هاوکار عزەت   ساڵی 2006 و پانزەساڵ لەمەوبەر لەسەروبەندی گفتوگۆی ڕوشنوسی دەستوردا بۆ هەرێمی کوردستان، ژمارەیەک لە خوبەرا و گەورە ڕاوێژکاران گفتوگۆیەکی کراوەیان سازکرد و من کە ئەوکات گەنجێکی بەلەباریکە بووم زۆر بە توندی پێداگر بووم لەسەر ئەوەی کە یەکێک لە خاڵەکانی دەستورەکە گۆڕانکاری تیا بکرێت، ئەو خاڵەش ئەوەبوو کە لە رەشنوسەکەدا هاتبوو( نابێت هیچکام لە دادوەران و ئەندامانی دادگای باڵا ئەندامی هیچ هێزێکی سیاسی بن و ئینتمای سیاسیان هەبێت). من زۆرم وت کاکە ئەمە بۆ ئەم وڵاتە ناشێت و دەکرێت سیاغەکەی بگۆڕین بەوەی کە(  هیچ دادوەرێک و ئەندامی دادگای باڵاو هەر یەکەکەی دادیی بۆی نییە سیاسەت و حزبایەتی و ئینتمای شەخسی تێکەڵی کارەکەی بکات و ڕەنگدانەوەی لەسەر بڕیارەکانی هەبێت)، من پێم وابوو دادوەرانیش تاکی ئەم کۆمەڵگەیەن و وەک هەرکاممان حەزیان بەوە هەیە و هەوڵدەدەن ئەندامی هێزێکی سیاسی بن، ناتوانین ڕێگە لەوە بگرین، بەڵام دەتوانین حاڵەتی دوەم جێبەجێ بکەین و نەهێڵین پێگەو پۆستی دادیی و یاسایی بۆ کاری شەخسی و حزبی بەکار بهێنرێت.  کاکە ئەو لیژنەیەی کە هاتبوون ڕەشنوسەکە شی بکەنەوەو گفتوگۆی بکەین دۆخێکیان دروست کرد وەک ئەوەی کوفری گەورەم کردبێت. هەموو هاوڕابوون لەسەر ئەوەی نابێت شتی وا بکرێت و ئەوە ڕایەکی زۆر هەڵەیەو لەم بابەتانە، وتم بەرێزان مافی مرۆڤ بوون لەو دادوەرانە مەسەننەوە و مەیانکەن بە فریشتە، ئەوان کوردن و کوردیش ناتوانێت بە بێ پاڵشتیی سیاسی بەرپرسیارێتی وەربگرێت، بەهەرحاڵ هەر گوێیان بۆ ڕاکەم نەگرت پێم وابێت هۆکارەکەی ئەوەبوو گەنجێکی کورد وتەنی "بەلەباریکەو دەمڕوت" قسەکەی کردبوو بۆیە. بەڵام ئەوەتا ئێستا هەموو واقیعەکە دەبینین و دوای 30 ساڵ دەستوریشمان نییە

زانا حەسەن ئەمڕۆ هەرێمی كوردستان پێینایە قۆناغێكی پڕ مەترسی، سزادانی ژمارەیەك ڕۆژنامەنوس بەشەش ساڵ زیندانی  تەنیا زیندانیكردنی ئەوان نییە، پەیامێكە بۆ هەمووان ئیتر لەمەودوا ئەگەر نەتكڕم یان لەشاخ  بەراز نەتخنكێنێت !! بەتۆمەتێكی پێشتر پیلان بۆ داڕێژراو دەتخەمە سجن!! پێشتر لەپێناو نان و دژی گەندەڵی  چەند دەنگێك هەبوو، ئێستا دەبێ بەو پەڕی  شەرمەوە داوای ئازادی بكەین.. لەهەرێمی كوردستان چی مخابەراتە تەراتێنیەتی و تورك وفارس   بەعسی مافی هەر شتێكی تریان هەیە.. بەڵام بۆ كوڕە لاوێكی بادینانی كفرە و بەرد گرتنە كەعبەیە ئەگەر تەنیا بڵێ دژی ئەو سیستم وبەڕێوەبردنەی وڵاتم چ شەرمێكی گەورەیە،، ئەمڕۆ بەبەرچاوی دنیاوە باسی دیموكراتیەت وئازادی ڕادەربڕین دەكەین، كەچی هێندەی چیایی گارە وقەڵای هەولێر عەلامەتێكی ئیستفهام كەوتە سەر  دادگا ودیموكراسی وئازادی ڕادەربڕین.. ئەرێ  گەلۆ لەكوێی دنیا هەیە لەسەر گروپ چاتی فەیسبوك كە قابیلی هەر دەسكاریكردنێكە شەش ساڵ بتخەنە سجنەوە!؟ ئەمە جگە لەو قەوارە شەق و شڕەی هەرێم نەبێت ئێستا كاتی ئەوەیە  هەركەس كە ئایندەی ئەو هەرێم و ڕەنج وماندووبونی پێشمەرگە وشەهیدانی دەوێت دەنگ هەڵبڕێ هاوار بكات ، شەرمە كەتۆ ناتوانی حكومداری بكەیت دیواری حەوشەكانت هێندە بەرز كەیت تەنیا ئاسمان ببینیت شەرمە زارییە ئێمە ئیتر بێ دەنگ بین..

عەزیز ڕەئووف ئەوەی دەگوزەرێ بەرهەمی بێدەنگیە، بێدەنگی خەڵک و شەقام و بێدەنگی هێزەکان. ئەوەی دەگوزەرێ یەکێتی و گۆڕان وەک پارتی بەرپرسن چونکە بەناوی دادگا و حکومەتەوە ئەم کردەوە بێحورمەتیە ئەنجام دراوە. ئەوەی دەگوزەرێ بەرەو خراپتر دەڕوا ئەگەر سنورێک بۆ ئەم چەتەگەرییە دانەنرێ، تەوروەشێنێک لەو پایتەختە بەئارەزووی خۆی تەور دەوەشێنێت و خەڵک و هێزەکان و یەکێتی و گۆڕان وەک تەماشاکەرێکی سەرکز تەماشای تەوروەشێن دەکەن. ترس لە کۆمێنتی سۆشیال میدیا و ترس لە گەنجانی بادینان و ترس لە مامۆستا و ترس لە ڕۆژنامەنوس لاوازی ئەم تەوروەشێنەیە کە ئەوەی بەهێزی کردووە دەستکی تەورەکەیە کە لە ئێستادا دەسکی ئەم تەورە یەکێتی و گۆڕانن و ئەوەی ئەم تەورەی بە تیژی هێشتۆتەوە بێدەنگی خەڵک و هێزەکانی بەناو ئۆپۆزسیۆن و سەرجەم چین و توێژەکانی ئەم دەڤەرەیە. ئەم تەوروەشێنە نەوەستێنرێ، چاوەڕێی زیاد لە سیناریۆیەک و زیاد لە خوێنێک و دەرکەوتنی زیاد لە بەچکە تەورێک دەکرێ، ئەم تەوروەشێنە نەوەستێنرێ پرسیار دروست دەبێت کە چیتر خەتای پارتی نیە و پارتی بە ئاشکرا ڕوخساری ستەمکاری خۆی دەرخستووە و ئەوەی دەم و چاوی پارتی بۆیاغ دەکا بەدەرەجەی یەک یەکێتی و گۆڕانن کە لە حکومەت و پارلەمان و سەرۆکایەتی هەرێم پۆستی گەورەیان هەیە و سەری خۆیان کز کردووە. پایتەخت ڕۆژێکی ڕەشی بۆخۆی تۆمار کرد و ئەوەی ئەم ڕۆژە ڕەشەی وەک خۆی هێشتەوە پارلەمان و حکومەت و سەرۆکایەتی هەرێم و دادگان کە سێ هێزی سەرەکی بەشدارن. لە ئێستادا یەکێتی و گۆڕان لە چەورکردنی پەتی سێدارە بەرپرسن، ئەم دوو هێزە حەسحەسی بەردەرگای زیندانەکانی پارتین و ئەوەی ئەم سێ هێزە و دەسەڵاتیشی هێشتۆتەوە بێدەنگیەکی ترسناکە کە کۆی کۆمەڵگەی کوردی گرتۆتەوە. تەوروەشێن نەوەستێنرێ سەری خۆی و کۆمەڵگەش لەگەڵ خۆیدا دەبڕێ، ئەم چەقۆکێشە نەوەستێنرێ جەستەی خۆی و کۆمەڵگە لەگەڵ خۆیدا دەنێژێ. تەوروەشێن لە پایتەخت لە تاریکیەکەوە بۆ تاریکیەکی تر دەمانگوازێتەوە.دێوێکی شەل لەو پایتەختە گۆڕان و یەکێتی لەژێر باڵی وەستاون و ئەوەی ڕایگرتووە بێدەنگیە، بێدەنگیەکی ترسناک.  دەمی تەورەکە پارتیە و دەستکی تەورەکە یەکێتی و گۆڕانن.

سەرکەوتی جیهاز و بەختیارشارەزوری. تورکیا و ئێران بە درێژایی مێژو دو هێزی پاوانخوازی هەرێمایەتی بون و بە پێ ی ڕێککەوتنە مێژوییەکانیان کاریان لەسەر دابەشکاری کردوە ، لەسەر ئاستی سۆپەرپاوەرەکانیش هەرهێزێکی گەورەی جیهانی  وسیتبێتی بە پێ ی بەرژەوەندی خۆی کار بکات ئەوا مامەڵەی گشتی لەگەڵ ئەم دو هێزە کردوە ، لە ئێستادا تورکیا کە بە هەر چوار دەوری خۆیدا خەریکی پاوانخوازە بەدەر نیە لەبەریەککەوتنەکانی لەگەڵ وڵاتانی زل هێزدا ، تورکیا هەر لە لیبیا و دەریای سپی و سوریا و قوبرس و ئاوەکانی یۆنان و ئازەربایجان و قەرەباخ کاری سەربازی پاوانخوازی دەکات ، ئێرانیش بەهەمان شێوەی تورکیا لە لوبنان و عێراق و یەمەن و ئەفغانستان و فەلەستین ، لە بەرامبەر ئەمانەدا ئەمریکا دەیەوێت بە پێ ی بەرژەوەندی خۆی قەیدی ئەم دو وڵاتە بکات تا لە بازنەی بەرژەوەندی خۆیدا بیان هێڵێتەوە و ئەوەش دەزانێ کە ئەگەر ئەم دوو هێزە قەید نەکات ئەوا هەیمەنە و بەرژەوەندی ئەمریکا لە بەرامبەر چین و ڕوسیادا دەکەوێتە مەترسیەوە . شاخی گارە لە پلانی تورکیادا . تورکیا لە دروستبونی پەکەکەوە نایەوێت دەستەڵاتی پەکەکە لەوە زیاتر گەورە ببێت ، بەڵام پەکەکە نەک هەر گەورە دەبێت بگرە لە سوریا و لە ڕۆژئاوا و لە ئەوروپا و ئەمریکا چالاکتر دەبێت و بە درێژایی تەمەنی تورکیا هەوڵی گەورەی داوە ڕێ لە پەکەکە بگرێت و بگرە لە ئەولەویەتی کارەکانیەتی و هەمو جارەکانیش هێرشەکانی بۆ سەر پەکەکە شکستی هێناوە بە هۆی پتەوەی و گیانی بەرخودانی پەکەکەوە ، دوای ئەوەی ئێران لە سوریا چالاکی نەما لە بەرامبەر ئەوەی تورکیا لە عێراقدا چالاکی نەمێنێ واتا (کارت بە کارت و عێراق بۆ ئێران و سوریا بۆ تورکیا ) دوای هاتنە سەر کاری بایدن ئەگەری ئەوەی هەیە ئەمریکا و ئێران ڕێکبکەون و عێراق لەسەر نەخشەی بایدن دروست ببێتەوە ، لە بەرامبەردا تورکیا ترسی ئەوەی هەیە بەم ڕێککەوتنی نێوان ئەمریکا و ئێرانە ڕێککەوتنی نێوان ئێران و تورکیا لە سەر سوریا و عێراق هەڵبوەشێتەوە کە بە ڕێککەوتنی ئەستانە ناسرا ، هەر بۆیە ئەگەر پێشتر تورکیا لە عێراق ڕۆڵێکی ئەوتۆی نەبوبێ و سونەی خەواندبێت بۆ شیعە لە بەرامبەر سوریادا ئێران ڕۆڵی نەبێت ئەوا لە ئێستادا بە پێێ بنەما مێژوییەکان دەیەوێت لە ڕێگەی پاوانخوازی سەربازی و قەیدکردنی کوتلەی سونی و موسڵ و کەرکوکەوە بێتە ناو گۆڕەپانی عێراق سەرەتای ئەم هاتنە ناوەوەی زۆر ئامانجی بۆ دیاری کراوە کە لە پاش دەستێوەردانی لە موسڵ و کەرکوک کار لەسەر ڕۆژئاوا و کوتلەی سونەی عێراقی بکات ، بۆ ئەم مەبەستە پلانی عەسکەری هەیە تا بتوانێت لە شەنگالەوە دەستی پێ بکات ، بە پێ ی پلانەکەی کار لەسەر دابڕانی قەندیل دەکات لە شەنگاڵ بۆ ئەوەی پەیوەندی نێوان شەنگال و مەخمور و قەندیل نەهێڵی دەبێ دیوارێک لە چیای گارە دروست بکات ، لە بەرامبەردا قەندیل باش لەم پلانەی تورکیا تێگەشتوە لە بەرامبەر پلانی تورکیا پەکەکەش پلانی سەربازی هەیە و تورکیا ئەمجارەش سەرکەوتو نابێت چونکە چەندین جار هەمان پلانی لە شێرناخ دوبارە کردوەتەوە و سەرکەوتو نەبوە ، لە دوا جاردا تورکیا لەم پلانەیدا سەرکەوتو نابێت بۆ پلانی B کار لەسەر ناوەند دەکات تا بتوانێت لە ڕێگەی عێراق و هەڵبژاردنەکانەوە وەکیلەکانی بەرێتە ناوەندی دەستەڵات ئەگەر چی لەمەیشیانا سەرکەوتو نابێت . قەندیل لە ستراتیژی ئەمریکادا . ئەمریکا ئەزمونی تالیبانی هەیە و لە ئێستادا بە پلەی یەکەم چین بە دوژمنی خۆی دەزانێ ، کاتێک تالیبان دەستەڵاتی گرتە دەست و یانزەی سێبتەمبەر ڕویدا ئەمریکا زەرەرمەندی یەکەم بو ، بەڵام چین و ڕوسیا نەک هەر زەرەرمەند نەبون بەڵکو بروەیان زیاتر بە فرانخوازی ئابوری خۆیان دا ، چین بەردەوام بو لەسەر جێبەجێکردنی ڕێگەی ئاورشمی و ڕوسیاش فرۆشتنی چەک بە تورکیا و بەشار ئەسەد ، دوای تالیبان و ئەمریکا گەورەترین کێشەی لەگەڵ چیاکاندا هەبو بە جۆرێک تۆرابۆرا بوە شوێنێک بۆ بنەکەکانی قائیدە و تالیبان بە هەمو هاوپەیمانیەکانیەوە سەرەڕای کوشتنی ئوسامە بن لادن نەیتوانی تەواو کۆنتڕۆڵی بکات بە پێ ی ئەم ئەزمونە تاڵەی ئەمریکا بێت ئەوە دەزانێ کە داعش سەر بە تورکیایە و ئەگەر قەندیل بگرێت ئەوا دەیکات بە بنکەی قاعیدە و دەبێتە هەڕەشەیەکی جدی لەسەر بەرژەوەندیەکانی ئەمریکا ، بۆیە ئەمریکا ئەگەر چی پەکەکەی لە لیستی تیرۆردا داناوە بەڵام پەکەکە لە هەمو هێزێک بە شایستە تر دادەنێ بۆ ئەوەی قەندیل نەکەوێتە دەست داعش و لە ئێستاشدا بۆ قەندیل ئەمریکا هیچ بەدیلێکی پێ نیە ، بۆیە قەندیل ئەگەر بە ناوهاوسەنگی هێزی سەربازیش تورک بتوانێ بەرامبەر پەکەکە بوەستێ ئەوا ئەمریکا ڕێگە نادات ئەم هاوسەنگیە تێک بچێ و ناهێڵێت قەندیل جگە لە پەکەکە هیچ هێزێکی تر بچێتە قەندیل ، چونکە ئەگەر قەندل ببێتە مۆڵگەی داعش ئەوا ڕکابەرەکانی ئەمریکا زیاتر برەو بە فراوانبونی بەرژەوەندیەکانیان دەدەن ، لە دەرئەنجامدا تورکیا باش ئەو ڕاستیە دەزانێ کە نە قەندیل بەو دەگیرێ نە چیای گارە بەڵام دەیەوێت بەم هێرشانە پێداگری بکات لەسەر ئەوەی کە دو ئامانجی هەیە ، یەکەمیان بەڕای نێودەوڵەتی و بەڕای وڵاتانی ئەم ناوچەیە بڵێت کە دەبێت پەکەکە نەمێنێت و کەرکوک و موسڵیش دەبێت درێژکراوەی دەستەڵاتی تورک بێت ، کە بە بۆچونی ئێمە ئەگەر چی تورک لە مێژوەوە کار لەسەر ئەم کەیسە دەکات بەڵام لە دواجاردا وەک خەونی کیسەڵ وایە و پەکەکە چی لەسەر ئاستی چەکداری و چی وەک جوگرافیا و چی وەک ڕای دنیا لەسەری ڕۆژ بە ڕۆژ لە پێشکەوتن و پتەو بون و سەرکەوتندایە.

ساڵح ژاژڵەیی لەو كاتەوە حكومەتی هەرێمی كوردستان پێك هاتوە ، یەكێتی و پارتی  پێك هاتەی سەرەكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بون .لەوكاتەشەوە كە مامجەلال بوو بە سەرۆك كۆمار و مەسعود بارزانیش بە سەرۆكی هەرێم ، هیچ كاتێك دەسەڵاتی یەكێتی لەناوحكومەتدا هاوتای دەسەڵاتی پارتی نەبوەو لە بری ئەوەی یەكێتی شەرێكی دەسەڵات بوبێت ، بەشداری دەسەڵات بوە .  ئێستا هەموو جومگە سەرەكیەكانی  ئیدارەی هەرێمی كوردستان لە دەستی پارتی وبنەماڵەی بارزانیدان و بەو هۆیەوە دامو دەزگاكانی حكومەت تەنها شكلین و بۆ ئەوە پێك هێنراون كە جێگای خەڵكیان تێدا بكرێتەوە ، نەك بڕیاریان تێدا بدرێت .  زۆر جار ئەندامانی سەر بە یەكێتی لەسنوری پارتی توشی گرتن و كوشتن وڕاوەدونان سوكایەتی پێكردن  دەبنەوە.  لە تازەترین  ڕوداودا  لە یاریگای هەولێر یاری كەرەكانی پارتی لە وێنەگرێكی كەناڵی كوردساتیان داوە .  لە زاخۆ كادیرێكی  كۆمەڵایەتی  یەكێتییان گرتوە  بە ناوی ئەوەی پەیوەندی بە پەكەكەوە هەیە . لە گوندێكی بادینان   تەنها ماڵێكی سەر بە یەكێتی لێیە ، موختاری گوندەكە  سێ بە سێ تەڵاقی خواردوە نابێ مانگای  ئەوماڵە لە لەوەڕگای ئەوگوندە بلەوەڕێت . كابرا ناچار بوە مانگاكە بفرۆشێت . ئەمانە  ڕێكەوت نین و پارتی بە بەرنامە دەیەوێت سوكایەتی  بە یەكێتی بكات  . بەڵام یەكێتی گوێی  خۆی كەڕ كردوە .  بەڵام سەیر ئەوەیە  رۆِژێك لە ڕۆژان یەكێتی بیری لە ئۆپۆزسیۆن بون نەكردۆتەوە و بەرداوام  هەر گلەیی لە حكومەت كردوەو بەشداریش بوە تێیدا .                                                 كۆنگەرەی چواری یەكێتی  كۆنگرەی چواری یەكێتی بۆیە بەسترا كە یەكێتی خۆی نوێ بكاتەوە ، بەڵام پێچەوانەكەی دەرچوو ئەوەندەی تر ناو ماڵی یەكێتی پەرت بوو . دوو هاوسەرۆك بۆ یەكێتی هەڵبژێران . هەموو بەرپرسە كۆنەكانی ناو  یەكێتی پەڕاوێز خران . لەشكرێك خەڵك كرا بە ئەندامی سەركردایەتی  بۆ بێدەنگ كردنیان .                             پەیوەندیەكانی نێوان  یەكێتی و پارتی دوای كۆنگرەی چوار  كوڕانی مامجەلال پەیوەندیان لەگەڵ پارتی و بنەماڵەی بارزانی باشە . قوباد تاڵەبانی  جێگری سەرۆكی حكومەتەو  سەرۆكی تێمی یەكێتییە  لە حكومەتدا . بافێڵ تاڵەبانی  پەیوەندی  شەخسی لەگەڵ  مەسعود بارزانی خراپ نییە .  هەندێك لە سەركردە كۆنەكانی ناو یەكێتی  پەیوەندی باشیان لەگەڵ پارتی هەیە بە هۆكاری ئەوەی بەرژەوەندی شەخسیان لەو پەیوەندیەدا مسوەگەرە . ئەوانە پێیان دەگوترێت پڕۆ پارتی . كاتی خۆشی پشتیوانی مەسعود بارزانیان كرد  بۆئەنجامدانی ڕیفراندۆم و لە دەستدانی شاری كەركوك و زیاتر لە نیوەی خاكی كوردستان . بەڵام  لاهور شێخ جەنگی كە یەكێكە لە دوو هاوسەرۆكەكانی  یەكێتی و خاوەنی پێگەیەكی بە هێزیشە ، تا ئێستا لە لایەن مەسعود بارزانییەوە  دانی پێدا نەنراوە وەكو هاوسەرۆكی یەكێتی و بەو هۆیەوە بنەماڵەی بارزانی لەگەڵ كۆی بنەماڵەی شێخ جەنگی ناكۆكن و لە یەكتری دەخوێنن . بەڕاستی هۆكارێكی ڕون و ئاشكرا نییە بۆ ئەوەی  بنەماڵەی بارزانی  لاهور شێخ چەنگی وەكو هاوسەرۆكێكی یەكێتی حسابی بۆ نەكەن ، ئەوەی هەیە تەنها بۆ دروست كردنی كێشەیە  لە نێوان ئامۆزاكان كە ئێستا ئەوان بە كرداری یەكێتی بەڕیوە دەبەن .  لێدوانەكانی بەرپرسەكانی یەكێتی سەبارەت بە مەلەفی نەوت بە پێیی كات و بە پێیی دەسكەوت و بەرژەوەندی دەگۆڕێت . ئەگەر سەرنجی لێدوانەكانی بەرپرسانی یەكێتی بدەی  سەبارەت بە شەفافیەت  لە مەلەفی نەوتدا ، زوربەیان  بێ ئاگایی خۆیان دەردەبڕن و دەڵێن ئێمەئاگادار نین . بەڵام لە پڕ عیماد ئەحمەد كە جێگری سەرۆكی حكومەت بوو ، دەیگوت ئێمە ئاگاداری مەلەفی نەوتین .  ئێستا قوباد تاڵەبانی  بۆتە بەرگریكاری پارتی و بە ئاشكرا دەڵێت  ئێمە ئاگاداری مەلەفی نەوتین و ڕێكەوتنی 50ساڵەی  نێوان هەرێم و توركیا لەسەر خودی نەوتەكە نییە ، بەڵكو ئەو ڕێكەوتنە پەیوەندی بە بۆری نەوتەكەوە هەیە .ئەمە لە كاتێكدایە زۆرینەی  یەكێتییەكان  ناڕازین لەوەی كە قوباد تاڵەبانی وەكو سەرۆكی وەڤد دەچێتە بەغدا .   دەڵێن كێشەی هەرێم و بەغدا لەسەر نەوتە و كێ‌ كێشەكەی دروست كردوەو نەوتی هەرێمی هەڕاج كردوە با ئەو كەسانە بچنە بەغدا نەك قوباد تاڵەبانی . زۆر كەس  هۆكاری ئەو بەرگریكردنەی قوباد تاڵەبانی  لە پارتی سەبارەت بە دۆسییەی نەوت بۆ ئەوە دەگێرَنەوە  كە گوایە قوباد تاڵەبانی  بەردەوام بەشێك لە پارەی نەوتی  لەپارتی وەرگرتوە بۆ خۆی نەك بۆ یەكێتی . بۆیە لەوە دەترسێت ئەگەر دژی بۆچونەكانی پارتی بوستێتەوە ، ئەوەی لێ ئاشكرا بكەن .  هەموو لایەكیش ئاگاداری ئەوەن كە دەڤەری سەوز لە لایەن پارتییەوە پەڕاوێز خراوەو كەمترین خزمەت گوزاری بۆ ئەنجام دراوە . جیاوازیەكانی نێوان دەڤەری زەردو سەوز ئاسمان و ڕیسمانە  لە ڕوی ڕێگاو بان و تونێل َو  شەقامی  شەست مەتری و سەد مەتری و سەدوو بیست مەتری و سەدو پەنجا مەتری لە هەولێر هەیە ، بەڵام تا ئێستا تەنها ئەو شەقامی شەست مەتریە لە سلێمانی هەیە  كە لەسەر دەمی بەعسدا وەكو پشتێنەیەكی ئەمنی  بەدەوری شاری سلێمانیدا دروستی كردبوو .  بە هۆكاری  هەموو ئەوانەی لەسەرەوە ئاماژەم بۆ كرد ئێستا لە دەڤەری سەوز ڕاو بۆچونی جیاواز دروست بوە . كۆمەڵێك داوای بە هەرێم كردنی زونی سەوز دەكەن . كۆمەڵێكی تر هەوڵ دەدەن  موچە خۆرانی دەڤەری سەوز بخەنە سەر بەغدا . بۆچونێكی تری ناو یەكێتیش ئەوەیە كە لەگەڵ بەغدا  ڕێك بكەون و نەوتو غازی دەڤەری سەوز دەرهێنن و بە یەكەوە ئیدارەی بكەن و  بەشەبودجەی دەڤەرەكە  ڕاستەوخۆ لە بەغدا وەرگرن .  ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانیش  داوای لامەركەزی ئیداری و دارایی بۆ پارێزگای سلێمانی دەكات . بە بۆچونی خۆم تەنها داواكەی ئەنجومەنی  پارێزگای سلێمانی  بە ڕەواو ڕاست و حەق دەزانم . چونكە داواكردنی ئەو مافە لە حكومەتی هەرێم دەكرێت نەك بەغدا . بەڵام بۆچونەكانی تر هەمویان  هەرێمی كوردستان بە ئاراستەی لەتبون وپارچە پارەچە بون دەبەن و ئایندەی هەرێمی كوردستان دەخەنە بەر مەترسی لەناو چونەوە . نابێ لە ڕقی یەكتری ماڵی خۆمان وێران بكەین و ئەگەر  لەگەڵ خۆمان ڕاستگۆبین و بەدوای بەرژەوەندی شەخسی و حیزبیەوە نەبین ، دەتوانین بەباشترین شێواز چارەسەری هەموو كێشەكان بكەین .  لە كاتێكدا  بۆچونێكی  ناو یەكێتی ئەوەیە كە بچن لەگەڵ بەغدا ڕێك بكەون بۆ دەرهێنانی غازی دەڤەری سەوز بۆ ئەوەی بەشە بودجەی  دەڤەرەكە وەرگرن ، قوباد تاڵەبانی دەڵێت : داهاتی نەوتی دەڤەری سەوز لە سەدا یانزە تێناپەڕێت . ئەوەش مانای ئەوەیە كە دەڤەری سەوز ناتوانێت  بەبێ هەولێر ئیداەرەی خۆی بكات .  ئەوەش پشتیوانییەكی ئاشكرایە لەپارتی و  دەكاتە دژایەتی ئەو بەشەی ناو یەكێتی كە دەیانەوێت لەگەڵاَ بەغدا ڕێك بكەون . بەڵام نازانم بۆچی كاك قوباد خۆی لەوە لاداوە بڵێت : دەڤەری سەوز خاوەنی لە سەدا 65 یەدەگی نەوت و 80ی یەدەگی غازی سروشتییە . ئەی بۆچی ناپرسێت بۆچی پارتی ڕێگای نەدا كۆمپانیاكانی نەوت لە دەڤەری سەوز سەرمایە گوزاری بكەن ؟. ئەی بۆچی ئاشتی هەورامی ئامادەبوو زیاتر لە دوو ملیار دۆلار  كەرانە بدات بە دانا غاز تەنها بۆ ئەوەی پەرە  بە كارەكانی  نەدات و بۆ ئەوەی دەڤەری سەوز نەبێتە خاوەنی  ئابوری خۆی . ئەگەر سەرنجی ئەوە بدەن كە لەسەرەوە ئاماژەم بۆ كردوە  دەگەینە ئەو ئەنجامەی كە ئێستا لەناو یەكێتیدا مەركەزی بڕیار نەماوەو  پاشاگەردانییەكی تەواو بەر چاو بەدی دەكرێت و  هاوسەرۆكەكانی یەكێتیش یەك بۆچونیان نییە .   سەركردەكۆنەكانی ناو یەكێتی پەڕاوێز خراون . لەشەكرەكەی ئەندامی سەركردایەتی  لە جێگەی نەبواندان و  بە هەندێك بەرژەوەندی شەخسی بیدەنگ كراون . ئەوەتا دەبینین لە ئەنجامی ئەو پەرتەوازیەدا  شاری سلێمانی بۆتە تەكساس و هەر رۆژە پەلاماری كەسێك وشوێنێك دەدرێت لە لایەن بەرپرسان وكوڕی بەرپرسانەوەو ئەو تەعداو سوكایەتیەی  لەسایەی ئەمانەوە بە خەڵكی شار دەكرێت ، لە زەمانی سەدامدا بەو شێوەیە نەكراوە. هەر مەسئولەو خاوەنی هێزی تایەبەتی خۆیەتی و حساب بۆ كەسی تر ناكات .ئەوەی لە سلێمانی  ڕودەدات یەكێتی لێی بەرپرسیارە نەك پارتی . كەواتە دەگەینە ئەو ئەنجامەی كە لە ئێستادا  یەكێتی نیشتمانی كوردستان  نەك هەر خاوەنی ئەجیندای نیشتمانی نەماوە ، خاوەنی ئەجیندای حیزبیش نەماوە و هەر تاقمەو خەرێكی بەدەستهێنانی بەرژەوەندی خۆیەتی و بەبەرچاوی خەڵكەوە سامانی نیشتمان تاڵان دەكرێت و خەلكیش كەوتۆتە سواڵ . ئەوەی كە یەكێتی وەكو ئیستا هێشتۆتەوە ، بونی كۆمەڵێك بەرژەوەندی تایبەتی ناو خاوەن هێزە سەربەخۆكانی ناو یەكێتی خۆیەتی .                 ئەگەر یەكێتی لەگەڵ بەغدا بگەنە ڕێكەوتن بۆ دەرهێنانی نەوت و غاز چی ڕودەدات ؟. 1-ئەمەریكا پشتیوانی ئەوڕێكەوتنە دەكات  بۆ ئەوەی چیتر بەغدا پشت بە غازی ئێران نەبەستێت  بۆ ئەوەی  ئێران زیانی گەورەی دارایی بكات و ئەوەندەی تر لاوازتر بێت . دەبێ‌ ئەوە بزانرێت  ئەمەریكا لە خەمی كورد نییە چی لێ بەسەردێت . ئەوەتا هاوخەمی خۆی بۆ توركیا دەربڕیوە  لەسەر كوژرانی سەربازەكانی لە لایەن پەكەوە ، سەرەڕای ئەو هەموو ناكۆكیانەی لەگەَڵا توركیا هەیانە . كە واتە گرەو كردنیش لەسەر بایدن ، وەكو گرەوكردن لەسەر ئەسپی دۆڕاو وایە . كورد دەڵێت : مانگە شەو سەر لە ئێوارەوە دیارە .وریابن ئەوەی ترامپ بەسەر كوردانی ڕۆژئاوایان هێنا ، دووبارە نەبێتەوە . 2- یەكێتی سنورێكی فراوان و بازرگانییەكی زۆر قەبەشی لەگەڵ ئێران هەیە . ئێران شادەماری  هاوردەكردنی كاڵایە بۆ سنووری یەكێتی . ئایا ئەگەر هەرێم لەگەَڵا بەغدا ڕێك بكەوێت و عێراق پێویستی بە غازی ئێران نەمێنێت ، ئاوا بەئاسانی بێدەنگ دەبن ؟. ئەگەر ئێران كاردانەوەی هەبوو ، یەكێتی هیچی پێدەكرێت ؟. ئایا شیعەی عێراق پشتیوانی یەكێتی دەبن یان ئێران ؟.  دەبێ ئەم ئەگەرانە هەموو حسابیان بۆ بكرێت . 3- وەكو لەسەرەوە ئاماژەم بۆ كرد   مامەلەی دەرهێنانی غاز لەگەڵ بەغدا هەموو سەركردەكانی یەكێتی لەسەری كۆك نین . هیچ پرسێكیش بە میللەت نەكراوە .  كەواتە كێن ئەوانەی ئەم مامەلەیە دەكەن ؟ كێ حەقی پێداون و دەسەڵاتی پێداون ئەو كارە بكەن ؟.  ئەی ئەمەش  ناكاتە مامەلەكەی  پارتی لەگەڵ توركیا بۆ مۆركردنی  ڕێكەوتنی 50 ساڵەی نەوت و غاز كەئیستا   بە هۆی ئەوەو هەرێم كەوتۆتە ژێر هەژمونی توركیاو ڕازی نییە  لەگەڵ بەغدا رێكەوتن بكات . ئەی ئەوە نییە بە ناچاری پێش سوپای تورك  دەكەون بۆ شەڕی پەكەكە ؟.  4- گریمان ڕێكەوتن لەگەڵ بەغدا كراو غاز دەرهێنراو بەشی دەڤەری سەوزی لێدرا . باشە كی َزامنی ئەوە دەكات  ئەو داهاتە وەكو داهاتەكەی لای پارتی بە تاڵان نەبرێت ؟.  باشە با ئەم پرسیارەش بكەین : ئەگەر ئەوانەی ئیدیعای ئەوە دەكەن گوایە ئەمە لەبەر خاتری خەڵكەو ئەوەتا پارتی ئەم دەڤەرەی پشت گوێ‌ خستوە،ئەی باشە داهاتی گومرگەكان لە ژێر دەستی خۆتاندا نییە  كە بە ڕۆژی ڕوناك و بە بەرچاوی خەڵكەوە ، بە قاچاخ كاڵا ئەمدیو دەكەن و گومرگ نادەن .  ئەو كاڵایانە  فەحس ناكرێن و كوالێتی باشیان نییە . ئەی باشە ئەگەر لە خەمی خەڵكن ئەو هەموو كۆمپانیای حیزبی و بەرپرسانی حیزبیە چییە لەو مەرزانە بە بەهانەی جۆراو جۆر سەرانە لە خەڵك وەردەگرن ؟. باشە بۆچی فەرمان بەری حكومی دانانین و پارەكەی بۆ خەڵك ناگێڕنەوە ؟. ئەوەتا عەلی حەمە ساڵح چەندین ڕاپۆرتی لەسەر ئەو دزی و تاڵانیە بڵاو كردۆتەوە .  لە تازەترین ڕاپۆرتدا دەڵێت :لە تانجەرۆ بەنزینی ژەهراوی و كوالێتی خراپ دروست دەكرێـت و  دەبێتە هۆی نەخۆشی شێر پەنجە . تەنانەت ئەو بەنزینەی لە ئێرانیشەوە هاوردە دەكرێـت ، كولێـی خراپە . ئەگەر ئەو پاڵاو گانە لە لایەن حیزب و كەسانی حیزبیەوە ئیدارە ناكرێن ، بۆچی  ڕێگایان پێدەدەن ؟. ئەگەر ڕاپۆرتەكانی عەلی حەمە ساڵح درۆن و ڕاست نین ، بۆچی شكاتی لێ ناكەن و نایدەنە دادگا وبە درۆی ناخەنەوە؟. ئەگەر بەهانەشتان ئەوە بێت بڵێن: تا پارتی ئاوا بكات ئێمەش ئاوا دەكەین ، كەواتە جیاوازی ئێوەو ئەوان نامێنێت و  هەردوك لاتان تاڵانچین . ئێمە قسە لەسەر یەكێتی و دەڤەری سەوز دەكەین ،پارتی لە دزی و تاڵانی و خیانەت و نیشتمان فرۆشی هەمووسنوورەكانی تێپەڕاندوەو لێبۆتەوەو  پێویست بە قسەكردنی زیاتر ناكات لە سەریان . كەواتە چۆن خەڵك بڕواو موتمانەی بەوە هەبێت كە ئێوە لەگەڵ بەغدا ڕێك دەكەون بۆ دەرهێنانی نەوت و غاز  لە پێناوی خۆشگوزەرانی خەڵكدا ؟. هیچ گەرەنتییەك بۆ ئەوە نییەو  دەتانەوێت لەپێناوی بەرژوەندی خۆتاندا ، سلێمانیش  وەكو ناوچەی بادینان و كەركوكو ناوچە داگیركراوەكان ، بكەن گۆڕەپانی شەڕو پێكدادان.   لە بەشی كۆتایی ئەم نوسینەدا لە سەرانی یەكێتی دەپرسم : ئەگەر ئێوە بە ڕاستانەو لە بەرەی گەڵن . ئەگەر لە خەمی خاك و خەڵكی كوردستانن. ئەگەر ناتانەوێت هەرێمی كوردستان لەناو بچێت . ئەگەر ئێوە خۆتان لە پارتی بە دڵسۆزتر دەزانن بۆ كورد. ئەگەر دەتانەوێت  ببنەوە  بەو یەكێتیەی لە ساڵی 1976 شۆڕشی دەست پێكردەوەو هێواو ئاواتی  خستەوە دڵی خەڵك ، هیچ كات لە ئێستا گونجاو تر نییە ، هیچ كات لە ئێستا  زەمینە خۆشتر نییە بۆ گێرانەوەی ئەو سەروەریەی ئەو كاتە . ئەگەرچی  خەڵكی زۆر گلەیی و ناڕازین لێتان . ئەگەرچی  جیاوازییەكی زۆر كەمتان هەیە لەگەل َپارتی . بەڵام تۆزێك تروسكایی هەیە لەم دەڤەرە . ناڕەزایی خەڵك گەیشتۆتە لوتكە . وەكو ئەو كاتە وایە كە بزوتنەوەی گۆڕانی تێدا دروست بوو . پارتی كە سەرچاوەی هەموو كێشەكانە باروۆخی لە بەغدا خراپە . لەناوخۆدا زۆر خراپە و ناڕەزایەكان گەیشتۆتە لوتكە لە سنووری هەولێر و دهۆك و زاخۆ و ئەوەتا كەوتونە ڕەشبگیر و ئازار دان و سوكایەتی بەخەڵك .  ئەوەتا بە ئاشكرا لەبەر خاتری تورك شەنگالیان تەسلیم بە بەغدا كردەوە . ئەوەتا پێش سوپای تورك كەوتون بۆ شەڕی پەكەكە . توركیا لەناو هەرێمی كوردستانەوە پەلاماری پەكەكە دەدات . پارتی لەمەلەفی نەوتدا شكستی گەورەی هێناوە .   بەڵام ئەوەی پارتی هێشتۆتەوە بێ هەڵوێستی  یەكێتی و پەرتەوازەیی حیزب و لایەنەكانی ترە .  ئەگەر یەكێتی لە خەمی هەرێمی كوردستانە لە بری ئەوەی  هەوڵی ئەوە بدات مامەلەی تایبەتی لەگەڵ بەغدا بكات و بەو هۆیەوە  قەوارەی هەرێمی كوردستان بخاتە بەر مەترسی لەناوچونەوە ، كاتی ئەوەیە هەوڵی پێكهێنانی  بەرەیەكی  نیشتمانی بەرفراوان بدات و لەگەڵ هەموو  حیزبە ئیسلامیەكان  و بزوتنەوەی گۆڕان و نەوەی نوێ و هاونیشتمانی و حیزبی شیوعی و هەرچی تاقم و كەسایەتی نیشتمان پەروەری سەربەخۆ و فراكسیۆنی هێوای گەل لە بەغدا  پێك بهێنێت . ئەوكات بە هەمویان خەڵكە ناڕازیە سەربەخۆكانیش  لە خۆیان كۆ بكەنەوە بۆ ئەوەی چیتر پارتی نەتوانێت ، بەتەنها حوكمی كوردستان بكات .  ڕاستە ئەمە كارێكی ئاسان نییەو هەر بەدەم و نوسین لەسەر كاغەز خۆشە ،  بەڵام ئەگەر ئیرادە هەبێت ، ئەگەر خەم و ڵسۆزی هەبێت بۆ گەل و نیشتمان ، ئەگەر ئەو حیزب و لایەنەنانەی ئێستا لە گۆڕەپانی سیاسی هەرێمی كووردستان  هەر یەكەی لە ژیر ناوێكدا خەبات دەكات  بۆ بەرژەوەندی گشتی نەك حیزبی و شەخسی ، دەتوانرێت  لەسەر بەرنامەیەك پێك بێن ، ئەگەر هەر یەكەیان دەست بەرداری بەشێك لە داواكانی خۆی ببێت و بەقەدەر بەڕەكەی خۆی و قەوارەی خۆی پێ ڕاكێشێت . بەڵام ئەگەر حیزبێك یان لایەنێك  نەیەوێت  بەشداری بكات بەهانەی زۆر هەیە . بۆ نمونە ئەگەر حەقی دوو كورسی پەڕلەمانی هەبێت ، داوای 7 كورسی دەكات . لەم حەڵەتەدا دەبێ یەكێتی ڕۆڵی براگەورە ببینێت و دەستی كراوەبێت . دەبی َهەموو حیزبەكانیش ئەوڕاستییە بزانن  كە سیستەمی هەڵبژاردنی ئەمجارە بە شێوازیكە لە بەرژەوەندی  حیزبە بچوكەكاندا نییە . بۆیە ئەگەر بە تەنها و بێ پێكهێنانی هاوپەیمانی  دەنگەكانیان بلاِو دەبێتەوە و بۆ حیزبە گەورەكان دەچێت .ئەو كات هەر حیزبێك بوو بەخاوەنی زۆرینە ، لە هەمان كاتیشدا دەبێتە كوێخاو دیكتاتۆر .  لەوكاتەدا حیزبە بچوكەكان تەنها قسە كردنیان بۆ دەمێنێتەوەو كەسیش حساب بۆ  ڕاو بۆچون و پێشنیارەكانیان ناكات و هیچ ڕۆڵێكی كاریگەریان نابێـت  لە گۆڕەپارنی  سیاسی هەرێم كوردستاندا و تەنها چەند كەسێكیان دەبنە ئەندام  پەڕلەمان و ئەوەش دەچێتە بابی بەرژەوەندی تایبەتەوە . پێكهێنانی هاوپەیمانییەكی   فراوان تاكە هێوایە  بۆ ئەوەی  چیتر دەسەڵات قۆرغ نەكرێت و سامانی وڵات بە تاڵان نەبرێت . بە هیوای سەركەوتن .  

ئاری محەمەد هەرسین ئینسانەکان کە کەسێکیان لێ ئە مرێت، بە شێوازی جیاواز و بە گێڕانەوەی جیاواز باس لە مردوەکانیان ئەکەن. هۆکاری ئەمەش بۆ جیاوازی ئەزمون و بیرەوەریەکانیان لە گەڵ مردوەکانیان ئەگەڕێتەوە. ئەم وتارە متەوازعە تەعبیر لە تێگەیشتنی بەندە ئە کات بۆ کەسایەتی ئینسانێکی نیشتیمان پەروەر و ڕۆشنبیرکە مەرج نیە ئەزمونەکانما ن لەگەڵ خەڵکیتر یەک بگرێتەوە. کەسێکی زۆر ڕاشکاو، قسەخۆش و تا سەر ئێسقان کوڕی سلێمانی. بەجۆرێک کە نە خوێندنەکەی لە موسڵ و نە لە ئەڵمانیاش، نەیانتوانی ڕەنگ و ڕوی سلێمانی لێ بسەننەوە و بیسڕنەوە. کاک ڕۆژ توڕە بونیشی هەبوو، بەڵام توڕەبونەکانی میزاجی نەبوون، بەڵکو کاردانەوە بوون، بۆ نموونە ئەگەر لایەنێکی بەرامبەر هیچ مافێکی بە کورد ڕەوا نەبینیایە، یان کەسێک ئیشەکەی خۆی بە جددی جێبەجێ نەکردایە و کەمتەرخەم بوایە. کەسایەتی کاک ڕۆژ تێکەڵەیەک بوو لە ڕۆشنبیرێکی مۆدێرن کە لە بواری زانست دا (بەتایبەتی بیرکاری و فیزیا) شارەزاییەکی باشی لە ئاستی ئاکادیمی دا هەبوو. حەزی لە شیعرو مۆسیقا و بابەتی مێژوو بوو، بەتایبەتی مێژوی کۆن یان کلاسیک (وەک مێژوی کۆنی یۆنان، ڕۆم و میسۆپۆتانیا). دەسەڵاتێکی باشی بەسەر چەند زمانێکی بیانیدا هەبوو، لەوانە ئەڵمانی، عەرەبی و ئینگلیزی. لە گەڵ ئەمانەشدا کاک ڕۆژ لە جوتەی (سیاسی - سەربازی) کەسێکی بێ وێنەبوو. بەداخەوە بەندە لە هیچ شەڕێکدا هاوشانی کاک ڕۆژ نەبووم، بەڵام ئەوەی هەندێک لە برایان باسی لێ ئەکەن، ئازایەتی کاک ڕۆژ لە ئاستێکی شێتانە بوو، بە جۆرێک کە بە هیچ جۆرێک سڵی لە فیشەک و لە مردن نە ئەکردەوە.  کاک ڕۆژ سیاسەتمەدارێکی لێهاتوو، پێشمەرگەیەکی ئازا و خاوە نی بیرو باوەڕی کوردایەتی و، موبالەغە نیە گەر بڵێم عاشقی بست بە بستی خاکی پیرۆزی کوردستان بوو. ڕۆحت شاد و یادت بەخێر مامۆستا و هەڤاڵی ئازیز.

کــارۆخ خــۆشناو لە رۆژی (خۆشەویستی)دا جوانترین و باشترین گوڵ کە پێویستە لە بەرۆکی (خاک و نیشتمان و نەتەوە) بدرێت بریتییە لە نووسینەوەی (دەستوورێکی هاوچەرخ) کە لە ژێر سایەیدا هەموو دانیشتووانی کوردستان هەست بە دادپەروەری و ئازادی و یەکسانی بکەن لە دابەشکردنی ئەرک و مافدا، هەروەها هەست بە بەرپرسیاریەتی بکەن لە چوارچێوەی جێبەجێکردنی یاسای (پاداشت و سزا) بەسەر هەموو هاونیشتمانیان بەبێ جیاوازی رەنگ و رەگەز و نەتەوە و حزب و ئاین و مەزهەب... هتد. روون و ئاشکرایە کە لە ئێستادا هەرێمی کوردستان لە ژێر هەڕەشەیەکی جدی و گەلەکۆمەیەکی ترسناکدایە، لەلایەن کۆمەڵێک هێزی عێراقی و هەندێک وڵاتی ئیقلیمی، بۆیە پێموایە لەم قۆناغەدا بۆ سەرکردایەتی سیاسی کوردستان لە هەموو هەنگاوێک گرنگتر بریتییە لە تەواوکردنی پرۆژەی نووسینەوەی دەستووری هەرێم، چونکە: 1- دەستووری هەرێم وەک چەترێک دەبێتە فریادڕەس بۆ چارەسەرکردنی کێشەی (پەتای پەرتەوازەیی) لایەنە سیاسییەکانی کوردستان. 2- ئێستا لە هەمووکات زیاتر هەرێمی کوردستان لەژێر مەترسی سڕینەوە و لەبەباربردنی قەوارەکەیدایە، بۆیه هەبوونی (دەستوور) هاوشێوەی پەرژینێکی قایم دەبێت بۆ پاراستنی قەوارەی هەرێم و لەم رێگایەشەوە کورد دەتوانێت سوود لە دەرفەتەکان وەربگرێت و رووبەڕووی مەترسییەکان بێتەوە. ئێمە لە سەدەی بیست و یەکدا دەژین ناچێتە عەقڵەوە هەموو پارتە سیاسییەکان، رێکخراوەکان، سەرۆکایەتیەکان (هەرێم، پەرلەمان، حکومەت) بە هەموو وەزارەت و فەرمانگەکانیان، پەیڕەوی ناوخۆ و دەستووریان هەبێت! بەڵام هەرێمی کوردستان وەک قەوارەیەکی (فیدڕاڵی و یاسایی) دەستووری نەبێت! بۆیە پێموایە ئێستا کاتی ئەوە هاتووە سەرکردایەتی سیاسی کوردستان ناکۆکییەکان تێپەڕێنن، چونکە چیتر هەرێمی کوردستان  بەرگەی (بێ دەستووری) ناگرێت، لەم پێناوەشدا گرنگە داڕێژەرانی بڕیاری هەرێم لەبەر خاتری شکۆی کوردستان و داهاتووی نەوەکان، هەڵوەستەیەک بکەن و چیتر کات نەکوژن، بەڵکو لە جیاتی دەستەوەستان، پەلە بکەن و بڕیارێکی چارەنووسساز دەربکەن بۆ تەواوکردنی پڕۆژەی دەستوور، تاکو رووی گەشی هەرێمی کوردستان لە ئاستی (ناوخۆ و ناوچەکە و ناوەندە نێودەوڵەتییەکان) بدرەوشێتەوە، بەم کارەش مێژوویەکی پڕشنگدار بۆخۆیان تۆمار دەکەن. ئاماژەکان پێمان دەڵێن کەوا مەترسییەکی جدی لەسەر قەوارەی یاسایی هەرێمی کوردستان هەیە، ئەم مەترسییە بەرپرسیاریەتیەکی راستەقینە دەخاتە ئەستۆی سەرکردایەتی سیاسی کوردستان، بە شێوەیەک ئەگەر رەحم بە خۆشیان ناکەن، تکایە رەحم بە نەوەکانی داهاتوو بکەن، ئەگەر لەم قۆناغەدا پڕۆژەی دەستوور تەواو نەکەن، ئەوا مێژوو رەحم بە هیچ لایەنێک ناکات! چونکە (دەستوور) هاوشێوەی (پەرژینێکی قایم) وایە بۆ هەموو دەسەڵاتەکانی دنیا، بۆ نموونە وڵاتێکی وەک ئەمه‌ریکا ئەگەر دەستووری نەبووایە ئەوا نەدەگەیشتە سەردەمی ئەمڕۆ، هەر وەک بینیمان لە مانگی رابردووشدا هەر دەستوور بووە فریادڕەس بۆ ئەمه‌ریکا، ئەگەر رێگری دەستور نەبوایە، ئەوا لایەنگرە توندڕەوەکانی (تڕەمپ) کۆنگریسی ئەمه‌ریکایان تەفر و تونا دەکرد. بۆیە پێموایە لەم قۆناغەدا نوسینەوە و تەواوکردنی پڕۆژەی دەستوری هەرێم لە هەموو کارەکانی تر لە پێشتر و گرنگترە، چونکە دەستور دایکی یاساکان و بڕبڕەی پشتی دام و دەزگاکان و گرنگترین گرێبەستی کۆمەڵاتی نێوان هاونیشتیمانیانە، تەنها دەستور دەتوانێت بە یەکسانی رەنگ رێژی یاسا و رێساکان بکات لە پێناو دابەشکردنی (ئەرک و ماف) بە سەر هاووڵاتیاندا. لە کۆتاییدا گرنگە هەموو لایەنە سیاسییەکانی کوردستان لە مەترسی نەبوونی (دەستوور) تێبگەن، چونکە ئەگەر دەستوورێکی هاوچەرخ نەنووسنەوە ئەوا هەرێمی کوردستان نەک تەنها ناتوانێت سوود لە دەرفەتەکان وەربگرێت، بەڵکو دەکەوێتە بەردەم هەڕەشەی دابەشبوون و هەڵوەشانەوە، ئەوکاتە خەون و ئومێدی نەک تەنها باشووری کوردستان بەڵکو هەر سێ پارچەکەی تری کوردستانیش لە بار دەچن! ٭ (سەرۆکی ئینستیتۆی توێژینەوەی ئەمه‌ریکی-کوردی)

هێمن خۆشناو: لەم کاتەی پێشبینی دەکرا، سوپای تورکیا جوڵەیەکی سەربازی بەرەو شەنگال ئەنجامبدات، بە شێوەیەکی ناچاوەڕوانکراو ئەم سوپایە ئۆپاراسیۆنێکی بۆ سەر شاخی (گارە) کە دڵی ناوچەی بادینانە دەستپێکرد. ئەم بادانەوەی تورکیا لە شەنگال بۆ گارە، لە کوورترین و پوختەترین لێکدانەوەیدا، ئاماژەیە بە نەبوونی زەمینەی، سیاسی، سەربازی و دیپلۆماسی بۆ ئەوەی تورکیا بتوانێ لە شەنگال دیفاکتۆی رۆژئاوای کوردستان دووبارە بکاتەوە. بۆ تێگەیشتن لە مەودای بەرفراوانی و بەرتەسکی ئۆپاراسیۆنەکە (ئۆپاراسیۆنی گارە) و بزانین تورک دەخوازن لە شاخی گارە وەکو ناوچەی خواکوڕک و هەفتانین بمێنەوە، یان ئۆپاراسیۆنەکە سنووردارە و ئامانجی تایبەتی هەیە، دەبێت لە رووی جوگرافی ئۆپراسیۆنەکە بخوێنینەوە. گەریلاکانی پەکەکە لە دوای (ساڵی 1994) لە گارە گیرساونەتەوە. لەم بەروارە بە دواوە ئەم ناوچەیە بۆتە وێستگەیەکی گرنگی، لۆجستیکی، پەروەردەیی و تەندروستی پەکەکە. لەگەڵ ئەوەشدا سوپای تورکیا بۆ جارێکیش ئۆپاراسیۆنی زەمینی بۆ سەر ئەم ناوچەیە ئەنجامنەداوە. هۆکارەکەشی بۆ شوێنی گارە دەگەڕێتەوە کە بە قوڵایی نزیکەی 45 کم لە سنووری باکووری کوردستان دوورە و لە شاخەکانی دیکە دابڕاوە. سوپای تورک لە بەرزایی (حەوت تەبەق) لە ئاسمانەوە بە هەلیکۆپتەر هێزی دابەزاندووە. ئەم بەرزایە ستراتیژیترین شوێنی گارەیە. لەلایەک رۆژهەڵات و رۆژئاوای گارە لێک جیادەکاتەوە، لەلایەکەی دیکە، پەیوەندی گارە لەگەڵ چیای پێرس و ناوچەی زێبار، زاپ و ناوچەکانی دیکە دروست دەکات. داگیرکردنی ئەم بەرزایە بە واتای بەرتەسکردنەوەی گۆڕەپانی موناوەڕەی پەکەکە دێت کەگرنگترین رەگەزی شەڕی گەریلاییە. بۆیە دابەزاندنی هێز لە حەوت تەبەق ئاماژەیە بە هەوڵی مانەوەی تورکیا بۆ مەودا درێژ. بەڵام ئەم ئاماژەیە بەتەنیا بەس نیە بۆ ئەوەی بیسەلمێنێن تورکیا دەمێنێتەوە. بەڵکو کۆمەڵە رەگەزێکی دیکەش لە ئارادایە کە بەستنەوەیان بە یەکتر ئەنجامێکی دیارترمان پێ دەبەخشێت. بەپێی ئەم مەعلوماتە سنووردارەی لە میدیا بڵاوکراوتەوە، چەقی بۆمبارانی ئاسمانی و جوڵەی زەمینی سوپای تورکیا گوندی سیانێ بووە، کە دەکەوێتە ناوەڕاستی شاخی گارە بە دیوی باشووریەوە. گوایە سەرباز، پۆلیس و ئەندامانی میت کە بەدیل لە دەستی پەکەکە دایە لە سیانێ زیندانی کراون. کە بۆ من لۆژیکی نایێت. بەڵام ئەم مەعلوماتە ئاماژەیە بە سنوورداری و کاتیبوونی ئۆپاراسیۆنەکە. ئاماژەیەکی دیکەی سنوورداری ئۆپاراسیۆنەکە، هێڕشی زەمینی تورکیایە تەنیا لە قۆڵێک، چونکە بۆ ئۆپاراسیۆنێکی بەرفراوان و تەنگاوکردنی پەکەکە لە گارە پێویستە لە چەمانکێ کە دەکاتە رۆژئاوای گارە دەست بە جوڵەی زەمینی بکرێت. بەبێ گورز وەشاندن لە سەنگەرەکانی پەکەکە لەم بەرەیە ناتوانرێت مەودای موناوەڕەی پەکەکە بەرتەسک بکرێتەوە کە شەڕی گەریلایی پەیڕەو دەکات. ئۆپاراسیۆن بێ ئەنجام بوو؟ بێ ئەوەی بتوانین وڵامی پرسیاری سەرەوە یەکلایی بکەینەوە، کە ئایا تورکیا دەیویست گارە بکاتە خواکوڕک و هەفتانینی دووەم، ئۆپاراسیۆنەکە تووشی شکست بوو، دەرفەتی مانەوەی تورکیا بەرتەسک بۆتەوە ئەگەر نەڵێین بە تەواوی نەماوە و ناچار بە کشانەوە کراوە. بە گوێرەی راگەیاندنی فەرمی تورکیا، لە رۆژی یەکەمیندا رائید بوڕاک جۆشکن و پلەدارێکی دیکە بەناوی هاڕون توڕهان کوژراون. لە رۆژی دووەمینیشدا رائید ئەرتوغ گولەر دوای برینداربوونی گیانی لەدەستدا. کە ئەمەش ئاماژەیە بە شکستی ئۆپاراسیۆنەکە، چونکە زۆرجار ئۆپاراسیۆنەکانی سوپای تورکیا بەهۆی کوژرانی پلەدارێک شکستی هێناوە و تووشی پاشەکشە بووە. بۆ ئەنجامگرتن لە ئۆپاراسیۆنی شاخێکی وەکو گارە، مەعلوماتی هەواڵگری گرنگی تایبەتی خۆی هەیە، ئەگەر نەڵێین چارەنووسسازە، پێدەچێت تورکیا لەم رووەوە ئەمجارە مەعلوماتی تەواوی نەبێت، یان مەعلوماتی هەڵەی پێدرابێ. سۆسیال میدیا باس لەوە دەکات، کە ئامانجی ئۆپاراسیۆنەکە بە ئامانجگرتنی سەرکردەیەکی پەکەکە بووە، کە گوایە ماوەیەکە لە گارە و بەتایبەتی لە دەوروبەری سیانێ گیرساوەتەوە. ئەوەی راستی ئەمەش نیشان دەدات، لێدوانەکەی رەجەب تەیب ئەردۆغان بوو لە رۆژی 8 شوبات واتە دوو رۆژ بەر لە ئوپاراسیۆنی ناوبراو کە دەڵێت:" رۆژی چوارشەممە قسە بۆ میللەت دەکەم، داواتان لێدەکەم گوێم لێبگرن. چەند شتێکی خۆشتان پێشکەش دەکەم". بێدەنگبوونی ئەردۆغان لە رۆژی چوارشەممەی رابردوودا ئاماژەیەکی دیکە لەسەر بێ ئەنجامی ئۆپاراسیۆنی گارە.....

هیوا سەید سەلیم چەند رۆژێک بەر لە ئێستا رەجەب تەیب ئەردۆغان لە کاتی نوێژی هەینی رایگەیاندبوو لە شەوێکدا دەچینە شەنگار، پێشتریش چەندین جار هەڕەشەی داگیرکردنی زیاتری لە رۆژئاوای کوردستان کرد بوو، کەچی لە پڕێکدا شەوی ١٠ شوبات هێرشی کردە سەر چیای گارە کە دەکەوێتە قولایی پارێزگای دهۆک لە هەرێمی کوردستان. پرسیارەکە لەوەیە بۆچی سوپای تورکیا گارەی کردە ئامانج؟ - ئەردۆغان بەرنامەی داگیرکردنی شەنگار و رۆژئاوای کوردستانی ماوە ئەگەر بۆی بچێتە سەر، بەڵام سەرتا ووویستی لە رووی مۆڕاڵی هێزی پەکەکە لە ناوچەیەکی گرنگی وەک گارە تێک بشکێنێت ئینجا پەلاماری سەر شەنگار بکات. - بە رای تورکیا گرتنی چیای گارە واتا لێکدابڕانی هێزی پەکەکەیە لەو ناوچانە، جگە لەوە مەبەستی بوو دەستی بگاتە ئەو سەربازە دیلانەی کە لای پەکەکە دەست بەسەرن. - تورکیا ئۆپراسیۆن لە قوڵای خاکی هەرێمی کوردستان ئەنجام دەدات تا شەڕەکە بکاتە شەڕی کورد بە کورد، ئەنجامەکانی دوو رۆژی ئەو شەڕە، و شکستی پلانی سەربازی تورکیا و کووشتنی چەندین پلەداری سەربازی لە چیای گارە فەشەل بە تەواوی پلانە سەربازیەی تورکیا دینێت. زانیاریە تایبەتیەکانی بەدەستمان گەیشتووە باس لەوە دەکەن کە سوپای تورکیا گەرەترین زیانی بەرکەوتووە، تا ئێستا تەنیا مەرگی ئەفسەرەکانی راگەیاندووە. پێدەچیت شەڕی گارە بەدەردی ئۆپڕاسیۆنەکانی سالانی رابردوو بە شکست بۆ سوپای تورکیا تەواو بێت . بۆیە ئەوەی گرنگە هێزە کوردیەکان خۆیان لە شەڕی کورد کورد بپارێزن.

  جەعفەر عەلی    یەکێک لەو بڕیارانەی ئەتاتورک لە رۆژگاری دەسەڵاتیدا لە رێی یاساوە بەسەر کۆمەڵگەی تورکیایدا سەپاند، قەدەغەی پۆشینی باڵاپۆشی بوو. دواتریش بە چاولێکەری ئەتاتورک، رەزاشای ئێران هەمان کاری دووبارە کردەوەو بە یاسا باڵاپۆشی لە وڵاتدا قەدەغە کرد. پاش روخاندنی سیستەمی شاهەنشاهی و گواستنەوەی دەسەڵات بۆ مەلا شیعە مەزهەبەکان لە ئێران، ئەمجارەیان بڕیار و یاسای قەدەغەی باڵاپۆشی رێک پێچەوانە کرایەوە، واتە سەرپۆش و باڵاپۆشی بە بڕیار و یاسا سەپێنرایە سەر تەواوی ژنانی ئێران.    ئەم دوو بڕیار و یاسایە، چ ئەوەی ئەتاتورک و رەزاشا، چ ئەوەی خومەینی و مەلاکانی دیکەی ئێران، ئەگەرچی لە دوو دونیای فیکری و سیاسی تەواو جیاوازەوە هاتبوون، بەڵام هەر دووکیان وەکیەک بریتیبوون لە سەپاندن، هەر دووکیان وەکیەک دژی ئازادی تاکەکەسی و پێچەوانەی رێزگرتن لە مافی هەڵبژاردن و بڕیاری ئازادی شەخسی بوون. یەکیان لە رێی قەدەغەی فۆرمێکی تایبەت و دیاریکراو لە جلوبەرگ و پۆشین، ئەویدیکەیشیان لە رێی سەپاندنی ستایل و شێوەیەکی دی، ئەویان لە رێی جیهانبینی سیکیولاریزم، ئەویدیکەیش لە رێی  ئایدیۆلۆژیای فەندەمێنتاڵیزمی ئاینی و هەژمونی کولتوری دینییەوە.     ئەوەی ئەمڕۆ ئەم گروپە لە کچان لە باشوری کوردستان بە ناوی مۆدێلەوە ئەنجامی دەدەن و تا رادەیەک بووەتە جێگە سەرنجی خەڵک و میدیاکان، بڕوام وایە ئەگەر شارەزایانی بواری تایبەتمەندی و خەسڵەت و مەرجەکانی مۆدێلناسی هەڵسەنگاندنیان بۆ بکەن، ئەگەر نەڵێم هەموویان، ئەوە بەشی هەرە گەورەیان وەک مۆدێلیست لە تاقیکردنەوەکە دەرناچن. دیوەکەی دیکەی ئەم پرسە گروپی پەلاماردەری مۆدێلیستەکانن، ئەوانیش بەپێی دید و روانینی تایبەتی خۆیان و بەشێکی زۆریشیان لە ژێر کاریگەری باوەڕ و هەژمونی کولتورییەوە، سەریان کردووە بە نێو رووبەری قسەکردن لەسەر مۆدێلیستەکان و تا ئاستی تەشهیر و سوکایەتی پێکردن رۆیشتوون.    لەم بابەتەدا دوو خاڵ بە گرنگ دەبینم، یەکیان کچە مۆدێلەکانن، کە بەم ستایل و فۆرمی بیرکردنەوەیە، بەم جوڵە و دەرکەوتن و زێدەڕۆییە، ناتوانن شتێک بە ئاراستەی تێرکردنی بچوکترین خواستی کۆمەڵگە و پێداویستییە کۆمەڵایەتییەکانی بەدی بێنن، ئەگەر خواستێکی وەهایان هەبێت، دووەمیشیان، ئەو شاڵاو و هەڵمەت و پەلامارە بەرفراوانەیە، کە خەڵکی عەوام و بەشێک لە خوێندەوارانی ئێمە، کە دوور نییە بەشێکیان لە رێی لایک و کۆمێنتەوە شەوانە خەریکی دەوڵەمەندکردن و قەرەباڵغکردنی ئەکاونت و پەیجی مۆدێلیستەکان بن، دژ بەو ستایلەی کار و جوڵە و چالاکییە درێژەی پێدەدەن.     ئەم دوو خاڵە هیچیان ناچنە خزمەتی گشتی و بەرەوپێشچوونی کۆمەڵگەی کوردییەوە، هەر وەک ناچنە چوارچێوەی ململانێی کۆمەڵایەتی و بەریەککەوتنی دوو روانگەی فیکری و دوو پاشخانی مەعریفی جیاوازەوە، چونکە هەر دووکیان لە گۆشەنیگایەکی دیاریکراو و پێشوەختە بڕیار لێدراوەوە بوونەتە بەشێکی نێگەتیڤ لە بابەتەکە، نەک لەسەر بنەمای ململانێی ماف و ئازادی و بەرەوپێشچوونی جێندەری و کۆمەڵایەتی. هەر دوو لاکەش لە هەوڵی بە سەنتەرکردنی دید و بۆچوونی تایبەت بە خۆیاندان، بەشێک لەم بۆچوونانەش لە ژێر عەبای ئایدیۆلۆژیای دینی، یان سیکیولاریزم خۆیان حەشارداوە. خوێندنەوە بۆ رووداو و پەیوەندی و ئاڵۆزییەکانی دونیای ئەمڕۆ، لە رێی بە سەنتەرکردنی ستایلێکی بیرکردنەوە و روانین و دیدگایەکی تایبەتەوە، دەبێتە خوێندنەوەیەکی تاکڕەهەند، دەبێتە لێکدانەوە و بینینی دونیا لە گۆشەنیگایەکی بچووک و سنوردار و دیاریکراوەوە. ئەمجۆرە لە دید و روانینەش لەوە بچووکترە توانای نەک خوێندنەوەی دیاردە و رووداوە گەورەکانی کۆمەڵگەی مرۆڤایەتی، بەڵکو هێزی بینینی ئەم دیاردە و رووداوانەیشی هەبێت.    زۆرینەی نەوەی ئێمە، کوڕ و کچی دایک و باوکێکی نەخوێندەوارین، پەروەردەی کۆمەڵگە و کولتورێکی داخراوین. لە باوەشی دایکێکدا گەورە بووین، کە رەنگە بڕێک کەمتر لە منداڵەکانی، دەرخۆنە و پنەکەی لەلا خۆشەویست بووبێت، باوکێک دەستی بەسەردا هێناوین، لەوانەیە هێندەی بەرینی ئاسمان هیوا و ئومێدی ئایندەی لەسەر هەڵچنیبین. بۆیە هەر پەلامارێک بۆ سەر گەورەیی ئەو دایک و باوکانە لە ژێر هەر ناونیشانێک و بە هەر بۆنەیەکەوە بێت، ناهەقی و بێدادییەکی بێ ئەنداز ناجۆر و گەورەیە. بەڵام ئەگەر بمانەوێت ژیان و گۆڕانکارییەکانی ئێستا، سەردەمی بچووکبوونەوەی دونیا و هێرشە خێرا و سنوربڕەکانی تۆڕەکانی پەیوەندی و سۆشیال-میدیا، بە هەر بیانوو و پاساوێک بێت، بە هەمان دید و روانینی دایک و باوکمان بخوێنینەوە، ئەوەیان کارێکە تەواو ناعەقڵانی گەرەکمانە لە ژێر تایتڵی رێزگرتن لە بەها کۆمەڵایەتییەکان، بەبێ لەبەرچاوگرتنی گۆڕانی سیاقە مێژوویی، کۆمەڵایەتی، ئابووری و تەکنۆلۆژییەکان، لەسەر هەمان سفرەی رابردوو چوارمەشقی دانیشین و بەبێ هیچ ماندووبوون و بیرکردنەوەیەک شەن و کەوی رووداوەکانی ئێستای دونیا بکەین، ئەوەیان کارێکە، نەک هەوڵدان بۆ پراکتیزەکردنی، بەڵکو بیرلێکردنەوەیشی تێکەڵە بە جەهلێکی موقەدەس و تێنەگەیشتن لە قانونی گۆڕان و بەرەوپێشچوون.    ئەوەی لە رابردوودا ئەتاتورک و رەزاشا لە دەوڵەتی سیکیولاردا دەرهەق بە قەدەغەی باڵاپۆشی کردیان، پەلاماردانێکی بێ چەندوچوونی سەر ئازادی ئەوانیدیکە بوو، ئەوەش کە ئێستا مەلاکانی کۆماری ئیسلامی ئێران بەرامبەر بە سەپاندنی باڵاپۆشی لە دەوڵەتی دینیدا دەیکەن، دیسان هەر پەلامارە بۆ سەر ئازادی ئینسان. ئازادی و سەپاندن، دوور لە یاسا و خواستی مرۆڤ، دووانەیەکن ناتوانن بە یەکەوە کۆبکرێنەوە، کۆکردنەوەیان مانای فەراهەمکردنی ماف و ئازادی بۆ بەشێک و هەمانکات بێبەشکردنی بەشێکی دیکەی کۆمەڵگەیە لە ماف و ئازادییەکانی. سەپاندن دژی ئازادییە. ئازادی ئەوەیە، باڵاپۆشێک و کچە مۆدێلێک بە یەکەوە لە دەریادا مەلە بکەن، بە یەکەوە سەما بکەن، میوزیک بژەنن و گۆرانی بڵێن.            

گۆران عەلی کەریم ئەوكاتەی مام جەلال سەرۆك كۆمار بوو لەچەند شوێنێك باسی لەوە كردبوو كە ئەو چەند خەریكی بردنە پیشەوەی كارەكانیەتی وەك سەرۆك كۆمار، ئەوەندەش خەریكی پینەكردنی لێدوان و راگەیاندنەكانی سەرۆكی هەرێمە. زۆرجار مام جەلالەوە ئەوەوە بیسراوە، كە لایەنە عێراقییەكان بەو لێدوانەی بەرپرسانی هەرێم ئیستفزازکراون و ئەوانیش رق ئەستور بوون بەرامبەر هەرێمی كوردستان و خەڵكەكەی. ئیستاشی لەگەڵدا بیت گرفتەكە هەرماوە و لێدوان و راگەیاندنەكانی سەرۆكی حكومەت و بەرپرسەكانی تر، گرفتی گەورەیان بۆ تیمی دانوستانكارانی كورد لەبەغداد دروست كردوە، تەنانەت کار گەیشتە ئەوڕادەیەی بەناچاری ئەو كوردانەی لە لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەرانن بەراگەیاندنێك تكایان كرد، بالەهەرێمەوە بەلێدوانەکانیان گرفت و ئاڵۆزی دروست نەكەن بۆ تیمی دانوستكاران لەبەغداد.  لەبەغداد جگە لە  هەوڵەكانی شاندی هەرێم تیمێكی تریش لەنوێنەرانی كورد هەوڵەكانیان چركردۆتەوە بۆ ئەوەی رێككەوتن لەنێوان هەرێم و بەغداد بكریت و پشكی كورد لە پرۆژە یاسایی  میزانییە بەشێوەیەكی گونجاو شایستە جێگیر بكرێت، تیمی هاوپەیمانی هیوا و پەرلەمانتارە كوردەكان  لەهەموو فراكسیۆنەكان و سەرۆك كۆمار، پێكەوە هەوڵەكانیان چركردۆتەوە، تا رێگە خۆش بكەن بۆ رێككەوتن، بۆ ئەو مەبەستەش چەندین دانیشتنیان لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكانی ناوپەرلەمان و لایەنە سیاسییەكان سازكردوە، سەرۆك كۆمار د.  بەرهەم ساڵح بەدور لەئاراستەی سیاسی و حزبی لەگەڵ هەموولایەنە سیاسیەکانی هەرێم راوێژدەكات و توانا و پەیوەندیە دبلۆماسیەكانی خۆی خستۆتە گەڕ تا ئەو بەستەڵەكەی نێوان هەرێم و بەغداد بشكێنێت. کەچی ئەوەتا لەهەولێرەوە لەباتی دەستخۆشی و پێزانین تانە لەو هەڵە بەردەوامانە دەدرێت و ئەو پرسەش تێكەڵ بە ئەجێندای حزبی و رق و كینە دەکرێت و بەوە تۆمەتبار دەكرێن كە ئەوان دژی رێككەوتنی هەرێم و بەغدادن و وەك لەمپەر لەبەردەم ئەو رێككەوتنە وێنەیەكی ناشرینیان بۆ دروست دەكرێت.  دەرئەنجەمی ئەم لوتبەرزی و عینادیەی هەرێم جگەلە بێ باكی دەرهەق بە ژیان و گوزەرانی خەڵكی هەرێم و دەرخستنی ناكاراییان لە هونەری دانوستاندن هیچ شتێكی تر نیشان نادات، دیارە لای خەڵكی گریفان بەتاڵیش كە ماوەی چەند مانگە مووچەیان پێنەدراوەو حكومەت بێ باكانە دەڵێت ئەوەی بەردەستە ئەوە دابەش دەین و هیچ گرەنتیەک نیە بۆ موچە خۆران هاوڵاتیانی هەرێم کەحکومەت بەچی پێوەرێک مامەڵەیان لەگەڵ دەکات چونکە تائێستاش هیچ شەفافیەتێک لە داهاتی هەرێمدا نیە، بۆیە ئەم هەڵویستانە هەرگیز بەهەڵوێستی نەتەوەیی و كوردایەتی لێكنادرێتەوە جگە لەوەی دەبێتە مایەی تورەبوونی زیاتری خەڵك بەرامبەر بەم بێ باكییەی حكومەت و لایەنە باڵادەستەكان.

هەندرێن شێخ راغب  ئەزمونی یەكەم: لەساڵی 1921ەوە ، كێشەی بونیادی دەسەڵات لەعێراق ئەوەبوو كە سوننەكان بەجۆرێك حوكم دەكەن دەرفەت نادەنە شیعەو كورد. دەیانەوێت كوردو شیعە هاوڵاتی پلە سێ وچوار بن و هەردوو مەزهەبی شیعەو نەتەوەی كورد بتوێنەوە لەناو بۆتەی عێراقی بونێك كە سوننەكان دەیانویست. ئەم سیاسەتە نەك سەركەوتوو نەبوو، بەڵكو ماوەی هەشتا ساڵ ئاشوب و ناسەقامگیری و جەنگی بەردەوامی لێكەوتەوە. كەواتە چارەسەركردنی كێشەی كورد وایدەكرد سوننەكان هاوبەشێكی راگرتنی عێراقیان بۆ دروست بێت، یان چارەسەری دۆخی شیعەی زۆرینە! . بەڵام سوننەكان ئەوەیان نەكرد. دوای كەوتنی بەعسیە سوننەكانی دەسەڵات ساڵی 2003 بەدەستی ئەمریكاو هاوپەیمانەكانی، بونیادی دەسەڵاتی عێراق گۆڕاو لەبری سوننەكان، ئیدی شیعەكان بوونە حاكم. بەڵام شیعەكان نەك هەر ئەزمونییان وەرنەگرتووە، بەڵكو هەمان سیاسەتی ئەوان پەیڕەو دەكەن لە مومارەسەی دەسەڵات، ئەوەتا سوننەكانیان كردۆتە دژو لەسەر نەوت و بودجەو موچەو كەركوكیش كورد دژیانە. ئێستا شیعەكان دەیانەوێت سوننەو كورد ببنە پاشكۆی تەواوی سیاسەتی ئەوان. ئەمەش بەرەی دژە شیعەی عێراق بەهێزتر دەكات.  ئەزمونی دووەم: شیعەكان لەبیریان چووە بەرامبەر سوننەی عەرەبی عێراق زۆرینەن، بەڵام لەدنیای ئیسلام بەرامبەر سوننەكان كەمینەیەكن. سوننەكان سعودیەو میصرو ئیمارات و كوێت و ئوردن و توركیاو زۆرێك دەوڵەتی دیكە پشتیان دەگرن، خاوەنی هێزو جوگرافیاو ئەزمونێكی دوورودرێژی بەرێوەبردنی دەسەڵات و سیاسەتن لە عێراق، ئەمڕۆ باریان لارە شەرت نیە سبەینێ وابن؟ شیعەكان ئەوەیان لەبیر كردووە كە پەیدابوونی داعش دەرەنجامی پەراوێزی سوننەكان بوو لە موصڵ و ئەنبارو تەواوی عێراق؟ بۆیەش هەر زوو داعش لەناوچە سوننیەكان گەشەی زۆری كرد‌و خۆی گرت؟ شیعەكان دەبێت واقیعی بن بەرەی كوردو بەرەی سوننە زەبریان لێ دەدات.  ئەزمونی سێیەم: شیعەكان مەستی ئەوەن كە زۆرینەی ناو پرۆسەی سیاسی و دانیشتوان و ناوچەو دەسەڵاتی عێراقن، ئێرانێكی گەورەی شیعەشیان لەپشتە، بەڵام سوننەكانیش بەهێزبوون، خاوەن سوپایەكی گەورەی جیهانی بوون، دەسەڵاتیان لە بەغدا پتەو بوو، بەڵام كاتێك هەلومەرجی نێودەوڵەتی و ئیقلیمی گۆڕا بینیمان چیان بەسەرهات؟. ئەزمونی چوارەم: لاوازبوونی كوردو هەرێمەكەی زەبری كوشندە لە دەسەڵاتی شیعەكان دەدات، ئێستا ئەوان بەرێگایەكی هەڵەدا دەڕۆن، پێیان وایە دەسەڵاتی كوردی كەوتووەو سلێمانی و یەكیەتی و هاوبەشەكانی لەبەرەی شیعەكان و حكومەتی ناوەندن، بۆچونیان وایە بەئاسانی دەتوانن وەك كەركوك مامەڵە لەگەڵ هەولێرو سلێمانی بكەن، دوای 16ی ئۆكتۆبەر هیچ ترس و شەرمێكیان لە كورد نەماوە، بە ئاشكرا باسی پارچەكردنی هەرێم و لاوازكردنی هەرێم دەكەن، بەجۆرێك باسی كورد دەكەن هیچ كات ئەوەندە بێ منەت نەبوونە، بەڵام لەبیریان چووە ئەوەی كێشەی هەیە دوو پارتی دەسەڵاتن لە حكومەت و دارایی و ململانێی ناوخۆیی، بەلام كورد وەك نەتەوە لە كوردستانەو ئەگەر چارەسەری بودجەو موچەی هاوڵاتیانی هەرێم نەكەن، ئەوا موچەخۆران و هاوڵاتیانی هەرێم چۆن ئێستا بە توندی رەخنە لە دەسەڵاتی هەولێر دەگرن، بەهەمان نەفەسیش روبەروی سیاسیە شیعەكان دەبنەوە؟. راستە هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان چاویان لەدەست بەغدایە بۆ چارەسەری قەیرانی دارایی و موچە، بەڵام شیعەكان دەبێت ئیغرا نەبن، پێیان وابێت قەوارەی هەرێم دەسڕنەوەو دەیكەنە وەقفی شیعە، لاوازبوونی كورد خزمەت بە دەسەڵاتی شیعە ناكات و بەرەیەكی دیكەی كێشە بۆ دەسەڵاتی شیعەكان دروست دەبێت.  ئەزموونی پێنجەم: كاتێك صەددام كیمیابارانی هەڵەبجەی كرد، منداڵ و ژن و پیری خنكاندو گەیشتە ترۆپكی دڕندەیی، بەڵام موچەو بەشەخۆراك و بودجەی خەڵكەكەی لەكاتی خۆیدا دەنارد؟ ئەزانن ئەمە مانای چی؟ برسی كردنی خەڵك بوركانێكە لەبنەوە دەكوڵێت، تەنها دەرچەیەكی دەوێت بێتە دەرەوە؟ بەر لەهەموو كەس دەبێت شیعەكان ئەم وانەیە تێبگەن پێش دەسەڵاتی كوردی.  ئەزموونی شەشەم: شیعەكان ئەگەر گوێ لەهیچ نەگرن، دەبێت وانەیەك لە عەبدولكەریم قاسم فێربن، كاتێك كودەتای كردو دەسەڵاتی پاشایی عێراقی گۆڕی، بەڵام سەریان بڕی و كوشتیان و بەعسیە قەومیەكان هاتنە حوكم، زۆرینەی چاودێران و مێژوونوسان دەڵێن كاتێك حزبی شیوعی و گەلی كورد ناكۆك بوون لەگەڵ قاسم و بوونە دووبەرەی دژ بە دەسەڵاتی قاسم، وایكرد لەبەغدا بەتەنیا بمێنێتەوەو بەئاسانی بەعسیەكان ئەم بۆشاییەیان قۆستەوەو پەلاماری قاسمیان دا، بۆیە دەگوترێت ئەگەر كورد لەگەڵ قاسم بوایە، یان حزبی یەكەمی عێراق حزبی شیوعی لەگەڵی بوایە، ئەوا ئاسان بەعسیەكان نەدەهاتنە دەسەڵات. ئێستا شیعەكان لەهەمان دۆخن، نە سونەو نە كورد لە بەغدا دەسەڵات و هاوبەش و خاوەن بڕیاری راستەقینە نین. ئایا شیعەكان بەمجۆرە دەتوانن سەقامگیری سیاسی و دەسەڵات و دارایی عێراق وە دەست بخەن؟.  ئەزمونی حەوتەم: ئەگەر كورد چیرۆكی سەركەوتنی دەوێت، دەبێ وا هەڵسوكەوت بكات كە شتێك نیە ناوی عێراق و بەغدا، واتە ستراتیژی ئابوری خۆی هەبێت، ئابوری نیشتمانی و دەوڵەتی شەفاف دروست بكات، بلۆكی ئابوری حزب دەست لە قوڕگی ئەم وڵاتە بەردات، ئەبێ كورد وا بیربكاتەوە كە تەنها خۆی و خوای خۆیەتی و شتێك بەناوی بودجەو موچەی عێراق بوونی نیە. ئەمەش پلانی زانستی و نیشتمانی و دەوڵەتی دەوێت كە هەرێمی كوردستان لە داهات و خەرجی و فرە چەشنی كارو بەرهەم هێنان بە تەواوی بخاتە سەر سكەی ئابوریەكی شەفافی نیشتمانی. چونكە كەوتنی شیعەكان و هاتنەوەی سونەكان هەر هەمان چیرۆكە كاتێك تۆ چاوت هەر لەدەستی بەغدا بێت  واته‌ فه‌رق نيه‌ چ سووننه‌ يان شيعه‌ يان هه‌ر هێزێكی ديكه‌ كه‌ تۆ هه‌ر موحتاجی ئه‌وان بويت؟  

بەهرە حەمەڕەش لە درێژایی ژیانی کاردا، گفتۆی رۆژنامەوانی زۆرم لە گەڵ ئەو ئافرەتانە ئەنجامداوە، کە پێیان دەڵێن "لەشفرۆش"(*)، پتر لە گوێی جەستەم، زۆر ویستومە بە گوێی عەقڵ و هەستەکانیشم لە روخسار و قسەکانیان رامێنم. ئایا بۆچی ئەم کارە دەکەن؟ لە کاتێکدا کارێکی نەخوازراوە، بەپێی هەموو کلتور، نەریت و بەرنامە زەمینی و ئاسمانییەکان؟ لە سەرەتا دەمەوێت بەکۆمەڵێک پرسیار دەست بەنووسیەکەم بکەم، ئایا لەشفرۆشەکان، وەک پێداویستی جەستەیی ئەم کارە دەکەن؟ یان چێژی لێوەردەگرن؟ یان بەرامبەر بە پێداویستییەکی ژیان بە ناچاری ئەم کارەیان هەڵبژاردووە؟ ئایا بێ رەحمی کۆمەڵگە و تێڕوانینی بۆ کەسانی هەژار و بێ دەرەتان دووچاری لەشفرۆشی کردوون؟ یانیش پەیوەندییەکی خۆشەویستی، کە بەجۆرێک رادەستی خۆشەویستەکەی بووە، هەموو متمانەیەکی پێکردووە، دواجار وێنە و ڤیدیۆی بڵاوکراوەتەوە و خزێنراوەتە جیهانێک، کە خواستی ئەو نییە؟ ئایا لەشفرۆشی پیشەیە؟ ئەگەر پیشە نییە، بۆچی بازاڕی ئەم کارە پڕە لە کڕیار؟ کڕیارەکانیش لە ئاستی جۆراوجۆری پیشەیی و زانستی جیاوازدان. هەندێجار سیاسی بەناوبانگ و هەندێجار خاوەن پۆست و پلەی سەربازی، مامۆستا و ئەندازیار و هەندێجار کرێکار و دوکاندار و وردەنان فرۆشن!! هەندێجاریش رۆژنامەنوس و هەندێکیان شیکاری سیاسی، توێژەری کۆمەڵایەتی و دەرونین. کڕیارەکان هەریەکیان کوڕی ژنێکن، کە بەقۆناغی جۆراوجۆری گوزەراندا تێپەڕیون. نەهامەتی و شەونخونییان بەبەخێوکردنی منداڵەکانیانەوە بینیوە. تاڵ و سوێری ژیانیان چەشتووە. واتە کوڕ یان باوک، یانیش برا و مێردن. لەشفرۆشەکان ژنن، دایک، خوشک، یان هاوسەر و کچن. رەنگە نەهامەتی و دۆخی ژیان دووچاری رەوشێکی ناشایستەی کردبن.  لەشفرۆشەکان، زۆرترین رێژەیان بەهۆی دۆخی خراپی شەڕ و کۆمەڵگە و ناهەمواری ژیانەوە بەهۆکاری جۆراوجۆر دووچاری ئەم ژیانەبوون. لەشکڕەکان، هەموویان بە ئارەزوو و بەخواستی خۆیان، بەبێ زۆرلێکردن بوون و دەبنە لەشکڕ. لەشفرۆشەکان، دواتر کۆمەڵگە قبوڵیان ناکاتەوە، ئەگەر ببنە فریشتەش لەکەیەکی نەرێنیان لە سەر دانراوە، بەڵام لەشکڕەکان پیاو و کوڕی پیاون، ئەوان هەرچی بکەن لەکەدار نابن، بەڵکو هەندێجار وەکو رەمزی پیاوەتی و نێرایەتی دەیگێڕنەوە و باسی دەکەن.  لەشفرۆش و لەشکڕ، هەردوو رەگەز مرۆڤن. لە رووی بایۆلۆژییەوە پێداویستی جەستەیی و لە رووی سایکۆلۆژییەوە پێداویستی دەرونییان هەیە. هەردووکیان نەخۆش دەکەون و دەخۆن و دەخۆنەوە. بۆی هەیە هەڵە بکەن و راستبکرێنەوە یانیش راست ببنەوە. بۆی هەیە بەرووداوێکی ئۆتۆمبیل کەمئەندام بن، یانیش دووچاری نەخۆشییەکی کوشندەبن و چاوەڕێ بن بمرن، یانیش بە هیواوە لە تێکۆشان بۆ ژیانێکی باشتر بەردەوام دەبن. هەردوولایان دەیانەوێ بژین، بەڵام چانسی ژیان بۆ یەکیان زیاترە و بژرادەی جۆراجۆری لە بەردەستدایە. ئەویتریان، زۆربەی رێگاکانی مەترسیدارن. چەمکی لەشفرۆشی ئەگەر ئێمە وەک لۆژیکی زمان یان چەمک، قسە لە سەر لەشفرۆشی بکەین، ئایا لەش+فرۆشتن، بۆ ئەم کارە گونجاوە؟ لە چ باکگراوندێکەوە سەرچاوەی وەرگرتووە؟ زیهنیەتی داڕشتنی ئەم وشەیە لێکدانەوە و باکگراوندی  بۆ لەش و کاری فرۆشتن چیبووە؟ ئایا هەمان باکگراوندە نێرسالارییەکەیە یانیش ئەم وەکو کار هێنراوەتە گۆڕەپانی ژیان و قبوڵکردنێکی نافەرمی و کپکراوی پێدراوە! ئایا ئەو گۆرانیبێژانەی، کە لە شایی و ئاهەنگ گۆرانی دەڵێن، دەنگ فرۆشن؟ ئایا رۆشنبیر، نوسەر و سیاسەتوانان هزر فرۆشن؟ ئایا کرێکارەکان هێز فرۆشن؟ بەپێی ئەم چەمکە، لەشفرۆش پێناسەیەکی جەستەیی رووتی دراوەتێ و دیارە، بەڵام بەڕێوەبەری کار، ستاف و لەشکڕ دیارنین؟ ئەگەر کۆمەڵگەیەک هزری بەکارهێنان و داتاشینی وشە و چەمکی بۆ دۆخەکانی کۆمەڵگە، دیاردە و کارە جۆراوجۆرەکانی نەبێت، دیسان لە بازنەی تێڕوانینی هەڕەمەکی، بۆ کاری "لەشفرۆشەکان" دەگەڕێینەوە. ئەی ئەم چەمکە نیگەتیڤانەی، کە پێشتر شەرم و ئێستا ئاساییبوونەوە، وەکو: (خاک فرۆش، وڵاتفرۆش، نەتەوەفرۆش)، دەکەونە کوێی گوزەری ئەم کۆمەڵەی، کە مامەڵە و تێگەیشتنێکی نا عەقڵانی و هاوردەی بۆ چەمکەکان هەیە. دەبێ دان بەوەدا بنێین، کە نەمانتوانیوە خۆمان لە کۆمەڵێک گرێ و دەمارگیری ناپێویست و بێ بنەما رزگار بکەین، یانیش شیکردنەوەمان بۆ دۆخ و قۆناغ و بەکارهێنانی چۆنێتی و زیهنیەتی بەکارهێنانی چەمکەکان هەبێت. ماوەیەکە بەگەرمی باسی لەشفرۆشی بەشێوەیەکی هەڕەمەکی و نازانستی دەکرێت، لە ئاستێک، کە (دوکاندار، کاسب، راگەیاندنکار، قوتابی، دکتۆر، یاساناس، ئاسنگەر، ئیسلامی، چەپ و عەلمانی) قسەی لە سەر دەکەن، بەڵام خەڵکی پسپۆر لە بواری (ئەنترۆپۆلیژی، کۆمەڵناسی و دەرونناسەکان) بێدەنگن!! هەموان شیکردنەوە بۆ دۆخی کۆمەڵایەتی و دەرونیان دەکەن، هەندێکیش مۆڵەت بەخۆیان دەدەن وێنەکانیان بڵاوبکەوە و ئەم و ئەو تاوانبار بکەن، هەندێکیشیان داوای کوشتن و لە ناوبردنیان دەکەن، هەندێک دەڵێن، ئاگریان تێبەردەن و هەندێک دەڵێن ریسوایان بکەن. ئەم گەڕە لاوژەیە لە کاتێکدایە، کە دۆخی سیاسی، ئابوری، تەندروستی و دەرونی کۆمەڵ ناجێگیرە. رەوشێک هەیە، کە بەرهەمی نا تەندروست دەدات. کاتێک رەوشەکەمان قبوڵە، دەبێ بەرهەمەکانیشمان قبوڵ بێت. بیربکەینەوە چۆن کار لە سەر ئەگەرەکان بکەین، ئەگەر نەمانکرد چۆن مامەڵە لە گەڵ دەرئەنجامەکان بکەین. پێویستە ئەوەشمان لە بیربێت، کە لەشفرۆشی یەک لە کارە هەرە کۆنەکانە، بەڵام لە گەڵ گەشەسەندنی سستمی سەرمایەداری و جیهانی روکەش و پشتگوێ خستنی هزر پەرەی سەند. لە هەموو وڵاتان هەیە، بەڵام بە یاسا و رێسای تایبەت و رێوشوێنی تەندروستی و کۆمەڵایەتی کۆنتڕۆڵکراوە. لەشفرۆشەکان شوێن و جێگایان دیارە و لەشکڕەکانیش لە جیاتی حەرەمی ماڵەکانیان، بەدزییەوە بەکاربێنن خۆیان دەڕۆنە ئەم خانانەی، کە بۆ ئەم کارە تەرخان کراون.  ئەوەی کە ئێستا لە کۆمەڵگای کوردی دەبینرێت، رێژەی زۆری دامەزراوە و ئۆرگانەکان خەریکی نواندنن. هەمووی لە سەر ئاستی جۆراوجۆر: سیاسی، دکتۆر و ...، رۆشنبیر و نوسەر، فیتەر و شوفێر پێكڕا نمایش دەکەن، ئەگەر ئۆتۆمبیلەکەت جوان بوو چڵپاویش بەخەڵكدا بکەی ئاساییە!! ئەگەر سمت و رانت نمایش کرد، مێشکیشت بەتاڵ بێ ئاساییە، ئەگەر پارەت زۆربوو، نەزانی دوو رستەی بەسودیش بڵێی ئاساییە. ئەگەر جلەکانت و ئامێری مۆبایلەکەت گرانبەها بوو، لە ژیانتدا کتێبێکیشت نەخوێندبێتەوە ئاساییە، ئەگەر چوویە گەشت و گۆشت براژاندن و وێنەکەت بڵاوکردەوە، قەت رۆژێکت بۆ وەرزش تەرخان نەکردبێ ئاساییە، کە منداڵەکەت گریا لە بری ئەوەی بزانی پێداویستییەکانی دابین بکەین، ئایپادێک دەخەیتە دەستی دواییش دەیبەیە دکتۆر دەڵێن فێری قسە نەبووە ئاساییە. گوێ لە گۆرانی کۆری، هیندی و ئینگلیزی دەگری و کاتی دەدەیتێ بەڵام لێی تێناگەی ئاساییە..!! لە ناو ئەو هەموو نەشازی و نەگونجاویەدا، لە ناو ئەو هەموو پەیج و ئەکاونتی جنێوفرۆش و دەموچاوە ساختانەدا، کە رۆژانە کاریان رق چاندن و بێبەها کردنی جوانییەکانی ژیانە، لە ناو ئەو هەموو مامۆستا، دکتۆر وخاوەن بڕوانامە بێ زانستەدا هێشتا دەپرسن، کە بۆچی لەشفرۆشی هەیە؟!! ئایا زیانەکانی هەبوونی لەشفرۆش، زیاترە یان هی بڕوانامەی بێ زانست؟ ئەوان سەرچاوەی تێکدانی کۆمەڵگەن یان سیاسی، بەرپرس، مودیر، مودیرعام و مامۆستای ناشایستە؟ یان ئەو دکتۆر و نەخۆشخانانەی، کە بازرگانی بەتەندروستی و ژیانی خەڵکەوە دەکەن؟  ئەوەی ئێستا دەگوزەرێ، پێویستی بەلێکۆڵینەوەی زانستییە لە بوارەکانی، ئابوری، تەندروستی، سیاسی، رۆشنبیری و کۆمەڵایەتی، هەروەها ئەم جۆرە مژارانە پێویستی بەمێزگرد، کۆنفرانس و سیمینارە، ئایا چۆن دەتوانین بەم لەرزۆکییەوە، چیتر بەرزیانەکانی گلۆباڵ نەکەوین، چیتر نەبینە کۆمەڵگەیەکی رۆبۆتی و ژیان بێبەها بکەین. بەکورتی، پێویستە کورد پەیمانگە و ناوندی جیاوازی هەبێت، بۆ دروستکردنی کلتوری پێکەوەژیان، جیاکردنەوەی جۆرەکانی شەڕ و ئاشتی، کلتوری ئۆپۆزسیۆن و رەخنەگرتن. کلتوری دەسەڵات و بەڕێوەبردن. ئیتر بوار و بونیادەکانی کۆمەڵگە وەک زنجیرەن، هەموان کاریگەرییان لە سەر یەکتر هەیە، ئەوەش کە دەڵێ دەست، بەکڵاوەکەمەوە گرتووە با نەیبا لە هەموان زەرەرمەندتر دەبێت. با کە قسەکانمان سودی بێدەنگ بین، کە نەمانتوانی برینەکان ساڕێژبکەین برینی تر دروست نەکەین.  ) تێبینی، من لە گەڵ بەکارهێنانی ئەم چەمکە نیم، بەڵام بۆ گەیاندنی فکرەکەم ئەم چەمکە بەکاردێنم، تاکو پسپۆر و شارەزایانی زمان، چەمکێکی گۆنجاوتر بۆ ئەم دیاردە دەئافرێنن.  

لەنجە عەبدوڵلا دەرکەوتنی کچە مۆدێلەکان لە شاشەکانی میدیای کوردی لەژێر ناونیشانگەلێکی جیاواز حاڵەتێکی چاوەروانکراوەوە وەک مومارەسەکردنی پیشەیەک بۆ پرکردنەوەی خواستی زۆری کۆمپانیاو گۆڤارە بازرگانیەکان و تەنانەت پێشکەشکردنی چەن بەرنامەیەکی دیاریکراو لە ھەندێ کەناڵی میدیایی بەتایبەت لە فەزایەکی وەک کوردستاندا کە راستەوخۆ کەوتۆتە ژێر کاریگەری شەپۆلی سەرمایەداری کە خەریکە مرۆڤی ئەم سەردەمە خاڵیدەکاتەوە لە فکرو بیرکردنەوە و ھەموو بەھاو پرەنسیپە ئینسانیەکانی مرۆڤ دەسڕێتەوە . بەڵام پرسیاری گرنگ ئەوەیە ئایا ئەوەی میدیا تەرویجی بۆ دەکات نیشاندانی مۆدێلێکە کە پرۆفیشناڵانە مومارەسەی کاری خۆی دەکات و بریاری داوە جوانی دەم و چاوی و جەستەی بخاتە خزمەت کارەکەی یان بەشی ھەرەزۆری گەرم کردنی بازاری جەستەیە لە رێگای خستەرووی چەن پرسیارگەلێکی سەیرو سەمەرە کە تێیدا باس لە گەورەیی سمت و فێلەری دەم و چاو ژمارەی ئەو بەرپرسانەی داوای سێکسیان لێکردوە وە لە پالیدا پرسیارکردن سەبارەت بە موڵک و ماڵ و داھاتی خەیاڵی ئەم خانمە کە رەنگە ھەندێکیان ساڵێک نابێت دەستیان بەم کارە کردووە کەچی خاوەنی سەیارەی گرانبەھاو شوقە و بزنس و سەروەتێکی خەیاڵین بەبێ ئەوەی کەس بپرسێت (من اين لك هذا ). بەرای من ئەوەی میدیا دەیکات بێ بەرنامە نیە رەنگە بەشێکی گەمژەیی و کاڵفامی سیاسەتی ئەو کەناڵەبێت لە تێنەگەیشتنی لە پیشەی بوون بە مۆدێڵ وەک ئەوەی لە ئەوروپاو وڵاتانیتر ھەیە کە ھەرچەندە من ھەرگیز لەگەڵ ئەم جۆرە پیشەیە نیم بەڵام ھیچ کات مۆدێلێکی وەک ئەوەی ئێرە نابینیت لە شەورۆژێکدا ببێت بە ملیۆنێر و بەستنەوەی ئەم جۆرە پیشەیە بە ئازادی ژن وەک بەدیلێک بۆ ھاتنەدەرەی لە فەزای گشتی کە من رام وایە ھیچ کاتێک نمایشکردنی جەستەو بەبازارکردنی بریتی نیە لە ئازادی و ھەڵبژاردەیەکی نادروستە کچانی کورد ھەڵبژاردەی تریان ھەیە بۆ ئەوەی تواناو لێھاتوویی خۆیان دەربخەن ھەرچەندە رێگریەکانیش زۆربن بەڵام ھیچ کاتێک ئەم جۆرە لە بزنس نابێت ببێتە ئەو بەدیلە . وە ئەوەشمان بیر نەچێت کەناڵی میدیایی لەم ھەرێمە موڵکی بەرپرس و پیاوانی دەسەڵاتدارە و من لەو باوەرەدام بڵاوبوونەوەی ھەر دیاردەیەکی لەم شێوەیە دەستێکی باڵای حزب و ئیرادەیەکی سیاسی لە پشتە چونکە دواجار ئەوان ئەمنیەت و سەروەت و سامانی ئەم وڵاتە بەرێوەدەبەن و ھەمووشمان دەزانین تێگەیشتن و ئیرادەی ئەھلی دەسەڵات بۆ مەسەلەی ژن لە چ ئاستێکە ھەر بۆ نموونە ئایا ئەو پارەیەی تەرخاندەکرێت بۆ رەفاھیەت و خۆشگوزەرانی ئەم کچانە ئامادەن بیخەنە خزمەت پرۆژەیەک کە ھاوکاری سەدان ژنی بێلانەو بێ دەرامەتی ئەم ھەرێمە دەکات کە رۆژانە قوربانی توندوتیژی و ناعەدالەتیە ئەگەر بەرپرس و بزنسمانی کورد ھێندە بەخشندەو دەستبڵاون بۆ پشتیوانی کچێکی گەنج بێ ھیچ بەرامبەرێک ئێمە ئەم سەخاوەتەمان نەدی لە بەرامبەر ھاوکاریکردنی ژنانی قوربانی و بێدەرامەتی ئەم ھەرێمە . بەرای من کاتی ئەوە ھاتووە رێکخراو ژنانی چالاکوان واز لە موجامەلەی دەسەڵات و ئەنجوومەنەکەی خانمانی بھێنن و کەمێک لەم ھوتێلە چوار ئەستێرانە بێنە دەرەوە کەمپینێکی سەرتاسەری رابگەیەنن بۆ دانانی سنوورێک بۆ ئەم بە بازاری کۆیلەییەی ژنان دانانی سنوورێک بۆ ئەو کەناڵانەی تەرویجی بۆ دەکەن ئێمە ھیچ کاتێک ئەو ژنانەمان لێ زیادنیەو دەبێت ھەوڵی پاراستنی ژیان و ئایندەی ئەو ژنانەش بدەین کە دڵنیان چەندین ھۆکارگەلی شاراوەو جیاواز ھەیە بۆ ئیستیغلالکردن و بەکارھێنانیان لەم بازارە قێزەونە و بەشێکی زۆریان رووبەرووی ھەرەشەی جۆراو جۆر دەبنەوەو تەنانەت من ھەندێ کەیسم بینیوە کە سکی پربوەو ناجار کراوە منداڵەکەی لەبارببات و دواتر ژیانی کەوتۆتە مەترسیەوە . ھیوادارم ھەڵمەتی پشتیوانی بۆ شەرعیەتدان بەم دیاردەیە رابگرن و ئەوەشی پشتیوانی لەم دەرکەوتنەی کچان دەکات وەک ھەوڵێکی ئازادانە دژ بە عورف و نەریت و بەربەستەکانی کۆمەڵگا و ئەمەی بە ھەوڵێک بۆ ھاتنەدەرەوە و بەشداری ژن لە فەزای گشتی لێکیدەداتەوە ھەڵەیەکی گەورە دەکات و ھیچ لە چەمکی ئازادی تێنەگەیشتوە چونکە ھیچ کاتێک لە پرەنسیپی ئازادی و عەدالەتی کۆمەڵایەتیدا ئیشتیغلالی جەستەی ژن و بەکاڵاکردنی بەدیلی مانەوەی ژن بە دیار تەباخەوە نەبووە !  

بەیار عومەر عەبدوڵا لە زانست و لێکۆڵینەوەی ئەکادیمیدا، دەبێت زانیاری لە کەسی بێلایەن وەربگیرێت، و نابێت زانیاری لە کەسێک وەربگیرێت کە لایەندار بێت یان وتنی ڕاستیەکان لە بەرژەوەنیدا نەبێت.  ئەگەر زانیاری لە کەسێک وەربگیرێت کە بەرژەوەندی لەو وتنی ڕاستیەکاندا نەبێت، پێی دەوترێت بەیەکداچونی بەرژەوەندی و زانیاریەکان بەهای زانستیان نابێت و لێکۆڵینەوەکەش قورسایی نامێنێت. لەم ڕۆژانەدا جێگری سەرۆکی حکومەت، قوباد تاڵەبانی، لە لێدوانێکدا وتویەتی گوایە (١١% ی نەوتی هەرێم لە پارێزگای سلێمانیدایە) و ئەم پارێزگایە ناتوانێت خۆی بژێنێت. ئەمە یەکەمجار نیە زانیاری هەڵە و لێدوانی نادروستی لەم جۆرە لەلایەن تیمی حکومەتی و پەرلەمانی یەکێتی و گۆڕانەوە دەدرێت لە هەولێر. وەکو دەڵێن تەنها (١١% ی بەرهەمهێنانی نەوت) لە دەڤەری سەوزە، ئەی بۆ ناڵێن (٦٥%ی یەدەگی نەوت و ٨٠%ی یەدەگی گاز)یش هەر لەم دەڤەرەیە.   زۆرینەی نەوت و گاز لەم زۆنەیە، بەڵام بەهۆی لاوازی تیمی یەکێتی و گۆڕان لە حکومەتدا، پارتی لە ڕێی وەزارەتی سامانە سروشتیەکانەوە زۆرینەی وەبەرهێنانی لە پارێزگاکانی هەولێر و دهۆکدا کردوە، و بیرەکانی پارێزگای سلێمانی فەرامۆش کردوە. واتە وەزارەتی سامانە سروشتیەکان کە بەدەست پارتیەوە، وایکردوە کە کۆمپانیا گەورەکانی بواری نەوت، زیاتر لە سنوری زەرد وەبەرهێنان بکەن و نەوت دەربهێنن.  تەنانەت کارێکیان کردوە کە ئەو بیرانەی پێشتر لەم سنورە هەبون بەرەو وشك بچن. بۆ نمونە نەوتی شیواشۆک، بە ئەنقەست بە شێوازێکی زۆر نازانستیانە نەوتی لێدەردەهێنن، بۆ ئەوەی بەرەو کەمبونەوە و وشک بون بچێت. ئەمانەش لە پێناوی ئەوەدا کە خەلکی پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەکانی گەرمیان و ڕاپەڕین بکەن بە کۆیلە و بیانگەیەننە ئەو بڕوایەی کە ناتوانن خۆیان بژێنن و تەسلیمی ئیرادەی پارتی بن.  کاتی خۆی کاک نەوشیروان هەمان پرسیاری لە تیمی وەزاری گۆڕان کردبوو لە هەولێر و وتبوی ئایا پارێزگای سلێمانی دەتوانێت خۆی بژێنێت؟ لە وەڵامدا تیمی وەزاری گۆڕان، بەتایبەتتر وەزیری دارایی ئەوکات، کۆمەڵێک زانیاری ناڕاستی دابوو بە کاک نەوشیروان و وتبوی نەخێر سلێمانی ناتوانێت خۆی بژێنێت. ئەگەر پارێزگای سلێمانی بتوانێت خۆی بژێنێت و ببێت بە هەرێمێکی سەربەخۆ، وەزیرەکانی یەکێتی و گۆڕان کارەکانیان لەدەست دەدەن. کەواتە ناچارن زانیاری هەڵە و نادروست بدەن بە حزبەکانیان و بڵێن ئەم سنورە ناتوانێت خۆی بژێنێت، بۆ ئەوەی خۆیان لە پۆستەکانیاندا بمێننەوە. کەواتە زانیاری و لێدوانەکانی تیمی حکومی یەکێتی و گۆڕان و تەنانەت هەندێک پەرلەمانتاریان کە نزیکن لە پارتیەوە، جێی باوەڕ نیە و بەیەکداچونی بەرژەوەندیە و بەهای نیە.  ئەمە یەکەم، دووهەم لە ڕوی سیاسی و ئابوریەوە لە جیهاندا گاز لە نەوت زۆر گرنگترە. زۆربەی گازی کوردستان کەوتۆتە سنوری پارێزگای سلێمانی و چەمچەماڵ و قادر کەرەمەوە. دیسان وەزارەتی سامانە سروشتیەکان کارێکی کردوە کە ئەو گازە لە جیاتی ببێتە سەرچاوەی داهات بۆ ئەم دەڤەرە، بوەتە سەرچاوەی قەرزاری. وڵاتێکی وشک و بیابانی وەکو قەتەر، تەنها گازی هەیە و بووە بە یەکێک لە وڵاتە دەوڵەمەندەکانی ناوچەکە. ئێمە لەم دەڤەرەدا جگە لە گاز، نەوتمان هەیە، هەروەها زەوی بەپیتی کشتوکاڵیمان هەیە، هەروەها هەندێک پیشەسازیمان هەیە کە دەتوانین پێشیبخەین، هەروەها ناوچەی گەشتیاریمان هەیە کە دەتوانرێت بکرێت بە سەرچاوەیەکی گەورەی داهات بۆ سنورەکە.  ئەمە جگە لە داهاتە ناوخۆیی و گومرگیەکان. هەر بۆ زانیاری هەتا ئێستا بایی نزیکەی ٢٠ ملیار دۆلار گازی چەمچەماڵ بۆ وێستگەکانی بەرهەمهێنانی کارەبای هەرێمی کوردستان ڕۆشتوە، کە زۆرینەی بۆ وێستگەکانی هەولێر و دهۆک بووە.  ئێستا کارەبای سنوری زەرد باشترە لەم سنورە، لەکاتێکدا هەم سەرچاوەی گاز بۆ وێستگەکانی کارەبا لەم سنورەیە، هەم بەنداوەکانی دوکان و دەربەندیخان کە کارەبا بەرهەم دەهێنن لەم سنورەن. واتە سەروەت و سامانی سەرزەوی و ژێرزەوی ئەم سنورە دەچێتە خزمەتی زۆنی زەردەوە، لەبەرامبەر پێدانی هەندێک پۆستی بێدەسەڵات بە یەکێتی و گۆڕان. لە دوایدا دەمەوێت ئەوە بڵێم کە لەسەروەختی خۆپیشاندانەکانی ئەم دواییەدا، لەگەڵ کۆمەڵێک برادەردا سەردانی کاک محمد ئەمین پێنجوێنیمان کرد؛ ئەویش ئەم بەسەرهاتەی بۆ گێڕاینەوە؛ وتی ئاخیر جار کە چوە بۆ لای کاک نەوشیروان، پێی وتوە کە گۆڕان و یەکێتی، ڕاستر (کاک نەوشیروان و هێرۆ خان) ڕێکەوتون کە گازی چەمچەماڵ لە ڕێی بۆریەوە بگەیەننە سەر دەریای قەزوین یان کەنداوی فارس، وتویەتی تەنانەت ئەمریکیەکانیشمان ڕازیکردوە، چونکە ئەم دەڤەرە لە ڕوی جوگرافیەوە چاری نیە و تەنها سنوری بە ئێرانەوەیە.  کاک نەوشیروان وتویەتی کێبڕکێی سیاسی و سەربازی لەگەڵ پارتیدا دەگۆڕین بۆ کێبڕکێی ئابوری و ئەم ناوچەیە دەکەین بە ناوچەیەکی خۆشگوزەران و دەوڵەمەند و پێشکەوتو. بەداخەوە ئەوان لە گۆڕەپانی سیاسی دورکەوتنەوە و کۆمەڵێک پۆست پەرست جێی گرتنەوە. بەڵام خەلکی ئەم دەڤەرە چیتر چاوەڕێی تیمی حکومەتی یەکێتی و گۆڕان ناکەن و درەنگ یان زوو بڕیاری خۆیان دەدەن.