" وەڵامێكی ناتەواو لە حكومەتی هەرێمەوە دەربارەی دەنگۆی ئەنجامدانی تاوانی جەنگ" بەڵقیس واللی – توێژەری یەكەمی پسپۆر لە عێراق و قەتەر لە بەشی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و باكوری ئەفریقا وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ سەرەتای شوبات رێكخراوی هیومان رایتس وۆچ چەند بەڵگەیەكی بڵاوكردەوە كە ئاماژە بەوەدەدەن كە هێزە ئەمنییەكانی سەربە حكومەتی هەرێم چەندین ئەندامی سەر بە رێكخراوی داعش و گومانلێكراو بە كۆمەڵ دەكوژن، كە لە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكانی ئاب خۆیان رادەستی هێزە سەربازییەكانی هەرێم كردووە، حكومەتی هەرێم بە 24 پەڕە وەڵامیدایەوە نكوڵی لەو ئەنجامانە كرد كە ئێمەی پێی گەیشتووین. پێشوازی لە وەڵامەكەی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەكەین، كە لەناوچەیەكدایە چەندین حكومەت رێگەنادەن لێكۆڵەڕەكانی مافەكانی مرۆڤ بگەنە ناوچەكە و هاوكاریكردنی رێكخراوەكانی تایبەت بە مافی مرۆڤ ناكەن، بەڵام حكومەتی هەرێك لایەنە سەرەكییەكانی راپۆرتەكەمانی پشتگوێخستووە و هەتا ئێستا رەتیدەكاتەوە بە شێوەیەكی كارا وەڵامی بۆ ئەو ئەنجامانە هەبێت كە ئێمە پێی گەیشتووین. بۆ نموونە: دەیان خێزانی عێراقی و 27 ژنی بیانی ئاگاداریان كردینەوە كە لە نێوان 22 بۆ 29ی ئاب هەزاران كەس خۆیان رادەستی هێزەكانی پێشمەرگە كرد لە نزیك گوندی دەشتی مەلحە، ڤیدیۆیەك كە چەندین میدیا لە 30 ئابدا بڵاویانكردەوە نیشانیدەدات كە هێزەكانی پێشمەرگە لە ناوچەیەكی بیابان پیاوەكان ریزدەكەن و ژن و منداڵەكان جیادەكەنەوە، راپۆرتەكەمان بە چەند بەڵگەیەك لەوانە وتەی شایەدحاڵ , وێنەكانی مانگی دەستكرد و گرتەی ڤیدیۆی و وێنە دەیسەلمێنن كە لانی كەم چەندین پیاو دوای خۆ رادەستكردنیان بە پێشمەرگە كوژراون. " هیومان رایتس وۆچ" ئەمڕۆ وتی بەڵگەی نوێی هەیە كە ئاماژە بەوەدەكەن كە لقێكی " ئاسایش" لە خۆرئاوای دیجلە كە ناوچەیەكی ئەمنی سەر بە حكومەتی هەرێمی كوردستانە، لە سێدارەدانی بەكۆمەڵیان بەسەر چەند چەكدارێكی سەر بە داعش جێبەجێكردوە كە دەستگیركراون و ئەوەش تاوانی جەنگە. بەڵام حكومەتی هەرێمی كوردستان بە شێوەیەكی یەكلاكەرەوە رەتیدەكاتەوە كە هیچ چەكدارێكی داعتش لەو ناوچەیە لە كۆتایی ئابدا خۆی رادەستی هێزەكانی پێشمەرگە كردبێت و دەڵێت:" گۆڕە دیاریكراوەكان لە گوندی بەدریە كە راپۆرتەكەی هیومان رایتس ئاماژەی پێداوە تەرمی ئەو چەكدارانەی داعشی تێدایە كە لەمیانی شەڕدا كوژراون." بەڵام گوندی بەدریە 33 كیلۆمەتر لە نزیكترن گۆڕەپانی شەڕ دوور بووە لەو كاتەدا، هەروەها حكومەتی هەرێم وەڵامدانەوەی بەڵگەی وێنەی فۆتۆگرافی رەتدەكاتەوە كە 20 تەرمی پیاو نیشاندەدەن كە هەموویان كەللە سەریان بریندارە، بە وتەی وێنەگرەكە، بە پشت بەستن بە داتاكان توانیمان پشتڕاستی بكەینەوە كە ئەو وێنانە لە 29ی ئاب لە دووری 460 مەتر لە گۆڕە بەكۆمەڵەكەوە گیراوە كە لە نزیك گوندی بەدریە دۆزیمانەوە. حكومەتی هەرێم هەنگاوێكی ئەرێنی ناوە كە لیژنەیەكی لێكۆڵینەوەی بۆ لێكۆڵینوە لەو ئەنجامانە پێكهێناوە كە ئێمەی پێی گەیشتووین، بەڵام پێشنیارێكی ئێمەی بۆ كۆبوونەوە لەگەڵ گروپەكەمان رەتكردەوە و هیچ هەنگاوێكی ئاشكرای نەنا بۆ پارێزگاریكردن لە بەڵگەكانی ئەو گۆڕە بەكۆمەڵەكەی نزیك بەدرە لە مەترسی لافاوی وەرزیی. ئەگەر ئامادەیی حكومەتی هەرێم بۆ وەڵامی راپۆرتەكانمان، بایەخدانێكی راستەقینە بێت لە لێكۆڵینەوە لە پێشێلكارییەكان، ئەوا پێویستە ئەو لیژنەیە ئامادەبێت ئێمە و لایەنی تریش لە بەڵگەكانی پەیوەست لەو پرۆسەی كوشتنانە ئاگاداربكاتەوە، هەروەها لەسەریشی پێویستە ئەو ئەنجامانەی كە پێان دەگات ئاشكرایان بكات، لەگەڵ ئەو رێوشوێنانەی بۆ سزادانی تاوانباران پیادەی كردوون، هەروەها پێویستە گوشار بكات بۆئەوەی لەلایەن پسپۆرانی پزیشكی شەرعیی نێودەوڵەتییەوە تەرمەكان دەربهێنرێنەوە بۆ دیاریكردنی چارەنووسی ئەو پیاوانەی نێژراون.  

راپۆرتی: ئارام مەحمود  نیوە شەوی یەكشەممەی ڕابردوو، جارێكی تر چەند بارەگایەكی سەربازی لە شاری حەما و حەلەبی سوریا كرانە ئامانج ، دوای هێرشەكە ئاژانسی (سانا)ی سوری لە هەواڵێكی بەپەلەدا كوژرانی 8 كەسی لەئاكامی ئەو بۆردومانە ڕاگەیاند، كە ئەنجامدەرەكەی بەلایەنێكی نادیار ناوبرد، ڕۆژنامەی (ئەخبار)ی لوبنانیش كە یەكێكە لەو میدیایانەی لەسەر ئێران ئەژمار دەكرێت، بۆردومانەكەی بە دوژمنكارییەكی تر بۆ سەر ئێران وەسفكرد، هاوكات ئاژانسی (ئیسنا)ی، ئێرانیش هەواڵەكەی بڵاوكردەوە و ڕایگەیاند: لە هێرشەكەدا 18 ئێرانی كوژراون.  بەڵام بۆ ڕۆژی دواتر میدیاكانی ئێران لەزاری بەرپرسێكی باڵای وڵاتەكەیانەوە هەواڵەكەیان ڕەتكردەوە و ڕایانگەیاند: لە هێرشەكەدا هیچ سەربازگەیەكی ئێران نەكراوەتە ئامانج و هیچ سەربازێكی سوپای ئێرانیش نەكوژراوە. بەگوێرەی هەندێك سەرچاوەی ئاگادار، بۆردومانەكە ئەوەندە بەهێز بووە وەك ئەوەبووە بومەلەرزەیەكی بەهێز  لە ناوچەكەی دابێت كە چەندین تەقینەوەی گەورەی بەدوای خۆیدا هێناوە، جیاوازی بۆردومانی ئەمجارە، كردنە دوو ئامانجی سەربازی لە یەككاتدا كە یەكەمیان لیوای 47 و دووەمیشان فڕۆكەخانەی (نەیرەب) لە حەلەب. بەپێی زانیاریانەی دزەپێكراوەكان، ئەو شوێنانەی كراونەتە ئامانج عەمباری چەك و تەقەمەنی و موشەكی زەمین بەزەمین بووە و كە بەشێكیان سوپای سوریا و بەشەكی تریشان چەكداری سەربە ئێرانی تیادابووە، لەگەڵ ئەوەی بڕی زیانەكان نادیارە بەڵام پێدەچێت لە هێرشێكی لەو شێوەیەدا كە بەكەم وێنە وەسفكرد دەكرێت زیانێكی گەورەی لێكەوتبێتەوە.  تاران بەخێرایی ڕەتیكردەوە سەرباز و پێگەكانی لەو هێرشەدا بەركەوتبێتن، بەڵام وەك دەوترێت ئەگەر دانی پیادابنایە ئەوە بەدووەم هێرش دادەنرا كە لە مانگی ڕابردوودا كرابێتە سەر بارەگا سەربازییەكانی ئێران لە سوریا، دوای ئەوەی شەوی (9)ی نیسانی ڕابردوو فڕۆكە جەنگییەكانی ئیسرائیل سەربازگەی (تی فۆریان) موشەكباران كرد و تیایدا 7 ڕاوێژكاری سەربازی ئێران كوژران. تائێستا هۆكارەكانی ڕەتكردنەوەی ئەو هێرشە لەلایەن ئێرانەوە ڕوون نیە، لە كاتێكدا رژێمی سوریای هاوپەیمانی تەئكیدی كردوەتەوە، وەك هەندێك لە شرۆڤەكاران لێكدانەوەی بۆ دەكەن، ئێران نایەوێت كێشبكرێتە كاردانەوە و هەڵچون و  بكەوێتە ناو بۆسەیەك كە ڕەنگە ئیسرائیل بۆی نابێتەوە.  حكومەتی ئیسرائیل تائێستا ئەنجامدانی هێرشەكەی نەگرتوەتە ئەستۆ هەروەها ڕەتیشینەكردوەتەوە، بەڵام سروشت و قەبارە و ئامانجەكانی هێرشەكە والێكدەدرێتەوە كە ئیسرائیل ئەنجامدەری بێت و چەندین جاریش ئەوەی ڕاگەیاندوە كە دەیەوێت توانا سەربازییەكانی ئێران لە سوریا لەبەریەك هەڵوەشێنێت و وزەی هەر كاردانەوەیەكی لێببڕێت و نەتوانێت لە خاكی سوریاوە هێرشبكاتە سەر ئیسرائیل ئەگەرهاتوو لەناو قوڵایی خاكی خۆیدا پەلاماردار وەك ئەوەی هەندێك پێشبینی دەكەن. هەندێكی تریش ڕوداوەكانی ئێستا بەو پێشهاتانەوە گرێدەدەن كە ڕەنگە لەدوای 12 ئەم مانگە ڕوبدات كە تیایدا سەرۆكی ئەمریكا بڕیار لەچارەنوسی ڕێكەوتنە ئەتۆمییەكە دەدات، كە پێشبینی دەكرێت بڕیارەكەی لە بەرژوەندی تاران نەبێت و بڕیارەكەش تەنها پەیوەست نەبێت بە بەرنامە ئەتۆمییەكەی بەڵكو پرۆژە موشەكیەكانیشی بگرێتەوە، ئەگەر ئەوەش ڕوبدات پەراوێزی بژاردەكان بۆ تاران بەرتەسكدەكاتەوە و دەیخاتە حاڵی بەرگری و پاشكشێ‌ ئەگەر پەنانەبات بۆ جەنگێك كە دوبارە وێنەی هەژمونی بكێشێت و ڕێگریش بكات لە هەوڵەكانی واشنتن بۆ بچوككردنەوەی و لەبەریەكهەڵوەشانەوەی تواناكانی و كردنە ئامانجی هێزە شەڕكەرەكانی. بەشێكی تر لەچاوێران دەڵێن، ئەوەی ئێستا ئیسرائیل ئەنجامیدەدات لە لێدانی گروپە چەكدارەكانی سەربە ئێران لە سوریا، پارچەكردن و بەشكردنی جەنگ و دەستپێكردنێتی بەقۆناغ و بەشێوەیەكی نهێنی، ئەگەر ئەو بۆچونەش دروستبێت مانای وایە بەرنامەی ئیسرائیل، لێدانی هێڵەكانی پشتیوانی ئێران بۆ حزبوڵا لە سوریا و لێدانی بنكە سەربازییەكانی ئێران و گروپە چەكدارەكانی هاوپەیمانەكانێتی، تا لەو ڕێیەوە بونی ئێران بكەنە بونێكی ڕەمزی و بێكاریگەر، كە توانای دروستكردنی هیچ هەڕەشە و كاردانەوەیەكی نەبێت. پێشتر ئێران هەڕەشەی كرد و عەلی شەمخانی بەڵێنیدا كە وەڵامێكی ئازاردەری ئیسرائیل بدەنەوە لەبەرامبەر بۆردومانكردنی سەربازگەی (تی فۆر)، بەڵام تواناكانی بۆ وەڵامدانەوە بەندە بەكۆمەلێك بڕیار كە پەیوەستە بەتەواوی ناوچەكە، بەڕای زۆرێكیش تا ئێران لە بڕیاری جەنگ نزیكتربێتەوە حكومەتی مۆسكۆ زیاتر دوور دەكەوێتەوە لێی، بەڵام ئیسرائیلیەكان حەزیان گەورەتردەبێت بەئامانجی پاڵنانی ئێران بۆ وەڵامدانەوە و هەڵچون و وەبەرهێنانی لای ئەمریكی و ڕوسەكان، بۆئەوەی ببنە هاوپەیمانی تەلئەبیب لە ئەگەری هەر شەڕێكی چاوەڕوانكراودا.   

چەند سەرچاوەیەكی دادوەری فەرەنسا رایانگەیاند ئەو لێكۆڵینەوەكانی 11 مانگە بەردەوامە ئاشكرایانكردووە كۆمپانیای لاڤارجی فەرەنسی- سویسریی هاوكاری رێكخراوی تیرۆریستییەكانی كردووە لە سوریا بە تایبەتی رێكخراوی داعش. میدیاكانی فەرەنسا ئاشكرایانكرد كۆمپانیاكە بڕێك لە چیمەنتۆی داوەتە رێكخراوی داعش بۆئەوەی خۆی مامەڵەی پێوەبكات. روونیشیانكردەوە كۆمپانیاەكە چەند رێگایەكی بۆ پاراستنی دامەزروەكانی لەناوچەی جەلابیەی سوریا گرتوەتەبەر لەوانەش پێدانی پارە بە گروپە چەكدارەكان و كڕینی سوتەمەنی لە رێكخراوی داعش. كۆمپانیای لاڤارج تشرینی یەكەمی 2010  شەش مانگ پێش ئاڵۆزیبوونی دۆخی سوریا كارگەیەكی چیمەنتۆی لە ناوچەی جەلابیەی باكوری سوریا بەگەڕخست و 680 ملیۆن دۆلاری تێدا خەرجكرد و لە ساڵی 2013 بەرهەمهێنانی چیمەنتۆ داڕما و داعش ناوچەكەی كۆنترۆڵكرد، بەڵام بەهۆی ناكۆكی لەگەڵ كۆمپانیای تۆتاڵ و كۆمپانیا بیانییەكانی تر لاڤارج بڕیاریدا لە سوریا بمێنێتەوە. دەسەڵاتی دادوەری لە فەرەنسا لە ئەیلولی 2017ەوە تۆمەتی "هاوكاریكردنی مادی پلانی تیرۆریستی" ئاراستەی ئەریك ئۆڵسن بەڕێوەبەری گشتی پێشووی كۆمپانیای لاڤارج هۆڵسیم كرد، ئەوەش لە چوارچێوەی لێكۆڵینەوە لە دۆسیەی هاوكاریكردنی داعش بە شێوەیەكی ناڕاستەوخۆ هاوكاری دارایی داعشی كردووە.  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت "ئێران بەشێوەیەكی نهێنی هەوڵی بەرهەمهێنانی چەكی ئەتۆمی دەدات" ئەمە قسەی بنیامین نەتەنیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیلە. نەتەنیاهۆ دوێنێ شەو لە بارەگای وەزارەەتی بەرگری وڵاتەكەی وتارێكی بە هەردوو زمانی ئینگلیزی و عیبری پێشكەشكرد، لە وتارەكەدا كە خۆی بە ئاشكراكردنی "دۆسیە نهێنییەكانی بەرنامەی ئەتۆمی ئێران" ناویبرد، وتی: هەزاران لاپەڕە لەو مادانەی كە ئیسرائیل دەستیكەوتون دەریدەخات كە ئێران جیهانی خەڵەتاندووە بەوەی كە نكولی لەوە دەكات هەوڵ بۆ بەرهەمهێنانی چەكی ئەتۆمی بدات. ساڵی 2015 لەچوارچێوەی رێككەوتنێك لەگەڵ وڵاتانی خۆرئاوا كە پێكهاتبوون لە ئەمریكا و پێنج زلهێزی تری جیهان (5+1)، ئێران بەڵێنیدا سنورێك بۆ بەرنامە ئەتۆمییەكەی دابنێت لەبەرامبەر هەڵگرتنی ئەو سزا ئابورییانەی كە بەسەریدا سەپێندرابوو، دەسەڵاتدارانی ئێران بەردەوام جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە بەرنامە ئەتۆمییەكەیان بۆ مەبەستی ئاشتیانەیە و ئامانج لێی بەرهەمهێنانی وزەیە. بەپێی ئەو بەڵگەنامانەی كە سەرۆك وەزیران ئیسرائیل باسی كردن، ئێران تاوەكو ساڵی 2003 بەرنامەیەكی بۆ بەرهەمهێنانی چەكی ئەتۆمی جێبەجێ كردووە، بەرنامەكە نهێنی بووە و ناوی "پرۆژەی عیماد" بووە، تەنانەت دوای داخستنی ئەو پرۆژەیەش، بەقسەی نەتەنیاهۆ ئێران بەردەوام بوو لەسەر بەرنامەكەی بۆ بەرهەمهێنانی چەكی ئەتۆمی. پرۆژە ئەتۆمییە نهێنییەكەی ئێران كار بۆ دروستكردنی (5) كڵاوەی ئەتۆمی دەكات كە هێزی هەریەكەیان دەگاتە (10 كیلۆتەن) لە ماددەی (TNT)  "فێڵێكی منداڵانەیە" لەیەكەم كاردانەوەدا محەمەد جەواد زەریف وەزیری دەرەوەی ئێران لە تویتێكدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر نوسی: بەڵگەكان دووبارە داڕشتنەوەی قەوانە كۆنەكەیە كە ئاژانسی وزەی ئەتۆمی سەربە نەتەوە یەكگرتووەكان بەشێوەیەكی كردەیی مامەڵەی لەگەڵدا كردووە.  وەزیری دەرەوەی ئێران، بنیامین نەتەنیاهۆی تۆمەتباركرد بەوەی "فیڵێكی منداڵانە"ی كردووە بۆ دانانی كاریگەری لەسەر بڕیاری دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا سەبارەت بە مانەوەی ئەمریكا لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكەی ئێراندا. ترەمپ: 12 ئایار بڕیار دەدەم دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا كە ماوەیەكی زۆرە هەڕەشەی هەڵوەشاندنەوەی ئەو رێككەوتنە ئەتۆمییە دەكات كە باراك ئۆبامای سەرۆكی پێشووی وڵاتەكەی لەگەڵ ئێران ئیمزای كردووە، یەكێك بوو لەوانەی كە تەماشای وتارەكەی بنیامین نەتەنیاهۆی سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیلی كرد. ترەمپ وتی: ئەوە قبوڵكراو نییە، رۆژی 12ی ئەیلول بڕیار لەسەر مانەوەی ئەمریكا لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە دەدەم. بەڵام ئەمە رەنگە هەندێك كێشە بۆ ترەمپ دروست بكات، چونكە تائێستا زۆربەی وڵاتانی ئەوروپا دەڵێن پەیوەستن بە رێككەوتنەكەوە. بەڵام وەكو خۆی دەڵێ بنیامین نەتەنیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل دەیەوێت ئەوروپییەكان قایل بكات بە بەڵگەنامە نهێنییەكانی لەبارەی ئێرانەوە، نەتەنیاهۆ ئاماژەی بەوەكرد، لەگەڵ سەرۆكی فەرەنسا و ئەڵمانیا سەبارەت بە زانیارییە هەواڵگرییەكانی ئیسرائیل قسەی كردووە و بۆ گفتوگۆكردن لەسەر ئەو بابەتە نوێنەر رەوانەی هەردوو وڵات دەكات. وتەبێژی حكومەتی ئەڵمانی رایگەیاند، وڵاتەكەی شكارییەكی ورد بۆ زانیارییە هەواڵگرییەكانی ئیسرائیل دەكات. بەڵام جۆن هیوز كە جێگری پێشووی سزاكانە لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا و یەكێكە لەوانەی كە بەشداری لە نوسینی رێككەوتنە ئەتۆمییەكە كردووە لەگەڵ ئێران دەڵێ" من هیچ شتێكم لەو كاغەزانەدا كە سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل ئاشكرایكردن نەدی بۆ گۆڕینی رێككەوتنە ئەتۆمییەكە". هیوز وتی: لە راستیدا، بە راشكاوی، ئەوە لێدوانێكی سیاسییە كە ئامانج لێی دروستكردنی كاریگەرییە لەسەر بڕیاری دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەمریكا لەبارەی كشانەوە لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە. بەڵگەكانی نەتەنیاهۆ چین ؟ بەوتەی خۆی ئەو بەڵگەنامانەی كە نەتەنیاهۆ بڵاویكردنەوەی "كۆپی راستەقینە"یە و دەزگای هەواڵگری ئیسرائیل لە ئەمبارێكی نهێنی تاراندا دەستیكەوتوون. بەڵگەنامەكانی نەتەنیاهۆ پێكدێت لە (55 هەزار) لاپەڕەو (183) سیدی تایبەت بە پرۆژەی عیماد، بەپێی قسەی سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل پرۆژە ئەتۆمییە نهێنییەكەی ئێران كار بۆ دروستكردنی (5) كڵاوەی ئەتۆمی دەكات كە هێزی هەریەكەیان دەگاتە (10 كیلۆتەن) لە ماددەی (TNT)، ئیسرائیل بەڵگەنامەكانی رادەستی ئەمریكا كردووە و ئەمریكاش رادەستی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمیان دەكات.

ئامادەكردنی درەو میدیا تەلئەبیب بێدەنگی هەڵبژاردووە لەبارەی ئەو زانیارییانە كەناڵی دووی ئیسرائیلی بڵاویكردوە، كە باس لە ئەگەری ڕاگەیاندنی (گرێبەستی سەدە)دەكات لەلایەن ئیدارەی ئەمریكاوە دوای گواستنەوەی باڵیۆزخانەكەی بۆ شاری قودس. شرۆڤەكاران و لێكۆڵەرەوە سیاسییەكانی ئیسرائیل پێیانوایە هاوكات لەگەڵ بڵاوكردنەوەی وردەكاری جوڵەكانی ئەمریكا سەبارەت بەپلانە نوێكەی بۆ ئاشتی، كە قەرەبووكردنەوەی دارایی فەلەستنیەكان لەخۆدەگرێت، لەگەڵ ئەو گەشتەی مایك پۆمپیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ خۆرهەڵاتی ناوەڕاست ئەنجامیداوە دەچێتە چوارچێوەی ئەو فشارانەی كە خراونەتە سەر دەسەڵاـدارێتی فەلەستینی لەپێناو گەڕاندنەوەی بۆ سەر مێزی گفتوگۆ.   بە پێچەوانەی بڵاوكراوەكانی پێشوی میدیاكانی ئیسرائیل كە لەبارەی ناوەرۆكی (گرێبەستی سەدە) بڵاویاندەكردوە، كەناڵی دووی ئیسرائیلی ڕۆشنایی خستوەتەسەر زانیارییەكانی سەرچاوەیەكی باڵای ئیسرائیلی و لەزاری ئەوەوە ئاشكرایكردوە كە پلانی نوێی ئاشتی قەرەبووكردنەوەی دارایی فەلەستینییەكان لەخۆدەگرێت وەك هەوڵێك بۆ گەڕاندنەوەیان بۆ دانوستان و بەشدارییان لە دیمەنە سیاسییەكە.  دانا فایس شرۆڤەكاری سیاسی كەناڵی دووی ئیسرائیل كە زانیاریەكەی بڵاوكردوەتەوە، سەردانی وەزیری دەرەوەی ئەمریكای بۆ تەلئەبیب و كۆبونەوەی لەگەڵ (بنیامین نەتانیاهۆ)ی سەرۆك وەزریرانی ئیسرائیل گرێداوە بە ئامادەكارییەكان بۆ ڕاگەیاندنی پلانی ئاشتی كە ئەمریكا سەرپەرشتی دەكات، ئاماژەی بەوەشكردوە پلانەكە وڵاتانی هەرێمیش لەخۆدەگرێت، فەلەستینییەكانیش لایەنێكن تیایدا بەڵام خاوەنی قسەی یەكلاكەرەوەنین.   پێشتر میدیاكانی ئیسرائیل دیارترین خاڵەكانی (گرێبەستی سەدە)یان، لەزاری (جایسۆن گرینبلات) نێردەی ئەمریكا بۆ ئاشتی لەخۆرهەڵاتی ناوەڕاست بڵاوكردوە كە پێشنیازی چارەسەری دوو دەوڵەت و دامەزراندنی دەوڵەتێكی فەلەستینی كە پایتەختەكەی خۆرهەڵاتی قودس و بەپێی سنوری 4حوزەیرانی ساڵی 1967 بنەمایەك نابێت بۆ پلانە نوێكەی ئاشتی، ئەوەش پرسێكە كە وڵاتانی عەرەبی و فەلەستینییەكان ڕەتیدەكەنەوە. لە كاتێكدا حكومەتی ناتانیاهۆ و ئیدارەی ترەمپ هاوڕان سەبارەت بەدامەزراندنی دەوڵەتێكی فەلەستینی سەروەری نەبێت و لەچەك داماڵڕاوبێت، لەگەڵ جێگیركردنی سوپای ئیسرائیل بەدرێژایی دەریاچەی ئوردن و سەرپەرشتیكردنی ئاسایش لەلایەن ئیسرائیل بە بەشداری ئوردن و میسر و ئەمریكا، بەڵام لەبارەی پرۆژەی ئۆردوگاكانی نیشتەجێكردنی ئیسرائیلیەكان ناكۆكییان هەیە، واشنتن ڕەزامەندی لەسەر لكاندنی  10% ی خاكی كەرتی خۆرئاوا و ئۆردوگاكان بە ئیسرائیلەوە دەربڕیوە، حكومەتی ئیسرائیلیش داوای لكاندنی  15% خاكی ئەو ناوچەیە دەكات.  گرێبەست و چارەسەر (یواف شتێران) میدیاكاری ئیسرائیلی تایبەتمەند لە كاروباری عەرەبی و فەلەستینی دەڵێت، سەردانەكەی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ سعودیە و ئوردن و ئیسرائیل، ئەگەر لەجەوهەریشدا تایبەت بوبێت بەتاوتوێكردنی پرسی پلانی سەرۆكی ئەمریكا سەبارەت بە ڕێككەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئێران و كێشە هەرێمییەكان و بەتایبەتیش دۆسیەی سوریا، تاتوێكردنی پرسی چارەسەری ملانێی عەرەب-ئیسرائیل و چارەسەری كێشەكان لەگەڵ فەلەستین تەوەرێكی گرنگی باسەكانی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بووە بەتایبەتی لە تەلئەبیب.  لەبارەی هەوڵەكانیشی بۆ كۆتاییهێنان بەو ڕەتكردنەوە عەرەبی و فەلەستینیەی سەبارەت بە گواستنەوەی باڵیۆزخانەی ئەمریكا بۆ قودس هەیە ، (شتێران) بەكەناڵی جەزیرەی وتوە، ئیدارەی ترەمپ پێشنیازی پایتەختێكی دروستكراو دەكات بۆ فەلستینیەكان لەدەوروبەری شاری قودس لەدەرەوەی چوارچێوەی 6 كیلۆمەتر چوارگۆشە لە سنوری ساڵی 1967 و هێشتنەوەی دۆخی قودسی كۆن وەكو خۆی لەگەڵ بونی چاودێرییەكی نێودەوڵەتی، لەبەرامبەردا ئیسرائیل زامنی ئازادی پەرستن بكات بۆ سەرجەم ئاینەكان لەناوچە پیرۆزەكان، كە بەوتەی ئەو شرۆڤەكارە سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل تێبینی هەیە لەسەر ئەم پێشنیازەی ئەمریكا.  گرێبەستی سەدە كشانەوەی هەنگاوبەهەنگاوی سوپای ئیسرائیلیش لەخۆدەگرێت لەو ناوچانەی بە(أ، ب ، ج) پۆلێنكراون و وەك ئەوەی لەڕێككەوتنی دووەمی (ئۆسڵۆ)دا، هاتوە كە مانگی ئەیلولی ساڵی 1995دا ئیمزاكراوە، كە مۆڵەتی كۆتایی كشانەوەی دیارینەكراوە و مەرجدارە بەمامەڵەی دەسەڵاتدارێتی فەلەستین و دوای ئەوە دەوڵەتی فەلەستینی لەو سنورەدا ڕادەگەیەنرێت بەپێی ئەو ناوچانەی پۆلێنكراون، بەوپێەش پێویستە كۆمەڵگای نێودەوڵەتی ئیسرائیل وەك نیشتمانێكی نەتەوەیی گەلی جولەكە و دەوڵەتی فەلەستنیش وەك نیشتمانی گەلی فەلەستین بناسێنێت. ڕازیبون و ڕەتكردنەوە  (نەمرود جۆرن) بەڕێوەری پەیمانگای (میتفیم)كە تایبەتمەندە بە سیاسەتی دەرەوەی وڵاتانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و ئیسرائیل، دەڵێت، لە مانگی ئەیلولی ساڵی 2017وە، كۆمەڵگای نێودەوڵەتی چاوەڕوانی دۆناڵد ترمپە گرێبەستی سەدە ئاشكرابكات، پێشیوایە ئەو ناوەڕۆك و پێشنیازانەی دزەیان كردوە واقیعی نین و لەسەر ئەرزی واقیع جێبەجێناكرێن، بەهۆی ڕەتكردنەوەی لەلایەن فەلەستین و وڵاتە عەرەبییەكان.  جۆرن ئاماژە بەوەشدەكات، كرۆكی سەردانەكەی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ ناوچەكە ڕێككەوتنی ئەتۆمی ئێران و ڕۆڵی ئێران بوە لە سوریا و یەمەن و ململانێكانی ئیسرائیل و فەلەستینیش ئامادەییان هەبوە، لەو بڕوایەشدایە كە ئیدارەی ئەمریكا ئەو ڕاستیەی بۆ ڕونبوەتەوە كە بەبێ چارەسەركردنی كێشەی فەلەستین ناتوانێت هاوپەیمانییەكی ئەمریكی ئیسرائیلی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی فراوانخوازییەكانی ئێران لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست پێكبهێنێت.  گومانی خۆشی پیشاندەدات لەوەی ئەمریكا بتوانێت هیچ چارەسەرێك بەسەر فەلەستنیەكاندا بسەپێنێت ئەگەر چارەسەری دوو دەوڵەت و  دروستكردنی دەوڵەتێكی فەلەستینی كە پایتەختەكەی خۆرهەڵاتی قودس نەبێت، پێشیوایە، واشنتن ناتوانێت هیچ چارەسەرێك لەسەر ئەرزی واقیع جێبەجێبكات ناوەرۆك و بڕگەكانی هەرچۆنێك بن، ئەگەر لایەنی فەلەستینی قبوڵیان نەبێت و ڕازامەندنەبن لەسەری.   سەرچاوە: ئاژانسەكان

ئەمبەر راد وەزیری ناوخۆی بەریتانیا بەهۆی خستنەڕووی زانیاری هەڵە بە پەرلەمان دەستی لەكاركێشایەوە. راد وتی:" بە نائەنقەست ئەندامانی پەرلەمانی چەواشە كردووە" دەربارەی پلانەكانی حكومەت بۆ دیپۆرتكردنەوەی ژمارەیەك لە كۆچبەرە ناشەرعییەكان. راد كە ئەمڕۆ دووشەممە لە پەرلەمان روونكردنەوە دەدات، لە سكانداڵی كۆچبەرانی وڵاتانی كۆمۆنوێڵس رووبەڕوووی گوشاری توند بووەوە كە بە سكانداڵی " ویندراش" ناسراوە. هەروەها راد لە ئامانجەكانی وەزارەتەكەی بۆ دیپۆرتكردنەوە ی پەنابەران رووبەڕووی رەخنەی توند بوەوە. دیان ئەبۆت وەزیری سێبەری ناوخۆ كە چەندینجار داوای دەستلەكاركێشانەوەی وەزیری ناوخۆی كردوە لەسەر دەستلەكاركێشانەوەی راد وتی :" رێوشوێنێكی دروستی پەیڕەوكردووە." دوێنێ‌ یەكشەممە رۆژنامەی گاردیان دەقی تەواوەتی نامەیەكی ئەمبەر رادی بڵاوكردەوە كە ئاراستەی تێریزا مەی سەرۆك وەزیرانی كردوووە و ماوەی هەفتەیەكی ئەو رۆژنامەیە راپۆرتی لەسەر بڵاودەكاتەوە. راد لە نامەكەیدا ئامانجی خۆی لە پلانێكدا كە دەكرێت جێبەجێبكرێت روونكردوەتەوە بۆ دیپۆرتكردنەوەی زیاتر 10%ی كۆچبەرانی نایاسایی لە ماوەی چەند ساڵی داهاتوودا. ئێوارەی یەكشەممە ئەمبەر رۆد بە تەلەفۆن مەی لە دەستلەكاركێشانەوەی ئاگاداركردەوە و وتەبێژی سەرۆك وەزیرانیش وتی :" سەرۆك وەزیران دەستلەكاركێشانەوەی وەزیری ناوخۆی پەسەند كردووە." ئەمڕۆش ساجد جاوید وەک وەزیری نوێی ناوخۆ دەستنیشان کرا.  

راپۆرتی شیكاری: ئارام مەحمود  ڕۆژی (9)ی نیسانی ئەمساڵ دوو فرۆكەی جەنگی ئیسرائیل لەئاسمانی لوبنانەوە بنكەی سەربازی (تی فۆر)یان لەسوریا موشەكباران كرد، وەزارەتی بەرگری ڕوسیا لەوكاتەدا ڕایگەیاند، لەكۆی 8 موشەك، دژە ئاسمانیەكانی سوریا 5 موشەكیان تێكشكاندوەو 3 موشەكەكەی تریان لەبەشی خۆرئاوای سەربازگەكە كەوتۆتەوە. وردەكاری هێرشەكە لەسەرەتادا تەمومژاوی بو، بەهۆی بێدەنگی ئیسرائیل، گوماندەكرا  هاوپەیماننان بەسەرۆكایەتی ئەمریكا ئەنجامیان دابێت، بەڵام دوای بڵاوبونەوەی هەواڵی كوژرانی 7 ڕاوێژكاری سەربازی ئێرانی لەو هێرشەدا و هەڕەشەكانی چەند ڕۆژی ڕابردوی عەلی شەمخانی ئەمینداری باڵای ئاسایشی نەتەوەیی ئێران، دیمەنە سیاسیەكە بەتەواوی ڕونبۆوە و ئەوەی بەرجەستەكرد كەململانێكانی ئێران و ئیسرائیل پێنایە قۆناغێكی نوێیوە. شەمخانی لەكاردانەوەی هێرشەكەدا وتی، وەڵاممان بۆ ئیسرائیل سزایەكی حەتمی و ئازاردەر دەبێت و، حكومەتی ئێران سروشتی وەڵامەكەو چۆنیەتی و كات و شوێنەكەی دیاریدەكات، جەختی لەوەشكرد "هەرگیز لەم ستراتیجیە پاشگەزنابنەوە چونكە ئەم پرسە پەیوەیستە بەهیبەت و شكۆی دەوڵەتی ئێران".   هەڕەشەكردنی ئیسرائیل و ئێران لەیەكتر شتێكی تازەنیە، بەڵام ئەوەی تازەبو لەهەڕەشەكانی شەمخانیدا ئەو زمانە توند و ڕاستەوخۆیە لەئیسرائیل كە (ئەفیگدۆر لیبرمان)وەزیری بەرگری ئیسرائیلی هێنایە قسەو لەوەش زیاتر لە ڕۆژنامەیەكی سعودیەوە وەڵامی هەڕەشەكانی شەمخانی دایەوە كە زیاتر لەپەیامێك بۆ ئێران لەخۆدەگرێت. جەنگ بەلای ئیسرائیل و خۆرئاواوە پڕۆژەیەكی ئابورییە، كارگەكانی چەك و تەقەمەنیە كە بەدرێژایی شەو ڕۆژ كاردەكەن، ئەوانەی دەكوژرێن خەڵكی عێراق و سوریا و یەمەن و ناوچەكەن، پارەی جەنگیش وڵاتانی عەرەبی دابینیدەكەن. لەدیارترین ئەو قسانەی لیبرمان لەچاوپێكەوتنەكەی ڕۆژنامەی(ئیلاف)ی، سعودیدا كردونی كە بەیەكەم چاوپێكەوتنی لەوشێوە دادەنرێت، دەڵێت، ئیسرائیل بەهەر نرخێك بێت ڕێگەنادات بەسەكۆی موشەكیی ئێرانی لەسوریا و ڕژێمی ئێرانی دوا ڕۆژەكانی تەمەنی بەسەردەبات، لیبرمان وتوشیەتی، ئەگەر ئێران هێرشبكاتە سەر تەلئەبیب، تاران دەكەنە ئامانج و سەرجەم پێگە سەربازییەكانی لەسوریا خاپوردەكەن، لەوچاوپێكەوتنەدا وێڕایی ئەم پەیامە هەڕەشە ئامێزانە، وەزیری بەرگری ئیسرائیل كۆمەلێك نهێنی ئاشكرادەكات كەئاماژە بە سەرهەڵدانی دۆخێكی نوێ دەكات لەناوچەكە و وروژاندنیشی لەم كاتەدا پەیامی سیاسین بۆ ئێران. لیبرمان دەڵێت، گفتوگۆیەكی قوڵ و ئارام لەگەڵ ژمارەیەك لەوڵاتانی عەرەبی لەئارادایە و دانوستانەكانیان بەشێوەیەكی دروست بەڕێوەدەچن و لەسەر لە 75% پرسەكان لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی گەیشتونەتە لێكگەیشتن، ئەوەش ئاشكرادەكات كە هەماهەنگیان هەیە لەبواری ئاسایشداو داواش لەوڵاتانی عەرەبی دەكات پەیوەندییەكانیان لەگەڵ ئیسرائیل ئاشكرا بكەن و هاوشێوەی ئەنوەر سادات سەردانی وڵاتەكەیان بكەن.   خوێندنەوەی دۆخەكە لەچاوی شارەزایانەوە (مائیر جاڤیدانڤار)، شارەزای ئیسرائیلی لەبواری خۆهەڵاتی ناوەڕاست و مامۆستای وانەبێژە لەبارەی سیاسەتەكانی ئێران، دەلێت، ئامانجی سەرەكی لەم لێدوانەی وەزیری بەرگری ئیسرائیل ڕێگری و وەستاندنی ئێرانە لەسنوری خۆی ، ئیسرائیل بونی سوپای ئێران و چەكدارە هاوپەیمانەكانی لەسوریا بەمەترسیەكی گەورە دەزانێت بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی. ئاماژە بەوەشدەكات، كەسێك نیە لەئیسرائیل چاوەڕوانی ئەوەبكات سوپای ئێران سوریا بەجێبهێلێت، تەنانەت ئەگەر سبەینێ‌ ئاشتی لەسوریا ڕابگەیەنرێت چونكە بەشار ئەسەد هێزی پێویستی نیە بۆ پاراستنی وڵاتەكەی، كێشەی گەورەی ئیسرائیل ئەو هێزەیە كە لەسوریا دەمێنێتەوە لەگەڵ جۆری ئەو چەكانەی كە پیاندەبێت بۆ نمونە ئەگەر موشەكی كورت مەوداشیان هەبێت دەتوانن هەڕەشە لەسەر ئیسرائیل دروستبكەن، خاڵێكی تر بونی فرۆكەیە، دوای ئەویش نزیكی سوپای ئێران و چەكدارە هاوپەیمانەكانێتی لەسنورەكانی ئیسرائیلەوە، جەختیشدەكات، ڕاستڕەو چەپڕەوەكانی ئیسرائیل لەهەمو شتێكدا ناكۆكبن لەبەرامبەر هەڕەشەكان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی یەكدەستن و پێكەوە ڕوبەڕوی دەبنەوە. (نەشئەت ئەلئەقتەش) مامۆستای ڕاگەیاندن لەزانكۆی (بیرزێت)ی، فەلەستین، دەڵێت، هەڕەشەكردن مانای هێزو توانا ناگەیەنێت، ئێران هەڕەشەی زۆری كردوە،  هەڕەشەكانی وەزیری بەرگری ئیسرائیلیش جۆرێكە لەترس و دڵەڕاوكێ‌، ئەگەر ئیسرائیل بیتوانیایە بۆردومانی تاران بكات دەمێك بو ئەنجامیدابو، لەڕابردودا ئیسرائیل هەژمونێكی گەورەی هەبو، بەرنامە ئەتۆمییەكەی عێراقی خاپوركرد، جەزائیری بۆردمانكرد، هەر شوێنێكی بویستایە و بەهەڕەشەی بزانایانە بەبێ‌ هەڕەشەكردن دەیكردە ئامانج، دەشلێت بەدرێژایی 100 ساڵی ڕابردو عەرەب بكەر نەبوە لەهیچ جەنگێكدا، ئەوان تەنها كەرەستەی پشتیوانی داراین، لەجەنگی ئێران-عێراقدا وڵاتانی كەنداو سەرچاوەی دابینكردنی داهات بون، دوای ئەویش جەنگی ئازادكردنی كوەیت و جەنگی ڕوخاندنی ڕژێمی سەدام و جەنگی سوریا و یەمەنیش، رژێمە عەرەبیەكان خاوەنی بڕیارنین بەڵكو (دواكەوتەن)، هیچ جەنگیشیان بەبڕیار و ئیرادەی خۆیان ئەنجامنەداوە. پێشیوایە، جەنگ بەلای ئیسرائیل و خۆرئاواوە پڕۆژەیەكی ئابورییە، كارگەكانی چەك و تەقەمەنیە كە بەدرێژایی شەو ڕۆژ كاردەكەن، ئەوانەی دەكوژرێن خەڵكی عێراق و سوریا و یەمەن و ناوچەكەن، پارەی جەنگیش وڵاتانی عەرەبی دابینیدەكەن. دەشلێت ئێمە لەبەردەم دوو دژ بەیەكداین كە قورسە تێگەیشتنی، لەكاتێكدا باڵكێشانی ئێران لەیەمەن و سوریا و ناوچەكە بەكێشەو مەترسی دەزانین، بەڵام بۆ ڕوبەڕوبونەوەی ئێران ڕێكەوتن لەگەڵ ئیسرائیل مەترسیدارترە، ئەمە قورسە چۆن لەوە تێبگەین لەم دۆخەدا ئێران بكەینە دوژمنی ژمارە یەك و ئیسرائیل بكەین دۆست و هاوپەیمان بۆ ڕێگریكردن لەفراوانخوازییەكانی ئێران. بەدرێژایی 100 ساڵی ڕابردو عەرەب بكەر نەبوە لەهیچ جەنگێكدا، ئەوان تەنها كەرەستەی پشتیوانی داراین، رژێمە عەرەبیەكان خاوەنی بڕیارنین بەڵكو (دواكەوتەن)، هیچ جەنگیشیان بەبڕیار و ئیرادەی خۆیان ئەنجامنەداوە  (حسێن ریوواران) وانەبێژ لەزانكۆی خوێندنە جیهانیەكان لەتاران دەڵێت، لەدوای سەركەوتنی شۆڕشی ئیسلامی لەئێران هاوكێشەی نێوان ئیسرائیل و ئێران دوو ئاستە، هاوكێشەیەكی سیاسی نەگۆڕو هاوكێشەی سەربازی گۆڕاو ، ئێران پێیوایە ئیسرائیل قەوارەیەكی داگیركەرەو دەبێت كۆتایی پێبهێنرێت، لێرەوە ململانێیەكی سیاسی و ئایدۆلۆجی درێژەی هەیە و ناگۆڕێ‌ و چارەسەرناكرێت بەسڕینەوەی ئیسرائیل نەبێت، بەڵام هاوكێشە سەربازییەكە گۆڕانی بەسەرداهاتوە، لەسەرەتای شۆڕشدا هاوكێشەكە بەشێوەیەكی بەرچاوی بەقازانجی ئیسرائیل شكابۆوە، بەڵام لەدوو دەیەی ڕابردودا ئێران توانای پیشەسازییە سەربازییەكانی برەوپێبدات و گۆڕانكاری لەم هاوكێشەیەدا بێنێتەگۆڕێ‌.

وەرگێڕان و ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ رۆژنامەی " دی ڤێڵت"ی ئەڵمانیی چیرۆكی ئەو دوو ژنە ئەڵمانییەی ریزەكانی داعش دەگێڕێتەوە كە لە گرتوخانەیەكی هەولێری پایتەختی هەرێمی كوردستاندا بوون و رۆژی پێنجشەممە بە فڕۆكەیەكی هێڵی ئاسمانیی عێراق گەیەنرانەوە فڕۆكەخانەی فرانكفۆرت و حكومەتی ئەڵمانیا رێگەی پێداون سێ‌ منداڵەكەشیان لەگەڵ خۆیاندا ببەن، ئەوەش دوای سەلماندنی دایكایەتییان لەڕێگەی پشكنینی (DNA) وە. رۆژنامەكە لە راپۆرتێكیدا ئاشكرایكردووە، ئەو دوو ژنە داعشە بە یاوەری پۆلیسی تاوانەكانی فیدراڵی ئەڵمانیا گەیەنراونەتەوە فرانكفۆرت و خۆیان و منداڵەكانیان رەوانەی لیژنەیە ئامۆژگاری تایبەت دەكرێن كە فەرمانگەی گەنجان بە یاوەری دەسەڵاتی دادوەری پێكیانهێناوە. رۆژنامەی دی ڤێڵت: رۆژی پێنج شەممە دوو ژنە داعشە ئەڵمانیی و سێ‌ منداڵیان لە هەولێرەوە بە فڕۆكەیەكی هێڵی ئاسمانی عێراق گەیەنرانە فرانكفۆرتی ئەڵمانیا گەڕانەوەی ئەم ژنە داعشانە بۆ ئەڵمانیا لە كاتێكدایە ساڵی رابردوو پیتەر فرانك داواكاری گشتی ئەڵمانیا جەختیكردەوە كەمتەرخەم نابێت بەرامبەر ئەو ژنە ئەڵمانیانەی خۆبەخشانە پەیوەندییان كردووە بە ریزی رێكخراوە تیرۆریستییەكان و دواتر لە سوریا و عێراقەوە گەڕاونەتەوە بۆ وڵات، بەڵام دادگای فیدراڵی داواكارییەكی بۆ دەستگیركردنیان رەتكردەوە بەهۆی نەبوونی بەڵگەی پێویست لەسەریان. دادگای ئەڵمانیا جیاكاری دەكات لەنێوان ئەو پیاوانەی كە پەیوەندییان بە داعشەوە كردووە و لە ریزەكانیدا جەنگاون، لەگەڵ ئەو ژنانەی كە زۆربەیان لەناو داعشدا كاری ناوماڵیان كردووە و سەرقاڵی بەخێوكردنی منداڵەكانیان بوون و بڕوای وایە لەسەر ئەم بنەمایە یاساكانی سزادانی ئەڵمانیا لەسەر ئەم جۆرە لە هاوكاری جێبەجێ ناكرێت. پیتەر فرانك كانوونی دووەمی رابردوو تانەی لەم بڕیارەی دادگا دا، بەڵام دادوەرانی دادگای فیداڵی ئەڵمانیا تا ئێستا و دوای گەڕاندنەوەی ئەو دوو ژنەش ئەو كارەیان بە هەند وەرنەگرتووە، هەروەك چۆن خودی نەتەوە یەكگرتووەكانیش  لە بڕیارێكی پێشوودا داوایكرد مامەڵەی توند لەگەڵ ئەو ژنە داعشانەدا بكرێت كە هاوكارییان پێشكەشی رێكخراوی تیرۆریستییەكان كردووە. " دی ڤێڵت":  زیاتر لە 80 ژنی ئەڵمانی كە لە ریزەكانی داعشدا بوون، ئێستا لە گرتوخانەكانی رۆژئاوای كوردستان و هەرێمی كوردستان و عێراقن و ئەم ژنانەش منداڵیان هەیە و هەندێك لە منداڵەكانیان لە سوریا و عێراق لە دایكبوون بە گوێرەی راپۆرتەكەی " دی ڤێڵت" زیاتر لە 80 ژنی ئەڵمانی كە لە ریزەكانی داعشدا بوون، ئێستا لە گرتوخانەكانی رۆژئاوای كوردستان و هەرێمی كوردستان و عێراقن و ئەم ژنانەش منداڵیان هەیە و هەندێك لە منداڵەكانیان لە سوریا و عێراق لە دایكبوون و تا ئێستا 10 منداڵ دوای ئەنجامدانی پشكنینی (DNA) بۆ چەساندنی بنەچەیان بۆ ژنە ئەڵمانیا دەستگیركراوەكان گەڕێنراونەتەوە بۆ ئەڵمانیا. ئەو دوو ژنە داعشەی كە رۆژی پێنجشەممە گەیەنرانەوە فڕۆكەخانەی فرانكفۆرت بریتین لە، (سیبیل . ه)  بە رەگەز تورك كە خەڵكی شاری ئۆفنباخی ویلایەتی هیسنە، ئەوتریشیان (زابینە .س) لە ویلایەتی بادن ڤۆرتمبێرگە كە لەم چەند ساڵەی دواییدا موسوڵمان بووە. بە گوێرەی چەند سەرچاوەیەك لە داواكاری گشتی ئەڵمانیا، (سیبیل . ه) دوای باوەڕهێنان بە ئایدیۆلۆژی داعش ساڵی 2013 لەگەڵ هاوسەری یەكەمیدا (عەلی .س) لە ئۆفنباخ پەیوەندیی بە رێكخراوی داعشەوە كردووە و ساڵی 2014 دوای كوژرانی هاوسەری یەكەمی لە شەڕەكانی عێراق و سوریا گەڕاوەتەوە ئەڵمانیا و پاشان ساڵی 2016 لەگەڵ ئەندامێكی تری داعش لە فرانكفۆرت بەناوی (دینیس. ب)  هاوسەرگیری كردووە و جارێكی تر لەگەڵ ئەو هاوسەرەیدا گەڕاوەتەوە بۆ سوریا و عێراق و لەكاتی شەڕ لەگەڵ داعشدا لە عێراق دەستگیركراون و براون بۆ گرتووخانەیەكی هەولێر. (سیبیل) لەگەڵ منداڵە یەك ساڵانەكەیدا لە گرتوخانەی تەلەعفەری باكوری عێراق بوون و لە كانوونی دوومی رابردوودا لەو گرتوخانەیەدا منداڵی دووەمیشی بووە. شوباتی رابردووش وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا سەركەوتوو بوو لە گەڕاندنەوەی منداڵێكی 14 مانگ كە بە یاوەری باپیری ( باوكی باوكی) لە عێراقەوە گەیشتەوە ئەڵمانیا و دەركەوت ئەو منداڵە، منداڵی (سیبیل .ه) 30 ساڵە و هاوسەری دووەمی (دینیس ب) كە وەك فریاگوزارێك لە داعشدا كاریكردووە لەكاتی گەمارۆی سەر موسڵ خۆی رادەستی هێزەكانی پێشمەرگە كردووە. داواكاری گشتی ئەڵمانیا لەماوەی رابردووودا سەركەوتوو لە دادگاییكردنی سێ‌ ژنی ئەڵمانیی بە تۆمەتی هاوكاریكردنی رێكخراوێكی تیرۆریستی، بەڵام دووان لەوانە بە تۆمەتی رفاندنی منداڵەكانیان بۆ عێراق و سوریا چونە بەردەم دادوەر و سێیەمیش ژنێكی ئەڵمانی بە رەگەز پۆڵەندی بوو كە داواكاری گشتی توانی تۆمەتی هاوكاریكردنی داعش بسەلمێنێت. ئەو ژنە ئەڵمانیایە بە رەگەز پۆڵەندییە ناوی (كارۆلینا ب) ە، هاوسەرگیری لەگەڵ داعشێك كردووە بەوتەی " فرێد. س) " دادگا ئەوەی بۆ دەركەوت كە پارەی كۆمەك و كامێرای گەیاندوەتە رێكخراوی داعش لە سوریا و عێراق و بەو هۆیەوە دادگا سزای سێ‌ ساڵ و نۆ مانگ زیندانیكردنی بەسەردا سەپاند و ئێستا دوای تەواوبوونی حكومەكەی ئازادكراوە. وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا لیژنەیەی تایبەتی پێكهێناوە كە ژمارەیەك پسپۆری ئاسایش و هەواڵگری تێیدا بەشدارن و ئەركیان دانوستان و گفتوگۆكردنە لەگەڵ دەسەڵاتدارانی عێراق دەربارەی ئەو ژنە ئەڵمانیە داعشانەی لەگەڵ منداڵەكانیان لە زیندانەكانی عێراقدان و لە ماوەی رابردوودا دادگاكانی عێراق سزای توندیان بەسەر دوو ژنی ئەڵمانیدا سەپاند بە تۆمەتی ئەندامێتی داعش. ئەو دوو ژنە ئەڵمانیا بریتی بوون لە (لیندا. ف) لە ویلایەتی سەكسۆنیا  و ( لەمیا. ك ) ئەڵمانیی بە رەگەز مەغریبی لە مانهایم و باڵیۆزخانەی ئەڵمانیا لە بەغداد نامەیەكی ناڕەزایی ئاڕاستەی وەزارەتی دەرەوەی عێراق كرد بەهۆی سەپاندنی بڕیاری لەسێدارەدان بەسەر (لەمیا. ك) دا رۆژی 22ی كانوونی دووەمی 2018. (لەمیا. ك)ی ( 50 ساڵ ) لە ریباتی پایتەختی مەغریب لەدایكبووە لە شاری مانهایمی ئەڵمانیا گەورەبووە و ساڵی 2014 لە رێگەی توركیاوە لەگەڵ دوو كچەكەیدا چووتە سوریا و لەوێ‌ شویان بە تیرۆریستانی داعش كردووە و چەند راپۆرتێكیش باس لە كوژرانی یەكێك لە كچەكانی دەكەن لە شەڕی دژ بە تیرۆر لە سوریا و عێراق.    

فەهمی كۆرۆ بەرپرسی راگەیاندنی عەبدوڵا گویل سەرۆكی پێشووی توركیا رایگەیاند، گویل بەنیازی خۆی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی 24ی حوەزیرانی داهاتوو كاندید بكات. رونیشیكردەوە گویل دەیەوێت جارێكی تر وڵات بگەڕێتەوە بۆ سیستمی پەرلەمانیی و نیازی بۆ خۆكاندیدكردن بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی راگەیاندووە. فەهمی كۆرۆ راشیگەیاند گویل هەمیشە بیروڕای خۆی دەربارەی سیستمی بەڕێوەبردنی وڵات ئاشكراكردوو و خۆكاندیدكردنیشی بۆ هەڵبژاردن رادەگەیەنێت. ئەو بەرپرسە نزیكەی سەرۆكی پێشوو توركیا وتیشی:" وڵاتەكەمان ساڵێك لەمەوبەر و پێش راپرسییەكە بۆ هەمواری دەستور زۆر لە ئێستا باشتربوو، هیچ شتێك نییە ئاماژەبەوەدات كە دۆخەكە دوای جێبەجێكردنی هەمواری دەستور باشتردەبێت." فەهمی كۆرۆ جەختیشیكردەوە گەنجانی توركیا كەچینێكی بەرفراوانی هاوڵاتیان زۆر بێ هیوا و بێ‌ ئومێدن و چاویان لە دەرەوەی وڵاتە. 16ی نیسانی رابردوو لە راپرسییەكدا هەمواری دەستوری توركیا پەسەندكرا و بڕیادرا سیستمی وڵات بكرێت بە سیستمی سەرۆكاتی و لە دوای ئەم هەڵبژاردنەی مانگی حوزەیرانەوە ئەو هەموارە دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە.  

سەرۆكی كۆریای باكور و كۆریای باشور ئێمزایان لەسەر رێككەوتنێكی مێژویی كرد بۆ "داماڵینی تەواوەتی نیمچەدورگەی كۆریا لە چەكی ئەتۆمی". بەیانی ئەمڕۆ مون جای ئین سەرۆكی كۆریای باشور گەیشتە سەر سنوری وڵاتەكەی بەمەبەستی پێشوازیكردن لە كیم جۆن ئون سەرۆكی كۆریای باكور. كیم جۆن ئون یەكەم سەرۆكی كۆریای باكورە كە لەدوای كۆتایهاتنی جەنگی كۆریاوە لە 1953 سەردانی كۆریای باشور دەكات. هەردوو سەرۆك لە ناوچەی سنوری لە چەكداماڵراو چاویان بەیەكتر كەوت، لە ماوەی زیاتر لە 10 ساڵی رابردوودا ئەمە یەكەم دیداری نێوان سەرۆكی دوو كۆریاكە بووە. دیمەنی دیداری دۆستانەوە و پیاسەكردن و گفتوگۆی دۆستانەی ئەمڕۆی سەرۆكی هەردوو كۆریا بەتەواوەتی جیاواز بوو لەگەڵ دیمەنەكانی ساڵی رابردووی تاقیكردنەوە ئەتۆمییەكانی كۆریای باكور و مانۆڕە سەربازییە هاوبەشەكانی كۆریای باشور لەگەڵ ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا. دیداری ئەمڕۆی نێوان سەرۆكی كۆریای باشور لەگەڵ سەرۆكی كۆریای باكور بەر لە چەند هەفتەیەك دێت لە كۆبونەوەیەكی چاوەڕوانكراوی نێوان سەرۆكی كۆریای باكور لەگەڵ دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەمریكا. بەر لەوەی گفتوگۆكانی لەگەڵ سەرۆكی كۆریای باشور دەستپێبكات، كیم جۆن ئون سەرۆكی كۆریای باكور لە وتەیەكدا رایگەیاند" ئێمە ئەمڕۆ لە هێڵی سەرەتاداین، ئاشتی و خۆشگوزەرانی و پەیوەندی نێوان هەردوو كۆریا باڵ بەسەر مێژووی نوێدا دەكێشێت". دوای كۆبونەوەكانیان هەردوو سەرۆك بەیاننامەیەكی هاوبەشیان خوێندەوە و تێدا جەختیان كرد لەسەر " كۆتایهێنان بە جەنگی كۆریا لەمساڵدا" و گۆڕینی " رێككەوتنی ئاگربەست بۆ رێككەوتنی ئاشتی". لەبەیاننامەكەی سەرۆكی هەردوو كۆریادا هاتووە: جەنگی تر لە نیمچەدورگەی كۆریا هەڵناگیرسێت، رێككەوتین لەسەر راگرتنی تەواوەی هەموو كردەوەیەكی دوژمنكارانە زەمینی و دەریایی و ئاسمانی. بەیاننامەكە ئاماژە بەوەشدەكات، هەردوو كۆریا كاردەكەن بۆ ئەوەی ناوچەی لە چەكداماڵراوی سنوری نێوان هەردوو وڵات بكرێت بە ناوچەی ئاشتی، كاردەكەن بۆ سنورداركردنی خۆپرچەككردن و بنیادنانی متمانە و كەمكردنەوەی ئاڵۆزی سەربازی. ئەم رێككەوتنە مێژوییە لە گوندی (بانجیمون) لەسەر سنور ئیمزا كرا، دوای ئیمزاكردنی هەردوو سەرۆك درەختێكی یادەوەرییان ناشت. بەر لە بەڕێوەچونی كۆبونەوەی لوتكەی ئەمڕۆ، كیم جۆن ئون سەرۆكی كۆریای باكور هەڵپەساردنی تاقیكردنەوەی ئەتۆمی و موشەكە دورمەوداكانی وڵاتەكەی راگەیاند و بەڵێنیدا ناوچەی تاقیكردنەوە ئەتۆمییەكان هەڵوەشێنێتەوە. ساڵانی 2000 و 2007 دووجاری تر كۆبونەوەی لوتكە لەنێوان سەرۆكی هەردوو كۆریا رویدا، بەڵام ئەو كۆبونەوانە نەیانتوانی بەرنامە ئەتۆمییەكەی كۆریای باكور رابگرن یاخود پەیوەندییەكانی هەردوو وڵات بەرەو باشی ببەن. لەكاتی گەیشتنی بۆ ناو خاكی باشور، كیم جۆن ئون سەرۆكی كۆریای باكور داوای لە مون جای ئین سەرۆكی كۆریا باشور كرد بۆ ماوەیەكی كەم لە سنوری بپەڕێتەوە، هەردوو سەرۆك چونەناو خاكی باكور و دواتر گەڕانەوە بۆ باشور. كۆبونەوەكانی هەردوو سەرۆك لە كۆشی ئاشتی بەڕێوەچوو، سەرۆكی كۆریای باكور لە دەفتەری یادەوەری كۆشدا نوسی "لە ئێستاوە مێژوییەكی نوێ دەستپێدەكات. سەردەمی ئاشتی". هاوكات لەگەڵ بەڕێوەچونی كۆبونەوەی نیوان سەرۆكی هەردوو كۆریا، كۆشكی سپی ئەمریكا بەیاننامەیەكی بڵاوكردەوە و رایگەیاند، ئەمریكا ئومێدەوارە گفتوگۆكانی نێوان كیم و مۆن بەرەوپێشون بەدی بهێنن لەرێگای بەدیهێنانی ئاشتی و خۆشگوزەرانی. كۆشی سپی ئاماژەی بەوەكرد، ئەمریكا چاوی لەوەیە گفتوگۆكانی كۆریای باكور لەگەڵ كۆریای باشور بەردەوام بێت وەكو ئامادەكارییەك بۆ كۆبونەوەی چاوەڕوانكراوی نێوان دۆناڵدد ترەمپ و كیم جۆن ئون لە چەند هەفتە داهاتوودا. (28 هەزارو 500) سەربازی ئەمریكا لە كۆریای باشوردا هەن.  

دوای 65 ساڵ لە دابڕان و سەرداننەكردنی هیچ سەرۆكێك بۆلای یەكتری ئەمرۆ هەینی كیم جۆنگ ئون، سەرۆكی كۆریای باكور بە سەردانێك  گەیشتە كۆریای باشوور و لەلایەن مون جای ئین، سەرۆكی كۆریای باشوورەوە پێشوازی لێكرا. وەك ئاماژەیەك بە شكاندنی بەستەڵەكی نێوانیان، سەرۆكی كۆریای باكور بەپێ هێڵی سوری سەربازی نێوان هەردوو وڵاتی بڕی.  ئەم سەردانەی ئون بۆ كۆریای باشوور دوای چەند كۆبوونەوەیەكی بەرپرسانی هەردوولادا هات، بەتایبەتیش  دوای كۆبونەوە  سەرۆكی كۆریای باكور لەگەڵ مایك پۆمپیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریكا كە ئەو كات سەرۆكی دەزگای هەواڵگری ئەمریكا بوو، بڕیاریشە لەداهاتوودا لەگەڵ  دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا كۆببێتەوە.    

سبەی هەینی كیم جۆن ئون سەرۆكی كۆریای باكور سنوری سەربازی نێوان هەردوو كۆریا دەبڕێت بۆ كۆبوونەوە لەگەڵ  سەرۆكی كۆریای باشوور و بەوەش كیم جۆن ئون دەبێتە یەكەمین سەرۆكی ئەو بەشەی كۆریا كە هێڵی سنوری سەربازیی نێوان ئەو دوو وڵاتەی نیمچە دوورگەی كۆریا مون ببڕێت. كیم جۆن ئون لە سەردانەكەیدا لەگەڵ مون جای ئین سەرۆكی كۆریای باشوور كۆدەبێتەوە ئەوەش یەكەمین دیدارە دوای زیاتر لە دە ساڵ كە سەرۆكی هەردوو كۆریا كۆبكاتەوە. چی باسدەكرێت لە كۆبوونەوەكەدا؟ دەربارەی وردەكاری سەردانەكە، كۆریا باشوور رایگەیاند، مون جای ئین كاتژمێر 9:30 خولەك بەكاتی ناوخۆ لەسەر سنور كۆدەبێتەوە و هەردوو سەرۆك گفتوگۆ دەكەن لەسەر پێشنیاری ئەمدواییەی كۆریای باكور كە تێیدا ئارەزووی بۆ دەستبەرداربوون لە چەكە ئەتۆمییەكانی دەربڕیوە، هەرچەندە حكومەت سیئۆل هۆشداریدا لەوەی كە گەیشتن بە رێككەوتنێك لەسەر ئەو خواستەی كۆریای باكور " قورس" دەبێت، چونكە تەكنۆلۆژیای ئەتۆمی و پیشەسازی مووشەك لە كۆریای باكور لە دوای دوا گفتوگۆ دووقۆڵییەكانی نێوان هەردوولاوە زۆر پێشكەوتووە. كۆبوونەوەی لوتكەی هەردوو سەرۆكی كۆریا بە دەستكەوتێكی بەهادار لێی دەڕوانرێت، دوای چەندین ساڵ لە ئاڵۆزی دۆخی نیمچە دوورگەكەو دوای چەندین مانگ لە كاركردن دێت بۆ هێوركردنەوەو و باشكردنی پەیوەندییەكانی نێوان سیئۆل و پیۆنگ یانگ و ئەوەش رێكەی خۆشكردووە بۆ كۆبوونەوەی چاوەڕوانكراوی نێوان سەرۆكی كۆریای باكور و دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە داهاتوویەكی نزیكدا. چاوەڕواندەكرێت هەردوو سەرۆكی كۆریا جگە لە باسكردنی چۆنێتی مامەڵكردن لەگەڵ پرۆگرام و چەكە ئەتۆمییەكانی پیۆنگ یانگ، بە شێوەیەكی رەسمیش پرسی ئاشتی نیمچە دوورگەكە دوای كۆتایی هاتنی جەنگی ( 1950- 1953) تاوتوێدەكرێت، جگە لە چەند پرسێكی ئابوری و كۆمەڵایەتی نێوان هەردوو وڵات. وردەكاری كۆبوونەوەكە كیم جۆن ئون لەسەر سنوری هەردوو كۆریا چاوی بە مون جای ئین سەرۆكی كۆریای باشوور دەكەوێت، ئەمەش بەوتەی وتەبێژی سەرۆكی كۆریای باشوور، پاشان پاسەوانی شەرەفی كۆریای باشوور یاوەری كیم جۆن ئون دەكەن بۆ ئاهەنگێك كە لە گۆڕەپانێكی گوندی پانمونجومی سەر سنور بەڕێوەدەچێت، پانمونجوم ناوچەیەكی لە چەك داماڵراوی نێوان هەردوو وڵاتە. پاش ئاهەنگەكە و پشووی گەڕی یەكەمی دانوستانەكان، هەردوو سەرۆك بەجیا نانی نیوەڕۆ دەخۆن و وەفدی كۆریای باكور دەگەڕێتەوە بۆ سنوری وڵاتەكەی و پاشان دوای نیوەڕۆ هەردوو سەرۆك لە ئاهەنگێكدا درەختێكی سنەوبەر دەنێژن و خاك و ئاوی هاوبەشی نێوان هەردوو وڵات لە ناشتنیدا بەكاردەهێنن، وەك سیبموڵێك بۆ " ئاشتی و گەشەكردن"، دوای ئەوە هەردووو سەرۆك لە پانمونجوم بەیەكەوە دەڕۆن و گەڕی دووەمی دانوستانەكان دەستپێدەكات و كۆبوونەوەكە بە رێككەوتنێك كۆتایی دێت كە هەردوو سەرۆك ئیمزای لەسەردەكەن و پاشان بەیاننامەیەكی هاوبەش دەخوێننەوە. پاشان لە كۆریای باشوور ئاهەنگێك سازدەكرێت و شریتێكی ڤیدیۆی نمایشدەكرێت بە ناونیشانی " بەهاری یەكگرتنەوە" دواتر سەرۆكی كۆریای باكور دەگەڕێتەوە وڵاتەكەی. كێ‌ ئامادەی كۆبوونەوەكە دەبێت؟ هەردوو سەرۆك لە كۆمەڵگەیەكی سەربازی لە چەك داماڵراوی نێوان هەردوو وڵات كۆدەبنەوە، وەفدێكی نۆ كەسی یاوەری سەرۆكی كۆریای باكور دەكەن كە یەكێكیان كیم یو جۆنگی خوشكییەكی كە ئەمساڵدا سەرۆكایەتی وەفدی كۆریای باكوری كرد بۆ یارییەكانی ئۆڵۆمپیادی زستانە، هەروەها كیم یۆنگ نام سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای میللی كۆریای باكوریش یەكێكە لە ئەندامانی وەفدەكە. وەفدێكی حەوت كەسی لە لێپرسراوان لە نێویشیاندا وەزیرانی بەرگری و كاروباری دەرەوە و كاروباری یەكگرتنەوە یاوەری سەرۆكی كۆریای باشوور دەكەن لە كۆبوونەوەكەدا. ئامادەكردنی : نامیق رەسوڵ سەرچاوە: بی بی سی  

تیمێكی پزیشكی ئەمریكی سەركەوتوو بوون لە ئەنجامدانی یەكەمین نەشتەرگی چاندنەوە ئەندامی نێرینە لە جیهاندا و نەشتەرگەرییەكەیان بە سەركەوتوویی بۆ سەربازێكی سوپای ئەمریكا ئەنجامدا كە بەهۆی تەقینەوەی بۆمبێكی چێنراوەوە لە ئەفغانستان ئەندامی نێرینەی لەدەستدابوو. لێپرسراوانی نەخۆشخانەی جۆنز هۆبكنز لە شاری باڵتیمۆری ویلایەتی مێریلاندی ئەمریكا رایانگەیاند یەكەمین نەشتەرگەری چاندنەوەی ئەندامێكی تەواوەتی نێرینە لە جیهاندا بۆ سەربازێكی ئەمریكی بە سەركەوتوویی ئەنجامدراوە. نەخۆشخانەكە لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند تیمێكی پێكهاتوو لە نۆ پزیشكی پسپۆر لە نەشتەرگەری جوانكاریی و پسپۆری میزەڕۆ بە 14 كاتژمێر رۆژی 26ی مانگی ئازار ئەم نەشتەرگەرییەیان بۆ ئەو سەربازە ئەنجامداوە بەبێ‌ ئەوەی ناو و ناونیشانی سەربازەكە ئاشكرابكەن. نەخۆشخانەی جۆنز هۆبكز لەسەر ئەكاونتی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر، تویتێكی دەربارەی سەركەوتنی نەشتەرگەرییەكە بڵاوكردەوە لەگەڵ ڤیدیۆیەكی روونكردنەوەی تایبەت بە هەنگاوەكانی ئەنجامدانی نەشتەرگەرییەكە. ڤیدیۆی روونكردنەوەی نەشتەرگەرییەكە:  ئەو تیمە پزیشكییەی سەرپەرشتی نەشتەرگەرییەكەیان دەكرد لەو نەشتەرگەرییەدا توانیان ئەندامێكی نێرینە و تورەكەیەكی گون بەبێ‌ هێلكەكانی لەگەڵ بەشێك لە دیواری سك بۆ ئەو سەربازە بچێننەوە و ئەوەش لەلایەن كەسێكی خۆبەخشەوە دراوە كە كۆچی دواییكردووە. ئەندرۆ لیی سەرۆكی بەشی نەشتەرگەری جوتنكاری لە كۆلێژی پزیشكی نەخۆشخانەكە لە بەیاننامەیەكدا وتی " هیوادارین ئەم نەشتەرگەرییە ببێتە هۆی گەڕانەوەی كاری میزكردن و ئەنجامدانی سێكس بۆ ئەو گەنجە لە كاتێكی نزیكدا. سەربازەكەش كە نەشتەرگەرییەكەی بۆ كراوە لە بەیاننامەیەكدا وتی:" كاتێك بۆ یەكەمجار لەداوی نەشتەرگەرییەكە بە ئاگا هاتمەوە هەستم بە دۆخێكی زۆر ئاسایی كرد ... هەروەها هەستم بە جۆرێك متمانەكرد، لە كۆتاییدا من ئێستا زۆر باشم." وەرگێڕانی : نامیق رەسول سەرچاوە : ئاژانسی رۆیتەرز  

لە كاتی كاركردندا لە ناوچەیەكی نزیك حەرەمی عەبدولعەزیم لە شاری (رەی) لە باشوری تاران، ژمارەیەك كرێكار تەرمێكی مۆمیاكراویان دۆزییەوە. ماوەیەكی كەم دوای دۆزینەوەی تەرمە مۆمیاكراوەكە، دەنگۆی دۆزینەوەی تەرمی رەزا شا دامەزرێنەری زنجیرەی دەسەڵاتی پەهلەوی ئێران بڵاوبوەوە. ژمارەیەك لە دەسەڵاتدارانی ئێران بەشێوەیەكی ناڕاستەوخۆ راستی هەوڵەكەیان پشتڕاستكردەوە، حسێن خەلیل ئابادی ئەندامی ئەنجومەنی تارانی پایتەخت و سەرۆكی لیژنەی كەلەپوری رۆشنبیری ئەنجومەن یەكەمین كەس بوو كە وتی: پێدەچێت ئەو مۆمیایە تەرمی رەزا شا بێت. خەلیل ئابادی ئاماژەی بەوەكرد، مۆمیاكە تەرمی هەر كەسێك بێت، بایەخێكی كەلەپوری هەیە و دەبێت پارێزگاری لێبكرێت. شازادە رەزا پەهلەوی كوڕی محەمەد رەزاشا و كوڕەزای رەزا شا لە نوێترین كاردانەوەدا لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند، دوای بەدواداچونی تەواوی شایەدحاڵ و رەهەندەكان، ئەو لەگەڵ خانەوادەی سەڵتەنەتی بەو ئەنجامە گەیشتون كە مۆمیاكە بە ئەگەرێكی زۆر بەهێز پەیوەندی بە رەزا شاوە هەیە. شازادە رەزا پەهلەوی كوڕەزای رەزا شا رەزا شا ساڵی 1925 كۆتایی بە دەسەڵاتی دواین پادشای زنجیرەی دەسەڵاتی قاجاری هێناو دەسەڵاتی ئێرانی گرتەدەست، لەنێوان ساڵانی 1925-1941 پادشای ئێران بوو، ساڵی 1941 لەكاتی جەنگی دووەمی جیهانیدا هاوسۆزی و لایەنگری بۆ ئەدۆلف هیتلەری سەرۆكی ئەڵمانیا نیشاندا، ئەمە وایكرد بەریتانیا و یەكێتی سۆڤیەت لەشكركێشی بكەنەسەر ئێران و ناچاریان كرد دەسەڵات رادەستی كوڕەكەی (محەمەد رەزا شا) بكات. دوای رادەستكردنی دەسەڵات، رەزا شا دورخرایەوە بۆ شاری جۆهانسبێرگ لە ئەفریقای باشوور، 1944 لەوێ كۆچی دواییكرد، بارودۆخی ناجێگیری ئەوكاتی ئێران رێگر بوو لەبەردەم بنەماڵەی دەسەڵاتداری پەهلەوی تەرمەكەی بگەڕێننەوە بۆ ئێران، بەهۆی ئەو پەیوەندی ژن و ژنخوازییەی كە لەنێوان بنەماڵەی شاهانەی ئەوكاتی میسر و ئێراندا هەبوو، تەرمی رەزا شا لە ئەفریقای باشوور گواسترایەوە بۆ قاهیرەی پایتەختی میسر و لە مزگەوتی رەفاعی بەخاكسپێردرا، ساڵی 1948 محەمەد رەزا شا لە فوزیەی كچی فوئادی یەكەمی پادشای میسر جیابوەوە، ئەمە ئاڵۆزی لە پەیوەندییەكانی هەردوو وڵات دروستكرد، 1950 محەمەد رەزا شا تیمێكی شاهانەی رەوانەی میسر كرد بەمەبەستی هێنانەوەی روفاتی رەزا شای باوكی و لە شاری (رەی) مەزارگەیەكی بۆ دروستكرد. رەزا شای پەهلەوی دامەزرێنەری زنجیرەی دەسەڵاتی پەهلەوی لە ئێران دوای شۆڕشی ئیسلامی ئێران و روخانی دەسەڵاتی پەهلەوە، بە فەرمانی سادقی خاڵخاڵی یەكێك لە دەسەڵاتدارانی ئەوكاتی ئێران، مەزاری رەزا شا روخێندرا، ئەوكاتە دەنگۆی ئەوە لە ئێران بڵاوبوەوە كە بنەماڵەی پەهلەوی روفاتی رەزا شایان گواستوەتەوە بۆ دەرەوەی ئێران، بەڵام لەو بەیاننامەیەكدا كە شازادە رەزا پەهلەوی رۆژی سێ شەممە بڵاویكردەوە، ئەو دەنگۆیە رەتكرایەوە و شازادە دەڵێ: هەرگیز روفاتی رەزا شا لەلایەن محەمەد رەزا شاوە رەوانەی دەرەوەی ئێران نەكراوە. هەر لەبارەی ئەو مۆمیاوە كە گومان دەكرێت مۆمیای رەزا شای باپیری بێت، رەزا پەهلەوی لە بەیاننامەكەیدا نوسیویەتی: روفاتی رەزا شا لە كۆتاییدا دەبێت جارێكی تر هەر لە ئێران و بەوشێوەیەی كە شایستەیە بەخاكبسپێردرێت، رەزا شا ئەگەر بە ناونیشانی باوكی ئێرانی هاوچەرخ یان پادشایەكی ئێران نەبێت، دەبێت ئارامگەكەی وەكو سەرباز و خزمەتكارێكی ئێران لای هەموان ئاشكرا بێت. لە كۆتایی بەیاننامەكەیدا رەزا پەهلەوی دەڵێ: ئەم بابەتە تەنها پرسێكی كەسیی یان خێزانیی نییە، بەڵكو بابەتێكە كە رەهەندی میللی و مێژویی هەیە.. لەم رۆژەدا وەكو پاسەوانێكی راستەقینەی كەلەپوری ئەو، داوا لە هەموو ئێرانییەكان دەكەم لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و كۆبونەوەی ئاشتیخوازانەی سەرتاسەری یاد و ناوی ئەو بەرز رابگرن.

ئەنجومەنی ئەوروپا داوا لە توركیا دەكات هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی دوابخات و رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیاش بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن دەچێتە وڵاتێكی ئەوروپا و نەمسا و ئەڵمانیا و چەند وڵاتێكی تری ئەوروپاش رێگەنادەن وەزیر و بەرپرسانی توركیا لە وڵاتەكانیان بانگەشە بكەن. پەیامی ئەوروپا ئەنجومەنی ئەوروپا داوایكرد هەڵبژاردنی پێشوەختی سەرۆكایەتی و پەرلەمانیی توركیا كە بڕیار 24ی حوەزیرانی داهاتوو بەڕێوەبچێت، دوابخرێت بەهۆی ئەوەی لە سایەی باری نائاساییدا بەڕێوەدەچێت و لەگەڵ پێوەرە ئەوروپییەكاندا یەك ناگرێتەوە. لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی پەرلەمانەكانی ئەوروپا كە رۆژی سێشەممە 24ی نیسان لە شاری ستراسبۆرگی فەرەنسا بەڕێوەچوو، ئەنجومەنەكە داوای لە توركیا كرد هەڵبژاردنی پێشوەخت دوابخات. ئەنجومەنی ئەوروپا: هەڵبژاردنی پێشوەختی توركیا لە كاتێكدا بەڕێوەدەچێت كە باری نائاسایی لە توركیا راگەیاندراوە بەوەش هەڵبژاردنەكە شەفاف نابێت و لەگەڵ پێوەرەكانی ئەوروپادا یەكناگرێتەوە. ئەنجومەنی ئەوروپا دەڵێت :" هەڵبژاردنی پێشوەختی توركیا لە كاتێكدا بەڕێوەدەچێت كە باری نائاسایی لە توركیا راگەیاندراوە بەوەش هەڵبژاردنەكە شەفاف نابێت و لەگەڵ پێوەرەكانی ئەوروپادا یەكناگرێتەوە". لە كاردانەوەیدا بەرامبەر ئەو داوایەی ئەنجومەنی ئەوروپا، بەكر بۆزداغ وتەبێژی حكومەتی توركیا وتی:" بۆچی یەكێتی ئەوروپا داوای لە فەرەنسا نەكرد هەڵبژاردن دوابخات لەكاتی باری نائاساییدا، بەڵام كاتێك پرسەكە پەیوەندی بە توركیاوە بێت بیری ئەوەیان دەكەوێتەوە، ئەوە چ سیاسەتێكە". بۆزداغ راشیگەیاند داواكەی ئەنجومەنی كۆمەڵەی پەرلەمانانی ئەوروپا بۆ دواخستنی هەڵبژاردن لە توركیا مایەی قبوڵكردن نیە و ئەوە دەستوەردانە لە كاروباری ناوخۆی توركیا. ئەردۆغان بۆ بانگەشە دەچێتە ئەوروپا رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا رایگەیاند مانگی داهاتوو پێش بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن كۆنگرەیەكی هەڵبژاردن لە وڵاتێكی ئەوروپا سازدەكات، هەرچەندە ژمارەیەك لە وڵاتانی ئەوروپا رێگە بە بەرپرسانی توركیا نادەن لەسەر خاكی ئەو وڵاتانە بانگەشە بكەن. ئەردۆغان:  پشت بەخوا، لە ئایاردا یەكەمین كۆبوونەوە لە هۆڵێكی وەرزشی داخراو لە وڵاتێكی ئەوروپیدا سازدەكەین و هەموو ئامادەكارییەكانمان تەواوكردووە. ئەردۆغان لە وتەیەكیدا بۆ پەرلەمانتاراتی پارتەكەی وتی " پشت بەخوا، لە ئایاردا یەكەمین كۆبوونەوە لە هۆڵێكی وەرزشی داخراو لە وڵاتێكی ئەوروپیدا سازدەكەین و هەموو ئامادەكارییەكانمان تەواوكردووە". بەڵام ئەردۆغان ناوی ئەو وڵاتەی ئاشكرانەكرد كە كۆبوونەوەكەی لێ‌ سازدەكرێت. پێش راپرسییەكەی توركیا لەسەر هەمواركردنی دەستوری نوێ چەند وەزیر و بەرپرسێكی تری حكومەتی توركیا چوونە هۆڵەندا و ئەڵمانیا بۆ بانگەشە كە ژمارەیەكی زۆر رەوەندی توركی لێیە، بەڵام دەسەڵاتدارانی ئەو وڵاتانە رێگەیان نەدا كۆنگرەی جەماوەری سازبكەن. نەمسا و ئەڵمانیا رێگە بە بانگەشە نادەن بۆ هەڵبژاردنی ئەمجارەی توركیا دوای راگەیاندنی وادەی هەڵبژاردنەكە لەلایەن سەرۆك كۆماری توركیاوە، سیباستیان كۆرتس راوێژكاری نەمسا كە سەرۆكایەتی هاوپەیمانێتییەكی راستڕەودەكات و دژی بە ئەندامبوونی توركیایە لە یەكێتی ئەوروپا وتی:" رێگە بە ئەردۆغان نادرێت رەوەندی توركیا بقۆزێتەوە لە ئەوروپا". نەمسا و ئەڵمانیا ڕێگە بە بەرپرسانی ئەنکەرە نادەن لەو وڵاتانە بانگەشەی هەڵبژاردن بکەن ئەڵمانیاش كە نزیكەی سێ‌ ملیۆن هاوڵاتی توركیای لێیە رایگەیاند رێگە بە سیاسەتمەدارانی بیانی نادات پێش هەڵبژاردنەكان لەسەر خاكی ئەڵمانیا بانگەشە بكەن و كۆڕ و كۆبوونەوەی جەماوەریی سازبكەن. هیكۆ ماس وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنووسان لە شاری تۆرنتۆی كەنەدا وتی:" بیر و بۆچوونمان روون و ئاشكرایە، رێگە بە هیچ بانگەیەشەكی هەڵبژاردن نادرێت لە ئەڵمانیا سێ‌ مانگ پێش ئەنجامدانی هەر هەڵبژاردنێكی بیانی". راپۆرتی: نامیق رەسول سەرچاوە: ئاژانسەکان