له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج 
ساڵی پار هه‌ر له‌م واڵه‌ دوای مه‌رگی وه‌كیل مسته‌فایێفی سه‌رۆكی كۆماری لاچین وتارێكم له‌ سه‌ر كوردستانی سورو مه‌رگی مسته‌فایێف له‌ ئیتالیا نووسی ، ئێستا كه‌ شه‌ڕ له‌ ناگۆرنۆ كه‌ره‌باخه‌و ، جگه‌ له‌ ئه‌رمینیاو ئازه‌ر بایجان ، هه‌ر یه‌كه‌ له‌ توركیاو روسیا به‌ شێوازی خۆیان له‌ شه‌ڕه‌كه‌دان و ئه‌وروپاو ئێرانیش له‌ شه‌ڕه‌كه‌ نیگه‌رانن ، كاتی خۆیه‌تی قسه‌یه‌ك له‌ سه‌ر ئه‌و ناوچه‌ خوێناویه‌ بكه‌ینه‌وه‌ .
له‌ 7ی ته‌موزی ساڵی 1923 كورده‌كانی ناگارنۆ كه‌ره‌باخ كه‌ 72 % ئه‌و هه‌رێمه‌ بچوكه‌یان پێكده‌هێناله‌ كۆی دانیشتوانه‌ نزیك به‌ چل ملیۆن كه‌سیه‌كه‌ی ،كۆماری كوردستانی سوریان دامه‌زراند ، ئه‌وان له‌ بارو دۆخی ئازادی گه‌لان و مافی چاره‌ی خۆنوسینی گه‌لانی لینین دا سودیان له‌و ئازادیه‌ بینی ، له‌ ساڵی 1926 حوسێن حاجیێف بووبه‌ سه‌رۆكی ئه‌و هه‌رێمه‌ ، هه‌ر ئه‌و ساڵه‌ سه‌رژمێری ناوچه‌كه‌ ده‌ریخست كه‌ دانیشتوان 51426كه‌سن و له‌و ژماره‌یه‌ش زیاتر له‌ 72%ی كوردن .
پایته‌ختی كۆماره‌كه‌ شارۆكه‌ی لاچین بوو ، شارو ناوچه‌كانی گوڵبازاڕو قوبادلی و زنجیلان و هتد سه‌ر به‌ هه‌رێمه‌كه‌ بوون ، له‌ 8ی نیسانی 1929 ستالین كۆماره‌كه‌ی هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌و كورده‌كانیشی كرد به‌ ئاردی ناو دڕك و پرش و بڵاو بوونه‌وه‌ به‌ كازاخستان و سیبیریاو شوێنگه‌لی دیكه‌دا ، تراژیدیای كورده‌كان له‌و ساڵه‌دا له‌ تراژیدیای ئه‌نفال و ده‌رسیم كاریگه‌ر ترو به‌ سوێ‌ تر بووه‌ ، چیرۆكی دابڕانی براله‌ براو باوك له‌ مناڵ و لێكجیاكردنه‌وه‌و خێزانه‌كان و كوشت و بڕی ئه‌وان له‌ سه‌رده‌ستی پیاوه‌كانی ستالین ئازارێكی گه‌وره‌ی دیرۆكی ئه‌و ناوچه‌یه‌یه‌ .
روبه‌ری ئه‌و ناوچه‌ دڵگیرو خۆشه‌ 6210كیلۆمه‌تر دووجایه‌ ، خه‌ڵكه‌كه‌ی له‌ ئێستادا زۆرینه‌ ئه‌رمه‌نین  و له‌ ساڵانی چله‌كان به‌شێك له‌ رزگار بووه‌كانی كورد گه‌ڕانه‌وه‌ ناوچه‌كانی خۆیان ، به‌ڵام ئێستا ئیتر كورد له‌وێ‌ وه‌ك جاران نیه‌ ،ساڵی 1992 ئه‌رمینیا ئه‌و ناوچه‌یه‌ی خسته‌ سه‌ر ئه‌رمینیاو هه‌ر ئه‌وساڵه‌و بگره‌  ساڵی به‌رێ‌ وه‌كیل مسته‌فایێف كۆماری لاچینی دامه‌زرانده‌وه‌ ، كۆماره‌كه‌ رووبه‌ڕووی هه‌ڕه‌شه‌و راوه‌دونان بوه‌وه‌ بۆ یه‌ وه‌كیل مسته‌فایێف به‌ ناچاری هه‌ڵات و له‌ ئیتالیا په‌نابه‌ری سیاسی وه‌رگرت تا له‌ رۆژی 19-4-2019و له‌ ته‌مه‌نی 85ساڵیدا هه‌ر له‌وێ‌ كۆچی دوای كرد .
شه‌ڕی نێوان ئازه‌ربایجان و ئه‌رمینیا مێژوویه‌كی دوری هه‌یه‌و تا ئێستا چه‌ندین جار رێكه‌وتون و رێكه‌وتنه‌كه‌ هه‌ڵوه‌شاوه‌ته‌وه‌ ، كورده‌كانی ئه‌و ناوچه‌یه‌ به‌شێكی زۆریان موسوڵمان و كه‌مینه‌یه‌كی ئێزدیشن، به‌ڵام ئێستا ژماره‌یه‌كی روون له‌ به‌رده‌ست نیه‌ كه‌ ئاخۆ چه‌ندن ، له‌م شه‌ڕه‌دا ئه‌وانیش دابه‌ش بونه‌ به‌ سه‌ر هه‌ردوو ده‌وڵه‌تدا و شه‌ڕیش له‌ نێو ماڵه‌كه‌ی ئه‌واندایه‌ .
میدیای كوردی ئاگایانه‌ یان نائاگایانه‌ كه‌ باسی ئه‌و شه‌ڕه‌ی ئێستا ده‌كات خۆی له‌و دیرۆكه‌و له‌ بوونی كورد له‌وێ‌ نه‌بان ده‌كات ، وه‌زاره‌تی رۆشنبیری له‌ بری یاداشتێك بداته‌ هه‌ردوو ده‌وڵه‌تی ئه‌رمینیاو ئازار بایجان و داوای راگرتنی شه‌ڕی ئه‌و ناوچه‌یه‌ بكات و داوای پاراستنی دیرۆك و كه‌لتوری وێنده‌ر بكات ، خۆ ئه‌گه‌ر یاداشته‌كه‌ رۆڵیشی نه‌بێت ده‌ڵێن هه‌رێمی كوردستان داوایه‌كی له‌و جۆره‌ی كرد ، بڕیاری كۆت و به‌ندی كتێب ده‌رده‌كات و رونكردنه‌وه‌كه‌شی له‌ بری  كاره‌كه‌ باشتر بكات خراپتری ده‌كات .