەمیرتاش  كە لە ساڵی 2016 ەوە دەستگیركراوە بە تۆمەتی پەیوەست بە " تیرۆر" و بڕیارە هەشتی حوزەیرانی داهاتوو دانیشتنێكی تری دادگاییكردنی بەڕێوەبچێت لە هەڵمەتی بانگەشەكەیدا راشیگەیاندووە كاردەكات بۆ بەدیهێنانی مافە دەستورییەكانی ژنان و بەڵێنیشیدا كە لەكاتی دەرچوونیدا لە هەڵبژاردن سەرۆكایەتی كۆمار بە شێوازێك بەڕێوەبەرێت كە بەڕێوەبەرایەتییەكەی زۆرینەی ژنان بن. لە تویتێكی تردا كاندیدەكەی هەدەپە دەڵێت:" هیوادارە رووبەڕوو قسە بكات، بەڵام لە دۆخەدا قەناعەتم  بەوە هەیە دید و بۆچوونم بە كورتی لێرەوە بگەیەنم." 24ی حوەزیرانی داهاتوو هەڵبژاردنی پێشوەختی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی توركیا بەڕێوەدەچێت، حەوت كەس بۆ خولی یەكەمی هەڵبژاردنەكان خۆیان كاندیدكردووە كە بریتین لە رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی ئێستا توركیا، سەلاحەدین دەمیرتاش كاندیدی هەدەپە كە ژمارەیەكی زۆر لە پەرلەمانتارانی رووبەڕووی گرتن و دەستگیركردن بوونەتەوە، موحەڕەك ئەنجییە كاندیدی پارتی گەلی كۆماری " جەهەپە" ، میراڵ ئەكشنار كاندیدی پارتی چاكە " ئیی پارتی" و چەند كاندیدێكی تر.  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت حزبوڵا و هاوپەیمانەكانی زیاتر لە نیوەی كورسییەكانی پەرلەمانی لوبنانیان بردەوە، ئەمە بەپێی هەندێك ئاماری نافەرمی كە سیاسەتمەداران و میدیاكانی لوبنان بڵاویانكردەوە. دوای نۆساڵ دوێنێ یەكشەممە هەڵبژاردنی پەرلەمانی لە لوبنان بەڕێوەچوو، ئاستی بەشداریكردنی دەنگدەران لە پرۆسەكەدا گەیشتە 49.2%، لە دواین هەڵبژاردنی پەرلەمانیدا كە بەر لە (9) ساڵ بەڕێوەچوو، ئاستی بەشداری 54% بوو، دەردەكەوێت ئەمجارە ئاستی بەشداری كەمیكردووە. ئەگەر ئەو ئەنجامانە لەلایەن لیژنەی ناوەندی هەڵبژاردنەكانەوە پشتڕاستبكرێنەوە كە میدیاكانی لوبنان بڵاویانكردەوە، حزبوڵا كە حەسەن نەسروڵا سەرۆكایەتی دەكات و لەلایەن ئێرانەوە پشتیوانی دەكرێت دەتوانێت لە پەرلەمانی نوێی لوبناندا كە پێكهاتووە لە (128) كورسی، بە ئاسانی زۆرینەی (50+1) كۆبكاتەوە. بەرزبوونەوەی دەنگی حزبوڵا لە لوبنان، بەرزبونەوەی هەژمونی ئێران لە ناوچەكە دەردەخات كە بە عێراقدا تێدەپەڕێت بۆ سوریا و لەوێشەوە بۆ لوبنان. بەگوێرەی ئەنجامە بەراییەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی لوبنان، سەعد حەریری سەرۆك وەزیرانی لوبنان كە نوێنەرایەتی پێكهاتەی سوننە دەكات و لەلایەن وڵاتانی خۆرئاواوە پشتیوانی دەكرێت، سەرباری ئەوە لەو ناوچەیەی كە پێگەی جەماوەری بەهێزە دەنگەكانی چەند كورسییەك كەمیكردووە، بەڵام هێشتا كوتلەی گەورەی ناو پەرلەمانە و چانسی گەورەی هەیە جارێكی تر پۆستی سەرۆك وەزیران وەربگرێتەوە. بەپێی ئەو سیستمە دابەشكارییە تائیفییەی كە لە لوبنان هەیە، پۆستی سەرۆك وەزیران دەبێت بۆ كەسێك بێت لە پێكهاتەی سوننە، پێشبینیدەكرێت حكومەتی نوێی لوبنان هاوشێوەی ئەو حكومەتەی كە ئێستا ویلایەتەكەی تەواوبووە، هەموو پارتە سیاسییەكانی وڵات لەخۆبگرێت، بۆیە چاوەڕوان دەكرێت دانوستانەكان بۆ دابەشكردنی پۆستە وزارییەكان هەندێك كات بخایەنێت. وڵاتە كۆمەكبەخشەكان دەیانەوێت قەرز بە لوبنان بدەن، بەڵام بۆ پێدانی ئەو قەرزە مەرجیان هەیە بەر لە بڕیاردان لەسەر پێدانی قەرزەكە لە كۆنگرەی پاریسدا كە بڕیارە مانگی نیسان بەڕێوەبچێت، دەسەڵاتدارانی بەیروت چاكسازیی ئابوریی گەورە بكەن. هەڵبژاردنی ئەمجارەی لوبنان بەپێی یاسایەكی نوێ بەڕێوەچوو، تێیدا گۆڕانكاری لە بازنەكانی هەڵبژاردندا كرا و سیستمی دەنگدانی زۆرینەی گۆڕدرا بۆ دەنگدانی رێژەیی. دابەشبوونی كورسییەكانی پەرلەمان بەگوێرەی ئەنجامە بەراییەكان، پارتی "هێزە لوبنانییەكان" كە پارتێكە دژایەتی سیاسەتەكانی حزبوڵا دەكات، لەم هەڵبژاردنەدا ژمارەی كورسییەكان لە (8) كورسییەوە بۆ (15) كورسی زیادیكردووە. لەبەرامبەردا حزبوڵا و حزب و كەسایەتییە هاوپەیمانەكانی بەیەكەوە لانی كەم (67) كورسییان بردوەتەوە. دیارترین لایەنە هاوپەیمانەكانی حزبوڵا لە لوبنان بریتین لە (بزوتنەوەی ئەمەل) بە سەرۆكایەتی نەبیه بڕی هەروەها (رەوتی نیشتمانی ئازاد) بە سەرۆكایەتی میشال عەونی سەرۆك كۆماری لوبنان، لەگەڵ ژمارەیەك گروپ و كەسایەتی تر كە پشتیوانی لەوە دەكەن حزبوڵا هێزی چەكداری هەبێت و هێزە سەربازییەكەی حزبوڵا بە خاڵی هێز بۆ لوبنان ناودەبەن. ئەنجامە بەراییەكان نیشانی دەدەن ئەو لایەنە سیاسیانەی كە لەسەر پێكهاتەی سونن ئەژماردەكرێن بەڵام لەلایەن حزبوڵاوە پشتیوانی دەكرێن، لە شارەكانی بەیروتی پایتەخت و تەرابلوس و سەیدا كە بنكەی جەماوەری (رەوتی موستەقبەل)ن بە سەرۆكایەتی سەعد حەریری، دەنگی باشیان بەدەستهێناوە، ئەمەش بەبۆچونی هەندێك لە چاودێران وەكو "زللەیەكە لە رومەتی حەریری". بەڵام لەبەرامبەریشدا حزبوڵا لە یەكێك لەو ناوچانەی كە بنكەی جەماوەری بەهێزە كە بازنەی (بەعلبەك- هەرمل)ە، دووچاری شكستبووە و نەیارە سیاسییەكانی لە كۆی 10 كورسی تەرخانكراوی ئەو ناوچەیە (2) كورسییان بردوەتەوە، یەكێك لە كورسییەكان رۆشتووە بۆ پارتی (هێزە لوبنانییەكان) و ئەوی تر رۆشتووە بۆ (رەوتی موستەقبەل)ی سەعد حەریری. یەكێك لەو كەسایەتییە دیارانەی كە لە هەڵبژاردنەكەی دوێنێدا سەركەوتوو بوون، (جەمیل سەید)ە كە كەسایەتییەكی نزیكە لە حزبوڵای لوبنان و لیوای خانەنشینە و پێشتر بەڕێوەبەری ئاسایشی گشتی بووە و دەوترێت هاوڕێی نزیكی بەشار ئەسەدی سەرۆكی سوریایە. لەماوەی ئەو (15) ساڵەدا كە سوریا هەژمونی بەهێزی لە لوبنان هەبوو، لەدوای جەنگی ناوخۆیی لوبنان لەنێوان ساڵانی 1975 بۆ 1990، (جەمیل سەید) بەهێزترین پیاوی لوبنان بوو. بەپێی راپۆرتی ئاژانسی رۆیتەرز، لانی كەم (5) كەس لەوانەی كە لەسەردەمی هەژمونی سوریادا لە لوبنان دەسەڵاتیان هەبووە، لەرێگەی هەڵبژاردنەكەی دوێنێوە، بۆ یەكەمجار دوای كشانەوەی هێزەكانی سوریا لە لوبنان لە ساڵی (2005) و تیرۆركردنی رەفیق حەریری، گەڕاونەتەوە بۆ ناو پەرلەمان. (فەیسەڵ كەرامی) كوڕی عومەر كەرامی سەرۆك وەزیرانی پێشوتری لوبنان و لایەنگری سوریا، بۆجاری یەكەم سەركەوت بۆ پەرلەمان، لە بەیروتیش دوو كاندیدی سەربەخۆ سەركەوتن. بڕیاربوو لە لوبنان ساڵی 2013 هەڵبژاردنی پەرلەمانی بەڕێوەبچێت، بەڵام لە بری سازدانی هەڵبژاردن ئەندامانی پەرلەمان دەنگیاندا بۆ درێژكردنەوەی خولی پەرلەمان، ئەمەش بەهۆی رێكنەكەوتنی لایەنە سیاسییەكان لەسەر یاسای نوێی هەڵبژاردنەكان. ساڵی 2009 هاوپەیمانێتی دژ بە حزبوڵا كە ناوی (هاوپەیمانی 14ی ئازار) بوو، سەعد حەریری سەرۆكایەتی دەكرد و لەلایەن سعودیەوە پشتیوانی دەكرا، توانی زۆرینەی پەرلەمان بەدەستبهێنێت. بەڵام (هاوپەیمانی 14ی ئازار) هەڵوەشایەوە و سعودیەش بایەخ و سەرچاوە سیاسییەكانی خۆی لە لوبنانەوە گواستنەوە بۆ دژایەتیكردنی هەژمونی ئێران لە وڵاتانی تری ناوچەكە بەتایبەتی لە یەمەن.  

وەزیری وزەی ئیسرائیل هەڕەشەی كوشتنی بەشار ئەسەد سەرۆكی سوریا و كۆتاییهێنان بە دەسەڵاتەكەی دەكات. تۆریوفال شتاینتز، وەزیری وەزەی ئیسرائیل لە لێدوانێکید بۆ سایتی رۆژنامەی یەدیعۆت ئەحرانۆت وتی " ئیسرائیل بەشار ئەسەد دەكوژێت و كۆتایی بە حكومەتەكەی دەهێنێت ئەگەر بەردەوام بێت لە رێگەدان بە هێزەكانی ئێران تا لەسەر خاكی ئەو وڵاتە كاربكەن." شتاینتز وتیشی:" ئەگەر ئەسەد رێگە بە ئێران بدات سوریا بكاتە بنكەیەكی سەربازی بۆ هێرشكردنە سەرمان، ئەوان پێویستە بزانێت كە ئەوە كۆتاییەتی." ئەو وەزیرەی حكومەتی ئیسرائیل راشیگەیاند تەلئەبیب تائێستا دەستی وەرنەداوەتە جەنگی سوریا، هۆشداریشدا لەوەی كە ئێران خاكی ئەو وڵاتە بكاتە بنكەیەك بۆ هێرشكردنە سەر ئیسرائیل.  

تابلۆی باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە قودس هەڵدەواسرێت و ڕۆژی 14 ئەم مانگەش بە فەرمی گواستنەوەی باڵیۆزخانەی ئەو وڵاتە لە تەلئەبیبەوە بۆ قودس ڕادەگەیەنرێت.  ئاژانسی هەواڵی ڕۆیتەرز بڵاویكردەوە، ئەمڕۆ دووشەممە سێ‌ تابلۆی ناونیشانی باڵیۆزخانەی ئەمریكا بە زمانەكانی عەرەبی و عیبری و ئینگلیزی لەنزیك كۆنسوڵخانەی ئەو وڵاتە لەباشوری شاری قودس هەڵواسراوە، كە بڕیارە بكرێتە بارەگای باڵیۆزخانەی ئەمریكا دوای گواستنەوەی بەشێوەیەكی فەرمی لە ڕۆژی 14ی ئەم مانگە لەشاری تەلئەبیبەوە بۆ قودس.      سائیب عریقات ئەمینداری لیژنەی جێبەجێكردنی ڕێكخراوی ئازادیخوازی فەلەستین پەیامێكی لەوبارەیەوە بۆ نوێنەرایەتی وڵاتانی جیهان ڕەوانەكردووە و تێیدا داوای لێكردون ئاهەنگی كردنەوەی باڵیۆزخانەی ئەمریكا لەشاری قودس بایكۆتی بكەن. عریقات لەپەیامەكەیدا وتویەتی: بەشداریكردن لەو ئاهەنگە شەرعیەت دەدات بەبڕیارێكی ناشەرعی و نایاسایی و پاڵپشتیكردنی بێدەنگی بەرامبەر بە سیاسەتە داگیركارییەكانی ئیسرائیل.   

وەرگێڕانی: فازل حەمەرەفعەت & نامیق رەسول بیانییەكان لە ئەڵمانیا لە تاقكیردنەوەی شۆفێریدا دەرناچن زۆرێك لەو خەڵكانەی كە لە ئەڵمانیا دەژین و بە رەگەز خەڵكی ئەو وڵاتە نین رووبەڕووی ژمارەیەك ئاستەنگ دەبنەوە، زمانی بەربەستی گەورەیە لەبەردەم ئەواندا، ئەمەش بوەتە هۆی ئەوەی ئەو خەڵكانە لە تاقیكردنەوەكانی وەرگرتنی مۆڵەتی شۆفێریدا دەرنەچن. كۆمەڵەی راهێنەرانی بواری فێركاری شۆفێری لە ئەڵمانیا دەڵێت: ژمارەی ئەو كەسانەی كە لە تاقیكردنەوەی وەرگرتنی مۆڵەتی شۆفێریدا دەرناچن لەزیادبوندایە. لە لێدوانێكدا بۆ سایتی (بێڵد)، گیرهارد فۆن بریسندۆرڤ سەرۆكی كۆمەڵەی راهێنەران ئاشكرایكرد، زۆرێك لەوانەی كە خۆیان تۆماردەكەن بۆ وەرگرتنی مۆڵەتی شۆفێری، زمانی ئەڵمانی نازانن، زۆربەی ئەو كەسانە خەڵكانی بیانین و لە تاقیكردنەوەی تیۆریدا رووبەڕووی ئاستەنگ دەبنەوە و پێویستیان بە سێ بۆ پێنج هەوڵ هەیە بۆ دەرچوون لە تاقیكردنەوەكە. ئەمە لەكاتێكدایە لە ساڵی 2016 وە لە ئەڵمانیا رێگە بەوە دراوە بە زمانی عەرەبی تاقیكردنەوەی تیۆری وەرگرتنی مۆڵەتی شۆفێری بكرێت. بە بەراورد بە ساڵی 2016، ژمارەی ئەو كەسانەی ساڵی 2017 لە تاقیكردنەوەكانی تیۆری وەرگرتنی مۆڵەتی شۆفێریدا دەرنەچوون بەرێژەی 7% زیادیكردووە، هەمان ساڵ رێژەی ئەوانەی لە تاقیكردنەوەی پراكتیكیدا دەرنەچوون بەرێژەی 3% زیادیكردووە. بەڵام لەسەر ئاستی ویلایەتەكانی ئەڵمانیا، ویلایەتی سەكسۆنیا بەرزترین ئاستی تۆماركردووە، بەجۆرێك رێژەی ئەوانەی كە لە تاقیكردنەوەی تیۆری دەرنەچوون گەیشتوەتە رێژەی 45%، ویلایەتی هامبۆرگیش لە پلەی یەكەمی ویلایەتەكانی ئەڵمانیادایە لەڕووی ژمارەی ئەو كەسانەی كە لە تاقیكردنەوەی پراكتیكی شۆفێریدا دەرنەچوون و لە ساڵی 2017دا رێژەی دەرنەچووەكان گەیشتوەتە نزیكەی 42%. سەرنجڕاكێشترین یاساكانی هاتوچۆ لە جیهاندا •    ئوسترالیا رێگە بە گواستنەوەی گژوگیا نادرێت بە ئۆتۆمبیلی كرێ نەبێت، هەروەها  لەم وڵاتە هەر كەسێك لەجیاتی ئۆتۆمبیل بە ئەسپ كەلوپەل بگوازێتەوە مافی ئەوەی هەیە لە هەموو باڕێك بوەستێت و لەسەر كرێكارانی باڕەكە پێویستە بایەخی تەواو بە ئەسپەكان بدەن، كاتێك خاوەنەكانیان پشوودەدەن لەوێ‌. •    ئەڵمانیا هەر شۆفێرێك لەكاتی لێخوڕیندا مۆبایل بەكاربهێنێت غەرامەدەكرێت و خاڵێكی لە تۆماری هاتوچۆدا لەسەر تۆماردەكرێت، بەڵام لێخوڕینی ئۆتۆمبیل بە رووتی و بەبێ‌ پۆشینی جلوبەرگ رێگەپێدراوە بەو مەرجەی لە شەقامەكاندا رەفتاری نەشیاو بەرامبەر خەڵك نەكەیت و گێچەڵ بە خەڵك نەكەیت، چونكە ناو ئۆتۆمبیل بە شوێنێكی تایبەت بۆ خاوەنەكەی دادەنرێت و دەتوانێت كاری تێدابكات و خۆی بگۆڕێت، بەوپێیەی پێچەوانەی یاساكانی هاتوچۆ نییە. •    بەریتانیا شۆفێر بەڕوتی و بێ لەبەركردنی پۆشاك دەتوانێت ئۆتۆمبیل و پاسكیل لێبخوڕیت، هەروەها شۆفێر دەتوانێت لەحاڵەتی ناچاریدا  لەلای ئۆتۆمبیلەكەیەوە میزبكات بە مەرجێك میز بە تایەی دواوەی ئۆتۆمبیلەكەیدا بكات و دەستی راستی بە ئۆتۆمبیلەكەیەوە بێت، هەروەها چاودێری رێگاوبان لە بەریتانیا مافی ئەوەی نیە غەرامەی كەسێك بكات ئەگەر كڵاوی فەرمیی لەسەردا نەبێت. •    ئەمریكا لە چەند ویلایەتێكی ئەمریكا چەندین یاسای نامۆ هەن، بۆ نمونە لە ولایەتی تێنیسی رێگە بە شۆفێر نادرێت لەكاتی شۆفێریدا چەكەكەی رووبكاتە ئاژەڵان، بەڵام رێگەی پێدەدرێت لەو كاتەدا نەهەنگ بكوژێت، ئەوەی زۆر نامۆیە ئەوەیە ویلایەتی تێنسی ناكەوێتە سەر دەریا، بەڵام لە ویلایەتی كنتاكی رێگە بە ژنان دەدرێت ئۆتۆمبیل لێبخوڕن بە جلی مەلەكردنەوە (بەكینی) ئەگەر پۆلیسیان لەگەڵدا بێت یان كوتەكێكیان پێبێت بۆ پارێزگاریكردن لە خۆیان. •    دانیمارك یاساكانی هاتوچۆ شۆفێران ناچار دەكەن ئۆتۆمبیلەكەی بە باشی بپشكنێت و هەموو پێداویستییەكی سەلامەتی و ئاو سوتەمەنی پێبێت، هەروەها پێویستیشە لەسەری تەماشای ئۆتۆمبیلەكەی بكات بۆئەوەی دڵنیا بێت لەوە هیچ كەسێك لە ژێر ئۆتۆمبیلەكەیدا نەخەوتووە. •    فەرەنسا یاسا سزای توند بەسەر ئەو كەسانەدا دەسەپێنێت كە تازە بوونەتە شۆفێر، و بۆ ماوەی دوو ساڵ دوای وەرگرتنی مۆڵەتی شۆفێری رێگەیان پێنادرێت لەسەر شەقامی خێرا لە 110 كلم/ كاتژمێر و لەسەر رێگاكانی دەرەوە 80 كلم/ كاتژمێر بڕۆن. •    بۆسنە لە بۆسنە ئەو كەسانەی تازە بوونەتە شۆفێر و تەمەنیان لە ژێر 23 ساڵیەوەیە، بۆ ماوەی یەك ساڵ دوای وەرگرتنی مۆڵەتی شۆفێری رێگەیان پێنادرێت بە شەودا ئۆتۆمبیل لێبخوڕن. •    نەمسا لە نەمسا پۆلیس مافی ئەوەی هەیە بە گوێرەی بینینی خۆی خێرایی ئۆتۆمبیل بخەمڵێنێت هەتا 30 كلم/ كاتژمێر لەسەروو خێرایی رێگە پێدراوەوە، دەشتوانن بەوە غەرامەكردنی دارایی بسەپێنن بەسەر شۆفێراندا، بەبێ‌ داواكاری پشكنینی تەكنینكی و بێ‌ ئەوەشی تانەی لێبدرێت لە دادگان. سەرچاوە: DW      

كاتژمێر 9:45 خولی ئەمشەو بەكاتی هەرێمی كوردستان لە چوارچێوەی یارییەكانی هەفتەی 36 خولی ئیسپانیا " لالیگا"  لە یاری كلاسیكۆدا، یانەی بەرشەلۆنە كە جامی ئەمساڵی خولەكەی مسۆگەركردووە میوانداریی یانەی ریاڵ مەدریدی نەیاری كلاسیكی دەكات، ئەوەش لە كاتێكدایە كە ریاڵ مەدرید لە ئامادەكارییدایە بۆ یاری كۆتایی خولی یانە پاڵەوانەكانی ئەوروپا بەرامبەر لیڤەرپوڵ. یانەی بەرشەلۆنە وەرزی ئەمساڵ توانی بە سەركەوتوویی و بە دووركەوتنەوەی یاریزانی لێهاتووی تپیەكە " نەیمار داسیلڤا" كە لە گرێبەستێكی مێژوویدا چووە ریزی یانەی پاریس سانجێرمانی فەرەنسی، نازناوەكە بەدەستبهێنێت، بەڵام دەرچوونی لە خولی یانە پاڵەوانەكانی ئەوروپا لەسەر دەستی یانەی رۆمای ئیتالی جەماوەر و هەوادارانی تیپكەی بێ‌ ئومێد و نیگەران كرد، بە تایبەت لە یاری گەڕانەوەدا كە هاوڕێكانی میسی بە سێ‌ گۆڵی خاوێن یارییەكەیان دۆڕاند. تیپەكەی  كەتەلۆنیا هەلی ئەوەی لەبەردەستدایە ئەمشەو كلاسیكۆی " كامپ نو" لە ریاڵ مەدرید بەرێتەوە و ببێتە یەكەمین یانە لە مێژووی تۆپی پێی ئیسپانیادا وەرزێك بە بێ دۆڕاندنی هیچ یارییەكە كۆتایی پێدێنێت. چەند راستییەك دەربارەی كلاسیكۆی ئیسپانیا •    كلاسیكۆی ئەمشەو كلاسیكۆی ژمارە 138 لە سەرجەم ركابەرێتییەكاندا، بەرشەلۆنە 93 یاریی كلاسیكۆی •    بەرشەلۆنە لە سێ‌ كلاسیكۆی دوایی لە یاریگای كامپ نۆ  لەسەرجەم ركابەرێتییەكاندا هیچ یارییەكی نەبردووەتەوە. •    دواهەمینجار كە بەرشەلۆنە لە یاریگای خۆی لە ریاڵ مەدریدی بردبێتەوە ئازاری 2015 بووە. •    لەوانەیە ریاڵ مەدرید ببێتە یەكەمین یانە 400 گۆڵ لە یاریی كلاسیكۆ تۆماربكات ( ئێستا 399 گۆڵی هەیە و بەرشەلۆنە 387 گۆڵ ). •     بەرشەلۆنە دەیەوێت دووجار لە یەك وەرزدا لە خولی ئیسپانیادا لە ریاڵ مەدرید بەرێتەوە وەك ئەوەی لە وەرزی ( 2013 / 2014 ) كردی. •     لە بیست یاریی دوایی كلاسیكۆدا بەرشەلۆنە 46 گۆڵی لە ریاڵ مەدرید كردووە.  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت بەیانی ئەمڕۆ خەڵكی لوبنان چوونە بەردەم سندوقەكانی دەنگدان كرد بە مەبەستی هەڵبژاردنی پەرلەمانێكی نوێ بۆ وڵاتەكەیان، لە ماوەی (9) ساڵی رابردوودا ئەمە یەكەمین هەڵبژاردنە لە لوبنان بەڕێوەدەچێت. پێشبینی ناكرێت ئەم هەڵبژاردنە تەرازووی هێز لە لوبنان بگۆڕێت، بەڵام وەكو هەنگاوێكی گرنگ تەماشا دەكرێت بۆ سەقامگیركردنی ئابوری وڵات. (3 ملیۆن و 600 هەزار) كەس مافی دەنگدانیان هەیە، زیاتر لە (500) كاندید كێبركێ دەكەن لەسەر بردنەوەی (128) كورسی پەرلەمان. دواین هەڵبژاردن لە لوبنان ساڵی 2009 بەڕێوەچوو، دەبوو ویلایەتی پەرلەمان ماوەی تەنیا (4) ساڵ بەردەوام بێت، بەڵام هاوشێوەی هەرێمی كوردستان ویلایەتی پەرلەمان دووجار درێژكرایەوە، ئەمەش بە بەهانەی دوو هۆكاری جیاواز، یەكەم ناسەقامگیری بارودۆخی سوریای دراوسێ و دووەم، هەمواركردنی یاسای هەڵبژاردنەكان.  دواجار سیستمی هەڵبژاردن هەمواركرا، ژمارەی بازنەكانی هەڵبژاردن كەمكرایەوە و بۆیەكەمجاریش لە مێژووی لوبناندا رێگا بە رەوەندی دەرەوەی وڵات درا بەشداری دەنگدان بكەن. لوبنان تاڕادەیەكی زۆر توانی بەسەر ئەو گەردەلولە هەرێمییەدا سەركەوێت كە بەهۆی ئەو جەنگەوە دروستبووە كە ماوەی (9) ساڵە لە سوریای دراوسێیدا بەردەوامە، كە وەكو موگناتیسێك وڵاتانی ناوچەكەی بەرەو خۆی كێش كردووە و بەهۆیەوە شەپۆلێكی ئاوارەبوون دروستبووە، بەڵام لەدوای دواهەمین هەڵبژاردنەوە روبەڕوی تەنگژەیەكی سیاسی ناوخۆیی بووەوە. لوبنان كە وڵاتێكە بچوكە و دەكەوێتە سەر دەریای ناوەڕاست، هێشتا هەڵبژاردن تێیدا تاڕادەیەك پرۆسەیەكی رووكەشە، چونكە دەسەڵات بەپێی رێككەوتنێكی پێشوەختە لەنێوان تائیفە و پێكهاتەكانی وڵاتدا دابەشكراوە. چاودێران پێشبینیدەكەن، ئەنجامی هەڵبژاردنەكە هەرچۆنێك بێت، حكومەتی داهاتووی لوبنان هاوشێوەی ئەو حكومەتەی كە ساڵی 2016 دروستكرا پێكبێت لە زۆرینەی پارتە سەرەكییەكانی وڵات. سەرەڕای هەندێك كردەوەی توندوتیژی و ترساندنی پەیوەندیدار بە هەڵبژاردنەكانەوە لەم هەفتانەی دوایدا، لەكاتی بەڕێوەچوونی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردندا هیچ روداوێكی گەورە لە لوبنان روینەداوە كە جێگای باس بێت. دوو لایەنی سەرەكی لوبنان زیاتر لەلایەن چاودێرانەوە سەرەنجیان لەسەرە، ئەوانیش بریتین لە رەوتی ئایندە- (مستقبل) بە سەرۆكایەتی سەعد حەریری سەرۆك وەزیرانی سوننەی هەروەها حزبوڵای شیعە بە سەرۆكایەتی حەسەن نەسروڵا. لوبنان هاوشێوەی عێراق ماوەی چەندین ساڵە بوەتە گۆڕەپانی ململانێی مەزهەبی نێوان سعودیە و ئێران، ئێران پشتیوانی لە حزبوڵا دەكات، سعودیەش لە هەڵبژاردنی پێشوودا پشتیوانی رەوتی موستەقبەلی سەعد حەریری كرد، بەڵام لەم هەڵبژاردنەدا سعودیە پاشەكشێی كردووە لە پشتیوانیكردنی حەریری. وڵاتە كۆمەكبەخشەكان مانگی رابردوو بەڵێنیاندا بڕی (11) ملیار دۆلار وەكو قەرز بە لوبنان بدەن بۆ پرۆگرامی وەبەرهێنانی سەرمایە، بەڵام پێدانی ئەم قەرزە بەو مەرجەیە دەسەڵاتدارانی لوبنان چاكسازی لە بواری دارایی و كەرتەكانی تردا بكەن.  

راپۆرتی شیكاری: فازل حەمەرەفعەت  رۆژی 24ی حوزەیران هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی لە توركیا بەڕێوەدەچێت، لەدوای ئەم هەڵبژاردنە سیستمی سەرۆكایەتی لە توركیا دەچێتە بواری جێبەجێكردن كە ساڵی 2017 لە راپرسییەكی گشتیدا دەنگی لەسەردرا، بەمەش كۆتایی بە رۆڵی بەرفراوانی پەرلەمانی ئەو وڵاتە دێت. پارتی ئۆپۆزسیۆنەكانی توركیا چوار كەسیان كاندید كردووە بۆ ركابەرێتیكردن لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، ئەمەش بە مەبەستی كەمكردنەوەی دەنگەكانی ئەردۆغان و رێگرتن لە دەرچوونی لە خولی یەكەمی هەڵبژاردنەكاندا، پارتە ئۆپۆزسیۆنەكان بەنیازن ئەگەر هەڵبژاردن بكەوێتە خولی دووەم، هەموویان پشتیوانی یەك كاندید بكەن لەبەرامبەر ئەردۆغاندا. ئەمڕۆ  دواهەمین رۆژ بوو بۆئەوەی كاندیدەكانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ناوی خۆیان پێشكەش بە لیژنەی ناوەندیی هەڵبژاردنەكان بكەن. دیارترین ركابەرەكانی ئەردۆغان لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا: •    موحەڕەم ئینجیە- پارتی گەلی كۆماری " جەهەپە" پارتی گەلی كۆماری كە پارتی ئۆپۆزسیۆنی سەرەكییە لە توركیا، موحەڕەم ئینجیەی كاندید كردووە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی، ئینجییە تەمەنی (53 ساڵ)ەو پێشتر مامۆستای فیزیا بووە. ئینجییە وا ناسراوە یەكێكە لەو پەرلەمانتارانەی ئۆپۆزسیۆن كە زۆر بە حەماسەتەوە قسە دەكات، ئەو لە دواین هەڵبژاردنی ناوخۆیی پارتەكەی (2014-2016) تاكە ركابەری كەمال كلیچدار ئۆغلۆ بوو بۆ سەركایەتیكردنی پارتەكە. بەهۆی ئەو لێدوانە توندە بەردەوامەكانییەوە پێشبینی دەكرێت كاندیدێكی گونجاو بێت بۆ ركابەرێتیكردن لەگەڵ ئەردۆغان، هەروەها لەلایەن بنكەی دەنگدارانی پارتەكەی و لەناو رەوتی پارێزگار و چەپڕەوەكانی توركیاشدا لایەنگری هەیە. لە وتارێكدا لەبەردەم لایەنگرانی پارتەكەی لە ئەنكەرەی پایتەخت، ئینجییە وتی" دەبم بە سەرۆكی هەموان، سەرۆكێكی بێلایەن. رۆژی 24ی حوزەیران بێئومێدی كۆتایی دێت". •    میراڵ ئەكشینار- پارتی خێر میراڵ ئەكشینار یەكێكە لە سیاسەتمەدارە نەتەوەپەرەستەكانی توركیا، ئەم ژنە سەرۆكایەتی پارتی خێر دەكات و خۆی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی داهاتووی توركیا كاندید كردووە، هەندێك لە چاودێران بوونی ئەم ژنە لە پرۆسەكەدا وەكو ئاڵنگاری لەبەردەم ئەردۆغان وێنا دەكەن، بەوپێیەی پێگەی جەماوەرییەكەی دەكەوێتە ناو بنكەی جەماوەری پارتی دادو گەشەپێدانی دەسەڵاتدارەوە كە ئەردۆغان سەرۆكایەتی دەكات، كە بریتین لە خەڵكانی پارێزگار و لایەنگرانی كەرتی كار و خەڵكانی ئیماندار و نەتەوەپەرەست. بەهۆی نەیاریكردنی سیستمی سەرۆكایەتییەوە، میراڵ ئاستی جەماوەری بەرزبووەوە، بەتایبەتیش لەكاتێكدا تەنانەت لەناو پارتی دادو گەشەپێدانی دەسەڵاتدار رەوتێك هەن حەزیان بەو سیستمە نییە كە دەسەڵاتێكی نیمچە رەها بە سەرۆك دەدات و وڵات بەرەو ستەمكاری دەبات. •    میراڵ ئەكشینار ساڵی 1996 وەزیری ناوخۆی توركیا بووە، یەكێك بووە لەوانەی بەشداری كردووە لە دامەزراندنی پارتی دادو گەشەپێدانی دەسەڵاتدار، بەڵام دواتر پارتەكەی بەجێهێشت و رایگەیاند، دادو گەشەپێدان تەنیا درێژكراوەی پارتی رەفاهی ئیسلامییە كە نەجمەدین ئەربەكان سەرۆكایەتی دەكرد. ئەكشینار پاش جیابونەوەی لە پارتی دادو گەشەپێدان چووە ناو پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرەستەوە، بەڵام بەهۆی نەیاربوونی لەگەڵ شێوازی كاركردنی سەرۆكی پارتەكە بەتایبەتی لە پشتگیریكردنی لە ئەردۆغان، ساڵی 2016 لە پارتەكە دەركرا، لەوكاتەوە نازناوی "ژنە پۆڵاینەكە"ی پێدرا. •    سەلاحەدین دەمیرتاش- پارتی دیموكراتی گەلان- هەدەپە لەپشت دیواری زیندانەوە، سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆكی پێشووی پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) وەكو تاكە كوردێك خۆی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی داهاتووی توركیا كاندید كرد. كاندیدبوونی سەلاحەدین دەمیرتاش لەناو زیندانەوە هیچ گرفتێكی یاسایی دروستناكات، بەتایبەتیش لەكاتێكدا تائێستا دادگاكانی توركیا هیچ تۆمەتێكیان لەسەر ساغ نەكردوەتەوە. دەمیرتاش بەتۆمەتی پەیوەندی لەگەڵ پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) دەستگیركراوە كە بەپێی یاسا كاركردنی سیاسی پەكەكە لەناو توركیا یاساغ كراوە، ئەگەر كۆی ئەو تۆمەتانەی كە ئاڕاستەی كراوە لەسەری ساغ بكرێنەوە، دەمیرتاش بە (142 ساڵ) زیندانی حوكم دەدرێت كە تەمەنی بەشی تەواوكردنی ئەو حوكمە ناكات. كاندیدبونی دەمیرتاش بۆ سەرۆكایەتی توركیا لەكاتێكدایە ئەندام و لایەنگرانی پارتەكەی (هەدەپە) لەدوای كودەتا شكستخواردوەكەی توركیاوە روبەڕوی هەڵمەتی سەركوتكردن و دەستگیركردن دەبنەوە. ئاستی جەماوەری هەدەپە لەنێوان 10% بۆ 12% ە لە توركیا، بەڵام پێشبینی دەكرێت بە كاندیدبوونی دەمیرتاش لەبەرامبەر ئەردۆغان ئاستی دەنگەكانی ئەو پارتە كوردییە بەرزتر ببێتەوە. دەمیرتاش یەكێكە لە دیارترین سیاسەتمەدارانی توركیا كە لە هەڵبژاردنی ساڵی 2015ی توركیادا توانی لە دەرەوەی بازنەی دەنگدەرانی خۆی كە زۆرینەیان كوردن، دەنگ لە ناوچە جیاجیاكانی توركیا بەدەستبهێنێت، بەوەش توانی پارتەكەی بكات بە دووەم گەورە پارتی ئۆپۆزسیۆن لەناو پەرلەمانی توركیادا.  تیمیل كەرەموڵا ئۆغلۆ- پارتی سەعادەتی ئیسلامی پارتی سەعادەت ساڵی 2001 دامەزراوە، لە هەڵبژاردنی پێشووی توركیادا نەیتوانی رێژەی پێویستی دەنگ بەدەستبهێنێت بۆئەوەی بچێتە ناو پەرلەمانەوە، تیمیل كەرەموڵا كە سەرۆكایەتی پارتەكە دەكات خۆی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی كاندیدكردووە، بەڵام بۆ وەرگرتنی رەزامەندی لیژنەی ناوەندی هەڵبژاردنەكانی توركیا بەمەبەستی پەسەندكردنی كاندیدبونەكەی، دەبێت تاوەكو رۆژی 9ی ئەم مانگە (100 هەزار) ئیمزا كۆبكاتەوە. پارتی سەعادەت بانگەوازەكانی پارتی داد و گەشەپێدانی دەسەڵاتداری رەتكردەوە بۆ چونەناو ئەو هاوپەیمانێتییەی كە پارتی دەسەڵاتدار لەگەڵ پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرەست كردویەتی، بۆیە ئێستا ئەم پارتە بووەتە هاوپەیمانێكی پێشبینی نەكراوی ئۆپۆزسیۆنی عەلمانی توركیا لە هەڵبژاردنی داهاتوودا. پارتی سەعادەت هاوشێوەی پارتی دادو گەشەپێدانی دەسەڵاتدار ریشەیەكی ئیسلامی هەیە، بۆیە چاودێران پێشبینی دەكەن بەشداریكردنی لە كێبركێكانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی توركیا یارمەتیدەر دەبێت بۆ ئۆپۆزسیۆن لە راكێشانی دەنگ لەناو بنكەی جەماوەری پارتی دادو گەشەپێدان و ئەمەش هۆكار دەبێت بۆ ئەوەی ئەردۆغان لە خولی یەمەمدا هەڵبژاردنەكە نەباتەوە. رۆژی سێ شەممەی رابردوو لە وتارێكدا كەرەموڵا ئۆغلۆ وتی: ئەردۆغان سەركوتكاری دەكات لەبەرامبەر هەموو توێژەكانی كۆمەڵگەدا". •    دوو كاندید لە پەراوێزدا جگە لەو كەسانەی كە پارتەكانیان فراكسیۆنی لەناو پەرلەماندا هەیە و خۆیان بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی توركیا كاندید كردووە، دوو كاندیدی تر هەن كە پارتەكانیان ئامادەگی لەناو پەرلەماندا نییە، ئەو دوو كاندیدەش بریتین لە هەریەكە لە (دۆغۆ بیرینچیك) سەرۆكی پارتی نیشتمانی چەپڕەو، هەروەها (وەجدەت ئووز) كە پارتێكی بچوكی هەیە.  

چوار پارتی سیاسی لە توركیا هاوپەیمانێتییەكیان بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی توركیا پێكهێنا كە بڕیارە 24 حوەزیرانی داهاتوو بەڕێوەبچێت. بە گوێرەی هەواڵێكی رۆژنامەی " زەمان" پارتی گەلی كۆماری توركیا " جەهەپە"، پارتی دیموكراتی گەلان " هەدەپە"، پارتی چاكە " ئیی پارتی" و پارتی سەعادەت هاوپەیمانێتییەكان رێككەوتن لەسەر پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەك بەناوی " هاوپەیمانێتی نەتەوە". بەرپرسانی ئەو چوار حزبە رایانگەیاند ئامانجیان لە پێكهێنانی ئەو هاوپەیمانێتییە دوورخستنەوەی رەجەب تەیب ئەردۆغانە لە دەسەڵات لە هەڵبژاردنی 24ی حوەزیراندا. بە گوێرەی رێككەوتنەكە هەر حزبێك بە لیستی خۆی بەشداری هەڵبژاردن دەكات، جگە لە پارتی دیموكراتی گەلان كە بە یەك لیست لەگەڵ پارتی چاكە" ئیی پارتی" بەشداریدەكات كە میراڵ ئاكشنەر سەرۆكایەتی دەكات و لە پارتی بزوتنەوەی نەتەوە پەرستی توركیا جیابوەتەوە و نازناوی ژنە پۆڵاینەكەی توركیا لێنراوە. ئەنجین ئەڵتای پەرلمانتاری جەهەپە لە دیدارێكی تەلەفزیۆنیدا رایگەیاند ئەم هاوپەیمانێتییە، هاوپەیمانێتی دیموكراتیەت و ئاسایش و دادپەروەرییە و لە پێناوی گەلدایە نەك بەرژەوەندی تایبەت. هەڵبژاردنی پێشوەختی سەرۆكایەتی و پەرلمانیی توركیا رۆژی 24ی حوەزیرانی داهاتوو بەڕێوەدەچێت و تا ئێستا هەریەك لە رەجەب تەیب ئەردۆغان لە پارتی داد و گەشەپێدانن سەڵاحەدین دەمیرتاش لە پارتی دیموكراتی گەلان میراڵ ئاكشنەر لە پارتی چاكە و موحەڕەك ئینجە لە پارتی گەلی كۆماری خۆیان كاندید كردووە.  

ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ خەڵاتی نۆبڵ خەڵاتێكی جیهانییە، ساڵانە لەلایەن ئەكادیمیای شاهانەی سویدەوە بەو كەسانە دەدرێت كە لە بواری پزیشكی و كیمیا و فیزیا و ئابوری و ئەدەبدا داهێنیان كردووە و هەروەها خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی بەو كەسانە دەدرێت كە لەو ساڵەدا كاریان كردووە بۆ بەدیهێنانی ئاشتی لە جیهاندا، ئەم خەڵاتە لەلایەن زانای سویدی ئەلفرێد نۆبڵەوە داهێنراوە. گێچەڵی سێكسی نۆبڵی بواری ئەدەبی هەڵوەشاندەوە ئەكادیمیای شاهانەی سوید بۆ خەڵاتی نۆبڵ، بەخشینی خەڵاتەكەی لەمساڵدا بۆ بواری ئەدەب راگرت، و رایگەیاند رووبەڕووی قەیران بوەتەوە. ماوەیەكە ئەكادیمیاكە رووبەڕووی رەخنەی زۆر بوەتەوە بەهۆی شێوازی رەفتاری وێنەگری فەرەنسی جان كلود ئەرنو هاوسەری ئەندامێكی پێشووی ئەو ئەكادیمیاییە، كە مێژووەكەی دەگەڕێتەوە بۆ سەدان ساڵ. لە تشرینی دووەمی رابردوودا 18 ژن هەڵمەتێكیان لە دژی ئەرنو بەناوی " Me too" راگەیاند و بانگەشەی ئەوەیان كرد كە ئەرنۆ گێچەڵی سێكسی پێكردوون. بەهۆی ئەم هەڵمەتەوە ئەو ئەندامەی ئەكادیمیای شاهانەی سوید بۆ بەخشینی خەڵاتی نۆبڵی بواری ئەدەب لەگەڵ چوار ئەندامی تر دەستیان لەكاركێشایەوە، ئەكادیمیاكەش رایگەیاند، خەڵاتی 2018ی ئەدەب دوادەخات و ساڵی داهاتوو لەگەڵ براوەی 2019 رایدەگەیەنێت، ئەوەش گەورەترین سكانداڵە كە لە ساڵی 1901 رووبەڕووی دەبێتەوە. چەند ئەندامێكی ئەكادیمیاكە داوایان كرد بەخشینی خەڵاتەكە بەردەوام بێت، بەڵام ئەوانی تر دەڵێن دامەزراوەكە بەم دۆخەی ئێستایەوە ناتوانێت خەڵاتەكە ببەخشێت. خەڵاتی نۆبڵ بۆ بواری ئەدەب لە ساڵی 1901ەوە دەبەخشرێت و تا ئێستاش یەك ساڵ نەبەخشراوە، ئەوەش ساڵی 1935 بوو كە ئەكادیمیاكە ئەو كاتە رایگەیاند كاندیدێكی نەدۆزیوەتەوە شایانەی بردنەوەی خەڵاتەكە بێت. چیرۆكی خەڵاتی نۆبڵ؟ ئەلفرێد نۆبڵ زانای بواری كیمیا بوو هەروەها ئەندازیار و داهێنەر و كەسێكی ئاشتیخوازبوو، داهێنەری ماددەی " دینامیتە" بە گوێرەی یەكێك لەوانەی كە ژیاننامەكەیان نوسیوەتەوە، نۆبڵ ساڵی 1888 هەواڵی مردنی خۆی لە رۆژنامەیەكی فەرەنسیدا خوێندووەتەوە. رۆژنامەكە ئەو كاتە سەری لێتێكچووە لە جیاتی براكەی، بە هەڵە هەواڵی مردنی نۆبڵی بڵاوكردەوە و نۆبڵی بەوە ئیدانەكرد كە دینامیتی داهێناوە و  نازناوی " بازرگانی مەرگ"ی لێنا، بەڵام نۆبڵ خۆی بە كەسێكی ئاشتیخواز دادەنا و ویسی شتێك لە پاش خۆی بەجێبهێڵێت كە یادبكرێتەوە، لەبەرئەوە بڕیاریدا بەشێكی زۆر لە سامانەی بۆ بەخشینی خەڵاتی نۆبڵ تەرخانبكرێت و خەڵاتەش دەدرێت بەو كەسانەی لە بوارەكانی ئەدەب، ئاشتی، ئابووریی، پزیشكی و زانستی كیمیا و فیزیادا داهێنەر و لێهاتوون. كێ‌ یەكەم كەس خەڵاتی نۆبڵی وەرگرت؟ یەكەمین خەڵاتی نۆبڵ دوای دامەزراندنی لە ساڵی 1901 بەخشرایە هێنری دوناننت، كە بەشداریكرد لە دامەزراندنی رێكخراوی " خاچی سوور". و هەتا ئێستا لیژنەی نێودەوڵەتی خاچی سور سێ‌ جار نۆبڵی ئاشتی وەرگرتووە و هەریەك لە دایكە تیرێز و نیلسۆن ماندێلا و نەجیب مەحفوز و ئەنوەر سادات و ئەحمەد زۆیل لە ریزی ئەو كەسانەدان كە نۆبڵیان پێ بەخشراوە. تەمەن و رەگەز لیستەكانی براوەكانی خەڵاتی نۆبڵ ئاماژە بەوەدەدەن كە تێكڕای تەمەنی براوەكانی نۆبڵ 72 ساڵە، ئەوەش لە كاتێكدایە لە نیوەی یەكەمی سەدەی بیستەم تێكڕای تەمەنی براوەكانی نۆبڵ 56 ساڵ بوو. و ئاڕاستەیەكی روون و ئاشكرا هەیە كە خەڵاتی بواری زانستییەكان ببەخشرێتە ئەوانەی تەمەنیان هەڵكشاوە و ئەمەش لە پەنجاكانەوە دەستیپێكردووە هەتا ئەمڕۆ. هەروەها رێژەی بەخشینی خەڵاتەكە بە ژنان بەراورد بە رێژەی پیاوان ناهاوسەنگە و ئەوەش دیدی جیهان بەرجەستدەكات بۆ چەندین ساڵە و هێشتا لە بواری زانستدا رێژەی پیاوان لە ژنان زۆر زیاترە، بەڵام بەهۆی باشتربوونی دۆخەكە و زۆری دووبارەبوونەوەی براوەكان، پێدەچێت رێژەی بەخیشنی خەڵاتەكە بە ژنان و پیاوان لە كۆتاییدا یەكسان ببێتەوە. مۆزەخانەی نۆبڵ جەختیكردەوە كە لە تۆمارەكانیدا هیچ شتێك نییە كە ئاماژە بدات بە پشتگوێخستنی بەئەنقەستی كاری ژنان، بەڵام یەك چیرۆك هەیە و پێویستە ئاماژەی پێبدەین. نەخشەیەك ئەو وڵاتانە رووندەكاتەوە كە هاوڵاتیانی زۆرترین خەڵاتی نۆبڵیان بەدەستهێناوە ژنان لە كوێی بردنەوەی خەڵاتی نۆبڵی بواری زانستدان؟ لە ساڵی 1903 هاوسەری ماری كۆری و هاوبەشەكەی لە توێژینەوەكانیان لە بواری مادە تیشكدەرەوەكان رەتیانكردەوە خەڵاتەكە وەربگرن، ئەوەش وەك ناڕەزایەتییەك لەدژی كاندیدنەكردنی ژنەكەی بۆ خەڵاتەكە، ئەنجومەنی خەڵاتەكەش لە درەنگ وەختدا بڕیاری كاندیدبوونی داو بەوەش ماری كۆری بووە یەكەمین ژن كە خەڵاتی نۆبڵ بباتەوە. سەرچاوە: بی بی سی  

ئامادەكردنی: فازل حەمەڕەفعەت رۆژی هەینی لە چین مەراسیمێك رێكخرا بەبۆنەی یادی 200 ساڵەی لەدایكبوونی بیرمەندی ئەڵمانی كارڵ ماركسەوە. شی جین بینگ سەرۆكی چین بەشداری مەراسیمەكەی كرد و لە وتەیەكدا رایگەیاند، سەرباری ئەو گۆڕانكارییە گەورانەی كە كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی لە دوو سەدەی رابردوودا بەخۆیەوە بینیوە، بەڵام ناوی كارڵ ماركس هێشتا ناوێكی بەرێزە لەسەر ئاستی جیهان و هێشتا تیۆرییەكەی "پرشنگ دەداتەوە". سەرۆكی چین وتی: ماركس مامۆستای شۆڕشی پرۆلیتاریا و جەماوەری كرێكارانە لەسەرتاسەری جیهاندا و دامەزرێنەری سەرەكی ماركسیەت و داهێنەری پارتە ماركسییەكانە. كارڵ ماركس كێیە ؟ گرنگترین زانیارییەكان لەبارەی بیرمەند كارڵ ماركس: •    5ی مایۆ/ ئایاری ساڵی 1818 لە خۆرهەڵاتی ئەڵمانیا لە خێزانێكی جولەكە لەدایكبووە. •    یاسا و فەلسەفەی خوێندووە، لە كاتی خوێندنی لە زانكۆی بۆن كاریگەر بووە بە فیكری فەیلەسوفی ئەڵمانی جۆرج هیگڵ •    لەژێر كاریگەری سۆسیالیستەكانی فەرەنسا بووە بە سۆسیالیستیی •    بڕوانامەی دكتۆرای لە فەلسەفەدا بەدەستهێناوە لە ساڵی 1840، ماوەیەكی كەمیش كاری رۆژنامەوانی كردووە •    ساڵی 1843 ئەو رۆژنامەیە داخراوە كە ماركس كاری تێدا كردووە، بۆیە رووی لە پاریس كردووە و لەوێ بووە بە هەڵگری بیری شیوعی. •    بایەخێكی تایبەتی بە ئابوری سیاسیی داوە، نوسینەكانی دیارترین بیرمەندی ئەو بوارە كە ئادەم سیمسە، خوێندوەتەوە. •    لە چوارچێوەی رەخنەكانی لە كۆمەڵگەی سەرمایەداری، گەشەی داوە بە چەمكەكانی ململانێی چینایەتی و مشتومڕی دیالێكتیك و زیادەی بەها. •    بانگەشەی بۆ شۆڕشی پرۆلیتاریا كردووە بە ئامانجی گەیشتن بە سۆسیالیزم بەوپێیەی ئەوە روداوێكی مێژوییە كە هەر دەبێت رووبدات. •    سەرۆكایەتی رابیتەی شیوعیەتی كردووە لە برۆكسل لە ساڵی 1847. •    ساڵی 1848 لەسەر راسپاردەی كۆنگرەی دووەمی رابیتەی شیوعی كە لە لەندەنی پایتەختی بەریتانیا بەڕێوەچوو، ماركس لەگەڵ فریدریك ئەنگڵز مانیفێستی شیوعییان بڵاوكردەوە و دیارترین دروشمەكانی ئەو مانیفێستە بریتی بوو لەو دروشمەی كە دەڵێ" كرێكارانی جیهان یەكگرن". •    ساڵی 1849 دوورخرایەوە بۆ لەندەن و لەوێ پاشماوەی ژیانی تەواوكرد، و بەرگری یەكەمی كتێبەكەی "سەرمایەداری" بڵاوكردەوە. •    14ی مارس/ ئازاری ساڵی 1883ی كۆچی دواییكرد و لە گۆڕستانی ناوچەی "های گیت" لە لەندەن بەخاكسپێردرا. •    دیارترین كتێبەكانی بریتین لە: سەرمایەداری، مانیفێستی شیوعی، بوئسی فەلسەفە. •    ماركس خاوەنی ئەو گوزارشتە بەناوبانگەیە كە دەڵێ" ئاینی تریاكی گەلانە"، ئەو وای دەبینی" ئاین خەڵك بۆ بیری ئازاد هاننادات، بەڵكو بێهۆشیان دەكات و بەبێ هیچ ئارەزوویەك بۆ پێشكەوتن و گۆڕانكاری دەیانهێڵێتەوە". سەرچاوە: بی بی سی  

"پێدەچێت دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەمریكا لەڕێگەی پارێزەرەكەیەوە بڕی 130 هەزار دۆلاری بە ستۆرمی دانیێڵز ئەكتەری فیلمە سێكسییەكان دابێت " ئەمە قسەی سەرۆكی پێشووی شارەوانی نیویۆركە. رودی جولیانی سەرۆكی پێشووی شارەوانی نیویۆرك كە بەمدواییانە چوە ریزی تیمی یاسایی دۆناڵد ترەمپەوە، لە لێدوانێكدا بۆ تۆڕی (فۆكس نیوز) ئاشكرایكرد" پێدانی ئەو پارەیە لەلایەن ترەمپەوە بە ستۆرمی دانیێڵز لەبەرامبەر ئەوەیە بێدەنگ بێت لەبارەی ئەو قسەوباسانەی كە باس لەپەیوەندی سێكسی نێوانیان دەكەن". ئەم قسانەی رودی جولیانی بەتەواوەتی پێچەوانەی قسەكانی ترەمپە لەبارەی ئەو دۆسیەیەوە، ترەمپ پێشتر بەتەواوەتی رەتیكردەوە هیچ پەیوەندییەكی سێكسی لەگەڵ ئەو ژنە هەبێت، هاوكات رەتیشیكردەوە ئاگاداری ئەو پارەیە بێت كە پارێزەرەكەی بەو ژنەی داوە، بەڵام هەفتەی رابردوو دانی بەوەدا نا پارێزەرەكەی بەنوێنەرایەتی ئەو گرێبەستەكەی لەگەڵ ئەو ژنە كردووە. كۆتایی مانگی ئازاری رابردوو، ستۆرمی دانیێڵز لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا ئاشكرایكرد، مانگی تەموزی 2006 جارێك پەیوەندی سێكسی لەگەڵ دۆناڵد ترەمپدا گرێداوە و دوای ئەوەش بۆ ماوەی ساڵێكی تەواو پەیوەندییان هەبووە.  

ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ ئێران پشتگیری و هاوكاری ژمارەیەكی زۆر لە میلیشیای چەكداری شیعە دەكات لە سوریا كە هاوشانی سوپای سوریا و بۆ هێشتنەوەی بەشار ئەسەد لە دەسەڵاتدا دەجەنگن و رۆڵی كارایان هەبوو لە رزگاركردنی حكومەتی سوریا لە دەست هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئەو وڵاتە. لە ساڵی 2014دا رژێمەكەی ئەسەد بەهۆی هێرشی ئۆپۆزسیۆنی چەكداری سوریاوە زۆری نەمابوو بكەوێت، بەڵام هەزاران چەكداری چەند گروپێكی شیعە بە پشتیوانی ئێران گەیشتنە ئەو وڵات و ئەسەد و رژێمەكەیان لە كەوتن رزگاركرد. ئەو میلیشیایانەی ئێران لە سوریا هاوكارییان دەكات، ئێرانی و ئەفغانی و پاكستانی و عێراقی و لوبنانین، هۆكاری ئاینی پاڵیپێوەناون تا پشتیوانی لە حكومەتی سوریا بكەن و هەندێكیشیان بە پێدانی پارە بە خۆیان و خێزانەكانیان براونەتە سوریا و فەرماندەكانی سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامی ئێران سەرپەرشتی چەكداركردن و مەشق و راهێنانیان دەكەن لە سوریا . بە گوێرەی خەمڵاندنی " تۆڕی سوریا بۆ مافەكانی مرۆڤ" ژمارەی چەكدارە عێراقییەكان لە سوریا لە نێوان 15 هەزار بۆ 20 هەزار چەكداردایە و چەكدارەكانی حزبوڵای لوبنانیش بە 7 ب 10 هەزار چەكداری خەمڵێنراوە و نزیكەی 5 بۆ 7 هەزار چەكداری ئێرانی و ئەفغانی لە سوریان و خەمڵاندی دیكەش ئاماژە بەوەدەكات كە نزیكەی 80 هەزار چەكداری شیعە لە سوریان. دیارترین میلیشیا شیعەكان لە سوریا •    حزبوڵای لوبنان:  لە پلەی یەكەمدا دێت لە رووی زۆری ژمارەی چەكدارەكانی لە سوریا ژمارەیان لە نێوان 5 هەزار بۆ 8 هەزار چەكداردایە، بارەگاكەیان لە شاری قەسیرە لە ریفی خۆرئاوای شاری حمس، چەكدارەكانی لە سنوری نێوان سوریا لوبنان چالاكن و بە تێپەڕبوونی كات گەیشتونەتە ریفی حمیس لە ناوەڕاستی سوریا و لەمیانی شەڕەكانیاندا لەگەڵ چەكدارەكانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا ژمارەیەكی زۆریان لێكوژراوە. •    فەیلەقی قودس: یەكەیەكی تایبەتی سوپای پاسدارانی ئێران، بەرپرسە لە ئۆپەراسیۆنەكانی دەرەوەی سنوری ئێران، فەرماندەكەی لیوا قاسم سولەیمانییە، ئەم فەیلەقە چەندین تەشكیلاتی سەربازی جۆراوجۆری هەیە، ژمارەیەكی زۆر لە شارەكانی سوریا لەلایەن ئەم فەیلەقەوە لە دەست گروپە ئۆپۆزسیۆنەكان دەرهێنران. •    لیوای باقر: چەكدارەكانی لە هەردوو شاری حەڵەب و دێرزوورن، یەكێكە لە دیارترین ئەو گروپە چەكدارانەی كە ئێران مەشقی بە ئەندامەكانی كردووە لە چەند ساڵی رابردوودا لە سوریا، ساڵی 2014 لەسەر دەستی فەرماندەكەی ئێستای خالید عەلی حسێن بە ئامانجی  تۆڵەكردنەوە لە چەكدارەكانی سوپای ئازاد دامەزرێنرا كە تۆمەتباریان دەكات بە كوشتنی باوكی لە ساڵی 2012 لە شاری حەڵەب. •    لیوای ئیمام حوسێن: لیوای ئیمام حوسێن لەگەڵ فیرقەی چواری سوپای سوریا لە زۆرینەی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكانی چواردەوری دیمەشقی پایتەخت بەشداریدەكات، هەروەها لە ناوچەی نەخۆشخانەی بیرونی لە ناوچەی حەرەستا و غوتەی رۆژهەڵاتی نزیك دیمەشق هەن، ئەم لیوایە ئەركی خۆی دیاریكردووە كە پارێزگاریكردنە لە مەزارەی سەیدە زەینەب، چەكدارەكانی ئەم لیوایە هاوڵاتی ئێران و عێراق و ئەفغانستان و سوریا و چەند وڵاتێكی ترن. •    میلیشیا عێراقییەكان: چەند گروپێكی چەكداری شیعەی عێراق لە سوریا، سەرچاوەكانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا ژمارەیان لە نیكەی 20 هەزار چەكدار دەخەمڵێنن و بارەگاكانیان لە ناوچەكانی دیمەشقی پایتەخت و ناوچەی سەیدە زەینەب و شارۆچكەی عیسر و باشووری حەڵەب و ریفی خۆرهەڵاتی حیمسە. میلیشیاكان بریتین لە حزبوڵای عێراق،  حركە نجبا‌و العراق، میلیشیاكانی ئیمام حسێن، اسود الله، كەتیبەكانی ئیمام عەلی و اتحاد اصحاب الحق، عصائی اهل الحق و كەتیبەكانی ابوالفچل العباس و هێزەكانی فەیلەقی بەدر. •    میلیشیا ئەفغانییەكان: گرنگترینیان " لیوای فاتمیون"ە كە عەلیڕەزا توسەلی ساڵی 2014 بۆ شەڕی ئۆپۆزسیۆنی سوریا دایمەزراند، چەكدارەكانی شیعەمەزهەبن و سەر بە هۆزی هەزارەی ئەفغانستانن، بودجە و مەشق و چەكی لەلایەن سوپای پاسدارانەوە بۆ دابیندەكرێت، ژمارەی چەكدارەكانی بە نزیكەی 3 هەزار چەكدار دەخەمڵێنرێت، هەندێك سەرچاوەی ئێرانی دەڵێن ژمارەیان دەگاتە 14 هەزار چەكدار، ئۆپەراسیۆنەكانیان لە دێرزوور و ئەلبوكەمال ئەنجامدەدەن، عەلیڕەزای توسەلی دامەزرێنەری لە شەڕێكدا لەگەڵ چەكدارانی بەرەی نوسرە لە درعا كوژرا. •    میلیشیای پاكستانی: خۆی لە لیوای" زەینەبیون" دا دەبینێتەوە، میلیشیایەكی شیعەی پاكستانییە و چەكدارەكانی لە سوریا هاوكاری سوپا  سوریا دەكەن ، بودجە و چەك و مەشقی لەلایەن فەیلەقی قودسەوە بۆ دابیندەكرێت، ئاژانسی هەواڵی فارس وەك هێزێكی بژاردەی هێرشبەر وەسفیكردووە، زیاتر لە 5 هەزار چەكداری شیعەی پاكستانی لەخۆگرتووە، بەڵام ئاژانسی رۆیتەرز و میدیاكانی خۆرئاوا ژمارەیان بە زیاتر لە هەزار چەكدار خەمڵاندووە، ئەم لیوایە لە باكور  باشووری حەڵەب و باشووری دیمەق و درعا جێگیربوون. سەرچاوە: بەشی عەرەبی DW