هێمن عەزیز  بابەتی ١ لە دەسەڵاتی ئێستای (پدک و ینک) خراپتر بۆ داهاتوو، ئەو مۆدیلی ئۆپۆزسیۆن بوونەیە لە کوردستان کە هێندە پەرتەوازە، ناتەباو پەرتوبڵاون بەشێوەیەک کە کەمترین فشار و هەیبەتیان لە سەر دەسەڵات نیە. نەیارانی دەسەڵاتی ئێستا، سەدان پارچەو گروپ و کوتلەی چەند کەسی جیاوازو دژ بەیەکن و کە هێندەی خەریکی سووککردن و سڕینەوەی یەکترن، ‌هێندە خەریکی داڕشتنی چوارچێوەو سەرکردایەتیەک نین بۆ کاری هاوبەش و لێکگەیشتنی موتەبادەل لە نێوانیان.  لە هەرێمی کوردستان، خەڵکێکی وشیاری زۆر هەیە کە ناڕازیەو قەناعەتی بە حەتمیەتی گۆڕانکاری و ڕیفۆرمی سیاسی بنەڕەتی هەیە، بەڵام لەگەڵ ئەمەشدا، تا ئێستا ناکرێ بووترێ کەوا بەرەیەکی ئۆپۆزسیۆنی خاوەن سەرکردایەتی، وابەستەوهەماهەنگ لەگەڵ شەقام و ستراتیژی هاوبەش بوونی هەیە. دەیان کوتلەو گروپی جۆراوجۆری ناڕەزایی هەستی پێدەکرێت، بەڵام نابینرێت کە بەیەکەوە هەڵگری پرۆژەیەکی هابەش بن بۆ قۆناغی ئاییندە، بگرە هەریەکەی لە ئاوازێک دەخوێنێت و ناتوانێت لەگەڵ گروپێکی تەنیشت خۆی دانیشێت. دەسەڵاتی ئێستا (پدک و ینک) بە هەموو خراپەکاری، گەندەڵی و ناکۆکی ڕابردوو ئێستایان، دەتوانن کۆبوونەوەی دوو قۆلی لەگەڵ یەکتر بکەن و هەڵوێست یاخود بڕیاری هاوبەش بۆ مانەوەو بەرژەوەندی خۆیان بدەن، بەڵام نەیارانی ئەم دەسەڵاتە نەک هەر نەیان توانیوە بڕیارو هەڵوێستی سیاسی هاوبەشیان هەبێت، بگرە ناتوانن لەگەڵ یەکتریش ڕینشن و گەنگەشەی کێشەکان بکەن. لەمەش خراپتر، هەندێکیان وەک کوێخا لەخۆیان دەڕوانن و چاوەڕێ دەکەن خەڵک بێت بەدوایان کەون. باشە، ئەگەر ئەو هەموو نەیارانەی ئەم دوو حیزبەی دەسەڵات، لە ئێستادا لەم پێگەی لاوازیان و بەم شێوە یەکتر قبولنەکەن و خەریکی شکاندنەوەی یەکتربن، ئەی ئەگەر بەیانی ئەم دەسەڵاتەی ئێستا بە ئەجەلی سروشتی خۆی و دەردە گەندەڵی مردنی ئیعلان کراو بارودۆخەکە گۆڕا، ئەوە چۆن دەتوانن ڕۆلی بەدیلێکی باشتر لەوەی ئێستا ببینن و ببنە هەوێنی بەیەکەوە ژیان و چاکسازی و ئاوەدانکردنەوە؟!   بابەتی ٢ ڕاستە عێراق فاشلە، بەڵام ئەی خۆتان چین؟! کێشە ئەوە نیە کە عێراق وەک دەولەت و وەزیفەی دەوڵەتداری فاشل بووە. زەحمەتە کەسێکی شارەزاش هەبێت کە ئینکاری ئەم ڕاستیە بکات، بەڵام هەندێک لەوانەی لە ڕوانگە ناسیونالسیتی کوردایەتی تەنها خەریکی دووبارەکردنەوەی ئەم قسەیەن و خۆیان لە بیرچۆتەوە کە ئاخۆ خۆیان چین؟! ئەوە کارەسات و ماڵوێرانیە بۆ ئەم میللەتەی خۆمان!! ئەوانە بۆ پرسیار لە خۆیان ناکەن، کەوا فەشەل هێنانی عێراق ناکاتە سەرکەوتنی ئەوان. ئەگەر عێراق جارێک فاشل بێت، ئەو جۆرە کەسانە چەندین جار فاشلن، چونکە وا دەزانن و وا تێگەیشتوون کەوا شکستی خەڵکانی تر واتە سەرکەوتن و پاڵەوانیەتی بۆ ئەوان، لەکاتێک خۆیان جگە لە شکست و مشەخۆری و موزایەدە کردن بەردێکیان بۆ گەلەکەی خۆیان لەسەر بناغە دانەناوە. فەرموو، واز لە شکست و فاشل بوونی عێراق بێنن و خۆتان جوامێر بن کەوا هاوشێوەی ئەو وڵاتە فاشلە نەبن. بەڵام کە ئێوە جگە لە ئیمتیازاتی تایبەتی خۆتان و بەرزکردنەوەی شیعاراتی سۆزداری شتێکی ترتان لە هەگبە نیە بۆ ئەو میللەتە، ئاخۆ دەبێت فاشل بوون و نەبوونی عێراق چ مانایەک بداتە ئەو خەڵکە؟!  

نەوزادی موهەندیس •    ئاشكرایە هیچ وڵات و كۆمەڵگایەك بەبێ‌ بوونی ئامار و سەرژمێریەكی وورد و زانستی بۆ سەروەت و سامانی سروشتی و نیشتیمانی تایبەت بەخۆی ناتوانێت نە پلانی زانستی دابڕێژێت و نە پڕۆسەی ئاوەدانكردنەوە و گەشەكردنی وڵات و كۆمەڵگا پێشبینی بكات و كاری بۆبكات و بیشیگەیەنێتە دوا مەنزڵ و مەبەست.بۆیە هەمیشە ئەو وڵات و كۆمەڵگایانەی كە خاك و ئاو و سامانی سروشتی زۆر و زەوەند و توانای مرۆیی زیرەك و دەسەڵات و سەركردەی حەكیمیان هەیە هەمیشە دەكەونە ڕیزی ئەو كۆمەڵگا و وڵاتانەوە كە گەشە و پێشكەوتن و ئاوەدانی ڕوویان تێدەكات و دەچنە ڕیزی وڵاتە پێشكەوتوو و كۆمەڵگا خۆشگوزەرانەكانەوە و دووردەكەونەوە لە هەژاری و دواكەوتوویی و نەخۆشی و بێكاری و هەموو دیاردە نەگبەتیەكانی تر كە دەبنە هۆی دواكەوتن و هەژاری تاك و كۆمەڵگا.   •    هەربۆیە كۆڵەكە گرنگەكانی پێشكەوتن و گەشەكردنی وڵات و كۆمەڵگاكان بریتین لە بوونی سەروەت و سامانی سروشتی و توانای مرۆیی لەلایەك و لەلایەكی تریشەوە بریتیە لە بوونی خاوەن ئەقڵ و پلانی زانستی و كەسانی خاوەن سەرمایە و لە پێش هەموانیشەوە بریتیە لە بوونی دەوڵەتێكی سەربەخۆ و خاوەن سەروەری و حكومەتێكی خەمخۆر و نیشتیمانی. چونكە بەبێ‌ بوونی حكومەت و دەسەڵاتێكی ڕەشید و حەكیم و خەمخۆر ناتوانرێت هیچ هەنگاوێكی نیشتیمانیانە هەڵبنرێت،چونكە ناتوانرێت دەسكەوت و گەشە و پێشكەوتنەكان بپارێزرێن و ڕێگە بگرێت لە لە ناوچوونیان و بەهەدەردانیان . حكومەتێك كە ڕێگەنەدات كە سەروەت و سامانی وڵات بكەوێتە دەست كەسانی گەندەڵ و مشەخۆر و داگیركاران و كۆمپانیا بیانیە خوێنمژەكان كە هەموو خەمیان بەتاڵانبردنی سەروەت وسامانی وڵاتان و وەدەستخستنی قازانجی زۆر و زەوەندولەبن نەهاتووی گەلانی دواكەوتوو و هەژار و داگیراكراوانە.   •    بۆیە لەم قۆناغی ڕزگاری نیشتیمانی و دامەزراندنی دەسەڵات و حكومەتە نیشتیمانیەی كوردستاندا لەم بەشەی باشووردا كە خۆشبەختانە تەمەنی نزیك دەبێتەوە لە 30 ساڵ،گرنگە كە حكومەت و دەسەڵات گرنگی بدەنە پڕۆسەی ئاوەدانكردنەوە و گەشەپێدانی وڵات و كۆمەڵگای كوردی و هەوڵی جێگیری سیاسی و ئابوری و ئەمنی و كۆمەڵایەتی بدەن و هەموو خەمیان بریتی بێت لەوەی كە وڵات و كۆمەڵگا بەرەو كەناری ئارامی و خۆشگوزەرانی و بەرن و دووری بخەنەوە لە دواكەوتویی و هەژاری و نەخۆشی و ناخۆشی و  بەهەدەردانی سەروەت و سامانە زۆر و زەوەندەكەی,هەموو ئەم كارانەش بە دانانی پلانی زانستی پێشوەختە و بەدەسەڵاتێكی تەواو نیشتیمانی و خەمخۆر دەكرێت كە هانی ئۆرگانەكانی حكومەت بدات دوور بكەونەوە لە گەندەڵی و مشەخۆری و بەهەدەردانی سەروەت و سامانی وڵات و لەولاشەوە گرنگی زۆر بداتە كەرتی تایبەت و كۆمپانیا و وەبەرهێن و خاوەن سەرمایە و سەرمایەدارەكان كە سەروەت و سامانەكانیان بخەنە خزمەت پڕۆسەی ئاوەدانكردنەوە و گەشە و پێشكەوتنی وڵاتەوە و هەموان لەخەمی خزمەتكردن و خۆشگوزەرانی هاوڵاتیان و كۆمەڵگادا بن  و دوور بكەونەوە لە مشەخۆری و  خۆدەوڵەمەندكردنی ناڕەوا و دەستبردن بۆ قوتی جەماوەر و هەژاران و كاربكەن بۆ وەبەرهێنانی سەروەت و سامانەكانیان لەڕێگەی خزمەتكردنی نیشتیمان و كۆمەڵگاوە.   •    بەم شێوەیە دەتوانرێت نیشتیمانێكی ئازاد و سەربەخۆ و كۆمەڵگایەكی پێشكەوتوو و خۆشگوزەران بنیات بنێین و خەون و ئاواتی لە مێژینەمان وەدیبهێنین.هەربەم شێوەیەش دەتوانین سوود و كەڵكی زۆر لە سەرمایەی نیشتیمانەكەمان لە ئاو و خاك و توانا مرۆییەكان وەربگرین و سەرمایەدارانیشمان ببنە سەرمایەدارێكی نیشتیمانی و خەمخۆر بۆ ئایندە.چونكە هەموو سەرمایەیەك نیشتیمانی نیە و هەموو سەرمایەدارێكیش نیشتیمانی نابێت ,گەر تەنها هەوڵی بەدەستهێنانی قازانج و سوودی تاكە كەسی بێت و بۆ بەرژەوەندی خۆی و كەڵەكەكردنی زیاتری سەرمایەكەی بێت دوور لە خەمی نیشتیمان و نەتەوە و كۆمەڵگاكەمان.بۆیە سەرمایەی نیشتیمانی بریتیە لەو سەرمایەیەی كە دەخرێتە خزمەتی پێشكەوتن و ئاوەدانی نیشتیمانەوە و سەرمایەداری نیشتیمانیش بەهەمان شێوە بریتیە لەو كەسانەی كە سەروەت و سامانەكانیان دەخەنە پێناو وەبەرهێنان و ئاوەدانی و خزمەتی كۆمەڵگا و نیشتیمانەكانیانەوە.   •    خۆشبەختانە لەم هەرێمەی خۆشماندا گەلێك سەرمایەداری نیشتیمانی هەبوون و لەئێستاشدا هەن  و توانیویانە دەیان پڕۆژەی گەورە و گرنگ بنیات بنێن و جێگە دەستیان دیار بێت لە ئاوەدانكردنەوەی وڵات و دەستگیرۆیی هاوڵاتیانی هەژار و نەهێشتن و كەمكردنەوەی بێكاری و هەڵاوسان ،سەرەڕای هەبوونی ڕێگر و نمونەی ناشیرینی مشەخۆری و گەندەڵیش لەهەرێمەكەماندا،بۆیە ئەركی ئەو سەرمایەدارانەیە كە هەمیشە لەخەمی وڵات و كۆمەڵگاكەماندا بن چونكە سەرچاوەی داهات و سەرمایەكانیان هەر ئەم نیشتیمان و كۆمەڵگایەی خۆیانە و چەقی دەسكەوت و سەركەوتنەكانیان هەر لێرەوە دەستیپێكردوە و سەرچاوەیان گرتوە. لەهەموو دونیاشدا كۆمپانیا گەورە ئابوریەكان هەمیشە پابەندی یاسایی و داراییەكان و باج و خەراجەكانیان پێشكەش بە وڵات و كۆمەڵگاكانیان دەكەن و دواتر لە خەمی سەروەت و سامانەكانی خۆیانن ،هەربۆیەش ئەوان لە پێشكەوتنی بەردەوام و ئاوەدانی زیاتری وڵات و كۆمەڵگاكانیاندان،نمونەی جوانی سەرمایەدارانی نیشتیمانی كوردستان زۆرن و لە سلێمانیشدا گەلێك پڕۆژەی نەخۆشخانە و كۆمەڵگا نیشتەجێبونەكان و كارگە بەرهەمێنەكان و ...هتد.یان بنیات ناوە . بەهیوای ئەوەی هەموان نیشتیمان و كۆمەڵگای كوردەواری خۆمان خۆشبوێت و سەرمایە و تواناكانمان بخەینە خزمەت وڵات و نیشتیمانەكەمانەوە وهەموان وڵات و نیشتیمان بكەینە موڵكی خۆمان نەك تەنها بۆ دادۆشینی سەروە ت و سامانەكەی خۆشمان بوێت و گرنگە ئینتیمای نیشتیمانی لای تاك و كۆمەڵگا بە هەژار و دەوڵەمەندەوە زیندوو بكەینەوە و لە دڵ و دەروون و هەست و نەستی هەمواندا بیچەسپێنین،هەربەمەش دەبینە تاك و كۆمەڵگایەكی نیشتیمانی و دووردەكەوینەوە لە خیانەت و وڵاتفرۆشی و بەهەدەردانی سەروەت و سامانەكانی وڵات.

سالاری بازیان  چەرخی فەلەك به كامی دڵی خۆی گڕ ئەخوات، ئەوانەی پێیانوابوو تەكنەلۆژیا جڵەوی چەرخی دونیای گرتووەو ناهێڵێ  به كامی دڵی خۆی بڕوات، كۆڤید-19 تاڕادەیەك ئەم پێوانەیەی ڕەت كردەوه؟  ڕۆژانه ئازیزانمان لێرەولەوێ به هێمنی له گەرمای تاقەتپڕوكێنی هاویندا، به ساردوسڕی به خاك ئەسپێردرێن! مەرگ له هەمووكات زیاتر لێمان نزیكتر بۆتەوه، دروست بۆتە ڕەگی بناگوێمان، لەم سەروبەندەدا لەنێو گردە و بەردەی هەڵدانەوەی گۆڕەكانی ڕابردوو، تەوهینكردنی براكان... جێگەی خۆیەتی هەڵوێستەیەك، ڕامانێك، ئاوڕدانەوەیەك، بەلای ڕاست و چەپی خۆماندا بدەینەوه و هیوایەك بۆ ئاوەدانی و خەونێك بۆ هاتنەدی ئاراممان بكاتەوە كە ئەویش کاك (فاروقی مەلا مستەفا)یە.  بەتایبەت لە دۆخێكدا كه هەرێمی كوردستان، بۆته مەیدانی پڕۆژه و پڕۆژەکاری بێكردەوە و قەیران بەقەیران سپاردن، زیاتر لەوەش بۆشایی شكستی حوکمڕانانی كوردی ئەگەر بەبێ ئافات دەرباز ببێ، دەبێ پێی بووترێت موعجیزەی سەردەم.  لێرەوە وادەخوازرێت بگەڕێینەوه سەر هیوایەك به نیشتمان بۆ دروستكردنی شارێك، له ڕەوشێكی وەهادا بزانین ئەم وەفایه بۆ نیشتمان له كوێوه سەرچاوە دەگرێ ئەویش سێكوچكەی باوەڕەکەیەتی : (وەفا، مەردایەتی، نیشتمانپەروەری) کە سێ  توخمی سەرەكی نەگۆڕن له ماجەرای ژیانیدا. كۆڕ و دانیشتنەکانی، بەردەوام بەم باسانه گەرم دەكات و مرۆڤه ئازاكانی خۆشەوێ سەربەهەر نەتەوەو فكر و دینێك بن. به لای وەفادا: بەردەوام پای گیركردوەو ناتوانێ لێی دەرباز بێت، زۆرجار من كە بەشی ئەوەم پێ بڕاوه بچمه دانیشتنەكانیەوە بەتاسەوە  دەڵێ بەڕاستی بیری (مام جەلال و كاک نە و شیروان زورلەهاوری ژن وپیاوەمەردەکان) دەکەم. سەرگوزشتەی خۆی لە زەمانی شۆڕش و (مەلا مستەفا) بەشێكی ترە له ڕاستی ژیانی،، و ڕاناوەستێ لەناو هەموو گێژاوەكاندا، هەنگاوەكانی وردتر توندتر گەورەتر هاویشتووە بۆ ئاوەدانی بۆ پڕۆژەی درێژخایەنی  ستراتیژیی بێ ترس. لە سەرجەم ئەو كارەساتانەی بەسەر عێراق و كوردستاندا هاتووه، گرنگترینیان شەڕی داعش كه زۆر بوون ماڵیان دەپێچایەوە؟ ئەم نەخشەی بناغەی كارگەی خۆڵوخاشاكی دادەڕشت. كارگەی چیمەنتۆی تاسڵوجەی وەردەگرتەوه و نزیك بەیەك ساڵ به بێ ئەوەی بخرێتەگەڕ، هەموو مانگێك  نزیك بە یەك ملیار دیناری عێراقی  دەدا بە مووچەی، سەرەرای زیانی زۆر و زەوەندی كارخانە و نەخۆشخانە و هۆتێلەكان، رۆژێك ماف و هەقی هیچ كەس و كارمەندێ نە دواخرا نەك راگیرا نە پاشەكەوت كرا، بەڵكو بەپێچەوانەوە. لە قەیرانی (كۆڤید-19)دا، حكومەتی هەرێمی كوردستان و پارێزگای سلێمانی و مودیر ناحیەكان و خەڵكی كوردستان دەزانن چی كرد و چۆن بەردەوام بووە لە هاوكاری و پشتیوانی. تەنها لەبەر هۆكاری ئەوەی ماناوەی سەرمایەکەی بە شارو وڵاتەكەیەوە گرێداوە، دوا مەنزڵی ژیانیشی گرێ داوە بە درووستكردنی شارێك لە دوكان، خۆی وتەنی لە سەردەمی بابانیەكانەوە شار دروست نەكراوە کە ڕستەی هەمیشه وتراوی خۆیەتی. بۆ ئەوە لەم دۆخە لە هەڵەت و بەرزی ونزمی، لەم قوڵایی قەیران و گۆڕانكاری جیهانی وهەرێمی، لە زەمەنی دەردی بێ دەرمانی (كۆڤید-19)دا، بە شاخی عیشقی سارادا هەڵزناوەو نە لەوە دڵنیایە تەمەن ڕێی دەدا، نە گیرفانیشی بۆ هەڵدوریوە و لەگەڵ نوكی بلدۆزەرو شۆفڵدا قازانجی بچنێتەوە/ مایەی قورس و گرانی پڕۆژەكەو دونیاگەلی لە هێزو دەستی كار بە پێی هەموو پێوەرێکی ئابوری، دەچێتە خانەی بەهێزبوونی ژێرخانی ئابووری ماوەدرێژ. بەدیوێكی تریشدا سەروبنی سەرمایەكەی ڕۆشن و دیارە چۆن پەیدا دەکرێت، ئەمە ئەوەیە کە پێی دەڵێن خەونی گەورە. سەیرە ئەوانەی سەرخان و ژێرخانی وڵات تاڵان ئەکەن خەونەكانیان لە باخی كەسی و سەفای ئاپارتمان سیتی و هێنانەخوارەوەی خاك و ئاو و داگیركردنییەتی، وێڕای چەوركردنی سمێڵی ئەم و بەپاڵەوان کردنی ئەو نە ژێرزەمینی هەیە بۆ پارە، نە شیلاوكی زەوی هەڕاج دەکا، نە لێرە بازاڕ و دەرمان و شاری زەوی هەیە بیگەڕێنێتەوە و پارەکانی لە باڵی عەباسی كوڕی فیڕناس بشارێتەوە و لە وڵاتانی بێگانەدا بونیاتنان بكات، نە سنوور نە گومرك  نە باج نە خەراج  زۆرن لێرە و لەوێ دەبیسترێ كه: فاروقی مەلا مستەفا خۆشی بە دەوڵەمەندی کەسانیتردا نایەت، وەلێ چونكە چوارچێوە و پێوەرو باوەڕی ئەو بۆ ژیان و پارەداری پەیوەستە بە ڕێساویاسای كۆمەڵێك لە بەها و چوارچێوە، هەركەس لەو چوارچێوەیەدا نەبێ، بێگومان دەكەوێتە خانەی نەفرینی ئەم زاتەوە/ زۆرجار نیگەران بووە  لەوانەی کە لە پەنای فڵان و فیساردا قارچک ئاسا هەڵتۆقیون، پێشبینی كردووە کە (عاقیبەت بە خێر نابن)، دەرئەنجام هەرواش دەرچووە، خۆیان و حاشییەكانیان گیرۆدە كردووە. زۆرن ئەوانەی لەم شارەدا تەنها بۆخاتری ئه وەی مەردن، هاوكاریان دەكات و نەیهێیشتووه موحتاجی دەستی نامەرد بن (قەڵەمەكان، ڕۆژنامەكان، پارته كورستانییەكان)، بێگومان زۆرم لەلایە لە دەستگیرۆیی و بەهاناوەچوون كه هیچ كات ڕێگە نادات بەبڵاوکردنەوەیان، هەر لەو چوارچێوەیەشدا ئاماژە بە پڕۆژە دەستگرۆییەکانی نادەم، لەبەرئەوەی حەز بە باسكردنیان ناكات.  ڕۆژێكیان سەردانی ڕۆژنامەیەكم كرد، دوای قاوەیەكی تاڵ وتی تۆ نازانی؟ چەندین ساڵە ئێمە بەهاوكاری كاك فاروق ئەژین، ئەگەرنا زەمانێك بوو بنەوبارەگامان لێك نابوو. جارێكیان پێی گوتم سالار:(من لە خواروی عێراق پارەی ئاسیا كۆدەكەمەوە و دەیدەم بە قەرزەكانی پڕۆژەکانی سلێمانی) لە كوردستاندا پوڵدارمان زۆرن، وەلێ ناچنە خانەی سەرمایەداری و درووست كردنی پڕۆژەی مایەگرانی قازانج كەم، پێویستی بونیاتنان بە دەستی كارو درێژخایەن، سەرجەم پڕۆژەكانی ئەم زاتە دەچێتە خانەی سەرمایەداری نیشتمانی دوورمەودا؟. تایبەت بە کەرکوکیش: هەمیشە دەڵێت كەركوك بە ئابووری كوردی دەبێتەوە بە شاری كوردی لەم تێڕوانینەوە هەوڵی گەورەترین پڕۆژەیان لەو شارەدا لەباربرد و ئاوەوئاو و توونی بابا چوو!. حەمەخانی خراجیان کە یەكێکە لە كەسە سادەوسافەكانی شار، قسەخۆش و كاسب و موڵكدۆستە، سەرەڕای ئەوەش بەتەكسی دەچێتە نووسینگە و بازاڕەکەی. ڕۆژێك وتی سالار دەكرا ئێمەی پوڵدار كۆببینەوە و پەیکەرێك بۆ ئەم پیاوە درووست بکەین، زۆر شتی لێوە فێربووین بۆ نموونە پارەمان  خۆشبوێ، بەڵام نەوەك تەنها بۆ گیرفان بەڵكو بۆ خزمەتكردنی نیشتمان و پڕۆژەی جوان. فاروقی مەلا مستەفا دەڵێت: مردن لە پێناوی خەونی گەورەدا، زیندەمانێكی ئەبەدیە، نە ئاسان بە دەستدێ نە بە باڵای كەس بڕاوە... دەکرێ مرۆڤ لە ڕێگەی بەدیهێنانی خەونی گەورەوە بەزیندویی لەبیری خەڵك و نیشتماندا بۆ هەتاهەتایە بمێنێتەوە، پێش ئەوەی خاك بیگرێتە باوەش. دەكرێ بۆ نا.. باخێك... ماڵێك چەندەها دۆنم بۆ ڕابواردن و سەیرانی خۆت ڕیكخەی، دەكرێ سەدان باخ و جێنشینگه لە ناوەو دەرەوەی وڵات بكەیت بەجێی سەفا، بەڵام (فاروقی مەلا مستەفا) بونیاتنانی شارێك هەڵدەبژێری کە خەونی لە مێژینەیەتی و ویستت وایە تا لە ژیاندا ماوە بە چاوی خۆی بیبینێ! خۆزگە خەونەكانی زۆربەی باخەڵ پڕە مەعیدە خاڵییەکان، چاویان بەپڕۆژەی بونیاتنان تێر ئەکرد، لە كوردستان دەبوونە بەشێك لەوانەی كە دەیانەوێت نیشتمان جوان بكەن. بە داخەوە کەم نین ئەوانەی کە دەیانەوێت بۆ خاتری کۆکردنەوەی زیاتری سەرمایەكانیان: (شار بەش بەش و خارخار ئەکەن).

مام رۆستەم                ئەو رۆژانەی بە حەماسەتی پاكی كوردایەتی و ئازادی بۆ هاوڵاتیانی كوردستان، لە كڕێوەی بەفری زستانی چیای قەندیل و لە گڕەی گەرمی گەرمەسێردا چەكمان لە شانماننا، روحمان لەسەر دەستمان و دەستمان لەسەر پەلەپیتكەی تفەنگەكانمان، تفەنگەكانیشمان روو لەو دوژمنەی كە رۆژێك براكەی من و رۆژێك گەنجی گوندەكەی ئیوەی گوللە باران دەكرد، ئێمە بە خەیاڵی پاكی ئازادی و رزگاری كوردستان تێدەكۆشاین، رۆژێك لەناو دوكەڵ و تەپوتۆزی تۆپ و تەیارەی بەعس و رۆژێكیش لەگەڵ هۆكاكی پێشمەرگەی حەمە جەزا و لەقەندیلی سەربەرزەوەی تاهیری خەلیلی و ئاوازی گیتارەكەی شەهید ئازاد هەورامی، رۆژێك شایی سەركەوتن و رۆژێك شینی شەهیدێكی رێگای رزگاری، تەقەی خۆشی بۆ بە سزاگەیاندنی ئەمنەكانی حەمامۆكی كۆیە كە گەنجان و ژنانی هەراسان كردبوو، رۆژێك فرمێسكی لە سێدارەدانی شەهید مەلا عەلیەكان لە ژووی زینداندا. شۆڕش پڕبوو لە خۆشی و ناخۆشی، شەڕی سەنگەر و شەڕی براكوژی، سوتانی گوند و رەزو باخ و ئاوارەیی، گرتنی رەبیەی بەعس و خۆڕاگری، بەڵام ئێمەو هەزارانی وەك ئێمەو دەیان هەزار شەهیدی سەنگەر، لە پێناو هێنانەدی عەدالەتی كۆمەڵایەتی، ئازادی، كەرامەتی مرۆڤ و كوردستانێك بۆ هەموان، تێدەكۆشاین، بەرهەمی شۆڕش و شەهیدان، نە دزینی سامانی نەوت، نە كۆمپانیا و نە گەندەڵی بوو، لە شۆڕشدا شەرممان لە مامۆستا دەكرد، ئێستا شەقی تێهەڵدەدەن و دەیئاخننە زیندانەوە، ئێمە دژی زەبرو زەنگی بەعس دەجەنگاین، ئێستا زەبرو زەنگی دەسەڵاتی كوردی گەیشتۆتە لوتكە، ئێمە 100 دینارمان دەستكەوتایە وەك یەك دابەشمان دەكرد، ئێستا جیلێك گەیشتونەتە كەشكەلانی ئاسمان و جیلێكیش دەستكورت و هەژار، ئێمە لەسەر سكی جوتیاران و كرێكاران سرودی رەنجدەرانمان دەگوتەوە، ئێستا جوتیاران و كرێكاران چەوساوەترین جیلی كۆمەڵگەن. لەو رۆژە سەختانەدا بە تەنیشت كاك نەوشیروانەوە بە بیری شەهید ئارام و خۆڕاگری شەهاب و جەعفەر و ئەنوەر، بیری ئازادیمان فراونتر دەبوو، بە جوتێك ئەدیداس و گیرفانێكی خاڵی و ئیرادەیەكی پڕەوە، نەوشیروان مستەفا لەگەڵ مام جەلال سەركردەی هەستانەوەی شۆڕشی دوای نسكۆبوون، نەوشیروان مستەفا سەركردەی مەیدانی شۆڕش و دیبلۆماتكاری شاخ، سەركردەی سەركەوتنەكانی شۆڕش، ئەو شۆڕشەی كە گەیشتە ئامانج، بە هەزاران شەهید و بە سەدان كادری دڵسۆزی ناو شۆرش و بە داخەوە بە سەدان هەڵپەرستی ناو شۆڕش، كە تا ئەمڕۆش بەشێكیان لەسەر جوانیەكانی شۆرش دەخۆن، كە خۆیان ناشرینیەكانی ناو شۆڕش بوون، شۆڕش بە هەموو جوانی و ناشرینیەكانیەوە بەشێكە لە مێژوو، مێژویەك لە تۆماری پیاوی مەرد و سەركردەی ئازاو كەڵەپیاوی رۆژە سەختەكان، مێژوویەكیش لە پیاوە ناشرینەكانی ناو شۆڕش. مێژووی ئێمە و نەوشیروان مستەفا لە شاخ پڕیەتی لە سەروەری رۆژانی سەخت و رۆژانێك كە چارەنووسی كورد تروسكاییەكی تیا نەمابوو، ئەو ئەندازیاری راپەڕین و نەخشەی سەركەوتن و روخانی بەعس و زوڵم و زۆرداری دادەڕشت. ئەوانەی مێژوو بە ناشرینی دەنوسنەوەو خۆیان دەكەنە پاڵەوانی سەركەوتن و جوانییەكانی شۆڕش، خۆیان بەشێك بون لە پۆخڵەواتەكانی ناو شۆڕش، ئەوانەی مێژوو بە ئاوەژوو دەنوسنەوەو دەیانەوێت بەرامبەر بە رەشیەكان خۆیان بە سپێتی بنوسنەوە، لە ناو مێژوودا ناتوانن لە رەنگی رەشی ناو شۆڕشەوە خۆیان بگۆڕن بە سپێتی شۆڕش. ئەركی توێژەران و مامۆستایانی زانكۆیە دیراسەو لێكۆڵینەوە لەسەر شۆڕش و خەباتی شاخ بكەن و ئەوانەشمان لەناو شۆڕشدا بووین بە ئەمانەتەوە یادەوەرییەكانمان بخەینە بەردەستیان، نەك لە دۆخی شكستی خۆتەوە، یادەوەریەكانی شۆڕش بخەیتە ژێر پرسیارەوە. ئەو مێژووەی شۆڕشی نوێ، تا ئەمرۆش بە دەیان سەركردەی سیاسی و مەیدانی لە گۆڕەپانەكەدا ماوە، خستنە ژێر پرسیاری ئەو شۆڕشە خستنە ژێر پرسیاری مێژوویەكە كە بە دەیان هەزار خانەوادەی شەهید و سەدان سەركردەی مەیدانی و كەمئەندامی سەنگەر شانازی پێوە دەكەن، ئەوانەی بە رەفتارەكانیان، بە كۆمپانیا و نەوت و گەندەڵی دەم و چاوی شۆڕشیان ناشرین كردووە، دەیانەوێت ناشرینیەكانی خۆیان بەسەر شەهیدەكانیشدا دابەشبكەن، كەموكوڕیەكانی ناو شۆڕش بۆ دیراسەو لێكۆڵینەوەیە، نەك بۆ شەڕی كۆنە قین و پەلاماردانی نابەرامبەر. بۆیە ئەركی ئەو سەركردانەی یەكێتی و گۆڕانە كە لە رۆژە سەختەكانی شۆڕشدا بە تەنیشت كاك نەوشیروانەوە بوون، قسەیان هەبێت، ئەوانەی ئێستا لەناو یەكێتیدان و گومان لەسەر شۆڕش و مێژووەكەیان درووستكراوە، ئەوانەشی ئێستا لەناو گۆڕاندان و لە جێگەكەی كاك نەوشیروان بە بێدەنگی دانیشتوون و دەستیان بە كڵاوەكەی خۆیانەوە گرتووە تا با نەیبات. ئەوانەشی کە لەژێر سێبەری کاک نەوشیرواندا لەناو گۆڕاندا لە هیچەوە و لە پڕا بوونە کوڕێک و ئێستا شەو و رۆژ شاشەی تەلەفزیۆن و روپەڕی راگەیاندنەکانیان گرتوە و بوونە وەزیر و گزیر هەقە نەترسن و شەرم نەکەن قسەیەکیان هەبێت و بێنە گۆ. شۆڕش ئەوە بوو كە ئێستا بۆ مەرامی شەخسی دەنوسرێتەوە، یان خەون و ئاواتی نەتەوەیەك بوو، شەهیدەكان لە پێناو حەزی شەخسی و كەسەكاندا شەهید بوون، یان لە پێناو هێنانەدی ئازادی و عەدالەتی كۆمەڵایەتی.. ؟ شۆڕش پیاوە مەردو ئازاكان كردیان و پیاوە هەڵپەرست و ناشرینەكان بەرەكەی دەخۆن و بەرهەمەكەی ناشرین دەكەن لەبەردەمی نەوەی تازەدا...

لوقمان حەوێز/ تێکساس ڕێژەی خۆکوشتن ئێستا لە ئەمەریکا لە بەرزترین ئاستدایە لەدوای جەنگی جیهانی دووەمەوە، ئەم مانگەی ئێستاش کە ئەیلولە بەفەرمی بە مانگی ڕووبەڕوو بوونەوەی ئەو دیاردەیە دادەنرێت لێرە... هۆکارە سەرەکیەکان چین..؟ بۆچی ئەو دیاردەیە لە دە پانزە ساڵی ڕابردوو ڕووی لە بەرزبوونەوە کردوە..؟ پێشەکی ئەمە هەندێک زانیاری کۆکراوەیە کە هی ساڵی 2018 یە: لەو ساڵەدا تەنیا لە ئەمەریکا کە دانیشتوانی 330 ملیۆن کەسە 48344 کەس خۆیان کوشتووە، ئەمەش واتە 14.2 کەس بۆ سەد هەزار کەس لە دانیشتوان، ئەم ڕێژەیەش لە ڕێژەی زۆربەی هەرە زۆری ووڵاتان بەرزترە، تێکڕا 1.4 ملیۆن هەوڵدانیش هەبووە بۆ خۆکوشتن، هەروەها خۆکوشتن هۆکاری دەیەمین بووە بۆ مردن لەو ساڵەدا، لەنێو گەنجانی تەمەن 15 بۆ 29 ساڵیش هۆکاری دووەم بووە، هەر بۆ زانیاریش هەموو ئەوانەی بەهۆی ڕووداوەکانی هاتووچۆوە گیان لەدەست دەدەن لە ئەمەریکا ساڵانە نزیکەی 40 هەزار کەس دەبێت، ژمارەی ئەوانەی خۆیان دەکوژن چەند ساڵێکە لە ژمارەی قوربانیانی هاتووچۆ زیاترە، زۆربەی ئەوانەی خۆیان دەکوژن پیاوانن کە لە ناوەندە تەمەنی ژیاندان، بۆ زانیاریتان لە ئەمەریکا ڕێژەی خۆکوشتن لە نێو پیاوان 3.5 ئەوەندەی ڕێژەکەیە لە نێو ژنان... بۆ هەموو جیهانیش زانیاری زۆر ورد نیە، بەڵام بەپێی ڕاپۆرتەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان ساڵانە پتر لە 800 هەزار کەس لەهەموو جیهان خۆیان دەکوژن، بە گشتیش ڕێژەی خۆکوشتن لە ووڵاتە پێشکەوتووەکان بەشێوەیەکی بەرچاو زۆرترە لە ڕێژەکە لە ووڵاتە تازە پێگەیشتووەکان و دواکەوتووەکان... کەواتە هۆکارەکان چین..؟ بۆچی ڕێژەکە لەئەمریکا لە زۆربوونە..؟ بەگشتی دەرکەوتووە کە ڕێژەی هەرە زۆری ئەو کەسانەی پەنایان بۆ خۆکوشتن بردووە، بەهۆی یەکێک یان زیاتر لەم شەش هۆکارەی خوارەوە بووە: - خەمۆکی توند، بەتایبەتی ئەگەر ئەو کەسانە تەنیا بوون و یارمەتی پێویست نەدران یان توانای وەرگرتنی چارەسەری پێویستیان نەبوو... - هەندێک دۆخی دەروونی تر یان نەخۆشی تر کە وا لە کەسەکە دەکەن توشی وڕێنە کردن ببن، وەکو ئەوەی گوێیان لە دەنگێک بێت و فەرمانیان پێبکات ئەو کارە بکەن، هەندێک نەخۆشەکانی شیزۆفرینیا بۆ نمونە لەبەر ئەم هۆکارە پەنا بۆ خۆکوشتن دەبەن... - هەڵکشان و داکشانی باری دەروونی لە هەندێک کەس بەهۆی وەرگرتنی ماددەی هۆشبەر یان بڕی زۆر لە خواردنەوە کهولیەکان... - ڕووبەڕووبوونەوەی کێشە و قەیرانی زۆر قورس بەتایبەتی کاتێک کەسەکە تەنیا بێت و هیچ هیوایەک نەبێت و نەمێنێت... - ئەنجامدانی تاوانی زۆر گەورە یان هەڵەی زۆر گەورە وا لە هەندێک لەو کەسانە دەکات سزای خۆیان بدەن بە کوشتن... - ئازاری بەردەوام یان نەخۆشی قورس و درێژخایەن... زۆر بوونی ڕێژەکەش لەم ساڵانەی دوایی لەئەمەریکا دەگەڕێتەوە بۆ چەند هۆکارێک، گرنگترینیان کەمتربوونەوەی پێشکەشکردنی خزمەتگوزاریە تەندروستیەکانە لەبواری نەخۆشیە دەروونیەکان، لێکترازانی زیاتری کۆمەڵایەتی، هەروەها زۆرتربوونی ڕێژەی بەکارهێنانی ماددەی هۆشبەر کە جگە لەوەی دەبێتە هۆی زۆربوونی مردنی ڕاستەوخۆ بەهۆی ژەهراویبوون بەو ماددانە، لەهەمان کاتیشدا دەبێتە هۆی تێکچوونی زۆرتر لە باری دەروونی ئەو کەسانەی ئەو ماددانە بەکاردەهێنن... شارەزایان دەڵێن سۆشیال میدیاش بەگشتی لە هەموو جیهان ڕۆڵێکی نەرێنی دەبینێت لەم چەند ساڵەی دواییدا، بەگشتی دەبێتە هۆی زەقبوونەوەی هۆکارەکانی سەرەوە بەهۆی ئەوەی زۆربەی بەکارهێنەرانی ئەو تۆڕانە بەتایبەتی کەسە چالاکەکان تەنیا دیوە پرشنگدارەکانی ژیانیان بەزەقی نیشاندەدەن بەبێ ئەوەی هەموو دیوە ڕاستەقینەییەکانی ژیانیان و کێشەکانیان دەربخەن، ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی زۆر کەس هەست بە ڕازەمەندنەبوون بکەن لە خودی خۆیان، دەشێت ئەو ڕەزامەند نەبوونە لە ڕواڵەتیان بێت یان لە دۆخی ژیانیان، دەرکەوتووە ئەمە هۆکارێکە بۆ دەرکەوتنی خەمۆکی یان توندتربوونی خەمۆکی لەهەندێک کەس، بەداخەوە بەگشتی سۆشیال میدیا بۆتە هۆی زەقتربوونەوەی هەندێک لەو هۆکارانەی سەرەوە کە باسم کرد...  

كارۆخ خۆشناو  دوای (٧٢) ساڵ لە هەڕەشە و گوڕەشە و ململانێ و شەڕ، دواجار ووڵاتانی عەرەبی (یەک لەدوای یەک) سەرەیان گرتووە تاکو پەیمانی ئاشتی لەگەڵ ئیسرائیلدا واژوو بکەن، چونکە بۆیان دەرکەوت کە ناتوانن بە شەڕ ئیسرائیل لە ناوبەرن، بۆیە ناچار بوون بە ئاشتی لەگەڵ ئیسرائیلدا هەڵبکەن، ئاشتیەک کە لەسەر بنەمای بەرژەوەندی هاوبەش و لە چوار چێوەی نەخشە ڕێگای (ڕێکەوتنی سەدە) بەرنامەی بۆ داڕێژرابێت. پڕۆژەی ڕێکەوتنی سەدە (صفقە القرن ـــ Deal of the Century) نەخشە ڕێگایەکە بۆ چارەسەرکردن و کۆتایهێنان بە کێشەی (فەڵەستین-ئیسڕائیل). ئیدارەی تڕەمپ لە سەرەتای دەست بەکاربوونیەوە، بەسەرپەرشتی جارید کۆشنێر (زاوا و ڕاوێژکاری تڕمپ) ئامادەکاری کردووە بۆ کۆکردنەوەی پشتگیری بۆ پڕۆژەی (گرێبەستی سەدە) لەو چوارچێوەیەشدا لە (۲٥ و ۲٦ حوزەیرانی ۲۰۱۹) لە مەنامەی پایتەختی بەحرێن کۆنفرانسێکی ئابوری بەڕێوەچوو بۆ پشتیوانیکردن و زەمینە سازکردنی (ئابووری) بۆ پڕۆژەکە. دوێنێ لە واشنتنی پایتەختی ئەمریکادا هەنگاوێکی تری چارەنوسساز لە ژێر چەتری (ڕێکەوتنی سەدە) بەڕێوەچوو، بەسەرپەرشتی و چاودێری و بەشداری ڕاستەوخۆی ئەمریکا، هەر سێ ووڵاتی ئیسڕائیل و ئیماڕات و بەحرێن، ڕێکەوتنی ئاشتیان واژوو کرد، ڕێکەوتنەکە وەرچەرخانێکی مێژووێێ گشتگیرە، بوارەکانی سیاسی و ئابوری و زانستی و سەربازی و ئەمنی و کلتوری و ووزە دەگرێتەوە. دۆناڵد تڕەمپ هەوڵدەدات (گرێبەستی سەدە) وەک ڕیکلام بۆ هەڵبژاردنی مانگی (١١) بەکار بهێنێت بۆ ڕاکێشانی سەرنجی شەقامی ئەمریکی و بەرزکردنەوەی لیڤڵی دەنگەکانی، بە مەبەستی هەڵبژاردنەوەی بۆ خولی دووهەم و مانەوە لە کۆشکی سپی بۆ چوار ساڵی داهاتوو. چاوەڕوان دەکرێت بە هۆی ئەم پڕۆژیەوە نەخشەی چەند وڵاتێک لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا گۆڕانکاری بەسەردا بێت لەوانە: ئیسڕائیل، فەڵەستین، ئوردن، میسڕ. پرۆژەكە ئامانجی زۆری هەیە و ئەركی زۆری لەخۆ گرتووە، لەوانە سنورداركردنی هەژموون و هێزی هەر سێ ووڵاتی نەیاری ئەمریکا (چین و ڕوسیا و ئێران) هەروەها ڕێگری لە هیلالی شیعی و دابینكردنی ئاسایش بۆ ناوچەكە و شوێنگرتنەوەی ئەو بۆشاییەی کە  ئەمەریكا دروستی دەكات لە کاتی کشاندنەوەی هێزەکانی لە ناوچەکە. تاکو ئێستا هەڵوێستی "ئاشکرا"ی فەڵەستینیەکان و بەشێک لە وڵاتانی عەڕەبی دژی گرێبەستی سەدەن، چونکە پێیان وایە ئەم پڕۆژەیە زیاتر خزمەت بە ئیسرائیل دەکات، بەڵام ئاماژەکان بۆ ئەوە دەچن کە ئەم هەڵوێستەی بەشێک لە سەرکردەکانی وڵاتانی عەڕەبی تەنها لە ترسی ڕای گشتی عەڕەبی و ئیسلامی بێت، دەنا لە ژێرەوە لەگەڵ ئەمریکا و ئیسرائیلدا ڕێککەوتوون و ئامادەباشیان کردووە بۆ جێبەجێکردنی نەخشە ڕێگای گرێبەستی سەدە، لەم چوارچێوەیەشدا ملیارەها دولاریان تەرخان کردووە بۆ بنیاتنانی شوێنی نیشتەجێ بوون بۆ ئاوارە فەڵەستینیەکان لە هەریەک لە وڵاتانی فەڵەستین و میسڕ و ئوردن.

شەفیقی حاجی خدر دەمێکە ئەوە گوتراوە، کە کورد بەدەر لە چیا دۆستی بەردەوامی نییە. ئەوەی ڕاستی بێ، کرۆکی ئەو ڕستە کێفەڕاتبارە لای زۆربەمان ڕوونە، بەڵام هەقە بە دوای ئەوەدا بچین، بۆچی واقیعە تاڵەکە وەک لێکەوتەیەک بەو شێوەیە کەوتۆتەوە.  ئەوەی من دەیبینم نەتوانینی سەرکردایەتی کورد بە مێژوویی دوور و نزیک و هەنووکەشیەوە (کە خۆی هەمیشە لە سەختانگی قووڵدا بووە، سەرەنجامی شکستییەکانیش بەڵگەی حاشاهەڵنەگرن) وایکردووە ئەم وتەیەی سەروو هەمیشە بە ڕاست وەربگەڕی. هەر لەبەر ڕۆشنایی ئەم خاڵە جەوهەریەشدا دەمەوێ سەرەداوێکی پەیوەندی ئێمە و ئیسڕائیل یان پێچەوانەکەی هەڵبوێزنمەوە. چۆن و کەی بۆ ئەو پەیوەندییە پەیدابوو؟ پێویستە لە هەردوو سەری هاوکێشەکە بەرسڤ بدریتەوە. لە سەری لای خۆمانەوە، وەڵامێکی ئاسان خۆی ڕەپێشدەکا، سادەوڕەوان کورد بێ دۆست بووە، لە بێکەسی دەستی بۆ هەر دەستێکی یارمەتی و کۆمەک درێژکردووە، لە بەرانبەریشدا هەمیشە بە ئەمەک و بووە. کەچی ڕاچاندنی سەرەداوی پەیوەندییەکە لای ئەوان، واتە لە سەرەکەی دیکە گرنگە. بە واتایەکی دیکە، کەی ئیسڕائیل ئەمەی بە پێویست زانی و هەوڵی بۆ دا؟ جارێ بەر لە شۆڕبوونەوە بەم باسەدا، هەقە ئاماژە بە هەواڵی ئەو لەیەکنزیکبونەوەی ئیسڕائیل لەگەڵ یەک دوو میرنشینی کەنداو و دواتر ئەگەری بەرفرەوانبوونی ئەو پەیوەندیانە لەگەڵ هەندێ وڵاتی عەرەب و ئەو وتارەی (ئیبراهیم ئەلزوبەیدی) بە ناوی "کۆتایی وەبەرهێنانی ئیسڕائیل لە کوردستان" بەوەی گوایە سەرەداوەکەی لە وتارێکی (یەهود یەعری)ەوە هەڵێنجاوە، بکەین، بەوەی گوایە ئیدی لەبەر ئەو ڕێککەوتننامەی کە لەمەودوا دەکرێن، ئیسڕائیل لەبەر عەرەب بەری وە کورد نامینی یان پێویستی پێنامێنێ. ئینجا هەردەبێ بڵێین ئەمیشم چوو ئەویشم چوو! لە بەراییدا جارێ زووە تا حوکم لەسەر ئەو گریمانەیە بدرێ، هەروەها ئەو پەیوەندییەش لەبارێکدا نییە کە بوونێکی سەنگینی هەبێ تا هەڵبوەشیتەوە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا، ئەم ڕوانینە ڕەوایەتی خۆی هەیە، چونکە ناوەڕۆکی هەبوون، یاخود هۆکاری هەبوونی پەیوەندییەکە ئاماژەیەکی ترسناک نیشان دەدا، چۆن؟ سیاسەتی ئیسڕائیل بۆ ڕووکردنە وڵات و نەتەوە غەیرەعەرەبەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوین بۆ ڕێسایەکی ناچاریی واقیعبینانەی (داود بنگۆریۆن) دەگەڕێتەوە. کاتێک (بنگۆریۆن) و ڕایەدارانی دیکەی ئیسڕائیل لە سەروبەندی ڕاگەیاندنی دەوڵەتەکەیان لە ئایاری ١٩٤٨ دا، لە وەدا شکستیانهێنا سەرنجی عەرەب بۆ لای خۆیان ڕابکێشن و بەئاشتیانە لەگەڵیان بژین، تەنانەت لەگەڵ پاشای ئوردنیش ئەو سەرکەوتنەیان بەدەست نەهێنا، هەرچەندە لە ساڵانی دواتردا، وایان کرد ئوردن سیاسەتیکی نەرمڕەوانەتر بگرێتەبەر (بڕوانە کتێبەکانی بنگۆریۆن و گۆلدا مایەر) و پاشان دوای لەشکرێشیەیەکەی عەرەب بۆ سەر دەوتەڵە تازە لەدایکبووەکە و شەڕی عەرەب و لێکەوتەکانی، سەرکردایەتی دەوڵەتی ئیسڕائیل هەر نەیتوانی عەرەب لە دروشمی بە باقوبریقی (جوو فڕێدەدەینە نێو زەریا) نەوەک هەر پەژیوان بەڵکو خاوبکەنەوە، بۆیە کاتێ لە پەیوەندیکردن لەگەڵ دەوڵەتە زۆرزەوەندەکانی عەرەب هیوابڕاو دەبن، ئینجا بنگۆریۆن ڕێسای سیاسەتی "ڕێبازی کەمەرەیی (چیوەیی) دێنێتە پێش (بڕوانە کتێبی ئەرێ کورد بوونە بەردەباز؟!).  ئەم سیاسەتە ئەوە دەخوازێ ئیسڕائیل، عەرەب بە نەتەوە و کەمە نەتەوەکانی غەیرە عەرەب لە دەوروخولی خۆیان و لەناو خۆیانەوە ئابڵوقە بدا، واتە ڕووبکاتە ئەو دەوڵەتانەی ڕاستەوخۆ سنووریان لەسەر سنووری دەوڵەتە عەرەبییەکانن و خۆشیان عەرەب نین، وەک تورکیا و سووریا لە ڕۆژهەڵات و ئەسیوبیا لە باشوور، هەر بە هەمان ئاراستەش ڕوو لە نەتەوە غەیرە عەرەبەکانی نێو چوارچێوەی جیۆسیاسیی دەوڵەتە عەرەبیەکان بکا، نموونەی زەقیش کورد لە عێڕاق و ڕووداەوەکانی دوای ١٩٦٤ بوون. بە وایاتەکی دیکە ڕەوتی شۆڕشی ئەیلول تا کۆتایە کێفەڕاتباریەکەی نموونەیەکی زەق و زیندووە. ئەم سیاسەتە لە ١٩٥٢ وەوە داڕێژرا و کاری لەسەر کرا. سەدادانەوەی ئەم سیاسەتە و نموونە بەرجەستەکانیشی ئەوەی لێکەوتەوە، سەری زمان و بن زمانی کەسانی ئۆلدار و نائۆلداری عەرەب بە ئسولی و عەلمانییەوە ئەوە بێ، کە ئیسڕائیلێکی دیکە لە باکووری عێراق مایەی قبووڵکردنمان نییە...!!! ئیدی ئەم لێکەوتەیە مارێک بوو لە گەردنی جووڵانەوەکانی کورد، بەوەی بازنەی پەیوەندییەکانی بەرفرەوان بکا، یان هەر هیچ نەبێ بەسەر ئیسرائیل و لە ڕێی لۆبی ئەوانیشەوە بەسەر ئەمریکا و جیهانی خۆرئاوادا بکرێتەوە. ترس و شەرمنیی سەرکردایەتیی کوردیش لە ئاست لێکەوتەی دروشمە بازاڕییەکەی دەسەڵاتدارانی عەرەب و هاوکات لەگەڵ ناتوانایی و پەرتەوازەییان، وای کرد بچنەوە قاوغەکەی جارانیان بەوەی بڵێن: ئای خوایە لەو نەتەوە بەدبەختە، هەر بەتەنیا چیاکانی بۆ کورد بە ڕەوا بینیوە، کە دۆستی بن! دیارە پەیوەندی نەتەوە و دەوڵەتان لەسەر بنەمای بەرژەوەندیی دروستد ەبێ، بەرژەوەندییش ئەگەر دادۆشینی لێببەینەدەر، بەرژەوەندی هاوشان بە هەردوو تای هاوکێشەکە دەکرێ، ئیدی کاتێ بەررژەوەندییەکە لە ئارادا نامێنی، هەلبەتە پەتی پەیوەندییەکە شل و خاو دەبێ و بەرەو پچڕان ملدەنێ. ئەمە ڕێسایەکەکی پراگماتی واقیعییە، هەق نییە سۆز و مەیل تخونی کەوێ ... بۆیە لێکەوتەکە ئەوەیە، کاتێ سیاسەتی کەمەرەیی بنگۆریۆن لە ناوەراستی شەستەکان تا ڕێککەوتننامە بەدەکەی جەزائیر و هەرەسە شوومەکەی ئازاری ١٩٧٥ بۆ ئەوان سەرکەوتووبوو، دواتریش تا ئەوکاتەی ڕێسای سیاسەتەکە بەهای خۆی لەدەستنەدابوو، دەکرا دەستی پێوەبگیرێ و شتی لەسەر بنیاتبنرێ، بەڵام بە داخەوە ئەم کارتە لەدەستی سەرکردایەتیی دەستڕۆیشتووی کورد بەشێوەی پێویست سوودی لێنەبینرا و بە سووتاو حسێب بوو، کاتێکیش ئەو بنەما چێوەییە ڕەوایەتی هەبوونی خۆی لە دەست دەدا، بێگومان کارتەکە بایەخی خۆی نامێنێ، بەڵکو پێویست دەکا بنەمای دیکە بۆ پەیوەندییەکە بدۆزرێتەوە و دواتر پردی پەیوەندییەکەی لەسەر هەڵببەسترێ، بەرژەوەندیش شێوە و بەهانەی زۆرن، لێ بەمەرجێک ئەگەر لای سەرکردایەتی سیاسییی کورد بە هەمان تەشییەکەی جاران نەڕێسرێتەوە!    

پشکۆ نەجمەدین شتێک لە "کاریزما"وە فێر ببن! زۆرینەمان کە لە شاخ بووین، هاتینەوە و یادەوەرییەکانی خۆمانمان نووسینەوە. ئێمە نووسیمان کە ساڵانێک لەو چیایە، کێ بووین و چیمان کرد! من "ئەزموون و یاد"م لە چوار بەرگدا نووسیوە و پێنج جاران چاپ و بڵاو کراوەتەوە و بۆ شەشەم چاپیش ئامادەیە! بەرگی دووەمی یادەوەرییەکانی من، گێڕانەوەی ململانێکانی دەروونی کۆمەڵەی ڕەنجدەران، هەڵویستی دژ بە فەزای نادیموکراتیی کۆمەڵە و ئازارەکانی زیندان، حوکمی ئیعدام و پاکانەپێنووسین و ئەشکەنجە دەروونی و جەستەییەکانە! بەکورتی، هەڵدانەوەی لاپەڕە ڕەشەکانی مێژووی کۆمەڵە و یەکێتییە، بێ ئەملاولا و داپۆشین و ناوی کەسێک پەڕاندن، بە زمانێکی باڵای ئەدەبی، زوڵم و ستەمێکم وێنە گرتوون، کە تەنیا لە زیندانەکانی بەعسدا ڕوویان داوە! ئێمە هیچمان نەگوتبوو، هیچ تاوانێکیشمان ئەنجام نەدابوو وەک ئەوەی پاشتر، بەشێک لە سەرکردەکان، هەر لە شاخەوە، لەگەڵ بەعس و بە نهێنی گرێیان دابوو! ئێمە تەنیا خوازیاری ئەوە بووین کە لەگەڵ سیاسەتی دژەدیموکراسی نابین و فەزایەکی ئاواڵەی دوور لە ئیرهابی فیکری و سیاسیمان گەرەکە! ئێمە دەمانەوێت لەگەل فیکر و سیاسەتی خۆمان بین. ئێمە دەمانگوت: "برامان برایی و فیکرمان جیایی!" من وردینەی فیکر و هەڵسوکەوت و مامەڵەکانی کاک نەوشیروان مستەفای ڕەحمەتیم، لەو بەرگەی ئەزموون و یاددا، باس کردوون، ئاخر ئەو، لە زەمانی شاخدا، نە فریشتە بوو نە غاندی! ئەو ڕێبەرایەتیی بزووتنەوەیەکی چەکداریی دەکرد کە لە خۆێن هەڵکێشرا بوو! بەڵێ ئەویش، ئەوسات، دەستەکانی خوێناویان لێ دەچۆڕان. من یەکەم نوسخەی بەرگی دووەمم، بۆ نەوشیروانی ڕەحمەتی نارد و ئەو پاش خوێندەوەی، هیچی نەگوتبوو! ئەو تەنیا گوتبووی:"هەرچییەکی نووسیوە هەقی خۆیەتی، چوونکە زۆرمان ئازار داوە!" کتێبی ئەزموون و یاد، دەیان هەزار کەس لە کوردستاندا خوێندوویەتییەوە و دەیخوێننەوە، ئەگەر نادروستییەکی لەمەڕ گێڕانەوەی ئەو زوڵمەی لە ئێمەی کرد، تێدابایە، ئەوە ڕەحمەتی، پێش هەر کەسێک، رەتی دەکردەوە و بە جۆرێکی تر، دەینووسی! ئێمە لە یادەوریی خۆماندا، ئازارە ڕووحی و جەستەییەکانی خۆمان دەنووسینەوە، تا لە ئاییندەدا، دادگای مێژوو، حوکمی خۆی بدات. مەگەر ئێمە و هەر کەسێکی تر، ئەو مافەی پێ نابڕێت؟ مەگەر پێتان وا نییە، کە مێژووی هەر کەس و سەرکردەیەک، بە نەوشیروان مستەفاشەوە، جێگای تۆژینەوە و شەنوکەوکردن بێت و هیچ کەسێکیش خەرمانەی پیرۆزیی نەیتەنیوە و خوێندنەوەی مێژووەکەی تابوو نییە؟ تکایە مەیکەن بە هەڵا و هەوڵی زەوتکردنی ئازادیی قەڵەم و پەیڤین مەدەن! فەزای نیمچە ئازادیی نووسین و ڕادەربڕین، پڕ لە ترس و تۆقین مەکەن! ئێوە، هەر نەبێ، لە "کاریزما"وە، شتێک لە سیاسەت فێر ببن! نووسینەوەی یادەوەری، بۆ شکاندن و نابووتکردنی هیچ کەس و سەرکردەیەک نییە، بگرە نیشاندانی وێنە خوێناوییەکانی بزووتنەوەیەکە، کە ئێستا بەم دۆخە قیزەونە گەیشتووە و دەشێ نەوەکانی ئێستا و ئاییندە، دەرس و پەندی لێ هەڵێنجێنن و ڕێگایەکی تر، دوور لەو ڕێگایەی ئێمە گرتبوومان، بۆ خەباتی مەددەنی و شارستانی، پەیدا بکەن.  

پەیكار عوسمان هەمان شت، لە عەقڵی شەڕو لایەنگریدا شتێکەو لە عەقڵی ڕەخنەیی و ڕاستیخوازیدا شتێکی ترە. ئەوەشی کە بۆ ئێمە پێویستە، مێژووە لە عەقڵی ڕەخنەییدا، نەك مێژوو لە عەقڵی شەڕدا. مێژوو لە عەقڵی شەڕدا، هەر درێژکراوەی شەڕەکەیەو هێشتا خۆی شتێکی تر نیە. بەڵام مێژوو لە عەقڵی ڕەخنەییدا، کۆتایی شەڕو دەستپێکی شتێکی ترە، کە ئاییندەیە. فەرقی ئەو دوو مێژووە تەنیا حزورو غیابی عەقڵە. ئامادەیی عەقڵیش لێکەوتەی خۆی هەیەو ئەخلاقیاتی خۆی ئەهێنێ، وەکچۆن غیابی عەقڵیش لێکەوتەو ئەخلاقیاتی خۆی هەیە. لێکەوتەی "مێژووی شەڕەکیی" هێنانی شەڕەکانی دوێنێیە بۆ ناو ئێستاو لێکەوتەی "مێژووی ڕەخنەیی" ڕزگارکردنی ئێستاو داهاتووە لە شەڕەکانی دوێنێ. ئەخلاقی ئەمیان ئەوەیە کە حەقیقەت ئەکاتە وەسیلەو شەڕی پێئەکات، بۆیە ئاسایی ڕق و عوقدەو نیازی خۆی تێوە ئەپێچێ. ئەخلاقی ئەویان، ئەوەیە کە حەقیقەت خۆی ئامانجە، بۆیە تا بتوانێ لە ڕق و شتە شەخسییەکان دایئەماڵێ بۆئەوەی ڕاستی خۆی دەرکەوێ. خۆ ئەشی مێژووی شەڕەکییش بڕێك لە ڕاستی تێدابێت، بەڵام شەڕ وزەی تاریکییەو کاتێ حەقیقەت ئەبەیتە ناو شەڕ، ڕێك ئەیبەیتە ناوچەی تاریك. ڕێك ئەیبەیتە ناو حەلەبەیەك کە بردنەوەو دۆڕان تیایدا ئامانجەو ڕاستی و ناڕاستی تیایدا شتێکی پلە دووە. حەقیقەتیش تەنیا لەوێدا ڕۆشن ئەبێتەوە، کە خۆی پلە یەك و سەنتەر بێت، عەقڵی ڕەخنەییش ڕێک ئەم دەرفەتەی بۆ ئەڕەخسێنێ! مێژووی ڕەخنەیی بنیاتنەرە، چونکە لێرەداو لەپاڵ حەقیقەتا بنیاتنانیش ئامانجە. بەڵام مێژووی شەڕەکیی ڕوخێنەرەو هیچی لەسەر بینا ناکرێ، چونکە لێرەدا ئەوە هەر حەقیقەت نیە کە ئەبێتە شتێکی لاوەکی و پلەدوو، بەڵکو بنیاتنانیش. پێشتریش وتمان مێژووی شەڕەکی هەر درێژکراوەی شەڕە، دەی شەڕیش ڕوخێنەرەو ئێمە لێرەدا هێشتا لە ناوچەی ڕوخانداین. عەقڵی ڕەخنەیی کۆکەرەوەیە، چونکە لە عەقڵی ڕەخنەییدا شەڕێك لەئارادانیەو ئەگەر ڕاستییەکەی من بەدڵی تۆش نەبێت، ئەمە ناکاتە ئەوەی کە من شەڕم لەگەڵ تۆ هەبێ. ئیتر کەمترین کاری دەروونیی منی تێدایەو کەمترین کاردانەوەی دەروونیی تۆشی لێئەکەوێتەوە، کە ئەمەش بناغەیەکی باشە بۆ ئاشتی و یەکترقبوڵکردن و پێکەوەژیان. بەپێچەوانەوە عەقڵی شەڕەکی پەرتکەرە، چونکە خودی شەڕ پەرتبوونەو ئەویش درێژکراوەی شەڕە، کەواتە درێژکراوەی پەرتبوونیشە. لە عەقڵی ڕەخنەییدا، تۆ هەر لەناو ڕووداودایت و بێلایەن نیت، بەڵام لێرەدا لایەنداری و حەزەکانت سنوری هەیەو سنورەکەش حەقیقەتەو ئیتر تۆ لەبەردەم ڕاستیداو لەبەردەم سودی گشتی و ئاییندەسازیدا ئەوەستیت. بەڵام لە عەقڵی شەڕەکیدا لایەنداری تۆ سنوری نیەو پێ بە حەقیقەت و هەر شتێکدا ئەنێیت لە پێناو بردنەوە. هاوسەنگی و عەدل و ئینسافیش ناکاتە بێلایەنیی، کە ئەسڵەن بێلایەنیی پەتی هەر وجودی نیەو مرۆڤ بە سروشتی خۆی کارتێکەرو کاریگەرەو لەناو دنیاکەدایە نەک لە دەرەوەی،، بەڵکو عەدل و ئینسان هاوسەنگی، ستۆپ و وەستانی تۆی لایەنگرە، لەو شوێنەدا کە پێویستە بوەستیت و ئەو شوێنەش بەردەمی حەقیقەتە. کورد ئەڵێ (لە هەر خەسارەتێ عەقڵێ) دەی ئەوە عەقڵی ڕەخنەییە کە ئەتوانێ خەسارەتمان بۆ بکات بە قازانج و بە عەقڵ. عەقڵی شەڕەکی خۆی خەسارەتەو کارەکەشی هەر ئەوەیە کە خەسارەتی دوێنێت بۆ بکات بە خەسارەتی ئێستا. لەڕاستیدا ئەگەر عەقڵی ڕەخنەیی، لە گشتا جارێك پێویست بێت، لە مێژوودا دووجار پێویستە،، چونکە پانتاییەکی گەورەی مێژوو شەڕەو ئەگەر عەقڵی ڕەخنەیی ئامادە نەبێت، شەڕەکە ئەپەڕێتەوە بۆ ئێستاو مێژووەکەش نابێ بە عەقڵ و بە قازانج، هەر ئەبێتەوە بە خەسارەت! بۆ ئەوەشی عەقڵ ڕەخنەیی بێت، ئەبێ ئازادبێ لە زۆر شت، بەتایبەت لە ڕق و لە موقەدەس. ڕق ناتوانێ ڕەخنە دروسکات. موقەدەسیش ناتوانێ ڕەخنە قبوڵکات. ڕق ڕەخنە لەبارئەباو موقەدەس ڕەخنە لە خاچ ئەدا. ئەوەی لە ڕقەوە هاتبێ ناتوانێ ڕەخنەبێ و ئەوەی بەر موقەدەس ئەکەوێ، ناتوانرێ وەکو ڕەخنە وەرگیرێ. جا بۆ ئەوەی ڕەخنە بتوانێ هەبێ و بتوانێ بڕوات، ئەبێ دوو شت لە بەردەمیدا لابەین، ڕق و موقەدەس. لەبەردەم ڕقدا، تۆ ئەبێ نەشتەرێکت پێبێ و کیم و جەراعەتەکان بتەقێنیت. لەبەردەم موقەدەسیشدا تۆ ئەبێ چەکوشێکت پێبێ و بتەکان بشکێنیت. ئەوەشی کە دوای ئەم تەقاندن و شکاندنە ئەمێنێتەوە، ئەشێ حەقیقەتەکە بێت. بەڵی ڕێگای حەقیقەت سەختە، چونکە ئەم دومەڵ تەقاندن و بت شکاندنەی تێدایە. لەمدیوی ڕق و مەقودەسەوە، تەنیا شەڕو چەلەحانێ و دوێنێ هەیە. لەودیوی ڕق و موقەدەسەوە، گفتوگۆو ڕاستی و ئاییندە هەیە.

سەرکـــــۆ یونس* بێکاری وەک دەردێکی ئابوری و کۆمەڵایەتی و سیاسی چەندین ساڵە بەرۆکی کۆمەڵگای عێراق و هەرێمی کوردستانی گرتوە و هاوشێوەی دەردی دواکەوتوی وپاشکۆیی ئابوری یەکێکە لە خەسڵەتەکان کە عێراقی پێدەناسرێتەوە. لەدواین ئاماری بڵاوکراوەی فەرمی سندوقی دراوی نێودەوڵەتی  سەبارەت بە بێکاری لەعێراقدا هاتوە کە ڕێژەی (40%) بێکاری زیادی کردوە و زیاتر لە (100) هەزار کرێکاری بینانیش لەعێراقدا هەن و کار دەکەن. ئەم کرێکارە بیانیانە کاریگەری ڕاستەوخۆیان هەیە لەسەر بێکار بوونی دەستی کاری ناوخۆیی و هەر ئەمەش بووەتە هۆی زیاد بونی بێکاری لەعێراقدا و چونکە کرێکارانی بیانی ئامادەن بەکرێ وپاداشتت کەم کار بکەن و بازاڕی کاریان بۆ خۆیان قۆرخکردوە زۆرێک لەم کرێکارانە لەو وڵاتانەوە هاتون کە بەهای دراوی وڵاتەکەیان زۆر نزمە بەبەراورد بە دیناری عێراقی و هەر بڕە پارەیەک پەیدا دەکەن ڕاستەوخۆ دەیگۆڕنەوە و حەواڵەی وڵاتەکانیان دەکەن. عێراق و هەرێم لەدوای شەڕی داعشەوە ڕوبەڕوی بارودۆخێکی نوێ بوەتەوە کە پێویستی بەوەبەرهێنانی گەورە هەیە لەکەرتە جیاجیاکاندا بەمەبەستی زیادکردنی دەرفەتی کارکردن بۆ دەیان دەرچووی خاوەن بڕوانامەی بەرزی زانکۆیی بێکار. بەپێ ی ئامارە نارەسمییەکان لەئێستادا زیاتر لە دوو ملێون ونیو خاوەن بڕوانامەی بەرز بێکارن و هیچ جۆرە کارێکیان دەست ناکەوێت بەتایبەتی دوای ئەوەی کە بڕیاری دامەزراندن لە کەرتی گشتی وەستێنراوەو پرۆژەکانی وەبەرهێنانیش زۆربەیان بەهۆی کەمبونەوەی بودجەی گشتیەوە وەستاون و کارکردن لەپرۆژەئابوریەکان بەتەواوی لاواز و سست بووە. بێ گومان هەرێم ڕێژەی بێکاری بەبەراورد بە ناوچەکانی تری عێراق زیاتر نەبێت کەمتر نی یە و بگرە لەماوەی دوای ساڵی (2014)وە ئابوری هەرێم هیچ جۆرە سەقامگیریەکەی بەخۆوە نەبینیوە و کێشەو گرفت وقەیرانەکان زیاتر و گەورەتر بوون و ڕێژەی بێکاریش زیاتر بووە. ئاشکرایە هەندێ هۆکاری سەرەکی و لاوەکی بوونەتە هۆی بەرزبونەوەی ڕێژەی بێکاری بۆ سەروو (40%) . * بڕینی بەشەبودجەی هەرێم لەلایەن دەستەڵاتدارانی بەغداوە لەساڵی (2014)وە کەبووە هۆی کەمبونەوەی بودجە و داهاتی حکومی و تاکەکەس سەرئەنجام داتەپینی ئابوری و دارایی دروست بوو ئەمەش سەری کێشا بۆ لاوازبونی کارپێدان و دواتر بێکاری ڕێژەکەی بەرزبوویەوە بۆ ئاستێکی مەترسیدار کەزیاترە لە(40%) وجێگای وەبیرهێنانەوەیە پێشتر ساڵانە نزیکەی(12 بۆ 15) ترلێۆن دینار دەهاتە هەرێمەوە لەم گوژمەیە (70%)بۆ خەرجی بەگەڕ تەرخان دەکراو (30%) بۆ وەبەرهێنان دانرابوو.بەڵام لەدوای بڕینی بەشە بودجەی هەرێمەوە حکومەتی هەرێم ناچار بوو هەموو ئەو داهاتانەی کەدەستی دەکەوت تەنها بۆ پێدانی مووچە بێت ئەمە سەڕەرای دواکەوتن و پاشەکەوت کردنی ڕێژەیەکی بەرز لە مووچەی مووچەخۆران و نەبوونی بودجە بۆ بواری وەبەرهێنان .. * لاوازی ئابوری هەرێمی کوردستان و پشت بەستن بە تەنها یەک سەرچاوەی داهات کەبریتی یە لە داهاتی نەوتی فرۆشراو وهەمیشە مەترسی نزمبونەوەی نرخی نەوت یەکێکە لەئەگەرەکان و هەموو ئەو خەرجییانەی کە بۆ هەناردەکردنی نەوتی هەرێم دروست دەبێت کەبەدەیان ملێۆن دۆلار دەژمێرێرن و بەپێ ی زانیاریەکان وەزارەتی دارایی هەرێم تەنها (30%)ی داهاتی نەوتی فرۆشراوی بۆ دەگەڕێتەوە هەرئەمەش گلەوگازەندەی خەڵک و لایەنەکانی دەرەوەی حکومەتە. * سەرهەڵدانی ڤایرۆسی کۆرۆنا و  دەرهاویشتەکانی ڤایرۆسەکە ودابەزینی نرخی نەوت  لەبازارەکانی جیهاندا، بوو بەهۆی کەمبونەوەی خواست لەسەر نەوت لەم ناوەندەدا عێراق و هەرێمی کوردستان زەرەرمەندی یەکەم بوون چونکە بودجەی گشتی عێراق زیاتر (95%) پشت بە داهاتی نەوتی فرۆشراو دەبەستێت و بەمەش گرنگترین سەرچاوەی دەستکەوتنی داهات توشی گەورەترین مەترسی بووەتەوە عێراق مانگانە چەندین ملیار دۆلار زەرەر دەکات و لەلایەکی ترەوە گرنگی نەدان بە کەرتەکانی تری ئابوری بەگشتی و کەرتی کشتوکاڵ بەتایبەتی ئاستەنگێکی بەردەوامی گەشەپێدانی ئابوریە. * قەیران وکێشە و گرفتەکانی تری کەڵەکە بوی دەیان ساڵەی لەپێشتر و چارەسەرنەکردنی لەسەرجەم کابینەکانی بەغدا و هەرێم وای کردوە ئابوری عێراق و هەرێم بەردەوام لەقەیراندا بێت بۆ نمونە کێشەکانی خزمەتگوزاریە کۆمەڵایەتیەکانی شارەوانی و ئاوو کارەبا وڕێگاوبان و پرۆژەکانی وەبەرهێنان بەنیمچە تەواو کراوی ماونەتەوە. *عێراق و هەرێمی کوردستان کۆمەڵگایەکی گەنجن و زۆربەی گرفت وکێشەکان بەرەوڕووی ئەم چینە دەبێتەوە و سادەترین ماف نەبوونی هەلی کارکردنیانە کە بەداخەوە بەهۆی بڵاوبونەوەی گەندەڵی و دەستەڵاتی حزبییەوە زۆریك لەگەنجانی خاوەن بڕوانامە لەکارکردن بێ بەش دەبن.هەرئەمەش هۆکاری سەرهەڵدانی خۆپیشاندان بووە لەبەغدادو زۆرێک لەشارەکانی تردا. *بڵاوبونەوەی گەندەڵی ئیداری و دارایی و سیاسی یەکێکی ترە لەهۆکارەکانی تەشەنەسەندنی دیاردەی بێکاری لەکۆمەڵگای عێراقدا،هەریەکە لە حکومەتەکانی بەغداو هەولێر چەندین ساڵە گەندەڵی بووەتە سیمای ناسینەوەی و لەیەکەم ریزبەندی لیستی گەندەڵترین وڵاتانی جیهانن و گەندەڵی بەهەموو شێوازەکانی لەهەرێم و عێراقدا بەربڵاوترینە. *شەری داعش و دەرهاویشتەکانی کە گرنگترینیان ئاوارەبونی هەزاران هاونیشتیمانی و کاول بون وخاپوربونی چەندین شاروشارۆچکەو گوند و سەرئەنجام بارگرانی دروست بوو لەسەر هەردوو حکومەتی هەرێم و ناوەند کە تائێستاش بەدەست لێکەوتەکانی ئەو شەڕەوە گیرۆدەین لەهەمووی قورستر خەرجیەزۆرەکانە. عێراق و هەرێم لەبەردەم شەڕێکی نوێدان کە بریتی یە لە شەری بێکاری گەنجان ولاوان،پێمان وایە ئەگەر هەوڵی جدی نەدرێت بۆ چارەسەرکردنی ئەوا لەئایندەیەکی نزیکدا قەیرانی بێکاری ڕەوشەکە ئاڵۆزتر دەکات و مەترسی لەسەر سەقامگیری سیاسی وئاسایشی ناوخۆی وڵات دروست دەکات. *ئابورینـــاس

پەری مامەسێنی  ‏ھەرچی خراپی رابردووی حوکمرانیە وەک میراتی بۆ کاک مەسرور بارزانی ماوەتەوە زۆربەی گلەییێ و تیرەکان رووی لە ئەوە بەس چونکە پیاویکی تەکنوکرات پشوو درێژە شانی خستۆتە بەر کەموکوریەکان و بە ھێمنی خەریکی چارەسەریانە. ‏جەنابی مەسرور بارزانی ئەزمونێکی توندوتۆڵی لە ململانێی سیاسیدا ھەیە و تاقیکردنەوەکانی رابردوی وەک کەسێکی پشوودرێژ وێنا دەکەن بەشێکی گرنگی کەسایەتیی کاک مەسرور لەوە دایە کە لە بنەڕەتدا کەسایەتییەکی توندوتۆڵی ھەیە و مێژووی سیاسیی وەک کەسێکی جێگیر نیشانی دەدا لە ژیانی سیاسیدا بە چەندین وێستگەی جیاوازدا تێپەڕیوەو ترسی لە ئەرکە سەختەکان نیە. ‏ئەو ئێستا کاری سەرەتایی ئەوەیە دەرباز بوونە بۆ قوناغیکی نوێ وە هەولدان و خواستە بو چارەسەری کیشە ناوخوییەکانی هەریم وە گەراندنەوەی متمانە لە نیو هەموو هیز و لایەنە سیاسیەکان کارکردن بو دوزینەوەی ریگا چارەیک بو کیشەکانمان لە گەل حکومەتی ناوەندی گەراندنەوەی ریزی بەرامبەر لە گەل ولاتانی ئیقلمی وە بەهیزکردنی پیگەی هەریمی کوردستان لە سەر ئاستی نیودەوڵەتی کە هەمویان بو باشتر کردنی ژیان وە گوزەرانی هاولاتیان وە بوژاندنەوەی ژیر خانی ئابوری ولات وە کارکردن بو پیشكەوتنی لە هە موو بوارەکاندا پیویستی حیاتین بو بەردەوامی پروسەی دیموکراسی وە پیکەوەژیان وە ئاسوودەی خەلکی کوردستان ‏دیارە ئەرکی کاک مەسرور زۆر قورسە بەس چونکە بە بەرنامە کار دەکات. ھەنگاوەکانی پتەو و تۆکمە لە دەستپێکی کابینەوو تا ئێستا لە ھەوڵەکانی سەرکەوتوو بوو. روبەروبونەوەی هەموو تەحدیاتەکان وە ئیدارەدانی قەیرانەکان لە ساتە نالەبارەکاندا بەر چاو رونیەک تەواو دەدات بە بەریزیان بو کارکردن لە سەر خالە جەوهەریەکان وە دوزینەوەی ریگەی چارەی سەردەمیانە وە گونجاو بویان لە هەموو بوارەکاندا بەو ھەنگاوانەی کاک مەسرور لە حوکمرانیدا پێی دەوترێت دروستکەری بریار.

عه‌داله‌ت عه‌بدوڵڵا   هه‌ڵه‌یه‌كی گه‌وره‌یه‌ كه‌ ململانێی نێوان لایه‌نه‌ كوردییه‌كان جڵه‌و بكرێت. ئه‌مه‌ ته‌عبیره‌ له‌ نه‌هێشتنی جیاوازی، له‌كاتێكدا كه‌ ئه‌و جیاوازییه‌ زۆر پێویسته‌، هه‌ر پێویستییه‌كی سیاسی نییه‌، واته‌ ته‌نها بۆ گوزارش نییه‌ له‌ فره‌یی و هه‌مه‌ڕه‌نگی كه‌ له‌دۆخێكی عه‌قڵانیدا ده‌شێ ببێته‌ فره‌یی له‌ بژارده‌و فراوانكردنی ئاسۆی بیر و ته‌گبیری سیاسی، بەڵکو پێویستییه‌كی كۆمه‌ڵگه‌ییشه‌، چونكه‌ ئێستا وڵات له‌ قه‌یراندایه‌، ژیان و گوزه‌رانی دانیشتوانی هه‌رێم ئاسایی نییه‌، ناڕه‌زایی و تووڕه‌ییه‌كی زۆریش له‌ واقعی سیاسی و ئابوری و كارگێڕیی هه‌رێم هه‌یه‌، ئه‌مه‌ش پێویستیی به‌ حیڕاكی سیاسییه‌، نه‌ك ته‌ماشاكردن و دانیشتن به‌ دیار هه‌لومه‌رجه‌كانه‌وه‌.    ئه‌گه‌ر ئه‌و جیاوازییانه‌ نه‌بن، مانای وایه‌ ته‌واوی هێزه‌ سیاسییه‌كان، وه‌ك یه‌ك، له‌و دۆخه‌ به‌رپرسن، ئه‌مه‌ ته‌نانه‌ت بۆ ئه‌و هێزانه‌ش ڕاسته‌ كه‌ له‌ حكومه‌تدان. كه‌ تۆ (شه‌ریك) یان به‌شدار بوویت له‌ حكومه‌ت، به‌و مانایه‌ نییه‌ جیاوازییه‌كانی خۆت له‌ڕووی ئیداری و سیاسییه‌وه‌ بچه‌پێنێت و ببیته‌ سێبه‌ری ئه‌وانیتر، ته‌نها له‌یه‌ك حاڵه‌تدا ئه‌مه‌ قبوڵه‌ كه‌ ته‌واو یه‌كسان و هاوباش، ده‌ستت له‌كۆی ئه‌و بڕیار و سیاسه‌تانه‌ی حكومه‌ته‌كه‌دا هه‌بێت كه ئه‌مڕۆ، به‌ رۆژی نیوه‌ڕۆ،‌ شه‌قام لێیان ناڕازییه‌و به‌ ئه‌زموونیش ده‌ركه‌وتووه‌ كه‌ خراپن.      هه‌ر هێزێك، با له‌ ناو حكومه‌تیشدا بێ، ئه‌گه‌ر (هاوبه‌ش)ییه‌كه‌ی به‌م فۆرمه‌‌ نه‌بێ، ئه‌گه‌ر ده‌ستی له‌ بڕیاره‌كاندا نه‌بێ و به‌ڵكو به‌سه‌ریدا بسه‌پێنرێن، ئه‌وا ته‌واو مافی گوزارشتكردنی له‌ جیاوازیی خۆی هه‌یه‌. خۆ ئه‌گه‌ر ئه‌م جیاوازییه‌ له‌به‌ر ئیعتیبارو به‌رژه‌وه‌ندیی فه‌ردی و گروهیی تایبه‌ت بشاردرێته‌وه‌، ئه‌وا ئه‌وسا هێزه‌ سیاسییه‌كه‌یه‌ كه سبه‌ی رۆژ،‌ له‌به‌رده‌م رای گشتی و له‌به‌رده‌م سندوقه‌كانی ده‌نگداندا، باجه‌ گه‌وره‌كه‌‌ی ده‌دات، بگره‌ شكۆو ئیعتیباری ده‌شكێت.   له‌لایه‌كی تر، جیاوازی، هه‌ڵوێستێك نییه‌ بۆ خۆشی!، به‌ڵكو له‌دوای ته‌عبیر لێكردن بۆ ململانێكردنه‌،‌ بۆ كرده‌ی عه‌قڵانییه‌، بۆ ئه‌وه‌یه‌ بیسه‌لمێنیت كه‌ ده‌شێ تێزی تۆ، له‌ دۆسییه‌و دۆزێكی دیاریكراودا، گونجاوترو راستتر بێت‌، هه‌ركاتێكیش به‌رامبه‌ر له‌رێی پرۆسه‌ی په‌یوه‌ندیگرتن Communication و گفتوگۆو ئارگیۆمێنتی عه‌قڵانییه‌وه‌ ئه‌مه‌ قبوڵ نه‌كات، ئه‌وسا ئیتر ده‌بێ ململانێكان، به‌فۆرمی تری سیاسی و دیموكراتییانه‌ باشتر ده‌ربكه‌ون، جه‌مسه‌رگیرییان بۆ بكرێ، هاوپه‌یمانێتییان بۆ بهێنرێته‌ ئاراوه‌، دیبلۆماسییه‌تیان بۆ بخرێته‌كار، هه‌ڵمه‌تی میدیایی و ماركێتینگی سیاسییان بۆ ئه‌نجام بدرێت، واته‌ به‌ زیاتر له‌ فشارو میكانیزمێكی سیاسیی ناتوندتیژ، به‌ڕێوه‌ ببرێن تا به‌ ده‌ره‌نجامێك ده‌گه‌ن كه‌ دۆخی باو تێپه‌ڕێت.     بێگومان، شه‌رمه‌، به‌هه‌ر بیانوویه‌كه‌وه‌ بێت، شه‌رم له‌م ململانێیه‌ بكرێت!، یان بچه‌پێنرێت. له‌ په‌یوه‌ندیدا به‌ واقعی هه‌رێمه‌وه‌، ئه‌م پرسه‌ زیاتر به‌رۆكی یه‌كێتیی نیشتمانی ده‌گرێت. ئه‌م هێزه‌، خه‌ریكه‌ له‌ ململانێ ده‌كه‌وێت، خه‌ریكه‌ ده‌بێته‌ هێزێكی ملكه‌چ و بێده‌نگ، هێزێكی بێ جیاوازی و خۆ راهێنه‌ر له‌گه‌ڵ هه‌ر شتێك كه‌ ركابه‌ره‌كه‌ی، واته‌ پارتی، بیه‌وێت.   ئه‌م هه‌ڵوێسته‌، خراپه‌. ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر هاوسه‌رۆكێكی یه‌كێتی چووه‌ هه‌ولێر و به‌ده‌نگی به‌رز ئه‌و ململانێیه‌ی له‌ناو پایته‌ختی هه‌رێمه‌وه‌ جاڕدا، به‌وه‌ بڕێك ئومێدی سیاسی بۆ ئه‌م هێزه‌ گه‌ڕایه‌وه‌، به‌ڵام زۆری نه‌برد، دیسانه‌وه‌ خامۆشی و بێده‌نگبوونه‌وه‌ ده‌ستی پێكرده‌وه‌، كار گه‌یشتۆته‌ زیانگه‌یشتنی گه‌وره‌ له‌ میسداقییه‌تی سیاسیی ئه‌م هێزه‌.    له‌لایه‌كی تره‌وه‌، زۆر هه‌ڵه‌یه‌ كه‌ پارتی وا ڕابهێنرێت كه‌ كه‌س بیر له‌ ململانێكردنی نه‌كاته‌وه‌، له‌وه‌ هه‌ڵه‌تر ئه‌وه‌یه‌ كه‌ یه‌كێتی ئه‌م ده‌ماره‌ سیاسییه‌ ترسناكه‌ی تیا ئه‌ستوور بكات!. ئه‌و دۆخه‌، له‌ مه‌ودای دووردا، ته‌نانه‌ت بۆ پارتیش خراپه‌. له‌دۆخی بۆشایی هێزی تردا كه‌ بكه‌وێته‌ ململانێوه‌ له‌گه‌ڵ پارتیدا، ئه‌وا به‌ سروشتی حاڵ، ئاراسته‌ی ململانێ رووه‌و ناوه‌وه‌ی ریزه‌كانی پارتی خۆی ده‌چێت، ده‌ركه‌وته‌كانی ئه‌م ئاراسته‌یه‌ش هه‌ن و به‌رچاون و ده‌رگای ده‌ستوه‌ردانیشی به‌سه‌ر خۆیدا كردۆته‌وه‌‌!، بۆیه‌ ده‌بێ ته‌نانه‌ت پارتیش ململانێی هێزه‌كانی تری پێ ئاسایی بێت، به‌تایبه‌تی یه‌كێتی، ته‌حه‌مولیشی بكات و بۆ ده‌سكه‌وتی كاتی و كورتمه‌ودا، تێنه‌كه‌وێت و خۆشی ناشیرین نه‌كات.     ئه‌و گروپه‌ی كه‌ له‌ناو پارتیدا دژی هه‌موو جیاوازی و ململانێیه‌كی یه‌كێتییه‌و نایه‌وێ ركابه‌ریی بكات‌، له‌ به‌رژه‌وه‌ندیی دوورمه‌ودای پارتیدا كار ناكات، وه‌كچۆن ئه‌و كاربه‌ده‌ستانه‌ی كه‌ له‌ناو یه‌كێتیدان و ته‌نها خه‌می ئه‌وه‌یانه‌ دڵی پارتییان لێ نه‌ڕه‌نجێ، ته‌واو پێچه‌وانه‌ی به‌رژه‌وه‌ندیی دوورمه‌ودای یه‌كێتی و چاوه‌ڕوانییه‌كانی خه‌ڵكی كوردستانیش، ئه‌جوڵێنه‌وه‌.   سیاسه‌ت، كایه‌ی سڕینه‌وه‌ی تایبه‌تمه‌ندی و جیاوازییه‌كان نییه‌. دۆخی وا له‌ سیاسه‌تدا، دۆخێكی فاشییانه‌یه‌، یان به‌ كارتۆنی كردنی فره‌یی سیاسیی و په‌روه‌رده‌كردنێكی له‌سه‌رخۆی نه‌زعه‌ی داپڵۆسین و سڕینه‌وه‌و تۆتالیتارییه‌ته‌، بۆیه‌ پێویسته‌ پارتی كه‌ ناسنامه‌ی دیموكراسی هه‌ڵگرتووه‌، خۆی له‌م دۆخه‌ دووربخاته‌وه‌، یه‌كێتییش خۆی بێ شكۆ و بێ ئه‌رزش نه‌كات و بزانێ كه‌ی ململانێ ده‌كات و به‌ چ شێوه‌یه‌كیش به‌ڕێوه‌ی ده‌بات كه‌ له‌ به‌‌رژه‌وه‌ندیی باڵای خه‌ڵك و چاره‌سه‌ركردنی قه‌یرانه‌ پڕوكێنه‌ره‌كانی ئه‌مڕۆی هه‌رێمدا بێت.

سابیری سەندیکا: ئەمریکا   لەهەشتاکانی سەدەی رابردوو لەماڵی خۆمان لە قەڵادزێ بەدزی ئێواران ئەم رادیۆیەمان دەکردەوە و دەنگیمان نزم دەکرد چونکە دەیان وت دیوار بەگوێ یە، ئەو رادیۆیە ئەو سەردەم سەری زمان و بنی زمانی ئازادی و دیموکراسی و دادپەروەری بوو  من لەبیرمە ئەوێ ڕۆژێ ئەو رادیۆیە بەدەنگی فەرهاد سەنگاوی دەی وت نابێ بەهێزەکان بێ هێزەکان بخۆن و نابێ قەلەوەکان لاوازەکان پان بکەنەوەو دەبی حوکمی یاسا لەسەرووی هەموو شتێکەوەبێ هەرکاتێک شۆرشگێرەکان لە چیاکان هاتنەوە ناو شارەکان ئەوانەتان هەمووی بۆ دێنینە دی بەڵام قسەکانی ئەوی ڕۆژی ئەو رادیۆیە هەمووی درۆ دەرچوو و شۆرشگێرەکانی ئەوی ڕۆژی تەنیا کۆمەلە بازرگانێکی بێ ویژدان دەرچون، بەڵی ئەوی ڕۆژی ئەم رادیۆیە زۆر درۆزن دەرچوو...!ئەمە لەلایەک هەروەها لەلایەکی تر ‎ساڵانی نەوەدەکان گرانی یەکی تاقەت پروکین بوو ، شەری نەگریستی ناوخۆش لەولاوە راوەستێت ، کە بەجووتە شەڕو گرانی هەزاران گەنجی جوان و نازداری  ئەم کوردستانی عێراق  ‎ یان بەرەو هاندەران دەرپەراند له‌ گه‌رمه‌ی شه‌ڕی براكوژی ساڵانی ٩٤ -٩٦ هه‌ردوو حیزب دوو ماكینه‌ی ڕاگه‌یاندنی ده‌مشڕی وه‌ك ڕادیۆی مه‌ڵبه‌ندەکان و گوڵان  خستبووه‌ ئیش و كه‌وتبوونه‌ به‌ر وێزه‌ی یه‌كتر و دوور له‌هه‌موو نه‌ریتێكی كورده‌واری و ته‌نانه‌ت مرۆڤایه‌تیش پیسترین جوونیان ده‌دا، له‌بیرمه‌ كه‌ چۆن ڕادیۆكه‌ی ئه‌ولا هاواری ده‌كرد و ده‌یگۆ :ئه‌گه‌ر ده‌تانه‌وێ هه‌موو ئه‌و به‌ڵگانه‌ بڵاو ده‌كه‌ینه‌وه‌ كه‌ ژنی سه‌رۆكه‌كه‌تان له‌گه‌ڵ فڵانه‌ فیسار سه‌رجێیی كردیه‌، ده‌وقۆدیه‌كه‌ی ئه‌ولاش وه‌ڵامی ده‌دایه‌وه‌ و ده‌یگۆ : كه‌سێك كه‌ ماڵه‌كه‌ی له‌ شووشه‌ دروستكرابێ نابێ به‌رد بهاوێژێته‌ ماڵی كه‌س، بۆ مه‌گه‌ر له‌بیرتان چوو فلانه‌ ڕۆژی له‌ فلانكه‌ سه‌عاتی و له‌ فلانه‌ شوێنی ژنی سه‌ركرده‌كه‌تان له‌ قافاگیرا له‌گه‌ڵ فلانه‌ به‌رپرس خه‌ریكی یاری تۆپێن بوون ؟ ئه‌وا ئێمه‌ین له‌به‌ر حورمه‌تی گشتی ئه‌و ڕاستیانه‌ بڵاو ناكه‌ینه‌وه‌ و بۆ مێژووی جێدێڵین. شتێكی نه‌وعه‌نما ئاساییه‌ كه‌ به‌شه‌ر ئه‌گه‌ر تووڕه‌ بێت قسه‌ی ڕه‌ق و ناشیرینیش ده‌كات به‌تایبه‌تیش له‌ ساتی وه‌شه‌ڕ هاتن.        له‌ بانگه‌شه‌ی له‌خشته‌بردنه‌كانی ساڵی ٢٠٠٧یش كه‌ یه‌كێتی گورزی جیابوونه‌وه‌ی گۆڕانی وێكه‌تبوو له‌ ڕادیۆكه‌یان هاواریان ده‌كرد : هۆ خه‌ڵكینه‌ ئه‌وه‌ سه‌رانی گۆڕانن كه‌ كتێبی ماركسی و ئیلحاد و كوفر هه‌رزانچاپ ده‌كه‌ن له‌ناو خه‌ڵكی بڵاوی ده‌كه‌نه‌وه‌ و دینی زۆرینه‌ی خه‌ڵكی ده‌شێوێنن. قه‌ل به‌قه‌ل ده‌ڵێ ڕووت ڕه‌ش بێت!باشه‌!؟ .           له‌ بانگه‌شه‌ی سه‌رله‌قوڕێنانه‌كانی  ٢٠١٢ ش هه‌ر بابا بوو مه‌له‌فی دزی و خیتكردن و گه‌نده‌ڵی و گرته‌ی دروستكراو و گوماناوی و ڕاستی ڤیدیۆییان له‌سه‌ر یه‌كتری بڵاو ده‌كرده‌وه‌ و شه‌ڕێك بوو سه‌گ ساحێبی خۆی نه‌ده‌ناسیه‌وه‌.         له‌بانگه‌شه‌ی له‌خشته‌بردنه‌كانی ساڵەکان تریش ده‌زگای زه‌به‌لاحی دیجیتاڵی میدیایی سیخوڕی ئه‌وتۆ په‌یدابووه‌ ئاگای له‌ ڕه‌وشی عه‌ده‌بخانه‌ی ناو ماڵه‌كانیش هه‌یه‌، هه‌ر وه‌ها ده‌كه‌ن پشتێ ملی یه‌كێك ده‌گرن و هه‌تا ملی نه‌شكێنن وازی لێناهێنن، حه‌یاو كه‌رامه‌تی ده‌كه‌نه‌ حه‌یای ته‌ماته‌فرۆشه‌كه‌.           داهێنه‌ری ئه‌و كه‌لتوره‌ بۆگه‌نه‌ خوودی ئه‌و پارته‌ كوردیه‌ پاڵه‌وانانه‌ن كه‌ هه‌زاران گه‌نجیان به‌كوشت داوه‌ به‌ناوی نیشتیمانپه‌روه‌ری و وڵاتپارێزی، ئه‌وانه‌ كۆمه‌ڵگه‌یان به‌جارێك بۆگه‌نی كردووه‌ تروسكایی ده‌ربازبوون بۆته‌ ئه‌سته‌م، هیچ سنوورێكیان بۆ ده‌موله‌وسی خۆیان دانه‌ناوه‌، ئه‌وه‌ی بێته‌ سه‌ر زار و به‌خه‌یاڵیاندا بێت ده‌یڵێن و ده‌هۆڵی بۆ ده‌كووتن. سڵ له‌ هیچ شتێك ناكه‌نه‌وه‌، ده‌رپێیان فڕێ داوه‌ و خۆیان ته‌واو سووك و چرووك كردوە. ئه‌وانه‌ له‌ ملشكاندن و له‌خشته‌بردن و ئابڕووبردن به‌ڕاده‌یه‌ك مه‌علانن شه‌یتان له‌شه‌رمان حیجاب و نیقابی پۆشیه‌. دوعای من ئه‌وه‌یه‌ خودا به‌ خراپه‌ی خۆیان له‌گه‌ڵیان نه‌كات و به‌زه‌یی پێیاندا بێته‌وه‌ له‌و تاریكیه‌ی كه‌ تێیكه‌وتوون... کوردستان ئاوەدان و دروبیت لەشەڕی ناخۆی لایەنە سیاسیەکان وڤایرۆسی کۆڕۆنا  ئاشتی بۆ هه‌مووان ‫هەروەها لە کتێبی ساڵەکەم لە عێراق  لەسەرەتای  ئازادکردنی عێراق تا دەستگیرکردنی سەدام. پۆڵ بریمەر ‬ لە کتێبی ساڵەکەم لە عێراق کە ئەمڕۆ من ئەم بەشە بەچاوکەوت لە کاتی خوێندنەوەم کە دەڵێت:  پۆڵ بریمەر دوای پڕۆسەی لەناوبردنی رژێمی بەعس لەلایەن ئەمریکاوە، لە ساڵی ۲٠٠۳ کرا بە حاکمی مەدەنیی ئەمریکا لە عێراق و لەمیانی بەشێک لەیادەوەرکانیدا دەنووسێت : بۆیەکەمجار کەلەگەڵ سەرکردەکانی عێراق کۆبوونەوەیەکی خێرام ئەنجامدا، ترسم لەوە هەبووە ئەو سەرکردانە دژم بووەستنەوەو بلین ئێوەی ئەمریکی بۆچی واتان بەسەر عێراق هێناوە ، ئەم وڵاتەتان بەجارێک خاپوور و وێران کرد! بە پێچەوانەوە سەرکردەکان یەکەم وشەی سەر زاریان کە داوایان لێکردم بریتی بوو لەوەی" کوا بەش و مووچەی ئێمە"! منیش زۆر بەهێمنی و بە ئارامییەوە دانیشتم و ، بەخایاڵم داهات کە ئەمانە شایەنی ئەوەنین سەرکردایەتی وڵات بکەن و دەستەڵاتیان رادەست بکەین وه‌ هه‌روه‌ها  له‌ لاپه‌ریكی تری ئه‌و كتێبه‌ دا نووسراوه‌ كه‌   ده‌ڵێت : من دەترسام سەرکردەکانی کورد بێن شەری قەومیەت و خاكم لەگەل بكەن, یان داوای سەربەخۆی کوردستان و دەوڵەتی کوردی و گەڕانەوەی کەرکوک بکەن كەچی لەیەكەمین كۆبونەوە باسی پارە و پۆستیان لێم دەكرد,ئەوان زۆر جیاواز بوون لە سەردەمی ئۆپۆزسیۆن بونیان,كاتێك لە لەندن لە ٢٠٠٢ نەخشە رێگای  رووخانی ڕژیمی به‌عسی  صدام حسین دانرا ئەوان شەریان لەسەر مافی تەواوی گەلانی عێراقیش دەكرد نەك هەر مافی خۆیان كەچی كەڕژیمی به‌عسی  صدام رووخا یەكەمین داواكاریان بریتی بوو لە پارەو پۆست,بۆیە من دواتر تێگەشتم ئەوان چیان دەوێت و ترسم لیێیان شكان و لە هەموو كۆبونەوەكان من  براوەی دانوسانەكان بووم  لەگەلیان .! پیویستە ئەم کتێبە هەموو کوردێک بی خوێنێتەوە

رێبوار چەلەبی  دەسەڵاتی گەندەڵ و شکستخواردووی ھەرێمی قەیراناویی،حەزبەتوندڕەویی و  کاری توندوتیژیی دەکات و لەو مەیدانەدا بێ پەروا دەستدەوەشێنێت و لەھیچ یاساورێسایەک سڵناکاتەوە. مەبەستیابە ھەرناڕەزاییەک ئەنجامدرا بەرەو توندوتیژیی بڕوات و بەھۆی ھێزی سەربازیانەوە لە شەڕی ناوخۆو دەستدرێژی بۆ سەر ھاوڵاتیانی ھەرێم ناترسن،بەڵام ھەمیشە دوو ئامرازیی مەدەنی دەیانترسێنێت و سڵی لێ دەکەنەوە:- ‎1-جوڵەی شەقام و خۆپیشاندان و نارەزایی خەڵک. ‎2-ناڕەزایی سۆشیال میدیا و دروستبوونی رای گشتی لە سەریا . ھەرکاتێک ئەم دوو ئامرازە بەکارن و دەنگی ناڕەزایی و فشاری ھاوڵاتیان بەرزبێتەوە،دەسەڵاتی گەندەڵ بە دوو روویی نەرمی دەکات و بەناچاریی دەست دەکات بە باسی خزمەتگوزاری  و راگەیاندنی پرۆژە ناچاریەکان.  کەئەم دوو ئامرازە کپ دەبن باسی قەیران و ناڕەزایی نامێنێت ،دەسەڵات ھەر رۆژە و بەشتێک خەڵکی سەرقاڵدەکات و بازاڕیی گەوجاندن و لەیەک بەردانی خەڵک گەرم دەکات و سیاسەتی «پەرتکە و زاڵبە» پەیرەودەکات.. ئەوەتا  ئەم نمونانە مشتێکن لە شارایەک :- -رۆژێک پەرلەمانتارێکیان بەمەبەست ،سوکایەتی بە خەلیفەکانی راشیدین دەکات و لە قوڵایی مێژووە و لە دیوەخانی پەرلەماندا دەستپێکردنی گەندەڵی دەداتە پاڵیان! - تاوێک ھونەرمەندێکی دەسکەلایان دەکەنە بنێشتەخۆشە  و ئەو میدیایانەی بەپارەی دزیی میللەت دەبەیبەن بە رێوە ،راپۆرتی لەسەر ئەکات و بەرنامەی بەپەلەو زیندوویی لەسەر دەکەن!! - -دەمێک سیاسیەکی پڕۆپارتی(پارتی شاراوەی ناو حیزبەکان) دەھێنن و بەرنامەی دووکاتژێری لەسەر دەکەن و لە سۆشیال میدیا زەقی دەکەنەوە و دەیکەن بەشەڕی مەغلوبە!!! - ساتێک بابەتێکی ھەستیاری ناو کۆمەڵگەی کوردەواریی ،لێدان لە سۆزی ئاینێ،کێشەی توێژەکان،فیمینزم و خێندەر ...دەکەنە کێشەی سەرەکی و شەڕی کوفروئیمان دروست دەکەن!!!! - ھەموو ئەمکارانە دوور خستنەوەی جەماوەر و خەڵک لە خودی قەیرانەکان و دوورخستنەوەیانە لەوەی ناڕەزایی دەرببڕن و دەسەڵات بخەنە ژێر فشاری بەردەوامەوە... ئێمە گرفتی چۆنیەتی ژیانکردن و خەمە گەورەکانی نیشتمانمان ھەیە،ئەوان کێشەی قەبر و مردن و ئەوشتانە دەکەنە ترۆپکی باسەکان و ھەرجارەو بەکەسێکی ناموبارەکەوە لە پرسی گشتی و خەمەکانی خەڵک دوورمان دەخەنەوە.. کەواتە نوخبەی رۆشنبیریی و سیاسیی ئەم ھەرێمە ،ئەوچرایانەن رێگاکە بۆ میللەت رۆشن دەکەنەوە و ناھێڵن کۆمەڵگە بەئاسانی ببنە نێچیریی دەسەڵاتێکەوە،کە بۆ ھیچ شتێک متمانەی پێناکرێت،تەنھا بۆ ئەوە نەبێت کە لە دەسەڵات دووریان بخەینەوە..

له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج  بارو دۆخی كوردستان به‌ ده‌ست ئه‌و سێلایه‌نه‌وه‌ وێران و په‌رێشانه‌ ، گۆڕان به‌ حسابی خۆی بۆ چاككردن هات خراپتری كرد ، هه‌ڵپه‌ داره‌كانی پۆست و پاره‌ له‌ دوو لایه‌نه‌وه‌ بوونه‌ سێ‌ ، هاتن چاكی كه‌ن خراپیان كرد . پارتی دیموكراتی كوردستان  له‌ ناو پارتیدا كه‌س هیچ نیه‌ ماڵباتی بارزانی نه‌بێت ، له‌ ناو ماڵباتی بارزانیدا یه‌كه‌م مه‌سعود بارزانی دووه‌م مه‌سرور بارزانی ، سێیه‌م به‌ڕیز كوڕه‌كانی مه‌سعود بارزانی تا ده‌گاته‌ مسته‌فای بچوك ئه‌وه‌ی له‌ ماوه‌ی له‌ ماوه‌ی رابردوودا نوێنه‌رایه‌تی حكومه‌تی ده‌كرد بۆ بڕینی په‌تی وێستگه‌ی كاره‌با به‌ دوای ئه‌وانیشدا براو برازا دێن  ، له‌ ناو پارتیدا مه‌كته‌بی سیاسی و سه‌ركردایه‌تی له‌ به‌رده‌م بچوك ترین كوڕی ماڵباتا ده‌بێت ده‌ست له‌ سه‌ر سنگ بوه‌ستن ،كه‌ كوڕانی ماڵبات قسه‌ ده‌كه‌ن ئه‌وان به‌س پانكردنه‌وه‌ی ده‌م و پێكه‌نینیان له‌ سه‌ره‌، كێشه‌ ئه‌وه‌یه‌ پارتی دۆخی له‌ دۆخی یه‌كێتی و گۆڕان باشتر نیه‌ ، به‌ڵام ماڵبات تۆزێك رایگرتوه‌ ، ئێستا توركیاو ئاكه‌په‌ش لێی بوونه‌ته‌ ماری شێخ هۆمه‌ر نه‌لێی ده‌بنه‌وه‌ نه‌وازی لێدێنن. یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان  كۆنگره‌ نه‌یتوانیوه‌ كێماسیه‌كانی یه‌كێتی بشارێته‌وه‌ ، یه‌كێتی له‌ ماوه‌یه‌كی كه‌مدا نه‌وشیروان مسته‌فاو زۆرێك له‌ مه‌كته‌بی سیاسی و سه‌ركردایه‌تی لێجیابوه‌وه‌ ، سكرتێره‌ گشتیه‌كه‌ی نه‌خۆش كه‌وت و دواتر كۆچی دوای كرد، باڵه‌ دێرینه‌كه‌ی ناوی هه‌ندێكیان زه‌رده‌كه‌یان به‌ سه‌ر سه‌وزه‌كه‌یاندا زاڵه‌ ، هه‌ندێكیش به‌ هۆیه‌كی نادیار له‌و په‌ڕی تێریدا خزانه‌ ناو پارتیه‌وه‌ و زه‌ردی زه‌رد بوون ، وه‌ك چۆن كاتی خۆی سوره‌كانیش زه‌رد بوون ، یه‌كێتی هه‌زار برین و ده‌ردی پێوه‌یه‌، هیچ یه‌ك له‌ كۆنه‌كانی ئاماده‌ نین به‌ر له‌ مردن ده‌سبه‌رداری پۆست و پایه‌ بن ، تازه‌كانیش هه‌م به‌ ده‌ست ئه‌وانه‌وه‌ هه‌م به‌ ده‌ست مامه‌ڵه‌ی پارتیه‌وه‌ گیریان خواردوه‌ ، مه‌لا به‌ختیاریش گره‌و له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كات ساڵێ‌ تر مه‌رحه‌بای یه‌ك بكه‌ن . بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان  له‌ راستیدا ئه‌و دۆخه‌ی ئێستا گۆڕانی تیایه‌ كه‌س به‌ حاڵی نه‌بێت ، گۆڕان له‌ بزوتنه‌وه‌یه‌كی جه‌ماوه‌ری گه‌وره‌وه‌ ئێستا به‌ ده‌رده‌كانی خۆی و له‌ نێوان پارتی و یه‌كێتیشدا حه‌یران و په‌رێشانه‌ ، چه‌ند ساڵ له‌مه‌و به‌ر به‌ نووسین وتم ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه‌ هه‌قه‌ یان خۆی سڕبكات ، یان به‌شداری حكومه‌ت و ده‌سه‌ڵات و سیاسه‌ت نه‌كات تا قۆناغێكی باشتر ، كه‌س گوێ‌ له‌ قسه‌ی كه‌س ناگرێت ، خانه‌ی تازه‌ نه‌بووه‌ فریاد ڕه‌س، گۆڕان ئه‌گه‌ر رێز له‌ رابردوی خۆی ، گۆڕی نه‌وشیروان مسته‌فا ، ئه‌و هه‌موو ده‌نگده‌ره‌ بگرێت پێویسته‌ ئه‌مڕۆ زووتر نیه‌ خۆی هه‌ڵبوه‌شێنێته‌وه‌ . پارتی و یه‌كێتی و گۆڕان له‌ بارو دۆخێكی خراپدان ، توانای به‌ ڕێوه‌ بردنی وڵاتیان نه‌ماوه‌ ، ناتوانن چاكسازی بكه‌ن ، ناتوانن ناو خۆی خۆیان رێكبخه‌نه‌وه‌ ، ناتوانن له‌ گه‌ڵ یه‌كتر ته‌باو راستگۆ بن ، به‌م جۆره‌ بڕوات مه‌رحه‌باكه‌ی مه‌لا به‌ختیار له‌ گشتیانه‌ ، هه‌رچه‌ند ئه‌و دڵی نه‌هات و به‌رای نه‌دا هیچ له‌ سه‌ر پارتی و شكستی ریفراندۆمه‌ وێرانكه‌ره‌كه‌ بڵێت.