گەشاوە جاف   کاتێک تۆ دەتەوێ بەهەموو بوونتەوە، لەژێر پەردەی مۆدێربوون و پێشکەوتندا خۆت دەشاریتەوە، لەسەر ستەیجی شانۆ بەدەیان سیناریۆی مرۆڤبوون نمایش دەکەی، هەر ئەوکات، دژە مرۆبوون بەیان دەکەی. مەبەستم ئەو ژن و پیاوانەیە کەمنداڵ درووست دەکەن و دەشیانەوێ لەژیانی تایبەتی خۆیاندا بژین لەپێش بەناو هاوسەرو هەروەها منداڵەکانیانەوە!. ئەم دیاردەیە بۆتە مۆدە لەئەمڕۆی کۆمەڵگای کوردی، پێش بەناو هاوسەرەکەت بیرت لە منداڵەکانت کردەوە چ کارەساتێکی دەروونیان ڕووبە ڕوودەکەیتەوە؟ بیرت لەڕووخانی کەسایەتی ئەندامانی خێزانەکەت کردوە یان چێژ بووە هۆی ئەوەی هەموو ئەولایەنانە وەلابنێیت و بێ ترس ئەوەبکەیت کە بە بۆچونت نیشاندانی ئازادی و ڕۆشنبیریتە لەسەر حسابی منداڵەکانت پێش هەموو کەس !!  بە بۆچوونی من ، هەرچیت دەوێ ئازادی بیکە بەڵام کاتێک جەسورانە بڕیاری وەلانانی خێزانەکەت دابێ بە جیابوونەوە زۆر شەرەف مەندانەترە وەک لەم گەمەنەگریسەی کە زۆر کەسی پێوە ماندوودەکەنو دەسوتێنن.........بۆیە هەمیشە دەیڵێم و دەیڵێمەوە هەرکەس منداڵی بوو مەرج نیە ناوبانگی دایک و باوکی پێ ببەخشرێت چون بەخشینەوەی ئەو نازناوە زۆر لەم جۆرە مرۆڤانە ناگرێتەوە بەداخەوە.... کاتێ چێژ باڵادەست دەبێت ، ئەوەی بیری لێناکرێتەوە منداڵە هەرزەکارەکانن بەتایبەتی لە و خێزانانەی مۆڕاڵیان داڕماوە و نە دایک دایکە لەبەر دۆستەکەی و نەباوکیش باوک لەبەر کار و چوونە دەرەوەکانی ، ئەمەش دەبێتە هۆکاری سەرەکی درووست بوونی بۆشاییەکی ڕووحی کە ژنەکان دەکاتە ڕاوچی ئەو پیاوانەی کە دەبنە هەڵگری هەست و نەستیان چون خودی خۆشیان لە بۆشاییەکی ڕووحی بەزۆر درووست کراودا دەژین . لەکاتێکدا منداڵێکی هەرزەکار ، بە کردەوەکانی یەکێک لە باوان کە ناپاکی بەامبەر ئەوی دی کردوە دەزانێ چ کارەساتێک ڕوودەدات، دوور لە ناووناوبانگ و کۆمەڵگا. دەبێتە برینێک هەمیشە خوێنی لێ دەچۆڕی بە تایبەتی لە گۆمەڵگای کوردی دا وە هەمیشە پیاوەکان چێژ و سەرکەوتنیشی تێدا بەدی دەهێنن . برسێتی بۆ سێکس مرۆڤەکان دەکاتە دڕندەترین جانەوەر گەر نەتوانن بەسەر هەستیان دا زاڵبن ، لەوەیە بڵێن سێکس وەک خواردن وایە بەڵێ هاوڕام بەڵام نەوسنی بۆ سێکس شتێکی دیکەیە بە بڕوای من ، هەر ئەوەشە وای لە هەندێ تاکی کۆمەڵگا و بەتایبەتی نووخبەکان کردوە بکەونە ژێر هەژموونی برسێتی نەک ڕاستگۆیی . نەفس گەر بیگری مشتێکە و بەری دەی دەشتێکە . ئازادی و ئازایەتی ڕۆشنبیری لەوەدانیە کەبەدگومانی بکەیت. جا چ ژن بیت یان پیاو مرۆڤەکان  گەر دڵنیابن لە هەنگاوێک کە بە درووستی ناویانە ، هەرگیز ناتوانن خۆیان بشارنەوە.وبێ دەنگی لێ بکەن ...هەموو مرۆڤێک بەر پرسیارە لە هەڵهێنانی هەنگاوەکانی . جا ڕووە و ئەرێنی یان نەرێنی یەکان بێت لە ژیان دا .هەرگیز هەنگاوێ مەنی لە پاش دا ببێتە هۆی پشیمانیت!!! ، چونکە  جێگای ئەو پەشیمانیە وەک برینێک لە ناختا هەڵدەکۆڵرێت ئەگەر بەڕووکاری دەرەوەشتەوەیان بە هیچ شوێنێکتەوە نەمێنێ دڵنیابە بە قووڵی بەسەر  ڕۆحتەوە دیار  دەبێ . و دەمێنێتەوە.....   لەندەن  

رێبوار كەریم وەلی كورد دەڵێ جام بشكێ، بەڵام نەزرینگێ! * ئەوەی ٨ تەمموز روی دا، رێك وەك هەڵبژاردنە مەحەلییەكانی پێش كۆنگرەی سێی یەكێتیی بوو، تاڵەبانی، نەوشیروان مستەفای پەڕوباڵ كردو چاوەڕێ بوو دوای ئەوە وەكو تەیرێكی مەعقولی دەستەمۆ لەناو یەكێتیدا بەردەوام بێت. * جامەكەی نەوشیروان مستەفاش زرینگا. * هەمووی چوار ساڵی نەبرد، لە هەڵبژاردنەكانی ٢٠٠٩ تەپڵی بە یەكێتیی ناو یەكێتی لێداو نەك جام، دەرگاو پەنجەرەی بە یەكێتییەوە نەهێشت. ئەوجا نۆرەی ئەو بوو كە تێكڕای یەكێتی بكاتە تەیرێكی مەعقول! * ئەوەی روی داوە كودتایەكە كە دەبوایە رۆژێك یەكێك لە هاوسەرۆكەكان بەسەر ئەوی دیكەدا هەر بیكات. كوڕەكانی تاڵەبانی پێگەی خۆیان لە هەولێر بەكار هێناو دەسەڵاتیان بردەوە ناو بازنەی بچوكی خێزانی. * لە هیچ شوێنێك ئەگەر باوك میراتگرێكی هەبێ، رێگەی نەداوە ئامۆزاكەی لەسەر ئەو میراتە دانیشێت! * كوڕەكانی تاڵەبانی ئێستا سەركەوتوون، بەڵام پێناچێ ئەوە درێژخایەن بێت. بە لابردنی (هاو) كەس نەبووە بە (سەرۆك) چونكە بەو (هاو)ەوە سەرۆك بوو! * ها لێرە بەدواوەش چی پۆخڵەواتی جیهازی ئەمنی سلێمانییە ئیتر دەبێ لە ئەستۆی بگرن‌و كەس ناتوانێ خۆی لە قاچاغی‌و سەرانەستاندن بێبەری بكات. * ئەوی كراوە لە كورت ماوەدا، رەنگبێ بە دڵی پارتیش بێت، بەڵام نەوشیروانەكەی ناو یەكێتی زۆر لە نەوشیروانەكەی سەر گردەكە بۆ پارتی باشتر بوو. بە هەموو لایەك نەوشیروانێكی كەللە رەق‌و سیاسییەكی تاڵەبانی ئاساتان لە خۆتان قیت كردەوە. * لێرە بەدواوە رەنگبێ (من) لەناو یەكێتیدا جێم ببێتەوە، بەڵام پێناچێ جێی لاهوری شێخ جەنگی ببێتەوە.  

عەدنان عوسمان چەند بەڕێزێک بەناوی ' تێکۆشەرانی دێرینی ئاڵای شۆڕش' کە نازانرێت ئەمە گروپە یا کەسە یا رێکخراو، لە وەڵامی ئەوەی ئاڵای شۆڕش خەنجەری ژەهراوی نەبوە، هیچ درێغیان نەکردوە لە زوڵمکردن و هێرش کردنە سەر گۆڕان و دامەزرێنەرەکەی. من وەک ئەندامێکی دێرینی ئاڵای شۆڕش، کە مایەی شانازیمە، ئەو بەرگریەی ئەو تێکۆشەرانەم لەسەر ئاڵا قبوڵەو ئێمەو مانانیش هەر بەو مەبەست و نیازە بەشدار بوین لەو جوڵانەوەیەدا. بەڵام ئەو هێرشە ناڕەواو بێپاساوەیان بۆسەر گۆڕان، دوبارەکردنەوەی هەمان نەفەس و عەقڵییەتی ناشرینکردنی ئاڵایە. بەکورتی ئەمەوێ بڵێم: یەکەم: نازانم ئەم بەڕێزانە چۆن مافیان بە خۆیان داوە بەناوی هەمو تێکۆشەرانەوە قسە بکەن؟ لانی کەم ئەبوایە یا ئاماژەیان بەناوی خۆیان بدایە وەیا بنوسرایە بەشێک لە تێکۆشەران. دوەم: من وەک هەڵسوڕاوێکی بەشداربوو لە دروستبونی بزوتنەوەی گۆڕان و پاش نزیک بە دە ساڵ کارکردن تیایدا کە مایەی شانازیمە، سەرتاپای ئەو بوختانەی ئەو بەڕێزانە رەد ئەکەمەوەو پێم وایە گۆڕان، لانی کەم تا پێش مەرگی کاک نەوشیروان، جوڵانەوەیەکی سیاسی ئیسڵاحی کاریگەر و خاوەن دیدگا بوە. ئێستا لە چ پێگەو بەرەیەکە ئەوە پەیوەندی بە منەوە نیە. سێیەم: تەمەنی ئاڵای شۆڕش لە ۱۹۹۲ کۆتایی پێ دێت. گۆڕان لە ۲٠٠۹ دروست ئەبێت بە بەشداری سەدان سەرکردەو کەسایەتی ناسراوی کۆنە ئاڵای شۆڕش و خەڵکی تر. سەیرە لە ئێستادا بەناوی رێکخراوێکەوە کە نزیک بە سی ساڵە کۆتایی هاتوە، بڕیاری سیاسی لەسەر جوڵانەوەیەکی تازە بدەیت، بەبێ هیچ رێزگرتنێک لە هەستی ئەو سەدەها ئاڵای شۆڕشەی بەهەمان نییەتی جارانەوە بەشداریان لەم بزوتنەوەیەش کرد. دواجار ئەڵێم نە ئاڵا خەنجەری ژەهراوی بوو، نە گۆڕانیش بۆ لوشین و کەرتکردنی یەکێتی دروست بوو. ئەم جۆرە ئەحکامانە یەک سەرچاوەیان هەیە کە بڕوانەبونە بە بیروڕاو دیدگای جیاواز.

بەهرە حەمەڕەش   دەگێڕنەوە، رۆژێک لویسی شانزەیەم/ 1754 ــ 1793 لە حەوشەی کۆشک پیاسەی دەکرد. سەربازێکی بینی لێی پرسی: کاری تۆ چییە؟ سەربازەکە بە پەشۆکاوی وەڵامی دایەوە: قوربان نازانم. ئەفسەری گارد پێی گوتم، کە لێرە پاسەوانی بکەم. ئەفسەریان بانگکرد، کە بۆچی ئەم سەربازە لێرەدانراوە؟ ئەفسەری کۆشک گوتی: کاتێک من گواسترامەوە بۆ ئێرە بەرپرسی گاردی کۆشکی، ئەو کاتە خشتەی دابەشکردنی ئەرکەکانی پێدام ئەوەبوو، کە سەربازێک لێرە ئەرک ببینێ. دایکی لویس، کە گوێی لەم باس و خواستە بوو گوتی: کوڕم وازبێنە، من دەزانم هۆکارەکەی چییە. ئەو کاتەی تۆ سێ ساڵان بووی باوکت ئەو دیوار و کورسییانەی بۆیاخ کرد. فەرمانیکرد پاسەوانێک لێرە دابنێن تا تۆ لێرە دانەنیشی و جلەکانت بۆیاخاوی نەبن. واتە لەو کاتەوە نزیکەی چل ساڵ تێپەڕیوە، بەڵام هەموو بەیانییەک سەربازێک لە وێدا ئەرک دەبینێت، بەبێ ئەوەی بزانێت بۆچی لەوێیە؟ بەرهەمی چییە؟ کێ سود لەم رۆتینە دەبینێت؟ ئەمە وەک دەسەڵاتی تاک و رەها کاتێک مرۆڤەکان لە ناویدا دەچەوسێنرێنەوە و ئەرکی بێ ئامانجیان پێدەسپێردرێت. لە سەردەمی زوودا، خەڵک سودی لە حوشتر و وڵاخ بۆ هات و چۆو بازرگانیکردن بینیووە. کاتێک ویستوویانە لە شارێکەوە بڕۆن بۆ شارێکی تر چەندین رۆژیان پێچووە، عەقڵێک هات ئۆتۆمبیلی دروستکرد بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر ئەم کات و رۆتینەی گەشتکردنی کورتکردەوە، بەڵام مرۆڤایەتی هێشتا پێیوابوو، پێویستی بە کورتکردنەوەی سنوری نێوان وڵاتانە. بۆ ئەوە فڕۆکەی داهێنا و ئێستا بووەتە ئاسانکاری بۆ هەموو مرۆڤایەتی. لە کاتێکدا وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، خۆیان لەم تەکنەلۆژیا خێرایەی، کە سنوری نەهێشتووە سودمەندن، بەڵام بۆ هێشتنەوەی خەڵک لە ناو بازنەی دواکەوتوویی و سەرقاڵکردنیان بە رۆتین بۆیە چوونت بۆ ناو دەزگایەکی ئاسایی، بە قەد چوونت بۆ فڕۆکەخانە و بڕینی سەدان کیلۆمەتر سەختترە، چونکە ئەو عەقڵیەتە روکەشییەی، کە بەڕێوەبردنی دراوەتە دەست، گەورەیی و خۆسەپاندن لەم سەختگیرییەدا دەبینێتەوە و کەموکورتی ناواخنی پێ پڕدەکاتەوە. رۆتین لە وڵاتانی دواکەوتوو لە رێکخستنی کارەوە، بووەتە کات کوشتن و کات بەسەربردنی بێ ئامانج. لە بەرهەمی کارەوە بووەتە رواڵەتی بێ سود. لە کاتێکدا عەقڵیەتی پێشکەوتوودا، سەرنچ لە سەر کەمترین تێچوو لە رووی کات، شوێن و ماددە وە بۆ زۆرترین بەرهەم چڕکراوەتەوە. سود لە تەکنەلۆژیا وەک کەمکردنەوەی خەرجی، کورتکردنەوەی رێگاکان و خێرایی لە بەرهەمهێنان بینراوە. بە پێچەوانەوە لە وڵاتانی دواکەوتوو و لە ناوبازنەی عەقڵیەتی چەقبەستوو ــ رۆتین، وەک پیشاندانی هێزی بازوو و دەسەڵات شکان بەسەر دەوروبەردا رەفتاری پێوە دەکرێت. تەکنەلۆژیا بەهۆی رۆتینەوە، کەڵکی ئاوەژووی لێوەرگیراوە و بووەتە هۆکارێکی دیکەی کات کوشتن و رێوشوێنی ناپێویست، چونکە لە بنەمادا ئەو عەقڵیەتەی، کە دەیەوێ درێژە بە رۆتینی بێ ئامانج بدات، بێ ئاگایە لە پێشکەوتنی دنیا لە رووی ناواخن و بەرهەمەوە، لە رواڵەتەوە بۆ رواڵەت دەڕۆن و دەشیانەوێ هەر لە رواڵەتدا بمێننەوە. ئەمەش لە عەقڵی بەرەو پێشەوە، دەچێتە عەقڵیەتی ناوبازن و لە دۆخێکدا دەخولێتەوە. ژیانی بێ پڕۆژە و نەخشەرێگا، جۆرێکە دەکەوێتە ناو جەستەی رۆتین. توانای کەسەکان لە چوارچێوە دەدرێت بە جۆرێک، کە ئەوەی لە سنوری عەقڵیەتی رۆتین تێپەڕێ بە مەترسی دەزانرێت. هەڵبەتە کارکردن سەرچاوەی نەهێشتنی رۆتینە، کە مرۆڤ ئامانجی بەرهەمهێنان بێت، هەموو عەقڵەکان بۆ بەرهەمهێنان و پەرەدان بە پێگەیشتن و پەروەردەکردنی مرۆیی دەخرێنە گەڕ، بەڵام ئەو کۆمەڵگایانەی، کە تەنیا لە سەر سامانی سرووشتی/ موچە دەژین، دامەزراندن و موچەش تەنیا لە پێناو موچە وەرگرتن بێت، لێرەوە کات نرخی خۆی لە دەستدەدات. لە دروشمی(هەموان کار بکەن بۆ ژیانێکی باشتر)ەوە، دەبێتە (هەموان کار مەکەن بۆ باشترکردنی ژیانی چەند کەسێک). ئەمجۆرە کۆمەڵگایانە، هەمیشە کات وەک کراوە دەهێڵێتەوە کاتێک باس لە وادەی تەواوبوونی پڕۆژەیەک یان بنیاتنان و ئەنجامدانی کارێک دەکرێت دەڵێن (کاتێکی تر، ماوەیەکی تر هتد...)، لە جیاتی ئەوەی بڵێن (سی رۆژی تر، کاتژمێر چوار، چوار ساڵیتر) ئەمجۆرە لە وادە دانان دەکەوێتە ناو جەستەی بەرەڵڵا واتە کات، کار، رۆژ گرنگ نییە. تێنەگەیشتن لە فەلسەفەی بەڕێوەبردنی کار لە کاتی گونجاو، ناتوانێ درک بەوە بکات، کە ئەگەر کاتژمێر، ساڵنامە و ناوی رۆژانی هەفتە نەبوایە، چۆن دەمانتوانی رەفتار بکەین و لە گەڵ یەکتر بژین و کارەکانمان رایی بکەین؟ بۆ کۆمەڵگەیەک، کە لە سەر رۆتین دەژیت، ئەم سێ پێکهاتەیە تێکەڵ و بێ واتا دەبن، لێرەوە کارەکان دەبنە رۆتین و دەچنە قۆناغی متبوون. ئەو مرۆڤانەی، کە ئیش دەکەن و لە سەر بەرهەمی کاری خۆیان دەژین، بۆ پێشخستن و داهاتی کارەکە هەمیشە گرنگی بە چاککردن و راستکردنی نەخشە رێگای ئیشەکە دەکەن، بەڵام لای ئێمە زۆربەی خەڵک لە سەر داهاتی بەرهەمی کەسیی خۆی ناژیت، بەڵکو لە سەر موچە و داهاتی جیاواز/ سامانی سروشتی دەژیت، کە بەرهەمی عەقڵی خۆی نییە. ئەمەش دەبێتە بارگرانییەکی تر بۆ کۆمەڵگە. کاتێک لە شاردا، کە کارگە و کرێکار پەیدابوون، دووشت گرنگبوون، جلی ئیش و سەعاتی کار، بەڵام لە شوێنێک، کە نە کرێکار و نە کارگە هەبێت لێرەدا، کە ئیشی دەست کەمبوو کار لە سەر ئیشی عەقڵ دەکات، بۆیە رۆتینی دەست و مێشک تێکەڵ دەبن. تا دەگاتە کۆمەڵگەیەکی بێ کەڵک و تەمبەڵ. تاکێک لە وەها کۆمەڵگەیەک، کە مێشکی بۆ پلانی کار و دەستی بۆ جێبەجێکردن نەبێت، دەست و مێشک لە بوار و ئامانجی هەڵە بەکاردێنێت. بۆ نموونە (کاتێک لە بێ ئیشی دەچینە ناو ژیانی یەکتر و شتی سەیر و سەمەرە لە بواری کار داواکەین). ئەم بیرکردنەوە پاسیڤە لە تاکەوە تا دەگاتە کۆمەڵگەیەکی پاسیڤ بەرهەم دێنێت. ئەمەش وادەکات، کە لە مجۆرە کۆمەڵگەیە سیمبول، پیرۆز و ئینتیما بۆ خاک و دۆز نەمێنێت، ئەمەش دەکەوێتە ناو گەندەڵی پرەنسیپ و هزر. ئەم مێشکە خاوە، تەنیا هزر و داهات و بەرهەمی ئامادەکراو دەکات قبوڵ دەکات. لێرەوە ئەو هزر و مۆدێلانەی، کە دێن چەند کۆنن یان لە خزمەتی کێن، کەس پێی گرنگ نییە، سەرمایەی مرۆیی دەکەوێتە چ دۆخێک لەم رەوشە گرنگ نییە، خۆراکی بەسەرچوو بۆ کەس گرنگ نییە، ئەمەش وادەکات لە کۆمەڵگەیەکی بەشداری ئەکتیڤ، بگەیەنێتە بینەرێکی تەمبەڵ. ئەوەی ئەمڕۆ لە کوردستان دەبینرێت، بە داخەوە لە چوارچێوەی ئەم تابلۆیەی کە باسمان کرد دەخولێتەوە. لێرەوە لە جیاتی خەڵک پڕۆژەی هەبێت بۆ چاککردنەوە هزری تێکدەر بڵاو دەکەنەوەو عەقڵیەتی پاسیڤ دەیەوێت جۆرێک لە مۆدیکی کۆیلایەتی بەرهەم بهێنێتەوە. بەشێکی تری خەڵک لە جیاتی رەخنە لە کەموکورتییەکانی دەسەڵات بگرێت، پینە و پەڕۆی بۆ دروست دەکات، لە کاتێکدا ئەوە خزمەت بە خودی دەسەڵاتیش ناکات و وای لێدێت بەرەو چاڵەکە بیبات. لێرەوە خەڵک لە جیاتی بۆ ژیان بژیت، بۆ مردن دەژیت. کەواتە وزەی رەش سەردەستی وزەی گەش و دوارۆژ دەبێت. ئەمەش کۆمەڵگەیەک دروست دەکات، کە بێ ناونیشان و ئامانج دەبێت. پرسیاری گرنگ لێرەدا ئەوەیە، کە ئەم رەوشە ئێمە باسی دەکەین شایستەی ئەوەنییە، کە ناوەندی لێکۆلێنەوە و ستراتیژی بۆ دروست بکرێت بۆ گەڕان بەدوای رێگاچارەیەک، کە بۆ راگرتن و گەشەپێدانی ئەم رەوشە، کە بەداخەوە بەرەو بێ هودەیی دەچێت. یەکەم هەنگاوی چارەسەرکردنی کێشەکە راستکردنەوەی دسپلین و پرەنسیپەکانە. ئەو عەقڵانەی، کە بیر دەکەنەوە بە داخەوە بە حەز یان ناحەز زانان یان نازانا زۆربەی هەرە زۆریان پەراوێز خراون و دەرگا لە هزر و عەقڵ و بیر ناکرێتەوە،، ئەمەش وادەکات، کە مرۆڤی ناشایستە شوێنی شایستە بگرێت. بۆیە زۆر بێهودەیی دەبێت، کە چاوەڕوانی بەرهەم و ئەنجامی باش لە وەها دۆخێک بکەین، بێ ئەوەی لە شوێنێکەوە کار بۆ چاککردنەوە بکرێت. بە پێچەوانەوە دەبێ بڵێێن هەر ئەمساڵ خۆزگەم بە پار.

جەواد سەعید   ئەگەرچی ژیانی سیاسی یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان پڕە لە ململانێی و ئینشیقاق، هیچ کۆنگرەیەکی بێ کێشەو تەکتول بەڕێنەکردووە، بەشێکی زۆریش لە کێشەکان جیاوازی فکرو فەلسەفەی سیاسی لە پشتەوە بوون. لە کۆنفرانسەکانی کۆمەڵەو کۆنگرەکانی یەکێتیی کادری بەتوانا و نەوعی بەشدارییان تێدا دەکردو گفتوگۆی جدیش لەسەر کۆی تەوەرەکان دەکرا، گەرچی دەردەکانی یەکێتییان پێ چارەسەر نەدەکرا بەڵام بەهێشتنەوەی هەیبەت و براندی خۆیەوە کۆنگرەی ئەنجامدەدا. کۆنگرەی چوار، کۆنگرەی بێ مامجەلام (روحی شاد بێت)، کۆنگرەیەک بوو هیچ پرنسیپ و بنەماکانی کۆنگرەی تێدا بەدینەکرا، تاکە کۆنگرەش بوو لە مێژوی یەکێتییدا بەبێ گفتوگۆ تێپەڕێت و پارسەنگی هێز ئاوا بە ڕەهایی بەلای لایەکدا بشکێتەوە. بەشی زۆری ئەندامانی کۆنگرەی چوار نەک هەر بێ تەجروبە بوون ئینتیمای نیشتیمانی و حزبییان لە دەستدا بوو، هەندێکیان لە بازاڕی کڕینی ویژدانەوە هێندرابوون. بەشی زۆریان تەنیا ڕستەیەکیان دەزانی یەکێیتی نوێ دەکەینەوەو پڕۆ پارتییەکان دەردەکەین، بێ ئەوەی بزانن میکانیزمی نوێبونەوەی حزب چۆن و چییە، بۆیە ئەو سەرکردایەتییەیان پێکهێنا کە لەماوەی هەژدە مانگدا جگە لە زیادکردنی موچەی خۆیان پەنجەیان لەسەر برینێکی یەکێتیی دانەنا وشەیەکیشیان لەسەر سیستەمی حوکمڕانی و ژیانی حزبایەتی و گوزەزەرانی خەڵک باسنەکرد. ئەوکات پێچەوانەی هەڤاڵەکانم پێموابوو ئەم کۆنگرەیە ئایندەی یەکێتیی و کوردستان بەرەو دۆخێکی مەترسیدار دەبات، برینەکانی جەستەی کورد دەکولێنێتەوە و کێشەکانی یەکێتییش زیاتر دەبن. یەکێک لە دروشمەکانی پێش کۆنگرەو پاش کۆنگرە، دژایەتی پارتیی بوو، وەکو ئەوەی پارتیی ڕێگر بێت لەبەردەم گەشەی یەکێتیی، ئاخر چۆن دژایەتی پارتیی بە هەمان کەرەستەی پارتیی دەکرێ؟ بۆچی لەبری دروشمی دژایەتی، دروشمی ئازادی و دیموکراسی و خزمەت نەبێت؟ ئەم دروشمە ڕەنگە تەنیا لەناو میللەتانی دوواکەوتوو و پڕلە کێشە مابێت! دەنا چۆن حزبی سیاسی لە ڕێگای خوێنڕشتنەوە گەشە دەکات؟ حزبی سیاسی لە ڕێگای ململانێی تەندروست و پلان و پڕۆژەی خزمەتگوزاریەوە گەشە نەک داهێنانی ڕق، لە ڕێگای دەستەبەرکردنی ماف و ئازادییەکانی تاکی کۆمەڵگا گەشە دەکات نە لە ڕێگای دروشمی ڕووت، لەڕێگای باشکردنی سیستەمی پەروەردەو تەندروستی گەشە دەکات نەک دواکەوتویی و کۆیلایەتی، بۆیە ململانێ لەگەڵ پارتییدا تەنیا بەدابینکردنی خزمەتگوزاری باشترو دروستکردنی کۆمەڵگایەکی خۆشگوزەران و یەکسان دەکرێت. گەورەترین هەڵەی یەکێتیی لە کۆنگرەی چواردا داهێنانی سیستەمی هاوسەرۆکی و هەڵبژاردنی ئەو سەرکردایەتییەو ئەو زۆری و بۆریە بوو، سروشتی دوو سەرۆک لەدواجاردا دوو ئاراستەی جیای لێدەکەوێتەوە، سەرکردایەتییەکی زۆرو بۆر هەر ئەوە ئەنجامەکەی دەبێت کە بینیمان. لە هەمووی سەیرتر ئەوە بوو کە هەندێکیان دەیانوت ( لەسەر ڕێبازی مام بەردەوام دەبین) بێ ئەوەی نە وشەیەک لە (مامجەلال)وە فێربوبن و نە بزانن ڕێبازی مام چییە. مام بەدرێژایی ژیانی سیاسی عەیبەیەکی شەخسی هاوڕێکانی بڵاونەکردەوە کەچی ئەمانە لە ڕێگای هەڕەشەو بڵاوکردنەوەی شتی شەخسی هاوڕێکانیانەوە سەرکەوتن، مام هەمیشە دەیگوت تا کوردێک مابێت کەرکوک خاکی کوردە و کوردستانییە کەچی ئەمانە دەڵێن خۆ کەرکوک کوردستانی نییە، مام کەشێکی ئارامی لە کوردستان دروستکردبوو کەچی ئەوانە ئەوەشیان تێکدا!! مام هەمیشە بەوەفا بوو لەگەڵ هاوڕێکانیدا، هەرگیز هاوڕێ تێکۆشەرەکانی پەراوێز نەدەخست، سەرباری هەموو ناکۆکییەکان، لەگەڵیاندا هەڵی دەکردو بەرپرسیاریەتی پێدەسپاردن، کەچی ئەمانە هەموو هاوڕێ تێکۆشەرەکانی مامیان وەلا ناو یەکێتییان داماڵی لە تێکۆشەرەکان. ئەمانە هەموو جولەی ناسیاسی و بەهەند وەرنەگرتنی واقیعی ناو یەکێتیی و کوردستان بوو. ئەگەر ئەم سەرکردایەتییەی بەرهەمی کۆنگرەی چوار دۆخی ناو خۆی یەکێتیان باشبکردابایە، ئەمنییەتی سلێمانیان باشتر بکردابایە کە چەقی هێزی ئەوانە، عەدالەتی و دیموکراسییان بۆ ناو حزب دەستەبەر بکردایە و هاوسەنگییان لەگەڵ تێکۆشەرەکان دروستبکردایە ئەوا ئەوەی ٨ی ئەم مانگە ڕوویدا، ڕووی نەدەدا. لەدوای کۆنگرە، بێسەروبەری و قاچاغچییەتی لە سلێمانی ڕووی لە هەڵکشان کرد بەجۆرێک کە تیمی یەکێتیی لە حکومەت ئیحراج کردبوو، تاکار گەیشە ئەوەی کوڕە بچوکی مامجەلال لە یادی باوکیدا، وتی باوکە گیان دۆخی کوردستان زۆر خراپە، دزو قاچاغچییەکان ناڵێن چاکسازی بکەین. پرسیارە جدییەکە ئەوەیە ئایا لە ئێستادا کوڕانی مام هاوسەنگی لەگەڵ جەمسەرەکانی ناو یەکێتیی دروستدەکەن، خەڵکانی دڵسۆزو پاک و بەتوانا لە ناو حزب و حوکمڕانیدا بەشداری پێدەکەن، خەڵکە تێکۆشەرو بە تەجروبەکان دهێننەوە ناو کایەی سیاسی، چاکسازی و پاکسازی لە حزب و حکومەتدا دەکەن و ژیان و گوزەرانی خەڵک خۆش دەکەن یان هەمان سیناریۆی پێشتر دووبارە دەکەنەوە و لە هەمان بازنەی پڕ لە کێشە دوخولێتەوە؟

   شیلان رۆوف ئەنگێلا مێرکل (ژنی ئاسنین) یەکێکە لەو سیاسییە مێینانەی کە جێ سەرنج وتێڕامان بووە لام هەر وەک چۆن جێگەی سەرنج وگرنگی تایبەتی بەشێکی بەرچاوی دانیشتوانی ئەم زەمینەیە بەتایبەتتریش ئەو کەسانەی تاقەت وحەوسەڵەی بابەتە سیاسیەکانیان هەیە، بەڵام ڕاشکاوانە دەڵێم بەدرێژایی ساڵانی سەرکردایەتیکردنی ئەڵمانیا لەلایەن ئەم خانمەوە هاوتەریب لەگەڵ سەرکردایەتیە سەرکەوتووەکەیدا بۆ دەوڵەتەکەی ونەتەوەکەی، ئەوەی زیاتر جێ سەرنجی من بووە ئەوەیە مێرکل هەرگیز مێینەبوونی خۆی نەکردە ئامڕاز بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانی لەبواری سیاسی ودەوڵەتداریدا، هەرگیز ڕوخسار ولەش ولار نەبوونەتە ئامڕازی دەستی بۆ جێکردنەوەی لەنێو دڵ ومێشکی دانشتوانی دەوڵەتە مەزنەکەیدا. ڕاستی مێرکل بوون پەروەردەکردن وخۆپەروەردەکردن وخۆدەوڵەمەندکردنە بە ڕۆشنبیری ومەعریفە، تێڕامانە لەفەلسەفەی حکومداری وخزمەتکردن ولەئەستۆگرتنی ئەرک وپۆستی گشتی، تێڕامانە لەئامانجی ئەرک وپۆستی گشتی، ئەوپەڕی تێگەیشتنە لەوەی دەسەڵاتدارەکان تەنها ئامڕازن بۆیە ئەم ئەڕوات وئەوی دی دێت. ئەدی کە دەسەڵاتدار ئامڕاز بێت چی ئامانجە؟ دامەزراوە ئامانجە، ناوبانگی دامەزراوە ئامانجە، خزمەتی گشتی ئامانجە، چاکەی گشتی ئامانجە ..... . هەر بۆیە:     ئەگەر لەو فەرمانڕەوا (دەسەڵاتدار، ڕابردوو یان ئێستا)یانەی کە: شوێنی نیشتەجێبوونت شوێنی نیشتەجێبوونی هاوڵاتی ئاسایی نییە. خاوەنی ڤێلا وباخ وسەروەت وسامانی بێشوماری بێ ئەوەی ئارەقت بۆ ڕشتبێت. چەندەها پاسەوانی ئاشکرا وشاراوەت هەیە سەرباری ئەوەش پێنج خولەک بوێری گوزەرکردنت نییە بەشوێنێکی میللیدا. لەسۆپەرمارکێتەکەی نزیکی ڤێلاکەشت کاڵایەک ناکڕیت. ڕێز لەیاساکان ناگریت کەپەرلەمانتارانی حیزبەکەی خۆت پشکی شێریان هەبووە لە دەرچواندنیدا. کە بەسەر شەقامە گشتییەکاندا دەڕۆیت خەڵک کۆنابنەوە وتامەزرۆی بینینت بن وبەچەپڵەڕێزان پێشوازیت بکەن، بەڵکو کاروانی ئۆتۆمبێلەکانت تەنگ بەبەکارهێنەرانی شەقامە گشتییەکە هەڵئەچنن تا ڕێگە خێراکەت بۆ چۆڵبکەن وزوو تێپەڕیت، ئەمە لەباشترین حاڵەتدا دەنا دەکرێت ڕۆنگ ساید بڕۆیت وئەم سەرپێچییەشت لەڕێگەی لایەنی پارێزگاری یاساکانی هاتوچۆوە ئەنجامبدەیت. متمانەت بەوە نییە لەڕێگەی هەڵبژادنەوە کورسییەکەت بەدەستبێنیتەوە هەر بۆیە کە ویلایەتەکەت نزیکی تەواو بوون ئەبێتەوە هەر بە زۆر کورسییەکەت چۆڵ ناکەیت وئەگەڕێن بەدوای چەندین فێڵی یاسایدا بۆت تا مانەوەت مسۆگەر بکەن. خێرو بێری دەسەڵات تەنها خۆتی نەگرتۆتەوە بەڵکو چەندین پشتی دوای خۆشت بێبەش نەکردووە. نەخۆشخانەکانی مەملەکەت جێگەی چارەسەرت نییە. قوتابخانە وزانکۆکانی مەملەکەت جێ متمانەت نییە. گونجاوترین وسادەترین بژاردە لەلات بەکارهێنانی چەک وهێزی چەکدارە ...... . ئەوا مافی سەیرکردنی مێرکلت نییە وەک ڕابەرێکی ناوازەی سیاسەت ودەوڵەتداری وگۆرانی وتن بەباڵایدا.     ئەگەر لەو فەرمانبەسەردا کراوانەی کە: لەجێگای خۆت بێ دەنگ وبێ هەڵوێست دانیشتویت وتوانا وبوێری داواکردنی مافی گشتی وتەنانەت مافە تایبەتییەکانی خۆشت نییە. هێندە بەهێز دەستت بەکڵاوەکەی خۆتەوە گرتووە تەنانەت ئەگەر یەکە یەکە بەبەرچاوتەوە مافەکانیشت قوت بدەن دەستت لەکڵاوەکەت نابێتەوە وبگرە بەهێزتر دەستی پێوە ئەگریت تا "با" نەیبات، کە دڵنیابە نۆرەی کڵاوەکەی تۆش دێت وئەو "ڕەشە با"یە هەر لێت ئەڕفێنێت. ئەوا مافی سەیرکردنی مێرکلت نییە وەکو نموونەی باڵا.     ئەگەر لەو سیاسیە مێینانەی کە: مێینەبوونت کردۆتە ئامڕاز بۆ گەیشتن بەئامانجەکانت. نازکردن وخۆناسکردنەوەت کردۆتە چەکی دەستت. جل دووبارەکردنەوەت کردووە بە یاساغی ژیانت. کە پۆست وپلەشت وەرگرت پڕۆژە چاکسازیەکانت لەچاکسازیکردن لەڕووخسار ولەش ولارتەوە دەست پێئەکەیت. ئیدی بوارت نامێنێتەوە  بۆ ماڵ ومنداڵ وچێشت لێنان وبەڕێوەبردنی ماڵ ومیوانداری وخزمەتکارەکانت لەبری تۆ ئەم ئەرکانەت بۆ ئەنجامدەدەن وتەنانەت ئەوانیش منداڵەکەت ئەبەن بۆ شوێنەکانی تایبەت بەیاری منداڵان وجەوی پێئەگۆڕن. ئەوا مافی باسکردنی مێرکل وبەشان وباڵ هەڵدانیدات نییه وهەرگیز ڕێگەی بەراوودکاری بەخۆت مەدە لەنێوان خۆت ومێرکلدا.     ئەگەر لەو ئەکادیمییە سیاسییانەی کە: پشتت کردۆتە هەموو ئەو بیردۆز وبنەما وبەهایانەی کەساڵانێک وەکو وانە بەفێرخوازانت وتۆتەوە یان لەخۆپیشاندان وبۆنە وکۆبونەوەکاندا هاوارتکردووە بۆیان وداوای پابەندبوونت کردووە پێیانەوە، بەڵام کە پۆست وپایە وپلەت وەرگرت واتکرد خەڵک گومان بخاتە سەر خودی ئەو بیردۆز وبنەما وبەها جوانانە. ئەوا مافی باسکردی مێرکلت نییە وەکو ئەکادیمییەکی دەوڵەتمەداری سەرکەوتوو.   لەکۆتاییدا گوتەی یەکێک لەخوێندکارەکانم لەپارساڵی خوێندندا وەکو نموونەیەک بۆ تێڕامان وهەڵوەستە لەسەرکردن ئەخەمە بەردیدی خوێنەری بەڕێز، کە دڵنیام گوزارشتە لە واقیعی بینراو وبەرجەستەکراوی ژیانی کەسی سیاسی ودەوڵەتمەداری ڕۆژهەڵاتی بەگشتی وەکوردستانیش  وەکو بەشێکی ئەو پێگە جوگرافییە. پارساڵی خوێندن (2019-2020) بەئامانجی ناسینی (ئەنگێلا مێرکل) وجوڵاندنی بیری خوێندکارانی قۆناغی یەکەمی زانکۆ بۆ بەراوردکارییەک لەنێوان مێرکل وفەرمانڕەوایانی پێگە جوگرافییەکەی خۆماندا، دوو وێنەی جیاوازی مێرکلم بۆ نمایشکردن لەسەر شاشەی هۆڵی خوێندنەکە، ئامانجم ناساندنی بوو بەئەوانەیان کە نایناسن یان دەرفەتیان بۆ نەڕەخساوە وە باشتر ئاشناکردنیشی بوو بەئەوانەیان کەئەیناسن، خوێندکارەکانم بەشێوەی گروپ دابەش کرد وهەندێک لەژیانی مێرکلم پێخوێندنەوە وەکو بەشێکی کتێبی: "الوجه اڵاخر لزعما‌و حكموا العالم/گاهر شلبی"، دواتر داوام لێکردن هەر تیم وگروپێک بەجیا دوای دەردەشەکردنی بابەتەکە لەنێوان خۆیاندا بەپێی تێگەیشتنی خۆیان ناوەڕۆکی ئەوەی خوێندیانەوە پێمانبگەیەننەوە، ئەوەی لەم چیرۆکە گرنگە ئەوەیە لەو کاتەی بەرەو کۆتایی گفتوگۆکردن ئەڕۆیشتین دەربارەی مێرکل، یەکێک لەخوێندکارەکان بەشداریکردوو وتی: مامۆستا "سیاسی" چۆن وا ئەبێت بۆ خاتری خوا!!! بەڕاستی ئەم ئازیزە بەتەواوی مافی شۆکبوونی هەبووە وهەیە، چونکە دەوڵەتمەداری وای نەبینیووە لەم پێگە جوگرافییەی ژیانی تیادا ئەگوزەرێنێت.  

فەرحان جەوهەر   دەسەڵات هەرلە بەرەبەیانی مێژووە تا  ئەمڕۆ، یەک لەهەرە پرسە ئاڵۆزو مەترسیدارەکانی ژیانی مرۆڤایەتییە و زۆرترین پانتایی ئیشکردنی بیرمەندانیش بووە ، هەروەها یەک لە هەولە سەرەکیەکانی مرۆڤیش بووە بۆ گەیشتن و دۆزینەوەی باشترین شێوازی دەسەڵات کردن ، هەموو شارستانییەکان بە کۆن و نوێ وە لە گەڕاندا بوونە بۆچارەسەرێک بۆ ئەم پرسە ، تا دواجار شارستانییەتی رۆژئاوا بە هەردوو بزووتنەوەی رێنیسانس و رۆشنگەری، توانیان ئەم پرسە ئاڵۆزە لە رێی دیموکراسیەوە چارەسەر بکەن ، هەرچەندە  دیموکراسی وەک میراتی هەموو مرۆڤایەتی لێکدەدرێتەوە ، بەڵام زۆرتر رەگەکانی و گەشەکردنی بۆ یۆنانی کۆن دەگەڕێتەوە ، بۆیە بە  بەشێک لە داهێنانی شارستانیەتی رۆژئاوا حسێب دەکرێت ، تەنها لە و وڵاتانەش بەشێوەیەکی باش پڕاکتیزە دەکرێ کە سەر بەو شارستانیەتەن ، باقی وڵاتانی تر بە تایبەتی رۆژهەڵات نەیتوانیوە ئەم پرسە چارەسەربکات ، بەشێوەیەک کە ببێتە جێگای رەزامەندی و خۆش گوزەرانی خەڵکەکەی ، یان گروپێک یان کەسێک هەمووی بۆ بەرژەوەندی خۆیان قۆرخ دەکەن و خەڵک ملکەچی خۆیان دەکەن ، یان دەبێتە فەوزاو بێ یاسایی و بێ ئاسایشی. ئەوەی تا ئەم ساتە لە وڵاتانی رۆژهەڵات دەگوزەرێ ئەم دوو بژاردەیە ، نەیانتوانیووە دیموکراسی وەک میکانیزمێک بۆچارەسەی پرسی دەسەڵات بەکاربێنن  ئەوەی پەیوەستە بە ئێمەی کوردەوە کە بەشێکین لە رۆژهەڵات ولە زۆربەی گەلانی ناوچەکەش دواکەوتووترین ، بە حوکمی کۆمەڵێک هۆکار کە جێی ئەو باسەی ئێمە نییە ، هەندێک جیاوەزترە  چونکە کورد دەوڵەت نییە ،  تا بێمنەت بێت و خۆی چۆنی ویست وا دەسەڵات بەڕێوە ببات ، ناچارە بۆ ئەوەی مافەکانی و پاڵپشتی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی وەدەست بێنێت ، هەرنەبێت دیموکراسیانە بیربکاتەوە ،  زۆر لە چاودێرانی سیاسی پیانوابوولە پرسی دیموکراسی کورد جیاوازتر لە رۆژهەڵاتییەکان و کوولتورەکە خۆی هەنگاو دەنێت ، چونکە بەرژەوەنییە نەتەوەییەکانی لێی دەخوازێ .     دوای سەرکەوتنی هێزی هاوپەیمانان لە جەنگی یەکەم و دووەم ،  دیموکراسی وەک چەمک گەیشتۆتە ناوچەکەی ئێمە ، بزوتنەوەی رزگاریخوازی کوردیش وەک بەشێک لە چارەسەر بۆ کێشەکەی کردوویە بە ئامانج ،  لە گەڵ ئەو وڵاتانەی خاکەکەی داگیر کردووە . هەرچەندە لە سەتەی رابردوو بە حوکمی باڵادەستی ئایدۆلۆژیای مارکسی لە رۆژهەڵات ، کەمترین ئاوڕ لە دیموکراسی دراوەتەوە ، چونکە مارکسیەت دژی دیموکراسیەو پێیوایە بە شێکە لەسیستەمی سەرمایەداری و ئەبێ توڕ بدرێت .  دوای سەرکەوتنی بزووتنەوەی کوردایەتی لەو بەشەی کوردستانی عیراق ، بە هۆی خەبات و قوربانیدانەکەی و پاڵپشتی ئەو وڵاتانەی کە بەر لە سەت ساڵ هەر خۆیان خاکەکەیان دابەش کردوە ، هەرێمی کوردستان بۆ بەردەوامی خۆی و سەرنج راکێشانی ئەوان ، واتە وڵاتانی رۆژئاوا لە نێویاندا وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا ، باشترین دڵداری لە گەڵ ئەم چەمکەدا کردووە ، تا ئێستاشی لەگەڵ دابێت سەرەکی ترین دروشمی هەموو حیزبە کانە ،  بە جیاوازی ئایدۆلۆژیانەوە لەو پەڕی چەپ بۆ ئەو پەڕی راست لە ئیسلامیەکانە و بگرە تا پارێزگارەکان ، هیچیان لە رووی تیۆرییەوە کێشەیان لەگەڵ دیموکراسی وەک چارەسەرێک بۆ پرسی یەکلاکردنەوەی دەسەڵات نییە ، بەڵام لەسەر ئەرزی واقع ناتوانن خۆیان لە پێستی رۆژهەڵاتیانە دەربێنن و هەرکاتێ باو و بۆڕان دەستی پێکرد ، دەچنەوە ناو فەڕووە رۆژهەڵاتییەکەیان . کورد بۆ دەستخستنەوەی ماف و خاکە دابەش کراوەکەی ، لێی دەخوازرێ رێگەی دیموکراسی بگرێ ، پێموایە رێگەیەکی نزیک ترو باشتر لەمەی نییە ، چونکە کێشەی کورد تەنها و تەنها لە رێگەی پاڵپشتی کردنی وڵاتانی رۆژئاواوە نەبێت ،  ناتوانێت خۆی بەتها خاکە داگیر کراوەکەی دەست بکەوێتەوەو پرسەکەی چارەسەربکات ، بۆ  وەدەستهێانی پاڵپشتی ئەوانیش بۆ کێشەی کورد ، جگەلە دیموکراسی رێگایەکی تری نییە ، کە زامنی مانەوەو سەرکەوتنی هەموو بزووتنەوەی کوردایەتی لە هەموو پارچەکان بکات ، ئایا کورد ئەم رێگایە دەگرێت و بەردەوام دەبێت لەسەری ، یان دەبێتەوە کوڕە رۆژهەڵاتییەکە ، سیگناڵەکان خرابن .  

سه‌نگه‌ر رسول یه‌كێك له‌كێشه‌ سه‌ره‌كییه‌كانی حوكمڕانی كوردستانی باشوور، دروستكردنی وێنه‌ی درۆینه‌یه‌ بۆ پێگه‌و حوكمڕانییه‌كه‌یان. هه‌روه‌ك ره‌وانشاد نه‌وشێروان مسته‌فا، قسه‌یه‌كی جوانی هه‌بوو له‌باره‌ی سیاسه‌ته‌كانی یه‌كێتی وبریاره‌كانی، ئه‌و پێیوابوو یه‌كێتی له‌سیاسه‌تدا سه‌روو هه‌ڵسه‌نكاندن و ژێر هه‌ڵسه‌نگاندنی هه‌یه‌، بۆ نمموونه‌ حزبى ئه‌لیف بێ مسته‌واو بێ كه‌ڵك بووه‌، به‌ڵام به‌هۆی سیاسه‌تی سه‌روو هه‌ڵسه‌نگاندنه‌وه‌ زۆرترین گرنگی پێداوه‌! له‌كاتێكدا حزبی با‌و گرنگ و به‌كه‌ڵك بوو بۆ هاوپه‌یمانی، ئه‌وا به‌هۆی سیاسه‌تی ژێر هه‌ڵسه‌نگاندنه‌وه‌ ئه‌وا كه‌مترین بایه‌خی پێداوه‌، كه‌ له‌كۆتاییدا ئه‌و جۆره‌ سیاسه‌تكردنه‌ هه‌م به‌زه‌ره‌ری خودی یه‌كێتی و هه‌میش به‌زیانی به‌رژه‌وه‌ندی گشتی شكاوه‌ته‌وه‌! به‌داخه‌وه‌ ئه‌و وێنه‌یه‌ی سیاسه‌تی سه‌روو هه‌ڵسه‌نكاندن و ژێر هه‌ڵسه‌نگاندن به‌ته‌واوه‌تی له‌سیاسه‌ت و ستراتیژییه‌ته‌كانی حوكمرانی هه‌رێم ره‌نگی داوه‌ته‌وه‌و له‌وه‌ش زیاتر رۆشتن و دۆنكیشۆتانه‌ خه‌یاڵ پڵاوی عه‌نتیكه‌و سه‌یرو سه‌مه‌ره‌یان بۆ خۆیان و پێگه‌ی هه‌رێم دروست كردووه‌. ئه‌گه‌ر دیققه‌ت بده‌ن، له‌شێوه‌ی پێشوازیكردن و گوتاره‌ دیبلۆماسییه‌كانیان وا خۆیان وێناكردووه‌ كه‌ ئه‌ڵمانیای رۆژئاوای سه‌رده‌می شه‌ری ساردن و یه‌كێكن له‌و بلۆكه‌ گرنگانه‌ی كه‌ هه‌موو رۆژئاواییه‌كان موحتاجی هه‌رێمن!  هه‌رچه‌نده‌ پێگه‌و رۆڵی هه‌رێم، هه‌م له‌رووی جوگرافیای سیاسی و هه‌میش له‌ناوچه‌ی سه‌رچاوه‌ی ووزه‌ی ره‌ش بێ كاریگه‌ر نییه‌، به‌ڵام ئایا ئه‌وه‌ گره‌نتی ئه‌وه‌ ده‌دات كه‌ به‌هه‌مانشێوه‌ی سعوودییه‌ چاوپۆشی له‌ هه‌رێم بكرێت؟ وه‌ك ئه‌و كاره‌ نامرۆییه‌ی شازاده‌ی سعودیه‌ به‌رامبه‌ر رۆژنامه‌نووس خاشووقچی كردییان؟ وه‌ك وه‌بیرهێنانه‌وه‌یه‌كیش، ئایا ئێف شانزده‌و چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نی رۆژئاواییه‌كان (ئه‌مریكاو ئه‌ڵمانیاو به‌ریتانیاو هاوپه‌یمانه‌كانی دیكه‌)، بۆچی پێداگربوون له‌پاراستنی هه‌ولێر و هه‌رێم له‌داعش و هه‌ره‌شه‌كانی دیكه‌؟ چما ئه‌وه‌ له‌به‌رچاوی ره‌شی كوردان بوو یان له‌به‌ر نه‌وته‌كه‌ی؟ نه‌خێر نهێنییه‌كه‌ی ئه‌وه‌یه‌ كۆی عیراق هیوایه‌كی كه‌م هه‌بوو بۆ ئه‌وه‌ی دیموكراسییه‌تی لێ دروست بكرێت. هه‌ر    چه‌نده‌ به‌رژه‌وه‌ندی رۆژئاواییه‌كان جگه‌ له‌دیموكراسییه‌ت شتی دیكه‌ و ئه‌جێندای دیكه‌ له‌خۆ ده‌گرێت به‌ڵام نهێنی یه‌كه‌م پشتگیركردنه‌ له‌حوكمێكی دیموكراسییانه‌؟ ئه‌دی ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌شت به‌یه‌كجاری له‌گۆرنا؟ بروا ناكه‌م كۆنگرێسی ئه‌مریكی و په‌رله‌مانی فیدراڵی ئه‌ڵمانی و ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی فه‌ره‌نسییه‌كان رازی بنى به‌ناشتنی دیموكراسی و به‌رده‌وام به‌هه‌مان حه‌ماسه‌وه‌ پشتگیریت لێ بكه‌ن! جگه‌ له‌وه‌ كێ ناڵێ دوو رۆژی دیكه‌ ده‌نگده‌رانی ئه‌و وڵاته‌ رۆژئاواییانه‌ بیكه‌نه‌ هه‌ڵاو بڵێن چۆن ده‌بێ له‌پاره‌ی باجه‌كانی ئێمه‌ یارمه‌تی حوكمه‌تی تاكره‌وی بدرێت؟ ئه‌وه‌ی قات له‌به‌ره‌كانی هه‌رێم له‌ گۆشه‌یه‌كی بچووكی دیبلۆماسی و په‌یوه‌ندی نێوان زلهێزه‌كان تێناگه‌ن، ئه‌وه‌یه‌ كه‌ واده‌زانن سیاسه‌تی كتوپڕ له‌سیاسه‌تی نێوده‌وڵه‌تی بوونی هه‌یه‌! نه‌خێر، له‌په‌یوه‌ندییه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كاندا سیاسه‌ت و بریاره‌كان پارچه‌ پارچه‌و به‌ش به‌ش دێنه‌ بوون، تۆ ئه‌مرۆ كارێك ده‌كه‌ی وه‌ك سزادانی رۆژنامه‌نووسانی ئازادیخواز به‌ 6 ساڵ به‌بێ دادگه‌ریی، ئه‌وا یه‌كێك ده‌بێت له‌و پارچانه‌ی دوایی بۆت لێكده‌ده‌ن له‌گه‌ڵ پارچه‌كانی دیكه‌ت و زه‌مانێك دێ وێنه‌ی راسته‌قینه‌ی خۆتت پێده‌ده‌نه‌وه‌! كێشه‌و خه‌می من دیتنی دۆرانی ئێوه‌ نییه‌، به‌ڵكو داروخان و باجی گه‌وره‌ی گه‌لی كوردستانی باشووره‌ به‌هه‌موو پێكهاته‌كانییه‌وه‌! چونكه‌ وه‌ك چۆن دوای هیتله‌ر و روخانی ئیمپراتۆرییه‌تی ژاپۆنی، ئه‌وا زیاتر گه‌له‌كه‌ی بۆ چه‌ند نه‌وه‌یه‌ك باجی كاولكارییه‌كانیان دا! هه‌رچه‌نده‌ ئه‌وان به‌ به‌خت بوون، ره‌گی نه‌مامی دیموكراسی وحوكمرانی باش له‌كۆمه‌ڵگاكه‌یاندا شینبۆوه‌و چه‌كه‌ره‌ی كرد، خه‌می من ئه‌وه‌یه‌ له‌ره‌گه‌وه‌ كۆمه‌ڵگای كوردیتان تووشی ووشكبوونه‌وه‌و سه‌دان نه‌خۆشی كردووه‌!    

كارزان سه‌باح هه‌ورامی كشانه‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا له‌ئه‌فغانستان قۆناغێكی نوێی له‌ رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌راست هێناوه‌ته‌ ئاراوه‌، له‌گه‌ڵ كشانه‌وه‌كه‌ی له‌ ئه‌فغانستان، رێكخراوی قاعیده‌ ده‌ستی به‌ جوڵه‌كردووه‌ و پێشره‌وی زۆری كردووه‌ به‌ ئاراسته‌ی وه‌رگرتنی ده‌سه‌ڵاتی ئه‌فغانستان، هه‌واڵه‌كان له‌و باره‌وه‌ دڵخۆشكه‌رنین، به‌تایبه‌ت دوای خۆرێكخستنه‌وه‌ی قاعیده‌ و پاشه‌كشه‌ی سوپای ئه‌فغانستان، له‌ هه‌ر ئه‌گه‌رێكدا مه‌ترسی ئه‌وه‌هه‌یه‌ كه‌ قاعیده‌ ده‌سه‌ڵاتی ته‌واوی بكه‌وێته‌ ده‌ست, ئه‌و كاته‌ ره‌نجی ئه‌مه‌ریكا له‌ دووباره‌ بونیادنانه‌وه‌ی ئه‌فغانستانی نوێ له‌ گۆرده‌نرێت، ده‌ریش كه‌وت دوای چه‌ند ساڵ له‌ ئازادكردنی ئه‌و وڵاته‌ هێشتا به‌بێ ئه‌مه‌ریكا ئه‌فغانستان نه‌یتوانیووه‌ له‌سه‌ر پێی خۆی راوه‌ستێت، مه‌ترسی كه‌وتنی ئه‌فغان له‌ كاتێكدایه‌ كه‌ ئه‌مه‌ریكا هه‌ره‌شه‌ی كشانه‌وه‌ی له‌ عێراقیش ده‌كات، له‌ ئه‌گه‌ری كشانه‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا له‌ عێراق ئه‌وه‌ی به‌سه‌ر ئه‌فغانستان دێت سیناریۆكه‌ی له‌ عێراق خراپتر ده‌بێت، چونكه‌ ده‌سه‌ڵاتی حكوومه‌تی عێراق ته‌نیا به‌ناو ماوه‌ته‌وه‌ گروپی میلیشیاكان و حه‌شد و گروپه‌ چه‌كداره‌كان ته‌واوی جومگه‌كانی عێراقیان گرتوه‌ته‌ ده‌ست، هه‌ڵكوتانی حه‌شد بۆ سه‌ر باره‌گای ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران و گه‌مارۆدانی ماڵی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق به‌هۆی ده‌ستگیركردنی سه‌ركرده‌یه‌كی حه‌شده‌وه‌ ته‌واو ئه‌و راستیه‌ی سه‌لماندووه‌ كه‌ سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق كه‌سێكی ته‌واو لاواز و بێ ده‌سه‌ڵاته‌، زۆرینه‌یه‌ك له‌ عێراق دروستكراوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی فشار له‌سه‌ر ئه‌مه‌ریكا بكه‌ن له‌ عێراقدا بكشێته‌وه‌، به‌ئامانج گرتنی بنكه‌و باره‌گاكانی ئه‌مه‌ریكا له‌ به‌غدا پاشان موشه‌كبارانكردنی باره‌گاكانی هاوپه‌یمانان و ئه‌مه‌ریكاش له‌ هه‌ولێر ده‌رخه‌ری ئه‌و راستیه‌یه‌ كه‌ فشار بۆ ده‌ركردنی ئه‌مه‌ریكا له‌ عێراقدا ته‌نیا له‌به‌غداوه‌ نییه‌, به‌ڵكو له‌سه‌رتاسه‌ری عێراقه‌وه‌ ئه‌و فشاره‌ هه‌یه‌ و پێشووتر فشاره‌كان سیاسی بوون، به‌ڵام قۆناغی ئێستا بۆ فشاری سه‌ربازی گۆراوه‌،پێویسته‌ كوردستان شیمانه‌و گریمانه‌ی دۆخه‌كه‌ به‌باشی بكات، و بۆ قۆناغی داهاتووی عێراق باش خۆی ئاماده‌ بكات، یه‌كێك له‌ ئه‌گه‌ره‌كان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ كشانه‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا له‌ عێراق ته‌واو گروپه‌ میلیشكاكان ده‌ستیان ئاوه‌ڵا ده‌كات بۆ هێرشكردن و سه‌پاندنی هه‌ژوونی خۆیان له‌ ناوچه‌كه‌، دیار نییه‌ دوای كشانه‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا دۆخی عێراق به‌ره‌وكوێ هه‌نگاو ده‌نێت، به‌هێزترین ئه‌گه‌ره‌كان باس له‌ شه‌ری ناوخۆیی یان په‌راوێزخستنی سوننه‌ و ده‌ست به‌سه‌راگرتنی ناوچه‌ سونییه‌كان له‌لایه‌ن گروپه‌ چه‌كداره‌كانه‌وه‌ هه‌یه‌ جیاله‌وه‌ش گریمانه‌ی فشار خستنه‌ سه‌ر كوردستان له‌رێگا جیاوازه‌كانه‌وه‌ هه‌یه‌، ئه‌مانه‌ ده‌بێت به‌وردی دیراسه‌ بكرێن ده‌بێت كوردستان بۆ قۆناغی داهاتوو باش خۆی ئاماده‌ بكات. به‌شێك له‌و مه‌ترسیانه‌ی كه‌ هه‌یه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ دووباره‌ قاعیده‌ له‌ عێراق و ئه‌فغانستان له‌ غیابی ئه‌مه‌ریكا خۆیان به‌هێز بكه‌نه‌وه‌ و به‌شێوه‌یه‌كی رێكخراو كاربۆ كۆنترۆڵكردنی ناوچه‌كه‌ بكه‌ن، گرفت له‌وه‌دایه‌ سنووری كوردستان راسته‌وخۆیه‌ له‌گه‌ڵ میلیشیا و گروپه‌ چه‌كداره‌كان وه‌ك جاران نییه‌ كه‌ سوننه‌ دیواری نێوان هه‌رێمی كوردستان و عێراق بێت, ئه‌م جاره‌ هه‌ر مه‌ترسییه‌ك له‌سه‌ر عێراق هه‌بێت راسته‌وخۆ مه‌ترسیه‌ له‌سه‌ر كوردستان، كۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تیش بێهیوابووه‌ له‌وه‌ی عێراق و ئه‌فغانسات بتوانن له‌سه‌ر پێی خۆیان راوه‌ستن، حكوومه‌تی عێراق حكوومه‌تێكی ته‌واو لاوازه‌ و توانیا ئیداره‌دانی خۆی نییه‌، ئه‌مه‌ نیگه‌رانی سه‌ركردایه‌تی سیاسی كوردستانیشی لێ كه‌وتوه‌ته‌وه‌، كه‌ پێیان وایه‌ دانانی مسته‌فا كازمی, به‌شێك له‌ گرفته‌كان چاره‌سه‌ر ده‌كات، به‌ڵام ده‌ركه‌وت كازمی نه‌ك توانای چاره‌سه‌ری گرفته‌كانی نییه‌ ، به‌ڵكو نه‌یتوانی رێككه‌وتنی شه‌نگال و كه‌ركووك و رێككه‌وتن له‌سه‌ر بودجه‌ بخاته‌ بواری جێبه‌جێكردنه‌وه‌, بۆیه‌ هه‌موو ئه‌گه‌ره‌كان له‌به‌رده‌م دارووخانی پرۆسه‌ی سیاسی عێراق هه‌یه‌، له‌ ئه‌گه‌ری رووخانی سیسته‌می سیاسی ئه‌فغانسات سیسته‌می سیاسی عێراقیش گۆرانكاری به‌سه‌ر دێت، باڵانسی هێز له‌ ناوچه‌كه‌ ده‌گرێت، پێش ئه‌وه‌ی ئێران ته‌واوی عێراق كۆنترۆڵ بكات، ده‌بێت ئه‌مه‌ریكا خۆی له‌به‌رنامه‌یه‌ك ببینێته‌وه‌ كه‌ جارێكی دیكه‌ هیچ رۆڵ و پێگه‌یه‌كی نابێت له‌ ناوچه‌كه‌ بۆیه‌ كشانه‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا له‌ عێراق ئه‌گه‌ر به‌دیراسه‌ و به‌رنامه‌ نه‌بێت ته‌واوی ناوچه‌كه‌ ده‌كه‌وێته‌ مه‌ترسییه‌، دوورنییه‌ عێراق تووشی دارووخانی ته‌واوی پرۆسه‌ی سیاسی نه‌بێته‌وه‌. ئه‌وه‌ی ماوه‌ته‌وه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ پلانی واشنتۆن بۆ رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌راست به‌تایبه‌ت عێراق چییه‌؟ گرنگه‌ روونكردنه‌وه‌ بدرێت به‌ هاوپه‌یمانانی ئه‌مه‌ریكا كه‌ داهاتووی ناوچه‌كه‌ به‌چ ئاراسته‌یه‌ك ده‌بێت، له‌كاتێكدا تادێت گروپه‌ چه‌كداره‌كان به‌هێز ده‌بن چه‌كێكی زۆری ئه‌مه‌ریكا له‌ده‌ست ئه‌و گروپانه‌یه‌ كه‌ له‌ ئه‌گه‌ری به‌كارهێنانیان مه‌ترسی گه‌وره‌ دروست ده‌كات جیاله‌وه‌ش رێكخراوی قاعیده‌ وه‌ك ساڵانی 2004 و 2005 مه‌ترسی ده‌كرێت لق و پۆی له‌ عێراق و سوریا زیاتر بكات, ئه‌و كاته‌ هه‌مان سیناریۆی 2014 دووباره‌ ده‌بێته‌وه‌، گرفته‌كه‌ له‌وه‌دایه‌ كه‌ حكوومه‌تی عێراق پلانی نییه‌ له‌دوای كشانه‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا له‌ وڵات چی ده‌كات. ئاسایشی خۆی چۆن ده‌پارێزێت مادام وایه‌ سه‌رجه‌م ئه‌مانه‌ ده‌بێت له‌ هه‌رێمی كوردستان ئاماده‌كاریان بۆ بكرێت, گرنگه‌ به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ك هه‌یه‌ فشار له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی بكرێت كه‌ په‌له‌ بكه‌ن له‌ جێبه‌جێكردنی رێككه‌وتنی ناوچه‌ گه‌رمه‌كان و هه‌وڵ بدرێت هێزی ناتۆ له‌ سنووره‌كانی عێراق دابنرێت بوونی هێزی كۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی گه‌ره‌نتی زیاتر ده‌دات له‌ مانه‌وه‌ی دۆخه‌كه‌ و تێك نه‌چوونی، بابه‌تێكی دیكه‌ گرنگه‌ ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ كه‌ هه‌رێمی وكردستان رانه‌كێشرێته‌ شه‌رێكی به‌وه‌كاله‌ته‌وه‌ كه‌ ئێستا هه‌وڵ ده‌درێت كوردستان بخه‌نه‌ به‌ره‌یه‌كه‌وه‌، گرنگه‌ كوردستان هاوسه‌نگی خۆی بپارێزێت خۆی یه‌كلا نه‌كاته‌وه‌ بۆ هیچ به‌ره‌یه‌ك، مه‌ترسی جدی له‌سه‌ر هه‌رێمی كوردستان هه‌یه‌ ناكرێت ئه‌م مه‌ترسیانه‌ به‌هه‌ند وه‌رنه‌گیرێت، به‌رده‌وام موشه‌ك بارانكردنی هه‌ولێرو نیه‌تی به‌عه‌ره‌بكردنی ناوچه‌ كوردستانییه‌كان و برینی قوتی كوردستان و په‌راوێزخستنی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق و حساب نه‌كردنی بۆ كوردستان ده‌رئه‌نجامی ئه‌و مه‌ترسیانه‌ن كه‌ له‌سه‌ر داهاتووی عێراق هه‌یه‌.

عەبدولقادر ساڵەح ماوەیەكی زۆرە مشتومڕێكی توند هەیە لە نێوان فراكسیۆن و ئەندامانی پەرلەماندا كە دەبێت پەرلەمانی بڕیار بدات بە هەڵوەشاندنەوەی بڕیاری لێبرینی (21%) مووچەی فەرمانبەران، رەنگە پێشتریش لەم بارەیەوە كۆمێنتمان هەبووبێت بەڵام جێگەی خۆیەتی كە لەم ئان و ساتەدا چەند سەرنجێك تۆمار بكەین : یەكەم: بڕیاری لێبڕینی مووچە بڕیارێكی حكومەتە و تەنها حكومەتیش دەتوانێت ئەو بڕیارە هەڵوەشێنێتەوە و پەرلەمان ناتوانێت بەبریارێكی تەشریعی هیچ لە دۆخەكە بگۆریت تەنانەت ئەگەر بریاریش بدات بە هەڵوەشاندنەوەی ئەو بریاری لێبرینە . دووەم: لە بنەڕەتدا حكومەت سەرپێچی یاسای مووچەی كردووە ، كاتێكیش حكومەت مل بە یاسایەك نەدات كە لە دەسەلاتی یاسادانانەوە دەرچووبێت، ئەوا بێگومان مل بە بڕیارێكیش نادات كە لەو دەسەلاتەوە دەردەچێت. ئیتر دەركردنی بریار هیچ جەدوایەكی قانونی نابێت. سێیەم: ئەوەی پەرلەمان دەتوانێت بیكات ، بەلام بە هۆی پێكهاتەی پەرلەمانەوە دەستەوسانە لە كردنی بریتییە لە لێوەرگرتنەوەی متمانە لە حكومەت ، كە ئەمەش ئەگەرێكی زۆر لاوازە و هەرگیز پەرلەمان ناتوانێت بەم پێكهاتەی ئێستایەوە هەنگاوێكی لەم چەشنە هەڵبگرێت. چوارەم: ئەنجامدانی كۆبونەوە  لەگەل تیمی حكومەت و پرسیاركردن و وەڵامدانەوە هیچ لە دۆخی هاولاتیان ناگۆریت و دەركەوت  ئەندامانی پەرلەمانیش وەك هاولاتییەكی   تەنها دەتوانێت دەردە دڵ بكات و خەفەت بخوات .   بۆیە بەبروای من باسكردن لەم بابەتە جگە لە هەڵایەكی میدیایی و موزایەدە هیچی دیكەی نیە، لەبەر ئەوەی پەرلەمان هەم لەرووی یاسایی و هەم لەرووی واقیعیەوە هیچی پێ ناكرێت و چیدی پێویست ناكات شەقامی كوردی بەم بابەتەوە سەرقاڵ بكرێت.

بەهرە حەمەڕەش کاتێک پرەنسیپ و دسپلین لاوازبوو یان بەرەو نەمان چوون، بە تایبەتی ئەگەر ببێتە کەشی گشتی کۆمەڵگە، دەبێتە دیاردە چونکە لە رێگەی کەشی گشتی دیاردە دروستدەبێت و کاریگەری لە سەر دەکاتە سەر خەڵک.  بەپێی خوێندنەوەکان لە ساڵانی شەست تا هەشتاکان، هزری چەپ و بزووتنەوەی رزگاری نەتەوەیی وەک کەشی گشتی سەردەستی کۆمەڵگە بوو، ئەمە وایدەکرد، کە گەنجەکان روو لە شاخ و شۆڕش بکەن. بەدوای خوێندنەوەی کتێب و پەیداکردنی سەرچاوەبوون لە سەر ئەم دوو بیروباوەڕە. ئەوانەی لە ناو شاریش بوون، روویان دەکردە رێکخستن و کاری هوشیارکردنەوەی کۆمەڵگە، بۆیە ئینتیما بۆ خاک و نەتەوە لە ئیستا پتەوتربووە. چەندین کەس ئامادەی گیان بەختکردن بوون لە سەر مافەکانیان، بەڵام بەداخەوە دوای سەرهەڵدانی ساڵی ١٩٩١ بە تایبەتیش پاشەکشێی بزووتنەوەی نەتەوە و هزری چەپ وایکرد، کە هزری کۆنە پەرستی و جۆرێک لە بەرەڵایی هزر سەردەستی کۆمەڵگەی رۆژهەڵاتی بە گشتی و لە ناویشیدا کۆمەڵگەی کوردی بێت. لە گەڵ کرانەوەی کەشێک، کە هەموان پیی نامۆبوون ئەویش گوزارشت بوو لە بیروڕای سیاسی، ئابوری، کۆمەڵایەتی و رۆشنبیری بۆیە گەڕەلاوژەیەک دروستبوو، کە تا ئێستاش بە فۆرمی جیاواز بەردەوامە. ئەم عەقڵە کۆنەی، کە لە سایەی حزبە خۆماڵییەکان پەرەی سەند، سودی لە مێژووی خەبات و ژێردەستەیی وەرنەگرت، تەنیا یەک دەنگ و رەنگ دەناسێت و نەک تەنیا رەنگەکانی دیکە قبوڵ ناکات بەڵکو دژیشیان دەوەستێتەوە. ئەمەش جۆرێک لە ناکۆکی لە نێوان عەقڵی کۆن و هێرشی پێشکەوتن و تەکەنەلۆژیادا دروستکرد. هەروەها هێزەکانی تری نەتەوەیی و سیکۆلار یان مۆدێرن، دابڕانێکیان لە نێوان هێزەسیاسییەکان و بەرەی رۆشنبیری و هزر دروستکرد. لە جیاتی ئەوەی، کە رۆشنبیر رۆڵی هەژمون ببینێت و سیاسی رۆڵی دەسەڵات، لە ئەنجامدا سیاسی هەردوو رۆڵی مۆنۆپۆلکرد، لێرە رۆڵی ئەستاتیکا لاواز بوو. لە بەرامبەردا عەقڵیەتی توندڕەو سەردەست بوو، وەک قاعیدە، داعش و هێزەکانی تر، چونکە کە سیاسی نەیتوانی هێز بداتە رۆشنبیر- رۆشنبیریش زمانی نەدا بە سیاسەت. بۆیە حزبەکانی تری سیکۆلار و مۆدێرن، تەنیا بواری هێزیان بینی، بەرە بەرە گروپی رۆشنبیر لە حزبەکان و سیاسەت دوور کەوتنەوە، لە کۆمەڵگەیەکی سەربازی یان جەنگەڵی دروستبوو، کە تێیدا بەهێز بێهێز دەخوات و لۆژیک رۆڵی نییە. ئەمە وایکرد، کە ئەو عەقڵەی دەتوانێ بیر بکاتەوە لە جیاتی بەشداری دیمەنی سیاسی بکات، بووە بینەرێکی تەمبەڵ و جۆرێک لە بەرەڵڵایی هزر لە ناو حزبەکان و دیمەنی سیاسی دروستبوو. رەوشێکی هێنایە ئارا، کە مرۆڤەکان لە دوو رووییەکی کوشندەدا خۆیان بینییەوە، کە بووە هۆکاری نامۆبوون لە کاراکتەری مرۆڤدا، خەڵک دەبینێت، کە دوێنێ چ ستەمێکی بینی و بۆچی تێدەکۆشا، ئەمڕۆ چی بەسەردێت؟ دەپرسێت ئایا ئێمە بۆ ئەوە بەرگەی ئەو هەموو ترس و تۆقینەمان گرت؟ لەو کاتەوە زانیمان، کە ئەلتەرناتیڤی نەتەوە پەروەری و خزمەتکردن بووەتە گیرفان، جۆرێک لە بێهیوایی و بێهودەیی لە ناو خەڵك چەکەرەی کرد، تا گەیشتە کەشی گشتی، ئێستا زۆرینە بێباوەڕە بەم رەوشە و بە دوارۆژیش. کاتێک دەبینین، کە ئەم فتبۆڵە بەرگەی ئەم هەموو فشارە هەواییە ناگرێت و لە کات و شوێنی خراپدا دەتەقێت. سەرباری دەستوەردانی دەوروبەر، پەتای کۆرۆنا، ناسەقامگیری سیاسی و ئابوری، ناسەقامگیری کۆمەڵایەتی گەیشتووەتە لوتکە، دیمەنێکی رەشبینی هەموانی گرتووەتەوە تەنیا ئەوانە نەبێ، کە سەریان لە ئاخوڕەکەدا گیری کردووە. لەم رەوش و کاتەدا ئەگەر پارتەکانی باشور بیانەوێ شتێ چارسەربکەن، دەبێ ئاوڕێک لە رۆشنبیری ئۆرگان/ بەشداری چالاک و رۆشنبیری کلاسیک/ بینەری تەمبەڵ بدەنەوە، نەک رەوشی ئێمە بەمشێوەیە بەردەوام بێت، چونکە بەربەرە نائومێدی و بێهودەیی، مرۆڤەکان و کۆمەڵگەی ئێمە داگیردەکات، کە نەگونجاوە لە گەڵ گۆڕانکارییە ناوخۆیی و ناوچەییەکانیشدا. خاڵێکی تر، کە بێهودەییەکانی زیاتر و خەستترکردووە، جۆرێک لە کڕین و فرۆشتنی کادر لە ناو حزبەکاندا دروستبووە. ئەمەش دەرئەنجامی ناکۆکی ناتەندروستە لە نیوان پارت و پێکهاتە کوردییەکان، ئەوانەی دوێنێ باسی مەدەنیەت و کۆمەڵگەی دیموکراسییان دەکرد ئەمڕۆ خەریکی دامەزراندنەوەی دیوەخان و عەقڵیەتی عەشیرەتگەرین. پەرلەمان لە جیاتی وەک دامەزراوەیەکی مەدەنی و دیموکراتی کاربکات پەرلەمانتاری وەک ئیمتیاز دەدرێت بە کوڕی عەشیرەت و ئاغا و کوێخا، گرنگی بە تەکیە، خانەقا، شیێخ و مورید دەدرێتەوە. بۆیە بێهودەییەکی کوشندەتر لەوەی پێشوو دێتە کایەوە، چونکە ئێمە دەمانویست رووی مەدەنی خۆمان پیشانی جیهان بدەین. بەم هەڵسوکەوتەی حزبەکانی ئێمە، لە ئامانجە نەتەوەیی و کوردستانییەکان دوورکەوتووینەتەوە. لە بەرئەوەی، هەرگیز عەقڵیەتی خێڵ ناتوانێ کار لەسەر نەتەوە سازی و پەرەدان بە هزری نەتەوە بکات، بەمەش خەباتی سەدساڵەی بزووتنەوەی رزگاریخوازی کوردی لە گۆڕ دەنێن. داخێکی گەورەتر، لە بە دیوەخانکردنی پەرلەمان و دەزگا حکومی و حزبییەکان، زانکۆکانیش بوونەتە شوێنی بەرهەمهێنانەوەی عەقڵیەتی سواو و دیوەخانی، لە کاتێکدا ئەرکی زانکۆ دروستکردنی ئێلیتە/ نوخبەیە و ئیشی نوخبە ئەوەیە، کە چۆن بتوانێت کەشێکی گشتی دروستبکات. ئەم کەشە گشتییە چۆن خەڵک پەروەردە و ئاراستە بکات. بە پێچەوانەوە بووە شوێنی نمایشی سامان، واستە، واستەکاری و مامۆستایانی حزبی بێ زانست. لە ئەنجامدا کەشێکی پڕ لە بەرەڵڵایی و دوورووی گشتی دروست دەبێت، ئەمە سەرەتا لە ناو هزر دەستپێدەکات و لە بەرژەوەندی و گیرفان پڕکردن و تاڵانی کۆتایی پێدێت. ئێستا لە هەرکاتێک زیاتر پێویستمان بە بلۆکێکی هزرییە، کە بتوانێت خەڵکێک لە خۆی کۆبکاتەوە، مەرجەکانی خەڵکێکی بەتوانای هەبێت، کە سەر بە پارتەکان یانیش سەربەخۆ بن بۆ ئەوەی ئەم بلۆکە بیر لە نەخشەرێگا و رێگاچارەیەک بکاتەوە، چونکە ئەگەر کۆمەڵگە لە هزروبیروباوەڕدا شکستی خوارد. ئەوە ئەم کۆمەڵگەیە، ئەمڕۆ یان بەیانی تووشی چارەنوسێکی رەش دەبێت و لە بێهودەییدا دەخولێینەوە.  

نەجات نوری نەیار و دووژمنەكانی نەوشیروان مستەفای كۆچكردوو، تا خۆی لە ژیاندابوو هیچ كاتێك دەرەقەتی ئەوە نەدەهاتن وەڵامی بدەنە‌وە و لەژێر زۆر وێنەی بێ بنەمادا بتوانن تێكی بشكێنن، بەڵام زۆربەداخەوە ئێستا لە سایەی هەڵەی دۆستە نزیكەكانیدا بە بەرنامە دوژمنەكانی دوێنی هاتوون لە ئەمڕۆدا خەریكی تێكشكاندنی هەموو بەها ‌و شتە بەنرخەكانی ئەم پیاوەن، بە بەرنامە دەیانەوێت شكۆی لەناو خەڵكدا بشكێنن چونكە دۆستەكانی ئەو تا دێ لە پاشەكشەیەكی زۆر خێرادان، هاتوون لەسایەی وەزیر و پەرلەمانتارەكانی گۆڕاندا خەریكن دوا خنجەری خۆیان لە گۆڕی نەوشیران مستەفا دەدەن ‌و بۆ هەمیشە لەناو خەڵكدا دەیسڕنەوە. ئێستا كاتێتی لە بەڕێز عومەری سەید عەلی ‌و وەزیر و پەرلەمانتارەكان ‌و بەرپرسەكانی تری گۆڕان بپرسین: لە پێناو چیدا واتان لە شكۆی نەشیروان مستەفا كرد لەناو خەڵكدا؟ ئەمە بۆ ئێوە گرنگە كە نەتانزانیوە كە ئیتر ڕۆحی ئەم پیاوە بەرگەی هەڵەكوشندە و بێ بنەماكانی ئێوە ناگرێت، ناكرێت ئێوە ئاوا بە خەباتی كەسێك بكەن كە هەموو تەمەنی بۆ ڕزگاری گەلەكەی بوو، نەك لە ژێر ناوی ئەودا ئێوەش لەگەڵ پارتی ‌و یەكێتیدا ڕۆژانە گەمە بە ژیانی خەڵك بكەن. لە سایەی هەموو بێ بەرنامەی ‌و هەڵەكانی ئێوەدا ئیتر خەڵك سەرزەنشتی ڕۆحی نەوشیروان مستەفا دەكەن نەك ئێوە، چونكە ئێوە هێجگار خراپتر لە دووژمنەكانی بوونە هۆكاری ئازاردانی ڕۆحی نەوشیروان مستەفا. ئێوە لە خۆتان پرسیوە نەیارەكانی ئەم پیاوە ئێستا لە ژێر ناوی ئەوەی ئێوە چوونە حكومەتێكی هێجگار خراپەوە، چۆن چۆنی هاتوون لەناو خەڵكدا تەمەنی ئەم پیاوەیان لە سایەی هەڵەكانی ئێوەدا خستۆتە ناو لێشاوێك لە ڕق ‌و نەفرەتیەوە، چونكە گۆڕان بەشدارە لە هەموو ئەو ئازارانەی ئێستا بەسەر ڕۆح ‌و ژیانی خەڵكدا دێت، ئێوەیەك كە بێ خەبەرن دووژمنەكانی لە ئێستادا زیرەكانە هاتوون هەموو نەهاتیەكانی ژیانی خەڵكیان بەستۆتەوە بەوەی كە گۆڕان بەشدارە لە حكومەتدا، دوژمنەكانی بەمە خەڵك هاندەدەن كە ئەوە گۆڕانەكەی نەوشیروان مستەفایە ئاوا بۆتە كارەسات بۆ ژیانی خەڵك نەك خۆیان، بەمە ئێوە لە كوێدا بێ ئاگایانە دەستان گرتووە بە كڵاوی بێ دەنگیتانەوە ‌و هەستناكەن كە چیتان بە ڕۆحی ئەم پیاوەكردووە لەم ساڵانەدا كە هاتوونەتە شوێنی؟ لە خۆتان پرسیوە پێناو چیدا ئێوە هەست بەم گەمە تۆقێنەرانە ناكەن كە دژی ئەم پیاوە بەرپاكراوە، تەنیا لەپێناو ئەوەی كە دەستان داوەتە بێدەنگیەكی ترسناك تا لە حكومەت دەرنەكرێن، ئێوەیەك كە ئەگەر نەوشیروان مستەفا نەبوایە دڵنیام لە كۆمیتە و بارەگانی جارانتاندا دەمردن... هاوتایی ئەمەی كە كردووتانە دژ بە گیانی ئەم پیاوە، زۆر جێگەی داخە كە تا دێ لەسایە هەڵەی ئێوەدا كە نەدەبوو هیچ كاتێك ئاوا بكەن، مەودای شكاندنی شكۆی ئەم پیاوە لەناو خەڵكدا تادێ بە هاندانی نەیارەكانی گەیشتۆتە لوتكە.  نەوشیروان مستەفا تا لە ژیاندا بوو بۆ ئازارەكانی خەڵك وەڵامی هەبوو، دەهاتە دەنگ، هیوای خەڵك بوو لە شەوەزەنگی نەهاتیدا، بەرنامەی هەبوو بۆ هەموو ئەزمەكان ‌و پێشهاتەكان، دەیزانی لە كوێدا دێتە دەنگ ‌و ئومێد دەكاتەوە بەری خەڵكدا، بەڵام لە ئەمڕۆدا لە سایەی هەڵەی هاوڕێ ‌و دۆستەكانیدا كە لە گردی زەرگەتە خڕبوونەتەوە، نەك وەڵامیان پێ نییە بۆ ئەو هەموو نەهاتیانەی ڕووی كردۆتە ژیانی خەڵك، نەك هیچ ناڵێن بۆ بێكاری ‌و بێ ئاوی ‌و بێ نانی ‌و بێ مووچەی ‌و گەندەڵی ‌و تاڵانی نەوت ‌و سەرگەردانی لاوەكان ‌و ئەو ڕۆژە تاریكانی ڕویكردۆتە ژیانی نوسەران ‌و ڕۆژنامەنوسان ‌و ئەدیبان... گەیشتوونەتە بەشداریكردنێكی تۆقێنەرانە لەم نەهاتیانەدا، ئێوەیەك لە خۆتان پرسیوە كە ئەوەتی چوونەتە ناو ئەم دەسەڵاتەوە كام گۆڕانكاری ‌و كام ئاوەدانی ‌و كام هەلی كار و كام دەستور و كام چاكسازیتان پێ كراوە؟ ئایا بێدەنگی ‌و كاری ئاوا هەڵەی گەورە و پیشەی نەوشیروان مستەفابووە؟ نەوشیروان مستەفا ئەمەی لە ئێوە دەویست كە بێن درێژە بە تەمەنی خۆیان بدەن لە سایەی دەسەڵاتێكدا كە بۆتە ماڵوێرانی بۆ ژیانی هەموو چین ‌و توێژەكان لە ئێستا؟ ئایا ئەمە بەرنامەكانی ئەوبوو؟ دەزانم ئەمە بۆ ئێوە گرنگ نییە، دەبێت پێتان بڵێم ئێوە لەناو خەڵكدا دوا بزمار لە تابووتی تەمەنتان دراوە. بەڵام داخەكە لەوەدایە كە ئێوە خراپ بوونەتە هۆكاری شكاندنی شكۆی پیاوێك كە هیچ كاتێك نەیدەزانی ئاوا پێدەكەن، هەڵەكەیش بەشێكی دەگەڕێتەوە بۆ خودی ئەم پیاوە تا لە ژیاندابوو، دووجار كە تازە گۆڕان دروستببوو جارێك لە ژوورەكەی مام ڕۆستەم ‌و جارێكیش لە ژوورەكەی بەڕێز عومەری سەید عەلی، دوای گفتوگۆیەكی توند، پێم وت: كاكە مەیەڵە ئەم سەركردایەتی ‌و مەكتەب سیاسیانەی یەكێتی بێنە ناو گۆڕانەوە، ئەمانە بۆ گۆڕانكاری نایەن، بۆ هەڵهاتن لە توڕەی خەڵك دێنە لات نەك بۆ شتێكی تر... پێم وت: ئەمانە دەبنە بەڵا لە ئایندەدا بۆ گۆڕان... هەڵەكەشی ئێستا گەیشتە جێ، ببینن بانگەوازی دۆستەكانی بۆ گۆڕانكاری لە كوێدا شكستی خواردووە و چۆن چۆنی بەشدارن لەم ئازارانەی كە ڕووی كردۆتە ژیانی خەڵك. ببینن كە تادێ ژیانی خەڵك لە مەرگەسات نزیك دەبێتەوە، كەچی گۆڕان پشتی كردە ئیرادە ‌و خەونەكانی نەوشیروان مستەفا‌و لە بێدەنگیدا نوقووم بووە، بۆ خواستی چەند وەزیرێك و پەرلەمانتارەكانی ‌و چەند پۆستێك تر بەشدارە لەو گەمە تۆقێنەرانەی كە دژ بە ژیانی هاوڵاتیانە. لەگەڵ ئەمەدا كە كەس هۆكار نییە جگە لە هاوڕێ ‌و دۆستەكانی لە گردی زەرگەتە، شكۆی نەوشیروان مستەفا لە ناو خەڵكدا تادێ بە بەرنامە دووژمنەكانی دوێنی لە ئەمڕۆدا بەرەو داخزانێكی مەترسیداری دەبن، بەبێ ئەوەی كەس هەبێت لەم گەمە تۆقێنەرە بۆ بەرگرتن لەمە لە ناو گۆڕاندا لە پێناو پۆست ‌و پارەدا بێتە دەنگ. بۆیە دەڵێم تكایە هاوڕێ بەوەفاكانی ئێوە بێدەنە دەنگ ‌و ئیتر مەیەڵن ئاوا بە ژیان ‌و شكۆی ئەو پیاوە بكرێت كە كەس بەقەدەر ئەو خەمی ژیانی خەڵكی نەبوو.

ئارام سەعید زۆربەی خەڵک متمانەیان بە حزبی سیاسی نەماوە، رەنگە حزب یەکێک بێت لەو دامەزراوانەی کەمترین متمانەی هەبێت لە کۆمەڵگادا، کەئەمەش پەیوەندی بەوە هەیە کە حزبەکان لە نوێنەرایەتیکردنی خەڵک و وەڵامدانەوەی کێشەکانی هاوڵاتیان سەرکەوتونەبون، گەندەڵیی کارێکی کردوە هەندێک تویژی کۆمەڵگە تەواو پشتگوێ بخرێن، پارتی سیاسی دوو رۆلی سەرەکی هەیە یەکەم وەڵامدەربێت و دووەم سەرکردە بێت لە کێشەکاندا و چارەسەری هەبێت. ،بەڵام ئەوان سەرقاڵی پارێزگارین لە تیم و ئەندامانی حزبەکەیان لەجیاتی بیرکردنەوە لە کێشەکانی هاوڵاتیان و گوێگرتن لێیان.   ئەم بێزاری و خەمساردیەی هەبوو بەرامبەر حزب خولیایەکی گەورەی کاک نەوشیروان بوو، هەربۆیە لەسەرەتای دروستبونی بزوتنەوەی گۆڕانەوە یەکێک لەقۆناغە قورسەکانی دانانی پەیڕەوی ناوخۆی بزوتنەوەکە بوو، پاش دەستنیشانکردنی رەنگ و ئاڵاو دروشمەکان پەیڕەو بووە خولیایەکی گەورەی کاک نەوشیروان، هەرچەندە خودی خۆی شارەزایی گەورەی لە پێکهاتەی حزب و پەیرەودا هەبوو بەڵام نیگەرانیەکی گەورەی هەبوو کە چۆن پەیڕەوێک دابنی دوو سیفەتی گەورەی تێدابێت، یەکێکیان بزوتنەوەکە قۆرخ نەکرێت لەلایەن چەند سەرکردەیەکەوەو دووەم بودجەیەکی زەبەلاحی پێویست نەبێت بۆبەڕێوەبردن تا بتوانێت بەردەوام بێت ئەگەر بودجەشی کەم بوو.   ئەوەنیگەرانیەکە لەهەموو حزبیکی تازەدا هەیە چی بکەن لەوانی تر نەچن؟ لەهەموو لایەکەوە پێشنیار و بۆچونیی پێ ئەگەیشت بەڵام زۆربەی خاوەن پێشنیارەکان لەوە نەگەیشتبوون کەئەو چی دەوێت، چۆن دەیەویت سەرەرای هەیکەلی حزب تەنانەت وشەکانی ناو پەیڕەویش تازە بن و پێکهاتەی نەچیتەوە سەر لق و مەڵبەند، وەک چۆن وشەکانی مەکۆ و رایەڵە و بازنەو ..هتد داهێنا. زۆرن ئەو پەیرەوانەی دیراسەی کردن و زیاتر بۆ بەرنامەی ئەو پارتە سیاسیانە دەگەڕا کە حزبی دەنگدەرن نەک دابینکردنی موچەی کادر و ئەندامانی زۆر، دەیویست بەشێوەیەک بێت بەژمارەیەکی کەمی کادری موچەخۆر و ژمارەیەکی زۆری خۆبەخش بەڕێوەبچیت، ئەوە خولیای بوو کەبەو شیوەیەو جیاواز لە پارتی و یەکێتی بێت،هەڵبەت گوشاریکی زۆریشی لەسەر بوو لەلایەن بەشێک لەکادرە کۆنەکانەوە کە رێکخستنێکی تەقلیدی بێت. دواتریش خانەی راپەراندنیان بۆ راگرتنی ئەو هاوسەنگیە پێکهێنا ، راوێژی بەهەموو کەس دەکرد یار و نەیاری بۆچونەکانی خۆی، چونکە هەندێک لەو سەرکردانەی پێشتر مەکتەبی سیاسی بوون پێیان زەحمەت بوو لەپاڵ گەنجێک دانیشن و هەمان دەسەڵات و مافی ئەوانیان هەبێت.  ئەم مۆدێلەی خولیای کاک نەوشیروان بوو هەموو قۆناغەکانی بڕی و بەهیوابوو بەرەوگۆڕانکاری گەورە هەنگاو بنێت،  لەرووی هەیکەلەوە سەرکەوتوو بوو کە مۆدێلێکی تازەی پێکهێنا، لەهەڵبژاردندا پێگەی جەماوەری بەهێزبوو، بەڵام سەرەرای ئەم گۆڕانکاریە گەورەیە نەیتوانی بەخەباتی مەدەنی گۆڕانکاری دروست بکات، لە پارلەمان ستراتیژی گۆڕانی خستە کار بۆگوشارکردن، بەڵام پارلەمان داخرا! کۆمەڵی نیودەوڵەتی و لەناوخۆی هەرێمیش کاردانەوەیەکی دەنگیی نەبێت هیچ رووینەدا.   دواتر قۆناغی حکومەتی بنکەفراوان بوو،  بەڵام دیسان گۆڕران بەر دیواری ئەستوری پارتی و یەکێتی کەوت کەئەوان رێگە نادەن بەدەستکاریکردنی ئەو مۆدێلەی دروستیاننکردوە. بەڵام ئایا خوێندنەوەی کاک نەوشیروان بۆ دۆخەکە لاوازبوو؟ یان جگە لەدەسەڵات وڵاتانی دراوسێ و کۆمەڵی نێودەولەتیش پشتگیری ئەو رەوتە تازەیەیان نەکرد؟ یان ئۆپۆزیسیۆن خۆیان پەرتەوازەبون و ستراتیژێکی روونیان نەبوو بۆ بەرەنگاری؟  لەکۆتاییدا هەرهێزیک یان هاوپەیمانیەک لەدوای گۆڕان و هاوپەیمانی ئۆپۆزیسیۆنی رابردوو دروست بێت و بیەویت ببێتە هێزێکی کاریگەر ئەوا رووبەروی ئەرکێکی قورس دەبێتەوە، ئەرکی یەکەمی دۆزینەوەی ئەو رێگاچارەیە کەهەمان هانگاوی رابردو هەڵنەگریتەوە، گرنگە خوێندنەوەیەکی قوڵیی هەبێت بۆ دۆخی ئێستا و خەباتی رابردووی هێزەکانی ئۆپۆزیسیۆن و مامەڵەی دەسەڵات. هەروەها وەڵامی ئەوە باتەوە بۆخەباتی پارلەمانی نەگەیشتە ئەنجام؟ چی وایکرد؟ بۆ بەشداریکردن لەحکومەت ئەنجامی باشی لێدەرناکەوێت؟ ئەگەر خوێندنەوەی نەبێت بۆمێژووی سی ساڵی رابردوی هەرێمی کوردستان و بیەویت بەهەمان شێوە خەبات بکات ئەوا چارەنوسی هەروەک بزوتنەوەی گۆڕان و ئەو هێزانەی تری ئۆپۆزیسیۆنی لێدێت کەلەناو بازنەی پۆستەکانی حکومەت دەسوڕینەوە بەلاوازیی.

عەلی کەریمی   خەریکە تابوتی دەسەڵاتی قەرەقووش و خێڵکی حکومەتەکەی هەرێم یان باشترە بڵێم گەر یەکێتی و گۆڕان عاجز نەبن حکومەتەکەی ماڵی بارزانی، بزمار ڕێژ دەکرێ و بە زبڵدانی مێژوو دەسپێردرێت. رەوشتی دیکتاتۆرەکان هەر وایە، دەگەنە ئاستێک ئیتر "شەلم کوێرم هیچ ناپارێزم" دەبێتە کەڵکەڵەی هۆش و زکریان و تەر و وشک بەیەکەوە دەسوتێنن. خۆیان باش تێدەگەن لە هەیبەتی ئاگری ڕق و تورەیی خەڵک چ ناگرێ بەرگە و لە ناویان دەبەن. سیمای سیاسی ئەمڕۆی هەرێم، ڕێک بۆنی ئەوەی لێ دەکرێ، دەبێ هەرچی زووە غەدار، دیکتاتۆر، دزەکان و تاڵانچییەکانی میللەتی مەزلووم و غەدر لێکراوی نەنفالکراو و کیمیابارانکراو، بێنەوە هۆش خۆیان و چارەیەک بۆ خۆیان و رۆژی لێقەومانیان بکەنەوە. مێژوو بەتایبەت مێژووی ئەم ٤٠ ساڵی رابردووی ناوچەکەمان و دەر و دراوسێ، ئەزموونی زۆر روون و زەقی تێدایە لە چارەنووسی ئەم دەسەڵاتە سەرەڕۆ و بێمنەتانە، لە ئاخردا کونجی زیندان، بەدارەوە هەڵاوەسران و یان هەڵاتن و پەنا بردن بۆ وڵاتانی بێگانە، ئاخر لاپەڕەکانی مێژووی سیاسی و کۆمەڵایەتییان بۆ تۆمار کردوون. ئەمڕۆ لە میدیاکانی کوردستان چاوم بە ژن و مناڵی گیراوەکان و حوکمدراوەکانی بادینان کەوتەوە، روخسارگەلێکم دی هەمان روخساری ژن و مناڵەکانی نۆگرە سەلمانی سەدەی رابردوو و زیندانەکانی سەدام حوسێنی تینوو بە خوێنی کوردان! قین، تورەیی، برسێتی، ناعەدالەتی، زمانبرێن، دزی و تاڵان، بێ هیوایی، نەبوونی خزمەت و وەدەرکەوتنی فەریکە تازە فێرعۆنەکان لە هێلکە، سەرئەنجام رێ دەبا بۆ هەڵچوونی کۆمەڵانی خەڵک و ئیتر ئەم ڕۆژە کە گەڵ هەڵدەچێت و خوێن پێش چاوی دەگرێ، ئیتر نە لە هیچ خۆش دەبێ و نەهیچ بەرەنگاری دەبێتەوە. ئەوان بە خەیاڵی خۆیان چاکیان دەست پێکردووە و ئەم زەبر و زەنگی تایبەت بە دیکتاتۆرەکانیان، لە ناوچەکەی کە پێیان وایە لە سەتاسەت ئی خۆیانە و بێ ڕیسکە دەست پێکرد، ئەوەیان بۆ ئەوە نەکردووە کە پێیان وابێ بەڕاستی ئەم گیراوانە تاوان و جاسوسی و خیانەتیان کردووە و دەبێ جەزا بدرێن، نا ئەوان ئەوەیان کرد تاقی کەنەوە لە دژەکرداری جەماوەر و گەر زانیان لە لای هاوڵاتییانی بادینان ئیشەکەیان مەقبووڵ و ئاساییە، ئەوجار گەشەی پێ بدەن بۆ هەموو کوردستان و هەموو ناوچەکان بە زەبری تۆقان و زیندان و زمانبڕین بە تەواوی بهێنە ژێر چۆکی خۆیان و ئیتر دەسەڵاتی بنەماڵە بۆ چل پەنجا ساڵ بۆ نەوەکانیان مسۆگەر کەن و هەڵسەنگاندن بۆ میللەت بکەن کە ئاخۆ هەموو شت قبووڵ دەکەن؟! حەق وایە پەلەی بکەن و ئەم سیاسەتە هەرچی زووە بگوازنەوە بۆ سەری مارەکە و سلێمانی و گەرمیان و  هەڵەبجە و ناوچە یاغییەکان. ئاخر بەڕاست کوا خەڵکی ئارام و لەسەرخۆی بادینان موستەحقی ئەوەیە پێش سلێمانی ئاوا جەزرەبە بدرێن؟! بۆیە دەڵێم با هەرچی زووە دەسەڵات پەلەی بکا و پەل باوێژێتە ئەو شوێنانەی کە هەرگیز بۆی دەستەمۆ نەکراوە، دەنا  بەڕاست ئەوەی ڕۆژانە لە لایان نوخبە و ڕۆژنامەنووس و چالاکە بوێر و ئازاکانی ئەم ناوچانە پێیان دەگوترێ و لێیان لە قاو دەدەن خۆ بێتە لانێکی ئەم گیراو و بێتاوانانەی بادینان لە سەدا یەکیشیان نەکردووە دژ بە دەسەڵاتیان. هەر شەوانە بڕوانە تی ڤی کان ئەمجار دەزانن کە ئەو بوێرانە شەو و ڕۆژ بە نووسین و گوتن چیان پێدەکەن؟! دەست بردنی ئاوا بێ چاوەڕوویانە، بۆ شارەکانی دیکەی هەرێم، باش بزانن هەڵچوون و تەقینەوەی بەدوادا دێ و ئیتر ئەم کاتەیە بە یەکجاری میللەت رزگاری دەبێ لە زۆرداری و داگیرکاری دەسەڵاتی خۆماڵی! خۆ بێتوو لە بەرامبەر ئەم زوڵمە گەورەی دەرحەق بە رۆژنامەنووس و گیراوەکانی بادینان دەکرێ شارەکانی دیکە بێدەنگی پیشە بکەن ئەوە ئیتر دڵنیا دەبم حوکمی ڕەشی خۆماڵی بەسەر هەموو کوردستاندا زاڵ دەبێ و هەزار ڕەحمەت بە کفندز دەخوازینەوە!

جیهانگیر سدیق گوڵپی ئه‌ڵێن له‌ وڵاتی به‌حره‌ین و له‌ بۆنه‌یه‌كی ساڵیادی شه‌هیدبونی ئیمام حسیه‌ینی كوڕی عه‌لی (ڕ.خ)، وتاربیژ و سیاسیه‌كان كۆبونه‌وه‌ و ڕێككه‌وتن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی چی بوترێت و چی نه‌وترێت تاكو هیچ لایه‌ك نیگه‌ران نه‌بێت و كێشه‌ی گه‌وره‌‌ دروست نه‌بێت، هه‌موان كۆك بون له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌: نابێت وتاربیژه‌كان بڵێن ئه‌مه‌ویه‌كان ئیمامیان شه‌هید كردوه‌ نه‌وه‌ك سورییه‌كان نیگه‌ران بن، ‌ نابێت بڵێن سوننه‌كان شه‌هیدیان كردوه‌ نه‌وه‌ك ببێته‌ هۆی زیان گه‌یاندن به‌یه‌كگرتویی نیشتیمانی، مه‌سیحسه‌كانیش تۆمه‌تبار نه‌كه‌ن نه‌وه‌ك ببێته‌ هۆی جیاكاری ئاینی، یه‌هودیه‌كانیش تۆمه‌تبار نه‌كه‌ن نه‌وه‌ك‌ یه‌هودیه‌كانی به‌حره‌ین به‌دژایه‌تی سامیه‌كان لێكی بده‌نه‌وه‌. سه‌ره‌نجام بڕیاریاندا كه‌ له‌وتاره‌كاندا بوترێت ئیمام كاره‌با گرتویه‌تی و به‌هۆی شۆكی ته‌زوی كاره‌باكه‌وه‌ گیانی له‌ده‌ستداوه ‌. ئیدی هه‌مو ووتاره‌كان به‌وشێوه‌یه‌ پێشكه‌شكران، له‌كاتێكدا كه‌ زۆرینه‌ی خه‌ڵك سه‌ره‌تاو كۆتایی چیرۆكه‌كه‌ی ده‌زانی. چه‌ندین ساڵه‌ زۆربه‌ی خه‌ڵكی هه‌رێم خۆی به‌ته‌واوی هۆكاری دواكه‌وتن و لێبرینی موچه‌و لیك و لێچونی داهاتی هه‌رێم و به‌هه‌ده‌ردانی خه‌رجیه‌كانی حكومه‌ت ده‌زانێت و ڕێگە چارەکەیش ئەزانێ، كه‌چی لایه‌نه‌ به‌رپرس و فه‌رمیه‌كان به‌تایبه‌تیش له‌ حكومه‌ت به‌جیاوازیی ئاراسته‌ حیزبیه‌كانیانه‌وه‌ له‌پێناوی نیگه‌ران نه‌بونی یه‌كتری و ئاڵۆزتر نه‌بونی په‌یوه‌ندیه‌ سیاسیه‌كان و تێك نه‌چونی به‌رژه‌وه‌ندی و سه‌فه‌قاتی ئابوریی و سیاسیاندا، به‌رده‌وام یان بێده‌نگی هه‌ڵده‌بژێرن یان ناڕاسته‌وخۆ پێمان ده‌ڵێن موچه‌و داهاتاكانتان كاره‌با گرتویه‌تی و چارەسەری نیە. به‌شی زۆری په‌رله‌مانتارانیش یان بێده‌نگن یان به‌رده‌وام سه‌رقاڵی موزایه‌ده‌ و هه‌رای میدیایی و تۆمه‌تباركردنی لایه‌نی به‌رامبه‌رن. به‌رده‌وامیدان به‌ ده‌ربڕینی ده‌سته‌واژه‌ و ڕسته‌ی لاستیكی و ناڕون بۆ پاساوی بابه‌ته‌كه و تۆمه‌تباركردنی یه‌كتری‌ له‌ هه‌رلایه‌كه‌وه‌ بێت نه‌ وتنی ڕاستیەکانە‌ و نه‌ هه‌نگاونانه‌ بۆ چاره‌سه‌ر.