راپۆرت: درەو توركیا ئامادەیی خۆی نیشاندا لەم هەفتەیەوە دەست بە هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان بكاتەوە، بەڵام هەرێم هێشتا كێشەی خۆی لەبارەی نرخی بەرهەمهێنان‌و گواستنەوەی نەوت لەگەڵ حكومەتی عێراق یەكلانەكردوەتەوە، ئایا دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم كاریگەریی لەسەر پشكی هەرێم لە بودجەی گشتی عێراقدا دەبێت ؟ چارەنوسی قەرزەكانی كەرتی نەوتی هەرێم چی بەسەر دێت ؟ هەرێم ئەگەر نەگاتە رێككەوتن لەگەڵ بەغداد چۆن كورتهێنانی خەرجی نەوت چارەسەر دەكات؟ ئایا كۆمپانیاكان ئامادەن بە نرخی سۆمۆ نەوت بۆ كوردستان بەرهەمبهێنن ؟ زانیاری زیاتر لەم راپۆرتەدا. هەناردەی نەوت دەستپێدەكاتەوە دوای زیاتر لە 6 مانگ لە راگرتنی هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان لەلایەن توركیاوە بەهۆی بڕیاری دادگای ناوبژیوانی پاریسەوە، ئاسۆی دەسپێكردنەوەی هەناردەی نەوت ئەمڕۆ دەركەوت. ئاڵپئەرسلان بایراكتار وەزیری وزەو سەرچاوە سروشتییەكانی توركیا لە كۆنفرانسی نێودەوڵەتی ئەبوزەبی بۆ نەوت ئاشكرایكرد" لە ئەمڕۆوە بۆری نەوتی توركیا - عێراق بۆ دەستپێكردنی گواستنەوەی نەوت ئامادە دەبێت‌و لەم هەفتەیەدا كار بۆ هەناردەكردنەوەی نەوت دەكەن". بڕیاری دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم دوای ئەوە دێت بەمدواییە وەفدێكی كۆمپانیای (سۆمۆ)و وەزارەتی نەوتی عێراق‌و هەرێمی كوردستان سەردانی توركیایان كردووەو لەگەڵ لایەنی توركی لەنزیكەوە بۆری نەوتەكەیان بەسەركردووە. توركیا بانگەشەی ئەوەی دەكرد لەدوای بومەلەرزەكەی 6ی شوباتی ئەمساڵەوە، بۆرییەكانی نەوت زیانیان بەركەوتووە، بۆ ئەمەش داوای مۆڵەتی دەركرد بۆ پشكنینی بۆرییەكان، بەڵام ئەم بەهانەیە بەلای عێراقەوە بایەخێكی ئەتۆی نەبوو، چونكە لەدوای بومەلەرزەكەوە، توركیا هەر بەردەوام بوو لە هەناردەی نەوتی هەرێم تا ئەوكاتەی لە بەرەبەیانی رۆژی 25ی ئازاردا بەهۆی بڕیاری دادگای پاریسەوە هەناردەی راگرت. داهاتی نەوتی هەرێم چی لێدێت ؟ لەحاڵی دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت لەم مانگەدا، بەگوێرەی یاسای بودجەی عێراق دەبێت هەرێمی كوردستان رۆژانە (400) هەزار بەرمیل نەوت لەڕێگەی بەندەری جەیهانەوە هەناردە بكات، نەوتەكە لەلایەن كۆمپانیای بەبازاڕخستنی نەوتی عێراق "سۆمۆ"وە بە هەمان نرخی نەوتی عێراق دەفرۆشرێت. فرۆشتنی نەوتی هەرێم بە نرخی فەرمی عێراق سودی بۆ شایستە داراییەكانی هەرێم لە یاسای بودجەی عێراقدا نابێت، چونكە پشكی هەرێم لە بودجەكە لەسەر بنەمای ناردنی (400) هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە دانراوە، نەك لەسەر بنەمای نرخەكەی. بەر لە راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم، جیاوازی نرخی فرۆشی نەوتی هەرێم لەگەڵ نەوتی عێراق 8 بۆ 10 دۆلار بوو بۆ هەر بەرمیلێك، واتە نەوتی هەرێم بە 10 دۆلار كەمتر لە نەوتی عێراق دەفرۆشرا.   داهاتی نەوتی هەرێمی كوردستان بەپێی ماددەی 13 لە یاسای بودجەی 2023-2024-2025ی عێراق، چیتر ناگەڕێتەوە بۆ هەرێمی كوردستان، بەڵكو دەچێتە ناو هەژمارێكەوە كە لەلایەن وەزارەتی دارایی فیدراڵ لە بانكی ناوەندیی عێراق دەكرێتەوە، بودجە بۆ ئەمەش مەرجی داناوە‌و دەڵێ: داهاتی نەوتی هەرێم لەم هەژمارەدا نابێت هیچ بڕە پارەیەكی لێ گلبدرێتەوە یان مقاصەی لەسەر ئەنجام بدرێت، وەكو ئامانج رەحیم سكرتێری ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم دەڵێ" تەنانەت نابێت پارەی هەقدەستی كۆمپانیا نەوتییەكان‌و خەرجیی گواستنەوەشی لێ بدرێت". بەر لە راگرتنی هەناردەی نەوتی هەرێم لە 25ی ئازاردا، دواین بانك كە بەگوێرەی رێككەوتنی نێوان مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم‌و محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق داهاتی نەوتی هەرێمی تێدا دادەنرا، (سیتی بانك) بوو لە ئەبوزەبی ئیماراتی عەرەبی، بەڵام كاتێك لە 26ی حوزەیراندا یاسای بودجەی گشتی عێراق كەوتە بواری جێبەجێكردن، ئیتر بەپێی ماددەی 13ی یاساكە ئەم ژمارە حسابییە لە ئەبوزەبی داخراو هەرێم ناچاركرا داهاتی نەوتەكەی لە ژمارە حسابییەكەی بانكی ناوەندیی عێراقدا دابنێت.   لەسەردەمی كابینەكانی پێشتردا داهاتی نەوتی هەرێم لە دۆلار دەگەڕایەوە بۆ هەرێمی كوردستان‌و لە بانكی كوردستان دۆلارەكە دەگۆڕدرایەوە بە دینار، لەسەردەمی كابینەی نۆیەمدا مەسرور بارزانی داهاتی نەوتی لە بانكی كوردستانەوە گواستەوە بۆ بانكی (ئاڕ تی)، بەڵام ئێستا ئیتر دۆلاری داهاتی نەوتی هەرێم ناگەڕێتەوە بۆ كوردستان‌و حكومەتی هەرێمیش هیچ دەسەڵاتێكی بەسەر ئەو هەژمارەدا نابێت كە لە بانكی ناوەندیی عێراق بۆ داهاتی نەوتی هەرێم دەكرێتەوە، تێكڕای داهاتی نەوتی هەرێم دەبێت بە داهاتی كۆتایی بۆ گەنجینەی گشتیی عێراق‌و هیچ بڕە پارەیەكی لێ داناشكێندرێت بۆ هیچ مەبەستێك، ئەمە بەواتای ئەوە دێت ئیتر سەردەمی "مقاصە" بۆ پاكتاوی حساباتی بودجە لەنێوان حكومەتی فیدراڵ‌و حكومەتی هەرێم كۆتایی هاتووە، حكومەتی هەرێم داهاتی خۆی بە كاش رادەستدەكات‌و حكومەتی فیدراڵیش دەبێت بە كاش شایستەی دارایی هەرێم دابین بكات، بەبێ پەنابردن بۆ هاوكێشەی لێبڕین‌و لێدەركردن. داهاتی نەوتی هەرێم بۆ گەنجینەی عێراق چەندە ؟ ئەگەر هەناردەی نەوتی هەرێم دەستپێبكاتەوە‌و عێراق بە نرخی خۆی نەوتی هەرێم بفرۆشێت، داهاتی نەوتی هەرێم چەند دەبێت بۆ گەنجینەی عێراق. ئەگەر ئەو نرخە وەربگیرێت كە لە یاسای بودجەكە وەكو تێكڕا بۆ نرخی هەر بەرمیلێك دانراوە، واتا (70) دۆلار، ئەوا داهاتی هەناردەی 400 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانەی هەرێم بۆ گەنجینەی عێراق بەمشێوەیە دەبێت: •    400 هەزار بەرمیل × 70 دۆلار× 30 رۆژ= 840 ملیۆن دۆلار داهاتی مانگانەی نەوتی هەرێمە بۆ گەنجینەی عێراق •     840 ملیۆن دۆلار × 12 مانگ=  10 ملیارو 80 ملیۆن دۆلار داهاتی ساڵانەی نەوتی هەرێم بۆ گەنجینەی عێراق كێشەكانی نەوتی هەرێم دوای دەستپێكردنەوەی هەناردە گەورەترین كێشەی نەوتی هەرێم دوای دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت، بریتییە لە خەرجی بەرهەمهێنان‌و گواستنەوەی نەوت. لە یاسای بودجەدا عێراق، خەرجی بەرهەمهێنان‌و گواستنەوەی نەوتی زۆر بە كەمتر لەو نرخە ئەژماركردووە كە بەشێوەیەكی فعلی لە كوردستان هەیە. یاسای بودجەی فیدراڵ نرخی بەرهەمهێنانی نەوتی هەرێمی بە هەمان ئەو نرخە ئەژماركردووە كە لە عێراق هەیە، لەسەر ئەم بنەمایە بۆ بەرهەمهێنانی هەر بەرمیلێك نەوت بڕی (6) دۆلاری دیاریكردووە، ئەمە لەكاتێكدایە بەپێی قسەی كەمال محەمەد وەزیری سامانە سروشتییەكانی هەرێم بە وەكالەت، تێچووی بەرهەمهێنانی هەر بەرمیلێك نەوت لە هەرێم بڕەكەی (24) دۆلارەو تیچووی گواستنەوەی هەر بەرمیلێكیش (7) دۆلارە، واتا بە تێكڕای خەرجی وەبەرهێنان‌و گواستنەوەی نەوتی هەرێم بۆ هەر بەرمیلێك (31) دۆلار دەكەوێت. یاسای بودجەی فیدراڵ رێگە بەوە نادات لە داهاتی نەوتی هەرێم پارە بۆ هیچ مەبەستێك ببڕدرێت، بودجە بەرپرسیارێتی دابینكردنی هەقدەستی كۆمپانیاكانی نەوتی لە هەرێمی كوردستان‌و خەرجی بەرهەمهێنان‌و گواستنەوەی 400 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانەی خستوەتە ئەستۆی وەزارەتی دارایی عێراق. بودجە پارەی وەبەرهێنان‌و گواستنەوەی نەوتی هەرێمی لە خشتەیەكدا دیاریكردووە كە بڕەكەی (3 ترلیۆن‌و 876 ملیار) دینارە بۆ یەك ساڵ، ئەم بڕە پارەیە كورتهێنانی هەیە بۆ هەرێمی كوردستان. بەگوێرەی لێكدانەوەیەك كە ئامانج رەحیم سكرتێری ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان كردویەتی: •    كۆی گشتی خەرجی خەمڵێندراو بۆ گواستنەوەی بڕی (400 هەزار) بەرمیل نەوتی رۆژانە بۆ ساڵی 2023 بریتییە لە (1 ترلیۆن‌و 428 ملیار) دینار. •    كۆی گشتی خەرجی خەمڵێندراو بۆ وەبەرهێنان‌و هەناردەكردنی بڕی (400 هەزار) بەرمیل نەوتی رۆژانە بۆ ساڵی 2023 بریتییە لە (2 ترلیۆن‌و 448 ملیار) دینار. واتا بە تێكڕا خەرجی وەبەرهێنان‌و گواستنەوەی نەوتی هەرێم لە ساڵی 2023دا بڕەكەی بە (3 ترلیۆن‌و 876 ملیار) دینار دیاریكراوە، ئەم پارەیە بڕەكەی بە دۆلار دەكاتە (2 ملیارو 980 ملیۆن) دۆلار. هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2022 بڕی (6 ترلیۆن‌و 695 ملیار) دیناری بۆ خەرجییەكانی نەوت خەرجكردووە، بەڵام لە بودجەی عێراقدا (3 ترلیۆن‌و 876 ملیار) دیناری تەرخانكردووە، لێرەدا حكومەتی هەرێم توشی كورتهێنانێك دەبێت كە بڕەكەی (2 تریلیۆن‌و 800 ملیار) دینارە، وەكو سكرتێری ئەنجومەنی وەزیران دەڵێ" ئەم كورتهێنانە هیچ تەرخانكراوێكی بۆ نەكراوە لەناو بودجەی عێراق‌و هەرێمی كوردستانیش ناتوانێت پڕی بكاتەوە". ئێستا كە توركیا ئامادەیی خۆی بۆ دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان نیشانداوە، هێشتا دیار نییە ئایا كۆمپانیا بیانییەكانی نەوت ئامادەن بەو نرخەی كە عێراق دیاریكردووە (6 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك) نەوت بۆ هەرێمی كوردستان بەرهەمبهێنن، بەتایبەتیش لەكاتێكدا كە وەزیری سامانە سروشتییەكانی هەرێم باسلەوە دەكات كۆمپانیاكان وتویانە ئامادە نین بەو پارەیە كار بكەن. كەرتی نەوتی هەرێم كێشەیەكی تریشی هەیە كە ئەویش قەرزی مانگەكانی پێشووی هەقدەستی كۆمپانیاكانی نەوت‌و پارەی وەرگیراوی پێشەكی نەوتی فرۆشراوی پێشوەختەیە‌و بە تێكڕا بڕەكەی (8 ملیارو 623 ملیۆن) دۆلارە‌و ئەم قەرزەش هیچ چارەسەرێكی لە یاسای بودجەدا بۆ دیاری نەكراوە‌و نازانرێت حكومەتی هەرێم چۆن ئەم پارانە دەگێڕێتەوە. داهات دوای رادەستكردنی نەوت بەر لە رادەستكردنی بە كۆمپانیای سۆمۆ، نەوت رێژەی 77%ی تێكڕای داهاتەكانی حكومەتی هەرێمی پێكدەهێنا، حكومەتی هەرێم لە یاسای بودجەدا لەبەرامبەر وەرگرتنی شایستەی دارایی خۆی، تێكڕای داهاتی نەوتی رادەستی بەغداد كرد، بەڵام ئەو بڕە پارەی كە بەغداد وەكو پشكی هەرێم دیاری كردووە، لەم چەند مانگەی رابردوودا كێشمەكێشی لەنێوان حكومەتی هەرێم‌و حكومەتی فیدراڵ دروستكردووە، هۆكاری سەرەكی ئەم كێشمەكێشەش پەیوەندی بە دیاریكردنی پشكی هەرێمەوە هەیە لە تێكڕای خەرجی فیعلی عێراق، نەك خەرجی گشتی، ئەمە سەرچاوەی ناڕەزایەتییەكانی حكومەتی هەرێمە. بەوهۆیەوە دوای سێ مانگ لە جێبەجێكردنی یاسایی بودجە، هێشتا ماددەكانی تایبەت بە هەرێمی كوردستان نەكەوتونەتە بواری جێبەجێكردن، حكومەتی عێراق بڕیاریداوە بۆ سێ مانگ (مانگەكانی 9-10-11) هەر مانگێك بڕی (700 ملیار) دینار وەكو قەرز بۆ حكومەتی هەرێم بنێرێت، تاوەكو بتوانێت بەم پارەیە موچەی موچەخۆران دابین بكات، ئەمە بەو ئومێدەی هەردوو حكومەت تاوەكو سەرەتای ساڵی 2024 ناكۆكییەكانیان لەبارەی یاسای بودجەوە یەكلابكەنەوە. بەشێكی گەورەی ناكۆكی هەرێم‌و بەغداد لە یاسای بودجە پەیوەندیدارە بە نرخی بەرهەمهێنان‌و گواستنەوەی نەوت لە هەرێمی كوردستان، كە دەبێت ئەمەش چارەسەری بۆ بدۆزرێتەوە.   لە 26ی حوزەیرانی رابردووەوە كە یاسای بودجە كەوتوەتە بواری جێبەجێكردن، لەبری ئەوەی توركیا هەناردەی نەوتی راگرتووە، حكومەتی هەرێم بەپێی یاسای بودجە بڕێك نەوتی بۆ بەكارهێنانی ناوخۆیی رادەستی حكومەتی عێراقە، ئەم بڕە نەوتە لە سەرەتاوە 50 هەزار بەرمیل بوو لە هەر رۆژێكدا‌و ئێستا رۆژانە بڕەكەی گەیشتوەتە 85 هەزار بەرمیل، حكومەتی هەرێم ئەم نەوتە رۆژانە رادەستی پاڵاوگەی كۆمپانیای (كار) دەكات‌و كۆمپانیا نەوتەكە دەپاڵێوێت بۆ پڕكردنەوەی پێداویستی سنوری پارێزگای نەینەوا، وەزیری سامانە سروشتییەكانی هەرێم دەڵێ:" ئەمساڵ حكومەتی عێراق هیچ بڕە پارەیەكی بۆ وەبەرهێنانی نەوت رادەستی هەرێم نەكردووە". بەراوردكارییەك لەماوەی 6 مانگدا كە هەناردەی نەوت راوەستاوە، حكومەتی هەرێمی كوردستان بە تێكڕا بڕی (6 ترلیۆن‌و 600 ملیار) دینار زیانی بەركەوتووە لەو بەر (54%)ی بۆ خەرجی كۆمپانیا و (46%)ی بۆ خەزێنەی حكومەت دەمایەوە بڕكەی نزیكەی (3 ترلیۆن و 500 ملیار) دینارە ، لەبەرامبەردا لەم ماوەیە بڕی (3 ترلیۆن‌و 300 ملیار) دیناری وەكو قەرز لە حكومەتی عێراقەوە بەدەست گەیشتووە، واتا ئەوەی ئەوەی لەدەستتی داوە بە نزیكەی ئەوەندەی لە بەغدادەوە دەستكەوتووە، بەڵام ئەوەی بەغداد بە قەرزە، بەوهۆیەشەوە هەرێم لە دابەشكردنی موچەی موچەخۆران دواكەوتووە‌و لەكاتێكدا ئێستا موچەخۆرانی عێراق موچەی مانگی 10  وەردەگرن، حكومەتی هەرێم هێشتا لە دابەشكردنی موچەی مانگی 7 تەواو  نەبووە. •    لە (25/3/2023 - 25/9/2023) واتا زیاتر لە (6) مانگە هەناردەی نەوتی هەرێم ڕاگیراوە. •    پاڵپشت بە داتاكانی دیلۆیت، هەرێم لە پێش ڕاگرتنی هەناردەی نەوت، بە تێكڕای مانگانە زیاتر لە (12 ملیۆن‌و 461 هەزار) بەرمیل نەوتی هەناردەكردووە.   •    واتا لە ماوەی (6) مانگدا هەناردەی نەوتی هەرێم دەگەیشتە زیاتر لە (74 ملیۆن‌و 766 هەزار) بەرمیل نەوت. •    تێكڕای نرخی نەوتی برێنت لەماوەی (25/3/2023 – 25/9/2023) بریتی بووە لە (82 دۆلار و 38 سەنت). •     ئەگەر هەرێم بە داشكانی (15 دۆلار) نەوتەكەی بفرۆشتایە، وەك ئەوەی لە چارەكی دووەم‌و سێیەمی ساڵی (2022) دا رویدابوو. ئەوا؛ -    تێكڕای نرخی بەرمیلێك نەوتی فرۆشراوی هەرێم بریتی دەبوو لە (67 دۆلار و 38 سەنت). -    كۆی بەهای نەوتی هەناردەكراوی هەرێم بریتی دەبوو لە (5 ملیارو 51 ملیۆن و 146 هەزار) دۆلار واتا نزیكەی (6 ترلیۆن و 600 ملیار) دینار.  

مەریوان وریا قانع (هەفتانە تایبەت بە درەو دەینوسێت) دەوڵەتی ئەمنی ساڵانێکی درێژ، میلەتانی ئەم ناوچەیە، لەگەڵ کۆمەڵێک مژدەی گەورەدا ژیان، مژدەی ئەو دەوڵەتانەی لە دوای کۆتایی کۆلۆنیالیزمەوە لە سالانی پەنجاوە لەم ناوچەیەدا دروستبوون، دەوڵەتانێک کە بە دەوڵەتی «دوای کۆلۆنیالیزم» ناونراون. دەرکەوتە گەورەکانی ئەم مژدانە بریتیبوون لە: «بەدەستهێنانی سەربەخۆیی سیاسیی و ئابوریی»، «دابینکردنی دادپەروەریی کۆمەلایەتیی»، «پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییە سەرەکییەکان»، «رێزگرتنی مرۆڤەکان»، «تازەکردنەوەی دەرکەوتە جیاوازەکانی کۆمەڵگا»، «دروستکردن و پاراستنی ئاسایشی کۆمەڵایەتیی»، «کردنەوەی رووبەری سەربەخۆی گەشەکردنی مرۆیی»، «پێشخستنی دۆخی ژنان»، «بەگژاچوونەوەی هێزە کۆنەپەرەستەکان»، «بونیادنانی یەکێتی نەتەوەیی و نیشتیمانی»، هتد... بڕێک لەم مژدانە لە قۆناغێکدا جێبەجێکران، لەوانە دابینکردنی خوێندنی خۆڕایی، خزمەتگوزرایی پزیشکیی بێبەرامبەر، دۆزینەوەی کار بۆ بێکاران، بەتایبەتی بە فەرمانبەرکردنی بەشە خوێندەوار و خاوەن بروانامەکانی کۆمەڵگا، لەهەندێک دۆخدا دابینکردنی خانوبەرە بە کرێی هەرزان بۆ کرێکاران و فەرمانبەران. لە میسری سەردەمی ناسر و لە قۆناعی یەکەمی حوکمرانی بەعس لە عێراقدا ئەم دۆخە، بە شێوەیەک لە شێوەکان، ئامادەبوو. لە ئەدەبیاتی ئەکادیمیدا بۆ ناساندنی وردتری ئەم دۆخە باس لە بوونی «سەودایەکی دەسەڵاتگەرانە», The  authoritarian bargain  دەکرێت لە نێوان کۆمەڵگا و حومکرانانی دەوڵەتدا. خاڵی سەرەکیی لەم سەودایەدا، یان لەم رێکەوتن و گرێبەستە نەنووسراوەدا، ئەوەیە کە دەوڵەت و حوکمرانان خزمەتگوزارییە سەرەکییەکان بۆ کۆمەڵگا دابیندەکەن، لە بەرامبەردا کۆمەڵگا واز لە مافە سیاسییەکانی دەهێنێت. بە مانایەکی دیکە کۆمەڵگا گوێڕایەڵی دەوڵەت دەبێت، لە بەرامبەردا دەوڵەت نان و شتێک لە ژیانێکی هێمن و لانیکەمێک لە ئاسودەیی مادیی، دابیندەکات. بە کورتییەکەی دەوڵەت نان دەدات بەلام ئازادیی لەناودەبات، بە تایبەتی ئازادییە سیاسییەکان. بەم شێوەیە سیستمی حوکمڕانیی تاکحیزبیی و تاکسەرکردەیی و تاکئایدیۆلۆژیا، لەدایکدەبێت. دەوڵەتێک لەدایکدەبێت کە تێکەڵێکی شێواوە لە «دەوڵەتی خۆشگوزەرانیی» و« دەوڵەتی ئەمنیی». ئەم سیستمە لەچەند وڵاتێکی ناوجەکەدا تا کۆتایی ساڵانی هەفتا و لە عێراقدا تا کۆتایی ساڵانی هەشتا کاریکرد. بەڵام هەرزوو ئاشکرابوو کە ئابوریی ئەو ولاتانە و گەشەی ناوەکیی دانیشتوان و دروستبوونی هێزی کۆمەلایەتی نوێی خاوەن خواستی سیاسیی و، خراپ ئیدارەدان و بڵاوبوونەوەی گەندەلىی و لە سەروی هەمووشیانەوە باڵادەستبوونی دیدگای نیولیبرالی لە ئاستی جیهانیدا و سەپاندنی هەنێک ریفۆرمی نیولیبرالانە لەلایەن دەزگا نێودەوڵتیەکانی وەک «بانکی جیهانی» و «سندوقی دراوی نێودەوڵەتیی»ەوە، دۆخێکیان دروستکرد ئەو فۆرمە لە دەوڵەت و ئەو شێوازە لە پەیوەندیی لە نێوان دەوڵەت و کۆمەڵگادا، قابیلی بەردەوامبوون نەبێت. ئەوەی روویدا کۆتاییهاتنی «سەودا دەسەلاتگەریی»ەکە بوو، بە تایبەتی کۆتایی ئەو بەشەی کە پەیوەستبوو بە دابینکردنی خزمەتگوزاییە سەرەکییەکانەوە بۆ کۆمەڵگا. ئەوەی مایەوە دەوڵەت و حوکمڕانییەکی ئەمنی رووت بوو. نەوەیەک لە سیاسیی و حوکمران دروستبوون، کە زۆرجار لەناو یەک خێزانی سیاسیەوە دەهاتن، کە جگە لە تێگەیشتنێکی ئەمنیانە بۆ دەوڵەت، واتە تێگەیشتنێک دابڕاو لە مافە هەرە بنەرەتییە گەردونییەکانی مرۆڤ، هیچ تێگەیشتنێکی دیکەیان نەبووە و نییە. دەوڵەت و حوکمڕانی لای ئەمان تەنها یەک مانای ئەمنی هەیە: مانەوەی خۆیان و نەوەکان و دارودەستەکەیان لە دەسەڵاتدا تا رۆژی قیامەت، یان تا رۆژی ڕاونان و روخاندن و لەناوبردنیان. ئێستا ئەوەی لە ناوجەکەدا ماوەتەوە چەندان میلەتی توڕە و کۆمەڵێک دەوڵەتی ئەمنین. ئەم دووانەش وەک دوو دوژمن لەیەکتری دەروانن و وەک دوژمنیش مامەڵەی یەکتری دەکەن. حوکمرانانی ناوچەکە، لە ئەردۆگانەوە بۆ سیسی لە میسر، لە بن سەلمانەوە بۆ قەیس سەعید لە تونس، لە حوسیەکانی یەمەنەوە بۆ دەسەلاتی پارتیی و یەکێتی لە هەرێمەکەی خۆماندا، لەناو ئەم مۆدێلەد نووقمن. مۆدێلی دەوڵەتێکی ئەمنیی، کە سەرقاڵی پاراستنی دەسەڵاتی کۆمەڵێک تاکەکەس و خێزانی سیاسین. بێگومان بە پلە و رادەی جیاواز، لە هەرێمەکەی ئێمەدا بە موتڵەقیی و لە تورکیا و تونسدا، بە بڕو رادەیەکی کەمتر. ئەوەی هاوبەشە بوون و ئامادەگیی دەوڵەتێکی ئەمنییە، چ لە فۆرمە عەلمانیی و ج لە فۆرمە ئیسلامییەکەیدا، دەوڵەتێک ئامادەگییەکی گەورەی پێشێلکردنی مافە هەرە سەرەتایی و هەرە بنەڕەتییەکانی مرۆڤی تێدایە. ئاکارێکیی سەرەکیی تری ئەم حوکمڕانانە ئەوەیە کە جگە لە دەنگ وسەدای خۆیان، هیچ شتێکی تر نابیستن. ئەوەی لەدەستیانداوە توانای گوێگرتن و لەوێشەوە توانای گفتوگۆ و پەیوەندیکردنە. ئەم دۆخە تا ئەو شوێنە رۆیشتوە دەسەلاتداران تەنانەت توانای بیستنی ئەو بێدەنگییە گەورەیەی ئەم ساتەشیان نەبێت کە میلەتانی ئەم ناوچەیە لەناویدا دەژین، بێدەنگییەک کە نەبوونی ئەلتەرناتیڤ و ئامادەگیی ترس لە دووبارەبوونەوەی سیناریۆی سوریا و لیبیا و بەیەمەنی بوونی دۆخی ناوەکیی وڵاتەکە، ئاراستەیدەکات. بێدەنگیەک رۆژانە بە دەیان شێوە دەیبیستین و دەیبینین، بێدەنگییەک لە فۆرمی توڕەبوونێکی بێزمانی فرەچەشندا، ئامادەیە. تورەبونێک لە دۆخی خەمباری کەسێک دەچێت لەناوەوە بکوڵێت، بەڵام توانا و حەوسەڵەی نیشاندانی بەردەوامیی ئەو کوڵانە ناوەکییەی نەبێت. ئەم دۆخە وادەکات لە زیاد لە شوێنێکی ئەو دەڤەرەدا دەرگاکانی یاخیبوون و تەقینەوە بەشێوەیەک لە شێوەکان کراوەبن. کۆمەڵێک میلەت هەبن لە دۆخی چاوەڕوانیدابن، چاوەروانیی شتێک کە نازانن چییە و ناتوانن روخسارە گشتییەکەی بناسن و دەستنیشانبکەن. نەبوونی ئەلتەرناتیڤ و نەمانی متمانە و قڵپبوونەوە بەسەر خەم و برینە شەخسیی و تایبەتییە زۆرەکانی ژیانی رۆژانەدا و هەوڵدانی بەردەوام بۆ مانەوە و خۆڕزگارکردن لە تیاچوون و زەلیلبوونی تەواوەتی، ئەم دۆخی چاوەروانییەی قوڵتر و قوڵتر کردۆتەوە. ئەوەی لە ئێستادا هەم لای ئێمە و هەم لە بەشێک لە ناوچەکەدا ئامادەیە بوونی جۆرێک لە حوکمرانییە کە کورتبۆتەوە بۆ ماشێنێکی گەورەی ئەمنیی توندوتیژ، کاری یەکەم و هەرەسەرکیی بریتییە لە پاراستنی کۆمەڵێک حاکم و خێزان و دەوروبەرە گەندەڵەکانیان، بەڵام پاراستنیان لە کێ؟ پاراستنیان لەو میلەتانەی حوکمڕانیان دەکەن، لەو کۆمەڵگایانەی گوایە بەڕێوەیاندەبەن و ژیانی گشتیی و پێکەوەییان ڕێکدەخەن. لە ڕاستیدا ئەوەی هەیە و کاردەکات جۆرێک لە حوکمڕانییە کە توانای دروستکردنی هیچ بەرەیەکی ئەخلاقیی لەگەڵ کۆمەڵگاکانی خۆیاندا نەماوە. پردێکی پەیوەندیی نەماوە لەنێوان ئەوان و کۆمەڵگاکانیاندا نەڕوخابێت.   بەبێ گۆڕانی ئەم تێگەیشتنە ئەمنییە بۆ دەوڵەت و حوکمرانی، بەبێ ناشتنی ئەم وێناکردنە بۆ حوکمرانیی، کە دابڕاوە لە مافە هەرە بنەرەتىیە گەردونییەکانی مرۆڤ، هیچ ڕێگایەک بۆ دەسکاریکردنی ئەو دۆخەی ئێستا لەئارادا نییە. ئەوەی بەر لە هەرشتێکی تر لەم ناوچەیەدا پێویستە، بە تایبەتی لە هەرێمەکەی ئێمەدا، ناشتنی ئەم تێگەیشتنی ئەمنییانەیە بۆ دەوڵەت،  بۆ حوکمرانیی، بۆ حیزب، بۆ پەیوەندیی نێوان دەوڵەت و حوکمرانان و دەوڵەت و کۆمەڵگا. گۆڕینی دەوڵەتی ئەمنیی بۆ دەولەتی هاوڵاتیی خاوەن ماف، هەنگاوی ژمارە یەکە، هەمووشتێکی دەرەوەی ئەم ستراتیژە سیاسیی و کۆمەڵایەتییە، بەئەمنیکردنی زیاتر و زیاتری دەوڵەت و حوکمرانیی لێدەکەوێتەوە، تا ئاستی گەیشتن بەئەمنیکردنی ژیان خۆیشی.  

   (درەو): 🔻وەزارەتی نەوتی عێراق داهاتی مانگی ئەیلولی نەوتی بڵاوكردەوە: 🔹 داھاتی مانگی رابردووی نەوت گەیشتوەتە (9ملیارو 494 ملیۆن) دۆلار. 🔹 بڕی ھەناردەی نەوت (103 ملیۆن و  143ھەزارو 199) بەرمیل بووە. 🔹 تێکڕای ھەناردەی رۆژانەی نەوت ( 3 ملیۆن و 438ھەزار) بەرمیل بووە. 🔹 تێکڕای نرخ گەیشتوەتە زیاتر لە (92) دۆلار بۆ ھەر بەرمیلێک.    🔻وەزارەتی نەوتی عێراق داهاتی مانگی ئابی نەوتی بڵاوكردەوە: 🔹 داھاتی مانگی رابردووی نەوت گەیشتوەتە (8 ملیارو 846ملیۆن) دۆلار. 🔹 بڕی ھەناردەی نەوت (106 ملیۆن و  122ھەزارو 874) بەرمیل بووە. 🔹 تێکڕای ھەناردەی رۆژانەی نەوت ( 3 ملیۆن و 423ھەزار) بەرمیل بووە. 🔹 تێکڕای نرخ گەیشتوەتە زیاتر لە (83,35) دۆلار بۆ ھەر بەرمیلێک.   🔻وەزارەتی نەوتی عێراق داهاتی مانگی تەمووزی نەوتی بڵاوكردەوە: 🔹 داھاتی مانگی رابردووی نەوت گەیشتوەتە (8 ملیارو 293 ملیۆن) دۆلار. 🔹 بڕی ھەناردەی نەوت (106 ملیۆن و  755 ھەزارو 169 ) بەرمیل بووە. 🔹 تێکڕای ھەناردەی رۆژانەی نەوت ( 3 ملیۆن و 444 ھەزار) بەرمیل بووە. 🔹 تێکڕای نرخ گەیشتوەتە زیاتر لە (77,69) دۆلار بۆ ھەر بەرمیلێک.    🔻وەزارەتی نەوتی عێراق داهاتی مانگی حوزەیرانی نەوتی بڵاوكردەوە: 🔹 داھاتی مانگی رابردووی نەوت گەیشتوەتە (7 ملیارو 115ملیۆن) دۆلار. 🔹 بڕی ھەناردەی نەوت (100ملیۆن و  59ھەزارو 52) بەرمیل بووە. 🔹 تێکڕای ھەناردەی رۆژانەی نەوت ( 3 ملیۆن و 335ھەزار) بەرمیل بووە. 🔹 تێکڕای نرخ گەیشتوەتە زیاتر لە (71,11) دۆلار بۆ ھەر بەرمیلێک.   🔻وەزارەتی نەوتی عێراق داهاتی مانگی ئایاری نەوتی بڵاوكردەوە: 🔹 داھاتی مانگی رابردووی نەوت گەیشتوەتە (7 ملیارو 306ملیۆن) دۆلار. 🔹 بڕی ھەناردەی نەوت (102 ملیۆن و 436ھەزارو 387) بەرمیل بووە. 🔹 تێکڕای ھەناردەی رۆژانەی نەوت ( 3 ملیۆن و 305ھەزار) بەرمیل بووە. 🔹 تێکڕای نرخ گەیشتوەتە زیاتر لە (71,3) دۆلار بۆ ھەر بەرمیلێک.   🔻وەزارەتی نەوتی عێراق داهاتی مانگی  نیسانی نەوتی بڵاوكردەوە: 🔹 داھاتی مانگی رابردووی نەوت گەیشتوەتە (7 ملیارو 796ملیۆن) دۆلار. 🔹 بڕی ھەناردەی نەوت ( 98 ملیۆن و 634 ھەزارو 947) بەرمیل بووە. 🔹 تێکڕای ھەناردەی رۆژانەی نەوت ( 3 ملیۆن و  288 ھەزار) بەرمیل بووە. 🔹 تێکڕای نرخ گەیشتوەتە زیاتر لە (79) دۆلار بۆ ھەر بەرمیلێک.

🔻گرێی سەروەری ئاستەنگی بەردەم پەسەندكردنی یاسای نەوت و غازە 🔻بەغداد دەیەوێت داهاتی نەوت بچێتە یەك ئەژمارو لەژێر سەرپەرشتی خۆیدا بێت 🔻هەرێم داوای مافی گرێبەست و ئەژمارێكی تایبەتی داهاتەكانی نەوت دەكات 🔻هەرێم تەنها ئەو كێڵگە نەوتیانە بە هاوبەش دەزانێت پێش (2005) دۆزراونەتەوە "بەغداد ئەو هەنگاوە بەمەترسی دەزانێت بۆ هاندانی پارێزگا نەوتیەكانی تر" درەو: رۆژنامەی (العرب): 🔹مەزهەر محەمەد, راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عێراق دەڵێت, یاسای نەوت و غاز, كە هێشتا چاوەڕانی پەرلەمانە پەسەندی بكات, دەبێتە سەرەتای دەستپێكردنی وەبەرهێنان لەبواری وزەو داهاتەكان زیاد دەكات. 🔹پێشبینی دەكرێت پەسەندكردنی یاساكە, رێگا ئاوەڵا بكات لەبەردەم رێككەوتنەكانی دابەشكردنی بەرهەمهێنان لەگەڵ كۆمپانیا بیانیەكان, بەڵام ناكۆكییەكانی نێوان بەغدادو هەولێر, هێشتا بەربەستە لەبەردەم پەسەندكردنی یاساكە. 🔹جەوهەری ناكۆكییەكان دەگەڕێتەوە بۆ جۆری ناكۆكی لەسەر سەروەری, بەسەر مافی نەوتیی و بەرهەمهێنان و داهاتەكانی. 🔹لەكاتێكدا بەغداد دەیەوێت هەموو مافەكان لە دەستی حكومەتی ناوەند بێت, بەجۆرێك هەموو داهاتەكان هەموو بخرێتە یەك هەژمارەوە كە لەژێر سەرپەرشتی خۆدابێت, دەسەڵاتدارانی هەرێم دەیانەوێت مافی ئەنجامدانی گرێبەستیان هەبێت لەگەڵ كۆمپانیا بیانیەكان, داهاتەكانیشی بچێتە ئەژمارێكی تایبەتەوەو لەژێر سەرپەرشتی بەغدادا نەبێت. 🔹بەگوێرەی رەشنوسی پرۆژە یاسای نەوت و غاز, بەرپرسیارێتی ئیدارەدانی كێڵگە نەوتیەكان دەبێت لەدەستی كۆمپانیای نیشتمانی نەوتدابێت, ئەنجومەنێكی فیدڕاڵی تایبەتمەند بەو پرسە, سەرپەرشتی بكات. 🔹حكومەتی هەرێمی كوردستان دەڵێت, حكومەتی عێراق مافی بەشداری هەیە لە ئیدارەدانی كێڵگە دۆزراوەكان پێش ساڵی (2005), بەڵام ئەو كێڵگانەی دوای ئەوە دۆزراونەتەوە, سەر بە حكومەتی هەرێم دەبن. 🔹ناكۆكی نێوان هەرێم و بەغداد لەسەر ئەوەیە هەرلایەنەو دەوێت سەروەری خۆی بسەپێنێت, حكومەتی ناوەند دەڵێت, ئەو حكومەتی هەموو عێراقە, حكومەتی هەرێمیش پێیوایە سیستمی فیدڕاڵی  رێگەی پێدەدات كۆنتڕۆڵی داهاتە نەوتیەكانی خۆی بكات, ئەوەش وایكردوە بابەتەكە ببێتە ناكۆكییەكی سیاسی و یاسایی لەیەك كاتدا. 🔹بەغداد ترسی هەیە لەوەی, پێدانی دەسەڵاتی فراوان بەهەرێم لەمەسەلەی نەوتدا, هانی پارێزگا بەرهەمهێنەرەكانی نەوت بدات, لەنمونەی كەركوك و بەسرە, بەوەی داوای دەسەڵاتی وەبەرهێنان و دەرهێنان و بە بازاڕكردنی نەوتەكەیان بكەن, هاوشێوەی ئەوەی هەرێم داوای دەكات. 🔹پرۆژە یاساكە لە (53) مادە پێكدێت, پێویستە ئەنجومەنی فیدڕاڵی نەوت دابمەزرێت كە سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران سەرۆكایەتی دەكات, وەزیرو نوێنەرانی پارێزگاكان تیایدا ئەندامن, ئەوان سیاسەتی نەوت دادەڕێژن و رێنمایی جێبەجێكردنی گرێبەستەكان دەردەكات و رەزامەندی لەسەر گەڕان و پێشخستن و بەرهەمهێنان دەدات و گرێبەستە واژوكراوەكان پەسەند دەكات. 🔹هەندێك لە شارەزایان دەڵێن, ئەگەر پرۆژەكە بەم دەقەی ئێستای پەسەندبكرێت, داهاتی گەنجینەی عێراق كەمدەكاتەوە, چونكە هەر پارێزگایەك هەوڵدەدات هەنگاوی هاوشێوەی هەولێر بنێت, بەوەی خاوەندارێتی دۆزینەوەی نەوت لەدوای (2005)وە, پارێزگاكە دەبێتە خاوەنی كێڵگە نەوتیەكەو رێژەیەك لە داهاتەكەی بۆ گەنجینەی گشتی دەگێڕێتەوە.

درەو: ( خالید شوانی، بێگەرد تاڵەبانی، د. دارا رەشید، حەمەی حەمەسەعید ، فەهمی بورهان، هەرێم كەمال ئاغا، مەلا كەریم ، عزەت سابیر، دابان شەدەڵە......) مافی خۆ كاندیدكردنیان نیە بۆ ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی بەپێی مادەی (22)ی پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتی كە ئەمڕۆ پەسەندكرا، (وەزیر و بریكاری وەزیر و پەرلەمانتاران) بۆیان نیە خۆیان بۆ ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی كاندیدی بكەن. مەرجەكانی ئەندامێتیی ئەنجومەنی سەركردایەتی لە ماددەی (22)ی پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتی بریتین لە: یەكەم: تەمەنی لە (30) سی ساڵ كەمتر نەبێت. دووەم: لە ئاستێكی هۆشیاری و سیاسی باش بێت. سێیەم: لانی كەم (10) ساڵ كاری لە ئۆرگانەكاندا كردبێت. چوارەم: پلەی رێكخراوەیی لە كارگێری مەڵبەند و هاوتاكانی كەمتر نەبێت. پێنجەم: لانیكەم دەرچوی ئامادەیی بێت، جگە لە پێشمەرگە دانەبڕاوەكان، كەم ئەندامانی سەنگەر، رێكخستنە دێرینەكان و زیندانیانی سیاسی. شەشەم: نابێت پەرلەمانتار یان وەزیر یان بریكاری وەزیر بێت، جگە لە پۆستە سیادییەكان یەكەمەكانی یەكێتی لە حكومەت و پەرلەمانی عێراق و هەرێم. حەوتەم: مەرجەكانی تری ئەندامێتی تێدابێت، كە لە ماددەی (8) ی ئەم پەیڕەوەدا هاتوون ئەوانەی ئەندامی سەركردایەتی یەكێتین و  پۆستی وەزیر و پەرلەمانتار و بریكاری وەزیریان هەیەو مافی خۆ كاندیدكردنیان نیە بریتین لە: •    خالید شوانی  وەزیری دادی عێراق •    بێگەرد تاڵەبانی  وەزیری كشتوكاڵ •    د. دارا رەشید وەزیری  پلاندانان •    حەمەی حەمەسەعید وەزیری رۆشنبیری •    فەهمی بورهان سەرۆكی دەستەی ناوچە كوردستانیەكان •    عزەت سابیر  بریكاری وەزارەتی نەوتی عێراق •    دابان شەدەڵە جێگری سەرۆكی فەرمانگەی پەیوەندیەكانی درەوە •    هەرێم كەمال ئاغا  سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتی •    مەلا كەریم شكور پەرلەمانتاری یەكێتی لە بەغداد •    ئیمان  پەرلەمانتاری یەكێتی لە عێراق بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو) بافڵ تاڵەبانی سەرۆكی یەكێتی دەیەوێت سود لە مادەی (21) ی پەیڕەوی ناوخۆ وەربگرێت كە (دەستی واڵاكراوە بۆ زیادكردنی ئەندامانی ئەنجومەنی سەركردایەتی)، بەشێك لە وەزیر و پەرلەمانتاران بباتە ئەنجومەنی سەركردایەتی بەتایبەتیش: •    خالید شوانی •    د. دارا رەشید •    هەرێم كەمال ئاغا بەڵام بەشێك لەوانەی لە پۆستی حكومەتدان دەتوانن خۆیان كاندید بكەن كە ئەو پۆستانەیان نیە كە لە ماندەی (22)دا هاتووە لە پۆستی حكومیدان،  بە پێی زانیارییەكان ناویان لە لیستی ئەنجومەنی سەركردایەتیدایە لەوانە: •    هیوا ئەحمەد سەرۆكی دەزگای ئاسایشی هەرێم •    وەهاب هەڵەبجەیی فەرماندەی هێزەكانی دژەتیرۆری یەكێتی  

ئامادەكردنی:  سلێمان مستەفا حەسەن شاراوە نییە قەوارەی هەرێمی کوردستان زادەی خەباتی سەدان ساڵەی گەلی کوردستانە ،و رەوایەتی لە شۆرش و خەبات و ڕاپەرینی گەلی کوردستان وەرگرتوە و بەری کوردستانیش لە دەست پێشخەرێکی بێ وێنەدا لەرێگای هەڵبژاردنەوە رەوایەتی یاسایی پێدا لە رێگەی هەلبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لە ١٩ / ٥/ ١٩٩٢ ، کە هەڵبژاردنی ساڵی ١٩٩٢ بە ریفراندۆمی نەتەوەی ناوزەد دەکرێت لەبەرامبەر ئەو پێشوازیە گەرمەی لێکرا ، لێرەدا کاتی ئەوە نییە هەڵسەنگاندن وشرۆڤەی بۆ بکەین ، یان زامەکان بکولێنینەوە ، ئەوەی بەلامەوە گرنگە ئاماژە دانە بە پێگەی یاسایی و دەستووری قەوارەی هەرێمی کوردستانە ، دوای پەسەند کردنی دەستوری هەمیشەیی کۆماری عێراقی فیدراڵ پێگەی هەرێمی کوردستان لە هەرێمێکی دیفاکتۆوە بوو بە هەرێمێکی دانپێنراوی دەستووری کە پێگەیەکی بەرزو نکۆڵی لێنەکراوەو ، وە تا ئەم دەستورە بەرکاربێت هەرێمی کوردستان قەوارەیەکی شەرعی و دەستورییە ، وە لە بەرامبەریشدا دەبێت پابەندی دەستووری ئیتتحادی بین وەک لە دەقی ماددەی (١٣)ی دەستووردا هەتوە (  یەكەم: ئەم دەستورە بە یاسای باڵاو هەرە بەرز دادەنرێت لە عێراقداو،  پێویستە لە هەموو شوێنێكی عێراقدا پابەندبن پێوەی بە بێ جیاوازی. دووەم: نابێت یاسایەك دابنرێت پێچەوانەی ئەم دەستورە بێت ، کاتی ئەوە هاتووە کە سەرکردایەتی کورد بە هەموو هێزەکانیەوە لاپەرەیەکی نوێ هەڵبدەنەوە بە ئەرکی ئەم قۆناغە هەڵسن لەوانە : لەسەر ئاستی عێراق : پێویستە لە بەغدا بەفەرمی لیستی کوردستانی رابگێنن و دەست بە ئەرکە هەنووکیەکانیان بکەن ، چونکە لەدەستوردا چەندین ماف و دڵنیایی هەیە کە پێگەی دەولەتی فیدراڵی بەهێز دەکەن و لە قازانجی هەرێمەکاندان ، لە عێراقی فیدرالیشدا تەنها هەرێمی کوردستان هەیە وەک هەرێمی فیدراڵ بۆیە پێویستە ناکۆکیە لۆکالیەکان و کەسیەکان وەلابنرێن پەلەبکەن لە ئامادەکردنی چەند پرۆژە یاسایەکی گرنگ کە لە دەستووری بەدەق هاتوون ، لەگەڵ ئامادەکردنی پرۆژەکان زەمینەسازی و کۆدەنگێش دەوێت لەگەڵ حزب و لایەنەکانی تر . یەکەم : پرۆژە یاسای (ئەنجومەنی فیدراڵی) کە هاوبەشی دەسەڵاتی یاسادانانە وەک لە ماددەی (٤٨) و(٦٥) دەستوردا هاتوە ، دەسەڵاتی یاسادانان لە کۆماری عێراقی فیدراڵ لە ئەنجومەنی نوێنەران و ئەنجومەنی فیدراڵی پێكدێت. ئەمەش خاڵێکی ئەرێنی و بەهێزی دەوڵەتی فیدرالیە کە دەسەڵاتی یاسادانان دوانەیی بێت و دان بە هەبوونی دەستووری هەرێمەکاندا بنێت واتە دەستوریش دوانەیی بێت ، بێ گومان ئەمانە لە دەستوری پەسەندکراودا هاتوون ، هەروەها لە ماددەی (٦٥) دەستووردا هاتوە : ئەنجومەنێكی یاسادانان پێكدەهێنرێت كە بە (ئەنجومەنی فیدرالی) ناودەبرێت،  نوێنەرانی هەرێم و ئەو پارێزگایانە لە خۆدەگرێت كە ناكەونە سنووری هیچ هەرێمێكەوە ، پێكهاتەو مەرجەكانی ئەندامێتی و بواری تایبەتمەندێتی ئەم ئەنجومەنەو هەرچی پەیوەندیدارە بەم بوارەوە بە یاسا ڕێكدەخرێت بە زۆرینەی دوو لە سێی 3/2 دەنگی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران. دووەم :پرۆژە یاسای نەوت و گاز پرۆژەیەکی ژیارییە بۆ هەرێمی کوردستان بۆیە پێویستە هەموو تواناکانی کورد و دۆستانی یەکبخرێن بۆ گەیشتن بە ئەنجامێک کە مافی هەرێمی کوردستان و پارێزگا بەرهەم هێنەکان دەستەبەربکات بۆ ئەمەش دەقی هەردوو ماددەی (١١١) و(١١٢ ) بکرێنە پێوەر، لە ماددەی (١١١) ی دەستوردا هاتوە : نەوت و غازی موڵكی سەرجەم خەڵكی عێراقن لە هەموو هەرێم و پارێزگاكاندا. هەروەها لە ماددەی (١١٢) دا هاتوە : یەكەم: حكومەتی فیدرالی لەگەڵ هەرێم و پارێزگا بەرهەمهێنەرەكان نەوت و غازی بەرهەمهێنراوی كێڵگەكانی ئێستا بەڕێوەدەبات بەمەرجێك داهاتەكانیان بەشێوەیەكی دادپەروەری و بەگوێرەی دابەشبوونی دانیشتوان لەسەرجەم پارچەكانی وڵاتدا دابەش بكرێت لەگەڵ دیاریكردنی پشك بۆ ماوەیەك بۆ ئەو هەرێمە زیانلێكەوتوانەی ڕژێمی پێشوو بێبەشی كردبوون و ئەوانەش كەپاشتر زیانیان لێكەوت بەجۆرێك گەشەسەندنێكی هاوتەریب بۆ ناوچە جیاوازەكانی وڵات مسۆگەر بكات و ئەمەش بە یاسا ڕێكدەخرێت. سێیەم :( پرۆژە یاسای دادگای باڵای فیدراڵی ) ئاماددەکردنی پرۆژە یاسای دادگای باڵای فیدراڵی گرنگی تایبەتی خۆی هەیە ، ئەزموونی ئەو چەند ساڵە ئەو گرنگیە بۆ هەموو لایەک دووپات کردەوە  بە تایبەتی کە دەستوور قسەی کۆتایی داوە بە دادگای باڵای فیدراڵی وەک لەدەقی ماددەی (٩٤) داهاتوە (بڕیارەكانی دادگای باڵای فیدڕاڵی یەكلاكەرەوەیەو دەبێت سەرجەم دەسەڵاتەكان پێوەی پابەندبن) بۆیە گرنگە بە پیێ ئەم دەقە دەستوریانە مامەلە لەگەڵ ئەم بابەتە بکەین وەک لە ماددەی ( ٩٢ ) (٩٣) دا هاتەوە :ماددەی (٩٢ ) یەكەم: دادگای فیدرالیی باڵا دەستەیەكی دادوەری سەربەخۆیە لەڕووی دارایی و بەڕێوەبردنەوە. دووەم: دادگای فیدرالیی باڵا لە ژمارەیەك داوەرو پسپۆڕی بواری فیقهی ئیسلامی و یاساناس پێكدێت. دیاریكردنی ژمارەو شێوازی هەڵبژاردن وكاری داگاكە بە یاسا ڕێكدەخرێت بەزۆرینەی دوولە سێی 3/2 ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران.   هەروەها لە ماددەی (٩٣ ) دا هاتوە : دادگای فیدرالیی باڵا تایبەتە بەم بوارانەوە: یەكەم: چاودێریكردنی ڕادەی دەستووری بوونی یاساو پێڕەوە كارپێكراوەكان. دووەم: لێكدانەوەی دەقەكانی دەستوور. سێیەم: یەكلاییكردنەوەی ئەو كێشانەی لە ئەنجامی جێبەجێكردنی بڕیارەكانی حكومەتی فیدرالیەوە دروست دەبن و ئەو بڕیارو پێڕەوو ڕێنمایی و ڕێوشوێنانەی لە دەسەڵاتی فیدڕاڵیەوە دەردەچن، یاساش ماف دەدات بە هەریەك لە ئەنجومەنی وەزیران و كەسانی خاوەن پلەو ئەوانی دی كە ڕاستەوخۆ لە دادگا ڕەخنە لەو بڕیارانە بگرن. چوارەم: یەكلاكردنەوەی ئەو دووبەرەكیانەی لەنێوان حكومەتی فیدرالی و حكومەتی هەرێمەكان و پارێزگاو شارەوانی و ئیدارە ناوخۆییەكان ڕوودەدات پێنجەم: یەكلاكردنەوەی ئەو دووبەرەكیانەی لەنێوان حكومەتی هەرێمەكان یان پارێزگاكان ڕوودەدات. شەشەم: یەكلاكردنەوەی ئەو تۆمەتانەی دراونەتە پاڵ سەرۆك كۆمارو سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران و وەزیرەكان، ئەمەش بە یاسا ڕێكدەخرێت. حەوتەم:.پەسەندكردنی ئەنجامی كۆتایی هەڵبژاردنە گشتیەكان بۆ ئەندامێتی ئەنجومەنی نوێنەران هەشتەم: أ- یەكلاییكردنەوەی ناكۆكی لە نێوان بواری كاری دادگای فیدرالی و دەستەی دادوەری هەرێم و پارێزگاكان كە ناكەونە سنوری پارێزگاكان. ب- یەكلاییكردنەوەی ناكۆكی لە بواری كاری دەستەی دادوەری هەرێمەكان و پارێزگاكان كە ناكەونە سنوری هەرێمەكانەوە. لەماددەی (٩٤) دەستوردا چوارەم : پرۆژە یاسای دەستەی پاراستنی مافی هەرێمەکان و ئەو پارێزگایانەی لەناو هەرێمەکاند رێکنەخراون : لەماددەی (١٠٥ ) و ماددەی (١٠٦)ی دەستوردا پرسی دەستەی مافی پارستنی هەرێمەکان و پارێزگاکان دووپاتدەکاتەوە ، کە وایە لەبەر چی کورد دوورو نزیک باس لە گرنگی و ئامادەکاری ناکات بۆ تێپەرەندی ئەم یاسایە گەر سەرنج بدەین لە ماددەی (١٠٥) ی دەستوردا هاتوە : دەستەیەكی گشتی پێكدەهێنرێت بەمەبەستی پاراستنی مافی هەرێمەكان و ئەو پارێزگایانەی ناكەونە سنووری هیچ هەرێمێكەوە بۆ بەشداریكردنیان بە شێوەیەكی داپەروەرانە لە بەڕێوەبردنی دامودەزگا  جۆراوجۆرەكانی حكومەتی فیدرالی و نێردەكان و زەمالەكانی خوێندن و شاندەكان و كۆنگرە هەرێمی و نێودەوڵەتیەكان. ئەم دەستەیەش پێكدێت لە نوێنەرانی حكومەتی فیدرالی و هەرێمەكان و ئەو پارێزگایانەی سەر بەهیچ هەرێمێك نین و ئەوەش بەیاسا ڕێكدەخرێت. هەروەها لە ماددەی (١٠٦) دەستوور باس لە دەستەی گشتی چاودێریکردن و تەرخانکردنی وداهاتی فیدراڵ دەکات گەر سەرنجی دەقی ماددەکەبدەین : ماددەی (١٠٦ ) : بەیاسا دەستەیەكی گشتی بۆ چاودێریكردن و تەرخانكردنی داهاتی فیدرالی دادەمەزرێنرێت. دەستەكە لە پسپۆڕانی حكومەتی فیدرالی و هەرێمەكان و نوێنەرانیان پێكدێت و ئەم لێپرسراویتیانەی هەیە: یەكەم: دڵیابوون لە دابەشكردنی دادگەرانەی باربوو و یارمەتی و قەرزە نێودەوڵەتیەكان بەگوێرەی پشكی هەریەكە لە هەرێمەكان و ئەو پارێزگایانەی ناكەونە سنووری هیچ هەرێمێكەوە. دووەم: دڵیابوون لە بەكاربردن و دابەشكردنی داهاتی دارایی فیدرالی بەباشترین شێوە. سێیەم: دڵنیابوون لە هەبوونی شەفافیەت و دادپەروەری لەتەرخانكردنی پارەوپول بۆ حكومەتە هەرێمیەكان و ئەو پارێزگایانەی كە ناكەونە سنوری هەرێمەكانەوە بەپێی ئەو ڕێژانەی بڕیاری لەسەر دراوە. لە دروشم و قسەوە بۆ کردار پێنجەم :جێبەجێکردنی ماددەی (١٤٠)ی دەستوور بکرێتە ئەرکی نیشتمانی و ئەخلاقی حزبەکان ، ململانی ناوخۆیی و دووبەرەکی و فرە گوتاری دادی ناوچەکانی دەروەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان نادەن ، بۆیە ئیتر کاتی ئەوەهاتوە کورد بەرنامە و داخوازیەکان بکاتە بنەمای گفتوگۆ واز لە پۆست و پشکپشکێنەی حزبی بێنێت ئەرکە هەنوکیەکان لەسەر ئاستی هەرێمی کوردستان دڵنیام هاوڕان لەگەڵما کە پێویستە حیکمەتەکی ئەحمەدی خانی بیر خۆمان بێنینەوە کە لانی کەمی ٣٠٠ ساڵ بەر ئێستا فەرمویەتی ( گەر دێ هەبوا مە ئیتیفاقەک ، ڤێکرا بکرا مە ئینقیادەک ، رۆم و عەرب وعەجەم تەمامی هەمیا ژمە را دکر غوڵامی ، تەکمیل دەکر مەدین ودەوڵەت ، تەحسیل دکر مە عیلم و حیکمەت ) بۆیەپیویست بە هیچ بەهانەو پاساوێک ناکات دەردی ئێمە خۆ خۆری بووە ، دەرمانی دەردی ئێمەش تەنها و تەنها یەکگرتنە بۆیە پێوستە بەرنامەو پلانی ئایندەمان چربکەینەوە لە : یەکەم : ئاشتبونەوەی گشتی لە نێوان حزبەکان خۆیان و ئاشتکردنەوەی جەماوەر ، هەروەها هەماهەنگی و بەخۆدا چونەوە لەگەڵ برایانمان لە پارچەکانی تری کوردستان لەبەر رۆشنایی سەردەمی درۆن و دەست کردی زیرەک و تەکنۆلۆجیاو بەجیهانبوون ، ئەمەش دەخوازێت راستگۆیانە و دوور لە خۆکردن بە پاڵەوان و خۆکردن بە خاونی تاپۆی رەشی کوردایەتی لەبەر رۆشنایی سێ کوچکەی ( سۆزو هاو خوێن و هاو نەتەوە ، و یاسا و بارودۆخی دیفاکتۆو ، و هێزمان ) پێداچونەوە بە پەیوەندیەکنماند ا بکەینەوە و لە دروشمی نەزۆک و پۆپۆلیستی دوربکەوینەوە و سوود لە هەڵەکانی رابردومان وەربگرین . دووەم : پێویستە کاری جدی بکرێت بۆ کۆدەنگی و سازان لەسەر ئامادەکردن و تێپەراندنی پرۆژەی دەستوری هەرێمی کوردستان ، چونکە دوانەیی دەستوور لە دەوڵەتی فیدراڵدا لە سیما هەرە سەرەکیەکانی دەوڵەتی فیدراڵن ، هەر ئێمەی کوردین بە گرنگیەوە باس لە فیدراڵی دەکەین بۆیە باجی نەبوونی دەستورمان داوە پێویستە چیتر فێڵ لە خۆمان نەکەین هەنگاوی بە پەلەو جدی بگرینە بەر بۆ ئەم پرسە . سێیەم : گەرانەوە بۆ میللەت ، و وەرگرتنەوەی رەوایەتی دەسەڵات لە گەڵەوە یەکێکە لە کۆڵەکە هەرە گرنگەکانی سیستەمی حوکمڕانی کە ئەمرۆ بەپێی دەستوری عێراق سیستەمی حوکم رانی پەرلەمانییە و گەڵ سەرچاوەی دەسەڵاتە ، بۆیە تەنها دیاریکردنی رۆژی هەڵبژاردن کۆتایی پرسەکە نییە بەڵکو زەمینە سازی گرنگە بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنێکی پاک و بێگەرد بۆ پەرلەمانی کوردستان و ئەنجومەنی پارێزگاکان و ئاشتبونەنەوە لەگەڵ یەکتر و لەگەڵ میللەت و خۆ ئامادەکردن بۆ گەڕی بەردەوامیدان بە دان و ستاندن لە حکومەتی ئتتحادی و چەسپاندنی مافەکانمان بە پێی دەستوور ، ئەزمونێش سەلماندی تەنها یەکبوون و یەکگوتاری هێزی کوردە گەرنا بە زمانی ژمارەکان کورد دۆراوی یەکەمە ، بیریشمان نەچێت ماددەی (٥ ،٦ )ی دەستوور جەخت لەسەر هەڵبژاردن و رەوایەتی دەسەڵات لە رێگای دەنگدانی نهێنی وهەڵبژاردن دەکاتەوە ، ناکرێت بنەماکانی دەستورو رێکەتننامە نێودەوڵەتیەکان وەلا بنرێن . چوارەم : دەستەبەرکردنی ئازادی و ئازادی رادەربرین و ئازادی رۆژنامەگەری لەبەر رۆشنایی یاسایەکی پێشکەوتوودا ، گەر سەرنجی ماددەی ( ٣٧ ، ٣٨ ، ٣٩، ٤٠ ، ٤١ ) پێداگری لەسەر ماف و ئازادیەکان دەکاتەوە ، ناکرێت هەرێمی کوردستان ببێتە شوێنی زیندانی رۆژنامەنوسان ورێز لە ئازادی رادەربرین نەگیرێت. پێنجەم : گەراندنەوەی شکۆو هێز بۆ دامەزراوەکانی حکومەت بە هەرسێ دەسەڵاتەکیەوە ، ئەزموونی رابردوو سەلماندی دەسەلاتی بێ هێز و بێ شکۆ ، حزبەکان و میللەت و هەرێم بێ هێز وبێ شکۆ دەکات ، نابێ ئەوەشمان لە یاد بچێت پرنسیپی جیاکردنەوەی دەسەڵاتەکان رۆحی دیموکراسی و سەروەری یاسا و عەدالەتە ، چونکە جیاکردنەوەی دەسەڵاتەکان بەرهەمی تاقیکردنەوەی فەرمانڕەوایی ستەمکاریە ، مێژووش پێمان دەڵێت کۆکردنەوەی دەسەڵاتەکان و یاری پێ کردنیان مایەیی هێنانەکایەیی ستەمکاریە . شەشەم : سەروەر بوونی یاسا و بێ لایەنی دەسەڵاتی دادوەری لەهەرێم ئەرکێکی لە پێشینەیە بۆیە پێویستە هەموو لەمپەرکان وەلابنرێن بۆ ئەوەی ئەم دەسەلاتە بە وەزیفە و دەسەلاتی خۆی پیادە بکات و کەموو کوریەکان پر بکرێنەوە و نەبن بە ئامراز بەدەست لایەنە سیاسەکان و دەسەلاتەکانی تر . حەوتەم : یەکخستنەوەی هێزی پێشمەرگە و تەواوی هێزە چەکدارەکان بۆ پاراستنی ئەم ئەزموونە، ئەم پرسەش بە دروستکردنی متمانە بەدی دەهێنرێت . هەشتەم : پاراستنی مافی مرۆڤ و پێشەل نەکردنی بنەماو پرنسیپەکانی ، هەروەها پێدانی سەربەخۆیی تەواو بە دەستەی مافی مرۆڤ  و دەستە بەرکردنی مافی وەک یەکی بۆ تەواوی پێکهاتەکانی کوردستان . نۆیەم : پێداچونەوە بە سیستەمی دارایی و بانکی و رێکخستنەوەی یاساکان و بنبڕکردنی قۆرغکاری و دۆزینەوەی هەڵی کارو دەستەبەرکردنی مافی بیمەی کۆمەڵایەتی و ڕەچاوکردنی بنەما یاسایی ودەستوریەکان وەک لە دەقی ماددەی (٢٨  ) دەستوردا هاتوە : یەكەم: باج ناسەپێنرێت و هەموار ناكرێت و وەرناگیرێت و لێبوردن نایگرێتەوە تەنها بە یاسا نەبێت. دووەم: خاوەن داهاتی كەم لە باج دەبەخشرێت بۆ ئەوەی ڕیگەنەدرێت دەستدرێژی بكرێتە سەر لانی كەمی ئاستی بژێوی، ئەمەش بە یاسا ڕێكدەخرێت.   دەیەم : پێداچونەوە بە یاساکانی هەرێمی کوردستان لەبەر رۆشنایی دەستور، بەڕەچاوکردنی تایبەتمەندی هەرچوار دەسەڵاتەکە (دەسەڵاتی ئیتتحادی ، دەسەڵاتە هاوبەشەکان ، دەسەلاتی هەرێمەکان ، دەسەڵاتە باس نەکراوەکان، لە کۆتایی دا دەمەوێت بڵێم ئەرکی نیشتمانی و ئەخلاقیە کە زەمینە ساز بکرێت بۆ جێبەجێکردنی ئەم ئەجندایە کە دەبێتە وەلام دەرەوەش بۆ کۆمەڵگای نێودەوڵەتی کە لە حوکمڕانی کورد بێ ئومێد نەبن ، چونکە ئەرکە هەنوکیەکانی لەسەر ئاستی ناوخۆ داواکاری کۆمڵگای نێو دەوڵەتیشە لە حزبە دەسەڵاتدارەکان ، ئەمەش دەبێتە پاڵپشتێکی بەهێز بۆ هەرێمی کوردستان کە لە بەدەست هێنانی مافە دەستوریەکانیدا ، هەروەها کۆتایی بەو نائومێدیە دێنێت کە ئێستا لە ئارادایە ، لەو بارودۆخەی دەگوزرێت و بارو دۆخێکی نا ئاساییە، ئێمەش خۆزگە بە غاندیەک بە ماندێلایەک دەخوازین کە بتوانێت ئەو خۆخۆری و رق و کینەو دووبەرەکی و دەمارگیری وخۆخواردنەوە و خۆ بەکەم زانینە بکاتە چەکی ئاشتی و لێبوردەیی و خاڵی ئاشتبونەوەو هەستانەوەو هێز ، بۆیە کاتی ئەوەیە ئۆپۆزسیۆنێش زمانی خۆی بگۆرێت و نوسەران و رۆشنبیرانیش بێنەوە مەیدان ، زمانی رەخنەی بنیاتنەرانە بکرێتە بنەمای بەرنامەی کار .      

درەو: دوێنی ناكۆكیەكانی ناو كۆنگرەی یەكێتی بەتەواوی دەركەوت، باڵە جیاوازەكان ناڕازین لە شێوازی هەڵبژاردنی ئەندامانی ئەنجومەنی سەركردایەتی، لەبەر ئەوەش گفتوگۆی پەیڕەو بە خاوی بەڕێوە چوو، تەنیا (12) مادەی پەیڕەو لەكۆی (64) مادە پەسەندكران، ماڵی كۆسرەت رەسوڵ ناڕازی بوون، بافڵ تاڵەبانی شەو چووە ماڵی كۆسرەت رەسوڵ، شەو كێشەكەیان یەكلاكردەوەو رێككەوتن، كاندیدی باڵە جیاوازەكان لەناو لیستێكدا ئامادەكراون، هەركەس لەدەرەوەی ئەو لیستە خۆی كاندید بكات دەرناچێت. ناكۆكیەكان لەسەر چین؟ (درەو) بۆ ئەم پرسە قسەی لەگەڵ چەند ئەندامێكی كۆنگرەكرد لە باڵە جیاوازەكان ئەوان پێیان وابوو، ناكۆكیەكان لەناو كۆنگرەی پێنجی یەكێتی و لە رۆژی دەستپێكردنی كارەكانی كۆنگرەدا سەریانهەڵدا، بەشێكی پەیوەندی بە دەسەڵاتە زۆرەكانی سەرۆكەوە هەیە كە هەموو بابەتەكان و فایلەكان پەیوەستكراون بە سەرۆكی یەكێتیەوە، بەشێكیشی پەیوەستە بە شێوازی هەڵبژاردنی ئەندامانی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتیەوە. ئەوەی پەیوەستە بە دەسەڵاتەكانی سەرۆكەوە، لەدوای هەڵبژاردنی سەرۆكی یەكێتیەوە دەركەوتن، كاتێك پەیڕەو چووە بەردەم ئەندامان و گفتوگۆی لەسەركرا دەركەوت تەواوی بڕیار و دەسەڵاتەكان و كۆی حزبەكە دەكەوێتە دەست یەك كەس ئەمەش لەناو كۆنگرە، ئەندامانی باڵە جیاوازەكان گلەیی و گازەندەیان لە سەركردەكانی خۆیان كرد، بۆیە بەشێك لە ناكۆكیەكانی تر لەوێوە سەریان هەڵدا. ئێستا لەناو كۆنگەری یەكێتی تەنیا سێ باڵ و ئاراستەی جیاواز هەیە ئەوانیش ( ماڵی مام جەلال، ماڵی كۆسرەت رەسوڵ، گروپی كەركوكیەكان) كە پێش كۆنگرە لەسەر چەند خاڵ و بنەمایەك رێككەوتنیان كردووە، بەڵام ئێستا و لە بواری پراكتیكدا دوو باڵەكەی تر بۆیان دەركەوتووە كۆی پرۆسەكە لە بەرژەوەندی ماڵی مام جەلالەو ئەوان جگە لە چەند ئەندامێكی سەركردایەتی شتێكی دیكەیان دەستناكەوێت، كوڕەكانی كۆسرەت رەسوڵ لەم كۆنگرەیەدا: •    سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای سیاسی و بەرژەوەندی یەكێتیان لەدەستچوو، كە پێشتر كۆسرەت رەسوڵ سەرۆكی بوو. •    كارگێری مەكتەبی سیاسیان لەدەست چوو كە پێشتر دەرباز كۆسرەت رەسوڵ كارگێڕی مەكتەبی سیاسی بوو. •    سەرۆك، جێگری نابێت، بۆیە جێگری سەرۆكی یەكێتیشیان دەستناكەوێت. •    تەنیا دەبنە ئەندامی مەكتەبی سیاسی كە ئەویش دوای كۆنگرە سەرۆكی یەكێتی دیاری دەكات و لە ئەنجومەنی سەركردایەتی پەسەند دەكرێت. كەركوكیەكانیش بەشێك لە بەرژەوەندییەكانیان لەدەست دەدەن: •    بەرپرسی دەستەی كارگێری مەكتەبی سیاسی یەكێتی لەدەستدەدەن، كە پێشتر رەفعەت عەبدوڵا بەرپرسی دەستەی كارگێڕی بوو، لەم كۆنگرەیەدا نامێنێت. •    هیچ پۆستێكی باڵایان لەدەستدا نامێنێت. •    ژمارەیەكی كەم ئەندامی سەركردایەتیان بۆ دیاری دەكرێت(7 – 10) •    دوو ئەندامی مەكتەبی سیاسیان دەبێت كە ئەویش سەرۆكی یەكێتی دایان دەنێت، و لە ئەنجومەنی سەركردایەتی پەسەند دەكرێن. ناكۆكی هەڵبژاردنی ئەندامانی سەركردایەتی (درەو) قسەی لەگەڵ چەند ئەندامێكی كۆنگرەكرد لە باڵە جیاوازەكان ئەوان پێیان وابوو، بەشێكی دیاری ناكۆكیەكان لە كۆنگرەدا لە سەر شێوازی هەڵبژاردنی ئەندامانی سەركردایەتی یەكێتیە، شێواز و پێوەرەكانی هەڵبژاردنی ئەندامانی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی بەو شێوەیەی پێشتر رێككەوتنی باڵە جیاوازەكانی لەسەر كرابوو، جێبەجێناكرێت، ئەویش لەناو كۆنگرەدا واقیعەكە شتێكی جیاوازتر دەڵێت وەك لە رێككەوتنەكانی پێش كۆنگرە. بەپێی مادەی (21)ی رەشنوسی پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتی:" هەڵبژاردنی ئەندامانی ئەنجومەنی سەركردایەتی لە كۆنگرە، لەسەر بنەمای لیستی داخراو دەبێت ، ئەو لیستەی زۆرترین دەنگی هێنا سەرجەم كورسییەكان دەباتەوە، ئەگەر تەنها یەك لیست هەبوو بە دەنگدانی ئاشكرا دەنگی پێدەدرێت". ئەم شێوازی هەڵبژاردنە پێشتر باڵە جیاوازەكانی یەكێتی لەسەری رێككەوتوون و هەموویان ئەندامەكانیان لە چوارچێوەی یەك لیستدا بێت، بەڵام ئەوەی كێشەكەی درووستكردووە، بەهۆی ئەو فشارە زۆرەی لەسەر ئاراستەو باڵە جیاوازەكانە لەرۆژانی بەڕێوەچوونی كۆنگرەی یەكێتی وای كردووە، گۆڕانكاری لە كاندیدەكانیان و پێوەرەكاندا  بكەن و بەتایبەت ماڵی مام جەلال هەوڵ بدەن ژمارەی ئەندامانی ئەنجومەنی سەركردایەتی زیاتر بكەن جێگۆڕكێ بە چەند كاندیدێكیان بكەن، بەشێك لە پێوەری رێككەوتنەكان بگۆڕن بۆیە ئەوە ناكۆكی باڵەكانی تری لێكەوتەوە.  دوێنێ كۆڕانی كۆسرەت رەسوڵ زویر بوون، بەتایبەت شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ كۆنگرەی بەجێهێشتوو چووە ماڵەوە، درەنگانی شەوی رابردوو بافڵ تاڵەبانی دەرباز كۆسرەت رەسوڵی لەخۆی بردووەو چووەتە ماڵی كۆسرەت رەسوڵ، لەوێ گفتوگۆیان لەسەر ئەو ناكۆكیانە كردووە، ئەوان بەروونی پێیان ووتون ئێوە پەیوەست نەبوون بە رێككەوتنەكەوە، بەڵام لە كۆتاییدا گەیشتوونەتە رێككەوتن لەسەر شێوازی هەڵبژاردنی ئەندامانی ئەنجومەنی سەركردایەتی و پشكی هەرلایەكیان لە ئەندامانی ئەنجومەنەكە، كە ماڵی كۆسرەت رەسوڵ لە (10 - 12) ئەندامی سەركردایەتیان بەردەكەوێت. بۆیە ئەگەر ئەگەر ئەمڕۆ پەسەندكردنی پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتی تەواو بێت كە لە كۆی (64) مادە تەنیا (12) مادەی پەسەنكراوە ئەوا ئەمڕۆ ئەندامانی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتیش هەڵدەبژێردرێن كە (61) ئەندامەو بەسەر باڵە جیاوازەكاندا دابەشكراون، ناوی ئەندامەكانیش دیاریكراون و كراونەتە لیستەكەوە. ئەندامێكی كۆنگرەی پێنجی یەكێتی بە (درەو)ی راگەیاند: خۆم هەڵنابژێرم بۆ ئەندامی سەركردایەتی لەبەر ئەوەی ناوی من لە لیستەكەدا نیەو ئەو لیستە بەتەواوی ئامادەكراوەو رێككەوەتنی لەسەر كراوە، هەركەسێك ناوی لەو لیستەدا نەبێت بێگومان دەرناچێت و شكست دێنێت، وە هەر لیستێكی تریش لەدەرەوەی ئەو لیستە بێت سەرناكەوێت، بۆیە ئەگەر بە روونی بزانین شكست دێنین بۆچی خۆمان كاندید بكەین.      

راپۆرت: درەو  هاوكات لەگەڵ كارەكانی كۆنگرەی یەكێتیدا، سبەینێ بزوتنەوی ئیسلامی كوردستانیش دەچێتە ناو كۆنگرەیەكی چارەنوسسازەوە، ئەم كۆنگرەیە خاوەندارێتی بزوتنەوە لەنێوان حاجی كامیل‌و حاجی عیرفان یەكلادەكاتەوە، دوو حاجییەكە بەبێ رێككەوتنی پێشوەختە دەچنە بەردەم دەنگدانی كۆنگرە، وردەكاری زیاتر لەم  راپۆرتەدا.  2 هەزار كەس مافی دەنگدانی هەیە سبەینێ چارەنوسی خاوەندارێتی بزوتنەوەی ئیسلامی لەنێوان حاجی (عیرفان عەبدولعەزیز)‌و حاجی (كامیل حاجی عەلی).  هۆڵی یانەی وەرزشی پێشمەرگە سبەینێ دەبێت بە شایەتحاڵ لەسەر چارەنوسی ئەو ناكۆكییە ناوخۆییەی كە لەناو بزوتنەوەی ئیسلامیدا سەریهەڵداوە، (2 هەزار) كەس مافی بەشداریكردنیان هەیە لەم كۆنگرەیەدا كە ناوی لێنراوە (كۆنگرەی دامەزراندن).  ئەو 2 هەزار كەسەی كە مافی دەنگدانیان پێدراوە، ئەو كەسانەن كە ساڵی 2016 ناویان لەلایەن بزوتنەوەی ئیسلامییەوە نێردراوە بۆ كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق.  ناكۆكی نێوان دوو حاجییەكە ئایاری ئەمساڵ، دادگای سلێمانی فەرمانی دەستگیركردنی بۆ (عیرفان عەلی عەبدولعەزیز) رابەری گشتی بزوتنەوەی ئیسلامی دەركرد. بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو)، فەرمانی دەستگیركردنەكە لەسەر سكاڵایەكە كە (كامیل حاجی عەلی)ی تۆماریكردووە، حاجی كامیل رۆژی 11ی ئایاری ئەمساڵ بەفەرمی خۆی وەكو رابەری گشتی بزوتنەوەی ئیسلامی ناساند، ئیتر لێرەوە ناكۆكیی نێوان هەردوو حاجییەكە كەوتە قۆناغێكی نوێوە.  كۆنگرەی 12و تەقینەوەی ناكۆكییەكان رۆژی 5ی شوباتی 2022 كۆنگرەی 12ی بزوتنەوەی ئیسلامی لە هەولێر بەڕێوەچوو، لەم كۆنگرەیەدا تەنیا یەك كاندید هەبوو بۆ پۆستی رابەری گشتی كە ئەویش كامیل حاجی عەلی بوو، بەڵام بەهۆی ئەو سەقفەی بۆ دەنگی رابەر دانرابوو، وەكو رابەر دانەنرا. عیرفان عەلی عەبدولعەزیز رابەری بزوتنەوە دوو خولی خۆی تەواو كرد بوو،‌ بەپێی پەیڕەوی بزوتنەوە مافی ئەوەی نەبوو خۆی بۆ پۆستی رابەر كاندید بكاتەوە، ئەمە وایكرد تەنیا كامیل حاجی عەلی خۆی بۆ پۆستی رابەر كاندید بكات.  بەر لە كۆنگرە، حاجی كامیل‌و حاجی عیرفان رێككەوتنیان كرد لەسەر پێوەرێك، پێوەرەكە ئەوە بوو "ئەو كەسەی دەبێت بە رابەر دەبێت دەنگی (50+1)ی كۆنگرە بەدەستبهێنێت، ئەگەر ئەم دەنگەی بەدەستنەهێنا، عیرفان عەلی عەبدولعەزیز لە پۆستی رابەر دەمێنێتەوە". ئەم  میكانیزمە مشتومڕی دروستكرد لەبارەی ئەوەی بنەماڵەی عەلی عەبدولعەزیز نایانەوێت رابەرایەتی بزوتنەوە تەسلیمی كەسی تر بكەن، بەڵام ئەوكات عیرفان عەلی عەبدولعەزیزی رابەری ماوەتەواوبوو دەیوت" ئەمە بۆ ئەوەیە پلانگێڕییەكەی مامۆستا مەلا عوسمان دووبارە نەبێتەوە".  "مامۆستا مەلا عوسمان (یەكەم رابەری بزوتنەوە) موئامەرەیەكیان لێكرد‌و بە جیاوازی یەك دەنگ (13 دەنگ بەرامبەر بە 12 دەنگ) لە رابەرییان خست، بۆیە لەوكاتەوە تائێستا دەبێت رابەر بە دەنگی (50+1) هەڵبژێردرێت" ئەوكات حاجی عیرفان بەمشێوەیە باسی لە پیلانگێڕییەكە دژی مامۆستا مەلا عوسمان كرد.   بەم میكانیزمە، كامیل حاجی عەلی كە تاكە كاندید بوو دەنگی 50+1ی كۆنگرەی بەدەستنەهێنا‌و عیرفان عەلی عەبدولعەزیز وەكو رابەر مایەوە. ئەم دۆخە ناكۆكییەكی نوێی لەناو بزوتنەوەدا دروستكرد، كامیل حاجی عەلی و لایەنگرەكانی ئەنجامی كۆنگرەكەیان رەتكردەوە، هەردوو تەرەفی ناكۆك كێشەكانیان بردە فەرمانگەو حزب و رێكخراوە سیاسییەكان لە كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق، كۆمسیۆن هەردوولای ناچاركرد جارێكی تر بچنە ناو كۆنگرەیەكی نوێوەو لەوێدا ناكۆكییەكانیان بەلادا بخەن.   بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، بەر لە جیابونەوەی تەواوەتی، كۆبونەوەیەك لەنێوان هەردوو حاجییەكەدا بەڕێوەچووە، لەم كۆبونەوەیەدا حاجی كامیل تەئكیدی كردوەتەوە كە باڵەكەی ئەو جیابونەوەی خۆیان رادەگەیەنن، ئیتر مشتومڕ دروستبووە، ئێستا حاجی كامیل بانگەشەی ئەوە دەكات لە كۆبونەوەكەدا حاجی عیرفان هەڕەشەی كوشتنی لێكردووە‌و بۆ ئەمەش لە دادگا سكاڵای تۆماركردووە.  ئێستاش كە كۆمسیۆن ناچاریكردوون لە كۆنگرەدا كێشەكانیان بەلادا بخەن، كامیل حاجی عەلی پێشنیاری كرد، هیچ كامیان خۆیان بۆ پۆستی رابەر كاندید نەكەنەوە، بەڵام حاجی عیرفان ئەم پێشنیارەی رەتكردەوە.  لەبارەی بزوتنەوەی ئیسلامییەوە بزوتنەوەیەكی ئیسلامی كوردستان ساڵی 1987 لەلایەن مەلا (عوسمان عەبدولعەزیز) لە ئێران دامەزراوەو تا ئێستا (12) كۆنگرەی بەستووە. ئایاری 2001 عەلی باپیرو ژمارەیەك لەسەركردەكانی تری ئەم بزوتنەوەیە جیابونەوە‌و كۆمەڵی ئیسلامی كوردستانیان راگەیاند كە ئێستا ناوەكەی گۆڕدراوە بۆ (كۆمەڵی داگەریی كوردستان).  دوای كشانەوەی دامودەزگاكانی حكومەتی بەعس لە هەرێمی كوردستان، یەكەم شەڕی ناوخۆیی لە هەرێمی كوردستان ساڵی 1993 لەنێوان بزوتنەوەی ئیسلامی‌و یەكێتی نیشتمانی كوردستاندا روویدا، لەم شەڕەدا یەكێتی رابەری گشتی بزوتنەوە (عوسمان  عەبدولعەزیز)ی دەستگیركرد‌و دواتر لەسەر داوای مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی ئازادی كرد‌و بارزانی لە پیرمام پێشوازی لێكردن، لەچوارچێوەی هەوڵێكی ئێرانییەكاندا دوای یەكەمین شەڕی ناوخۆیی، بزوتنەوەی ئیسلامی‌و یەكێتیی نیشتمانی كۆتاییان بە شەڕ هێناو رێككەوتنیان كرد، لەوكاتەوە تاوەكو ساڵی 2001 ناوچەی هەڵەبجە‌و خورماڵ‌و هەورامان بوو بە ناوچەی جێ هەژموونی بزوتنەوەی ئیسلامی‌و لەو ساڵەدا لەچوارچێوەی شەڕی "دژ بە تیرۆر"دا، هێزەكانی ئەمریكا هێرشیان كردەسەر هەندێك گروپ كە لە بزوتنەوەی ئیسلامی جیابوبونەوە، (عەلی عەبدولعەزیز) دووەم رابەری بزوتنەوەی ئیسلامیشیان دەستگیركرد، ئیتر لێرە بەدواوە بزوتنەوە ناوچەی هەژمون‌و هێزی چەكداری خۆی لەدەستدا‌و كۆمەڵی ئیسلامیشی لێ جیابووەوە.  رۆژی 11ی ئایاری ئەمساڵ، لایەنگرانی حاجی كامیل لە هۆڵی هونەر لە شاری سلێمانی ویستیان كۆنگرە رێكبخەن، بەڵام رێگەیان پێنەدرا سندوقی دەنگدان دابنێن، بۆیە لە باخچەی هۆڵی هونەردا بەشێوەی "بەیعەت"، حاجی كامیلیان وەكو رابەری بزوتنەوەی ئیسلامی ناساند.  لە یەكەم هەڵبژاردنی كوردستاندا كە ساڵی 1992 بەڕێوەچوو، بزوتنەوەی ئیسلامی لەژێر ناوی "لیستی ئیسلامی" بەشداریكرد‌و (49 هەزارو 108) دەنگی بەدەستهێنا، كە رێژەی 5%ی تێكڕای دەنگەكانی ئەو هەڵبژاردنەی پێكدەهێنا.  ساڵی 2009 لە هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستاندا ئەم بزوتنەوەیە (27 هەزارو 147) دەنگی بەدەستهێناو دوو كورسی پەرلەمانی بردەوە، بەڵام لە هەڵبژاردنی ساڵی 2010ی پەرلەمانی عێراقدا ژمارەی دەنگەكانی كەمیكرد‌و تەنیا (7 هەزارو 481) دەنگی بەدەستهێنا‌و هیچ كورسییەكی نەبردەوە.  ساڵی 2013 لە هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستاندا، بزوتنەوەی ئیسلامی (21 هەزارو 834) دەنگی بەدەستهێنا‌و یەك كورسی بردەوە.  بەپێی داتاكانی بەردەستی (درەو)، لە ساڵی 1992 بۆ 2013 دەنگی بزوتنەوە لە هەڵبژاردنەكاندا لە (49 هەزار) دەنگەوە بۆ (21 هەزار) دەنگ كەمیكردووە، واتە نزیكەی 50%ی دەنگەكانی خۆی لەدەستداوە. لەدواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا كە ئەیلولی 2018 بەڕێوەچوو، بزوتنەوەی ئیسلامی بە لیستێكی هاوبەش لەگەڵ یەكگرتووی ئیسلامی بەشداری كرد‌و هیچ یەكێك لە كاندیدەكانی سەرنەكەوت بۆ پەرلەمان، لەهەمان ساڵدا كە هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق بەڕێوەچوو، بزوتنەوەی ئیسلامی بایكۆتی هەڵبژاردنی كرد‌و بەشداری نەكرد.ش

درەو: كۆنگرەی پێنجەم لە رۆژی سێیەمیدایە، بڕیاربوو ئەمڕۆ كۆتایی بێت، بەڵام چاوەڕوان دەكرێت بكەوێتە سبەی، هێشتا نیوەی مادەكانی پەیڕەوی ناوخۆ پەسەند نەكراون و ئەندامانی ئەنجومەنی سەركردایەتی هەڵنەبژێردراون، ناكۆكی لەسەر دەسەڵاتەكانی سەرۆك و ژمارەی ئەندامانی سەركردایەتی هەیە، بۆیە چاوەڕوان دەكرێت دوا بكەوێت. لە ئێستادا لەناو هۆڵی كۆنگرە لیژنەی ئامادەكار مادەكانی پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتی دەخوێندرێتەوەو گفتوگۆی لەسەر دەكرێت و پەسەند دەكرێت، لە ئێستادا لە لەناو هۆڵی كۆنگرە مادەی (10 و 11)ی پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتی گفتوگۆی لەسەر دەكرێت، كە تایبەتە بە سزادان و لە دەستدانی ئەندامێتی، ئەگەر بەم شێوەیە بەردەوام بێت چاوەڕوان ناكرێت ئەمڕۆ پەیڕەو تەواو بێت و سەركردایەتی هەڵبژێردرێت، بۆیە دەكەوێتە رۆژانی داهاتوو. بە پێی بەدواداچوونەكانی (درەو) لە ئێستادا ناكۆكی لەسەر چەند بابەتێك هەیە لە نێوان ئاراستە جیاوازەكانی یەكێتی، لەوانە: •     دەسەڵاتەكانی سەرۆكی یەكێتی كە بە پێی پەیڕەوی ناوخۆ سەرۆكی یەكێتی زۆرترین دەسەڵاتی هەیە، سەرۆكی هەرسێ ئەنجومەنەكەیە (ئەنجومەنی سەركردایەتی، ئەنجومەنی پاراستنی بەرژوەندیەكان، ئەنجومەنی پشتیوانی)، دەسەڵاتی دارایی و سیاسی و پەیوەندییەكان و یاسایی و دیراساتی گشتی لەدەستی خۆیدایە. •    سەرۆكی یەكێتی دەسەڵاتی هەیە لەداوی كۆنگرە (10) ئەندامی سەركردایەتی دابنێت، بەڵام خۆی پێشنیازی كردووە، ژمارە دانەنرێت بەڵكو سەرۆك دەستكراوە بێت چەند ئەندامی سەركردایەتی دیاری دەكات. •    سەرۆكی یەكێتی خۆی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی دەستنیشان دەكات و سەرۆكایەتیان دەكات. •    شێوازی هەڵبژاردنی ئەندامانی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی، كە لەمادەی (21)ی پەیڕەوی ناوخۆدا هاتووە، هەڵبژاردنی ئەندامانی ئەنجومەنی سەركردایەتی لە كۆنگرە لەسەر بنەمای لیستی داخراو دەبێت، ئەو لیستەی زۆرترین دەنگی هێنا سەرجەم كورسیەكان دەباتەوە، ئەگەر تەنیا یەك لیست بوو ئەوا بە دەنگی ئاشكرا دەنگی بێدەدرێت. •    ئەمە سەرەرای بەشێك لە كارەكتە دیارەكانی ناو یەكێتی كە بەشداری كۆنگرەیان نەكردووەو تا ئەمڕۆش لە گفتوگۆدابوون لەگەڵیان بۆ ئەوەی رازیان بكەن بچنە كۆنگرەو پشكیان هەبێت لە ئەندامانی سەركردایەتی، بەڵام ئەوان رازی نەبوون و نەچوونە كۆنگرەوە.  

(درەو):  بۆ بەشداری لە كۆنگرەی یەكێتیی هاتبوون، بەڵام سەردانی زڕگوێزیان كرد بۆ دڵنیابوون لە چۆڵكردنی كەمپی هێزەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان، حەسەن دانایی فەڕ لەناو كەمپەكەدا سوڕایەوە‌و راپۆرتی خۆی بۆ بەرپرسانی باڵای كۆماری ئیسلامی ئێران بەرزكردەوە.  وەفدێكی كۆماری ئیسلامی ئێران رۆژی 27ی ئەم مانگە بەشداری لە رێوڕەسمی كردنەوەی كۆنگرەی پێنجەمی یەكێتی نیشتمانی كوردستاندا كرد لە تەلاری هونەر لە شاری سلێمانی. وەفدەكە پێكهاتبوو لە هەریەكە لە (حەسەن دانایی فەڕ)‌و (ئاغای مسگریان) كە دوو فەرماندەن لە سوپای قودس‌و لە هەرێمی كوردستان جموجوڵی بەردەوامیان هەیە، مەحمود محەمەدیان كونسوڵی ئێران لە سلێمانی لەناو وەفدەكەدا بوو.  بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، دوای بەشداریكردن لە مەراسیمی كردنەوەی كۆنگرەی یەكێتیی، دانایی فەڕو مسگریان سەردانی كەمپی هەردوو كۆمەڵەی زەحمەتكێشان‌و كۆمەڵەی شۆڕشگێڕانیان كردووە لەگەڵ كەمپی رێكخراوی كوردستانی حزبی كۆمۆنیسی ئێران لە ناوچەی "زڕگوێز"، ئەمە بەمەبەستی دڵنیابوون لە چۆڵكردنی كەمپەكەو چەككردنی هێزەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان.  رۆژی 19ی ئەم مانگە وادەی جێبەجێكردنی رێككەوتنی ئەمنیی نێوان عێراق‌و ئێران بۆ چەككردن‌و دورخستنەوەی هێزەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان لە سنورەكان كۆتایی هات، سەرباری ئەوەی بەرپرسانی هەرێمی كوردستان‌و عێراق دڵنیایی دەدەن لەوەی رێككەوتنەكەیان بەتەواوەتی جێبەجێكردووە‌و هێزەكانی رۆژهەڵاتیان لە سنورەكانی دورخستوەتەوە‌و لە شوێنی ئەوان هێزی پاراستنی سنوریان جێگیركردووە‌و كەمپی ئەو هێزانەیان چۆڵكردووەو گواستراونەتەوە بۆ ناو قوڵایی هەرێمی كوردستان، بەڵام هێشتا بەرپرسانی سەربازی ئێران گومانیان هەیە.  (درەو) زانیویەتی، لە سەردانەكەیدا بۆ زڕگوێز، دانایی فەڕ بەناو كەمپە چۆڵكراوەكەی هەردوو كۆمەڵەی زەحمەتكێشان‌و شۆڕشگێران‌و رێكخراوی كوردستانی حزبی كۆمۆنیستی ئێراندا گەڕاوە‌و راپۆرتی خۆی لەبارەی دۆخی كەمپەكە دوای جێبەجێكردنی رێككەوتنی ئەمنیی، بۆ بەرپرسانی باڵای كۆماری ئیسلامی نوسیوە. 

درەو: لە رەشنوسی پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتیدا (59) جار ناوی سەرۆكی یەكێتی هێندراوە، كۆنگرەی پێنجەمی یەكێتی، دەبێتە كۆنگرەی بەخشینی سەرجەم دەسەڵاتەكانی یەكێتی بە بافڵ تاڵەبانی، لە رەشنوسی پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتیدا كە ئەمڕۆ پەسەند دەكرێت، بافڵ تاڵەبانی سەرۆكی یەكێتیە، سەرۆكی ئەنجومەنی سەركردایەتیە، سەرۆكی ئەنجومەنی پشتیوانیە، سەرپەرشتیاری ئەنجومەنی پاراستنی بەرژەوەندییەكانە، ئەندامانی ئەنجومەنی پشتیوانی و ئەنجومەنی پاراستنی بەرژەوەندییەكان دادەنێت، و ئەندامانی مەكتەبی سیاسی دیاری دەكات، بەرپرسی مەڵبەندەكان و مەكتەبەكان و وتەبێژ خۆی دایدەنێت، سەرپەرشتیاری دارایی و مەڵبەندی دیراساتی گشتی و ناوەندی یاساییە. دەسەڵاتەكانی بافڵ تاڵەبانی لە یەكەم رۆژی كۆنگرەی پێنجەمی یەكێتی نیشتمانی كوردستان كوردستان بافڵ تاڵەبانی بەسەرۆكی یەكێتی هەڵبژێردرا، واتا لە رۆژی 27ی تەمووزەوە یەكێتی كۆتاییهێنا بە سیستەمی هاوسەرۆكی و ناوی هاوسەرۆكی و تەنانەت ناوی سكرتێری گشتی یەكێتیش، كە جەلال تاڵەبانی لە (1976 - 2017) واتا بۆ ماوەی (41) ساڵ سكرتێری یەكێتی بوو. بە پێی رەشنوسی پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتی كە بڕیارە ئەمڕۆ پەسەند بكرێت و ئەندامانی ئەنجومەنی سەركردایەتی هەڵبژێدرێن، دەسەڵاتێكی زۆر دراوە بەسەرۆكی یەكێتی، سەرۆكی ئەنجومەنەكانی یەكێتی و دیاریكردنی ئەندامانیان و تەواوی دەسەڵاتەكانی دارایی و سیاسی و رێكخستن و بەرپرسەكان دراوە بە سەرۆكی یەكێتی. بەپێی رەشنوسی پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتی (59) جار ناوی سەرۆكی یەكێتی هێندراوە و دەسەڵاتەكانی لە مادە جیاوازەكاندا خراوەتە روو. بەپێی مادەی (26)ی پەیڕەوی ناوخۆ. سەرۆكی یەكێتی راگری یەكدەنگی و یەكریزی یەكێتیەو كاردەكات بۆ پاراستن و جێبەجێكردنی پەیڕەو ناوخۆ و یەكڕیزی و یەك گوتاری یەك هەڵوێستی سەرجەم ئۆرگانەكان و نوێنەرایەتی (ی.ن.ك) دەكات لەناوەوەو دەرەوە و لەبەردەم دامو دەزگا حكومی و یاساییەكاندا، سیمبولی یەكڕی و یەكگوتاری یەكێتیە لەناو خۆ و دەرەوە . سەرۆكی یەكێتیەو سەرۆكی ئەنجومەنی گشتی یەكێتیە. لە مادەی 21: ئەنجومەنی سەركردایەتی بە سەرۆكەوە (61) ئەندامە. دوای كۆنگرە سەرۆكی یەكێتی بانگهێشتیان دەكات بۆ كۆبوونەوەو سەرپەرشتیان دەكات، لەكاتی بەتاڵبونی ئەندامێكی سەركردایەتی سەرۆكی یەكێتی دەتوانێت شوێنەكەی پڕبكاتەوە بە رەزامەندی سەرۆكی یەكێتی (5) كورسی سەركردایەتی بۆ كەسایەتیە سیاسی و حكومیەكان و (5) كورسی بۆ ئەو كەسانەی دێ،ە ناو یەكێتیەوە دیاری دەكات بەپێی مادەی (30) : •    دەزگای دارایی، مەڵبەندی دیراساتی گشتی، ناوەندی كاروباری یاسایی، لەگەڵ سەرجەم پەیوەندییەكانی بەغداد و عێراق بەگشتی و وەهەر پەیوەندییەكی تری كاریگەر لەسەر (ی،ن،ك) هەبێت راستەوخۆ بەسەرۆكەوە دەبەسترێتەوە مادەی(31): وتەبێژی یەكێتی لەلایەن سەرۆكی یەكێتیەوە دیاری دەكرێت، تەنها كاری وتەبێژی دەبێت و هیچ ئەركێكی تری نابێت. مەكتەبی سیاسی  مادەی (33): ئەندامانی مەكتەبی سیاسی (12 - 14) ئەندامی سەركردایەتی دەبێت و لەلایەن سەرۆكی یەكێتیەوە پێشنیاز دەكرێت. مەكتەبەكان مادەی (37): لێپرسراوی مەكتەبەكان و بەرپرسی بۆردو بەشە سەرەكییەكان  كە ئەندامی سەركردایەتین هەروەها بەرپرسی مەڵبەندەكان لەلایەن سەرۆكی یەكێتیەوە دیاری دەكرێن. دەزگای دارایی  مادەی (46): دەزگای دارایی یەكێتی سەرپەرشتی خەرجی و داهاتی یەكێتی دەكات و راستەوخۆ بە سەرۆكی یەكێتیەوە دەبەسترێتەوە، بۆردی داهات لەلایەن ئەنجومەنێكەوە بەڕێوە دەبەرێت كە سەرۆكی یەكێتی پەسەندی دەكات. ناوەندی كاروباری یاسایی  مادەی (50): ناوەندی كاروباری یاسایی یەكێتی بەرپرسێكی دەبێت و لەلایەن سەرۆكی یەكێتی دیاری دەكرێت. مەڵبەندی دیراساتی گشتی یەكێتی مادەی (53): مەڵبەندی دیراساتی گشتی یەكێتی لێپرسراوێكی دەبێت و لەلایەن سەرۆكی یەكێتیەوە دیاری دەكرێت. ئەنجومەنی پاراستنی بەرژەوەندییەكان  مادەی (55): ئەنجومەنی پاراستنی بەرژەوەندییەكانی یەكێتی لە (9 -15) ئەندام پێكدێت و سەرۆكی یەكێتی ئەندام و سكرتێر و جێگرەكانیان دیاری دەكات. ئەنجومەنی پشتیوانی  مادەی (57): ئەنجومەنی پشتیوانی لە (100) ئەندام پێكدێت، ئەندامەكانی و جێگر و سكرتێری ئەنجومەنەكە لەلایەن سەرۆكی یەكێتیەوە دیاری دەكرێن ئەنجومەنی پشتیوانی لەلایەن سەرۆكی یەكێتیەوە سەرۆكایەتی دەكرێت. مادەی (60): پاش كۆنگرە لیژنەیەكی باڵا بەسەرۆكایەتی سەرۆكی یەكێتی پێكدەهێندرێت بۆ رێكخستنەوەی گشتی كاری مەكتەبەكان و دابەشكردنەوەی ئەركەكان.        

درەو: لیژنەكە چوونە سەر ستەیج، بڕگەی هەڵبژاردنیان خستە دەنگدانەوەو پەسەندكرا، لیژنەكە پێشنیازیان كرد بافڵ تاڵەبانی بكرێتە سەرۆكی یەكێتی" بوو بە چەپڵە رێزان و بەرزكردنەوەی كارتی سەوزی بەڵێ"، ئیتر كۆتایی بە هاوسەرۆكی هێندراو یەكێتی لەبری هاوسەرۆك و سكرتێر، سەرۆكی دەبێت. پێش نیوەڕۆی ئەمڕۆ كۆنگرەی پێنجەمی یەكێتی بە وتار و پێشوازی میوانان دەستی پێكرد، پاشنیوەڕۆ دەستیان بە جێبەجێكردنی بڕگەكانی كۆنگرەكرد، لیژنەی ئامادەكاری كۆنگرەی پێنجەم چوونە سەر ستەیج، لە یەكەم هەنگاو پێشنیازیان كرد بڕگەی هەڵبژاردنی سەرۆكی یەكێتی تێپەڕێندرێت و دەنگی لەسەردرا، دواتر لیژنەكە پێشنیازی كرد بافڵ تاڵەبانی بكرێتە سەرۆكی یەكێتی، لە ناو هۆڵەكە بوو بە چەپڵەلێدان، كارتی سەوزی بەڵێ بەرزكرایەوەو بافڵ تاڵەبانی بەبێ ركابەر كرایە سەرۆكی یەكێتی نیشتمانی كوردستان و هیچ جێگرێكی بۆ دیاری نەكرا، بافڵ تاڵەبانی سەرەرای بوونی بە سەرۆكی یەكێتی، دەبێتە سەرۆكی سێ ئەنجومەنەكەی یەكێتی ( ئەنجومەنی سەركردایەتی، ئەنجومەنی پشتیوانی، ئەنجومەنی پاراستنی بەرژەوەندییەكان) . ئیتر یەكێتی كۆتایی هێنا بە سیتەمی هاوسەرۆكایەتی كە لەدوای كۆنگرەی چواری یەكێتی پەیڕەوكرا، یەكێتی قۆناغی سكرتێریشی تێپەڕاند كە جەلال تاڵەبانی بۆ ماوەی (40) ساڵ سكرتێری گشتی یەكێتی بوو. بڕیارە سبەینێ لە دووەم رۆژی كۆنگرەدا پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتی لە لیژنەكان گفتوگۆی لەسەر بكرێت و بخرێتە دەنگدانەوەو پەسەندبكرێت. رۆژی سێیەم ئەندامانی ئەنجومەنی سەركردایەتی هەڵبژێردرێن، تا ئێستا دوو ئاراستە هەیە بۆ هەڵبژاردنیان: •    لیستێك دەبێت و  لە لایەن بافڵ تاڵەبانیەوە ئامادەدەكرێت و دەخرێتە دەنگدانەوە، لیستەكەی پشكی كەركوكیەكان و ماڵی كۆسرەت رەسوڵی تێدا دەبێت. •    راستەوخۆ هەڵبژاردن بۆ ئەندامانی ئەنجومەنی سەركردایەتی دەكرێت، بەڵام ئەوانەی خۆیان كاندید دەكەن ئۆكەی بافڵ تاڵەبانی یاخود ئاراستەكەیان وەرگرتووە. پێشتر بڕیار بوو بە سەرۆكەوە (51) ئەندامی سەركردایەتی هەڵبژێردرێت، بەڵام شەوی رابردوو جۆرێك رێككەوتون هەبووە بۆ ئەوەی بكرێتە (61) ئەندام، ئەویش لە پێناو رازیكردنی (وەزیر و بریكار و پەرلەمانتاران)، بەو پێیەی بڕیارێكی سەرەتایی هەیە كە نابێت ئەوانەی پۆستی حكومیان هەیە خۆیان كاندید بكەن بۆ سەركردایەتی كە لە ئێستادا بەشێك لەوانەی پۆستیان هەیە ئەندامی سەركردایەتین ئەوانیش: •    وەزیر و بریكار ( خالید شوانی، عزەت سابیر،  دارا رەشید، بێگەرد تاڵەبانی، حەمەی حەمەسەعید، دابان شەدەڵە، زینەدین....) •    پەرلەمانتارانی عێراق (هەرێم كەمال ئاغا، مەلا شكور، ئیمان...) سبەینێ چارەنووسی ئەنجومەنی باڵای سیاسی و ئەنجومەنی پشتیوانی یەكلا دەكرێتەوە. •    ئەمڕۆ كۆسرەت رەسوڵ سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای سیاسی و بەرژەوەندی یەكێتی و، هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد ئەندامی ئەنجومەنی باڵای سیاسی و بەرژەوەندی یەكێتی وەك سیمبولی یەكێتی دیاریكران، ئەنجومەنی باڵای سیاسی و بەرژەوەندییەكانی یەكێتی گۆڕانكاری تێدا دەكرێت و سەرۆكی ئەنجومەنەكە نامێنێت، سەرۆكی یەكێتی خۆی دەبێتە سەرۆك و سكرتێرێكی بۆ دادەنرێت كە (جەعفەر شێخ مستەفا)یە،  ناوەكەی دەگۆڕدرێت بۆ ئەنجومەنی پاراستنی بەرژەوەندییەكانی یەكێتی كە ئەندامانی لەلایەن سەرۆكی یەكێتیەوە دیاری دەكرێن ئەندامانی لە (9) ئەندامەوە بۆ نزیكەی (20) ئەندام زیاد دەكرێت و سەرۆكی یەكێتی سەرپەرشتی دەكات و جێگرێكی بۆ دیاری دەكرێت. •    ئەنجومەنێك بەناوی ئەنجومەنی پشتیوانی درووست دەكرێت  كە ئەنجومەنێكی نوێیەو ژمارەی ئەندامانی نزیكەی (100) ئەندامەو سەرۆكی یەكێتی سەرپەرشتی دەكات و بەپێی راسپاردەكانی سەرۆكی یەكێتی ئەركەكانیان جێبەجێ دەكەن.    

(درەو):  ئەندامانی كۆنگرەی پێنجەمی یەكێتیی كە ژمارەیان (600) ئەندامە، چونە ناو هۆڵی كۆنگرەوە كە لە (تەلاری هونەر) لە شاری سلێمانی بەڕێوەدەچێت.  بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو)، لەم كۆنگرەیەدا ژمارەی ئەندامانی سەركردایەتی یەكێتیی (121) كەسەوە بۆ (61) كەس كەمدەكرێتەوە. بەگوێرەی ئەو رێككەوتنە سەرەتاییەی كە لەناوخۆی یەكێتیدا لەبارەی كۆنگرەكەوە كراوە، وەزیرو بریكاری وەزیرو پەرلەمانتاران بۆیان نیە خۆیان بۆ ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی كاندید بكەن، ئەم بابەتە بەجێهێڵدراوە بۆ ئەوەی كۆنگرە یەكلای بكاتەوە‌و دەنگی لەسەر بدات.  ئێستا دوو پەرلەمانتاری عێراق‌و وەزیرێك‌و بریكارێكی وەزیری عێراق‌و سێ وەزیری هەرێم ئەندامی سەركردایەتی یەكێتین. كۆنگرەی پێنجەمی یەكێتیی، سیستەمی هاوسەرۆكی هەڵدەوەشێتەوەو بافڵ تاڵەبانی دەبێتە سەرۆكی یەكێتیی‌و جێگری نابێت، یەكێتی سێ ئەنجومەنی دەبێت‌و لەژێر سەرپەرشتی سەرۆكدا دەبێت: • ئەنجومەنی باڵای سیاسی‌و بەرژەوەندییەكانی یەكێتیی ناوەكەی دەگۆڕدرێت بۆ ئەنجومەنی پاراستنی بەرژەوەندییەكانی یەكێتیی، ئەندامەكانی لەلایەن سەرۆكی یەكێتییەوە دیاری دەكرێت، ژمارەی ئەندامانی ئەم ئەنجومەنە لە (9) ئەندامەوە بۆ نزیكەی (20) ئەندام زیاد دەكرێت، سەرۆكی یەكێتیی سەرپەرشتی دەكات‌و جێگرێكی بۆ دیاری دەكرێت. • ئەنجومەنی پشتیوانی كە ئەنجومەنێكی نوێیەو ژمارەی ئەندامانی نزیكەی (100) ئەندامەو سەرۆكی یەكێتیی سەرپەرشتی دەكات‌و بەپێی راسپاردەكانی سەرۆكی یەكێتیی ئەركەكانی جێبەجێ دەكات. • ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتیی كە ئێستا (121) ئەندامەو ژمارەی ئەندامانی كەمدەكرێتەوە بۆ نزیكەی (61) ئەندام‌و سەرۆكی دەبێت‌و لەژێر سەرپەرشتی سەرۆكی یەكێتیدا دەبێت‌و دەبێتە ناوەندی بڕیاری یەكێتیی. بەم پێیەش، ئەو دەسەڵاتەی كە لەم كۆنگرەیەدا بافڵ تاڵەبانی وەریدەگرێت، تەنانەت جەلال تاڵەبانی باوكیشی كە دامەزرێنەرو سكرتێری مێژوویی حزبەكە بووە، هیچ كاتێك بەخۆیەوە نەبینیوە. غائیبەكانی كۆنگرەی پێنجەم دیارترین ئەوانەی لە كۆنگرەی پێنجەمی یەكێتیدا ئامادە نابن، بریتین لە هەریەكە لە:  •    بەرهەم ساڵح •    لاهور شێخ جەنگیی •    مەلا بەختیار بەرهەم ساڵح كە سەرۆك كۆماری پێشووی عێراق‌و ئەندامی سەركردایەتیی یەكێتیی بوو، چەند رۆژێكە هەرێمی كوردستانی بەرەو ئەمریكا بەجێهێشتووە، بۆچونی فەرمی خۆی لەبارەی كۆنگرەكەوە رانەگەیاندووە. لاهور شێخ جەنگیی كە لە كۆنگرەی چوارەمدا بە هاوسەرۆكی یەكێتیی هەڵبژێردرا، لەم كۆنگرەیەدا بەتەواوەتی دەخرێتە دەرەوەی ریزەكانی یەكێتیی، ئەو دوێنێ پەیامێكی ڤیدیۆی بڵاوكردەوە، تێیدا خراپی دۆخی یەكێتیی خستە ئەستۆی "كوڕەكانی مام جەلال"‌و رایگەیاند، بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی كوردستان كە 25ی شوباتی داهاتوو بەڕێوەدەچێت، لیستی تایبەت بەخۆی دەبێت.  مەلا بەختیار ئەندامی ئەنجومەنی باڵای سیاسی‌و بەرژەوەندییەكانی یەكێتیش، دوای گفتوگۆیەك لەگەڵ بافڵ تاڵەبانی، نەگەیشتنە رێككەوتن بۆ بەشداریكردن لە كۆنگرە، وەكو خۆی دەڵێ قایل بووە بەوە پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای سیاسی‌و بەرژەوەندییەكانی یەكێتیی لە شوێنی كۆسرەت رەسوڵ وەربگرێت، بەڵام بافڵ تاڵەبانی ئامادە نەبووە دەسەڵات بەم ئەنجومەنە بدات، بۆیە بەشداری لە كۆنگرەكەدا ناكات.     یەكێتیی‌و كۆنگرە ئەمڕۆ یەكێتیی كۆنگرە دەكات، ئەمە كۆنگرەی پێنجەمە، دواین كۆنگرەی یەكێتیی لە كۆتا رۆژەكانی 2019دا بەڕێوەچوو، كۆنگرەیەك كە بۆ یەكەمجار سیستمی "هاوسەرۆكایەتی" لەناو یەكێتیدا چەسپاند‌و تەنیا نزیكەی (ساڵ‌و نیوێك) بەردەوام بوو، بەهۆی تەقینەوەی ناكۆكی نێوان دوو هاوسەرۆكەكەوە (بافڵ تاڵەبانی‌و لاهور شێخ جەنگی)، لە 8ی تەموزی 2021دا ئەم شێوازە لە سەرۆكایەتیكردنی حزب هەڵوەشایەوە كە یەكێتیی لە پەكەكە‌و حزبەكانی نزیك لە پەكەكەوە وەریگرتبوو، لەوكاتەوە یەكێتیی گەڕاوەتەوە بۆسەر شێوازە كۆنەكەی خۆی، بەڵام بە جیاوازییەكی كەمەوە، لەبری سكرتێر، سەرۆك دانراوە‌و سەرۆكیش كە بافڵ تاڵەبانییە، خۆی كەسی یەكەم‌و كۆتایییەو جێگری نییە.   یەكێتیی ساڵی 1975 دامەزراوە، لە 44 ساڵ تەمەندا تەنیا (4) كۆنگرە‌و دوو پلینیۆم‌و دیدارێكی كردووە. كۆنگرە بەردەوام لەناو یەكێتی نیشتمانیدا سەرچاوەی ترس‌و دابەشبوون‌و لێكترازانی نێوان هاوڕێ‌و هاوخەباتەكان بووە، ئەم كۆنگرەیەش بێ بەش نەبوو لە دابڕان‌و دوركەوتنەوە، ژمارەیەك لە سەركردەكانی ئەم حزبە ئەمڕۆ لە ماڵەوە‌و لە شاشەی تەلەفزیۆنەكانەوە تەماشای كۆنگرەی حزبەكەیان دەكەن‌و بەشداری تێدا ناكەن. یەكێتیی لە سازدانی كۆنگرەدا تەمەڵترین حزبی سیاسییە لە هەرێمی كوردستان، رەنگە هۆكارەكەی بۆ ئەوە بگەڕێتەوە ئەم حزبە هەر لەسەرەتاوە لە یەكگرتنی سێ ئاڕاستەو گروپی سیاسی جیاواز (كۆمەڵەی ماركسی لینینی كوردستان، ‏بزوتنەوەی سۆسیالیستی كوردستان، ‏هێڵی گشتی) دروستبووە‌و هەمیشە مەترسی هەبووە لە كۆنگرەدا پارسەنگ تێكبچێت‌و حزبەكە لەبەریەك هەڵوەشێتەوە، ئێستا ئەو ئاڕاستە سیاسییانە لەناو یەكێتیدا نەماون یان زۆر لاواز بوون، بەتایبەتیش لەكاتێكدا ئابوری‌و چەك‌و پەیوەندییەكانی یەكێتیی لەلایەن كوڕانی تاڵەبانییەوە كۆنترۆڵكراون.

(درەو):  حەنین‌و ئیرڤان ئاهەنگی هاوسەرگیرییان كرد، هەزار كەس بۆ بەشداری لەم ئاهەنگە بانگهێشتكرابوون، لە ئەمریكاو ئوسترالیاو بەریتانیاوە خەڵك هاتبوون، مەسیحی‌و ئێزدی ناوچەكە بەشداربوون، لە پڕێكدا ئەم خۆشییە گەورەیە كارەساتی لێكەوتەوە. درەنگانێكی شەوی رابردوو عێراق‌و هەرێمی كوردستان بوون بە شایەتحاڵی كارەساتێكی مرۆیی گەورە، زیاتر لە 100 كەس گیانیان لەدەستدا لە ئاهەنگێكدا لە قەزای حەمدانیە.  (حەنین)‌و (ئیرڤان) كە كچ‌و كوڕێكی خەڵكی قەزاكەن، دوێنێ شەو ئاهەنگی هاوسەرگیرییان كرد، ئاهەنگەكەیان لە هۆڵێكدا سازكرد كە ناوی هۆڵی (هەیسەم)ە، میوانێكی زۆر بۆ بەشداری لەم ئاهەنگە بانگهێشت كرابوون، هەموان لەناو سەماو خۆشیدا بوون كاتێك كاتژمێر 10:30ی شەو كارەساتەكە روویدا.  زانیارییە بەراییەكان باسلەوە دەكەن، بەهۆی بەكارهێنانی یارییە ئاگرینەكان لەناو هۆڵەكەدا لەلایەن هەندێك لە بەشداربوانەوە، ئاگركەوتوەتەوە، بەكارهێنانی ماددەی (سەندویچ پەنەڵ) لە سەقف‌و دیواری هۆڵەكەدا كە ماددەیەكە بەخێرایی گڕدەگرێت، وایكردووە لەماوەیەكی كەمدا هۆڵەكە بەتەواوی بسوتێت. سەرباری ئەمەش بۆ مەبەستی جوانكاری سەقف‌و دیواری هۆڵەكە بە قوماشی رەنگاو رەنگ داپۆشراوە‌و پێشبینی دەكرێت ئەمەش هۆكارێكی تری خێرایی ئاگركەوتنەوەكە بووببَت.  بەڕێوەبەرایەتی بەرگری شارستانی رایگەیاند، بەكارهێنانی ئەو ماددانە لە سەقف‌و دیواری هۆڵەكەدا پێچەوانەی رێنماییەكانی سەلامەتییە، بۆیە بەگوێرەی یاسای بەرگری شارستانی ژمارە 44ی ساڵی 2013 خاوەنی هۆڵەكە رەوانەی دادگا دەكرێت، چونكە پێداویستی سەلامەتی‌و ئاگاداركردنەوە‌و ئاگركوژێرنەوە دانەناوە.  بەگوێرەی ئاماری رێكخراوی مانگی سوری عێراقی، ژمارەی قوربانیانی ئەم رووداوە بۆ زیاتر لە (450) كەس بەرزبوەتەوە، دۆخەكە بەشێوەیەكە خەڵكی حەمدانییە ناڕازایەتییان هەیە لەوەی نەخۆشخانەكانی نەینەوا فریای وەرگرتنی قوربانیانی رووداوەكە ناكەون‌و داوای هاوكاری دەكەن، بۆیە دەستكراوە بە گواستنەوەی ژمارەیەك لە بریندارەكان بۆ شاری هەولێر.  دواین ئامارەكان ئاماژە بەوە دەكەن، ژمارەی ئەوانەی لەم رووداوە گیانیان لەدەستداوە بۆ (120) كەس بەرزبوەتەوە.  پێشتر بەڕێوەبەرایەتی بەرگری شارستانی نەینەوا رایگەیاند، ئاگرەكە بەتەواوەتی كۆنترۆڵكراوە‌و تەرمی هەموو قوربانییەكان لەناو هۆڵەكە دەرهێنراون، بەڵام هەندێك لە خەڵكی ناوچەكە دەڵێن هێشتا تەرم لەژێر داروپەردووی هۆڵەكەدا ماون.  ئەوانەی بەشدارییان لە هەوڵی فریاگوزاریدا كردووە باسلەوە دەكەن، سەرجەم خەڵكی شاری (بەغدێدە) لەم رووداوەدا كەسێكی نزیكیان لەدەستداوە.  شاری بەغدێدە دەكەوێتە ناو قەزای حەمدانییەوە لە پارێزگای نەینەوا، زۆینەی دانیشتوانی ئەم شارە مەسیحین‌و زۆربەیان پەیوەندی خزمەمایەتی‌و خێزانیی لەنێوانیاندا هەیە.  بۆ بەشداریكردن لەم ئاهەنگە تەنیا مەسیحییەكان بانگهێشت نەكراون، خەڵكی ئێزدی ناوچەكەش بەشداربوون‌و لەناو قوربانییەكاندا هەن، زانیارییە بەراییەكان دەڵێن تەنانەت خەڵكانێك لەم ئاهەنگەدا بەشداربوون كە لە ئەمریكاو ئوسترالیاو بەریتانیاوە هاتوون، بەجۆرێك نزیكەی (هەزار) كەس بەشداربوون لە ئاهەنگەكەدا.  دۆخەكە بەجۆرێكە وەزیری تەندروستی عێراق فەرمانی كردووە سەرجەم نەخۆشخانەكان یارمەتی پێشكەشی فەرمانگەی تەندروستی نەینەوا بكەن بەمەبەستی فریاكەوتنی بریندارەكان. ئاگرەكەی هۆتێل رەشید هاوكات بەرەبەیانی ئەمڕۆ لە هۆتێل (رەشید) لە بەغداد ئاگرێك كەوتەوە، بەهۆی ئاگرەكەوە، ئەمە وایكرد دیپلۆماتكاران كە بۆ مانەوە روو لەم هۆتێلە دەكەن، شوێنەكانیان چۆڵ بكەن، دواتر ئاگرەكە كۆنترۆڵ كرا.  هۆتێل رەشید دەكەوێتە ناوچەی سەوزەوە، ئەم ناوچەیە بارەگای پەرلەمان‌و حكومەت‌و هەندێك لە وەزارەتەكان‌و باڵیۆزخانەكانی تێدایە‌و ناوچەیەكی پارێزراوە لەڕووی ئەمنییەوە.    

 درەو: ژمارەی ئەندامانی سەركردایەتی یەكێتی دەبێتە نزیكەی (60) ئەندام، سەرۆكی یەكێتی جێگری نابێت بەڵام سەرپەرشتی هەرسێ ئەنجومەنەكەی یەكێتی دەكات، پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتی هەموار دەكرێتەوە، هاوسەرۆكی هەڵدەوەشێتەوە، وەزیر و بریكاری وەزیر و پەرلەمانتار بۆیان نیە خۆیان بۆ سەركردایەتی كاندید بكەن، سەرۆك جێگری نابێت. بڕیارە سبەینێ كاتژمێر (11)ی پێش نیوەڕۆ بە وتاری بافڵ تاڵەبانی و نێچیرڤان بارزانی و بەشێك لە سەركردەكانی عێراق دەستپێبكات و ماوەی سێ رۆژ دەخایەنێت. بە وتەی تەلار لەتیف وتەبێژی كۆنگرەی یەكێتی، دوانیوەڕۆی هەمان رۆژ كۆنگرە دەست بە كارەكانی دەكات و لەو چوارچێوەیەشدا لیژنەكان دروست دەكرێن، ئەمەش لەكاتێكدایە كە رەشنووسی پەیڕەوی ناوخۆی حزب ئامادەیە و لە كۆنگرەدا كە سێ رۆژ دەخایەنێت دەنگی لەسەر دەدرێت". بە پێی بەدواداچوونەكانی (درەو) لە كۆنگرەدا ئەندامانی سەركردایەتی یەكێتی دەبێتە نزیكەی (60) ئەندام پێشتر سەركەوت زەكی لێپرسراوی مەكتەبی رێكخستنی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بە رایگەیاندبوو كە ژمارەی ئەندامانی سەركردایەتی دەبێـتە (51) ئەندام سەرۆك و  (50) ئەندام. بە پێی رێككەوتنی سەرەتایی، وەزیر و بریكاری وەزیرو  پەرلەمانتاران بۆیان نیە خۆیان بۆ ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی كاندید بكەن، دەبێت لە كۆنگرە دەنگی لەسەر بدرێت، كە لە ئێستادا دوو پەرلەمانتاری عێراق و وەزیرێك و بریكارێكی وەزیری عێراق و سێ وەزیری هەرێم ئەندامی سەركردایەتی یەكێتین.  لە كۆنگرەدا سیستەمی هاوسەرۆكی هەڵدەوەشێتەوەو بافڵ تاڵەبانی دەبێتە سەرۆكی یەكێتی و جێگری نابێت، یەكێتی سێ ئەنجومەنی دەبێت و لەژێر سەرپەرشتی سەرۆكدا دەبێت: •    ئەنجومەنی پاراستنی بەرژەوەندییەكانی یەكێتی كە ئەندامانی لەلایەن سەرۆكی یەكێتیەوە دیاری دەكرێن ئەندامانی لە (9) ئەندامەوە بۆ نزیكەی (20) ئەندام زیاد دەكرێت و سەرۆكی یەكێتی سەرپەرشتی دەكات و جێگرێكی بۆ دیاری دەكرێت. •    ئەنجومەنی پشتیوانی كە ئەنجومەنێكی نوێیەو ژمارەی ئەندامانی نزیكەی (100) ئەندامەو سەرۆكی یەكێتی سەرپەرشتی دەكات و بەپێی راسپاردەكانی سەرۆكی یەكێتی ئەركەكانیان جێبەجێ دەكەن. •    ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی كە ئێستا (121) ئەندامەو ژمارەی ئەندامانی كەمدەكرێتەوە بۆ نزیكەی (60) ئەندام و سەرۆكی دەبێت و لە ژێر سەرپەرشتی سەرۆكی یەكێتیدا دەبێت و دەبێتە ناوەندی بڕیاری یەكێتی.