.gif)
زكری موسا نووسینێكی كوردێكی ڕۆژهەڵاتیم خوێندەوە، تێیدا گلەیی لە نوخبەی رۆشنبیری و فكریی كۆمەڵگەی هەرێمی كوردستان كردبوو كە بۆچی لە ئاست ئەو بێڕێزییەی لە فیلمە ئێرانییەكەدا بەرانبەر میللـەتی كورد هاتووە بێدەنگ و بێهەڵوێست بوونە. فیلمەكە تەواو دیارە كە لە لایەن كەسانی دەستڕۆییشتووی ئێرانەوە كاری بۆ كراوە و سیناریۆی بۆ داڕێژڕاوە. دیدی ئەمنی و فاشیستی و چەواشە تەواو بە فیلمەكەوە دیارە. سەرتاپای فیلمەكە تەحقیری كورد و خۆبەزلزانین و خورافەگەرایی و گاڵتەپێكردن و درۆ و تاییفییەتە. ئەویش لە لایەن رژێمێك كە كارنامەیەكی زۆر خەراپی لە مامەڵەكردن لەگەڵ دۆزی كورد و مافەكانی مرۆڤ و مافی نەتەوە و ئایینەكان و گەندەڵی و دیكتاتۆرییەتی دینی هەیە. بەڵام با بێینەوە سەر پرسیاری ئەو نووسەرە كوردەی ڕۆژهەڵات كە بۆچی نوخبەی فكریی هەرێم لە ئاستیدا بێدەنگ بوون و بگرە بەشێكی مەكینەی میدیایی هەرێمیش كەوتنە خزمەتكردنی ئەو فیلمە و پێداهەڵگوتنی. ڕەنگە وەڵامی خێرا ئەوە بێت كە لە رقی پارتی و بارزانی ئەم رەفتارەیان نواندووە. ئەو وەڵامە كافی نییە و دەبێ بە دوای هۆكاری بنەڕەتیتری فكری و كۆمەڵناسی و سایكۆلۆژیدا بگەڕێین. لەگەڵ ئەو جۆرە بێهەڵوێستییە سابیقەی تریشمان هەیە. ئێمە هەموومان دەزانین كە لە ریفراندۆمی گەلی كوردستاندا كە زۆرینەی ڕەهای خەڵك لەگەڵیدا بوون، تەنیا ژمارەیەكی كەمی ئەو نوخبەیە لە ڕیزی گەل وەستان و پشتی ئەو مافە رەهایەی میللەتەكەیان گرت. لەمە كارەساتبارتر شەڕی داعش بوو. ئایا ئێوە دەزانن كە لە شەڕی داعشیشدا جگە لە ژمارەیەكی كەمی نوخبەی فكری، بەشی زۆریان، گەلی كوردستان و پێشمەرگەیان لەم شەڕەدا بە تەنیا جێهێشت. داعش دوژمنی مرۆڤایەتی بوو و بەربووە گیانی میللەتێكی تەنیا و مەزڵووم. ئەی بۆچی ئەمانە لەگەڵ پێشمەرگەدا نەبوون؟ كوان ئەو بەرهەمە فكری و هونەرییەی كە دەبوایە قارەمانێتیی پێشمەرگەیان بە نەمری هێشتبایەوە و ببێتە پشتوانەی فكری و تیۆری بۆ رۆحی جەنگاوەری و بەرگرییكاریی گەلی كوردستان؟ ئێرانییەكان خۆشیان دەزانن فیلمێكی كرچوكاڵ و ئاستنزمیان بەرهەمهێناوە. بەڵام لەگەڵ ئەوەیشدا باش ئاشنای باری فكری و رووناكبیریی هەرێمی كوردستانن. دەزانن ئیرهابی فكری و ئەو شەپۆڵە میدیاییەی بە بەرنامە ماوەی بیست ساڵە بە هاوكاریی ئەوان چۆنچۆنی مەسخبوونی نوخبەی رووناكبیریی كوردی لێكەوتووەتەوە. راستیتان بوێت ئێرانییەكان ئەو فیلمەیان بۆ گوێگر و بینەری هەرێم بەرهەمهێناوە و دەرخواردیان دەدات، چونكە وای بۆ دەچن لەوێ درۆكان پتر باوەڕ دەكرێن نەك ڕاستییەكان. ئێرانییەكان ئەو فیلمەیان بۆ پاڵپشتیكردنی هاوپەیمانەكانیان لەناو هەرێم بەرهەمهێناوە و ئامانجێكی سەرەكیشیان لێی قووڵتركردنی ناكۆكی و پەرتەوازەیی ناو كورد بووە. هەر لە یەكەم چركەساتەكانی بڵاوبوونەوەی فیلمەكە، بەشێكی زۆری ئەو میدیا كوردییانەی هەرێم كە ئێران بە میحوەری مقاوەمەیان دەزانێ كاریان بۆ ئەوە كرد كە ئەو درۆ دە دەقەییە بە باشترین شێوە لە زەینی گوێگرانی هەرێمدا جێی خۆی بكاتەوە. لێرەدا پرسیاری سەرەكی ئەوەیە بۆچی دەبێ ئیرهابی فكری و شەپۆڵی میدیایی و گۆبڵزیزمی ئێرانی بتوانێ دەست بەسەر بیر و هۆشی بەشێك لە كۆمەڵگەی هەرێمدا بگرێت؟ هەروەك پێشتریش باس كرا رق لە پارتی وەڵامە دروستەكە نییە. ئێرانییەكان وەڵامەكە دەزانن. دەمێنێتەوە ئێمەی كورد بتوانین وەڵامەكە بدۆزینەوە و كار بۆ چارەسەركردنی ئەو ئاشووبە فكری و سایكۆلۆژییە بكەین كە تەنانەت لە بەرانبەر ئەهریمەنێكی وەك داعشیش توانای هەڵوێستوەرگرتن و ڕووبەڕووبوونەوەی نەبووە.
.gif)
خه‌ڵات عومه‌ر خه‌باتى كۆمه‌ڵایه‌تى چیه ؟! جیاوازى له‌گه‌ل خه‌باتى سیاسى دا چیه ؟! خه‌ڵكانێكى زۆر ئێستا له‌وانه‌ى چه‌پ بوون ،ده‌ستبه‌ردارى خه‌باتى سیاسى بوون وهاتوونه‌ته سه‌رڕێچكه‌و ڕێبازى خه باتى كۆمه‌ڵایه‌تى . من له بانگێشتكارانى خه‌باتى كۆمه‌ڵایه‌تیم ،چونكه ده‌زانم له‌سه‌رئاستى جیهان وله ئاستى كۆمه‌ڵگاى لۆكاڵى ونیشتمانه بچكۆله‌كانماندا ،خه باتى سیاسى هه‌م ته‌فره‌ى داوین و،هه‌م شكستیشى هێناوه . ئه‌وه‌ى ئێستا ڕوده‌دات وده‌یبینین وخۆشمان تێیدا كاره‌كته‌رین ،شانۆییه‌كى جیهانى وبگره گه‌ردونیشه ،كه‌له‌وه‌و به‌ر تانوپۆى بۆ به‌رژه‌وه‌ندى ونه‌خۆشى كه‌ڵه‌كه كردنى سه‌رمایه چنراوه . بۆچونه‌كانى ((كارڵ ماركس)) سه‌باره‌ت به كه‌ڵه‌كه كردنى وه‌حشیگه‌رانه‌ى سه‌رمایه ته‌واو دروستن ،به‌ڵام چاره‌سه‌ره‌كه‌ى سه‌باره‌ت به ((دیكتاتۆریه‌تى پرۆلیتاریا)) هه‌و نیه ! ئیمه‌نابیت هه‌موو شتێك له‌هه‌مووكه‌س داوابكه‌ین . هه‌ڵه‌ى گه‌وره‌ى مرۆڤایه‌تى ئه‌مه‌یه . هه‌ریه‌كه‌مان به‌هه‌موو چه‌وت وچه‌وێَڵى خۆمانه‌وه ده‌مانه‌وێت كه‌سێك ،سه‌ده‌یه‌ك یان دووان وسیان وده‌و زیاتریش، پێش خۆمان ژیاون ،وه‌ڵامیان بۆچاره‌سه رى ئه‌و كێشانه پێبێت كه ئێستا ئێمه خۆمان، له‌م ((ئێستاو ئێره))یه دا ،بۆژیانى خۆمان وه‌ڵاممان پێ نیه و، پێوه‌ى گیرۆده‌ین ! ((كارڵ ماركس )) زیندوو بكه‌یته‌وه نازانێت (( ته‌له‌فۆنێكى زیره‌ك )) به‌كاربهێنێت ،به‌ڵام مرۆڤێكى زیره‌كى سه‌رده‌مى ((كارڵ ماركس)) زیندوو بكه‌یته‌وه ،وه‌ڵامى بۆگێلیه‌تى ئه‌م سه‌رده‌مه‌ى مرۆڤێك پێیه كه ته‌له فۆنه‌كه‌ى زیره‌كه‌و ،خۆى گه‌وج وگێله ! بمه‌وێت سه‌باره‌ت ئهمهش سه‌رنجێك تۆماربكه‌م ده‌نووسم ؛ ئه‌مه وه‌به‌رهێنانێكى زیره‌كانه‌یه له گێلكردنى زۆرینه‌دا ! لیبرالیزمى سه‌رمایه‌دار پێت ده‌ڵێت مرۆڤایه‌تى به‌هه‌زران ساڵ ته‌مه‌نه‌وه هیچ وه‌ڵامى پێ نیه ،به‌ڵام من به دوو سه‌دساڵێكه‌وه ،وه‌ڵامى هه‌زاران ساڵ ته‌مه‌ن و ئه‌زموون ده ده‌مه‌وه ، دیكتاتۆریه‌ت وفاشیه‌تى جیهانگیر ئائه‌مه‌نه بێت ،چیه؟!!! بڕاوانه ئه‌م وه‌ڵامه گیل وگه‌وجیانه‌یه چۆن خزێنراوه‌ته ناو كۆنه‌ستى هه‌موو ورده‌كارى ژیانمانه‌وه ونه‌ك جیهانگیر كراوه ، به‌ڵكو بیركردنه‌وه ى مرۆڤبوونى كۆنترۆڵ كردوه .به‌شێوازێكیش كه پێچه‌وانه‌كه ى بوونى نه‌بێت ! بڕوانه چۆن سه‌دان هه‌زارساڵ ئه‌زموونى ژیانبوون بێ بایه‌خ ده‌كرێت و ،ئه‌زموونى دووسه‌دساڵى پیرۆزده‌كرێت ؟! ده‌كرێت به ڕێساو یاساو په‌خش ده‌كرێت و ،له‌ڕێَگاى سیسمى ده‌سته مۆكراوه‌وه ده‌سه‌پێندرێت . من هه‌رگیزماركسى نه‌بووم ،به‌ڵام لایه‌نگرى ئه‌و ده‌سته‌واژه‌یه‌ى ماركسم كه‌سه‌باره‌ت به كه‌ڵه‌كه‌كردنى وه حشیگه‌رانه‌ى سه‌رمایه یه . وادێته پێش چاو كه‌تۆ له هه‌رسه‌رمایه‌دارێك بپرسیت ، یان له هه‌ر ملیۆنێَرێك بپرسیت، یه‌كه‌م ملیۆنت چۆن په‌یداكرد ،درۆیه‌كى پێَیه ، به‌ڵام بۆملیۆنى دووه‌م وتاگه‌یشتن به ده‌یان وسه‌دان ملیۆن وملیار، پێویستى به‌درۆنیه و سه‌رمایه‌دارى خۆ ى به ڵگه‌ى ساخته‌ى دزى وڕوتانه‌وه وه‌حشیگه‌رى كه‌ڵه‌كه كردنى سه‌رمایه‌ت بۆده هۆنێته‌وه ! ئه‌م درۆیه ،ئه‌م وه‌حشیگه‌ریه‌تیه. چۆن له سه رزام وئازارى تۆومن و ئه‌وو، ئه‌وى تر،وه‌ك مشه‌خۆر نشونماده‌كات . چۆن په‌ره‌به سیستمى گه‌شه‌كردنى خۆى ده‌دات، به‌هه‌مان شێوه له سه‌رئاستى زانستى كارده‌كات . تاریكترین تاریكى لیبرالیزمى سه‌رمایه‌دا ركه‌ئێستا به‌هه‌موو نموونه‌كانیه‌وه ،كه ((دێوى چینى)) یش هه‌رزاده‌ى ئه‌وه ،نائومێدى ده‌به‌خشێته‌وه ئه‌وه‌یه ،كه ((به‌بازاڕكردن)) ى جیهان و ((به كاڵاكردن)) ى مرۆڤ ده‌گه‌نه ئاستێك ، زانست هه‌تك ده‌كه‌ن . زانست خۆى ده‌خه‌نه پێناوێكه‌وه كه دژى خۆیه‌تى . ئه‌و كه‌دژى تاریكیه‌و ڕۆشنایى دێنێت، ده‌بێته هۆكار بۆ ئه‌وه‌ى تاریكى ، ڕۆشنایى له‌گه‌ردون بسێنێته‌وه ! پێش ئه‌وه‌ى سێ ئاینه ئیبراهیمیه‌كه بێنه كایه ، ئاینى تر هه‌بوون ، ئاوانه جۆرێك هارمۆنیه‌تیان له‌گه‌ڵ سروشتى گه‌ردوون دا دروست كردبوو كه پێویستى به‌م هه‌موو ڕۆتینه بیۆكراسیه سیاسیى ئابوریه‌نه‌بوو، بۆئه‌وه‌ى مرۆ ڤ له‌ماوه‌ى ته‌مه‌نى ژیانكردنى خۆیدا ئه‌م هه‌موو ئازاره بچێژێت . له‌ڕاستیدا ئه‌وانه شێوازوڕیساى ژیانكردن بوون نه ك ئاین . ئێمه‌ش پێویستمان به شێوازى ژیانه ولێمان دزراوه‌و سیستمى بازاڕ،ئاینى وه‌حشیگه‌رانه‌ى به‌سه‌ردا سه‌پاندوین ! پێش ئه‌و هه‌موو سیاسه‌ت وئه‌وهه‌موو ئابووریه كه له ئێستادا گه‌یشتۆته ترۆپك و،وه‌ك ته‌ونێكى جاڵجاڵۆكه‌یى ژیانبوونى كردۆته دۆزه‌خ ومرۆڤى تاك وته‌ارو بێكه‌س كردوه ، پێكه‌وه بوونێكى كۆمه‌ڵایه‌تى هه‌بوو .به‌ته‌نگه‌وه چوون و ، یه‌كتر خوێندنه‌وه‌و دڵنه‌وایى بوون هه‌بوو . جاران ئاینه‌كان چاكه خوازانه بوون ، ڕه‌گوڕیشه‌ى كۆمه‌ڵایه‌تیان هه‌بوو. ئێستا تابه‌ره‌و پێشه‌وه ده‌چین ئاینه‌كان خراپه‌كارن . تاكامان ده‌خه‌ن و لێكترى دورمان ده‌خه‌نه‌وه . جاخراپه‌كارى له‌مه زیاترچیه؟ ڕێگاى خه‌باتى كۆمه‌ڵایه‌تى زۆرى له پێشه بۆئه‌وه‌ى مرۆڤایه‌تى بزانێت كه خه‌باتى سیاسى زۆرته‌فره‌ى داوه .بۆئه‌وه‌ى ئه‌م زانسته بازاڕیه به‌چۆكدابێت ، زۆرمان له پێشه بۆئه‌وه‌ى بزانین كه پێویستمان به حیكه‌مه‌تى سه‌دان هه‌زارساڵه‌ى مرۆڤایه‌تیه . پێویستمان به‌كه‌ڵه‌كه‌كردنى سه‌رمایه‌ى حیكه‌مه‌ته ،نه‌ك كه‌ڵه‌كه‌كردنى سه‌رمایه یه، كه به‌رى ده‌خته‌كه‌ى به‌ته‌نها ده‌ردو دوو نه‌خۆشیه . خه‌باتى كۆمه‌ڵایه‌تى و خۆرێكخستن له یه‌كێتى و كۆمكارى دا ،بۆئامانجى چاكه‌خوازى. بۆڕوبه‌ڕبه‌ڕوبوونه‌وه‌ى خراپه‌كارى له هه‌رشێوازو فۆرمێكدابێت ،سه‌ره‌تایه‌كه كه ده‌توانێت ئومێد دروست بكات. له‌سه‌رده‌مى نائومێدی گه‌وره‌شدا ،هه‌رشتێك بتوانێت باسى خه‌یاڵى ئومێد دروستكردن بكات ، له شۆڕش كه‌مترنیه .
.gif)
سەهین موفتی لەدواهەمین هەوڵی لێکترازان، پەرتەوازەیی، دووبەرەکی، نانەوەی ئاژاوە، نیو سەرۆکێکی یەکێتی بەنیازە غازی سرووشتی دەڤەری سەوز بە داهاتیشەوە را دەستی حکومەتی بەغداد بکات، بە بیانووی مسۆگەرکردنی مووچەو شایستە داراییەکانی ئەو دەڤەرە راستەوخۆ لە لایەن عێڕاقەوە..! لەکاتێکدا، لەماوەی چەند مانگی رابردوو حکومەتی کوردستان لە هەوڵی دابینکردنی مووچەی مانگانەی مووچەخۆرانییەتی لەسەر داهاتی ناوەخۆو گەرەگیێتی ئەم سەر ئێشەیەی بەردەوام لەگەڵ حکومەتە یەک لە دوا یەکەکانی عێڕاق لەسەر بودجەو شایستە داراییەکان هەیەتی، کۆتایی پێ بهێنێت و بەتەواوەتی پشت بەداهاتی خۆماڵی ببەستێت. ئەم هەوڵەی حکومەتی کوردستان، ئۆتۆماتیکی پەیامێکی سیاسی روونە بە وڵاتان کە هەم هەوڵ دەدات خۆی، خۆی بەڕێوە ببات، دیوێکی دیکەیشی، بەهەموان دەبێژێت" عێڕاق نایەوێت پرس و کێشەی کورد، چارەسەر بکات" . دەنا، بە درێژایی کابینەی نۆیەم، حکومەتی کوردستان هەموو ئامادەکارییەکی نیشاندا کە بەپێی دەستوور پابەندی هەر جۆر رێککەوتنێک دەبێت، بە رادەستکردنی تەواوی داهاتەکانیشییەوە، کەچی بەغداد هەر گووتی نا.... چوونکێ، بەغداد بەتەواوەتی خوازیاری بچووکردنەوەو نەهێشتنی دەستەڵاتی سیاسی و ئیداری کوردستان لە هەگبەیدا هەیە. پرسی دواهەمین کارتی یەکێتی، کە دەیهەوێت وەک فشار بەرامبەر حکومەتی کوردستان بەکاری بێنێت، بۆ دابینکردنی مووچە نییە، لەبۆ خۆشگوزەرانی دەڤەرەکەیش نییە، هەمدیس بۆ بوژانەوەو کەشێکی ئارامی ناوچەکە نییەو بۆ لامەرکەزییەکەش نییە، تەنێ لەبۆ نانەوەی ئەم دۆخە چەقبەستووەو لێکدوورخستنەوەیەیە، کە نیو سەرۆکەکەی یەکێتی ئامانجێتی. هەرکاتێک، سەرکردایەتی و دڵسۆزانی نێو یەکێتی هەوڵی لێکنزیکبوونەوەو یەک گووتاری دەدەن، خێرا نیو سەرۆکەکەیان، یا لێدوان، یا هەوڵێکی دووبەرەکی لەنێو مێدیادا دەخاتە گۆڕەپانەکەو ریسەکە دەکاتەوە خوری. هەرچەند ئەم کارتەی نیو،سەرۆکەکە کە وا بڕیارە غازی سرووشتییەکەیش تەسلیم کات، هێندەی تۆزی ژێر تاکە پێڵاوێک لەهیچ پەرێزێکدا هەڵناستێنیتەوە، چوونکێ هەرچی هەوڵێکی دوژمنانەو جاشێتی و خۆفرۆشی هەیە، هێندەی فرۆشتنی کەرکوک و دوز نییەو نابێت، کوردیش هەر بەپێوە مایەوە، دەنا ئەگەر نیو سەرۆکەکەی یەکێتی راست دەکات و خەمی خەڵکیەتی با ئەو داھاتەی ئامادەیە لەبری رادەستکرنی بە بەغداد، رادەستی حکومەتی ھەرێمی کوردستانی بکات، ئەودەم دەبینین چۆن مانگانە مووچە لە کاتی خۆی دابەش دەکرێت . چونکە لە کۆی داھاتی بەردەستی وەزارەتی دارایی ھەرێمی کوردستان تەنیا 30% لە سلێمانیەوە دێت و 70% داھاتی ھەرێمیش، ھی ھەولێر و دھۆکە . قاچاخچیەتی و سەرانەسەندنیش لە دەروازە سنوورییەکانی زۆنی سەوز ھەموو سنوورێکی تێپەڕاندووە.!
.gif)
د. كامه‌ران مه‌نتك هه‌ركاتێك وه‌زیرێكی توركیا سه‌ردانی به‌غداو هه‌ولێر بكات، پیلانێك له ئارادایه، بۆیه ئه‌و سه‌ردانه كت و پڕه‌ی ( خلوسی ئاكادار) زه‌نگی مه‌ترسی جه‌وله‌یه‌كی تری شه‌ڕ له‌ناوچه‌كه لێده‌دات، به‌تایبه‌تی ئه‌و سه‌ردانه له‌كاتێكدایه، كه‌به‌ره‌و به‌هارده‌چین و زۆربه‌ی شه‌ڕه گه‌وره‌كانی كوردیش له‌و وه‌رزه‌دا بووه، له‌به‌رئه‌وه‌ی له‌به‌ر سه‌ختی چیاكان په‌لاماری كوردستان دان له زستان كارێكی سه‌خته‌و به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ش زستان ده‌رفه‌تێكی باشه بۆ خۆئاماده‌كردنی ته‌واو بۆ شه‌ڕ. هاوكات ئه‌و سه‌ردانه‌ی ئاكار له‌كاتێكدایه په‌یوه‌ندیه‌كانی نێوان هه‌رێم و به‌غدا، ئه‌گه‌رچی به‌رده‌وامن له‌گفتوگۆ، به‌ڵام له‌دۆخێكی سه‌ختدایه‌و گرژیه‌كان له‌نێوان ئه‌و دوولایه‌نه تادێت قووڵتر ده‌بیته‌وه، ئه‌وه‌ی جێگای داخه به‌غدا سه‌ركه‌وتنی به‌رچاوی به‌ده‌ستهیناوه‌و توانیویه‌تی ناومالی كورد له‌ره‌گه‌وه دابه‌ش بكات و كۆمه‌ڵگای كوردی له‌ناخه‌وه بنكۆڵ بكات، ئهمهش واتای ئه‌وه‌یه هێزی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی كوردی له په‌رته‌وازه‌ییه‌كی گه‌وره‌دایه. جێگای داخه په‌یوه‌ندیه‌كانی هه‌ریم له‌گه‌ڵ رۆژئاواو ئه‌مریكاش دوای ریفراندۆم ساردی تیكه‌وتووه‌و ئه‌گه‌ر به‌رووكه‌ش گرژیش نه‌بێت، ئه‌و گۆڕانانه‌ی له‌سه‌ر ئاستی هاوسه‌نگی هێز له‌ناوچه‌كه روویداوه، كارتی كوردی تا راده‌یه‌كی زۆر بێهیز كردووه. بۆیه توركیا ده‌یه‌وێت ئه‌و ده‌رفه‌ته بقۆزێته‌وه وه‌ك ساڵانی پێشتر(2017-2018-2019) ده‌ستی زیاتر له مه‌سه‌له‌ی كورد بوه‌شێنێت، له‌باشووره‌وه به‌ناوی لێدانی هێزه‌كانی پارتی كرێكارانی كوردستانه‌وه ده‌یه‌وێت كورد بخاته‌وه نێو شه‌ڕێكی ناوخۆیی مه‌ترسیدار، له رۆژئاوای كوردستانیش پێده‌چێت هه‌مدیس گڵۆپی سه‌وزی له‌لایه‌ن روسیاو ئه‌مریكاو ناتۆوه بۆ هه‌ڵكرابێت بۆئه‌وه‌ی په‌لاماری (عه‌ین عیسا) بدات. ئه‌وه‌ی دۆخه‌كه ئاڵۆزتر ده‌كات، ئه‌وه‌یه، كه له‌گه‌ڵ ئه‌و پێشوه‌چوونانه، پیلانێكی هه‌رێمی ترسناك له پشته په‌رده به‌دیده‌كرێت و یه‌كێك له سیناریۆ ترسناكه‌كانی ئه‌و پیلانه‌ش گه‌ڕاندنه‌وه‌ی سوپای ئێراقه، بۆ هه‌رێمی كوردستان له‌په‌نای شه‌ڕی په‌كه‌كه‌وه، یاخود له‌په‌نای سه‌پاندنی ده‌سه‌لاتی حكومه‌تی فیدڕاڵیه‌وه به‌سه‌ر بۆڕیه نه‌وته‌كان، پێده‌چیت جۆره رێككه‌وتنێكی هه‌رێمی له‌م لایه‌نه‌وه ئه‌نجام درابێت و هه‌ڕه‌شه‌كانی توركیاش به‌شێك بێت له سیناریۆی گه‌ڕاندنه‌وه‌ی سوپای ئێراق بۆ سه‌ر سنووره‌كان و گه‌ڕاندنه‌وه‌ی دۆخی باشووری كوردستان، بۆ قۆناغی به‌ر له راپه‌ڕین. ئه‌وه‌ی جێگای نیگه‌رانیه دیاره به‌هۆی ئه‌و شه‌ڕه ده‌روونیه‌ی له هه‌رێمی كوردستان ده‌گوزه‌رێت، ره‌نگ بێت زۆرینه‌ی خه‌لك پێشوازی له سوپای ئیراق بكات، به‌بێئه‌وه‌ی له ده‌رئه‌نجامی مه‌ترسیداری گه‌ڕانه‌وه‌ی ئه‌و سوپایه تێبگه‌ن، هاوكات واپێده‌چیت به‌شێكی هێزی كوردی، كه‌یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان و به‌شێك له‌وانه‌ی خۆیان وه‌ك ئۆپۆزسیۆن ده‌نوێنن، بیانه‌وێت به‌ڕه‌كه له‌ژێر پێی پارتی دیموكراتی كوردستان ده‌ربێنن و ژێر به‌ژێر له‌گه‌ل به‌غدا رێككه‌وتوون، ئهمهش ئه‌وه‌مان بۆ روونده‌كاته‌وه، كه خه‌ڵكی هه‌رێمی كوردستان دوچاری چ سه‌رگه‌ردانیه‌ك كراوه!. له هه‌موو حاله‌ته‌كاندا پێده‌چێت ئه‌و به‌هاره‌ش، ئه‌گه‌ر زووتریش نه‌بێت، شه‌ڕو ماڵوێرانی روو له‌كوردستان بكاته‌وه، كه جێگای داخه زه‌ره‌رمه‌ه‌ندی یه‌كه‌م له هه‌ر شه‌ڕێك و پێشوه‌چوونێكی له‌م شێوه‌یه‌دا خه‌ڵكی كوردستان و مه‌سه‌له‌ی كورد ده‌بێت.
عەلی کەریمی لە کەسمان شاراوە نییە ئەمڕۆ کوردستان لە باشور، بە ناو کۆمەڵێک قەیراندا دەڕوات و دەتوانم بڵێم لە وتاری مزگەوتەکان تا دەگاتە ڕێنماییەکانی رێگە و بان و خوێندن و پەروەردی مناڵان و هەموو کەلێن و کونەبەرەکانی کۆمەڵگا جیاوازی و لێکدابڕان و قەڵشتی گەورە بەدی دەکرێت. جێی نکولی نییە ئەم جیاوازی و یەکڕیزنەبوونی توێژ و چینەکانی کۆمەڵگا لە زۆربەی بوارەکانی ژیانی کوردەواریماندا ڕەنگی داوەتەوە و خەریکە ئەم قەڵشتانە دەبنە دۆڵ و هۆی هەرچی لێک دوورکەوتنەوەی تاکەکان و سەرکردەکانی ناو کۆمەڵ لە یەکتر و تەنانەت بێگانەبوونی هەموو نوخبە و ڕۆشنبیر و دابەش بوونیان بەسەر گوتار و هێژمۆنی چەند حیزبێک کە خۆیان بە خاوەنی سەدان و هەزاران شەهید دەزانن و وەک ساحێب موڵکی هەموو کوردستان و تاکەکانیش وێنای خۆیان دەکەن. لەناو سەدان و بگرە زیاتر، وتار و کۆمێنتی ڕۆژانەی خەڵکی "ڕۆشنبیر" و ئاکادێمی، نوخبە و سیاسی و هەموو خویندەواران بە ڕوونی و ئاشکرا دەبینین و دەخوێنینەوە ڕیزەکانی گەلی کورد، لە یەکتر زۆر لێک جیاواز و پەڕش و بڵاون، لەسەر هیچتێک یەکدەنگی نییە و تەنانەت لەمەڕ فاکتە حاشا نەکراوەکان و دەڕبڕینەکانی خۆشمان لە ماوەیەکی کورتی ڕابردوو! وەزیر و پەرلمانتار و نوخبەی حیزبی ڕۆژانە لەسەر شاشە و ناو مۆبایلەکانمان دەبینین بەو پەڕی سوکی و بێشەرمی هەردەمەی لە سازێک دەدا و بەهەوایەک سەما دەکات و هیچ بەلایەوە عەیب نییە و تەنانەت نێوچاوان و برۆکانیشی تێکنانێت کە ماوەیەک پێش دژی ئەم قسانەی خۆی بوو و ڕوانگەی شتێکی تر بوو، تەواو پێچەوانەی ئەمەی ئەمڕۆ کە دەیڵێت و بانگەشەی بۆ دەکات. ڕوژانە لەبەر ڕۆشنایی و زاڵ بوونی بیری پۆپۆلیستی بە چەپ و ڕاستدا هیچ فەرقی پێناکەن و خەریکی گەوجاندنی میللەت یان باشتر بڵێم خەریکی پەیدا کردنی موشتەری و ئێعتبارێکی درۆینە (کاژب) بۆ خۆیانن. تاکی کورد لە ژێر سێبەری حیزبە کلاسیک و تازەنەکراوەکان خەریکی داوەشان و تێکچوونی باری دەروونی و کەسایەتی خۆیەتی و تووشی داڕمان و سەرلێشێواوییەکی تەواو و مەترسیدار بووەتەوە. دڵنیا نەبوون لە دواڕۆژ و دڵەڕاوكێ (سترێس) بۆ ئینسانەکان نەخۆشێک و بەڵایەکی کوشندەیە و ئەمە ئەم ڕاستییەیە کە عیلم سەلماندویەتی و دوکتورەکان دەفەرموون دەبێتە هۆی کەم ژیان و پەیدا بوونی نەخۆشییە پیسەکانی وەک زەخت و شەکرە و جەڵتە. بە تێڕادیوی دەتوانم بڵێم کەمتر تاکێکی کورد لە باشور دەبینم لە فەقیر و دەوڵەمەند و سادە و بەرپرس دڵنیا بێ لە دواڕۆژێکی ئاسودەیی خۆی و ماڵ و منداڵی، کەمتر دایک و بابێک شک دەبم کە پڕ بە سییەکانی هەوا هەڵمژێت و دڵنیا بێت لە بەخێوکردن و پەروەردەی دروست و تێر و تەسەلی منداڵەکانی و بە دڵەڕاوکێ شەوان سەر نەنێتە سەر سەرین. سیستمی وڵات بەڕێوەبردن لە وڵاتان لەسەرتاسەری جیهان هۆکارە بۆ ئاسودەیی، ئاشتی، شەڕانگێزی، پەروەردە، فەقیری و دەوڵەمەندی، عەدالەت و زۆربەی وردەکارییەکانی ژیانی تاکەکانی ناو کۆمەڵگا. سیستم لەناو کۆمەڵگا دەبێتە زامنی زانین و ئاگاداربوونەوە لە دواڕۆژ و لەسەردەمی قەیران و شەڕ و ئاشتی. بۆ نموونە لە وڵاتێکی وەک ئەمریکا و بریتانیا لاوەکان و خەڵک دەزانن گەر شەڕیش سەرهەڵدا ئەوە ئەوان ناچن بۆ سەربازی و دەوڵەت خۆی ئەڕتەشی پرۆفیشۆناڵ و دائیمی هەیە، یان ئەگەر پارەت لە بانکدا هەبێ و ئەو بانکە تووشی ئیفلاس بێ ئەوە بیمە کراوە و زۆرجاران حکومەت خۆی لە ئاستی هاووڵاتیان بە بەرپرس دەزانێت و قەرەبوویان بۆ دەکاتەوە. بەعەکسەوە لە زۆر وڵاتانیش هەتاکوو یەک یان دوو ساڵ سەربازی بۆ حکومەت نەکەی تەنانەت ئیجازەی سەفەریشت پێ نادەن و نە حکومەتیش زامنی پارەی تۆیە. مەبەستمە بڵێم باشوری کوردستان چیتر بەم چەشنە ئیدارە ناکرێت و لە ناکاو هەربینا دیمان هەڵەنگوێت و وردوخاش ببێت. ئەوەی کە تاکی کورد تا ئێستاش نازانێ حدوود و ماف و ئەرکەکانی بەرامبەر وڵات و حکومەت چییە بەلای منەوە زۆر سروشتی و دەبێ وا بێت. بۆ نموونە من دڵگرانم لەو هەموو کۆشک و ڤێلا و سەیارەی گرانی سەرکردەکان، جیاوازی لە نیوان فەقیر و دەوڵەمەند زۆر بە زەق و ناعەدالەتی دەزانم، خوێندن و پەروەردەی منداڵە سەرۆک و ئەوانی دیکەم پێ هەزم ناکرێت و دەیان شتی لەم بابەتە. چونکی من وا ڕاهاتم کە تا سی ساڵ پێش هەموو شۆڕشگێر و پێشمەرگە و لە شاخ بووین، بە بێ هیچ بریار و گوڕینی سیستم چۆن دەکرێ ڕازی بم بەم هەموو جیاوازیی و سەرەڕۆییە. لەئاخر ڕۆژەکانی تەمەنی شا ڕۆژنامەنووسی بی بی سی لەتاران لێی پرسی بۆچی کوشک و قەڵای تۆ ئاوا فاخرە و ئی سەرۆک وەزیرانی وڵاتێکی وەک بریتانیای عوزما زۆر سادەیە!؟ گووتی نا تۆ هەڵەی من پادشام و ٢٥٠٠ ساڵ پادشاهی لەم وڵاتەدا هەیە، تۆ بێخود من لەگەڵ سەرۆک وەزیرانی خۆتان بەراورد دەکەی کە خودا دەزانێ دەورەی داهاتوو چۆن وەلا دەندرێت، دەبێ من لەگەڵ مەلەکەی بریتانیا بقرساوێنی، ئەوکات دەزانی کە کۆشک و تەلارەکانی من لەگەڵ مەلەکەی ئێوە هەر لە قەبڵانیش نایەت، رۆژنامەنووسەکە بە تەواوی بێدەنگ بوو، بە لایانەوە زۆر ئاسایی بوو شای وڵات ئاوا بژی! هەروەتر لەسەردەمی شا و سەدام کەم کەس بەگلەیی و نارازی بوون لە ئاست ژیانی ئەوانە، هەموو کەس وا ڕاهاتبوو کە شا وسەرۆک کۆمار سێبەری خوان لەسەر عەرز و تاڕادەیەکی زۆریش قبوول کرابوو، دەستور و سیستمی ولات وابوو! لەبەر ئەوەی هیچ سیستم و دەستورێک لە باشور باسی سەرکردە و خودانی نەکردووە ئاساییە کە تاکەکان بە زەقی ببینن ئەوان چۆن دەژین و ڕادەبوێرن و کوڕە هەژار لە ئاوارەیی و دەریاکان چیان بەسەر دێت. کۆمەڵگای کوردی لە ئەمڕۆدا تەواو دابەش بووە و ڕۆژانە سەدان وتار و "ڕۆشنییر"مان گوێ لێ دەبێ بە گورانی و هەڵپەڕکێ مەدح و ستایشی سەرۆکیان دەکەن و وا وێنا دەکرێت کە ئەوان زۆر بەوە شادمان و ڕازین کە وەک خودان سەیریان بکەن و ئەمە لایان زۆر سرووشتییە، سەرۆک دەبێ وا بێت و ئەو سێبەری خوایە لەسەر عەرز! ئەمڕۆ لە هەموو کات زیاتر پێویستمان بە ڕێفراندۆمێکە بۆ دانانی سیستمی بەڕێوەبەری وڵات و زۆر لە ڕێفراندۆمی سەربەخۆیی واجبتر و لە پێشترە، هەموو دەزانین و دەمانزانی هەموو کورد بە دە پەنجە مۆڕ دەکات بۆ سەربەخۆیی و لە ژێرباڵی بەغدادا نەمان. "ڕۆشنبیر"، خوێندەوار و سیاسی ئەوبەر لە مێژە دەڵێن ئێمە بە کوڕ و کوڕەزا و و سەت پشتی سەرۆک ڕازین خودانمان بن. نە پێی قەڵس دەبن و نە لایان غەریبە سەرۆک و منداڵیان وەک فێرعۆن و ئەمیرزادەکان و پادشاکان بژین و تەنانەت پێیان وایە ئەمە زۆریش سروشتییە و حەقی خۆیانە و تەنانەت کۆمەڵێک پیاوی ئایینی و مەلا بەیعەتیان پێدەکەن و فتوا دەردەکەن ئەوەی قسەیان پێ بڵێت و بە سوکی باسیان بکات خوا غەزەبیان لێدەگرێت و بە کورتی زۆر کەڕەتان گوێمان لێبووە کە دەڵێن وڵات پادشای دەوێت! خۆ ئەم قسەیە نە عەیبە و نە ئیراد، دەکرێ بێتە باس و پێشنیارێک بێ بۆ سیستمی دەستور و وڵات بەڕێوەبردن. بۆیە دەڵیم لە ئەمڕۆدا بۆ نەمانی گرژی و کێشەی زیاتری ناو کۆمەڵگا هەرچی زووە بچین بۆ رێفراندۆمێک لەمەڕ ئەم پرسە، منی سیکۆلار و دژە پادشا، هەموو لایەک دڵنیا دەکەم گەر لە رێفراندۆمێکدا بە دەنگی زۆرینە گوتیان وڵات دەبێتە پادشاهی وە یان بە بنچینەی ئاینی ئیسلام شەرع دەکرێت و حاکم و دادگا دادەندرێت، ئیتر دوو ڕێم زیاتر نابێ یان ئەوەتا قبووڵی دەکەم و یانیش وای دادەنێم ئیتر وڵات دیکتاتۆری و مەزهەبییە و دەبێ جێی بێڵم! ڕێفراندوم بە زۆرینە بۆ دانانی سیستم لە وڵات و دەستور ئەرکێکی هەنوکەییە بۆ ئاسودەیی و تەنانەت نەمانی قین و توڕەیی وقەڵەشتی زیاتر لەناو ڕیزەکانی کۆمەڵگادا، ئەمڕۆ ستایش و مەدحی سەرۆک بیزارکەر و توڕەمان دەکات بەڵام سبەی کە بوو بە پادشا وەک ئەرک حیسابی بۆ دەکرێ و دەبێ هاوڵاتی بە دەستور شاهنشای خۆی نەک تەنیا خۆش بوێت بەڵکو بیشی پەرەستێت و جاری واشە وەک مەلەکە و پادشاکانی سەدەکانی ناوەڕاست پاشەڕۆکەکانیشان بە متفەڕک و موبارەک بە دەست کۆ کاتەوە و بە لایەوە ئاسایی بێت!
ئامانج مەلا عەلى کاک عەلی بچکۆل کە ناوی ئەسڵی خۆی عومەر محەمەد قادرە لە بیرەوەرییەکانی دا لە کتێبی (سەختە ڕێ) دا نوسیویەتیەوە، باسی ئەشکەنجەدانی عومەری سەید عەلی دەکات لە زیندانەکانی بەعس دا. ئەو باسی ئەوە دەکات کە شەوێکیان پۆلیسی سجنەکە دێ و بۆ ئەوەی ئیعترافی پێ بکەن دەیانەوێت بیبەن بۆ ئەشکنجە دان. پێشتر عەلی بچکۆل بۆ کاک عومەر و هاورێکانی باس کردوە کە ئەو پێی خۆشترە هەر لە سجندا بمێنێتەوە نەک ئەشکەنجەی بدەن. شەوێک پۆلیسێکی سجن دێ و هاوار هاوار بانگی عومەر محەمەد قادر دەکات (واتە عەلی بچکۆل) و کاک عومەری سەید عەلی کە دەشزانێت بۆ ئەشکەنجەدانە کەچی خۆی دەکات بە عەلی بچکۆل و لەگەڵ پۆلیسەکەدا دەچێت بۆ ژوری ئەشکەنجەدان. رۆژی دواتر بە برینداری و سەرتاپای خوێن و بە شەکەتی دەیهێننەوە. دوای ئەوەی هەناسەیەک ئەدات بە عەلی بچکۆل دەڵێت: (برا گیان ئەم شەو تا بەیانی لە جیاتی تۆ لێیان داوم و ئەشکەنجەیان داوم). پێش ئازادبونیشیان نوێنەرێکی کۆشکی کۆماری دەچێت بۆ لایان بۆ زیندان و داوایان لێ دەکات کە دەبێت ئەوان دوای ئازاد بونیان پاکانە بکەن زانیاری و هەواڵ لەسەر هاوڕێ و ناوچەکانی خۆیان کۆ بکەنەوە و بینێرن بۆ حکومەت. کاک عومەر بە توندی وەڵامی نوێنەرەکە دەداتەوە و دەڵێ ئەوە قبوڵ ناکەین و ئازادبونی وا پڕ سەرشۆڕیمان ناوێت. دواتر هاورێکانیشی بەهەمان شێوە مەرج و داواکارییەکانی نوێنەرەکەی کۆشکی کۆماری رەت دەکەنەوە، بەڵام دواتر سەربەرزانە هەر ئازاد دەکرێن. هەڵبەتە عومەری سەید عەلی و ئاوات عەبدولغەفور و عەلی بچکۆل و فەرەیدون عەبدولقادر و ئەرسەلان بایز لەگەڵ شێخ شیهاب و ئەنوەر زۆراب و جەعفەر عەبدولواحید دا لە لایەن رژێمی شاهنشاهی ئێرانەوە دوای نسکۆکی شۆڕش لە (١٩٧٥)دا تەسیلم بەعێراق کرانەوە. رژێمی عێراقیش بە تۆمەتی ئەندام بون و سەرکردایەتیکردنی کۆمەڵەی رەنجدەرانی کوردستان، شیهاب و ئەنوەر زۆرابی لە سێدارەدا و عومەری سەید عەلی و ئاوات عەبدولغەفور و عەلی بچکۆل و فەرەیدون عەبدولقادر و ئەرسەلان بایزیش حوکمی زیندانی کردنیان لە نێوان (15بۆ 20) ساڵ بۆ دەرچو. ئەوان دواتر و لە ساڵی (1979) دا بەر لێبوردنی گشتی کەوتن و هەر لە داوی ئازادبونیان پەیوەندیان بە هێزی پێشمەرگەوە کرد.
.gif)
ئەبوبەكر عەلی لە سەر کەلی ساڵیادی ڕگارکردنی ستالینگرادی کورد، (کۆبانێ)وە، دەڕوانینە دۆخی کوردان لە نێوان ئەویکاتێ و ئێستاداو زۆر بەکورتی دەڵێین: ئەوی کاتێ: ١- کورد لەساتەوەختێکی مێژوویدا وەك نەتەوەیەکی خاوەن ئیرادە خۆی بۆ جیھان نمایش دەکردو سەرقاڵی دڕاندنی وێنە مێژووییە نەمەتی و چەقبەستووەکانی خۆی بوو. ٢- خوێنی ڕۆڵەکانی ھەر چوار پارچەی کوردستان لە کوچەو کۆڵانەکانی کۆبانێدا تێکەڵبەیەك دەبوو. وێنای نەتەوەیەکی خاوەن ناسنامەی ھاوبەش و دابەشکراوو نەمردووی بۆ ناوەو دەرەوە دەنارد. ٣- ھەست بە سەربەرزی و شانازی نەتەوەیی و ھاوچارەنوسیی، لە دڵ و دەرونەکاندا شەپۆلی دەدا. ٤- پەرلەمانی کوردستان وێنای دەزگایەکی نەتەوەیی لە خۆی نیشاندەداو بڕیاری ناردنی ھێزی پێشمەرگەی بۆ پشتیوانی پارچەیەکی تری کوردستانی دەدا. بەوەش کوردانی ھەموو دنیا دەبوون بە دەنگدەری روحی و سەرچاوەیەکی تری ڕەوایەتی مەعنەوی ئەم دەزگایە. ٥- تورکیا مامەڵەی نیمچە دەوڵەتی لەگەڵ ھەرێمدا دەکرد. لە ساتەوەختێکی مێژوویی خەون ئامێزدا، تێپەڕین ی پێشمەرگە بە ئاڵای کوردستانەوە بەناو خاکەکەیدا، خەونی مرۆڤی کوردی ھێند گەورە دەکرد، لەخەیاڵیدا، بە پاساپۆرتی کوردستانی گەورەوە گەشتێکی خێرای مەعنەویی جیھاندا بکات. ٦- ھەرێمی کوردستان چاوی بڕیبووە بەرز کردنەوەی داخوازییەکانی و خۆی بۆ ریفراندۆم ئامادە دەکرد. ڕۆژئاواش پانتایی چاوەروانیەکانی بۆ پاداشتدانەوەی جەنگ دژ بە تیرۆر گەورە دەکردو پارچەی چوارەمیشی بۆ کوردستان دەکرد بە واقیع و سەرگەرمی نیشتیمانسازی بوو. ٧- بەھۆی جەنگی دژ بە داعش و ڕۆڵی گەورەی کورد تیایدا، کورد وەك کاراکتەرێکی نادەوڵەتی و ھێزێکی بەرچاوی خۆرھەڵات دەردەکەوت و ھەولێر بوبووە سەنتەرێکی دیبلۆماسی گرنگ و دەنگ و باسی ڕۆژئاواش ڕۆژەڤی زۆر ناوەندو دام و دەزگای ڕاگەیاندنی جیھانی. کەچی ئێستا: ١- ئەوەی بەخوێن لە جەنگی دژ بە تیرۆردا دەستمان کەوت، بەھۆی خراپ ئیدارەدانی سیاسی و ناکۆکی نێو خۆییەوە، لە دەست درا!!. ٢- کەوتنی داعش بوو بەھۆی کەوتنی عەفرین و کەرکوك و زۆر شوێنی تر، وێناشمان لەبەرچاوی ھەندێ لەوانەی تا دوێنێ بە پاڵەوان وەسفیان دەکردین، لەسەربازی کرێگرتە نزیکبۆوە؟! ٣- لەجیاتی چاوبڕینە گەورەترکردنی دەستکەوتەکان، ھەناسە بڕکێمانه بۆ لەدەست نەچوونی ئەوانەی ماون! ٤- لە جیاتی ھاوسۆزی نەتەوەیی و پشتی یەکگرتن، ھێزەکان بەرامبەر یەکتر وەستاون، لە بری یەکتر تەواو کردنی نەتەوەیی، یەکتر بڕینی نانەتەوەیی فۆرمی باڵادەست ی پەیوەندی نێوان ھێزە کاریگەرەکانە؟! ٥- ھەست بەشانازی نەتەوەیی لەناو کوردستانیانێکی بەرچاودا، جێگەی خۆی بۆ نائومێدی وخۆبە نەفرەت کردن چۆڵ کردووە.. ٦- کورد لەسەر ئاستی ڕۆژھەڵاتی ناوەراست و دنیادا، ئەو سەنگ و قورساییەی جارانی لەدەست داوەو زیاد لە جارێكی خستمانەروو نەتەوە نین؟! ٧- پەڕلەمان دوای ئەوە، بوویەوە مەیدانی فرکان فڕکانی سیاسی عەبەسیانەو دەرگاکەی بۆ ماوەیەکی زۆر قوفڵی لێ دراو ئیرادەی ھاوڵاتیانی تێدا زیندانی کراو لە ئێستاشدا ڕۆژ بە ڕۆژ وێنای زیاتر دەشێوێنرێ و لە رەمزبوونی زۆرت خاڵی دەبێتەوە.!! دەزانن بۆ؟ چونکە: بێ ھەست و ناسنامەو ئامانجی ھاوبەشین. پێش ئەوەی دوژمن بێت سەرمان و ماڵمان بڕوخێنێ، خۆمان ماڵی خۆمان دەروخێنین! هاووێنەی ئەوانەی قورئان دەربارەیان دەفەرموێت: ( یخربون بیوتهم بایدیهم) بەدەستی خۆیان ماڵی خۆیان خاپورووێران دەکەن؟! لەبەر ئەوەی ھوشیاریەکی مێژوویی ئاسۆییمان ھەیەو ئەزمونەکانمان کەڵەکە نابن و یەکتری تەواوناکەن و پچڕ پچرن! لەبەر ئەوەی نوخبەی سیاسی و حیزبیمان بە گشتی خەیاڵی سنوردارەو بەکردەوە خەمی گەورەی نیە، ھەر ئەوەش وای کردووە، نەتوانێ لە دەست گرێ دەرونیە مێژووییەکانی ڕزگاری ببێت، لەبەردەم دەسەڵات و پارەو جنس دا، چۆك دانەداو پاکێتی و ئامانج بەرزی و شەرەفی نیشتمانی لەدەست نەدا. لە کۆتایدا لەبەر ئەوەی تاکو ئێستا کۆبانێ و کەرکوکی دواکەوتوویی کەسێتیمان لە بیرکردنەوەو ناخماندا، ئازاد نەکردووە. ئەوەی لە ناخیشیدا ئازاد نەبێت، ئاسان نیە تاسەر جەنگاوەری ڕاستەقینەی ئازادی بێت.
.gif)
كارۆخ خۆشناو ئەگەر بەخێرایی چاوێک بخشێنینەوە بە مێژووی وڵاتانی جیهان بەگشتی و وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەتایبەتی، بۆمان ڕوون دەبێتەوە کە زۆربەی کات (مەنتقی هێز) زاڵ بووە بەسەر (هێزی مەنتق)دا. قەدەری میللەتی کوردیش لەڕووی جیوپۆڵۆتیکەوه کەوتۆەتە نێو جەرگەی کۆمەڵێک وڵاتی فاشیست و ڕەگەزپەرست و دواکەوتوو، کە هەمیشە بە (مەنتقی هێز) مامەڵەیان لەگەڵ کورد کردووە، بەمەبەستی چەوساندنەوە و لەناوبردن و سڕینەوەی کەلتور و زمان و شکاندنی کەسایەتی کورد و لەباربردنی خەونی سەربەخۆیی، بەڵام خۆشبەختانە بەشێکی زۆری ئەم هەوڵانە بێسود بوون بەهۆی خۆڕاگری گەلی کوردستان، بەڵام لێرەدا پرسیارە جەوهەریەکە ئەوەیە کە بۆچی کورد وێڕای ئەو هەموو شۆڕش و قوربانیدانە، وەکو گەلانی تری ناوچەکە نەبۆتە خاوەنی دەوڵەتێکی سەربەخۆ؟ ئەو پرسیارە وەڵامی زۆر هەڵدەگرێت، لەوانە (کورت) بینی (کورد) لە ڕابردوودا و هەڵەکردنیان بۆ خوێندنەوەی پارسەنگی هێز لە ناوچەکەدا، هۆکارێکی سەرەکی شکستهێنان بووە، کە لە ئەنجامدا دەربەدەری و ماڵوێرانی خەڵکی کوردستانی لێکەوتووەتەوە، بەڵام پێموایە نەهاتنەدی ئەم خەونە لە ڕابردوودا دەگەڕێتەوە بۆ دوو هۆکاری سەرەکی: 1- هۆکاری دەرەکی یان پیلانی داگیرکەران: پلانی وڵاتانی زلهێزی جیهان لەگەڵ وڵاتانی ئیقلیمی داگیرکەر بۆ لە باربردنی هەموو هەوڵێکی سەربەخۆیی و چاوتێبڕینیان لە سەروەت و سامانی کوردستان وای لێکردوون کە خاک و خەڵکی کوردستان وەکو نێچیرێکی چەور ڕاو بکەن و لە سەر سفرەی ژەمەکانیان لە نێوان خۆیاندا "وەحش ئاسا" بە دڕندەترین شێواز و بە ددانە ژەهراویەکانیان قەپ لە جەستەی کوردستان بگرن. 2- هۆکاری ناوەکی یان پەرتەوازەیی کورد: بەداخەوە کورد لەڕابردوو و لە ئێستاشدا پەرتەوازەیە و یەک دەنگ و یەک هەڵوێست نییە، بەمانایەکی تر سەرکردایەتی سیاسی کوردستان بەجۆرێک پەرتەوازەیە کە پێبزانن یان نەزانن، دوژمنانی کوردیان دڵخۆش کردووە، بە جۆرێک کە بەردەوامبوون بەم حاڵەی ئێستا زۆربەی لایەنە سیاسیەکان دەخاتە بازنەی خزمەتکردن بە دوژمنانی کورد. بۆیە تاکە ڕێگا لەبەردەم لایەنە سیاسیەکانی کوردستان دایەلۆگ و یەکتر قبوڵکردن و دانیشتنە لەپێناو چاککردنی باری ئابووری خەڵک و نوسینەوەی یەک پڕۆژەی نیشتیمانی و نەتەوەیی بۆ چەژنی نەورۆز و دیاریکردنی تایم تەیبڵێک بۆ جێبەجێرکردنی ئەم پڕۆژەیە، ئەگەر لایەنە سیاسیەکان ئەم تاکە ڕێگایە بگرنەبەر و ئەجێندایەکی نەتەوەیی و نیشتیمانی بۆ کوردستان بنوسنەوە، ئەوا کوردستان لەم چەق بەستوییە ڕزگاری دەبێت و دەبینە خاوەنی دووانەی (مەنتقی هێز و هێزی مەنتق) بەم هەنگاوەشیان "کاوە ئاسا" ڕازاوەترین جەژنی نەورۆز بۆ خەڵکی کوردستان دەخولقێنن.
.gif)
هێمن خۆشناو لە ماوەی چەند مانگی رابردوودا، لەناو کۆشکی باشتەپە (کۆشکی سەرکۆماری تورکیا) چەندین رووداو و دەست لەکارکێشانەوە روویاندا. (بەرەت ئالبەیراک) زاوای (رەجەب تەیب ئەردۆغان) سەرکۆماری تورکیا وازی لە پۆستی وەزیری دارایی و ئابووری هێنا. بانکی ناوەندی سەراوبن بوو. چەندین وەزیر گۆڕدران. پێشتریش چەند سەرکردەیەکی پارتی داد و گەشەپێدان (ئاکەپە) وازیان هێنا بوو، لە ماوەی چەند مانگی رابردوو دوو پارتی سیاسیان دروست کرد. هەرە دوایش (بوڵەند ئارنچ) کە خاوەن پێگە و قوڕسایەکی گرنگە لەناو ئاکەپە، ناچارکرا لە ئەندامیەتی دەزگای باڵای راوێژکاری سەرۆکایەتی کۆمار دەستلەکار بکێشێتەوە. هەروەها چەند رۆژنامەنووس و گۆشەنووسی سەر بە ئاکەپە چەند گوتارێکیان، لەبارەی ریفۆرمی دیموکراسی، چارەسەری کێشەی کورد، مافەکانی مرۆڤ هەواڵ و نووسینیان بڵاوکردەوە. بەڵام دوای ئەوەی لەلایەن چەند مافیایەکی سەر بە مەهەپە (پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرست) هەڕەشەیان لێکرا، بێدەنگ بوون. کۆشکی سەرکۆماریش نەوەکو خاوەنداریەتی لێنەکردن، بگرە بە پێچەوانەی زانگەشەی ئەوان هەڵوێستی نیشاندا. هەموو ئەم رووداو، دەست لەکارکێشانەوە و نووسینانە لەخۆوە نەبوون، ئاماژەیەک لە پشتیاندا هەیە. بەڵام بەو پێیەی سەرکۆمار ئەردۆغان لە دووڕیانێک دایە، خۆی یەکلایی نەکردۆتەوە، هەموو ئەمانە وەکو کاردانەوەی کاتی دەخوێندرێنەوە. تا ئەمڕۆ ئەردۆغان باش دەیزانی یاری رازیکردنی چەند ئەکتەرێک لەدژی چەند ئەکتەرێکی دیکە بکات، بەڵام لێرە بەدواوە ناتوانێ لەم یاریەدا سەرکەوتوو بێت. بە هەڵنەبژاردنەوەی (دۆناڵد ترەمپ) هەموو ئەم ستوونانە رووخان کە ئەردۆغان یاری لەسەر دەکرد. لە ئێستاشدا ناچارە نەخشە رێگایەکی دیکە بۆخۆی دەستنیشان بکات. بەڵام نازانێ چۆن ئەم نەخشەرێگایە بنەخشێنێت. نازانێ لە هاوسەرگیریە سیاسیەکەی لەگەڵ مەهەپە بەردەوام بێ یان نا! نازانێ لەسەر سیستەمی سەرۆکایەتی بەردەوام بێ یان بگەڕێتەوە سەر سیستەمی پەرلەمانی! هەروەها نارانێ لە توانای دایە لەگەڵ جۆ بایدن (سەرۆکی ئەمریکا) پەیوەندی باش دروست بکات یان نا! نازانێ چۆن دەریچەیەک بدۆزێتەوە بۆ ئەوەی بە سەلامەتی و کەمترین زیان لە دۆسیەی (هاڵک بانک) رزگاری بێت! نازانێ دەتوانێ یان ناتوانێ لە بارەی کێشەی کورد لەناو تورکیا و لە دەرەوەی تورکیا هەنگاو بنێ! یان ئەگەر هەنگاوی نا دەتوانێ ئەنجام بگرێت یان نەگرێت! هیچ لەمانە نازانێ و دڵنیا نیە، بۆیە ناتوانێ نەخشە رێگایەک دابڕێژێت. کاتێک بۆ هەموو ئەمانە هەڵمەتێک دەکات، رووبەڕوی کاردانەوەی توند دەبێتەوە (بەتایبەتی لەلایەن مەهەپە و مافیاکانی)، بویە بەناچاری دەگەڕێتەوە سەر سیاسەتی جاران. لە ئێستادا هەوڵ دەدات، پەیوەندی باش لەگەڵ بایدن دروست بکات، بەو مەرجەی بتوانێ لە هەمان کاتدا لەگەڵ مەهەپەش بەردەوام بێ، بەڵام ئەمەیان ئەگەر مەحاڵیش نەبێت زۆر زەحمەتە. دوو ئاستەنگ هەیە لە بەردەم ئەردۆغان کە زوو بە زوو ناوێرێت دەستپێشخەری بکات بۆ سازدانی پەیوەندی گەرم لەگەڵ جۆ بایدن. یەکەمیان، پەیوەستە بە شکاندنی گەماڕۆکانی سەر ئێران، لەلایەن هاڵک بانک، کە زیانی گەورەی لە ئەمریکا داوە (لێرەدا جێگای باسکردنی نابێتەوە). ئەوەی دووەم، کێشەی کوردە. هێشتا لە ئەردۆغان دیارنیە بایدن چ هەڵوێستێک لە بارەی کێشەی کورد دەکرێتەبەر. کێشەکە بۆ ئەردۆغان لەوەدایە کە بایدن سەرۆکێکە لە نزیکەوە تورکیا دەناسێت، وەکو ترەمپ نیە پێگەی جوگرافی تورکیا نەناسێت. بایدن لە پسپۆرێک زیاتر ئەکتەرەکانی ناو تورکیا دەناسێت، دەزانێت خاڵی لاواز و بەهێزیان چیە. وەکو ترەمپ نیە لەبارەی تورکیا پشت بە راوێژکارەکانی ببەستێت. بە پوختی بایدن ئەو سەرۆکە نیە، کێشەکانی لەگەڵ تورکیا سڕ بکات یان جارەسەریان دوابخات. ترەمپ بۆ ئەردۆغان نیعمەتێکی گەورە بوو، بەڵام ئەم سەردەمە بەسەرچوو. بۆیە ئەگەر ئەردۆغان بە نیازبێت پەیوەندی باش لەگەڵ بایدن دروست بکات، ناچارە هەندێک چاکسازی بکات. بەدووری نازانم بایدن ئەردۆغان ناچار بکات لەبارەی مەسەلەی کورد لەگەڵ سەڵاحەدین دەمیرتاش دابنیشێت، چونکە دەمیرتاش سیفەتی یاسایی هەیە و شەش ملیۆن دەنگی هێناوە. بۆ هەموو ئەمانە سەرەتا دەبێت ئەردۆغان خۆی یەکلایی بکاتەوە، بڕیاری جیابوونەوە لە مەهەپە بدات. بەبێ یەکلایی کردنەوە بازنەی گۆشەگیربوونی بەرتەسکتر دەبێتەوە.
.gif)
فەرحان جەوهەر مێدیای ئێرانی فیلمێکی زۆر دوژمنکارانەی بۆ کەمکردنەوەی رۆڵی پێشمەرگە لەشەڕی دژی داعش وبەپاڵەوان کردنی رۆڵی سەرکردەیەکی خۆیان لەو شەڕەدا بەرهم هێناوە ، نەیارانی گەلی کورد هەر ئەمڕۆ نییە ، کار لەسەر کەمکردنەوەی رۆڵی کورد لە مێژوودا دەکەن ، زۆرلە مێژە هەوڵی ئەوە دەدەن کولتوورو رۆشەنبیریەکەی ومێژوو خەباتی رەمزە نەتەوایەتییەکایشی بشێوێنن ، یەک لەو رەمزو سەرکردانەی زۆرترین پشکی لەم هەوڵەدا بەرکەوتووە ، سەرۆک مەسعود بارزانییە ، لەڕێگەی لێدان لە پێگەو خەبات و مێژووکەسایەتییە کاریزماییەکەی سەرۆک بارزانی ، دەیانەوێت لەو گیانە بەرگریکارانەی گەلی کوردیش بدەن ، بۆلاوازکردنی بڕوا بەخۆبوونی میللەتێک لەبەرگری و داواکردنی مافەکانی خۆی وەک گەلێکی زوڵم لێکراو . لێدان لەکولتوورو مێژوو رەمزەکانی میللەتێک ، کارێکی دووژمنکارانەو شەڕێکی رانەگەێنراوە ، بەرلە ماوەیەکی تریش مێدیای ئێرانی لە بەرنامەیەکی تەلەفزیۆنی گاڵتەیان بەجل و بەرگی کوردی کرد ، لە مێژساڵە دوژمنانی کورد هەولی شێواندنی مێژوو کولتووری کورد دەدەن ، نەک هەر ئەمە ، بەڵکو ماوەیەکی زۆر کاریان لەسەر شێواندنی بنەچەو رەگەزی کورد کردووە ، هەندێکیان تا ئەو شوێنە رۆیشتوون بە کورد بڵێن: لە جنۆکەوە دروست بوونە و مرۆڤ نینە ، هەموو ئەو شێواندنانە لە پێناوی رەوایەتی دان بووە بە هێرشەکانیان بۆ لە ناوبردنی گەلی کورد ، ئەوەی ئەمڕۆش لەلایەن ئەو کەس و لایەنانە بەڕێوە دەچێت ، درێژکراوەی هەمان ئەو زنجیرە هەڵمەتەیە کە بەدرێژای مێژوو کراوەتە سەر کوڵتوورو رۆشنبیری گەلی کورد ، لە کاتێکدا هیچ یەک لەو گەلانەی ناوچەکە بەتایبەتی ئەوانەی خاکی کوردیان داگیرکردووەو هەولی لەناو بردنیان داوە ، وەک گەلی کورد خاوەن کولتوورێکی بەرز نەبوونە ، لە پێکەوە ژیان و لێبوردن و بەرگری ، هەر مانەوەی کورد خۆی لە ناو ئەو ئاگرەی دەوری داوە ، گەورەترین ئازایەتییە و مانای بەرزی گیانی بەرگری میللەتێک دەگەێنێت ، هەرنەتەوەیەک با بەم شێوەیە سێ لە گەورەترین نەتەوە پێکەوە هێرشیان کردبێتە سەر، نەک وجودی خۆی وەک نەتەوە ، بەڵکو ناویشی نەدەما ، لەرووی لێبوردەیشەوە تاکە سەرکردەی ئیسلامی کە بەرامبەردوژمنەکانی لێبوردە بووبێت تەنها سەلاحەدین ئەیوبی بووە ، ئەویش لەبەرئەوەی کوردبووە ، باقی سەرکردەکانی ئیسلامی بەرامبەردوژمنەکانیان هیچ لێبوردنێکیان نەبووە ، هیچیشیان ئازایەتی سەلاحەدینیان نەبووە قودسی پیرۆز رزگاربکەن . شەڕی داعش مێژوویەکی ئەوەندە کۆن نییە ، تا خەڵک بیری چووبێتەوە و میدیای ئێران لە رێی فیلم و دراما بیرمان بێنێتەوە ، بەتایبەتی لەسەردەمی ئەمڕۆی پێشکەوتنی تەکنۆلۆژیایی رەقەمی . کێشەی ئێمە لەم شەڕەدا نەبوونی چەک بووە ، چونکە هەرێم بەپێی یاساو دەستور ناتوانێ چەک بکڕێت ، عیراقیش نەک هەر چەکی بە پێشمەرگە نەدا ، بەڵکو سوپاکەی لە موسڵ هەموو ئەو چەک و جبەخانانەی لەلایەن ئەمریکاو هاوپەیمانەکانیشی پێدرابوون کەوتە دەستی داعش ، بۆیە هیچ ئازایەتییەکی تێدا نییە ، لایەنێکی پڕچەک بەرامبەر لایەنێکی بێ چەک ، بتوانێت هەندێک سەرکەوتن بەدەست بهێنێت ، دواتریش کە پێشمەرکە چەکی دەستکەوت ، هەموو جیهانی سەرسام کرد بەوهێرش و بەرگرییەی نیشانی دا ، ئەوەی توانیشی کوردستان بپارێزێت و داعش نەگاتە هەولێری پایتەخت ، پێشمەرگە لەسەر زەمین و هاوپەیمانان لە ئاسمان بەسەرکردایەتی سەرۆک مسعود بارزانی بوو، نەک هیچ کەس و لایەنی تر، بۆیە سەرۆک بارزانی کراوەتە ئامانج لەم دیکۆ دڕامایەدا ، چونکە نەیاران دەزان سەرۆک چ رۆڵێکی مەزن و ئازایانەی گێڕا لە تێکشکاندنی داعشدا ، هەروەها هۆیەکی تری زۆر سەرەکی بۆ لێدان لە رۆڵ و پێگەی سەرۆک بارزانی خۆشەویستی خەڵکی کوردی ئێرانە بۆ سەرۆک ، مێدیای ئێرانی پێیوایە بەم کارەیان دەتوانن ئەو خۆشەویستییە لە دڵی خەڵکی ئێران لاوازبکەن ، بەڵام با ئەو لایەنانە دڵنیا و خاتر جەم بن ، بەم کارەیان نەک هەر ناتوانن ویستی کورد و بڕوا بەخۆبوونی لەق بکەن ، یان خۆشەویستی سەرۆک بارزانی لە دڵی کورد دەربێنن ، بەڵکو ویست و هێزی کورد بەهێزتر دەکەن ، ئەم کارەی میدیای ئێرانی خزمەت بە پێکەوە ژیانی نەتەوەیی و پرسی ئاشتی کۆمەڵایەتیی وپڕەنسیپەکانی دراوسێیەتی ناکات ، کە جگەلە پێکەوە ژیان بەئاشتی ، هیچ رێگە چارەیەکی تر لەبەردەم هەردوو گەلدا نییە .
.gif)
د. سەردار عەزیز کۆمەڵێک ڕوداو ڕویاندا لە ماوەی پێشوودا، پێکەوە ئەو دیاردەیە دەهێننەوە بەرچاو کە ئایا چارەنوسی عێراق بەرەو کوێ دەچێت؟ عێراق وڵاتێکە ئەمڕۆ لە کوردستانەوە جیاواز دەبینرێت: بەرەیەک کردویانە بە بەهەشت و بەرەیەک بە دۆزەخ، بەڵام هیچ کام لەم بەرەیە لە واقیعی عێراق خۆی نادوێن. وەک هەموو دیاردەیەکی تر، قسەکردن لە سەر عێراقیش بەشێکە لە خۆدواندن، نەک قسەکردن لە سەر عێراق. لێرەدا ئێستێکی کورت لە سەر کۆمەڵێک ڕوداو دەکەین، کە پێکەوە کاریگەرییان هەیە لە سەر چارەنوسی عێراق. یەکەم، ئەمریکا دەیەوێت عێراق بە دونیای عەرەبییەوە گرێ بدات، هەروەها بە کوردستانیشەوە. ئەم پرۆژەیە لە ڕێگای غازەوە بەڕێوەدەچێت، کە سەرچاوەی دابینکردنی کارەبایە. وەزارەتی وزەی ئەمریکی لە پشت ئەم پرۆژەیەوەیە. ڕۆژانی پێشوو لە ریاز کۆبونەیەوەیەکی تایبەت بۆ ئەم مەبەستە بەڕێوەچوو. ماسیو زایس هەروەها سەرپەرشتی لێکۆڵینەوەیەکی وەزارەتی وزە دەکات بۆ غازی هەرێم. ئەمە سەرباری گۆڕینی سەرۆکی ئەمریکی بەردەوام دەبێت. ئەمە لە کاتێکدایە کە ئیدارەی بایدن یەکەم پەیامی بۆ ئێران نارد، بە دانانی ڕۆبەرت مالی بە نێردەی ئەمریکا بۆ پرسی ئێران. مالی تێکەڵەیەکە لە جولەکەی میسری و سوریی. هەڵوێستی بەرامبەر ئێران لە لایەن باڵە توندڕەوەکەوە جێگای قبوڵنیە. مالی دژ بە کوشتنی بەرپرسە ئێرانییەکە بوو لە ماوەی پێشودا. ئەم پەیامەی بایدن گۆڕینی فشار و ئەگەری سەربازییە بۆ دیپلۆماسی. ئەمە مانای ئەوەنیە کە دەتوانێت تەواو ئاراستەکە بگۆڕێت چونکە نابێت وەک ئەوە دەرکەوێت کە ڕەخنەگرانی وێنای دەکەن. لە هەمانکاتدا لە کاتی پرساندنی لە کۆنگریس وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بە هێندە بایەخی بە عێراق نەدا. وەک ماوەیەک لەمەوپێش بەرپرسێکی ئەمریکی ووتی، عێراق لە ئەولەویاتی ئەم ئیدارەیەدانیە، کاتێکش دەبێتە جێگای بایەخ، تەنها لە پەیوەست بە ئێرانەوەیە. چونکە ئێران لە نێو پێنج ئەولەویەتەکەی بایدنە. لە ئاستی هەرێمیدا، پەیوەندی عێراق و تورکیا بەرەو ئاراستەیەکی خراپتر هەنگاو دەنێت. بە هاتنی خەلوسی ئاکار و هەڕەشەکانی ئەردۆغان بۆ هاتن بۆ شەنگال، ئاماژەیەکی ڕونە کە تورکیا پلانی چەسپاندنی زیاتری خۆی هەیە لە ناوچەکە و ئابلۆقەدانی موسڵە، بە جۆرێک لە کاتی هەر ڕوداوێکدا بتوانێت بیخاتە ژێر ڕکێفی خۆیەوە. بەشێک لە سوننە ئەم هاتنەی تورکیایان پێباشە و وەهای پاساوی بۆ دەهێنن کە هاتنی تورکیا تەنها بۆ دژایەتی پەکەکەیە. بەڵام شیعە هاتنی سەربازییان پێباش نیە و داوای ڕێگای ئاشتی دەکەن، بەڵام هەردولا هێندە دەسەڵاتدارنین بۆ ڕێگریی لە دۆخەکە. تورکیا بەبێ هیچ پێچ و پەنایەک دەیەوێت زیاتر و زیاتر لە ناوچەکە بنکە و بارەگا و کاریگەریی هەبێت. ئەم کشانەی تورکیا لە دوو ئاستدا ڕونە: ئاستی یەکەم، هەوڵی کشانی تورکیا بە هەموو پانتاییەکانی دەوروبەری خۆیدا، لە هەمانکاتدا بانگەشەی تورکیا بۆ گەڕانەوە بۆ نەخشەی میساقی میللی. بەڵام لە هەمانکاتدا لە ئاستی فیکریی هەردوو ستراتیژی قوڵ و نیشتمانی شین دەکرێت وەک دوو پرۆژەی پاوانخوازی ببینرێت لە ڕوی وشکانی و دەریاوە. ڕوداوێکی تر کە ڕەنگە پەیوەندی بە پێگەی ئێرانەوە هەبێت لە عێراق، ئەویش دواخستنی هەڵبژاردنە. لە کاتێکدا کازمی پەیمانی دا کە هەڵبژاردن لە کاتی خۆیدا بکرێت. بەڵام پەیمانەکەی وەک زۆر لە قسەکانی تری بوو، تەنها قسە بوو. کازمی وەک بیرۆکراتێک تەنها ڕوکەشێکی میکیاجییە بۆ کۆمەڵێک ئامانجی تایبەت لە نێوان هێزە ڕکەبەرەکاندا. لە کاتی فشار و قەیراندا، هێزە دەسەڵاتدارەکانی عێراق لە ڕیزی پێشەوە دەکشێنەوە بۆ دواوە، هەتا فشاریان لە سەر کەمبێتەوە، بەبێ ئەوەی دەسەڵاتێکی ئەوتۆ لە دەست بدەن. ئەمەش بەهانەی هێنانی کەسێکی بێپشتیوانی وەک کازمییە. هەموو ئەمانە دەرخەری ئەوەن کە عێراق لاواز و پڕ لە دەستێوەردانە. ئەم لاوازهێشتنەوەی دەوڵەت لە عێراقدا، ئامانجی زۆرێک لە لایەنە سیاسییەکانە. ئەوەی ئامانجی هێزە باڵاکانە لە عێراقدا ئەوەیە کە دەوڵەت بە جۆرێک هەبێت کە توانای دەوڵەتداری نەبێت. توانای قۆرغکاریی هێزی نەبێت، توانای لێپرسینەوەی نەبێت، توانای کۆکردنەوەی داهاتی نەبێت، توانای سەروەریی یاسا و سزادانی نەبێت، لە گەڵ زۆر خەسڵەتی تردا. ئەم دیاردەیە دەکرێت بە دی-ستسیت ناوی بەرین وەک چۆن قاوە بێ کافایین دەکرێت ، وەهاش دەکرێت دەوڵەت بێ-دەوڵەتیی بکرێت. یان ئەوەی درێدا بۆ ئاین بەکاردەهێنا، ئاینی بێ دین. چەند ڕوداوێک ئاماژە پێدەدەین کە دەرخەریی نادەوڵەتی دەوڵەتن. گەورەترین ڕوداو، قبوڵکردنی ڕەشنوسی بودەجە بوو لە لایەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە. ئەم پرۆژەی بودجەی عێراق کە دەبێت بودجەیەکی چاکسازیی بێت، گەورەترین پرۆژەی بودجەیە لە عێراقدا و گەورەترین پرۆژەی دزییە لە وڵاتدا. دزییەکە بە جۆڕیکە کە هەموو بوارە گرنگ و خزمەتگوزارییەکانی وڵات بێ بودجە و کەمبودجە و پشتگوێخراوە، لە کاتێکدا ئەو بوارانەی کە زیانی گەورەیان بۆ وڵات هەیە، وەک حەشدی شەعبی، وەقفی سوننی و شیعی، هەروەها تێچونی هەر سێ سەرۆکایەتییەکە، پاککردنەوەی هەرسێ سەرۆکایەتییەکە، زۆرترین بڕی داهاتیان بۆ تەرخان کراوە. لە کاتێکدا عێڕاق بانگەشە بۆ ئەوە دەکات ناچارە نرخی دراوی دابەزێنێت بۆ ئەوەی بتوانێت خەرجیەکانی دابین بکات، ئەم بودجەیە زۆرترین قەرز و کورتهێنانی تیادایە. ئەمە هەمووی لە سایەی کازمیدا ڕودەدات. لێرەدا ڕەهەندێکی تری کازمی دەردەکەوێت، وەک کەسێک کە کەس خۆی ناکات بە خاوەنی دەهێنرێت بۆ ئەوەی زۆرترین کاری نەشیاوی پێبکرێت و پاشان دەسەڵاتدارە ڕاستەقینەکان هیچ بەرپرسیارییەک لە ئەستۆ نەگرن و و سزایەک نەدرێن. بە پێی ئەم بودجەیە نە کەرتی کشتوکاڵ، نە کەرتی ئاو، نە کەرتی خوێندن، نە کەرتی تەندروستی هیچ باشبون و بوژانەوەیەک بە خۆیەوە نابینێت. ئەوەی سودمەنی هەرە سەرەکییە، دیندار و چەکدار و بەرپرسە باڵاکانن. هەموو ئەمانە لە کاتێکدایە کە ژمارەی دانیشتوانی عێراق بە ئاستێکی ئێجگار خێرا زیاد دەکات، ژمارەی هەژاری خەریکە دەبێتە نیوەی ژمارەی دانیشتوان، لە هەمانکاتدا وڵات لە بەردەم تینوبونێکی ترسناکدایە. لە ساڵانی ڕابوردودا، تورکیا توانای کۆنترۆڵی بە سەر دیجلە و فوراتدا پەیداکردوە، ئەم توانایە، وەهای لێدەکات کە بتوانێت ئاو وەک کارتی فشار و چەک بەکاربهێنێت. وەک دەبینین هەموو ئەم کێشانە پرسی گەورەن. لە داهاتویەکی نزیکدا عێراق ڕەنگە هەڵبژاردن بکات یان نا. بەڵام ئامانجی سیستەمی هەڵبژاردنی نوێ، ڕەخساندنی دەرفەتە بۆ کەسایەتی وچالاکوانە لۆکاڵەکان بۆ ئەوەی بێنە ناو کایەی سیاسی و پەرلەمان و دابڕانێک لە گەڵ هێزە تەقلیدییەکاندا ئەنجام بدەن. بەڵام سیستەمی هەڵبژاردن، نەک ئەگەری زۆر کەمە ئەم ئامانجە بپێکێت، بەڵکو ئەگەر بێتو بیپێکێت، ئەوا پەرلەمانێکی شپرزەی پڕ لە ئەکتەری بچکۆلەی خاوەن کردیتی سیاسی سنوردار و توانای تێگەیشتنی بچوک دەهێنێتە ئاراوە. هەروەها دەبێتە هۆی گەشەی جۆرێک لە گەندەڵی کە بە بەرازی ناو بەرمیلەکە ناسراوە. لە سەردەمی کۆیلەیەتی لە ئەمریکا، ئەو کاتە سەلاجە نەبوو، بەرازی سەربڕاو خوێ دەکرا و لە بەرمیلدا هەڵدەگیرا، دیارە بەرمیلی تەختە. خاوەن کۆیلەکان بەشی کۆیلەکانیان لە بەرمیلەکەدا دەدا، ئیتر بوە هۆی هاتنە ئارای چەمکی پۆرک-بارێل. لە زانستی گەندەڵیدا یانی هەوڵدان بۆ بەکارهێنانی داهاتی گشتی یان حکومی بۆ بەدەستهێنانی ڕەزامەندی دەنگدەر لە ناوچەیەکدا. ئەم دیاردەیە لە ڕاستیدا ئەگەری زۆرە لە جێگایەکی وەک عێراق و کوردستانیشدا بە گەندەڵی نەبینرێت. چونکە لە ئاگایی سیاسی دەوڵەتی عێراقیدا چونە حکومەت یان چون بۆ بەغدا بۆ ئەوەی بەشی خەڵکەکە بهێنرێت. بیرمەندی کورد مەسعود محەمەد نەک دژی ئەم جۆر گەندەڵییە نەبوە، بەڵکو وەک شانازییەک بینیویەتی. دیارە مەسەلەی مەسعود محمد وەک پەرچە کردارێک بوە لە فشار و ڕەخنەی چەپ کە باسی شوێن و جێگاکانی تریان کردوە لە دونیا. ئەویش وەک وەڵامێک باس لە گرنگی لۆکاڵ دەکات.
.gif)
هەندرێن شێخ راغب حوكمڕانی‌و دامەزراوەكان و بڕیاری سیاسی و ئابوری، لە دەستی نوخبەی سوڵتەوی حزبەكانی هەرێمی كوردستانە. تیری ناڕەزایەتی خەڵك لەسەر موچەو بژێوی و هەلی كارو ژیان ئاراستەی سنگی ئەم حزبانەیە. گوتاری زاڵی شەقام ئەمەیە؟. كەواتە دەپرسین ئایا حیزبی ئایدۆلۆژی لای خەڵك تەواو بووە؟ حیزبی دینی و مەزهەبی و قەومی و نیشتمانی تەواو بووە؟ هەرچەندە پارتە دینیەكان بەرگری توند دەكەن لە شوناسەكەیان، بەڵام داواكاری خەڵك ئەوەندەی بژێوی و ژیانە، ئەوەندە داواكاری ئایدۆلۆژی و دینی و فكری نیە. هەر بۆ نمونە ئەم حزبەی بتوانێت موچەی خەڵك چاك بكات، بژاردەی یەكەمی خەڵك دەبێت. ئەمەش وا دەكات هەموو حزبەكان بە شوناسی خۆیاندا بچنەوە، ئایا حزبی نەتەوەیی دەتوانێت وەڵامی ئەم قۆناغە بداتەوە؟ ئایا حزبی ئایدۆلۆژی و دینی دەتوانێت وەڵام دەرەوە بێت؟ بۆچی حزبەكان خۆیان بەدەستی خۆیان ئەم واقیعەیان دروست كرد. بینەقاقای حكومەت و بازرگانی و ئابوری بەدەست حزبە. ئابوری نیشتمانیمان نیە، ئابوریەكی دەوڵەتیمان نیە، حكومەت دەرەقەتی شەریكەو بلۆكە ئابوریەكانی حزب نایەت..ئەمەش وایكردووە هاوڵاتیان ئەوەندەی قسە لەسەر حزبەكان بكەن ئەوەندە قسە لەسەر دامەزراوەكانی حوكمڕانی نەكەن. حزبە كوردستانیەكان ئەگەر مەبەستیانە ئامانجە بنەڕەتیەكانیان بەدی بهێنن، دەبێت فاسیلەیەك لەنێوان خۆیان‌و ئابوری وڵات دابنێن‌و كۆمەكی دروست كردنی ئابوری دەوڵەتی و نیشتمانی بكەن. خەڵك لەسەر بنەمای ژیانی خۆی بیر لە سیاسەتی حزبەكان دەكاتەوە، ئەمە بیركردنەوەیەكی دروستەو لەهەموو دنیا وایە..بەڵام كێشەكە بۆ كورد لە چی دایە؟ كێشەی كورد وەك كیان و نەتەوەو سنورو دان پێدانان بەردەوامەو هێشتا نازانین بە كام لادا دەكەوین، ئێمە دەوڵەت نین. ئەوەش كێشەیەكە، كاتێك گرنگە حزبی ژیان ژمارە یەك بێت كە ئەم كێشانەت چارەسەر كردبێت. ئێستا موچەخۆر رووی لە بەغداو ئەمریكاو هەر وڵاتێكە كێشەی بژێوی ژیان و موچەی بۆ چارەسەر بكات. خۆپیشاندان دەكەن و پەلاماری بارەگای حزبەكان دەدەن، هۆكارەكەی ئەوەیە ئابوری دەوڵەتی و نیشتمانیمان نیە, ئابوری حزبیمان هەیە. مادام زانكۆو دامەزراندن و موچەو بودجە لای مەكتەب سیاسی وسەرۆكی حزبەكان بێت، كەواتە هاوڵاتی بۆچی پەلاماری بارەگاكان نەدات؟. لێرەوە دەبێت حزبە كوردستانیەكان باش ئەم مەترسیە درك بكەن و ئەوە بزانن گوتاری نەتەوەیی و نیشتمانی و ئایدۆلۆژی و دینی كاتێك لای خەڵك قبوڵە، كە كێشەی موچەو بژێوی و كارو دامەزراندنی نەبێت. حزبە كوردستانیەكان بەتایبەت دەسەڵاتدارەكان، ئەگەر ئابوری نیشتمانی و دەوڵەتی دروست نەكەن، رۆچون بەناو قەیرانەكاندا زیاد دەبێت كەم نابێت؟.
.gif)
عەتا قەرەداخی " هەراوهوریای بێ ئامانج یان چەقچەقەی بێ ئارد" ناونیشانی شانۆنامەیەکی شکسپیرە کە نزیکەی چوار سەدەو نیو پێش ئێستا نووسیوێتی. ئەم ناونیشانە بە دیدی ئێمە لەگەڵ بارودۆخی سیاسی و حیزبی و پەرلەمانی و بەڕێوەبردنی کوردیدا یەکاویەک دێتەوە. قسەکردنی بەردەوام، قسەی بێ گەوهەرو بێ مانا، کە لە زانستی زماندا بە قسە دانانرێت چونکە قسە دەبێ هەڵگری ماناو دەلالات بێت. چەقچەقە چیە؟ چەقچەقە دەنگی ناسازی چەقەنەیە. ئاشی ئاو کە ئامرازێکی سەرەتاییە بۆ هاڕینی گەنم و کردنی بەئارد بەکارهاتووە، ئەویش لەقۆناغی فیودیالی و پێش پیشەسازیدا. ئاوەکە بە تووندی بەر خلۆکەیەک دەکەوێت کە دەستاڕی وردکردنی گەنمەکەی لێبەستراوە، کاتێ خلۆکەکە دەخولێتەوە، دەستاڕەکە لەگەڵ خۆیدا دەخولێنێتەوە، دەنگێکی ناساز دەردەچێت کە پێی دەوترێت دەنگی چەقەنە. لە پێناوی دەستکەوتنی ئارددا خەڵک دانی بەخۆیدا گرتووە، گوێی لەو دەنگە ناسازو وەڕسکەرە بێت. ئێستا ئەوەی لە کوردستان گوێمان لێیدەبێت ئەو دەنگە هەراسانکەرەیە، بەڵام بەبێ دەستکەوتنی ئارد. واتە ئارد ئامانجە، قسەکانی ئێرە قسەی بێ ئامانجن. کەواتە با سەیربکەین هەتا بزانین بۆچی ئێمە ئەم بارودۆخەی ئێستای کوردستانمان واناوناوە. قسەی بێ ئامانجی کوردی دەکەین بەچەند هەنگاوێک، کە هەموویان پێکەوە گوتاری بێ ئامانج یان گوتاری بۆش یان گوتاری بێ ناوەرۆک پێکدەهێنن. یەکەم: قسەی کوردایەتی کە مەبەست لێی کۆی ئەو ئاخاوتنانەیە حیزبی کوردی لە دروستبوونیەوە دەیڵێت و دەیڵێتەوە کە گوایە خەبات لە پێناوی کوردو کوردستاندا دەکات. ئاشکرایە کۆی حیزبەکانی کوردستان نەک هەر لە باشور بەڵکو لە هەر چوارپارچەی کوردستان ئەوەندەی دژی یەکتر جەنگاون و ئەوەندە پێکەوە کۆک نەبوون و ئەوەندەش دژی داگیرکەرانی کوردستان نەجەنگاون. بەو ئەندازەی دۆست و هاوکاری داگیرکەرانی کوردستان بوون و ئەوەندەی کاریان بۆ بەرژەوەندیە تایبەتیەکانی خۆیان کردووە، ئەوەندە لە پێناوی ئەو کوردایەتیەدا نەجەنگاون کە کردوویانە بە چەتر بۆ شاردنەوەی کەمومورتیەکانیان. هەڵبەت دەمانەوێت بڵێین مەبەستمان لە کوردایەتی گوتاری سەربەخۆیی و دروستکردنی دەوڵەتە. ئایا کامانەن ئەو حیزبانەی پرۆژەی دەوڵەتیان هەبووە؟ کەواتە کوردایەتی لای حیزبی کوردی لە بری ئەوەی ئامراز بووبێت لە پێناوی ئامانجی نەتەوەدا، نەتەوە کراوەتە ئامراز لە پێناوی حیزب و بەرژەوەندییەکانیدا، بەرژەوەندیەکانی حیزبیش کۆکراوەتەوە لە پێناوی تاکەکەسێک یان بنەماڵە یان نوخبەیەکدا. کەواتە لە رووی نەتەوەییەوە هەموو گێڕانەوەکانی حیکایەتی نەتەوەیی لە لایەن حیزبی کوردیەوە گێڕانەوەی بێ ناوەرۆکن چونکە حیکایەتی کوردایەتی کۆی حیزبەکانی کوردستان لە هەر چوار پارچەی کوردستان تاکو ئێستا کوردیان بە هیچ نەگەیاندووە، بۆچی؟ وەڵامێکی زۆر سادە لەبەرئەوەی لەبری کارکردن بۆ یەکخستن و یکگرتنی کورد، کاری بەردەوامیان زیاتر دابەشکردن و پەرتکردنی کوردو تێکدانی شیرازەی کۆمەڵگابووە. بۆچی؟ لەبەرئەوەی نە ستراتیژی نەتەوەیی و نە گوتاری نەتەوەیی و نە پرۆژەی نەتەوەییان نەبووە. دووەم: قسەی مافی بڕیاردانی چارەنووس کە لە مافی رۆشنبیرییەوە دەستیان پێکردووە بۆ لامەرکەزی، ئۆتۆنۆمی، ئۆتۆنۆمی راستەقینە، فیدراڵی، ریفراندۆمی سەربەخۆیی.. دوانی دواییان، واتە فیدراڵی و ریفراندۆم لە باشوری کوردستان بوون. ئەمیش وەکو تاکتیکی فریودەرانە بووەتە دروشمی رووبەرێکی فراوانی حیزبی کوردی. بەڵام لە رووی کردەییەوە شتێکیان لەم رووەوە ئەنجام نەداوە، چونکە هەر هەنگاوێک بەرەو بەدیهێنانی مافی چارەنووس، پێویستی بە یەکێتی و یەکبوونی هەموو پێکهاتەکانی گەلە. ستراتیژی حیزبی کوردی هاوشێوەی ستراتیژی خێلایەتی دابەشبوون بووە، ئەوەش هەموو زەمینەیەکی بۆ درستبوونی هێزێکی جەماوەری ئەوتۆ کە بتوانێت بڕیار لە مافی چارەنووس بدات لەباربردووەو روخاندووەیەتی. واتە قسەی بڕیاردانی مافی چارەنووس لای حیزبی کوردی قسەیەکی بێ ناوەرۆک بووە. سێیەم: قسەی سەربەخۆیی، پارتی کرێکارانی کوردستان لەسەرەتاوە باسی لە سەربەخۆی هەموو کوردستان و دروستکردنی دەوڵەتی سەربەخۆی کوردی دەکردو خۆی وەکو پارتێکی ناسیونالیستی چەپی ئیتنیکی نمایش دەکرد. لەگەڵ رۆیشتنی کاتدا دەستبەرداری ئەو گوتارە بوو، لە بری گوتاری سەربەخۆیی ئێستا هەڵگری گوتاری تورکیای دیموکراتیە. واتە لە پارتیکی ناسیونالیستی ئیتنیکیەوە بووەتە پارتێکی ناسیونالیزمی مەدەنی و باسی پێکەوەژیانی ئیتنیکە جیاوزەکانی تورکیا دەکات لە چوارچێوەی تورکیایەکی دیموکراتیدا. لە باشوری کوردستان کاژیک و دواتریش پاسۆک خۆیان بە هەڵگری گوتاری ناسیونالیزمی کوردی دەزانی و لەراستیشدا ئەم دوو پارتە دوو پارتی ناسیونالیستی راستڕەوبوون و لە هیچ بارودۆخێکدا نەبوون بە خاوەنی پێگەی جەماوەری فراون و کاریگەرییەکی دیاری ئەوتۆیان لەسەر بڕیاردانی کورد نەبووە. دوای ئەمانیش پارتی دیموکراتی کوردستان لە هەڵوێستی کاردانەوەدا نەک وەکو پرۆژە بەرجەستەی جۆریک لە گوتاری ناسیونالیزمی ناتەواوی کردو بڕیاردانی ریفراندۆم و ئەنجامدانی، جێبەجێکردنی ئەو گوتارەی پارتی بوو. حیزبەکانی تر لەبەر لاوازیان و لەترسی ئەوە بە رووکەش پشتگیرییان کرد نەوەکو ئەنجامەکەی ببێتە هۆی زیاتر لاوازکردنیان لەبەردەمی پارتیدا. لە راستیدا جەماوەر ئەرکی خۆی لە دەنگداندا جێبەجێکرد، بەڵام پارتی نەیتوانی لەسەر زەمینەی واقیع گوتاری ریفراندۆم کە گوتاری سەربەخۆیی بوو جێبەجێ بکات و بەوەش گوتاری سەربەخۆیی ریفراندۆم لە مانای گەوهەری خۆی رووتکرایەوەو قسەی سەربەخۆیی کە گەوهەری ریفراندۆم و گوتاری ریفراندۆم بوو، پارتی لە ئەنجامی نەتوانینی راگەیاندنی سەربەخۆییدا، گوتاری سەربەخۆیی لە ریفراندۆمدا لەباربرد. بێگومان حیزبەکانی تر مەگەر بۆ راکێشانی سەرنجی ناوخۆ، ئەگینا نە بروایان بەسەربەخۆیی هەبوو نە کاریشیان بۆ کردووە. بۆ نموونە حیزبەکانی رۆژهەڵات هەتاکو ئێستاش هەر باسی بەشێک لە مافەکانی کورد دەکەن لە چوارچێوەی ئێرانی دیموکراتیدا. بە گوێرەی یەکێتی نیشتیمانی وەکو پارتێکی دیارو خاوەن پێگەی ئیلهام وەرگرتوو لە ماویزمەوەو پارتێکی ناسیونالیزمی چەپ کە دواتریش خۆی وەکو سۆشیال دیموکرات ناساندووەو باسی لە مافی بڕیاردانی چارەنووس لە چوارچێوەی عێراقی دیموکراتیدا کردووە، زیاتر هەڵگری گوتاری کوردیی عێراقیە نەک گوتاری کوردی ناعێراقی. لەو رووەوە یەکێتی نیشتیمانی بەرامبەر بە گەوهەری گوتارەکەی راستگۆبووەو هەڵبەت خواست و ویستی مام جەلالیش بۆ بوون بە سەرۆک کۆماری عێراق شتێکی رێکەوت نەبووەو بوونیشی بەسەرۆک کۆمارو رێزلێگرتنیشی لە لایەن عەرەبی عێراقەوەو گومان نەکردنیان لە دڵسۆزی مام جەلال بۆ عێراق رەنگدانەوەی ئەو گوتارەیە. تاکو ئێستاش پەیوەندی باشی یەکێتی بە بەغداوەو بڕوابوونی بە پێویستبوونی چارەسەرکردنی کێشەکانی هەرێم لەگەڵ بەغدا رەنگدانەوەی گوتاری یەکێتی نیشتیمانی کوردستانە. واتە لێرەوە دەردەکەوێت گوتاری سەربەخۆیی لە مێژووی حیزبەکانی کوردستاندا هەرگیز نەبووەتە گوتارێکی خاوەن شوناس و حیکایەتی سەربەخۆیی و گێڕانەوەکانی تەنیا لەسەر ئاستی تاکەکەس و دەستەبژێر بوونی هەبووەو هەیە، بۆیە قسەی سەربەخۆیی کوردی تاکو ئێستا قسەیەکە لە چوارچێوەی خەون و لە خەیاڵی رووبەرێکی زۆر تەسکی دەستەبژێری ناوخۆو بەشێک لە ناسیونالیزمی دایاسپۆرادا بوونی هەیە. چوارەم: قسەی ئۆپۆزسیۆن کە بەحیساب دوو جۆر ئۆپۆزسیۆن لە کوردستان هەبوون. یەکەمیان ئۆپۆزسیۆنی ئیسلامی کە لە بزووتنەوەی ئیسلامیەوە دەستی پێکرد وەکو پارتێکی ئایینی کە پەیڕەوی سونەت و ئەهلی جەماعەتی دەکرد و کۆمەڵی ئیسلامیش کە هەر لە هەناوی بزوتنەوەوە لەدایکبووەو یەکگرتووی ئیسلامیش کە ئەمیش پارتێکی ئیسلامی سونەی مەدەنیەو ئەمیش دیسان لەسەر پەیڕەوی سونەت و ئەهلی جەماعەت دەڕوات و بەقسەی خۆی پارێزگاری لە ماف و دەستکەوتە دەستورییەکانی خەڵکی کوردستان دەکات. بەگشتی حیزبە ئیسلامیە کوردیەکان ناسیونالیزمی ئایینی نین و رەگوریشەی کوردییان نیە و بە کاریگەری ئیخوان و کۆماری ئیسلامی و رابوونەوەی ئیسلامی لە جیهانی ئیسلامی و بەتایبەتیش لە تورکیا دروستبوون و حیزبی ئومەمین و بارگاوی نەکراون بە رەگەزە ناسیونالیستیەکان و پەیوەندیشیان نیە بە هیچ کام لە دوو رێبازە دیارەکەی تەسەوفەوە لە کوردستان، واتە قادری و نەقشبەندی کە وەکو ئایینی میللی کوردیان لێهاتووەو رۆڵ و پێگەی دیاریان هەبووەو هەیە لە بزووتنەوە نەتەوەییەکانی کورددا. سەرباری ئەوەی خانەقاو تەکێکان بوونەتە بنکەی خوێندەواری و زەمینەی سەرهەڵدانی هەستی نەتەوایەتی، رابەرو شێخەکانی نەقشبەندی و قادری لە سەدەو نیوی رابردوودا سەرکردایەتی دیارترین راپەرین و بزووتنەوەکانی کوردیان کردووە، کە دیارترینیان بریتین لە شێخ عوبەیدوڵای نەهری و شێخ عەبدولسەلامی بارزانی و شێخ مەحمودی حەفیدزادەی بەرزنجی و شێخ سەعیدی پیران و....تاد. جۆری دووەمی ئۆپۆزسیۆن، بزوتنەوەی گۆڕان بوو کە لە ئاستی خوارەوەدا پێکهاتەیەکی پۆپۆلیستی هەمەچەشن بوو، لەوپەڕی چەپ هەتا ئەوپەڕی راستی تیدابوو، کە رایەڵەی پێکەوە کۆبوونەوەیان سێ شت بوو. یەکەم نادادپەروەری سیستێمی فەرمانڕەوایی یەکێتی و پارتی. دووەم بێزار بوونی زۆربەیان لە حیزبەکانی خۆیان کە بریتیبوون لە یەکێتی و ئیسلامیەکان و پاشماوەی پاسۆک و شیوعی. سێیەم رق و کینە لە پارتی و بەتایبەتی رق لە بنەماڵەی بارزانی و هاندانی لوتکەی گۆڕانیش بۆ وەبەرهێنانکردن لەو رقەدا. لەسەروی هەموو ئەمانەشەوە سەرکردایەتی گۆڕان پەروەردەی زیاتر لە چل ساڵی هەمان گوتاری یەکێتی نیشتیمانی بوو، کە ئەو سەرکردایەتیە نە لە دروستبوونی گۆڕاندا و نە ئێستاش نەیتوانیووە گوتاری خۆی لە ئاستی نەتەوەیدا لە گوتاری یەکێتی جیابکاتەوە. لە راستیشدا بەهۆی نەبوونی هیچ یەکێتیەکی فیکری و ئایدیۆلۆجی بۆ پێکەوەبەستنی پێکهاتەی گۆڕان لەوساوە بۆ ئێستا وەکو بزوتنەوەیەکی پۆپۆلیستی بێ بەرنامەو بێ ستراتیژ دەرکەوتووەو ئەساو تاکو ئیستاش دوای کەسێتی نەوشیروان مستەفا کەوتبوون و بەردەوامیشن لەسەر بنەمای " پەرستنی تاکەکەس" کە ئەوەش هەمان بنەمایە کە ئەو جەماوەرە زۆرەی لە بزوتنەوەکە کۆکردەوەو بە مردنی ئەو تاکە رابەرەی ئەو بزوتنەوە پۆپۆلیستیە بزوتنەوەکە روو لە هەڵدیرو نەمان هەنگاو دەنێت. هۆکاری سەرەکیش ئەوەیە کە ئەم بزوتنەوەیە خاوەنی بیرو ئایدیۆلۆجیاو دیدی تایبەتی نەبوو نە بۆ کورد و نە بۆ ئاییندەی کوردستان و وەهاش پەروەردەکرابوون نەبوونی سیستێمێکی فەرمانڕەوایی دادپەروەرو دامەزراو لەسەر بنەمای چەمکی هاووڵاتی باشترە لە بوونی دەوڵەتی کوردی نادادپەروەر. ئەمەش وەکو گوتاری بزوتنەوەی گۆڕانی لێهات. پەرلەمانتارەکانی گۆڕان ئێستا لە بەغدا هەڵگری گوتارێکی ئیسلامی عیراقین هەمان شێوەی گوتاری حیزبە ئیسلامیەکانی کوردستان، زیاتر لەوەی گوتارێکی کورددیان هەبێت. واتە ئاراستەی بنیادنانی گوتاری نەتەوەیی خاوەن شوناس لە بزوتنەوەی گۆراندا زۆر لاوازبووەو مەگەر تەنیا لەسەر ئاستی تاکەکەس بوونی هەبووبێت. کەواتە ئۆپۆزسیۆن بە ئیسلامیەکان و بە گۆرانیشەوە هەڵگری گوتاریکن تا ئەندازەیەکی ئاشکرا لە رەگەزە نەتەوەییەکان رووتکراوەیە. بیگومان هەردوولایشیان روو لە شکستن چونکە هەر گوتارێک بەوجۆرە دووربێت لە رۆحی کوردبوونەوە دەشێت ئەگەری بەهێزبوون و پەرەسەندنی بۆ کاتێکی کەم هەبێت، وەکو هەڵچوونی پۆپۆلیستانە، بەڵام ئەگەری بەردەوامبوونی دیارو بەهێزی لاوازە. لە هەڵبژاردنی ئەمجارەی عێراقدا ئەگەر بکرێت ئەو ئەنجامانە دەبینرێت. پێنجەم: قسەی کورد لە دەسەڵاتی عێراقیدا، لە دروستبوونی ئەنجوومەنی فەرمانڕەواییەوە کورد چوونە بەغداو لە پەرلەمان و زۆر پێگەی جۆراوجۆردا، هەر لە سەرۆکایەتی کۆمارەوە کە تا ئیستا بەدەست کوردەوەیە، تا دەگاتە وەزارەتەکان و پێگەکانی خوارتریش بەشداربووە. پێویست بەوە ناکات باسی ئەوە بکەین کە کورد لە بەغدا لە رووی نەتەوەییەوە چی کردووە، رەنگە تاکە شتێک کە کورد لە بەغدا کردبێتی و لە رووی نەتەوەییەوە جێگای باس بێت نووسینەوەی دەستووری عێراقە. ئەویش ئاشکرایە کە تاکو ئیستا نەجێبەجێ کراوەو نەئەگەری ئەوەش هەیە جێبەجێ بکرێت. کەواتە لە رووی نەتەوەییەوە کورد لە بەغدا شتێکی نەکردووە کە شایانی باس بێت. بەڵکو کورد لە بەغدا سەرقاڵی دەستکەوتی مادی کەسی و حیزبین و هەڵچنینی هەر ئومێدێک لەسەر نوێنەرانی کورد لە بەغدا بێجگە لە بێئومیدی هیچی تر بەرهەم ناهێنێت. کەواتە حیکاتی کورد لە بەغدا لە رووی نەتەوەییەوە حیکایەتێکی بۆش و بێ ناوەرۆکە. ئەو کوردانەی لە دامەزراوەکانی دەوڵەتی عێراقیدا پۆست و پلەو پایەیان هەیە، لەگەڵ هەموو ئەوانەی تر کە دەستکەوتی مادییان لە عێراقەوە دەست دەکەوێت وەها سەیری عێراق دەکەن کە دەوڵەتێکە بەرهەمی ناسیونالیزمی مەدەنیە. واتە رەگەزی ئیتنیک هیچ ئامادەبوونێکی نیە لە بنیادنان و بەڕێوەبردنی ئەم دەوڵەتەدا، بەڵکو رەگەزی سەرەکی پێکەوەبەستن نیشتیمان و بەرژەوەندی هاوبەش و کەلتوری هاوبەشە وەکو چۆن دەوڵەتی ئەمەریکا بەرهەمی ناسیونالیزمی مەدەنی ئەمەریکیە. ئیستا ئاشکرایە کە ئەو هەموو هەراو هوریا و قسەو دەنگە دەنگ و ژاوەژاوەی لە کوردستان بە حیزب و سیاسی و دەستەبژێرو ئەندام پەرلەمان و...تاد بەناوی نەتەوەو نەتەوایەتی و سەربەخۆی و دەوڵەتەوە لەسەری بەردەوامن، تەنیا هەر قسەیە و تاکو ئێستا هیچ بەرهەمێکی نەتەوەیی نەبووە کە نەتەوەی گەیاندبێت بە کەناری ئارام و لە مەترسی دەربازی کردبێت. هەربۆیە جێگای خۆیەتی ئەو هەموو قسەیە بچوێنرێت بە هەراو هوریای بێ ئەنجام یان دەنگی چەقەنە بەبێ ئارد.
.gif)
ساڵح ژاژڵەیی پێشەكی ئەگەر چی سیستەمی حوكمڕانی لە هەرێمی كوردستان بە ڕواڵەت پەڕلەمانیە و دەشتوانین بڵێین تێكەڵەیەكە لە پەڕلەمانی و سەرۆكایەتی . بەڵام لە ڕاستیدا هیچ كامیان نییە و ڕاستییەكەی سیستەمی حوكمڕانی دیوەخانە و لەسەر بنەمای حوكمی دارستان داڕێژراوە بەوپێیەی شێر بەهێزترین ئاژەڵە بۆیە گەورەی دارستانە . پەڕلەمان كە بە حساب گەورەترین دەسەڵاتی یاسادانان و لێپرسینەوەو چاوەدێری حكومەتە ، داماوە خۆی زەلیلی دەستی خاوەن دیوەخانە . سەرۆكی پەڕلەمان وەكو بوكەڵە وایە . ئەندامەكانی پەڕلەمان كە بەناو نوێنەری حكومەتن ، ئەوانەی سەر بە دیوەخانن و حیزبەگەورەكانن ڕێك وەكو كۆیلەی بەكرێگیراو وان و خەرێكی بەرگری و مكیاج كردنی كارە دزێوەكانی ئاغاكانیانن هەر لە دزی و تاڵانی و گرتن و زیندانیكردنی هاولاِتیان و سوكایەتی پێكردنیان تا دەگاتە خیانەتی نیشتمانیش . ئەندامانی لایەنی ئۆپۆزسیۆنیش پەڕاوێز خراون و كەس گوێیان بۆ ناگرێت چونكە پەڕلەمان لەسەر بنەمای زۆرینەو كەمینە كار دەكات و پارتیش هەم لە ڕوی ژمارەی پەڕلەمانتارو هەم لە دەستەی سەرۆكایەتی پەڕلەماندا زۆرینەن و منەتیان بە كەس نییە . لەبەر ئەوە پەڕلەمان هیچ بایەخێكی نییەو لە ئێستادا بون و نەبونی وەكو یەك وایە . لەبەر ئەوەی پەرلەمان لەسەر بنەمای زۆرینەو كەمینە كار دەكات ، هەر شتێك بەزیانی خاوەن دیوەخان تەواوببێت ، ناخرێتە بەرنامەی كاری پەڕلەمانەوە . هەرچەندە پەڕلەمانتارانی لایەنی ئۆپۆزسیۆن داوا دەكەن بابەتی موچەو گەندەڵی لە بواری نەوت و تاڵانی گومرگەكان بخەنە بەرنامەی كاری پەڕلەمانەوە ، بەڵام دەستەی سەرۆكایەتی پەڕلەمان بە قسەیان ناكەن و پەڕلەمان بە كاری لاوەكییەوە خەرێك دەكەن. كەواتە پەڕلەمان نوێنەری دیوەخانی گەورەیە ، نەك هاوڵاتیان . سەرنجی ئەمانەی خوارەوە بدە بۆ ئەوەی لە ڕاستییەكان بگەی : هەتا مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێم بوو هەموو بڕیارێكی دەدا بەناوی سەرۆكی هەرێمەوە . بڕیاری ڕیفراندۆمی داو ماڵی كوردی وێرانكرد . دوای ئەوەی لەژێر فشاردا لە سەرۆكایەتی هەرێم لابراو برازاكەی بوو بە سەرۆكی هەرێم ،ئێستاش هەر خۆی خاوەن بڕیارەو لەدیوەخانەكەیەوە بڕیار دەدات . رۆِژێك سەرۆكی پەڕلەمان دەردەكرێت .رۆِژێك وەزیرەكان دەردەكرین . رۆِژێك پاریزبەندی لەسەر ئەندام پەڕلەما لادەبرێت . رۆِژێك ڕێگا نادەن جێگری سەرۆكی هەرێم بچێتەوە ناو هەولێر. كورتیەكەی كەی بیانەوێت پەرلەمانیش دادەخەن چونكە پەڕلەمان بە موڵكی خۆیان دەزانن . هەموو ئەمانە نیشانەی ئەوەن كە دەسەڵاتێك هەیە لەسەروی پەِرلەمان و حكومەت و دادگاوەو لە هەموان گەورەتر و دەسەڵاتدارتر و خاوەن بڕیاری كۆتاشە . هەموو سامانی نیشتمان تاڵان كرا . خەڵك فەقیر كرا . ڕیفراندرم كراو نیوەی خاكی كوردستان لەدەست درا . شەنگال ڕادەستی داعش كرا ، نیوەی بادینان كەوتە ژێر پۆستاڵی جەندرمەی توركەوە . نەك یەك ئەندامی پەڕلەمای دیوەخان رەخنەیەكیان نەگرت ، بەڵكو بەرگرییان لە كارە قێزەونەكانیان دەكر دو پاساویان بۆ دێنانەوە . ئەگەر ئەندام پەڕلەمانێكی ئۆپۆزسیۆنیش ڕەخنە بگرێت ، ئەوانە وەكو بەڵتەجی بەكرێگیراو بە چەقۆ و بۆكس پەلاماریان دەدەن وەكو ئەوەی لەم دوایەدا لە هۆڵی پەڕلەمان ڕویدا . پەڕلەمان خۆی بۆتە دەزگایەكی تۆقێنەر و بونی پەڕلەمان لە ئێستادا تەنها بۆ پاڵپشتی كردن و شەرعیەت دانە بە حوكمی دیوەخانی بنەماڵە . زۆرینەی ئەندام پەڕلەمانەكان وەكو ئەوە وان بە كرێ گیرابن بۆ پاڵپشتی كردن و دەنگدان بە حوكمی دیوەخان لەبەرامبەر پارەدا . بەو هۆیەوە ئەو ئەندام پەڕلەمامەشی كە بەرگری لە مافی هاوڵاتیان دەكەن ، بێ بایەخ بون لە بەرچاوی هاوڵاتیان . پارتی زۆر لێزان بوە بۆ حاڵی خۆی بۆ ئەوەی بەرەی ئۆپۆزسیۆن پەرت و لاواز بكات ، هەمیشە هەوڵی داوە حیزبێكی ناو ئۆپۆزسیۆن بكاتە هاوبەشی حكومەت . لە ئەنجامدا بەرەی ئۆپۆزسیۆنی لاواز كردوەو ناو و ناوبانگی حیزبەكەشی لەناو جەماوەر زڕاندوە چونكە نەیان توانیوە هیچ بۆ هاوڵاتیان بەدەست بهێنن . دواجار هاولاِتیان پێیان وتون ئەمانە بۆ پۆست و پلەو پایە چونە ناو حكومەتەوەو بەو هۆیەوە هەندێك لە ئەندامانی حیزبەكە وازیان هێناوەو بەرەی ئۆپۆزسیۆن هەمیشە لەپاشەكشەدابوە . یەگرتوی ئیسلامی لە ڕابوردوداو بزوتنەوەی گۆڕان لە ئێستادا باشترین نمونەن . لە پێكهێنانی كابینەی نۆیەمدا داوایان لە گۆڕان كرد بەشداری لەحكومەتدا بكات ، ئەوان قبوڵیان كردو دواجار ڕیسوابون . بەڵام داوایان لە كۆمەڵی ئیسلامی نەكرد بەشداری لە حكومەتدا بكات ، بۆ ئەوەی بەرەی ئۆپۆزسیۆن لە حكومەتدا بەهێز نەبێت . پارتی سیاسەتی ( فرق تسود ) ی بەكار هێناو سەركەوتوش بوو . كاتێكیش پارتی ئەو حیزبانە بەشدار پی َدەكات لە حكومەتدا ئەو پۆستانەیان پێ دەدات كە تێیدا عەیب دار دەبن و هیچ زیانێكیش بە خۆیان ناگات و ناشبن بە مەترسی بۆسەر خۆیان . پۆستی وەزیری دارایی دەبەخشێت چونكە پارەكە لای خۆیەتی . كەواتە وەزیر دارایی دەبێت بە ئەمین سندۆق . بەڵام كە خەڵك داوای موچە دەكەن ، دەڵێن بچن لە وەزیری دارایی بپرسن كە گۆڕانە . پۆستی وەزیری پێشمەرگە دەبەخشێت چونكە هێزی تایبەتی خۆی هەیە . بەڵام هەرگیز ئامادە نییە پۆستی وەزارەتی ناوخۆ و سامانە سروشتییەكان بداتە هیچ حیزبێكی تر . كاتی خۆی پارتی لە شەنگال قوچانی و ڕای كرد و بە هەزاران كوردی ئێزدییان بە گرتن دا . هەموو كەسێك ئەو ِاستییە دەزانێت . سەیركەن ئێستا ئومێد خۆشناو زۆر بێشەرمانە لێدوان دەدات و دەڵێت : پارتی لە شەنگال ڕای نەكردوە چونكە هێزی حكومەتی لێبوە نەك پارتی وئەو هێزەش بەفەرمانی وەزیری پێشمەرگە كشاوەتەوە كە گۆڕان بوە . سەیركەن چۆن دەیەوێت گۆڕان تۆمەتبار بكات ؟. لە ڕاستیدا دەبوو بزوتنەوەی گۆڕان لەسەر ئەمە بێتە دەنگ .ئەی خێرە ئیستا دەیانەوێت پەلكێشی توركیا بكەن بۆسەر شەنگال . دیارە بۆ ئەمەش قسەیان دەبێت و بە ملی یەكێتیدا دەدن. پارتی لە خیانەتكردندا زۆر شارەزاو دوور بین و لێزان و خاوەن ستراتیجە . بیر بكەنەوە كەی پارتی هێزی بردە زینوی وەرتی ؟. زینوی وەرتی سنوری دەسەڵاتی یەكێتیە . بەڵام كتوپڕ هێزێكی خۆی بردە ئەوێ . دوایی لە ژێر ناوی هێزی موشتەرەكدا هێزەكەیان گیگیر كرد . كەواتە پارتی قاچێكی خۆی لە زینوی وەرتێدا چەقاند . دوایش كە خەڵك لێرەو لەوێ قسەیان دەكرد ، پارتی وەڵامی خەڵكی دەدایەوە ئەوە بۆ بەرژەوەندی هەرێمی كوردستانەو بە فەرمانی وەزیری پێشمەرگە ئەو هێزە لەوێ گیگیر كراوە . خۆشتان دەزانن وەزیری پێشمەرگە یەكێتیە . من ناڵێم دەبوایە یەكێتی لەسەر ئەوە شەڕ دروست بكات ، بەڵام دەبوو هەڵوێستی توندی هەبوایە و بۆ خەڵكی ڕون بكردایەوە كە بە بڕیاری خۆیان چونە زینوی وەرتی ، نەك بە بڕیاری وەزیری پێشمەرگە . ئێستا كە وەزیری بەرگری توركیا هاتۆتە هەرێمی كوردستان دەبێ وەزیری پێشمەرگە ئاگاداری هەموو وردەكاری كۆبونەوەكانی و مەبەستی هاتنی بێت . بەڵام تەنها ماوەی 5 دەقیقە بۆ وێنەگرتن وەزیری بەرگری توركیای دیوە .دوایی سەرۆكی دیوەخانە گەورەكەو نێچیر و مەسرور كۆبونەوەیان لەگەڵ كردوە. هەموشمان دەزانین بۆ ئەوە هاتوە بەرنامە دانین بۆ شەڕی پەكەكەو دەرگردنیان لەقەندیل وشەنگال . گێگیركردنی هێزی پارتی لە زینوی وەرتی لە كاتی خۆیدا پەیوەندی بەم سەردانەی ئیستای وەزیری بەرگری توركیاوە هەیە . ئەگەر بەیانیش شەڕی پەكەكە كرا پارتی زۆر بێ منەتانە دەڵێت : ئەو شەڕە بۆ بەرژوەندی هەرێمی كوردستان كراوە . بە فەرمانی وەزیری پێشمەرگە كراوە و خۆشتان دەزانن كە وەزیری پێشمەرگە سەر بە یەكێتییە. واتە یەكێتیش بەشدارە لە بڕیاری شەڕەكەدا . ئەگەر یەكێتی خۆی بە براچوكەو ژێر دەستەی پارتی نازانێت ، چۆن دەبێ ئەم سوكایەتیانە قبوڵ بكات. ئاخر ئەم ڕەفتارانەی یەكێتی و حیزبە بەشدار بوەكانی حكومەتن پارتیان كردۆتە كەڵەگا . ئایا پەڕلەمان ئاگاداری ئەم كەین و بەینەی بنەماڵەی بارزانی هەیە؟ كی ناڵێت ئەمانە كارەساتێكیتریش بەسەر كوردا ناهێنن هەر وەكوچۆن هەموو نەوتی كوردستانیان ڕادەستی توركیا كرد؟ . دەبوو یەكێتی وەزیری پێشمەرگە لە حكومەت بكشێنێتەوەو هەڵوێستی هەبوایە . ئایا یەكێتی ئاگای لە ناوەرۆكی ئەو كۆبونەوەیە هەیە لەگەڵ وەزیری بەرگری توركیا و قوباد تاڵەبانی بەشداری كۆبونەوەكان بوە ؟ بەراستی زۆر سەیرە بەردەوام پارتی كڵاو دەكاتە سەری ئەم حیزبانەو كەسیان وانەیەك لە ڕابوردوو فێرنابن . كەواتە هەبونی پەڕلەمان بەو بیدەسەڵاتیە هیچ كاریگەریەكی لە پرۆسەی حوكمڕانیدا نیەو نەبونی باشترە لە بونی چونكە لە ڕوی داراییەوە بۆتە بارێكی قورس بەسەر بودجەو قوتی هاوڵاتیانەوە و ئەوپارەیەی لەم پەڕلەمانەدا خەرج دەكرێت وەكو ئەوە وایە ئاوی سیروان بیبات . لەبەشی دووەمی ئەم باسەدا دەمەوێت بە تایبەت دیدی هاوڵاتیان شەن و كەو بكەم بەرامبەر بە ئەندامانی پەڕلەمان و كاریگەریە نەرێنیەكانیان لەسەر پڕۆسەی دەنگدان . ساڵح ژاژڵەیی .
.gif)
مەجید ساڵح (1) ئەگەر دوو کورد بوەستن پێکەوە، بێ گومان سێیەمیان شەیتانێکە بۆ ئەوەی بیاندا بە گژ یەکدا، ئەوە قسەی (مس بێڵ)ە.. هەر بەو لۆژیکەش بریتانییەکانی قەناعەت پێهێنا و وتی کورد خۆی دەوڵەتی ناوێ، بۆشیان دروست بکەین یەکتری دەکوژن لە سەری. مس بێڵ ئەو ژنە جاسوسەی بریتانیا بوو کە لەگەڵ بیرسی کۆکس ساڵی 1921 لەهیچەوە دەوڵەتێکیان دروست کرد و ناویان نا عێراق و کوردستانی باشوریان لە ساڵی 1926 لکان پێوەی... (2) چەند رۆژێکە فیلمێک لە فەزای مەجازی دانراوە، لەپاڵ وتنی هەندێ حەقیقەت، کۆمەڵێ بێ رێزیان بەرامبەر کورد بە گشتی و پارتیش بە تایبەتی کردوە.. لەوە گەڕێ کورد دەستەوەستانە لە وەڵام دانەوە، بەڵام سەیری ئەو دیاردەیە بکە چۆن دوو رۆژە شەیتانی ناکۆکی جەلالی و مەلایی زیندوو بووەتەوە و بەشەڕە جوێن و یەکتر سڕینەوە کەوتوونەتە گیانی یەکتری.. سەیرم لێ دێت بۆ پارتیەکان لە وەڵامەکانیاندا لەجیاتی بەرز هەڵەسەنگاندی رۆڵی پێشمەرگەکانی یەکێتی لەو شەڕەدا و تێکەڵبوونی خوێنی پێشمەرگەی هەردولا لە دژی داگیرکەری داعش، کەچی هەندێکیان لە وەڵامەکاندا هەر ئەو قسانە دەکەن کە فیلمەکە باسی دەکات.. ؟! لە جیاتیوەڵامی ئەوانە بدەنەوە کە فیلمەکەیان دروست کردوە، باس لەوە دەکەن یەکیتییەکان رۆڵیان نەبووە.. نازانم بۆ هەندێ لە یەکێتییەکانیش شاگەشکە دەبن بەوەی بێگانەیەک ئیهانەی هاوسەنگەرەیان بکات لەشەڕی داعش.. خۆشیەکەی چییە!! (3) وتنەوەی سرودی (ئەی رەقیب) بۆ ئەوە دانەنراوە هەر لە ئاهەنگ و بۆنەکاندا بوترێتەوە، دەبوو پارتییەکان لەوەڵامەکانیاندا بە شانازییەوە باسی رۆڵی پێشمەرگەی یەکێتیان بکردایە لەو شەڕەدا، بە فەخرەوە بیان وتایە ئەو شەوە وانەبووە کە لە فیلمەکەدا هاتووە، چونکە سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان کە گۆڕان بوو، لەو شەوەدا بۆ ئەوەی خەڵک ئارام بێت و دڵە راوکە دروست نەبێ، لە شەقامەکانی هەولێردا و لە ناو خەڵکدا پیاسەی دەکرد.. وەڵامی ناحەقی دوژمنان بە ناحەقی کردن بەرامبەر هاوخوێنەکانت نادرێتەوە، بەڵکو بە یەکخستنی ناو ماڵە شێواوەکەت دەدرێتەوە.. دڵخۆش بوون بەوەی دوژمنەکەت ئیهانەی هاوخوێنەکەتی کردوە، پەشیمانی لەدوایە، چونکە هەر دوێنێ بوو ئیهانەی تۆشی دەکرد، مەگەر هەر ئەوان نەبوون بە مام جەلالیان دەوت (........)..
.gif)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.png)
