.gif)
ئاری محەمەد هەرسین ئینسان خۆی لەسەر هەر یەک لە ئۆردوگای عەلمانی و ئیلاهی ساغ کردبێتەوە، ناکرێت هەندێک لە سەرە تاکانی پێویستی بوون (وجود) بەرچاو نەگرێت. گەر ئینسان بڕوای بە خوای گەورە هەبێت و نەبێت، ژیانی بە گۆی زەویەوە بەستراوەتەوە. کەس ناتوانێت عەسکەریەکی عەنتەر بێت، فەلسەفە بنوسێتەوە، سیاسەتمەدار بێت یان دەروێشێکی خانەقا، پێویستی بە ئۆکسجین و خواردن و خەو نەبێت، کە هەرسێکیان نیعمەتن. بۆیە شوکرانەی نیعمەتەکان وەفاو ئەرکی ئەخلاقیە، یان بەرامبەر بە خوا، یانیش سروشت. لەم وشکە ساڵیەی ئێستادا کەم ئاوی بەرۆکی هەموو ماڵەکانی گرتۆتەوە. هۆکاری سەرەکی وشکەساڵی کەمتەرخەمی ئینسانە بەرامبەر بە ژینگەی خواکرد. بە کورتی ئێمە ژینگە ی زەوی پیس دەکەین، زەویش بە ئوسلوبی خۆی تۆڵەمان لێ دەکاتەوە. ئێمەی ئینسان هەر لە چیرۆکەکانی تەورات و ئینجیل و قورئانەوە مەوجودێکی لاسارین. تاقانە درەختێک کە لێمان قەدەغە کرابو (بە پێی چیرۆکەکان) دەستمان بۆ برد، وامان زانی ئەو ئەتوارە مان یاخیبونێکی شۆڕشگێڕانەیە، کەچی قوڕی کرد بەسەرمانا و بەشەق لە بە هەشت کردینیانە دەرەوە (دیسان بە پێی چیرۆکەکان). حکومەت بەرپرسیارە لە ئیدارەی کۆمەڵگە و بەڕێوە بردنی لە سەر بنەمای عەدالەتی کۆمەڵایەتی و، ئازادیە خواکرد و بنەڕەتیەکانی ئینسان. لەم حاڵەی ئێستادا حکومەت بەرپرسیار نیە لە وشکەساڵی، بەڵام بەرپرسیارە لە دروستکردنی بەنداو و خەزانی ئاو. حکومەت بەرپرسیارە لە دانانی تۆڕێکی ئاوداری ماڵان کە لە ڕێگەی پێوەری زیرەک سنور بۆ شێوازی بەکارهێنانی ئاو لە کۆمەڵگەدا دابنرێت. بەڵام حکومەت ئایین نیە تا بتوانێت ئەخلاقی کۆمەڵگە ڕێک بخات. هاوڵاتیش بەرپرسیارە. ئایا لەم وشکە ساڵیەدا حەوشەو ئۆتۆمبێل شتن بەرپرسیارێتیە؟… بۆچی وا ئەکەین؟… تۆڵە لە کێ ئەکەینەوە، لە حکومەت؟… خۆ ئەم وڵاتە موڵکی حکومەت نیە و، موڵکی خۆمانە، ئینسان چۆن کانی گوندی خۆی وشک ئەکات؟… ئەو دڵۆپە ئاوەی توینیەتی ئینسانێکی پێ بشکێت زۆر پیرۆزترە لەو سەدان لیترە ئاوەی بەردەرگاو ئۆتۆمبێلی پێ ئەشۆرێت، یان حەوزێکەو مەلەوانی تیا ئەکرێت. ئاساییە لە حکومەت توڕەبین یان بێزار بین لە لێبڕینی مووچە و دواکەوتنی. ئاساییە ڕقمان لە بەرپرسی گەندەڵ و خەڵکانی کاربەدەستی نا مەسئول بێت. بەڵام ئاسایی نیە لە حاڵەتی وشکەساڵیدا کە زۆر وڵاتی سەر گۆی زەوی گرتۆتەوە، ڕێز لە نیعمەتی ئاو نەگرین. وەک حیزب حیزبێنە پەرتەوازەو وێرانی کردوین، با هیچ نەبێت خۆمان و ئاژەڵ و ڕوەکی خاکی پیرۆزی کوردستان لە توینیا نەخنکێین، با لەپێناو سوپاسگوزاری خواو نیشتیمان دەست بە ئاوەوە بگرین.
.gif)
د. نیاز نەجمەدین ئەوەی پارەت نەبێت كێشەیەكە، بەڵام ئەوەی كرێدت نەبێت (باوەڕت پێ نەكرێت) دووجار كێشەیە. مەرج نییە هەبوونی پارە كرێدتت بۆ بێنێت، بەڵام هەبوونی كرێدت پارەت بۆ دەهێنێت. سەرهەڵدان و ئاوابوونی هێزێك یان زلهێزێك لە دروستكردنی كرێدت یان لەدەستدانی جیا ناكرێتەوە (بۆ تاكەكانیش، بەدەستهێنان و دەستكەوتنی كرێدت زۆر لە ژیانیان باشتر یان خراپتر دەكات). ئەگەر دەتەوێت زیاتر لە رۆڵی كردێت لە مێژووی گەشە و قەیرانی نەتەوەكان و سەرهەڵدان و ئاوابوونی ئیمپریالیزمدا تێبگەیت، كتێبی "پارە"ی یوڤاڵ هەراری دەكرێت یەكێك بێت لە بژاردەكانت. حكومەتی هەرێم تەنها كێشەی نەبوونی پارەی نییە، بەڵكو كێشەی كرێدتی هەیە. لەدەستدانی كرێدتە (واتە متمانەیە، یان باوەڕپێبوونە) وایكردووە زیاتر مایەپوچ ببێت. لەبەر ئەمەش، وەك مەلەوانە درۆزنەكە هەرچەند هاوار بكات كە وا خەریكە دەخنكێت، كەس باوەڕی پێ ناكات با راستیش بكات. مەسەلەی قەرزیش یەكێكە لەو ژمارانەی جێی گومانە. رەنگە یارییەك بەو ژمارەیەشەوە بكرێت لەلایەن هەندێک دەسەڵاتدارەوە، وەك زۆر ژمارەی دیكەش (بۆ نمونە ژمارەی كارمەند و موچەخۆری حكومەت، ژمارەی كورد و عەرەب لە ناوچە كێشە لەسەربووەكاندا ،هتد). شتێكی باشە قەرزكۆكراوەتەوە و راگەیەنراوە. بڕی قەرزەكەش زۆرە و ئینكاری ناكرێت، بەتایبەت بۆ هەرێمێك كە لە ناوخۆ و دەرەوەیدا كرێدتی لە دەست داوە. بەڵام قەناعەتت هێنا بەوەی قەرز لە رادەیەكی زۆر گەورەی مەترسیداردایە، قەناعەت بەوەش دەكەیت كەرتی گشتیی هەرزانفرۆش بكرێت، نەخۆشخانە و قوتابخانە و بەش و كۆلێجی حكومیی و زەوی دیكە تاڵانفرۆش بكرێت، باجت لەسەر زیاد بكرێت، موچەت نەچێتەوە شوێنی خۆی، هتد. ئەوەی گومانەكەم تۆختر دەكاتەوە ئەوەیە بۆچی لای كەم پاكتاوی قەرزەكە ناكرێت؟ ئەمەی خوارەوە نمونەیەكە. حكومەت پارەی لای منە. منیش پارەم لای حكومەتە. گریمان قەرزی من زیاترە لای ئەو. ئێ بۆ نایەی پاكتاوی بكەین، ئەو كاتەش قەبارەی قەرزەكە بچوكتر دەردەكەویَت؟ من دڵخۆش ئەبم بەوەی بڕێك قەرزم لە كۆڵ بۆتەوە، راستەوخۆ رەفتارم وەك بەكاربەرێك دەگۆڕێت و قەیناكە با باقیاتەكەی لات بێت. دەشێت یەكێكیان ئەوە بێت خەرجییەكانم زیاد بكەم، كە ئەمە پێویستییەكی ئابوریی ئێستامانە. بچوككردنەوەی قەبارەی قەرزەكەش متمانەی زیاتر بە حكومەت دروست دەكات لای بەكاربەریش و لای وەبەرهێنی ناوخۆ و بیانییش. بەڵام كە قەرزاری حكومەتم، لە ئێستاوە ئیحتیاتی خۆم ئەخەم. خەڵكی لەم چەشنە تەنها گروپێكن. گروپی تر هەن بەس حكومەت قەرزی لەلایانە. باشە بۆ نایەی سوڵحیان لەگەڵ بكەیت؟ سوڵحەكە ئاسانە. سەیری ئەم نمونەیە بكە: - ئەوەی كۆی قەرزەكەی بداتەوە، لە 20%ی خۆش دەبین. - لە 70% بۆ كەمتر لە 100% بداتەوە، لە 15% خۆش دەبین. - 50% بۆ كەمتر لە 70%، لە 10% خۆش دەبین. بە قسەیان نەكردیت، با غەرامەی دواكەوتن هەبێت. دوای ئەم قۆناغە، حكومەت دەتوانێت رایبگەیەنێت كە ئامادەیە (یان دەكرێت یەكسەر لێرەوە دەست پێ بكەیت): 1- ئەوەی كەمتر لە 10 ملیۆن قەرزی لەلا بێت، مانگانە تەنها 50 هەزار دینار بداتەوە. 2- زیاتر لە 10 ملیۆن تا 20 ملیۆن، مانگانە نزیكەی 100 هەزار دیناری قەرزەكەی بداتەوە. 3- زیاتر لە 20 ملیۆن، بۆ 30 ملیۆن، مانگانە 150 هەزار دینار. ئیدی بەو شێوەیە تا كۆتایی بڕۆ (ئەمە تەنها نمونەیە). سیاسەتەكە لە گروپێك بۆ گروپێك جیاوازە و دەبێت هەنگاو بە هەنگاو بێت. من داتای وردم لەبەردەستدا نییە تا چڕوپڕتر پلانی بۆ دانێم، بەڵام ئایدیاكە ئەمەیە: دانەوەی قەرزەكە هێواش بكەرەوە، با ماوەیەكی درێژخایەن بێت زۆر باشترە لەوەی پارەی كاشت نەیەتەوە دەست یان بەهۆی رێژەی هەڵئاوسانەوە بەهای خۆی لە دەست بدات كاتێك دێتەوە دەستت. تەبعەن زۆر ناشیرینە ئەگەر حكومەت قەزر لە خەڵك وەرگرێتەوە و قەرزەكانیان نەداتەوە، ئەمە هێندەی دیكە كرێدتی حكومەت كەم دەكاتەوە. دانەوەی قەرزی خەڵك و لایەنەكان هەنگاوێكی گرنگی دروستكردنەوەی كرێدتە. ئەمیش زۆر قورس نییە، دەكرێت سوڵحیش لەگەڵ ئەو كەس و لایەنانە بكرێت كە قەرزیان لای حكومەتە و دەست بكرێت بە دانەوەیان. ئەوەی وتم چارەسەری ئەزمە ناكات، تەنها دەرمانێكە لەناو دەیان دەرمانی دیكە كە دەكرێت بدرێت بە جەستەی نەخۆشی حكومەت و كەمێ رێزی لەلای خەڵك بۆ بگێرێتەوە، پاڵێكیش بە تراكتۆری چەقیوی ئابوورییەكە بنێت لە قوڕەكە بیهێنێتە دەرەوە.
.gif)
دییە عەلی کۆبونەوەی ۲۸ و ۲۹ـ٦ـ۲٠۲۱ پەرلەمانی کوردستان کۆبونەوەیەکی جیاوازبوو لە هەموو کۆبونەوەکانی پێشتر، بۆ یەکەمجار بوو پارتی دیموکراتی کوردستان هێرشێکی توند بکاتە سەر بەرپرسانی حوکمەت، بەڕادەیەک کە هەریەک لە وەزیری دارایی و وەزیری سامانە سروشتیەکان و وەزیری هەرێم بۆ کار و باری دانوستان پرسیار باران بکرێن وەک ئەوەی ئۆپۆزسیۆن بن ئەمەش وایکرد کە پەرلەمان شێوەیەکی جیاواز وەربگرێت لەوەی پێشتر کە هەبوو. دەبوو لایەنەکانی حکومەت بەتایبەتی یەکێتی و گۆڕان پێشتر ئاگاداری ئەوە بونایە یان لەوە تێبگەیشتنایە کە پارتی دیموکراتی کورستان زۆرینەی پەرلەمان و حکومەتی بەدەستە، ئەگەر شتێک پارتی نەیەوێت هیچ لایەنێک ناتوانێت تێی پەڕێنێت وە هەرشتێکیش پارتی بیەوێت بە ئاسانی تێیدەپەڕێت، بۆیە واباشتربوو یەکێتی و گۆڕان دانوستانیان لەگەڵ پارتی بکردایە و بیانزانیایە چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەم هێزەدا دەکەن کە هێزی یەکەمی کوردستانە،چونکە لە ماوەی ڕابردوودا هەریەکە لە یەکێتی و گۆڕان درێخیان نەکردوە لە ئیستیفزازکردنی حکومەتی هەرێم بەگشتی و بە تایبەت وەزیرەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان بەدیاریکراوی مەلەفی نەوت چیان لەدەست هاتبێت دژی ئەم مەلەفە کردویانە، بئ ئاگا لەوەی کە پارتی زۆرینەیە و ئەگەر پارتی کێبرکێیان بکات بێگومان هەردوو لایەنی یەکێتی و گۆڕان بە دۆڕاوی دەردەچن، چونکە ئەمە مەسەلەی دیموکراسیە و زۆرینە و کەمینە حوکم ئەکات لە هەرێمی کوردستان وە دیموکراسی لە کوردستان وەک ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دیموکراسی زۆرینەو کەمینەیە نەک دیموکراسیەک بێت بەپێی کەلتوری دیموکراسی و یەکتر قەبوڵکردنی تەواوەتی هێزەکان. پارتی کە زۆرینەی پەرلەمانی هەیە و هێزی یەکەمە هەمیشە ئاراستەکان ڕوو لەون و ئەو بڕیاری سەرەتا و کۆتای دەدات. هەرچەندە پەرلەمانی کوردستان بەشێوەیەکی گشتی لای هاونیشتیمانیان بوەتە شوێنی موزایدەکردنی کۆمەڵێک خەڵک و کەمترین بەدواداچونیانکردوە وەک ئەوەی کە ڕێواس فایەق سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان بە دروستی بە پەرلەمانتارانی وت ئەو ئامارانەی کە لە بەردەستیاندایە زیاتر لە هەزار پرۆژەی حوکمەت ۲٦ پرۆژە بە دواداچونی بۆ کراوە کە لە کاتێکدا ئەمە ئەرکی سەرەکی پەرلەمانتارە کە بەدواداچونی جدی بۆ پرۆژەکانی حوکمەت بکات وە چاودێری وردی حوکمەت بکات بە داتا و زانیاری قسە بکات نەک هەر بە وتی وتی و قسە فڕێدان، چونکە ئەمانە دوا جار شتێک بۆ هاونیشتیمانیان ئیزافە ناکەن. ئۆپۆزسیۆن هەرچی بکات یان هەرچۆن ڕەخنە بگرێت ڕەنگە کارێکی ئاسایی بێت چونکە ئەو لە ئێستادا هیچ شتێکی بەدەستەوە نیە ڕەخنە نەبێت وە ناکرێت ئۆپۆزسیۆن لۆمەبکرێت لەسەر ڕەخنەکانی وە ناشبێت ئۆپۆزسیۆن تەنها قسە بکات، بەڵکو پێویست بوو لە دانیشتنی ۲۸ و ۲۹ مانگی ڕابردوو ئۆپۆزسیۆن بەدواداچونی جدی هەبوایە تاوەکو بەڵگەی پێویست و ڕاست و دروستی بخستایەتە ڕوو، بەڵام ئەوەی گوێمان لێبوو هەموو قسە سواو و دووبارەکانن کە ڕۆژانە دووبارە و دەبارەی دەکەنەوە بۆیە نەیانتوانی شتێکی گەورە زیاد بکەن لە دانیشتنەکە و ئەو هەلە بقۆزنەوە کە چۆن ڕوو بە ڕووی حوکمەت ببنەوە، بە پێچەوانەوە حوکمەت زۆر سەرکەوتوانەتر و ڕاشکاوانەتر وەڵامی دانەوە توانی بە باشی گرەوەکە بباتەوە. هەرچەندە گومان لەوەدانیە ئۆپۆزسیۆن لەم خولەدا زۆر دەست و پێ سپین و بەجۆرێک کە هیچ کەسێک ناتوانێت ئیعتیمادیان لەسەر دروست بکات، چونکە پەرتەوازەیی ئۆپۆزسیۆن و نەبوونی گوتارێکی ڕون وە نەبوونی ئیرادەیەکی بەهێز و ناکارایی کادیرەکانیان بوە بە کۆسپێکی گەورە لەبەردەم پرۆژەی ئۆپۆزسیۆندا بۆئەوەی بتوانن هەم ببنە بەدیلی دەسەڵات هەم بتوانن ڕووبەڕووی دەسەڵات ببنەوە بیانەوێت دۆخی کوردستان بگۆڕن بە ئاراستەیەک لە سود و قازانجی هاوڵاتیان بێت. ،کاتێک سەیری ئۆپۆزسیۆن دەکەیت گوتارەکانیان دەبینیت هەست بەوەدەکەیت کە ئەم ئۆپۆزسیۆنە چەندە داما و دەست و پێسپیە زەحمەتە بتوانێت هیچ شتێک زیادبکات بۆ هاونیشتیمانیان، دواجار دەگەینە ئاستێک کە خەڵکی هیچ متمانەیەکیان بە ئۆپۆزسیۆن نامێنێت. هەرچەندە دانیشتنەکەی پەرلەمان زیاتر لە چواردە کاتژمێری خایاند و ۹۷ پەرلەمانتار قسەی خۆیانکرد کە ماوەیەکی زۆر زۆر بوو بەڵام و زۆرێک لە قسەکان دووبارە بوون و وە جوینەوەی هەمان قسەی هاوڕێکانی پێش خۆیان بوو وە زۆربەشیان بەبێ بەدواداچونێکی ورد و بەبێ هیچ داتا و زانیاریەک وەهەندێجار بڵاوکردنەوەی هەندێک داتا و زانیاری ئێجگار هەڵە لەکاتێکدا ئێمە لە زاری وەزیرەکانەوە گوێمان لێی بوو کەچۆن هەڵەکانیان بۆ ڕاست ئەکردنەوە بۆمان دەرکەوت کە ئەو پەرلەمانتارانە چەندە دەست و پێ سپین لە ئاستی پیشەکەی خۆیاندا، هەروەها نەیانتوانیوە مامەڵەیەکی دروست لەگەڵ پیشەکەی خۆیاندا بکەن و بەجدی نوێنەرایەتی خەڵکی هەرێمی کوردستان .بکەن گرنگە هەرسێ لایەنی پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتی نیشتیمانی کوردستان و بزوتنەوەی گۆڕان، بەرپرسیاریەتی هەڵبگرن، چونکە هاونیشتیمانیان چاویان لە ئایندەیەکی باشترە لانی کەم چاویان لەوەیە کە چۆن لێبڕینی موچە کۆتای بێت و هەموو مانگێک مووچە کانیان لەکاتی خۆیدا وەربگرن و پرۆژەکان پەرەپێدەدەن وە بەردەوام بن، هەروەها چاویان لەوەیە هەلی کار بڕەخسێت بۆ گەنجانی بێکار و ئەو ژمارە زۆرەی دەرچوانی زانکۆ و پەیمانگاکان. گرنگە ئەم سێ لایەنە بچنە پای بەرپرسیاریەتی و واز لە موزایدە بهێنن و هاونیشتمانیان ئەم سێ لایەنە بە خاوەنی سەرەکی حوکمەت دەزانن هەر کەم و کوڕیەک و هەر ئیشکالێک هەبێت لە ئەستۆی ئەم سێلایەنەیە ئەوانیش بەپێی قەبارە و جیاوازی و بەرپرسیاریەتییان، بەڵام هیچ لایەکیان بێ بەری نین لەوەی کە لەحکومەتدا ڕوودەدا، بۆیە واباشترە لەبری موزایەدە خۆیان کۆبکەنەوە بۆ کار و بەرنامەی جدی و خزمەتی هاوڵاتیان.
.gif)
رێبوار کریم وەلی وێستگەی یەکەم: ھەموو چەند ھەفتەیەک بەر لەوی دکتۆر بەرھەم ساڵح لە ١٩ ئەیلولی ٢٠١٨(بە رەسمی) و بە بەڵێنی نووسراو سەبارەت بە کردنی بە سەرۆککۆماری عێراق، بگەڕێتەوە ناو یەکێتی، ئیمزای خستە سەر مەحزەرێکی چارەنووسساز. * کۆبوونەوەی گۆڕان، ھاوپەیمانی، کۆمەڵ و یەکگرتوو. * بابەتی کۆبوونەوە تەزویری یەکێتی لە ھەڵبژاردنەکانی ٣٠ ئەیلولە و تێیدا دەگوترێ کە یەکێتی بەتەمای تەزویرکردنی ٢٠٠ ھەزار دەنگە. ھەمووان ئیمزای دەکەن. ھەر ئەوەش بوو کە وایکردبوو کاک بەرھەم بیانوو بۆ بەشدارینەکردن لە ھەڵبژاردنەکان بێنێتەوە و قەوارەکەی نەخاتە ھەڵبژاردنەکانی ٣٠ ئەیلولەوە. * ھێشتا زۆری ماوە بۆ ھەڵبژاردنەکان، بەڵام مەحزەری ئیمزا کراو زۆری پێنەچوو کەوتە دەست پارتی. * ھەموو دەڵێن کە یەکێتی بەتەمای تەزویرە، بۆیە پارتی چەند سەعاتێکی ماوە بۆ ھەڵبژاردن، لە رێگەی کۆمیسیۆنەوە بە حازرییەکی تەواوەوە مەرجی ھەبوونی رەگەزنامەی باری شارستانی بۆ دەنگدان فەڕز دەکات! تەق... تازە دە رۆژە کە کاک بەرھەم وەک جێگری سکرتێری گشتی بە تاقی تەنیا گەڕاوەتەوە ناو یەکێتی! * پارتی کەتنی خۆی کرد. یەکێتی دەمودەست رایانگەیاند کە دان بە ئەنجامەکاندا نانێن... * مەحزەری ئیمزاکراو بە ئیمزای جێگری سکرتێری گشتی و کاندید بۆ پۆستی سەرۆککۆماری عێراق، خرایە بەردەم ماڵباتی تاڵەبانی! دوای دوو سەعات ئەنجامەکەیان قەبوڵ کرد. * زۆرینەی پەرلەمانی تەسلیمی پارتی کرا، قابیلە فازڵ میرانی بکەنە سەرۆکی حکومەت!؟ * وێستگەی دووەم: ئێ ئەوەیان چوو، ئەدی ئەوەیان؟ ھەڵبژاردنی سەرۆکی ھەرێمی کوردستانە لە پەرلەمان. یەکێتی بە ھەموو لایەکەوە نێچیرڤان بارزانی دەناسن و دەزانن چەندیش گرنگە کە بە چەند دەنگ لە پەرلەمان ببێ بە سەرۆک. * سەرۆکوەزیرانی داھاتوو دیارە کە کێیە و کەمتازۆریش داھاتووی پەیوەندییەکان دیارە. بەڵام دیسان خەتێک ژێر بەژێر لە بەغداوە لە دەرەوەی سیاسەتی یەکێتی ھەوڵی شکاندنی نێچیرڤان بارزانی و دڵخۆشکردنی ھەندێکی دیکە دەدەن. نابێ نێچیرڤان بارزانی زۆرینەی رەھای دەنگەکان بێنێ! * پەرلەمانتارانی یەکێتی ھەر بۆ فشە، بایکۆتی دەنگدان بە سەرۆکی ھەرێم دەکەن و دوای دەنگدانیش وەک نە بای ھاتبێ نە باران دەچنەوە پەرلەمان! کەچی رۆژی دەنگدان بەم حکومەتەی ئێستا، یەک کەسیشیان غایب نییە و ھەمووشیان دەنگ دەدەن! * ئێستا کێ قوربانییە و کێ جەللاد؟ ھەموو رووتان لە سەرۆکی ھەرێمە! * چاوەڕێی پارتی بن، شۆڕی دەکاتەوە...
.gif)
کارزان سه‌باح هه‌ورامی دوای هێرشه‌که‌ی سه‌رشاری هه‌ولێر که له ٢٦/٦ له نزیک کونسوڵخانه نوێیه‌که‌ی شاری هه‌ولێر که‌وته خواره‌وه، ئه‌وه‌ی تێبینی ده‌کرێت هێرشی ئه‌مجاره بۆ سه‌ر هه‌ولێر هه‌م ئاراسته‌ی جیاواز بوو، واته دووربوو له ناوچه گه‌رمه‌کانه‌وه، هه‌م شێوه‌ی هێرشه‌که که درۆنی پێشکه‌وتووبوو له‌گه‌ڵ کاته‌که‌ی که نزیک بوو له هه‌ندێک نمایشی سه‌ربازی میلیشیاکانه‌وه، کاردانه‌وه‌ی ئه‌م جاره حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستانیش جیاواز بوو، سه‌رۆکی حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان، له به‌یاننامه‌یه‌کدا ئاماژه به‌وه‌ده‌کات که سوپاسی هه‌موو ئه‌و لایه‌نانه ده‌کات که سه‌رکۆنه‌ی هێرشه‌که‌یان کردووه، به‌ڵام سه‌رکۆنه کردن به‌س نییه، پێویسته وه‌ڵامی ئه‌م کاره تێکده‌رانه بدرێته‌وه، به‌وپێیه بێت قۆناغی هه‌ڵوێست وه‌رگرتنی کوردستان گۆڕاوە، ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ندی به ئارامی کوردستان و پاراستنی گیانی خه‌ڵکی کوردستانه‌وه هه‌یه، که به‌لای حکوومه‌ته‌وه هێڵی سووره، دوای ئه‌م هێرشانه وه‌ک وه‌ڵام دانه‌وه‌یه‌ک و ئاماده‌کاریه‌ک له‌بنکه‌ی ئاسمانی (ئێگلن)له رۆژئاوای فلۆریدا وه‌زاره‌تی به‌رگری ئه‌مه‌ریکا-پنتاگۆن سیسته‌مێکی تاقیکرده‌وه که فرۆکه‌ی بێفرۆکه‌وان له ئاسمانه‌وه ده‌هێنێته خواره‌وه، به‌رنامه‌ی پارێزگاری هێزی جوڵاوی سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی به‌رگری ئه‌مه‌ریکاش رایگه‌یاندووه که سیسته‌می دژه فرۆکه‌ی بێفرۆکه‌وانیان به‌سه‌رکه‌وتووی تاقیکردوه‌ته‌وه. جوڵانه‌وه‌ی ئه‌مه‌ریکا له‌م ئاسته‌دا خۆئاماده‌کردنه بۆ قۆناغێکی نوێی رووبه‌رووبونه‌وه‌ی گروپه میلیشیاکان، تادێت شه‌ری گروپه‌کان به‌رانبه‌ر به‌ئه‌مه‌ریکا و هاوپه‌یمانه‌کانی قۆناغی جیاوازتر ده‌برێت، باشترین نمونه‌یان شه‌ره‌کانی دوایی حه‌ماس بوو له‌دژی ئیسرائیل، خێرا راگه‌یاندنی ئه‌م سیسته‌مه پێشکه‌وتنه‌ی ئه‌مه‌ریکا له کاتێکدایه که هێرشی فرۆکه‌ی بێفرۆکه‌وان (درۆن) تادێت له‌دژی ئه‌مه‌ریکا له عێراق به‌تایبه‌ت له هه‌رێمی کوردستان زیاتر ده‌بێت، جاری یه‌که‌م له نزیک فرۆکه‌خانه‌و ئێستاش له نزیک کونسوڵخانه بۆ ئه‌مه‌ریکا په‌یامێکی جیاوازه، پێیان وایه هه‌ره‌شه‌کانیان له به‌به‌غداوه گوازراوه‌ته‌وه بۆ ئارامترین شوێنی عێراق ئه‌ویش هه‌رێمی کوردستانه، بۆ واشنتۆن ئه‌وه‌ی جێگای ترسه که شه‌ری ئه‌م جاره بۆ ده‌رکردنیان له عێراق له گوشاری سیاسییه‌وه ده‌رچووه بۆ هێرشی سه‌ربازی، ئاستی تاکیتکی هێرشه‌کان له ده‌ره‌وه‌ی پێشبینی واشنتۆن بووه، له هێرشی رابردوو جۆرێک فرۆکه‌یان به‌کارهێناوه که له‌گه‌ڵ هێڵی ئاسمانی مه‌ده‌نی تێکه‌ڵ کرابوو که ئاسته‌م بوو پێشی لێبیگرێت بۆ هێرشه‌که‌ی دوایش جۆرێک له درۆنی زۆر پێشکه‌وتوو به‌کارهاتووه. جوڵه‌ی چه‌کداره نایاسایی و میلیشاکان له سنووری کوردستان زۆر بووه، دوای ١٦ی ئۆکۆتبه‌ر مه‌ترسی زۆر گه‌وره له‌سه‌ر ئارامی کوردستان هه‌یه، به‌جۆرێک ٦٠ گروپ و چه‌کداری میلیشیا له سنووری کوردستان په‌رشوبڵاو بوون و به‌شێکیان ته‌واو نزیکن له سه‌نته‌ری شاری هه‌ولێر، پێشووتر سه‌نته‌ری توێژینه‌وه‌ی پینتاگۆن DARPA رایگه‌یاندبوو که سیسته‌مێکی نوێی دژه فرۆکه‌ی بێفرۆکه‌وان ده‌خه‌نه‌کار که ئامانج لێی پارێزگاریکردنه له دیپلۆماتکار و سه‌ربازه‌کانیان که له‌ناوچه‌که هاتوو چۆ ده‌که‌ن، له‌به‌یاننامه‌که‌ی واشنتۆنیش ئه‌گه‌ر تێبینی بکرێت، به‌روونی ئاماژه به خاڵێک دراوه ده‌لێت: سه‌رکۆنه‌ی ئه‌و هێرشه ده‌که‌ین و ئه‌مه ئاماژه‌یه‌کی روونه بۆ پێشێلکردنی سه‌روه‌ری خاکی عێراق. واته ئه‌گه‌ر لێکدانه‌وه بۆ ئه‌و قسه‌یه‌بکرێت ده‌رخه‌ری ئه‌وه‌یه که ئاماده‌کاریه‌کان هی ده‌ره‌وه‌ی خاکی عێراقن و ئامانجی یه‌که‌میان لێدانه له پێگه‌و مه‌کانی ئه‌مه‌ریکا له ناوچه‌که به‌تایبه‌ت هه‌ولێر. ئه‌وه‌ی ده‌مێنێته‌وه ئه‌وه‌یه که سێ بژارده لهبهردهم ئه‌مه‌ریکایه بۆ کۆتایی هێنان به‌و هێرشانه بژارده‌کانیش ئه‌مانه‌ن: یه‌که‌م: ئه‌مه‌ریکا له‌رێگای جێگریکردنی سیسته‌می پارێزگاری دژه فرۆکه‌ی بێفرۆکه‌وان و سیسته‌می پاتریۆت له کوردستان رێگه له هێرشه‌کان بگرێت و بتوانێت پشتیوانی له دۆسته‌کانی بکات له کوردستان چونکه روونه ئه‌و هێرشه زیاتر به ئامانج گرتنی پێگه‌ی ئه‌مه‌ریکایه به‌س گرفته‌که ئه‌وه‌یه که خاکی کوردستان ده‌کرێته ئامانج و سه‌روه‌ری کوردستان کراوه‌ته ئامانج. دووه‌م: هاندانی حکوومه‌تی عێراقه و گوشارخستنه سه‌ریان بۆ ئه‌وه‌ی هه‌رچی زووه سه‌رجه‌م گروپیه میلیشیا و چه‌کداره نایاساییه‌کان له سنووری کوردستان دووربخرێنه‌وه و رێککه‌وتنی هه‌ولێرو به‌غدا له‌باره‌ی ئیداره‌دانی ئه‌و ناوچانه بخرێته واری جێبه‌جێکردنه‌وه، به پێچه‌وانه‌وه هیچ گه‌ره‌نتیه‌ک نییه بۆ وه‌ستاندنی ئه‌م هێرشانه. سێیه‌م: ئه‌مه‌ریکا دووباره پێویستی به پێداچوونه‌وه‌ی جدی هه‌یه له ئاستی مانه‌وه و کاری دیپلۆماسی له عێراق و کوردستان پێش ئه‌وه‌ی بیر له ئارامی خۆی بکاته‌وه له عێراقدا ده‌بێت بیر له‌وه بکاته‌وه که هه‌وڵ بدات هێزه عێراقییه‌کان له چوار چێوه‌ی سیسته‌مێکی به‌هێز کۆبکاته‌وه و کاربکات بۆ ئه‌وه‌ی هێزی پێشمه‌رگه پرچه‌ک بکات و هاوکاری زیاتریان بکات بۆ یه‌کگرتنه‌وه له چوار چێوه‌ی یه‌ک هێزی یه‌کگرتوو. ئەوەی گرنگە ئەمەریکا گرفتی خۆی لەگەڵ میلیشیاکان چارەسەر بکات و ھەولێر نەکەنە مەیدانی جەنگ ره‌نگ بێت به‌لای ئه‌مه‌ریکاوه مه‌ترسی گه‌وره له‌وه‌دابێت که تادێت گروپه شیعه چه‌کداره‌کان لق و پۆپیان لێ ده‌بێته‌وه، پێشووتر هه‌مان حاله‌ت له‌ناو هێزه سوننه‌کان هه‌بوو گرفتی گه‌وره‌ی نه‌ک بۆ ئه‌مه‌ریکا بۆ هه‌موو جیهانیش دروست کردبوو، ئیستا له‌ناو هێزه شیعه‌کان سه‌ری هه‌ڵداوه ئه‌م جاره مه‌ترسیه‌که گه‌وره‌تره چونکه ئه‌م گروپانه ده‌سه‌ڵاتی حکوومه‌تی عێراقیان به‌ده‌سته‌وه‌یه و له‌ماوه‌ی رابردوو نزیک بوونه‌وه له کوده‌تا به‌سه‌ر سه‌رۆک وه‌زیرانی عێراق و لادانی له پۆسته‌که‌ی و ئه‌نجامدانی نمایشی سه‌ربازی له‌به‌غدا که حکوومه‌تی عێراقی ته‌واو خستوه‌ته به‌رده‌م پرسیاره‌وه، ئه‌گه‌ر ئه‌مه چاره‌سه‌ر نه‌کرێت دواجار نه‌ک ئه‌مه‌ریکا پێگه‌ی دیپلۆماتکاری سه‌رجه‌م جیهان له عێراق و کوردستانیش ده‌که‌وێته به‌رده‌م مه‌ترسییه‌وه، به‌شێکی دیکه‌ش ده‌که‌وێته سه‌ر واشنتۆن که پلانی درێژخایه‌نی بۆ پارێزگاری له خۆی له ناوچه‌که چییه به‌تایبه‌ت که سه‌رجه‌م پێشبینیه‌کان وای بۆ ده‌چن ئه‌مه‌ریکا له عێراق ده‌مێنێته‌وه.
.gif)
چیا عەباس سەرەرای ئەوەی کورد لە باشور خاوەنی پەرلەمان و حوکمرانی خۆماڵیە، هاوکاتیش بەشدارە لە دەسەڵاتی بەغدا، دەستوری هەمیشەیی عێراق چەند مافێکی گرنگی کوردی سەلماندوە و دەسەڵاتدارانی هەرێم تۆرێکی بەرفراوانی سیاسی و دیبلۆماسی و هەواڵگری و بازرگانیان لە گەڵ دەر و دراوسێ و وڵاتانی دنیادا هەیە، بەڵام هیچکات لە مێژوی باشوری کوردستان وەک ئەمرۆ مەترسی جدی لە سەر ئایندەیەکی گەش و هیوابەخش بونی نەبوە، تەنانەت لە سەردەمی سەدامدا، درندەترین دوژمنی کورد و بێدەنگی و بێباکی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی بۆ قرکردنی کورد و وێرانکردنی نیشتمانەکەی بەڵام میللەت ئومێدی بە ئایندە زیندو و گەش بو، چونکە بەرگری بەهێزی رۆڵەکانی میللەت سەرچاوەی هیوا بو و و بە چەند ساڵێکیش پێش راپەرین پەیامێکی نەتەوەیی هاوبەش ئومێدبەخش بو. بەشێک لە شۆرشگیر و سەرکردە یاخیبوەکانی دوێنی هۆکاری سەرەکی ئەم دۆخەن، بە ماوەیەکی کورت لە دوای راپەرینەوە ئاوێکیان رشت کە ئێستا بۆتە زەلکاو و بۆنی دێت. هەروا بەئاسانی وشک و پاک ناکرێتەوە. کاک نەوشیروان دەمێک بو پێشبینی ئەم رۆژەی دەکرد، چەندین جار دەیگوت: بەرپابونی تسونامێکی سیاسی و جەماوەری بەهێز کە سەرکردە دێرینەکان بە خۆشمەوە هەڵلوشێت گەورەترین دەروازە بۆ ئایندەیەکی گەش واڵا دەکات، ئێمە لە گەڵ یەکتر زمانمان سواوە، مێژومان سەرەرای جوانیەکانی بەڵام لێوان لێوە لە شەر و ناکۆکی و خوێن و بێ متمانەیی، لەو گۆمە قوڵ و لێڵ و لیخنەدا زۆر ئەستەمە شتێکی جوانی لێ سەوز بێت. ئێستا نارازی و یاخیبونی هاوڵاتی خەست و توندن و لە هەڵکشاندندان، لە گەڵ ئەوەشدا گۆرین و گۆرانکاری کە زۆر پێویستن بەڵام کاری گەلێک زەحمەتن. ئەزمونەکانی کاک نەوشیروان لە گۆرین و گۆرانکاریدا! دروستبونی گۆڕان و بە رابەرایەتی کاک نەوشیروان وەرچەرخاندنێکی مەزنی مێژویی بو لە سەرجەم بزافی کوردایەتی لە کوردستانی گەورە، هێزێک بە پشتگیری بەرفراوانی هاوڵاتیان رێگای ئاشتی و ململانێی سیاسی بۆ گۆرانکاری بژاردە کرد. ئایا ئەم بژاردەیە واقیعی بو، یاخود خەونێکی نوێ و رەنگین بو؟ ساڵی ٢٠١٥ گۆڕان پلانێکی دارشتبو و ئامادەسازی باشیشی بۆ کردبو بۆ وروژاندنی هەڵمەتێکی جەماوەری لە پایتەختی هەرێم وەک سەرەتایەکی جدی بۆ گۆرانکاری. لەو ساتانەدا لە شارێکی دەڤەری گەرمیان کێشەیەکی قورس دروستبو، کاتێک یەکێتی ویستی یەکێک لە بەرپرسە ئەمنیەکانی حکومەت سەر بە خۆی لەو شارە بگۆرێت، چەند هێزی چەکداری تایبەتی ناو یەکێتی و بەرپرسەکانیان هەڵوێستی توندیان وەرگرت و هەرەشەی شەریان راگەیاند گەر بریارەکە جێبەجێ بکرێت. کاک نەوشیروان بە وردی لێکدانەوەی بۆ ئەم روداوە کرد و گەیشتە قەناعەت کە پلانەکەی هەولێر جێبەجێ نەکرێت. دواتر چەند دۆست و هاوکاری لێیان پرسی بۆ ئەو بریارەی دا، وەڵامەکەی بە کورتی ئەمە بو: کاتێک روداوەکەی گەرمیانم بیست بە دواداچونی وردم بۆ کرد و تێگەیشتم هەرەشەکان جدی بون و ئامادەسازی بۆ کرابو، تێگەیشتم کە تەنانەت حزبیش دەسەڵاتی حزبی لە ناو خۆشیدا لە دەستداوە، هەر تاقم و گروپێکی ناو حزب وەک میلیشیاکانی سۆماڵ ناوچەیەکی بۆ خۆی زەوت کردوە، جەمسەرەکان هێزی چەکداری تایبەتیان هەیە، پارەیان هەیە، دەسەڵاتی تەکەتول و عەشائیری و بنەماڵەکانیان هەیە، پاڵاوگە و بیری نەوتی خۆیان هەیە و لە سەروی هەمو ئەمانەشەوە تەماعێکئ ترسناکیان هەیە، بۆیە لەو ساتانەدا فشار خستنە سەر دەسەڵاتی هەولێر باشترین زەمینەی خۆش دەکرد بۆ تێکدانی زیاتری دۆخەکە و هەر گروپ و جەمسەرێک دەیان قۆزتەوە بۆ سەپاندنی زیاتری دەسەڵاتیان لە ناوچەکانی نفوزیان، دۆخێک دروست دەبو کە بەرەنگاربونەوە و گۆرێنی زۆر ئەستەمتر دەبێت لەو گۆرانکاریانەی لە دەسەڵاتی هەرێمدا دەمانەوێت. بە کورتی لە نێو دو ناهەمەتیدا ئەهوەنتریانی هەڵبژارد. ئەم ئەزمونە دەیسەلمێنێت گەر خۆت بە وردی و تۆکمە بۆ گۆرانکاری ئامادە نەکردبێت، تایبەت لە کوردستانی باشور کە بۆتە گۆرەپانی هەزار و یەک گەمەکەر، گۆرانکاری مەحال نیە بەڵام زۆر ئەستەم و خوێناوی دەبێت. کاک نەوشیروان سەرکردەیەک بو حسابی بۆ مێژو دەکرد. شەلم کوێرم دەست ناپارێزم کاری نەدەکرد، بۆیە بەجدی بیری لە ئەڵتەرناتیڤی تر دەکردەوە. کاتێک گۆڕان سەرکەوتنێکی مەزنی هەڵبژاردنی بەدەست هێنا، دەسەڵات بە چەندین رێگا و ئامرازی نارەوا و نایاسایی رەفتاریان کرد و هەڵوێستیان بەرامبەر بە گۆڕان نواند، گەیشتە ئاستێک ویستیان بە هێزی چەکدار پەلاماری مەکۆی سەرەکی بزوتنەوەکە بدەن و سەرکردەکانی لەناو بەرن. کاتێک گۆڕان بە پشتگیری زۆربەی هێزەکانی تر رێگەی پەرلەمانی بۆ گۆرانکاری لە سیستەمی حوکمرانیدا گرتەبەر دەسەڵات بێشەرم و درندانە، بە وانەشەوە کە پشتگیری پرۆژەکەیان کردبو، رەفتاریان کرد. کاک نەوشیروان بە بزوتنەوەی گۆران چەندین چەمک و هزری گرنگی لە کۆمەڵگای کوردەواریدا وروژاند و گۆمەکەی شڵەقاند، وەک چەمکەکانی ئۆپزسیۆن. دادپەروەری کۆمەڵایەتی، سەروەری یاسا، شەفافیەت و ... تاد، هەرچەندە تواناو و سنورەکانی خۆی بۆ گۆرین و گۆرانکاری دەزانی، بەڵام کەرەستە پێویستەکانی بۆ ئەو پرسانە وەک پێویست دابین نەکردبو، لە سەرەتادا هیوای بەوەبو بزوتنەوەیەکی جەماوەری و ژیانی پەرلەمانی دەسەڵات ناچار دەکات گۆرانکاری بکات. دواتر بە دەرکردنی گۆڕان لە حکومەت و سەرۆکی پەرلەمان باوەری تەواوی لا دروستبو کە ژیانی پەرلەمانی لە کوردستان کەوتۆتە ژێر پرسیاری گەورەوە، گۆرینی سیستەمی حوکمرانیش زۆر ئەستەم دەبێت. کاتێک کاک نەوشیروان لە گەڵ یەکێتی کە بەشێکە لە دەسەڵات رێکەوتنی دولایەنی سازکرد بەمەبەستی گۆرانکاری، هەر زۆر زو دەرکەوت یەکێتی رێکەوتنەکە بۆ بەرژەوەندی تایبەتی خۆی و وەک فشارێک لە سەر پارتی بەکار دەهێنێت. لەو دۆخەدا بە رەوشتێکی بەرزی مۆراڵی سیاسیەوە سەرجەم هەوڵەکانی تەهران و ئەنکەرە و بەغدادی بۆ نزیکبونەوە لێی و بەکارهێنانی رەتکردەوە. کاتێک مام جلال بەچەند هەفتەیەک پێش دوا نەخۆشکەوتنی گەورەترین عەرزی سیاسی و مادی و سەربازی بۆ کاک نەوشیروان کرد بۆ گۆرانکاری هەمویانی رەتکردەوە چونکە متمانەی نێوانیان زۆر لاواز بوبو. کاتێک نەخۆشی بەخەستی دەروازەکانی ژیانی بەروی کاک نەوشیرواندا داخست چەند ئەڵتەرنەتیڤێکی کەمی لە بەر دەستدا مابو: هەرچەندە زۆر هەوڵ لە گەڵی درا سەرکردایەتیەکی سێبەر بۆ دوای خۆی ئامادە بکات، بەڵام لەو باوەرەدا بو هاوکارە موخەزرەمەکانی لە زمانی دەسەڵات تێدەگەن و لە غیابی خۆیدا لە قۆناغی گواستنەوەدا هێمنانە مامەڵەی دەسەڵات دەکەن، بۆیە پێی باش بو گۆڕان رادەستی ئەو هاوکارانەی بکات کە چاوەروانی ئاستێکی لاوازی گۆرانکاری و کەمترین زەرەریشی لێ دەکردن، ئیرسە مادیەکانیش رادەستی منداڵەکانی بکات کە چاوەروان بو بە ئەمەکەوە تەسەروفی پێوە بکەن. ئەم بژاردانەی کاک نەوشیروان لە تێگەیشتنێکی بۆ واقیعی ئاڵۆز و نارونی کوردستان و ناوچەکە سەرچاوەیان کردبو، نەی دەویست خەیاڵ پڵاوانە و پۆپۆلیست ئاسا مامەڵە لە گەڵ ئەو واقیعەدا بکات کە بەهۆی باری تەندروستیەوە کۆنترۆڵی بەسەریدا و رۆڵی تێیدا لاواز بوبون. دوای وەفاتی کاک نەوشیروان کار و رەفتارەکانی وارسە سیاسی و مەعنەوی و مادیەکانی و تەنانەت بەشێک لە هەوادارانە رەسەنەکانیشی پرسی گۆرین و گۆرانکاریان بەشێوەیەک ئاڵۆز کرد کە نەک تەنها بێئومێدیان خەستتر کرد، بەڵكو هۆکارێکی سەرەکی دارمانی هزری گۆرین و گۆرانکاریشن. کاک نەوشیروان بەپێچەوانەی هەڵسەنگاندنەکانی بۆ بەشێک لەو هاوکارانەی و لە ژێر فشاری سروشتی توندرەو و چاوچنۆکی دەسەڵاستی هەرێمدا بریارەکانی پێش وەفاتی دارشتبو کە مەخابن درەکەوت کە مەبەستەکانیان نەپێکا. ئێستا...! بەرەی گۆرین و گۆرانکاری زۆر پەرتەوازەیە و پەیام و مەرجەعی هاوبەشیان نیە، خۆپیشاندانە خۆرسکەکانی هاوڵاتیان بە مەرگ و خوێن خەتم دەکرێن بێئەوەی ئەو بەرەیە کار و هەڵوێستی جدیان نواندبێت، دەسەڵات بێباکانە رێگەی خۆی گرتۆتە بەر، هێزە نێودەوڵەتیەکان ئۆپۆرچینست ئاسا مامەڵە دەکەن و راستگۆ نین لە پەیامە سواوەکانیان، بەغدا گەمەی نادروستی هەزار و یەک سەر لە گەڵ دۆخی کوردستان دەکات، وڵاتانی دراوسێ و نزیک تا دوا دڵۆپ شیری دەسەڵات دەدۆشن و لە کوردستان بونەتە دیفاکتۆی سیاسی و سەربازی و هەواڵگری و ئابوری....تاد. سەرەرای ئەم واقیعە تاڵ و دژوارە چەندین گروپ و کەسایەتی دڵسۆز لە سەر وەتیرە دێرینەکەی گۆرانکاری بەردەوامن، کاڕیک شایستەی بەرزنرخاندنە، بەڵام دور لە موجامەلەکردن شتێکی ئەوتۆیان لێ دروێنە نەکراوە. جارێک لە سەروبەندی سەرکەوتنە مەزنەکەی کاک نەوشیروان لە هەڵبژاردنەکانی ساڵی ٢٠٠٩ لێم پرسی: ئەگەر ٣٥ کورسیت بەدەست بهێنایە چیت دەکرد؟ هێمن و خەمخۆرانە گوتی: دەمتوانی دەسەڵاتی ئەم دەڤەرە تا قەڵاچواڵان بنێرم، لەوێشەوە تا بارەگای فەرماندەی گشتی، لەوێشەوە تا کۆیە، کە دەگەیشتمە دێگەڵە دەبو بوەستێم چونکە دەسەڵات ئامادەیە عێراق و تورکیا و ئێرانم بەگژدا بکەن، من سنوری دەسەڵات و ئەگەرەکانی خۆم دەزانم و ناچمە شەرێکی دۆراوەوە، بە پێچەوانەوە کوردستان خەڵتانی خوێن دەبو و ئەوەش زۆر دورە لە نیەت و خواستی من. ئێستا ئەم بۆچون و هەڵسەنگاندنانەی کاک نەوشیروان بونەتە تەوەرێکی سەرەکی باسکردنی نێوان دۆست و هەوادارانی. لە گەڵ هاورێیکی نزیک و بەئەمەکی کاک نەوشیروان و ئازیزی بەندەش بە وردی باسمان کردوە، ئەو بەرێزە گوتی: لەم ناوچانەی ئێمە ئەو سەرکردانەی زۆر حساب بۆ مێژو دەکەن لە جیهانێکی تایبەتی ئایدیا و خواستدا دەگوزەرێن، هەر چەندە زۆر جوان و دڵگیرن بەڵام زۆربەی جار ئەوە بەدەست ناهێنن کە مەبەستیانە. نمونەی حەماس و حزب اللە و داعش و حوسیەکان و سەدر و تاڵیبان و چەند بزوتنەوە و سەرکردەی تری هێنایەوە کە بێئەوەی سڵ لە مێژو و شکست و نەمان بکەنەوە پێگەی بەهێزیان بۆ خۆیان بەدەست هێناوە و دنیاش حسابی جدیان بۆ دەکات، بۆیە دەبو کاک نەوشیروان وردتر پێداویستیەکانی بۆ چەسپاندنی توند و تۆکمەی پرۆسەی گۆڕین و گۆرانکاری لەم جەنگڵستانەی ناوچەکەمان دابین بکردایە، زۆر دروستبو کە مناوەرە و رێکەوتنی سیاسی دەکرد بەڵام نەک وەک ئامرازێک بۆ گۆرین و گۆرانکاری بەڵکو بۆ بەدەستهێنانی کات و ئامادەسازی تۆکمە بۆ وێستگەی وەرچەرخاندن. لە زۆربەی ئەو مناوەرە ورێکەوتنانە بۆ خودی خۆشی بێت زیاتر بێ متمانەی سیاسی و نیگەرانی بەرامبەر بە تەرەفاکنی تر لێ دروێنەکردن بێجگە لە داکشانی تەوژم و هەڵچونی گۆرین و گۆرانکاری و بزوتنەوەی گۆڕانیش. بەسودوەرگرتن لە ئەزمونی گۆڕان و ئەوانی تر لە ناوچەکەمان گۆرانکاری لە سەر سینیەکی فافۆنیش بێت لەلایەن هیچ دەسەڵاتێکی ناوچەکەمان نابەخشرێت. ئێستا خەونێکی نەزۆکە چاوەروانی گۆرانکاری و چاکسازی لە دەسەڵات بکرێت، هاوکات لە ناو حزبیشدا هەمان شتە، دۆخی ئێستای عێراق و ناوچەکە هاندەر و رێگەخۆشکەرن بۆ زیاتر نوقمبونی کوردستان لە نەهامەتی و دەردەسەریدا، کۆمەڵگای نێودەوڵەتی مامەڵە لە گەڵ واقیعدا دەکات و نابێتە پێشەنگی گۆرانکاری، ناو بە ناو نوزەیەکی بە گوێی دەسەڵاتدا دەچرپێنێت. زریانی گۆرین و گۆرانکاری کە کاک نەوشیروان و گۆڕان بەرپایان کرد دانەمرکاوەتەوە، بە سود وەرگرتن لە ئەزمونەکانی کاک نەوشیروان ئەوەی پێویستە بە ئاراستەیەکی کاریگەردا ببرێت، بە پێچەوانەوە زریانەکە لە بازنەیەکی داخراودا دەخولێتەوە و ئەوانەی ناو بازنەکە لێی زەرەرمەند دەبن.
.gif)
پەیكار عوسمان دوانەی (فەسادو ستەمکاریی) هەمیشە سیانەی (وەعزو مادەی هۆشبەرو سێکس) لەگەڵ خۆیدا ئەهێنێ. فەسادو ستەم بۆ ئەوەی سەرکەون، ئەبێ کۆمەڵگا بکەوێت. کۆمەڵگاش لە سێکس و وەعزو مادەی هۆشبەرەوە ئەکەوێ. مادەی هۆشبەر، خراپێکی بێ پەردەیەو وابزانم جگە لەوەی کە "خراپە" قسەیەکی تر هەڵناگرێ. ئەمێنێتەوە سێکس و وەعز، ئینجا با لە سێکسەوە دەستپێئەکەم. لێرەدا مەبەستم ئەوەنیە کە سێکس خۆی شتێکی خراپ و نائاسایی و ناپێویست بێت و منیش دیسان بێم، ترس و فۆبیای سێکس قووڵتربکەمەوە، کە ئەمە بۆ خۆی فەسادەو هیشتنەوەی ئینسانەکانە لە گرێ ی سێکسدا. بەڵکو مەبەستم پۆرنۆگەرایی و بە سێکسیی کردنی کۆمەڵگایە! مەبەستم خەریكبوونی شەعبێکە بە سێکسەوەو بوونی شتەکەیە بە مۆدو بە باوێکی کۆمەڵایەتی. بەجۆرێك کە هەژارێك و دەوڵەمەندیك، ڕەنگە تاکە هاوبەشی و ناچینایەتی، کە لە ئێستادا هەیانبێ، ئەوەیە کە هەردوکیان خەریکی سیكسن و شتەکە بۆ هەردوکیان ئاسان و بەردەستە! یان ڕەنگە تاکە هەنگاو کە لە بواری یەکسانی جێندەریدا نابێتمان، ئەوەیە کە چیتر لادان و پەیوەندییە ژێربەژێرو لابەلاکان، تەنیا موبادەرەی کوڕو پیاوەکان نیەو ژن و کچەکانیش توانیویانە ببنە بکەرو ساحێب موبادەرە! یان ئەندامێکی خوارەوەی حیزب و مەکتەب سیاسییەك، ڕەنگە سێکس تاکە شتبێ کە لە ئێستادا بۆ هەردوکیان ئاسانەو لەوێدا کابرای خوارەوە خۆی بە مەغدور نەزانێ و بۆڵەی نەیەت! لێرەدا بە هیچ جۆرێك مەبەستم ژیانی شەخسی و پەیوەندییە تایبەتەکانی نێوان دوو ئینسان نیە، کە چوارچێوەیەکی تەواو ئازادو ڕێزلێگیراوە. بەڵکو مەبەستم حاڵەتێکی جەماعی و مەشغوڵکردنی شەعبێکەوە بە سێکسەوە لە بەرژەوەندی ستەمکاریی. مەبەستم قۆناغی سێکسی گشتییە، لەبری چاکەی گشتی و بەرژەوەندی گشتی و هۆشیاریی گشتی! مەبەستم سێکسی دوو کەس نیە لەناو عیلاقەیەکی تایبەتدا، کە ئەمە هیچ پەیوەندییەکی بە من و تۆوە نیە. بەڵکو مەبەستم سێکسی هەمووە لەگەڵ هەموو، لەناو حاڵەتێکی گشتیدا، کە ئەمە هەم خۆی فەسادەو هەم ڕاگری فەسادی سوڵتەشە. بەڵێ من مەبەستم حەڵقەی پەیوەندییە تایبەتەکان نیە، مەبەستم شکاندنی حەڵقەکەو بە گشتیبوونی شتەکەیە! باسەکە غەریزە نیە، کە بەشێکە لە سروشتی بایۆلۆژی ئێمە. باسەکە پەیوەندی دوو کەس نیە، کە شتێکی تایبەت و ئازادانەی ئەوانەو تا ئێرا سنورو بەهایەك حوکمی ئەکات. بەڵکو باسەکە بە گشتییبوونی شتەکەو نەمانی بەهاکانە. یەعنی باسەکە کوڕێك و کچێك نیە کە پەیوەندییەکیان هەیە، باسەکە کوڕێکە کە دەیان پەیوەندی و کچێکە کە دەیان پەیوەندی هەیەو سنورو بەها لەگۆڕێدا نەماوە. قسەکە لە سێکسێك نیە، کە پاشکۆو لێکەوتەی پەیوەندییەکەو خۆی ئامانج نیە. باسەکە سێکسێکە کە خۆی چەق و ئامانجەو جگە لە سێکسێکی ڕووت، شتێکی تر لە ئارادا نیە! سەیرکە، ئێستا کە دۆخی ناڕازیبوونی گشتییەو کە هەموو شتێك خراپە، ئەی بۆچی ناڕەزاییەکی کاریگەر بوونی نیەو دنیاکە کپە؟ لەپاڵ هۆکارەکانی تردا، وەڵامەکەی ئەوەیە، چونکە ڕازیبوونێکی نهێنی لە ژێرەوە بوونی هەیە، کە ڕازیبوونی سێکسییە! ئەگەر ئێران بە نمونە وەرگرین، سەیرکە لەوێ هەموو شتێك قورس و گرانەو بە قەولی خۆیان زیندەگی سەختە. بەڵام سێکس و مادەی هۆشبەرو وەعز زۆر ئاسانەو ڕەنگە لە هەموو کۆڵانێکا هەر سێکیان بەردەست بێت! بۆچی؟ چونکە لە سەرەوە ستەم و فەسادێکی سیاسییت هەیە. لە خوارەوەش لە ڕێگەی لە سێکس و مادەی هۆشبەرەوە، کۆمەڵگاو ئینسانەکان، هەم تێکئەشکێنرێن و هەمیش تێوەئەگلێنرێن لە فەسادەوەو ئیتر فەساد تەنیا لە سەرەوەو لای سیاسییەکان نیە، بەڵکو گشتییەو لای تەواوی کۆمەڵگایە. ئەم دۆخە نائەخلاقییە گشتییەش، پێویستی بە کەڤەرێکی ئەخلاقیی هەیە، کە وەعز دابینی ئەکات! ئیتر تۆ لە ڕێگەی وەعزەوە، لەو وەهمەدایت کە هەموو شتێك خراپە، بەڵام شکور حاڵی خیزان و ئەخلاق و لایەنی کۆمەڵایەتی باشە. لەکاتێکا ئەمە وانیەو تەنیا وەهمێکە. ڕاستییەکەی ئەوەیە کە، فەسادی کۆمەڵایەتی، ئاوێنەی فەسادی سیاسییەو هەردوکیان هاوفەسادن. بەڵام ڕووکەشی دینییانەی کۆمەڵگا، کە وەعز دروستی کردوە، وێنەکەی لێگۆڕیویت! ئا لێرەوەیە کە کۆمەڵگا ڕووکەش دینییەکان، تا بەرەو فەساد داکشێن، زیاتر لەو وەهمەدان کە لە ڕووی ئەخلاقییەوە حاڵیان باشترە لە کۆمەڵگاکانی تر، لەکاتێکا ئەمە تەنیا وەهمێکە کە ڕووکەشە دینییەکە دروستی کردوەو هیچی تر. یەعنی لەڕاستیدا کۆمەڵگای فینلەندی، زۆر ئەخلاقیترە لە کۆمەڵگای ئێرانیی، بەڵام دۆخە نائەخلاقییەکەی ئێران، لە ژێر عەباو عەمامەو ڕیش و حیجابەوە شاردراوەتەوەو دۆخە ئەخلاقییەکەی فینلەندیش، بەهۆی نەبوونی کەڤەرو ڕووکەشگەرایی دینییەوە، وەکو بێئەخلاقیی وێناکراوە بۆمان! کە ئەشڵێم ئەخلاقییترە، مەبەستم بوارەکانی ترو ئەخلاق نیە بە گشتی، بەڵکو ڕێك مەبەستم خێزان و سێکس و پەیوەندی دوو ڕەگەزە، کە لە زهنی ئێمەدا چەقی ئەخلاقە. بەڵێ ئەوێ ئەخلاقییترە، بەو مانایەی کە دوو فینلەندی یان بە ڕێکی بەیەکەوەن، یان بە ڕێکی جیائەبنەوە. بەڵام لای ئێمە، پێکەوەبوون و جیابوونەوە هەردوکی بە خواریی هاتووە. مەسەلەن زەواج خۆی یەکسانکراوە بە ڕێکیی، ئیتر لەپەنا زەواجەوە خەریکی خوارییەکانین و ئاساییشە! یان جیابوونەوە خۆی یەکسانکراوە بە خواریی، ئیتر جیانەبینەوەو خواربین، هەر بەڕێکی حسابە. بە ڕێکیش جیابینەوە، هەر بە خواریی حسابە! لەکاتێکا نە زەواج ڕێکییە نە جیابوونەوە خوارییە، بەڵکو ڕێکیی تەنیا ڕاستگۆییەو خوارییش تەنیا درۆیە. نەكئەوەی زەواج کەڤەری شاردنەوەی درۆی هاوسەرەکان بێت و جیابوونەوەش خۆی لەخۆیدا عەیبەو خواریی بێت، لەکاتێکدا هەنێکات جیابوونەوە، پێویستییەکی تەواو ڕاستگۆیانەیە بۆ ڕزگاربوون لە درۆیەك! لەڕاستیدا پەیوەندی کوڕو کچەکان، بڤە نیە، درۆی ناو پەیوەندییەکان بڤەیە. لەڕاستیدا عەقدی زەواج موقەدەس نیە، عەقدی ڕاستگۆیی ناو ناخی ئینسانەکان موقەدەسە. بەها کۆمەڵایەتی و دینییەکان ڕێزلێگیراون، بەڵام ڕێزلێگیراوتر، بەها مرۆییەکان و ڕاستگۆیی ئینسان خۆیەتی. لێرەشدا لە ڕێگەی مادەی هۆشبەرو سێکساندنی گشتییەوە، لە بەهای ئینسان ئەدرێ و لەوێشەوە لە بەهاکانی تر! ئینجا ئێرانەکە بکە بە هەرێم، بەداخەوە هیچ لە مەسەلەکە ناگۆرێ و ئێستا ئێمە هاوشێوەی ئێران، تەبەقەیەکی فاسدو ستەمکاری سیاسیمان هەیە، کە لەڕێگەی سێکس و وەعزو مادەی هۆشبەرەوە، سەرکەوتوون بەسەر کۆمەڵگاداو فەسادیان کردوە بە فەسادی گشتی و هەموومانیان کردوە بە هاوبەش تێیدا. ئیتر ئینسانەکان کە وزەی گۆڕینی دۆخەکەن، خۆیان بوونەتە پایەی مانەوەو ڕاگرتنی دۆخەکەو ئیرادەی گۆڕانکاری هەر نەکوژراوە، بەڵکو عەکسیشکراوەتەوە! جا کاتێ وەعزو دینفرۆشیم، خستۆتە پاڵ لەشفرۆشی و تلیاکفرۆشی، کە هەرسێکیشی ئەچێتەوە خزمەتی گەندەڵی و ستەمکاری و وڵاتفرۆشیی، مەبەستم ئەوەنیە کە مەلاو بانگخوازەکان کەسانێکی خراپبن، یان قسەی خێر خراپ بێت، یان ئەوان لە وێنە بچوکەکەدا، ڕۆڵیان نەبێت لە باشکردنی کۆمەڵگا.. بەڵکو مەبەستم لەو ڕۆڵەیە، کە وەعز لە وێنە گەورەکەدا ئەیبینێت بۆ خزمەتی فەساد. یەعنی مەبەستم ئەوەنیە کە واعزەکان ئینسانەکان بێئەخلاق ئەکەن، مەبەستم ئەوەیە کە لە ڕیگەی برەودان بە ڕووکەشگەرایی دینییەوە، کەڤەرێکی ئەخلاقیی بۆ دۆخێکی نائەخلاقیی دابین ئەکەن، کە ئەمەش ڕێك ئەوەیە کە ستەمکارەکان ئەیانەوێت! وەعز خۆی لەوێدا کێشەی ئەخلاقیی هەیە، کە چینایەتی تێدایەو کە گفتووگۆی تێدا نیە. لەوێشدا کێشەیە، کە لە رێگەی کەبت و چەپاندنەوە، مرۆڤەکان ئەباتەوە ناو گرێ ی سێکس و لادان و نایەڵێ بچنە ناو هۆشیاریی و حاڵەتێکی ئاسایی. بەڵام لێرەدا ئەمانە مەبەستەکەی من نیە. مەبەستی من کارێکە کە وەعز بۆ ستەمکاریی ئەکاو ئەو کارەش تەنیا بەو ئەکرێت! یەعنی فەسادی کۆمەڵایەتی، دیوەکەی تری فەسادی سیاسییەو لە هەرکوێ لە سەرەوە، فەسادی سوڵتەو سیاسەتت هەبوو، ئیتر لە خوارەوە کۆمەڵگا، گیرۆدەو داوەشاوی دەستی سێکس و مادەی هۆشبەرەو شتەکەش لە ڕێگەی وەعزو ڕووکەشگەرایی دینییەوە تەغتیە ئەکرێ! سەیرکە کۆمەڵگای میسری و ئێرانی و مەغریبی.. کۆمەڵگایەکی سێکساوی و حەشیشاوییە، لە هەمان کاتا کۆمەڵگایەکی وەعزاوی و ڕووکەش دینییشە. دەی ئێستا کۆمەڵگای ئێمەش وایەو بەرەو ئەو دۆخە ئەڕوا. یەعنی ستەمکاریی و فەسادی سیاسی، بۆئەوەی لەسەرەوە پێگەکەی خۆی جێگیربێت، لە ڕێگەی سێکس و حەشیشەوە هاتۆتە خوارەوەو کۆمەڵگاو ئینسانەکانی هەڵتەکاندوە. وەعزیش کەڤەرێکی دینی بۆ ئەم یارییە دروستکردوەو شتەکە لە پشتی ئەو پەردەیەوە ئەگوزەرێ و ئیتر ستەم وفەسادو سێکس و حەشیش و وەعز، پێکەوە سەرکەوتوون و بە هەموویان کۆمەڵگایان خستووە! سەیرکە، ئێستا کە فەسادی سیاسی و کۆمەڵایەتی لە ئەوجی خۆیایەتی، ڕووکەشگەرایی دینیش لە ئەوجی خۆیایەتی و هیچکات کۆمەڵگای ئێمە بەقەت ئێستا ڕووکەش دینیی نەبووە. بۆچی؟ چونکە ئەمە هەمووی پاکێجێکەو وەعزیش بەشێکە لە یارییەکەو لەڕاستیدا فەسادو وەعز دژی یەك نین، بەڵکو هاوپەیمانێکی نادیارو هاوکاری یەکن و لە کوێ فەساد زۆربوو، لەوێ وەعزیش زۆرە چونکە کەڤەر پێویستە. لەکوێش فەساد کەمبوو، وەعزیش کەمە، چونکە ئیتر کەڤەر پێویست نیە! ئینجا نازانم ڕەبتی بە مەوزوعەکەوە هەیە یان نا، بەڵام من عیلاقەم پێدا هەیەو ئازادی بۆ گیراوانی بادینان.
ئاری محەمەد هەرسین هەرکەناڵێکی ڕاگەیاندن (ئیتر لە نوسراو بیستراو بینراو یان سایتی ئەلەکترۆنی بێت) پێویستە خۆی ساغ بکاتەوە کە پەیڕەوی لە چ ستایلێکی ڕۆژنامەوانی دەکات. یان ڕونتر بڵێم، کام ڕێچکەیەی گرتۆتە بەر. ڕێچکەی بەدواداچوون بۆ هەواڵ، یان ووردکردنەوەو بڵاوکردنەوەی ئیدیعایە و ڕای خەڵکیتر؟ ئەمڕۆ هەواڵێکم بەر چاو کەوت کە بە کوردیەکەی بە خەڵک دەڵێت: مەوقیفەکانی دوێنێی پارلەمانتارانی پارتی لە پارلەمانی کوردستان نمایشی بوون و پێشوەخت پارتی کۆبونەوەی چڕ و پڕی لە سەر داڕشتنی سیناریۆیەک کردوە کە فراکسیۆنەکەمان ڕەخنە لە حکومەت بگرن. هەواڵەکە هەڵوێستەکانی پارلەمانتارانی ئێمە بە ناوازە وەسف دەکات. وەک ئەوەی ڕەخنە گرتن لەناو پارتیدا شتێکی نامۆ و تاوان بێت. هەواڵەکە پشتی بە سەرچاوەیەک بەستوە کە کەس ناو و پێگەی نازانێت. پێش هەر شتێک هاوڵاتی بۆچی گومان لە ڕاست و دروستی ئەم هەواڵە نەکات؟… کێ دەڵێت برادەرێک سەر لەبەری هەواڵەکەی هەڵنەبەستوە و سەرچاوەی هەواڵەکەش هەر هەواڵسازەکە خۆیەتی؟… ئینجا با شتێک لەسەر باقی هەواڵەکە بڵێین. ئەرشیڤی ڕاگەیاندنەکان باشترین شاهێدن کە ئێمە هەرگیز دەستمان لە گەندەڵی و فەسادی ئیداری نەک هەر لەناو حکومەت، بەڵکو لەناو حیزبیشدا نەپاراستوە. هیچکات گەل لەبەرەیەک نەبوەو ئێمە لەبەرەیەکیتر. ئەرشیڤەکان شایەتن کە دانمان بە هەڵەکانی خۆماندا ناوە، بیرمان لە ڕاستکردنەوەی هەڵە و کەموموڕیەکان و نوسینەوەی بەرنامەی چاکسازی کردۆتەوە. ئیتر بۆچی وا پیشانی هاوڵاتیان دەدرێت کە ئەمە یەکەم جارە پارتیەکان کەم و کوڕیەکان، گەندەڵیەکان و کەمتەرخەمیەکان ببینن و پەنجەیان بۆ ڕاکێشن؟ بۆچی ئەگەر لایەنەکانی تر ڕەخنە لە کەمو کوڕیەکان یان حکومەت بگرن قسەی دڵیانە و ڕاستیەکان دەڵێن، بەڵام گەر پارتیەک هەمان شت بڵێت ئەوا دە بێ سیناریۆ و شانۆگەری بێت؟! ئێمە هەرگیز نەمانگوتوە بڕوخێ حکومەتی هەرێمی کوردستان و ناشیڵێین. چونکە حکومەتی هەرێم بە ماڵی خۆمان دەزانین و هیچ ئینسانێکی عاقڵ تەمەنای ڕوخانی ماڵی خۆی ناکات. بەڵام گوتومانە و دەشیڵێین کە دەبێت چاک و چاکتری بکەین. ئەرکی ئەندامانی فراکسیۆنی پارتی لە پێشدا چاودێریکردنی ئەو وەزیر و کاربەدەستە باڵایانەن کە پارتین. لە ناو حیزبی ئێمەدا بەرەڵایی و سەد کوێخایی نیە. گەر وەزیر یان کاربەدەستێکی باڵای پارتی لە ڕێبازی خزمەتکاری گەل لابدات و لە خەمی خەڵکدا خەم سارد بێت، ئەوا لابردنی لە سەر کارەکەی لە ئاوخواردنەوە ئاسانترە. چونکە ڕێبازی بارزانی خزمەتکاری خەڵکی لە پارتیەکان دەوێت. دواجار ئەگەر هەر کەسێک هەتا ئێستا نەیزانیوە پارتی چۆنە، ئەوا پێویستە بۆ لەمەودوا بەرچاو ڕون بێت کە پارتی سازش لەسەر مافی خەڵک ناکات، تەنانەت ئەگەر سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیرانیش پارتی بێت.
.gif)
رێبوار کەریم ولی رەنگبێ زۆربەی ئەھالی بە قسەی ھەندێک لە پەرلەمانتارانی دەسەڵات شاگەشکە بووبن و سەت بارەکەڵلایان بۆ ناردبن، لاکین ئەو ماستە بێ گوریس نەبوو. * ھەمووی پار و پێرار بوو کە لەسەر ئەوەی یەکگرتووی ئیسلامی لەگەڵ حزبەکانی دیکەی ئۆپۆزیسیۆن داوای پرساندنی سەرۆکی حکومەتیان کردبوو، لە سەرانسەری دەڤەری بادینان قەڵاچۆیان کردن و لە چاوتروکانێکدا پۆستیان پێوە نەھێشتن! * ئەو بابەتانەی باس کران، یەک بڕگەشیان پەیوەندیی بەو وەزیرانەوە نەبوو. چونکە یەکەم، ھەموو بڕیارێک لە ئەنجومەنی وەزیران بەکۆی دەنگ و بەسەرۆکایەتی سەرۆکوەزیران دەردەچێ و دووەمیان ھەرچی حکومەتیش دەیکات ئەم پەرلەمانتارە بەڕێزانە لەپەرلەمان بە زۆرینە بۆی تەسدیق دەکەن. کەواتا تا دز خاوەنماڵی گرت.! * ئی مایەوە چی؟ * ھا...دەرفەتە کابینەی پێشوو بکوتی! بۆ نا؟ نا نا بوەستن ئەم کابینەیەش بە دووساڵ چوار ملیار و نیو دۆلار قەرزدارە! خۆ ئەگەر نرخی نەوت وەک سەردەمی شەڕی داعش بایە، ئێستا چوار ئەوەندە قەرزار دەبوو. چاکی مەکە تا تێکی نەدەی! * لەوە زیاتر؟ * قسەکان کران و تەواو. چونکە مەبەست قسەکردن بوو و بەس. ئەگەرنا وەک ھەمیشە بە کۆی دەنگ لێبڕینی موچەتان کۆتایی پێھێنابایە. یان ئەگەر بە ڕاستتان بوو، دوای پرساندنی سەرۆکی حکومەتتان کردبایە! * وەزیرەکانی یەکێتی و گۆڕان رەزیل کران. * کابرای ئەتروشی کە ئێستاش نەمزانی بە چ زمانێک قسە دەکات لەو گۆڕە بووە پاڵەوان! راستییەکەی دوای قسەکانی لە جیاتی چەپڵەڕێزان دەبوایە بدرێتە دادگا، چونکە ھەڕەشەی پارچە پارچەکردنی لە کەسانێک کرد کە لە روانگەی ئەوەوە(نەک قانون) گەندەڵن! * دەرکەوت مەسەلەی بڕیاری پێش دادگا بە سەر ھەمواندا تەعمیم کراوە! تێبینی: لەمەودوا مووچە بە یەک واو بنووسن، چونکە واوێکی بڕاوە.
سه‌نگه‌ر رسول له موزایه‌ده كاره‌ساتتر، نووسراوی سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان بوو بۆ كه‌له‌پچه‌كردن و ده‌ستگرتنی په‌رله‌مانتارانه له‌رۆڵی چاودێریكردنی پرۆژه‌و كاره‌كان، به‌بیانووی رێككاری رۆتینی لیژنه‌ی تایبه‌تمه‌ندی په‌رله‌مانی. بۆ نمموونه: ئه‌گه‌ر تۆ په‌رله‌مانتار بیت و نوێنه‌رایه‌تی زاخۆ بكه‌یت، به‌ڵام له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌ندام نیت له لیژنه‌ی ئاوه‌دانكردنه‌وه، ئه‌وه ناتوانیت پرۆژه‌یه‌ك به‌سه‌ر بكه‌یته‌وه له‌شاره‌كه‌ت، ده‌بێ ئه‌ندامانی لیژنه‌ی ناوبراو كه‌ی له‌هه‌ولێره‌وه كاتییان بۆ دروست بوو ئینجا بێن سه‌ردانی پرۆژه‌كه بكه‌ن! ئه‌گه‌ر بیانووه‌كه ئه‌وه‌یه كه چه‌ند په‌رله‌مانتارێك ویستوویانه به‌رتیل وه‌ربگرن له پرۆژه‌كانی نیشته‌جێبوون یاخود وه‌ریانگرتووه، ئه‌وا دیسان كاره‌ساته ئه‌و بریاره‌ی بۆ ده‌ربچێت، چونكه ئه‌گه‌ر كاره‌كه به به‌ڵگه‌وه روویداوه ئه‌دی داواكاری گشتی ئیشی چییه؟ سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان دانیشتنی په‌رله‌مان گرێنادات بۆ داوای سركردنی ئه‌و په‌رله‌مانتارانه له‌كاری په‌رله‌مانی تا یه‌كلاكردنه‌وه‌ی راستی و دروستی؟ به‌ڵام له‌جیاتی ئه‌وه دێت هێنده‌ی دی خۆی و ده‌زگاكه و په‌رله‌مانتاران سنووردار ده‌كات به‌وه‌ی چی دیكه په‌رله‌مانتاران بۆیان نییه سه‌ردانی تاكه‌كه‌سی بۆ پرۆژه‌كان ئه‌نجامبده‌ن! ئه‌مه یه‌كێك له‌و نمموونه بچووكانه‌ی هه‌م په‌رله‌مانتاری تێدا بچووككراوه‌ته‌وه و هه‌میش لێدانه له‌رۆڵی ده‌زگای دادوه‌ری كه كاریی بنچینه‌ییان ئه‌وكاته به‌رده‌ستی كۆمه‌ڵگایه كه ده‌سه‌ڵاتداران بیانه‌وێ ده‌نگی ئازادیخوازانیان پێ كپ بكه‌ن. بۆیه كاتێكیش هه‌م ده‌زگای یاسادانانت لاوازو سنووردار بوو هه‌روه‌ها ده‌زگای دادوه‌ریشت ناكارابوو، ئه‌و كاته شانۆگه‌رییه‌كی ته‌واو كۆمیدییه بێی هه‌موو ووردبوونه‌وه‌و لێكدانه‌وه‌كانت له‌سه‌رموزایه‌ده‌ی سیاسییه‌ك بێت؟ به‌هه‌موو خۆزانینێكته‌وه بێی شرۆڤه‌و لێكدانه‌وه‌ش بكه‌ی و بڵێی نه‌خێر ئه‌و سیاسییه راست ناكات؟ ئاخر نه‌زانییه له‌وڵاتێكدا كه سه‌روه‌ری یاسا لای بنه‌ماڵه‌كان و شێخ و لوله‌ی تفه‌نگه‌كان بێت، پێتوابێ موزایه‌ده‌كردنیش حه‌رامه‌و كاره‌ساته؟ ئایا هه‌رێمی ئێمه هێنده دیموكراسییه موازیه‌ده‌كردن راست یا درۆ، ده‌سه‌ڵات بگۆرێت؟ داماننا نه‌وه‌ی نوێ له‌باشترین حاڵه‌تدا، بزووتنه‌وه‌ی گۆڕانی ساڵی 2009 تێپه‌رێنێت و 35 كورسی هێنا؟ چی پێده‌كرێت ئه‌گه‌ر هاوپه‌یمانێكی چاكسازو خاوه‌ن چه‌كی له‌گه‌ڵ نه‌بێت؟ ئه‌گه‌ر قه‌ڵسی به موزایه‌ده كردن، ئه‌وا هه‌واڵێكی خۆشت بده‌مێ، بۆ ئه‌وه‌ی به یه‌كجاری له‌و دیارده‌یه دوور بكه‌ویته‌وه، ئه‌وا ده‌بێ دیموكراسی ته‌ڵاق بده‌ی چونكه به‌شی سه‌ره‌كی له ده‌ستاو ده‌سكردنی ده‌سه‌ڵات به‌هۆی موزایه‌ده‌و دروشمه‌كانه‌وه‌یه! بۆ نموونه له‌ئه‌مریكای باوكی دیموكراسییه‌ت، ئه‌و كاندیدانه‌ی سه‌رۆكایه‌تی، له‌رێگه‌ی پروپاگه‌نده‌كردن بۆ ئایدییه‌كانیان و نواندن و دروشمه‌كانیانه‌وه ده‌بنه براوه، هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌شه دوای ده‌رچوونیان له‌لایه‌ن میدیاو ده‌زگا گه‌وره‌كانی لێكۆڵینه‌وه له‌و وڵاته‌دا ئه‌وه پیشان ده‌درێت كه كامه سه‌رۆك سه‌دا چه‌ندی پابه‌ندی به‌ڵێن و دروشمه‌كانیان بووه. به‌داخه‌وه له‌هه‌رێمی كوردستان له‌به‌رژه‌وه‌ندی ده‌سه‌ڵات، ته‌واو دیارده‌ی سه‌رهه‌ڵدان و بزووتنه‌وه‌ی نوێی سیاسی به‌ده‌ردی كاراكته‌ره‌كانی محمدی مهدی چووه، ئه‌وه‌ی بیه‌وێت ببێته ئۆپۆزسیۆن و ده‌نگی گه‌ل ئه‌وا له‌یه‌كه‌م هه‌نگاوییه‌وه ره‌تده‌كرێته‌وه. ده‌ی خۆ فریشته نایه‌ت شۆرشت بۆ بكات، هه‌ر كوری ئه‌م خاكه‌یه‌و ئه‌وهاش بروا، هه‌روه‌ك چۆن دوای ره‌وانه‌وه‌ی ته‌پوتۆزی شه‌ری كه‌نداو له‌ساڵی 1991 دا قه‌واره‌ی هه‌رێمی كوردستان قووت بۆوه، ده‌بێ هه‌ر هێزێكی ده‌ره‌كی ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ت بۆ بگۆڕێت چونكه له‌دوای 2009 ه‌وه، هیوا به ئۆپۆزسیۆن له‌سه‌ره مه‌رگه ئه‌گه‌ر ته‌رمه‌كه‌ی نه‌شاردرابێته‌وه!
.gif)
نەبەز جەلال ھەمووان دەزانین کە سەرچاوە گرنگەکانی پارە پەیداکردن و دەوڵەمەندبوونی جیھانی، جۆری بازرگانیکردنە بە « چەک، دەرمان، گۆشت، سوتەمەنی، گواستنەوەی پارە و سپیکردنەوە، ماددەی ھۆشبەر، جگەرە، ماددە کحولییەکان، سێکس، گەشتوگوزار، گازینۆکانی قومار، و پەیوەندی و گەیاندن». لەم کارانەشەوە سەرتاسەری دونیایان بە ناڕاستەوخۆ و بێ ویستی مرۆڤ داگیر و قۆرغکردووە!. کوردستانیش بێبەش نییە و نابێ لەم بازاڕە سەرتاسەری و سەپاوەی سەرمایەداری. سەرەتا لەدەرگای بوونی ڕەوایەتی شۆڕشگێڕی و شۆڕشەوە ئەم جۆر بازرگانیانەیان ھێنایە ناو بازاڕی کوردستانەوە و بۆ خۆیان قۆرغکرد. بە پێی وویستی کەسی توانای ھێز و ھەڵکەوتی شوێن و پێگەی خۆیان بە ناڕەوایەتی و زۆرە ملێیی و دوور لە ڕێساکانی یاسا داگیریانکردن. تا ئێستاش لە ژێر چنگیاندا ماوەتەوە و خۆیانی پێ قەبە و تۆکمەتر دەکەن و میللەتیش بە کاوەخۆ باجەکەی دەدات. ئێستا قۆناغەکە گۆڕاوە لە بەکارھێنانی ھێزی چەک و نفوزی سیاسییەوە گواستراوەتەوە بۆ بەکارھێنانی توانا و دەسەڵاتی ماددی ناڕەوا، کە تێیدا جێگە ڕەوایەتی و پاڵپشتی یاسایی بۆخۆیان دەستەبەردەکەن و ناویان لێ ناوە پرۆسەی ئاوەدانکردنەوە و خزمەت.! ئەوان لە فڕکان فڕکانەکانی سەردەمی ڕاپەڕیندا ڕاو و ڕووت و تاڵانیانکرد، لەوێشەوە بۆ بازرگانی قاچاغچێتی خۆراک و جگەرە و نەوت گواستیانەوە، دوایش بۆ کۆمپانیا زەبەلاحەکانی دەرەوەی ھەرێم و بە گرێبەستە نایاساییەکانی خۆیان وەک دەسەڵات گەیشتین.! توانییان قۆناغەکان ببڕن و سەربکەون، گەیشتن بە ئامانجی لوتکە و دەسەڵاتی سیاسی خۆیان، چون لەوە تێگەیشتن کە دەسەڵاتی ماددی لە دەسەڵاتی سیاسی و کوردایەتی مەزنتر و پێویسترە.! (بەداخەوە، ئەوەی دنیای ئێمە بەڕێوە دەبات کورد و کوردبوون نیە، بەڵکو بوونی پارە و سەرمایەییە). ھەر ئەمە بۆتە شەڕی ڕووبەڕووبونەوەی دەسەڵات بۆ پارە، ھەر بۆیە خەریکی پاکتاوکردنی بازرگانانی دەستی دوو و سێکانن و دەیانەوێ بێ بەرگریکردن بیانخەن و دووریانخەنەوە، ئەوانیش ھەوڵی مانەوە ئەدەن. بازرگانە گەورەکان ھەوڵی قوتدانی بازرگانە بچووکەکان دەدەن و دەیانەوێت ئیتر ئەمە بگاتە کۆتا ململانێ و تاکە دەسەڵاتی ماددی خۆیان بچەسپێنن.! ئەم پرۆسەی بەرگریکردنە دەمێکە بەرکارە، گەر سەرنج بدەین، بازرگانە سیاسییەکان خەریکی پەیوەندی ژێر بەژێر و سەنگەر گۆڕینەوەن لەگەڵ حیزبە خاوەن ھێزو نفوزی ناوچەکانی تردا، کە لە پێناو مانەوەدا تەواوی مێژووی خۆیان ھەڕاجکردووە، یان خەریکی پاراستنی بەرژەوەندییەکانی خۆیانن لە ناو حیزبەکانی خۆیان و نایانەوێ دەستبەرداری پلە و پۆستەکانی خۆیانبن.! لێرەدا جۆرێک یاخی و جۆرێکیش بە ناچاری ملکەچی زۆرەملێیی دەسەڵات دەبن. بازرگانە بە ناو یاخییەکان بە ھەوڵی کێشەنانەوە و ڕیسکی سیاسی بۆ بازرگانە گەورەکانی سیاسەت دەجوڵێن و کاردنەوەی گروپ و لیستی ھەڵبژاردن و جوڵەی شەقام ئەکەنە قەڵغانی خۆ پارێزی و دێنە کایە سیاسییەکەی ھەرێمەوە. بە واتایەکی تر دەیانەوەێ لەڕێگای بازرگانی گشتییەوە سیاسەت بکەن و لانیکەم لە بەرامبەرەکانیان کە سیاسییە بازرگانەکانن سەنگەر بگرن و بڵێن ئێمەش لەو قۆرغکارییە خاوەن بەش و ھەقین. بازرگانە وورد و ملەکەچەکانیش کە دوو جۆرن جۆرێکیان بازرگانە ڕاستەقینە بە مۆڕاڵەکانن کە شایستەی پشگیرکردن و بەرگریلێکردنن و ھیچ چارەیەکیان نییە و دەبێت قبوڵی ئەم زوڵمەی ھێز "دەسەڵات" بکەن، دووھەمیشیان ئەوانەن کە خۆیان بەپێی پێویست بەکاریانھێناون و ئێستا دەڵێن دەبێ بوەستن و بەشەکەی خۆشتانمان بەدەنێ و قسەش نەکەن. ئەوانیش ڕێگاکانی باج و سەرانەی زوڵم و بەجێھێشتنی وڵات و دەستھەڵگرتن لە موڵک و سامانی خۆیان بۆ دەخرێتە بەردەم. بەشی دووھەمی باسەکە جێگەی سەرنجە کە ھۆکاری درێژکردنەوە و دووبارە بوونەوەی قۆرغکاری بەشی یەکەمە بە داڕێژراوی و لە داهاتووشدا نەگەڕانەوەی مافەکانی خەڵکیشە. لێرەدا دوو دەسەڵاتی گۆڕدراو و سەپاوی دروستبوو ( سیاسی بوو بە بازرگان ) و ( بازرگانی بوو بە سیاسی) بەر یەکتردەکەون. شەڕەکەیان بەرەو پێش دەچێ، یەکێکیان داکۆکی دەکات بمێنێتەوە و گەورەتربێ، یەکێیان دەیەوێت خۆی بپارێزێ و بمێنێتەوە. ئاشکرایە کە ئێمە ئێستا لەگەڵ جۆری یەکەمدا دەژین و شەڕی ناھەقییەکانی دەکەین، بەڵام ئەوەی گرنگە و پێویستە بتوانین ڕێگربین لە دوورستکردن و سەرنەکەوتنی بەشی دووھەمە کە بازرگانی سیاسییە، کە جۆرێکی تر لە نوێبونەوی قۆرغکاری. دەبێت: جیاکردنەوە و دیاریکردنی ناو و لیستی ھەڵبژاردن و قۆرغکردنی بازاڕ و بازرگانییەکانی وڵات بەیاسایی تر و ژیرانەتر ھەڵسوکەوتی لەگەڵدا بکەین و نەھێڵین زەمینەی گرتنە دەستی دەسەڵاتیان بۆ دروست ببێ، کە بێگومان ئەمە کارێکی قورسە، چونکە ئەوان لە کەلێنی بۆشایی بوونی بەشی سیاسییە بازرگانەکانەوە دزە دەکەن و دێنەوە ناو گۆڕپانە سیاسیەکە. وەک دەبینی نەبوونی پێداویستییەکانی خەڵکە ڕەوایەتی بە ناڕەوایی دەسەڵاتی بازرگانی دەدات و جێگەی خۆی دەکاتەوە، پێداویستی و ھەرزانی بەنزینی پێنج سەت دینارییەکە دەبێتە کاری نەکردە و لەو بۆشاییە بچووکەکەوە جێگەکەی دەبێتە جێگەی بەنزینخانەیەکی گەورە و لەوێوە دەبێتە بازرگانی سوتەمەنی گشتی و لەگەڵ دۆخە ئاساییەکەدا تێکەڵی پێداویستی ڕۆژانەمان دەبێت و دەچێتەوە دۆخی ئاسایی نەبینراو. لێرەوە بازرگانیەکی نوێ دەستپێدەکات و لێشمان دەبێت بە سیاسییەکی نیشتیمانی و ھونەری فێڵکردنەکەشی دەبێتە ژیری بۆ بەڕێوەبردنی ووڵات. بازرگان بۆ ئەوەی کارەکەی سەربگرێ دەبێ ڕیسک بە پارەوە بکات تا سەرکەوێ، بۆجێکردنەوەی کاڵاکەی دەبێت بڕێک پارە خەرج بکات کە لە دەستکەوتی کۆتایی و گشتیدا بۆی ببێت بە قازانجێکی بێ کۆتایی، وەک ئەو نرخە دڵخۆشکارەی ئێستا نرخی بەنزینی پێ کراوە بە پێنج سەت دینار و خەڵکیش بۆتەوە بە خاوەن ئومێدێکی نوێ.
.jpg)
مەریوان وریا قانع ھەموو ئەو حوکمڕانیانەی گەیشتونەتە قۆناغی چەقبەستن و بەتەختەبوون، ئەوانەی بە ساتەوەختی بەبلۆکبوون گەیشتون، سەرەتا بەناو مێژوویەکی درێژی گوێنەگرتن و نەبیستن و نەبینیندا تێپەڕیون. بە جۆرێک ئیتر ھیچ توانایەکی گوێگرتنیان نەماوە، ناتوانن ببیستن و ببینن، بەرسڤیان بەرامبەر بە دەوروبەریان مردوە. نە دەنگی ناوەکیی دەبیستن و نە دەنگی دەرەکیی. منێکی نارسیستیی و ئەنانی نەخۆش سەرجەمی شتەکان ئاراستەدەکات و وەک سایکۆلۆژیای دەسەڵات کاردەکات. ئەم جۆرە حوکمڕانییە پێشتر بەناو قۆناغێکی دوردرێژیی نابەرپرسیاریەت و مێژوویەکی درێژی خراپ بەکارھێنانی دەسەڵاتدا تێپەڕیوە. کەڵەکەبوونی ئەو شتانە بەسەریەکەدا تووشی ئیفلیجییەکی بونیادیی و سایکۆلۆژیایەکی وێرانکەری، کردوە. زۆرجار ئەوەی بەدەستی ئەم جۆرە لە حوکمڕانان و ئەم مۆدێلە لە حوکمڕانییەوە ماوەتەوە ھێزە، ھێزی ڕووت، ھێزی چەک و ھێزی پارە و ھێزی ترس. بەرھەمھێنانی زوڵمی بەردەوام ئاکار و شوناسی ھەرە سەرەکیی ئەم فۆرمە تایبەتەی ھێزە. ھێزێک لە دواھەمین دەرکەوتیدا میلیشیای تایبەت دەیپارێزێت. ئەم جۆرە حوکمڕانییە تەنھا یەک زمان دەزانێت کە زمانی توندوتیژیی و فشار و سوکایەتیکردنە، زمانی بێنرخکردنی ھەمووشتێکە جگە لە ھێزی ڕووت خۆی. تەنھا توانای گوێگرتنی لە ھاوڵاتیان و دەنگەکانی ناوخۆ و دەرەوەی لەدەستنەداوە، بەڵکو سەرجەمی ئەو پرنسیپانەشی ژێرپێ ناوە کە وادەکەن حوکمڕانیی نەبێتە دوژمنی ژمارە یەکی کۆمەڵگاکەی خۆی. زۆرجار حوکمڕانییەک کە توانای بیستن و بینینی ھەیە و دەتوانێت وەڵامێکی ئەخلاقیی بە دەنگ و وێنەکانی دەوروبەری بداتەوە، سەر بەو فۆرمانەیە لە حوکمڕانیی کە لەیەککاتدا ھەم دەربڕی ئیرادەیەکی چاکەکارن، ھەم نوێنەری ئیرادەیەکی بەرپرس. چاکەکاریی و بەرپرسیارێتیی دوو دەرکەوتی تایبەتی ئەو جۆرە لە حوکمڕانیین، کە دەبیستێ و دەبینێ و گوێدەگرێت. ئەوەی لە ھەرێمە شێواوەکەی ئێمەدا ھەیە، دابڕانی سەرتاسەریی حوکمڕانییەکەیە لە ھەردوو ڕەھەندە سەرەکییەی حوکمڕانیی: ئیرادەیەکی چاکەکار و ئیرادەیەکی بەرپرسیار. بەڵام ئەم دۆخە بەرە و کوێ و چیمان دەبات؟ لەدەستدانی توانای بیستن و بینین و وەڵامدانەوە چی دروستدەکات؟ ئەم فۆرمە لە حوکمڕانیی لە ئاستی کورتخایەندا ھەموو پەیوەندییەکی پۆزەتیڤ لەگەڵ ئەو ژینگە ناوەکییەدا وێراندەکات کە تیایدا ئامادەیە و بەڕێوەیدەبات، ھەروەھا ھەمان کارەسات لەناو ئەو ژینگە دەرەکییەکەدا دروستدەکات کە پەیوەندار و پەیوەستە پێیەوە. ھەرچی نەبوونی بەرپرسیارێتیە دەرەنجامەکانی لە ئاستی دوورخایەندا وێرانکەرا و ترسناک دەبێت، لە ئاستی دوورخایەندا گۆڕ بۆ خۆی و بۆ ئەو کۆمەڵگایەش ھەڵدەکەنێت کە بەڕێوەیدەبات. ئەو شانۆگەرییە بێلەزەتەی بەرامبەر بە گیراوەکانی بادینان ئەنجامدرا، ھەڵگری ھەردوو ڕەھەندە کورتخایەن و درێژخایەنە کارەساتئامێزەکەیە. ئەم تاوانە بۆ جاری سەدەم نیشانیدین ئێمە لەبەردەم دەسەڵاتێکداین ژیانی ھاوڵاتییەکانی خۆی تەواو بێنرخ و بێبەھا دەبینێت و شتێکیش بەناوی ئیرادەی چاکەکاریی و ئیرادەی بەرپرسیاریەتەوە ناناسێت. لە دۆخێکی لەم بابەتەدا، وەک ئانتۆنیۆ گرامشی دەڵێت، دەسەڵاداران تتەنھا یەک دەرچە لەبەردەم کۆمەڵگادا دەھێڵنەوە: شەڕی دەستەویەخە.
.gif)
.سەرتیپ جەوهەر لەدوای پێكهێنانی ئەم كابینەیە پێویست بوو پەیوەندی نێوان یەكێتیی نیشتیمانیی و پارتی هێور ببێتەوەو هێمنی و سەقامگیریی سیاسی بۆ كوردستان بگەرێتەوە، كەچی لەوەتەی ئەم كابینەیە دروستبووە بارودۆخی سیاسی ئاڵۆزتر بووە! بەپێی ئەو ئاماژانەی بەردەستن، پێشبینی دەكرێت لەدوای هەڵبژاردنی داهاتووی عیراق ئاڵۆزییەكان بگاتە بەغداو لێكترازانی نێوان لایەنە كوردستانییەكان زیاترو ئەو بۆشاییەی هەیە زۆر فراوانتر ببێت. لەدوای 2017 وە شتێك لەبەغدا نەماوە بەناوی كۆدەنگی كوردو لیستە كوردستانییەكان، مەگەر لەهەندێ پرس و بایەتی دیاریكراو هەندێجار ئەندامانی كورد بەیەكەوە چوونەتە ناو هۆڵی پەرلەمان، یاخود هاتونەتە دەرەوە. ئەمجارە جگە لەوەی خواستی حزبیی بەتەواوی زاڵ دەبێت بەسەر خواستی قەومیی و ئەجێندای هاوبەشی كوردستانیی، هاوكات ئەگەری بەهێز هەیە لایەنی كوردستانی هەبێت لەگەڵ گروپ یان لایەنی عەرەبی هاوپەیمانێتی بكات لەپێناو مسۆگەركردنی پۆست و بەركەوتەی حزبیی! واتە ئەمجارە نەك هەر هیچ لێكتێگەیشتنێكی هاوبەش لەنێوان لایەنە سەرەكییە كوردستانییەكان نابێت، بەڵكو لایەنە كوردستانییەكان بۆ هاوپەیمانێتی بەسەر لایەنە عەرەبییە شیعەو سوننەكاندا دابەش دەبن! لەماوەی چەند مانگی رابردوو چەندین وەفد لە هەرێمەوە ، لەپێناو هاوپەیمانێتی و رێككەوتنی پێشوەختە بۆ دابەشكردنی پۆستەكانی كابینەی داهاتوو چوونەتە بەغدا، دیدارو چاوپێكەوتنیان لەگەڵ شیعەو سوننە بووە. قسەیەكیش هەیە پارتی و سەدرییەكان لێكتێگەیشتنێكیان هەیە بۆ پێكهێنانی كابینەی داهاتوو. تا ئێرە ئەوەی باسمكردووە هەواڵ و ئەگەرەكانی داهاتووە، بەڵام لێرەوە لەوانەیە هەموومان پرسیارو رەخنەو سەرنجی جددیمان لەسەر ئەم بارودۆخە هەبێت و پێویست دەكات وڵاممان دەستكەوێت. رەنگە پرسیارێكی گرنگ بێتە پێشەوە ئەویش ناكۆكی نێوان لایەنە كوردستانییەكان ئەوەندە زۆرو زەحمەتە تا حزبە سیاسیەكان رێككەوتن و هاوپەیمانێتی لەگەڵ لایەنی عەرەبی بەئاسانترو باشتر بزانن؟ یان بۆچی خواستی قەومیی و داخوازیی گەلی كوردستان لەبەغدا لایەنە كوردستانییەكان كۆناكاتەوەو نابێتە هۆكاری بەیەكەوە كاركردن!؟ ئێمە خواستی قەومیمان نەماوە یان خواستی قەومی لای لایەنە سیاسییەكان بەتەواوی كاڵبۆتەوە؟ ئەی ئەگەر وانیە، بۆچی خواستی حزبی و بەركەوتەی حزبی پاڵنەر دەبێت بۆ هاوپەیمانێتی لەگەڵ لایەنی عەرەبیی بۆ وەدەستخستنی پۆست و خواستی حزبی كەچی خواستی قەومی لایەنە كوردستانییەكان كۆناكاتەوە؟ بۆچی لایەنە سیاسیەكان ئامادەن دەیان سەردان بۆ بەغدا بكەن و لەگەڵ لایەنە شیعەو سوننەكان كۆببنەوەو لەمیدیاكانی خۆیان وەك دەستكەوتی حزبی پێشانی خەڵكی بدەن، كەچی لە كوردستان و لەناوخۆ ئامادەی كۆبونەوەیەك نین بۆ گفتوگۆی باشتركردنی حوكمڕانی و قسەكردن لەسەر مافەكانی گەلی كوردستان و رۆڵی كورد لەبەغدا؟ بگرە رەتكردنەوەی گفتوگۆو عینادی شەخسیی، وەك سەركەوتن و دەستكەوتنی حزبیی بەخەڵكی پێشانبدەن؟! بەدڵنیاییەوە پرسیارو تێبینی و سەرنجی زۆر لەوبارەوە هەن، وڵامی پرسیارەكانیش ئەوەندە زەحمەت نین، چونكە لەمێژووی گەلی كوردستان بەردەوام مێژوو خۆی دوبارە كردۆتەوە! گەستنی پەنجەی پەشیمانی دوای روداوەكان هیچ سودی نییە، توركیش دەڵێن "خۆزگە بەعەقلی كورد دوای روداوەكان" خۆ ئەگەر بیانییەكیش رابردووی گەلی كورد بخوێنێتەوەو ئەمڕۆی كورد ببینێت وڵامی دەستنەكەوێت، بەڵام ئەو پرسیارە بكات و بڵێت "ئەری كورد بۆ وادەكات".
عەبدولقادر ساڵح بە گوێرەی خاڵی یەكەمی كارنامەی دانیشتنی پەرلەمانی كوردستان بۆ رۆژی (28/6/2021)، پەرلەمان ولایەتی سەرۆكی دیوانی چاودێری دارایی درێژدەكاتەوەو درێژكردنەوەكەش لەرۆژی دوای تەواوبوونی خولی یەكەمیەوە دەستپێدەكات.. بەپێویستی دەزانم لەسەر ئەم خاڵەی كارنامەكەی پەرلەمانی كوردستان چەند سەرنجێكی یاسایی تۆمار بكەم: یەكەم: سەرۆكی دیوانی چاودێری دارایی بە فەرمانێكی تایبەتی هەرێمیی كە لە رێكەوتی 9/7/2013 دەرچووە دامەزراوەو، فەرمانەكەش لەهەمان رۆژەوە كاری پێكراوە، واتە ماوەی ولایەتی سەرۆكی دیوانی چاودێری دارایی لە رۆژی 9/7/2013ەوە دەستیپێكردووەو لە رۆژی 8/7/2017 كۆتایی هاتووە، چونكە بەگوێرەی ماددەی (پێنجەم)ی یاسای دیوانی چاودێری دارایی ژمارە (2)ی ساڵی 2008 ماوەی ویلایەتەكە بۆ چوار ساڵە. دووەم: بەگوێرەی یاسا سەرۆكی دیوانی چاودێری دارایی ولایەتی یاسایی لە رۆژی 9/7/2017 كۆتایی هاتووەو لەسەر ئەم بنەمایەش، تەواوی ئەو بڕیارو كارە یاساییانەی ئەنجامیداوە لەڕووی تایبەتمەندێتییەوە (الاختصاص) لەكەدار بوون بە لەكەی نەبوونی تایبەتمەندێتی (عیب عدم الاختصاص) كە بێگومان پایەی تایبەتمەندێتی لە نیزامی گشتییەو رێگەپێدراو نیە سەرپێچی بكرێت یان رێككەوتن بكرێت لەسەر پێشێلكردنی. سێیەم: بەگوێرەی خاڵی یەكەمی راگەیەنراوەكەی پەرلەمان درێژكردنەوەی ولایەتی سەرۆكی دیوان لە رۆژی كۆتایهاتنی ماوەی ولایەتەكەیەوە دەبێت بەو مانایەی كە درێژكردنەكەوە بە ئاسەواری گەڕاوەیی (أثر رجعی) لە رێكەوتی 9/7/2017 ەوە دەبێت، كە بەبڕوای ئێمە ئەمەش بۆ مەبەستی روماڵكردنی لەكەی نەبوونی دەسەڵاتی سەرۆكی دیوانی چاودێری داراییە بۆ تەواوی ئەو كارە یاساییانەی (الاعمال القانونیە) كە لە پاش 9/7/2017 ئەنجامیداوە، لەكاتێكدا هەر كارێكی یاسایی كاتێك لەلایەن دەسەڵاتێكەوە ئەنجام دەدرێت ئەوا پێویستە لەو كاتەدا ئەو لایەنە دەسەڵاتی یاسایی ئەنجامدانی ئەو كارەی هەبووبێت، نەك دواتر بەمجۆرە چارەسەری بۆ بكرێت. چوارەم: درێژكردنەوەی ولایەتی سەرۆكی دیوانی چاودێری دارایی بەو جۆرەی باسكرا هەنگاوێكی بێ پێشینەیەو ناكرێت پەرلەمانی كوردستان وەك باڵاترین دەسەڵاتی تەشریعی ئەم جۆرە چارەسەرانە ئەنجام بدات، چونكە بەرپرسیارێتی سەرەكی دۆخەكە لەئەستۆی خودی پەرلەمانی كوردستانەو دەبوا لە ساڵی 2017 چارەسەری بكردایە لەبەرئەوەی بەپێی ماددەی (سێییەم)ی یاساكە، دیوان سەر بە پەرلەمانی كوردستانە، گەر پەرلەمان لە دۆخی یاسایی دامەزراوەیەكی بەوجۆرە بێ ئاگا بێت، ئەوا بەداخەوە كۆی كارەكانی دیكەیشی دەكەوێتە ژێر پرسیارەوە. پێنجەم: لێرەو لەوێ هەندێك لە كەسانی شارەزاو راوێژكار هەوڵیانداوە بەوجۆرە تەكییفی ماوەی نێوان (9/7/2017 ) تاكاتی درێژكردنەوەی ولایەتی سەرۆكی دیوان بكەن بەو جۆرەی گوایە دەكەوێتە ژێر باری تێوری فەرمانبەری فیعلی (نضریە الموضف الفعلی) لەكاتێكدا ئەم تیۆرییە بۆ حاڵەتە نائاساییەكانەو مەرج‌و رێسای خۆی هەیە، نەك بۆ حاڵەتێكی ئاسایی وەك ئەوەی روویداوە، بۆیە رێگەپێدراو نیە بۆ پەردەپۆشكردنی تەواوی كارە یاساییەكانی سەرۆكی دیوان، تیۆری فەرمانبەری فیعلی بەكار بهێنرێت. شەشەم: بە گشتی ئەم جۆرە هەنگاوانە بەبروای ئێمە كاریگەری نەرێنی دەبێت لەسەر شكۆی یاساكاری و رەچاونەكردنی نیزامی گشتی، چاوەروان ناكرێت دەسەلاتی تەشریعی بەم جۆرە دوای چوار ساڵ بیری بكەوێتەوە سەرۆكی یەكێك لە دامەزراوەكانی كە سەر بە دامەزراوەكەی خۆیەتی ، چوار ساڵە بە نایاسایی لە پۆستەكەی ماوەتەوە و لە كاتی ئێستادا بەم جۆرە هەنگاوانە هەوڵبدات چارەسەری بكات.
یزدین حسین هاوونشتیمانیانی خۆشەویست لە زۆربەی وولاتانی جیهان دەزگایەك و لایەنیك یان كۆمپانیایەكی باوەڕپێكراو هەیە، كە لە ژێر چاودێری دەوڵەت پشكنین و كۆنترۆڵی خۆراكی بەرهەم هاتو و هاوردەكراو دەكات بەر لەوەی ئەم خۆراكە بگاتە بازارەكان و دەستی بەكار بەر واتا هاووڵاتی دڵنیا دەكاتەوە لەوەی ئەم خۆراكەی لەبەر دەستیدایە و دەیخوات پشكنینی بۆ كراوە و دەرچووە لە تاقیگەكان و سەلامەتە بۆ خواردن. ئایا لە كوردستانیش وایە بە هەمان شێوە و فلتەر و ستاندەراتی جیهانی دادەڕوات؟ ئایا ئێمەش دەزگایەكی كوالیتی كۆنترۆلی وامان هەیە كە ئەم جۆرە پشكنینانە بكات؟ بەرێزان خۆش بەختانە چواردە سال لەمەو بەر لە بەرواری (1-5-2007) دەزگای كوالیتی كۆنترۆل لە هەرێمی كوردستان دامەزرا لەسەر دەستی بەرێز (د.موئید عبد الرحمان قۆجی) دوای گەرانەوەی لە وولاتی كەنەدا وەك پسپوڕێك هەڵسا بە دامەزراندنی ئەم دەستەیە كە ئامانجی سەرەكی تێیدا چاودێری كوالیتی كاڵا و بەروبوومە ناوخۆیی و هاوردەكراوەكان بوو، دوای رەزامەندی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەسەر خەرج كردنی بوجەیەكی چەندان ملیون دۆلاری بۆ دورست كردنی بینایە و دامەزراندنی تاقیگە و پیداویستیەكانی تر كە تەنها لە ساڵی (2009) بری پێنج ملیون دۆلار بۆ كرینی ئامێرەكان خەرج كرا كە بۆ پشكنینی خۆراك بە باشترین شێوە و بە ستاندەراتی جیهانی بكرێت وە ناردنی ستافی پێویست بۆ دەرەوەی وولات بۆ بەژداری كردن لە مەشق و خولی فێربوونی بەكار هێنانی ئامێرەكان كە ستافی دەستەكە نزیكەی سەد كارمەند دەبوون حكومەت دایمەزراندن.دواجار خۆش بەختانە دەست بەكار بوون هەڵسان بە پشكنینی خۆراكی هاوردە كراو لە خالە سنورییەكان دوای دەرچوونی ئەنجامی پشكنین و هێنانە ژوورەوەی ئەم خۆراكانەی كەوا شیاون و تەندورستن بەگوێرەی مواسفاتی رێگە پێدراو (شایەنی باسە كە پێشووتر پشكنینی خۆراك وەزارەتی تەندورستی خۆی ئەنجامی ئەدا و سەر بە لێژنەكانی ئەوان بوو) دوای بەردەوام بوون بۆ چەند سالێك ئەم دەزگایە كارێكی یەكجار باشیان ئەنجام دا، رێگریەكی چاكیان لە هێنانی خۆراكی خراپ و ماوە بەسەرچوو گرت و ئەیان گەراندەوە و بگرە هەلسان بە لەناو بردنی هەزاران تۆنی ئەم خۆراكە بەسەرچووانە! بەلام دواتر چی روویدا؟! بە داخەوە زۆرێك لە هاوردەكەرانی كۆمپانیاكانی خۆراك لە هەرێمی كوردستان كەسانی بەرپرس و دەست رۆیشتووی سەربە هەردوو حزبی دەسەلات لەپشتەوەن كە بەهیچ شێوەیەك رازینین هیچێك لەم خۆراكانە بگەرێندرێنەوە و بارەكانیان داخیل نەبیت جا بەهەر بیانویەك بێت تەنانەت لە پشكنینیش دەرنەچێت (رێزم بۆ بازرگانی دلسۆز و ویژدان پاك). چەندین جار ئاگا دار بووم هەولی دانی بەرتیل و رەشوەیان دەدا بە داخیل كردن و گۆرینی ئەنجامی پشكنین! خوش بەختانە سەركەوتوو نەبوون تەنانەت دوا هەوڵیان ئەنجامدانی هەڕەشە بوو گەر بارەكان داخیل نەكرێن! بەلام بێ سوود بوو. دوای بێ ئومێد بوون هەڵسان بە هەوڵدان بۆ گەراندنەوەی پشكنینی خۆراك بۆ سەر وەزاڕەتی تەندورستی و دەرهێنانی لە ژێر دەستی كوالیتی كۆنترۆل كە دوای چەندین جار پلانەكانیان سەری گرت و بە بریارێكی وەزارەتی پلاندانان پشكنینی خۆراك گەرێندرایەوە سەور وەزارەتی تەندورستی (خۆی بەگوێرەی دەستور دەبێت سێ دەستە سەر بە خۆبێت كە ئەمانیش دەستەكانی نەزاهە و هەلبژاردن و دەستەی كوالیتی كۆنترۆل نابێت سەر بە هیچ وەزارەتێك بن) وە هێنانی چەند كومپانیایەك یەكێك لەمانە كۆمپانیای نیو ستاندەر لە مەرزی ابراهیم خلیل پارێزگای دهۆك دووانی تر لە سلیمانین و بۆ پشكنین و پێدانی شەهادەی دەرچوون و داخیل كردنی خۆراك! خۆی پێویستی بەم كۆمپانییایە نە ئەكرد چونكە دەزگای كوالیتی كۆنترۆل توانای پشكنینی هەموو جۆرە خۆراكیكی هەیە بەم ئامێرە گران بەها و پێشكەوتوانەی و ستافی لێهاتوی كە هەیەتی بەلام ئەم كارە لەبەر ئامانج و بەرژەوەندی تایبەتی هەردوو حزبی دەسەلات و كەسی گەندەل كرا! من وەك پسپۆرێك و بەگوێرەی زانیاری و بەدواداچونەكانم لە سالی (2014) وە هیچ پشكنینی خۆراك لەم دەزگایە ناكرێت ! كاری ئیستای كوالیتی كۆنترۆل تەنها پشكنینی مەوادی پاكەرەوە و مەوادی كارەبایی و كەرستەی بیناسازی و كەلوپەلی پەراوگە و چەندین شتی تر جگە لە خۆراك كە ئەمەش گرنگترینە و پەیوەندیەكی راستەوخۆی بە تەندورستی هاولاتیانەوە هەیە، بەداخەوە ئەم هەموو ئامێرە پێشكەوتووە كڕاون بە چەندین ملیۆن دۆلار ئێستا لەتاقیگەكان تۆزی لەسەر نیشتووە و بەكار نایەت بۆ پشكنینی خۆراك. لەكۆتاییدا ئەمەوێت بلێم گەر چاوێك بە بازاڕەكانی هەرێمدا بخشێنین ئەبینین جۆرەها خۆراكی خراپ و بێ كوالیتی و ماوەبەسەرچوو هەن و هاووڵاتیان بەكاری دەهێنن كە ئەمەش كاریگەرییەكی راستەوخۆی لەسەر تەندورستی هاووڵاتیان دورست كردووە! ئامارەكان نیشانمان ئەدەن رۆژ بە رۆژ رێژەی نەخۆشیەكان بە گشتی لە كوردستان ڕوو لە هەڵكشانە بە تایبەتی نەخۆشی شێرپەنجە بە نموونە كە تەنها لە سەرەتای پێنج مانگی ئەمساڵ 2021 ژمارەی 1517 كەس توشی نەخۆشی شێرپەنجە بوون لە نەخۆشخانەی هیوا لە شاری سلیمانی كە 80% خەلكی شاری سلێمانین وە 76 لەمانە منداڵن، ئەمە جگە لە نەخۆشخانەكانی تری هەولێر و دهۆك و نەخۆشخانە تایبەتەكان و ئەمانەی كە تۆمار نەكراون گەر هەژمار بكرێت بێگومان رێژەكە زۆر زیاترە لەوەی پێشبینی دەكرێت. وە پشكێكی زۆری ئەم نەخۆشیانە هۆكارەكەی بۆ هەبوونی ئەم خۆراكە خەراب و بێ كوالیتییانە دەگەڕێتەوە كە ئەمەش لە ئەنجامی نەبوونی دەزگایەكی كوالیتی كۆنترۆلی سەربەخۆی نیشتمانی بۆ پشكنین و تێست و رێگری كردن لەم خۆراكە خرابانە!. • ماموستای زانكۆ و پسپۆری خۆرك زانكۆی سەلاحەدین / كۆلێژی زانستە ئەندازیاریە كشتوكالیەكان/ بەشی پیشەسازی خۆراك
.gif)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.png)
