(درەو میدیا): حەسەن رۆحانی سەرۆك كۆماری ئێران، دەستلەكاركێشانەوەی محەمەد جەواد زەریف، وەزیری دەرەوەی رەتكردەوە، ئەوەش دوای ئەوەی ژمارەیەك لە ئەندامانی ئەنجومەنی شورای ئەو وڵاتە داوایانكرد دەستلەكاركێشانەوەكە پەسەندنەكات.  شەوی رابردوو، محەمەد جەواد زەریف، وەزیری دەرەوەی ئێران و  كۆڵەكەی دیپلۆماسیەتی ئەو وڵاتە دەستیلەكاركێشایەوە. زەریف لە تۆڕی كۆمەڵایەتی " ئینستاگرام" كە تاكە تۆڕی كۆمەڵایەتی رێگەپێدراوە لە ئێراندا، دەستلەكاركێشانەوەكەی راگەیاند و داوای لێبوردنیشی لە گەلی ئێران كە ئەگەر لەماوەی كاركردنیدا كەمتەرخەمییەكی كردبێت. هۆكارەكەی دەستلەكاركێشانەوەی زەریف هاوكات بوو لەگەڵ سەردانی بەشار ئەسەد سەرۆكی سوریا بۆ تاران و كۆبوونەوەو دیداری لەگەڵ عەلی خامنەیی رابەری باڵای ئێران و حەسەن رۆحانی سەرۆك كۆمار و لە هیچ كام لەو دیدارانەدا زەریف ئامادەنەبوو، بەڵكو ژەنەراڵی قاسم سولەیمانی فەرماندەی فەیلەقی قودس ئامادەی هەردوو كۆبوونەوەی ئەسەد و خامنەیی و ئەسەد و رۆحانی بوو. سەرچاوەیەكی ئاگادار لە ئاژانسی" فارس نیوز"ی ئێرانی راگەیاند كە هۆكاری دەستلەكاركێشانەوەی زەریف دەگەڕێتەوە بۆئەوەی كە لەلایەن گەورە لێپرسراوانی سەرۆكایەتی كۆمارەوە هەماهەنگی لەگەڵدا نەكراوە بۆ دیداری حەسەن رۆحانی و بەشار ئەسەد. ئەو سەرچاوەیە ئاشكراشیكرد لەم چەند مانگەی دواییدا لە چەند پرسێك و بڕیارێكدا ناكۆكی نێوان زەریف‌و  رۆحانی دەركەوتووەو هەندێكجار بەهۆی جیاوازی و ناكۆكی زۆرەوە لەگەڵ حەسەن رۆحانی، زەریف كۆبوونەوەكانی حكومەتی بەجێهێشتووە. سەرەراِی ئەو هۆكارەی سەرەوە باس لەوەشدەكرێت، بەهۆی كشانەوەی ئەمریكا لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكەی لەگەڵ ئێران كە زەریف ئەندازیاری بووە، زەریف لەلایەن باڵی پارێزگارەكانەوە گوشاری زۆری خراوەتەسەر و رووبەڕووی رەخنەی زۆربوەتەوە، بە تایبەتی دوای گەڕاندنەوەی سزاكانی ئەمریكا و خراپبوونی دۆخی ئابووری ئێران، ئەوەش زەریفی ناچاركردووە دەستبەرداری پۆستەكەی بێت. محەمەد جەواد زەریف، ساڵی 1960 لە تاران لەدایكبووە، لەدایكبووە، بڕوانامەی دكتۆرای لە یاسای نێودەوڵەتیدا لە زانكۆی دێنڤەری ئەمریكا بەدەستهێناوە و لە ئابی 2013ەوە وەزیری دەرەوەی ئێرانەوە و پێشتریش لە ساڵی 2002 بۆ 2007 باڵیۆزی هەمیشەیی ئێران بووە لە نەتەوە یەكگرتووەكان.    

راپۆرتی: سەلاح خدر پرسی تیرۆریستە دەستگیرکراوە ئەوروپیەکانی داعش کە ژمارەیان ٨٠٠ کەسن لەدەستی هێزەکانی سوریای دیموکراتیدا، بابەتێکە لە ڕۆژانی ڕابردوودا چەندین جار بووەتە ڕۆژەڤی میدیاکان، تایبەتتر دوای ئەوەی دۆناڵد ترامپ هەڕەشەی ئازادکردنی کردن کردن لەئەگەری وەرنەگرتنەوەیان لەلایەن وڵاتانی ئەوروپا. هەرچی هێزەکانی سوریای دیموکراتیە لەبەرامبەر بێدەنگی ئەوروپا و وەرنەگرتنەوەیان داوای کردووە کە لە دادگایەکی نێودەوڵەتی تایبەتدا دادگایی ئەو ٨٠٠ داعشە بکرێن و چارەنوسیان یەکلابکرێتەوە. ئەوەی ئاشکرایە دەوڵەتی تورکیا و ڕەجەب تەیب ئەردۆغان کە بەپێی زۆر بەڵگە لەئاواکردن و هاوکاری داعش دا ڕۆڵیان هەبووە، هەموو هەوڵی خۆیان خستوەتە گەڕ تا دۆناڵد ترامپی سەرۆکی ئەمەریکا ڕازی بکەن داعشە گیراوەکانی تەسلیمی ئەوان بکەن. لێرەدا ئەوەی نیشانەی پرسیار دروست دەکات ئەوەیە کە ئایا ئەردۆغان ئەو ٨٠٠ تیرۆریستەی بۆ چییە؟  پەیوەندیە تەلەفۆنیەکەی ترامپ و ئەردۆغان  بەپێی زانیاریەکانی ڕۆژنامەی حوڕیەتی تورکی لە پەیوەندیە تەلەفۆنیەکانی ئەم دواییەی نێوان  ئەردۆغان و ترامپ دا پرسی ئەو ٨٠٠ تیرۆریستە قسەی زۆری لەسەرکراوە، ئەردۆغان هەوڵی داوە ترامپ قایل بکات بەوەی ئەو تیرۆریستانە تەسلیمی ئەوان بکەن، گوایە دەتوانن لەو هەرێمانەی تورکیا داگیری کردوون وەک (ئیدلب، عەزاز، باب، جەرابلوس و عەفرین) زیندانیان بکات، ئەردۆغان دەیەوێت ڕێگا چارەی سێهەمین نیشانی ترامپ بدات گوایە لەو هەرێمانە سوپای سوری ئازاد هەن کە چەندین دیلی داعش یان لەدەستدایە و دەتوانن بەرپرسیارێتی پاراستنی ئەوانی دیکەش لەئەستۆ بگرن.  ئەردۆغان بەنیازی چیە؟  دەوڵەتی تورکیا لە دروستکردنی داعش و سەپۆرت و هاوکاری کردنیان تا ڕۆژی ئەمڕۆ بەردەوام بووە، هەرکات داعش لەسەر دەستی شەرڤانان زەبری خواردبێت تورکیا هەوڵیداوە بە جەبهەی دووهەم و هێرش لە پشتەوە هاوکاری داعش بکات، لەگەڵ ئەوەشدا نەیتوانیوە ڕێ لە کۆتایی هێنانیان بگرێت. بەهۆی ئەوەی ئەردۆغان ستراتیژی و سیاسەتی دوژمنکارانەی خۆی دژ بە گەلان و ئارامی ناوچە بەتایبەت کوردان لەسەر حسابی داعش داڕشتبوو، ئێستا و پاش نەمانی ئەم گروپە تیرۆریستە هەموو ئەو حساباتانەی سەروبن بوون و ڕوبەڕووی شکستێکی گەورە بووەتەوە. دەتوانین ئامانجەکانی ئەردۆغان بۆ بەدەستخستنی ئەو ٨٠٠ چەتەیەی داعش لەم خاڵانەدا ڕاڤە بکەین: 1- ئەردۆغان هەوڵ دەدات هیچ کام لەو داعشانە نەدرێنە دادگایەکی نێودەوەڵەتی وەک ئەوەی هەسەدە داوای کردووە، چونکە لەئەگەری هەر دادگایەکی وەهادا ئەوا پەیوەندی و نهێنیەکانی داعش و تورکیا بەتەواوی ئاشکرا دەبێت. 2- لەئەگەر داننانی ئەو داعشانەدا لەدادگایەکی نێودەوڵەتی بەپەیوەندیەکانیان لەگەڵ تورکیا ئەوا دەکرێت تورکیاش بەتاوانی جەنگ پەلکێشی دادگای نێودەوڵەتی لاهای بکرێت. 3- تورکیا هەوڵ دەدات هەموو ئەو داعشانە لەژێر دەستی خۆیدا بهێڵێتەوە تا پەیوەندیەکانی لەگەڵ ئەو گروپە تیرۆریستیە نەچێتە دەرەوە. 4- ڕێگری کردن لە لەناوچوونی داعش، تا بەناو و بەرگی دیکە و لەژێر دەستی خۆیدا کۆیانبکاتەوە و بیانهێڵێتەوە. 5- بەکارهێنانی ئەو تیرۆریستانە بۆ بەردەوامی دان بە سیاسەتی شەڕ و داگیرکاری خۆی لەناوچەکەدا بەتایبەتی دژایەتی کوردان. 6- جارێکی تر بەکارهێنانەوەیان بۆ داگیرکردنی هەرێمەکانی دیکەی ڕۆژئاوای کوردستان. 7- بۆ دژایەتی کردنی هەر ستاتۆریەکی کوردی لەسەر ئاستی هەر چوارپارچەی کوردستان لە نەخشەی نوێی ڕۆژهەڵاتی ناوین دا. 8- بەکارهێنانیان بۆ پاراستنی دەسەڵاتی خۆی لە کێشە و ململانییە ناوخۆییەکانی تورکیا، لەئەگەری کودەتایەک بۆ لادانی ئەردۆغان لەسەر دەسەڵات، چونکە دۆخی کۆمەڵگای تورکیا لەبەرامبەر دەسەڵاتداری دکتاتۆری ئەردۆغان لەهەموو ئان و ساتێکدا لەبەر تەقینەوەدایە.  9- هەڕەشەپێکردنی ئەوروپا بۆ سەپاندنی داخوازییەکانی خۆی و دوورخستنەوەیان لە هاوکاری کوردان. دەتوانین بەوە کۆتایی بەم باسە بهێنین کە نە هێزەکانی سوریای دیموکراتی و نە ئەمەریکا ئامادەن ئەو ٨٠٠ گیراوە بیانیەی داعش تەسلیمی تورکیا بکەن، چونکە دانپێدانان و بەڵگەکانی ئەو داعشانە بەسە بۆ دادگایی کردنی ئەردۆغان و تاقمەکەی بەتاوانی جەنگ.  

راپۆرتی: نامیق رەسوڵ دوای 17 ساڵ لە شەڕو پێكدادان، دواجار ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا ناچاربوو بۆ كۆتاییهێنان بەو جەنگە دوورودرێژە لەسەر مێزی دانوستان لەگەڵ بزوتنەوەی تاڵیبانی ئەفغانستان دابنیشێت و بڕیارە دوا گەڕی ئەو دانوستانە كۆتایی ئەم مانگە لە دەوحەی پایتەختی قەتەر بەڕێوەبچێت. كێ‌ نوێنەرایەتی تاڵیبان دەكات؟ بزوتنەوەی تاڵیبان رۆژی سێشەممە ناوی ئەو 14 كەسایەتییەی بزوتنەوەكەی ئاشكراكرد كە ئەم مانگە لەگەڵ وەفدی ئەمریكا بە سەرۆكایەتی زەڵمای خەلیلزاد لە دەوحە كۆدەبنەوە. بە گوێرەی تۆڕی " میدڵ ئیست ئۆنلاین" لەو 14 ئەندامەی بزوتنەوەی تاڵیبان، پێنج ئەندامیان پێشتر لە گرتوخانەی گوانتانامۆی ئەمریكا زیندانی بوون و یەكێكیشیان ئەندامێكی باڵای تاڵیبانەو ئێستا لە زینداندایە لە ئەفغانستان و دەسەڵاتدارانی ئەو وڵاتە تۆمەتباری دەكەن بە پەیوەندی لەگەڵ تۆڕی " حەقانی" كە لەلایەن واشنتۆنەوە خراوەتە لیستی رێكخراوە تیرۆریستییەكانەوە. لەوەفدی دانوستانكاری تاڵیباندا " ئەنەس حەقانی" هەیە كە لە ساڵی 2014ەوە دەستگیركراوە، لەگەڵ برابچوكی سەرۆكی تاڵیبان و فەرماندەی تۆڕی حەقانی" سیراجەدین حەقانی". كابوڵ حەقانی ئازاد ناكات هارون شاخانسوری، وتەبێژ بەناوی  ئەشرەف غەنی، سەرۆكی ئەفغانستان كە حكومەتەكەی بانگهێشتی ئەو دانوستانە نەكراوە، رەتیكردەوە كابوڵ نیازی ئازادكردنی ئەنیس حەقانی هەبێت. شاخانسوری لە تویتێكدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر رایگەیاند:" ئەنەس حەقانی لە زینداندایە و هیچ بڕیارێك بۆ ئازادكردنی نەدراوە". جەختیشیكردەوە كە گەلی ئەفغانستان دڵنیابن لەوەی دادپەروەریی گەرەنتیكراوە. بەردەوام بزوتنەوەی تاڵیبان داوای ئازادكردنی ئەنەس حەقانی دەكات و دەڵێت ناوبراو خوێندكارە، بەڵام دەسەڵاتدارانی ئەفغانستان تۆمەتباری دەكەن بەوەی كە رۆڵێكی بەرچاوی لە تۆڕی حەقانیدا گێڕاوە. تاڵیبان بە مەرج دانوستان دەكات چاودێرانی دۆخی ئەفغانستان رایدەگەیەنن یەكێك لە مەرجەكانی بزوتنەوەی تاڵیبان بۆ دەستپێكردنی دانوستان لەگەڵ ئەمریكا، ئاڵوگۆڕكردنی زیندانییەكان و ئازادكردنیانە. واشنتۆن تۆڕی حەقانی كە سەر بە بزوتنەوەی تاڵیبانە بە رێكخراوی تیرۆریستی ئەژماردەكات و ئەو تۆڕە تۆمەتبارە بەوەی لە ساڵی 2001ەوە خوێناویترین هێرشی لەسەرتاسەری ئەفغانستاندا ئەنجامداوە. زەبیحوڵا موجاهید وتەبێژی تاڵیبان لەو بارەیەوە رایگەیاند" ئەمریكییەكان ئەنەس حەقانیان دەستگیركردووە و  پێویستە ئازادبكرێت، بۆئەوەی ئەوە ببێتە هۆكارێكی یارمەتیدەر بۆسەركەوتنی دانوستانەكان". تاڵیبان دانوستان لەگەڵ حكومەتدا رەتدەكاتەوە چاوەڕوان دەكرێت كە كۆتایی ئەم مانگە وەفدی دانوستانكاری تاڵیبان و ئەمریكا لە دەوحەی پایتەختی قەتەر كۆببێتەوە و تاڵیبان كە لەو وڵاتە نوسینگەیەكی سیاسی هەیەو ئەنجامدانی دانوستان لەگەڵ حكومەتی ئەشرەف غەنی رەتدەكاتەوە و جەختدەكاتەوە ئەو حكومەتە " بوكەڵەیە" كە بەدەستی واشنتۆنەوە. هەرچەندە تاڵیبان دانوستان لەگەڵ حكومەتی ئەفغانستان رەتدەكاتەوە، بەڵام هەفتەی رابردوو وەفدێكی ئەو بزوتنەوەیە لە مۆسكۆی پایتەختی روسیا لەگەڵ وەفدێكی باڵای بەرپرسانی ئەفغانستان و كەسایەتی ئۆپۆزسیۆنی حكومەتەكەی ئەشرەف غەنی كۆبوونەوە.

( درەو میدیا): ئەوپۆلراتانا ماهیدول، خوشەكە گەورەی پادشای تایلاند، ئەو كچە شازادەیەی لە پێناوی خۆشەویستیی و هاوسەرگیریكردن لەگەڵ پیاوێكی ئەمریكی دەستبەرداری نازناوی شاهانەی بوو، نەریتە باوەكانی وڵاتەكەی تێكدەشكێنێت و لە هەڵبژاردنی گشتی وڵاتدا خۆی بۆ پۆستی سەرۆكی حكومەت كاندیدەكات كە مانگی داهاتوو بەڕێوەدەچێت، ئەمەش هەنگاوێكی بێ پێشینەیەو ئەندامانی خانەوادەی شاهانە  لە تایلاند، خۆیان لە سیاسەتكردنی راستەوخۆ بەدوورگرتووە. ماهیدولی تەمەن 67 ساڵ لەسەر پارتی " تای راكسا چارت" خۆی كاندیدكرد كە هاوپەیمانی سەرۆك وەزیرانی پێشووی تایلاند " تاكسین شیناواترایە" و سوپای تایلاند پێنج ساڵ لەمەوبەر لە پۆستەكەی دووریخستەوە. ماهیدول، بەرپرسیاریەتێكی زۆر گەورەی دەكەوێتە سەرشان، چونكە ئەو هەڵبژاردنەی مانگی داهاتوو بەڕێوەدەچێت، هەلێكە بۆئەوەی دوای پێنج ساڵ لە حكومی سەربازیی، دیموكراتیەت بۆ ئەو وڵاتە بگەڕێتەوە. لەو هەڵبژاردنەدا، ئەو ژنە شازادەیە ركابەرێكی بەهێز و سەرسەخت دەبێت بۆ هەموو كاندیدەكانی تر، لەسەروو هەموشیانەوە " برایۆت چان ئۆ چا" سەرۆكی ئەنجومەنی سەربازی كە پێنج ساڵە فەرمانڕەوایی تایلاند دەكات. برایۆت لە ماوەی رابردوودا لە هەوڵێكیدا بۆ داڕشتنەوەی كۆی سیستمی سیاسی وڵات دەستورێكی نوێی دانا، بۆئەوەی رۆڵی سوپا لەدەسەڵاتدا لە دوای هەڵبژاردنەكانی 24ی ئازاری داهاتوو، گەرەنتی بكات، بەڵام بەوتەی جۆناسان هید، پەیامنێری "بی بی سی" لە بانكۆك، وادەردەكەوێت خۆكاندیدكردنی ماهیدول گورزێكی بەهێز بێت بۆ ستراتیژیی سوپا كە هەوڵدەدات هەژمونی خۆی لە جیهانی سیاسەتدا بهێڵێتەوە. " برایۆت چان ئۆ چا" سەرۆكی ئەنجومەنی سەربازی تایلاند شازادە ئەوپۆلراتانا ماهیدو كێیە؟ شازادە ئەوپۆلراتانا راجاكانیا سیریڤاندانا پاراناڤادی ساڵی 1951 لە دایكبووە، كچە گەورەی " پۆمیپۆل ئەدۆلیادیچ" پادشای كۆچكردووی تایلاندەو خوێندنی لە پەیمانگای تەكنیكی ماساچوستس لە ئەمریكا تەواوكردووە. ماهیدول، هەمیشە بە كەسێكی رۆشنبیر و سەرنجڕاكێش وەسفدەكرێت، جگە لە سادەیی و تێكەڵاویی لەگەڵ خەڵك, بە پێچەوانەی براكەیەوە " ماها ڤاجیرالۆنگۆرن" كە ئێستا پادشای تایلاندە. شازادە ماهیدول، ساڵی 1972 لە پێناوی هاوسەرگیریكردن لەگەڵ هاوڵاتییەكی ئەمریكیدا، دەستبەداری نازناوی شاهانەبوو، پاشان لە ئەمریكا نیشتەجێبوو، دوای جیابوونەوەی لە هاوسەرەكەی گەڕایەوە بۆ تایلاند.                                                                   شازادە ئەوپۆلراتانا ماهیدول ٢٠١٠ سەرەڕای ئەوەی هێشتا بە فەرمی نازناوی شاهانەی بەدەستنەهێناوەتەوە، بەڵام لەلایەن گەلی تایلاندەوە وەك هەر ئەندامێكی تری خانەوادەی شاهانە مامەڵەی لەگەڵدا دەكرێت‌و دوای گەڕانەوەشی بۆ وڵاتەكەی، بڕیاریدا پەیوەندیی لەگەڵ خەڵكدا پتەوتربكات و ئێستا لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا كەسێكی زۆر چالاكە و لە ژمارەیەكی زۆری فیلمە تایلاندییەكاندا دەردەكەوێت و بە شێوەیەكی رێكخراویش چەندین چالاكی خێرخوازیی ئەنجامداوە لە بوارەكانی چاودێری كۆمەڵایەتی و تەندروستی، چەند هەڵمەتێكیشی بۆ نەهێشتنی مادە هۆشبەرەكان دەستپێكردووە. ماهیدول كە ساڵی 2004 یەكێك لە سێ‌ كوڕەكەی بەهۆی شەپۆلی تسۆنامییەوە لەدەستداوە، خەڵكانێكی زۆر بەراوردی دەكەن بە سەركردە مێژووییە بەهێزەكان، خۆشی خوازیاری ئەوەیە كەسایەتی لەبەرچاوبگرن نەك نازناوی شاهانە كە دەستبەرداری بووە و لە یەكێك لەو چاوپێكەوتنە تەلەفزیۆنیانەی لەگەڵیدا ئەنجامدراوە بە شۆخییەوە دەڵێت ئومێدەوارە لەبری رستەی " سڵاو شازادەی خاوەن شكۆ" گوێی لە رستەی " سڵاو قەدباریكەكە" بێت و لەو كاتەشە و لایەنگرانی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان چەندین هاشتاگیان بەناونیشانی " #LongLiveSlender." داناوە.

( درەو میدیا): یورام ڤان كلاڤێرێن، پەرلەمانتاری پێشووی هۆڵەندا كە بە هەڵوێستەكانی دژی ئیسلام و موسوڵمانان ناسرابوو، موسوڵمان بوونی خۆی راگەیاند. كلاڤێرین وەك دەستەراِستی سیاسەتمەداری هۆڵەندی " خیرت ڤیڵدەرز" دادەنرا كە ئەویش بەوە ناسراوە زۆر رقی لە موسڵمانانەو سەرۆكی پارتێكی توندڕەوی هۆڵەندایە. كلاڤێرێنی تەمەن 40 ساڵ لە چاوێكەوتنێكیدا لەگەڵ رۆژنامەی " ئێن ئاڕ سی" هۆڵەندی كە ئەمڕۆ سێشەممە بڵاوكرایەوە رایگەیاند لە كاتێكدا كە سەرقاڵی نوسینی كتێبێك بووە دژی ئیسلام، بیروباوەڕی گۆڕانی بەسەردا هاتووە و كتێبەكەی گۆڕیوە بۆ وەڵامدانەوەی ئەو رەخنانەی كە ناموسوڵمانەكان لە ئاینی ئیسلامی دەگرن. كلاڤێرێن دەڵێت:" ئەگەر ئەوەی هەتا ئێستا نوسیومە راست بێت، كە باوەڕم وایە راستە، كەواتە لەم حاڵەتدا من بە حكومی ئەمری واقیع موسوڵمانم". كلاڤێرین هەروەها لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ رادیۆی " NPO"  هۆڵەندی دەربارەی پەیوەندی موسوڵمانان بە هێرشە تیرۆریستییەكانەوە جەختیكردەوە  توندڕەوەكان بە شێوەیەكی دروست لە ئیسلام تێنگەیشتوون. ناونیشانی كتێبەكەی كلاڤێرێن " هەڵگەڕانەوەیە" لە مەسیحیەتەوە بۆ ئیسلام لە نێو ترسی عەلمانیدا" و بڕیارە بەمزوانە بڵاوبكرێتەوە. بە گوێری نوسینگەی ناوەندیی راپرسییەكان، دانیشتوانی هۆڵەندە 17 ملیۆن كەسە و لەو ژمارەیەش 5%یان موسوڵمانن و پێشبینشدەكرێت تا 2050 ئەو رێژەیە ببێتە دوو هێندە. كلاڤیرێن یەكەم ئەندامی پارتی ئازادی نییە كە موسوڵمان دەبێت، ساڵی 2013 ئەرنۆ ڤان دۆرن، ئەندامی پێشووی ئەنجومەنی شارەوانی لاهای لەو حزبە موسوڵمان بوونی خۆی راگەیاند. لە ساڵی رابردووەوە دەسەڵاتدارانی هۆڵەندا پۆشینی پەچەیان لە شوێنە گشتییەكان و نەخۆشخانە و خوێندنگەكاندا قەدەغەكردووە. سەرچاوە: سایتی كەناڵی ئەلحوڕە

ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ   نەجیب بوكیلە، كە بە زمانی ئیسپانیی بە " ناییب بوكیلی" ناودەبرێت، و بەرەگەز فەلەستینییە، سەركەوتنی خۆی لە گەڕی یەكەمی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی سلڤادۆر راگەیاند، دوای جیاكردنەوەی زۆرینەی دەنگەكان. بوكیلە كە پێشتر سەرۆكی شارەوانی "سان سلڤادۆر"ی پایتەخت بوو بەڵێنیدا  بە نەهێشتنی گەندەڵی و مافیاكانی تاوان لە وڵاتێكدا زۆترین رێژەی تاوانی كوشتنی تێدا تۆماركراوە. بوكیلە پێش راگەیاندنی ئەنجامە فەرمییەكانی هەڵبژاردن لە وتەیەكیدا بۆ لایەنگرانی وتی:" ئێمە ئێستا مێژوو دروست دەكەین، دەتوانین بەوپەڕی متمانەوە سەركەوتنمان بۆ بەدەستهێنانی سەرۆكایەتی كۆمار رابگەیەنین". لە بەیت لەحمەوە بۆ سلڤادۆر نەجیب بوكیلەی تەمەن 37 ساڵ لە باوكێكی فەلەستینی و دایكێكی سلڤادۆری لە دایكبووە و ئەحمەد بوكیلەی باوكی لە شاری بەیت لەحم لە كەرتی خۆرئاوای فەلەستین كۆچی كردووە بۆ سلڤادۆر كە دەكەوێتە نێوان هەردوو وڵاتی گواتیمالا و هندۆراسەوە لە ئەمریكای ناوەڕاست. ئەحمەد بوكلیە وەك سەرمایەدارێكی بەناوبانگ لە نێوان رەوەندی فەلەستینیدا بەوە بەناوبانگ بووە كە كاری كردووە بۆ پرسی فەلەستین لە سلڤادۆر و پشتیوانی گەلەكەی بووە و مزگەوتێكیشی لە سان سلڤادۆر بونیادناوە و دواتر نازناوی " ئیمامی سلڤادۆر"ی پێدراوە.                                               بوكیلە لە كۆبوونەوەیدا لەگەڵ لایەنگرانی وێنەی سێڵفی دەگرێت " مایەی مشتومڕ" نەجیب بوكیلە جگە لەزمانەكانی عەرەبی و ئیسپانیی، زمانی ئینگلیزیش دەزانێت و ساڵی رابردوو وەك سەرۆكی شارەوانی سان سلڤادۆر لەگەڵ هاوسەرەكەیدا بە رەسمی سەردانی ئیسرائیلی كرد و ئەوەش توڕەییو نیگەرانی فەلەستینییەكانی لێكەوتەوە. بە گوێرەی فەرمانگەی كاروباری ئاوارەكانی رێكخراوی رزگاریخوازی فەلەستینی، سەردانەكەی بوكیلە ناڕەزایەتی توندی فەلەستینییەكانی وڵات و تاراوگەی لێكەوتوەتەوە، چونكە ناوبراو كوڕی پیاوێكە كە كاری زۆری لە پێناوی پرسی گەلی فەلەستیندا كردووە، بە تایبەتی دوای بڵاوبوونەوەی وێنەیەكی كە بەشداری مەراسیمی ئاینی جولەكەكان دەكات لە دیواری بوراق و مۆنۆمێنی هۆڵۆكۆست لە شاخی هێرتزل لە قودس. فەلەستینییەكان باوەڕیان وایە كە ئەو رەفتاری بوكیلە دانپێدانانە بە مافی ئیسرائیل بەسەر شوێنە پیرۆزەكانەوە و هەروەها رەخنەی ئەوەشیان لێگرت كە لە لەبەردەم مۆنۆمێنی هۆڵۆكۆستدا گریاوە بەبێ‌ ئەوەی هیچ ئاماژەیەك بە نەهامەتی فەلەستینییە مەسیحیی و موسوڵمانەكان بدات.                                                                 لایەنگرانی بوكیلە ئاهەنگی سەركەوتن دەگێڕن " بردنەوەیەكی مێژوویی" نەجیب بوكیلە لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی سلڤادۆردا، سەركەوتنیێکی مێژوویی بەسەر دوو حزبە تەقلیدییەكەی ئەو وڵاتەدا تۆماركرد، كە لە ساڵی 1992 ەوە و دوای كۆتایی شەڕی ناوخۆی ئەو وڵاتە بە نۆرە دەسەڵاتیان گرتوەتەدەست. حزبەكەی نەجیب كە بە هاوپەیمانی نیشتمانی گەورە " گانا" ناودەبرێت،  لە گەڕی یەكەمی هەڵبژاردنەكەدا بەسەر هەریەك لە پارتی" بەرەی فارابۆندۆ مارتی" چەپڕەو و پارتی " هاوپەیمانی نیشتمانی كۆماری" كۆنسێرڤاتیڤدا سەركەوت و گەڕەی دووەمیش ئازاری داهاتوو بەڕێوەدەچێت. ساڵی 2015 بۆ 2018 بوكیلە وەك نوێنەری بەرەی فارابۆندۆ مارتی بۆ رزگاریی نیشمانی سەرۆكی شارەوانی سان سلڤادۆری پایتەخت بوو، بەڵام دواتر لەو حزبە دەركرا و هاوپەیمانێكی نوێی بەناوی "بیری نوێ" پێكهێنا كە پارتێكی راستڕەوە و 11 كورسی پەرلەمانی هەیە. ئەگەر بوكیلە گەڕی دووەمی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتەی سلڤادۆر بباتەوە، ئەوا دەبێتە شەشەم سەرۆكی ئەو وڵاتە لە دوای كۆتاییهانی شەڕی ناوخۆوە. بوكیلە لە هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردندا بەڵێنیدا كە وەبەرهێنانی زیاتر بكات لە كەرتی پەروەردە و فێركردن و نەهێشتنی گەندەڵی و بەهێزكردنی ئاسایشی وڵات، ئەوەش لە كاتێكدایە ئەو وڵاتە بەدەست زۆری مافیاكانی تاوانكارییەوە دەناڵێنێت. بوكیلە خاوەنی جەماوەرێكی زۆرە بە تایبەتی نەوەی نوێی سلڤادۆر كە دەخوازن وڵاتەكەیان گرنگی بە كەرتی فێركردن و سەقامگیركردنی ئاسایش بدات. رێژەی بەرزی تاوان لە گرنگترین ئەو ئاڵنگاریانەی كە رووبەڕووی بوكیلە دەبێتەوە، سنوردانان و كەمكردنەوەی باند و مافیاكانە كە بەسەرتاسەری ئەو وڵاتەدا بڵاوبونەتەوە و ساڵانە ژمارەیەكی زۆر تاوانی جۆراوجۆ بە تایبەتی كوشتن تۆماردەكرێت. وڵاتی سلڤادۆر، یەكێكە لەو وڵاتانەی كە زۆرترین توندوتیژی و هەڕەشە و قاچاخچێتی مادە هۆشبەرەكان و كوشتنی تێدایە و ساڵانە هەزاران كەس لە دانیشتوانەكەی كە ژمارەیان شەش ملیۆن كەسە بەرەو ئەمریكا كۆچدەكەن بەهۆی بڵابوونەوەی هەژاری و تاوانانەوە. مانگی تشرینی یەكەم و دووەمی 2018 كاروانێكی سێ‌ هەزار كەسی لە خەڵكی سلڤادۆر گەیشتە ئەمریكا و ئەوەش توڕەیی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەو وڵاتەی لێكەوتەوە. سەرچاوە: بی بی سی

راپۆرتی: درەو میدیا    هەڵاوسانی ئابوری و بڕینی بەردەوامی وزەی كارەبا و كەمی خۆراك و دەرمان، قەیرانێكی سیاسی مەترسیداری لە ڤەنزوێلا دروستكردووە. بەهۆی ئەو قەیرانەوە خۆپیشاندانی ناڕەزایەتی بەرفراوان ئەو وڵاتەی گرتەوە و خوان گوایدۆ، سەركردەی ئۆپۆزسیۆن خۆی وەك سەرۆكی كاتی و نەیاری سەرەكی نیكۆلاس مادۆرۆی سەرۆكی سۆسیالیستی وڵات راگەیاند و قەیرانە سیاسییەكە ئێستا قوڵتربوەتەوە. باسلەوەدەكرێت كە لە دەستپێكی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكانەوە لە 21ی كانونی دووەمەوە تائێستا لانیكەم 40 كەس كوژراون و نەتەوە یەكگرتووەكانیش هۆشداریدا لەوەی كە دۆخەكە خراپتر دەبێت و لە كۆنترۆڵ دەردەچێت ئەگەر چارەسەری پێویستی بۆ نەدۆزرێتەوە. بەهۆی ئەو قەیرانە ئابورییە سەختەی چەند ساڵێكە ئەو وڵاتەی گرتوەتەوە زیاتر لە سێ‌ ملیۆن كەس بەهۆی برسیەتی و نەبوونی چاودێری تەندروستی و بێكاری و بڵاوبوونەوەی تاوانەوە ڤەنزوێلایان بەجێهێشتووە. با لە رێگەی چەند داتایەكەوە بڕواینە دۆخەكە لەو وڵاتەدا: 1-هەڵاوسانی ئابوریی گەیشتوەتە قۆناغێكی تۆقێنەر: گەورەترین كێشە كە هاوڵاتیان ڤەنزوێلا لە ژیانی رۆژانەیاندا رووبەڕووی دەبنەوە خۆی لەو هەڵاوسانە زەبەلاحەدا دەبینێتەوە كە ئابوری ئەو وڵاتەی گرتوەتەوە. رێژەی هەڵاوسانی ئابوری لەدوای هەڵبژاردنی نیكۆلاس مادۆرۆوە بەشێوەیەكی خێرا و زۆر گەورە بەرزبووەتەوە، بە گوێرەی توێژینەوەیەك كە ئەنجومەنی نیشتمانی ئامادەیكردووە و ئۆپۆزسیۆن تێیدا باڵادەستە، رێژەی هەڵاوسانی ساڵانە گەیشتوەتە لە سەدا 1300000و لەو 12 مانگەی پێش تشرینی دووەمی 2018 و بە هاتنی كۆتایی ساڵی رابردوو نرخی شمەك و كەلوپەل رۆژانە 19 جار زیادبووە، ئەوەش وایكرد ژمارەیەكی زۆر لە هاوڵاتیانی ڤەنزوێلا تەنها عەوداڵی ئەوەبن پێداویستییە بنەڕەتییەكانی وەك خۆراك و دەرمان و چارەسەریان دەستبکەوێت. هەروەها بەهای دراوی نیشتمانی " پۆلیڤار" بەرامبەر بە دۆلاری ئەمریكی بە شێوەیەكی لە رادەبەدەر دابەزینی بەخۆیەوە بینی. 2- بەرهەمی ناوخۆ لە داڕماندایە: ڤەنزەوێلا یەكێك بوو لە دەوڵەمەندترین ئابوری لە ئەمریكای لاتینی بەهۆی یەدەگی نەوتەوە كە دەوترێت گەورەترین یەدەگە لە جیهاندا، بەڵام لە سایەی حكومی سەرۆكی كۆچكردووو هۆگۆ چاڤێز - ساڵی 2013 كۆچی دواییكرد- پاشان نیكۆلاس مادۆرۆ جێگەی گرتەوە، گەندەڵی و خراپ بەڕێوەبردن و قەرزی زۆر بوونە هۆی داڕمانی ئابوری وڵات. هۆگۆ چاڤێز، سەرۆكی كۆچكردوو، بەرزبوونەوەی نرخی نەوتی لە ساڵەكانی هەزارەی دووەمدا قۆزتەوە بۆئەوەی قەرزێكی زۆر بكات، هەروەها خەرجی حكومەتیش بەشێوەیەكی بەرچاو زیادیكرد و دوای ئەوەش لەمیانی خولی یەكەمی سەرۆكایەتی مادۆرۆدا، ئابوری ڤەنزوێلا داتەپی. خەڵكانێكی زۆر لۆمەی مادۆرۆ و حكومەتە سۆسیالیستییەكەی دەكەن و بەرپرسیارێتی خراپی دۆخی وڵاتەی دەخنە ئەستۆ، بەڵام مادۆرۆ دەیخاتە ئەستۆی وڵاتە ئیمپریالیستەكانی وەك ئەمریكا و وڵاتانی ئەوروپا و تۆمەتباریان دەكات بەوەی جەنگێكی ئابورییان دژی ڤەنزوێلا بەرپاكردووە، بەهۆی ئەوەی سزایان بەسەر ژمارەیەكی زۆر لە بەرپرسانی حكومەتەكەیدا سەپاندووە. هەروەها دابەزینی نرخی نەوت لە ساڵی 2016 دا رۆڵی هەبوو لە گەورەتربوونی قەیرانی ڤەنزوێلا، بە تایبەتی ئەو وڵاتە بەشێوەیەكی سەرەكی پشت بە داهاتی نەوت دەبەستێت. 3- دانیشتوان بەدەست برسێتییەوە دەناڵێنن: هاوڵاتیانی ڤەنزوێلا بەدەست برسێتییەوە دەناڵێنن و لە راپرسییەكی ساڵانەدا بۆ دۆخی گوزەران (Enconvi 2017) لە كۆی 10 كەس كە رایان وەرگیراوە، 8 كەسیان دەڵێن كە بەهۆی نەبوونی خۆراكەوە بڕێكی زۆر كەم خۆراك دەخۆن، هەروەها لە كۆی 10 كەس، شەیان دەڵێن كە بەهۆی بەئەوەی توانای كڕینی خۆراكیان نییە بە سكی خاڵی و برسیەوە دەخەون‌و رۆژدەكەنەوە. بێگومان كەمی خۆراكیش ئەنجامی نەرێنی لە رووی تەندروستی گشتییەوە لێدەكەوێتەوە و زۆرینەی هاوڵاتیانی ڤەنزوێلا ( 64.3% ) دەڵێن كێشی لەشیان لە ساڵی 2017دا بە تێكڕای 11.3 كیلۆگرام كەمیكردووە، چینە هەژارەكانیش زۆرترین قورسایی ئەو دۆخە ناخۆشەیان كەوتوەتە سەرشان. هەروەها توێژینەوەی ( Econvi 2017)  ئەمانەی لەخۆگرتووە: * خۆراكی سەرەکی لەڕووی بڕ و جۆرەوە كەمدەبێتەوە. * لە كۆی 10 كەس 9 كەس لە دانیشتوان ناتوان رۆژانە ئەوەی پێویستیانە بیكڕن. * 8.2 ملیۆن هاوڵاتی ڤەنزوێلا لە رۆژێكدا تەنها دەتوانن دوو ژەم یان كەمتر نان بخۆن. *  ئەو خۆراكەی كە هاوڵاتیانی ڤەنزوێلا دەیخۆن ئاسن و ڤیتامینەكان و مادە سەرەكییەكانی تێدا نییە. لەئەنجامی ئەوە هاوڵاتیانی ڤەنزوێلا پەنا بۆخواردنی سەوزەكەنی و خۆراكی لەبیركراو بەرن كە لە رابردوودا بە " خۆراكی هەژارەكان" ناسرابوون و بەرهەمی رووەكی " ئەلیوكا"ی نرخ هەرزان، جێگەی پەتاتەی گرتوەتەوە و دەكرێت ئەلیوكا بكوڵێندرێت یان سوربكرێتەوە، و كۆمپانیای ماكدۆناڵدزیش ساڵی 2015 لە ڤەنزوێلا پەنای بۆ ئەوە برد كاتێك ئەلیوكا جێگەی پەتاتەی گرتەوە. 4- كەمی دەرمان: ڤەنزوێلا لەم ساڵانەی دواییدا بەدەست بڵاوبوونەوەی زۆری نەخۆشی مەلاریاوە دەیناڵاند، لە كاتێكدا ئەو نەخۆشییە لە زۆرێك لە وڵاتانی دراوسێیدا بەرەو نەمان دەچێت.ڤەنزوێلا ساڵی 1961 یەكەمین وڵات بێت كە نەمانی نەخۆشی مەلاریا رابگەیەنێت، بەڵام ئێستا لانیكەم لە 24 ویلایەتەكەی لە 10 ویلایەتی توشبوون بەو نەخۆشییە تۆماردەكرێت و رێكخراوی كەنەدی ناحكومی " ICASA " دەڵێت بە گوێرەی چەند راپۆرتێكی دزەپێكراوی حكومەت ئاشكرایكردووە كە بڵاوبوونەوەی نەخۆشییەكە جۆری " پلازمۆدیۆن ڤیڤاكس"  لەخۆدەگرێت كە چارەسەری گران و قورسە. هەروەها رەوانگەی چاودێری تەندروستی ڤەنزوێلاش دەڵێت كە دەرمان و چارەسەری نەخۆشی مەلاریا بە هەموو جۆرەكانییەوە زۆر كەمبوەتەوە. خۆسێ‌ فیلیكس ئۆلیستا، پزیشكی پسۆری نەخۆشییە گوازراوەكان و وەزیری پێشووی تەندروستی دەڵێت پێشبینیدەكرێت كە ژمارەی توشبوان بە مەلاریا ساڵی 2018 بگاتە دوو هێندەی ژمارەی توشبوانی ساڵی 2017. ئەو وەزیرەی پێشوو دەڵێت:" ئەگەر حاڵەتەكە وەك ئەوەی ئێستا هەیە بەردەوام بێت، ئەوا ژمارەی توشبوان لە ساڵێكدا دەبێتە بە زیاتر لە یەك ملیۆن كەس، ئەو ژمارەیەش ئەوەیە كە لە سەرەتاكانی سەدەی بیستدا لە ڤەنزوێلا هەبوو، بڵاوبوونەوەی مەلاریا لە ڤەنزوێلا لە كۆنترۆڵ دەرچووە". 5- دابەزینی نرخی نەوت: ڤەنزوێلا خاوەنی گەورەترین یەدەگی نەوتە لە جیهاندا، و نەوت گەورەترین سەرچاوەی داهاتی ئەو وڵاتەیە، بەرهەمهێنانی نەوت لە ساڵی 2003ەوە دوای راگەیاندنی مانگرتنی گگشتی هەتا 2008 ئاستی پارێزگاری لە ئاستی خۆی كردبوو، كاتێك نرخی نەوت لە بازاڕەكانی جیهاندا گەیشتە ئەوپەڕی. ئامارەكانی رێكخراوی وڵاتانی هەناردەكاری نەوت " ئۆپیك" ئاماژە بەوەدەدەن كە ڤەنزوێی لەو ساڵەوە 60 ملیار دۆلار قەرزیكردووە. بەڵامم دابەزینی نرخی نەوت لە كۆتاییەكانی ساڵی 2014- ساڵێك دوای مردنی هۆگۆ چاڤێز بە نەخۆشی شێرپەنجە-  گورزێكی جەرگبڕی لە دەستكەوتەكانی ئابوری وڵات وەشاند كە لە بنچینەدا پشت بە هەناردەی نەوت دەبەستێت. بەهۆی ئەوەوە قەیرانێكی زۆر مەترسیدار ئەو وڵاتەی گرتەوە و كۆی بەرهەمی خۆماڵی بەرێژەی لەسەدا شەش كەمبوەوە و رێژەی هەڵاوسان بە شێوەیەكی گەورە بەرزبووە و لەو كاتەوە بەرهەمێنانی نەوت لە ڤەنزوێلا كەمبوەتەوە. ڤەنزوێلا بۆ هەناردەكردنی نەوت پشت بە ویلایەتە یەكگرتووەكان دەبەستێت و 41%ی كۆی بەرهەمی بۆ ئەو وڵاتە هەناردە دەكرد و لە 29ی كانونی دووەمی رابردوەوە، ئەمریكا سزای بەسەر كۆمپانیای نەوتی نیشتمانی ڤەنزوێلا " PDVSA " دا سەپاند و رایگەیاند داهاتی فرۆشی نەوتی ڤەنزوێی لە داهاتوودا بلۆكدەكرێت و رێگە نادرێت بگاتە دەست حكومەتی سەرۆك مادۆرۆ، بەڵاك وەزیری گەنجینەی ئەمریكا ستیڤن مەنوچین وتی كە كۆمپانیاكە دەتوانێت خۆی لە سزاكان رزگاربكات كە ئەگەر دان بە سەرۆكایەتی خوان گوایدۆی سەركردەی ئۆپۆزسیۆندا بنێت. 6- ژمارەیەكی زۆر لە هاوڵاتیان وڵات بەجێدەهێڵن: ریكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان دەڵێت لە ساڵی 2014ەوە نزیكەی سێ‌ ملیۆن لە هاوڵاتیانی ڤەنزوێلا وڵاتەكەیان بەجێهێشتووە و ژمارەیەكی زۆریان روویان لە كۆڵۆمبیای دراوسێ كردووە و بەشێكیشیان چونەتە ئیكوادۆر، پیرۆ‌و چیلی و ژمارەیەكیشیان چونەتە بەرازیل. بەڵام دیلسی رۆدریگز، جێگری سەرۆكی ڤەنزوێلا تانە لەو داتایەی نەتەوە یەكگرتووەكان دەدات و دەڵێت ئەو ژمارانە زیادەڕەوییان تێداكراوە لەلایەن" وڵاتێكی نەیارەوە" زیادكراوە كە هەوڵدەدات بۆ دەستوەردانی سەربازی دژی ڤەنزوێلا پاساو بهێنێتەوە. 7- وڵاتانی جیهان دەربارەی ڤەنزوێلا دابەشبوون: هەریەك لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و زیاتر لە 10 وڵاتی ئەمریكای لاتینی و كەنەدا پشتیوانی خۆیان بۆ سەركردەی ئۆپۆزسیۆن " خوان گوایدۆ" سەرۆكی هەڵبژێدراوی ئەنجومەنی نیشتمانی ڤەنزوێلا راگەیاندووە و ئەوەش  كێشەی بۆ دەسەڵاتی سەرۆك مادۆرۆ دروستكردووە كە كەمتر لە مانگێكە خولی دووەمی سەرۆكایەتی دەستپێكردوووە. هەریەك لە ئیسپانیا و ئەڵمانیا و فەرەنسا و بەریتانیا هەفتەی رابردوو رایانگەیاند دان بە سەرۆكایەتی  گوایدۆدا دەنێن ئەكەر لە ماوەی هەشت رۆژدا بانگەواز بۆ هەڵبژاردنێكی نوێ نەكرێت. بەڵام روسیا پشتیوانی دەرەكی بۆ گوایدۆ ئیدانەكرد و رایگەیاند ئەو كارە پێشێلكردنی یاسای نێودەوڵەتییەو رێگایەكی راستەوخۆیە بۆ خوێنڕشتن، هەروەها هەریەك لە چین و مەكسیك و توركیا و ئێران پشتیوانی لە نیكۆلاس مادۆرۆ دەكەن.   سەرچاوە:  Bbc arabic

( درەو میدیا): كاتێك دەڕوانیتە وێنەی روحوڵا خومەینی رابەری شۆڕشی ئیسلامیی ئێران، لەكاتی گەڕانەوەیدا بۆ ئێران دوای بەسەربردنی 15 ساڵ لە تاراوگە، دەبینیت بە ژمارەیەك لە نزیكترین هاوپەیمان و دۆستەكانی دەورەدراوە، ئێستا ئەو كەسانە لە كوێن و چیان بەسەرهاتووە؟ كاتێك دەگەڕێیت بە دوای چارەنوسی ئەو كەسانەدا, دەردەكەوێت كە زۆرینەیان ساڵانی دوای گەڕانەوەیان مردون، یان كوژراون. ئەو كەسانە لە ساتی شۆڕشی ئیسلامیی ئێراندا ساڵی 1979 لە سەركەوتووەكان بوون، بەڵام وەك دەوترێت هەمیشە شۆڕشەكان سەری رۆڵەكانیان دەخۆن، ژمارەیەكی زۆر لەوانە بە ماوەیەكی كورت دوای گۆڕانكارییەكانی شۆڕشەكە لە شانۆی سیاسی دووركەوتنەوە و دیارنەمان و تەنها یەكێكیان مایەوە. لەم راپۆرتەدا هەوڵدەدەین چارەنوسی ئەو كەسانە بخەینەڕوو كە 40 ساڵ لەمەوبەر لەگەڵ خومەینیدا گەڕانەوە بۆ ئێران. 1- مورتەزا موتتەهری:  موتتەهری كاریگەرییەكی گەورەی لەسەر ئایدیۆلۆژی كۆماری ئیسلامی هەبوو، یەكێك بوو لە تیۆرسێنەكانی شۆڕشەكە و یەكێك بوو لە دامەزرێنەرانی ئەنجومەنی شورای شۆڕشی ئیسلامی پێش روخانی رژێمی شا،  بەڵام یەكی ئایاری 1979 لە تاران تیرۆركرا، و گروپێكی ئیسلامیی بەناوی " فرقان" بەرپرسیارێتی خۆیان لە تیرۆركردنی راگەیاند، ئەم گروپە دژی گروپی كۆماری ئیسلامیی بوون و لێكدانەوەیەكی تریان بۆ ئیسلام هەبوو، كە هەندێك بە زۆر توندڕەو وەسفیدەكەن. 2- حەسەن لاهوتی ئەشكوری: ئەشكوری هاوپەیمانێكی نزیكی ئایەتوڵا خومەینی بوو، بەڵام دوای شۆڕش راستەوخۆ نزیك بوەوە لە ئەبولحەسەن بەنی سەدر سەرۆك كۆماری ئێران، ناكۆكی لەگەڵ خومەینیدا هەبوو كە ببوە فەرماندەی باڵای كۆماری ئیسلامیی، دوو ساڵ دواتر ئەشكوری رەوانەی كونجی زیندان كراو دوای چەند رۆژێك تێیدا گیانی لەدەستدا و خێزانەكەی دەڵێن كە ژەهرخوارد كراوە. 3- ئەحمەد خومەینی: كوڕی ئایەتوڵا خومەینی بوو، بە دەستەڕاستی دادەنرا, ئازاری 1995 بەهۆی نەخۆشی دڵەوە كۆچی دواییكرد، باوەڕوایە كە خێزانەكەی خومەینی لە رووی سیاسییەوە لە باڵی ریفۆرمخوازەكانەوە نزیكن. 4- سادق قوتبزادە: وەزیری دەرەوەی ئێران بوو دوای شۆڕش هەتا ئابی 1980،دوای تۆمەتباركردنی بە پیلانگێڕی بۆ تیرۆركردنی ئایەتوڵا خومەینی و نەهێشتنی كۆماری ئیسلامی ئەیلولی 1982 لەسێدارەدرا. 5- ئەبولحەسەن بەنی سەدر: یەكەم سەرۆك كۆمار دوای شۆڕشی ئیسلامی، لە ئێران هەڵات و ئێستا لە تاراوگە لە پاریسی پایتەختی فەرەنسا دەژی، پەرلەمانی ئێران رۆژی 21ی حوەزیرانی 1981 بەبێ‌ ئامادەبوونی خۆی متمانەی لە بەنی سەدر سەندەوە و لە پۆستەكەی دووریخستەوە، بە تۆمەتی نزیكبوونەوە لە گروپێكی ئۆپۆزسیۆنی كۆماری ئیسلامی. 6- سادق تەباتەبائی: زاوای ئەحمەد خومەینی بوو, دوای شۆڕشی ئیسلامیی چەند پۆستێكی حكومی گرتەدەست، لەوانە جێگری سەرۆك وەزیران لە حكومەتەكەی مەهدی بازرگان، بەڵام دواتر خۆی لە سیاسەت بەدوورگرت و شوباتی 2015 بە شێرپەنجەی سییەكان لە ئەڵمانیا كۆچی دواییكرد كە لە ساڵانی دوایی تەمەنیدا نیشتەجێی ببوو. 7- داریوش فروهەر: دەوترێت ئەویش لە وێنەكەدایە‌و ئەو كەسەی كە لە دواوە بەشێكی سەری دەركەوتووە، فروهەرە، دژی پێكهێنانی حكومەت بوو لە پیاوانی ئاینی و ساڵی 1998 خۆی و هاوسەرەكەی لەلایەن چەند كەسێكەوە تیرۆركران كە وەزارەتی ئیتیڵاعاتی ئێران بە " كەسانی هەڵگەڕاوە" وەسفكران. زۆرینەی ئەوانەی لەسەرەوە باسمانكردن, نزیك و هاوڕێی خومەینی بوون و لەو فڕۆكەیەدا بوون كە یەكی شوباتی 1979 خومەینی لە پاریسەوە گەیاندەوە تارانی پایتەختی ئێران, ئەو كەسانە بوونە قوربانی پێشهاتە سیاسییەكانی دواتر، دوانیان تیرۆركران و یەكێكیان لە سێدارەدرا و یەكێكی تریان لە بارودۆخێكی تەمومژاویدا كوژرا و یەكێكیشیان ئێستا لە تاراوگە دەژی. ئەوەی مایەی سەرنجە زۆرینەی ئەوانە لە نێویشیاندا خانەوادەكەی خومەینی دواتر خۆیان لەدەستەبژێری فەرمانڕەوای ئێران بەدوورگرت و ئێستا ئێران لەلایەن گروپێكی جیاوازەوە بەڕێوەدەبرێت كە هیچ كامیان نزیك نین لە ئایەتوڵا عەلی خامنەیی رابەری ئێستای ئێران كە ئەویش لە وێنەكەدایە لەگەڵ خومەینی. سەرچاوە: بی بی سی 

نوسینی: جۆن سمپسۆن/ بی بی سی  ( درەو میدیا): چل ساڵ لەمەوبەر، ئایەتوڵا خومەینی كەسایەتی ئاینی ئێرانی رۆژی یەكی شوبات بۆ بەرپاكردنی شۆڕشی ئیسلامیی لە تاراوگەوە گەیشتەوە وڵاتەكەی، جۆن سمپسۆن رۆژنامەنوسی بی بی سی لەو فڕۆكەیەدا بوو كە خومەینی گەیاندەوە تاران. هیچ گۆڕانکارییەکی ئەوتۆ لە گوندی نۆفیل لۆچاتۆ، لە دەرەوەی پاریسی پایتەختی فەرەنسا، لە ماوەی 40 ساڵی رابردوودا رووینەداوە، سەرەڕای ئەوەی كە بارەگای خومەینی دوای گەڕانەوەی بۆ ئێران تەقێندرایەوە، بەڵام لەو دەیان ساڵەدا گۆڕانكاری زۆر لە جیهانی دەرەوەی گوندەکە روویانداوە، ئەوەی لەو شوێنە ئارامە روویدا رۆڵێكی گرنگی گێڕا لە رووداوەكانی دواتردا. هەڵسەنگاندێكی خراپ كاتێك ئاڵۆزییەكان لە ئێران لە ساڵی 1978دا روویاندا، ئایەتوڵا خومەینی لە شاری نەجەفی عێراق لەژێر چاودێرییەكی تونددا بوو، ئەوكاتە سەددام فەرمانڕەوایی عێراق بوو، پاشان شای ئێران داوایلێكرد كە خومەینی دەربكات، ئەوە لێكدانەوەیەكی خراپ و كارەساتبار بوو، خومەینی چووە فەرەنساو لەوێوە كتوپڕ دەرفەتی ئەوەی بۆ رەخسا قسە بۆ هەموو جیهان بكات و بەهۆی توندیی و رازی نەبوون بە چارەسەری مامناوەندیی، خومەینی پێگەیەكی بەرزی لە هەموو جیهاندا بەدەستهێنا. كاتێك كانونی دووەمی 1979 شای ئێران لە كۆتایی رووداوەكاندا ئێرانی بەجێهێشت، رێگە بۆ خومەینی خۆش بوو بگەڕێتەوە بۆ ئێران و رژێمی شاهەنشایی بڕوخێنێت. توانیم دوو بلیتی گەشتی ئەو فڕۆكەیە بەدەستبهێنم، كە خومەینی گەیاندەوە ئێران، یەكێكیان بۆ خۆم و ئەوی تر بۆ وێنەگرەكە. بی بی سی رێنمایی بۆ دەركردم كە گەشتەكە نەكەم، بەڵام نەمتوانی بەرگری ئەو ئارەزووەم بكەم و سەرەڕای ئەوە رۆیشتم، بە خێرایی بڕیارەكەم وەك بڕیارێكی خراپ دەركەوت، لەمیانی گەشتەكەدا یەكێك لە پیاوەكانی خومەینی رایگەیاند هێزی ئاسمانی ئێران، كە هێشتا سەربە شایە، پلاندادەنێت بۆ خستنەخوارەوەی فڕۆكەكە بە گەیشتی بۆسەر ئاسمانی ئێران. رۆژنامەنوسەكانی ناو فڕۆكەكە توشی دڵەڕاوكێ بوون، بەڵام چالاكوانە شۆڕشگێڕەكان، كە زۆرینەی كورسییەكانی فڕۆكەكەیان گرتبوو، بە حەماسەتەوە هاواریان كرد و " پێشوازیان لە شەهید بوون" كرد. دامەزراندنی كۆماری ئیسلامی روومانكرە پێشەوەی فڕۆكەكە بۆئەوەی وێنەی خومەینی بگرین كە لە كورسییەكانی ریزی نمرە یەكدا دانیشتبوو، لە پەنجەرەكەوە دەیڕوانیە دەرەوە و گوێی بە ئێمە نەدا، هەتا كاتێك یەكێك لە ئێمە پرسیاری لێكرد دەربارەی هەست و سۆزی دوای چەند ساڵێك مانەوە لە تاراوگە، لە وڵاتەمدا وتی:" هیچ شتێك". فڕۆكەكەمان نەخرایە خوارەوە، بەڵكو فڕۆكەكەمان بەردەوام بوو لە فڕین لەسەر تاران و لەسەر زەویش دانوستانی كۆتایی لەگەڵ دەسەڵاتداراندا درێژەی كێشا، هەتا دووچاری سەرئێشە بووین. پاشان فڕۆكەكە نیشتەوە و خومەینی لە لایەن زۆترین جەماوەرەوە لە مێژووی مرۆڤایەتیدا پێشوازی لێكرا، كۆماری ئیسلامی لە ئێران دامەزرێندرا، ئەوەش وایكرد رای گشتی ئیسلامی لە جیهاندا بایەخی زۆری پێبدات هەروەها رۆڵی گێڕا لە پێكهێنانی بەرەكی دژ بە لیبراڵی خۆرئاوا. هەموو ئەوەی روویدا لە گوندێكی كپ و بێدەنگی فەرەنساوە پلانی بۆداڕێژرا، كە قەرەباڵغی هاتوچۆ، یان بەفربارین، بۆ چەند رۆژێك تێیدا دەبێتە قسەو گفتوگۆی خەڵكی.  

راپۆرتی: نامیق رەسوڵ  نانسی پیلۆسی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریكا كە سەربە دیموكراتەكانە، دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەمریكای بەوە تۆمەتباركرد، هێزەكانی ئەمریكاو ئەو هاوڵاتییە مەدەنییانەی لە ئەفغاستانن خستوەتە مەترسییەوە، لە رێگەی ئاشكراكردنی سەردانی وەفدێكی كۆنگرێس بۆ ئەو وڵاتە و كۆشکی سپیش ئەو تۆمەتانە رەتدەكاتەوە. سەرەتا كێشەی ترەمپ و پیلۆسی سەرەتای ئەم مانگەو دوای بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی نیوەی كۆنگرێسی ئەمریكا، دیموكراتەكان زۆرینەی ئەنجومەنی نوێنەرانیان بەدەستهێنایەوە و نانسی پیلۆسی بە سەرۆكی ئەنجومەنەكە هەڵبژێدرایەوە. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا بۆ دابینكردنی بودجەی دیواری نێوان ئەمریكا و مەكسیك كە یەكێكە لە بەڵێنەكانی كاتی هەڵبژاردنی، لەگەڵ نانسی پیلۆسی و سەركردەی دیموكراتەكان كۆبوەوە. لە دەستپێكی كۆبوونەوەكەدا ترەمپ داوای لە پیلۆسی كرد بودجەی دیوارەكە دابینبكەن، بەڵام پیلۆسی رەتیكردەوە و ترەمپیش بە توڕەییەوە كۆبوونەوەكەی بەجێهێشت و لەوكاتەوە داخستنی كاتی حكومەت دەستیپێكردووە و فەرمانبەرانی فەرمانگە فیدراڵییەكان موچەكانیان دواكەوتووە. رێگەگرتن لە گەشتی پیلۆسی بڕیاربوو وەفدێكی كۆنگرێسی ئەمریكا بەسەرۆكایەتی نانسی پیلۆسی سەردانی ئەفغانستان بكات، بەڵام ترەمپ  رێگەی لە سەردانەكە گرت و رێگەی نەدا لەماوەی داخستنی حكومەتدا ئەو وەفدە بە فڕۆكەی كۆنگرێس یان حكومەت یان فڕۆكەی سەربازی گەشتەكەیان بكەن. سارە ساندەرز، وتەبێژی كۆشكی سپی رایگەیاند ئیدارەی ترەمپ هەوڵدەدات پیلۆسی لە ئەمریكا بمێنێتەوە، بە ئامانجی كۆتاییهێنان بە پرسی داخستنی حكومەت دانوستان و گفتوگۆ بكرێت. ساندەرز لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنوسان وتی:" ئەگەر پیلۆسی وڵات بەجێبهێڵێت، ئەوا سەرەتای ئەم هەفتەیە دانوستان بەڕێوەناچێت و ئەوە بەواتای ئەوە دێت كە 800 هەزار فەرمانبەری فیدراڵی موچەكانیان بەدەستانهێنن، چونكە ئەو لێرە نابێت بۆئەوەی بەشداریبكات لە گەیشتن بە رێككەوتنێك". ساندەرز راشیگەیاند مایەی شەرمەزارییە كە پیلۆسی، ترەمپی تۆمەتباركردووە بەوەی كە ژیانی خستوەتە مەترسییەوە. بە پێچەوانەی وتەبێژەكەی كۆشكی سپییەوەن درو هامیل، وتەبێژی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران رایگەیاند " هیچ داواكارییەكیان لە كۆشكی سپییەوە بۆ كۆبوونەوە پێ‌ نەگەیشتووە". " ترەمپ لە پرۆتۆكۆڵ تێنگەیشتووە" نوسینگەی پیلۆسی لە ئامادەكاریدا بوو كە بە فڕۆكەیەكی بازرگانی سەردانی ئەفغانستان بكات، ئەو بیرۆكەیەش لەلایەن خودی ترەمپەوە خرابووەڕوو، بەڵام بەیانی رۆژی هەینی سەردانەكە دواخرا، چونكە ئیدارەی ئەمریكا وردەكاری سەردانەكەی ئاشكراكرد و بەوەش وەفدەكە و ئەو هێزانەشی كە سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران بەنیاز بوو سەردانیان بكات دەخستە بەردەم مەترسییەوە، بەڵام بەرپرسێكی كۆشكی سپی ئەوەی رەتكردەوە. پیلۆسی لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنوسان لە بارەگای كۆنگرێس وتی:" لە ئەفغانستانەوە راپۆرتێكمان پێگەیشت.. كە سەرۆك بە ئاشكراكردنی سەردانەكەمان دۆخی ئەفغانستانی زۆر مەترسیدار كردووە و چونكە ئەوە ئاماژەیەكە بۆ هەموو لایەنە خراپەكان كە ئێمە بەڕێوەین". پیلۆسی وتیشی:" ئێمە پێشوەخت رایناگەیەنین كە دەچین بۆ ناوچەكانی شەڕ، هەرگیز ئەوە ناكەین، رەنگە كەم شارەزایی سەرۆك لەپشتی تێنەگەیشتن لەو پرۆتۆكۆڵەوە بێت، پێویست بوو ئەوانەی لە چواردەورین بزانن كە ئەوە زۆر مەترسیدارە". كۆشكی سپی رەتیدەكاتەوە بەرپرسێكی كۆشكی سپی كە قسەی بۆ ئاژانسی رۆیتەرز كردووە، رەتیكردەوە كە ئیدارەی ئەمریكا پلانی سەردانەكەی پیلۆسی ئاشكراكردبێت و وتی" كاتێك سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران و 20 كەسی تر لە كۆنگرێس بڕیاریاندا بە گەشتێكی فڕۆكەی بازرگانی بچنە ئەفغانستان، ئەوا هەموو جیهان دەزانێت". مشتومڕی كۆشكی سپی و ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران، رۆژی هەینی گەیشتە لوتكە، كاتێك نوسینگەی كارگێڕی و بودجە رایگەیاند گەشتی ئەندامانی كۆنگرێس قەدەغەیە ئەگەر رەزامەندی كۆشكی سپی وەرنەگرن یان خۆیان خەرجییەكەی دابین نەكەن".  

( درەو میدیا): رۆژی سێشەممەی داهاتوو، كریستیانۆ رۆناڵدۆ یاریزانی یانەی یۆڤانتۆس، لەگەڵ چابی ئەلۆنسۆی هاوڕێی لە ریاڵ مەدرید، لەبەردەم دادگایەكی ئیسپانیی ئامادەدەبن بەهۆی ئەوەی تۆمەتی خۆدزینەوە لە باجدانیان ئاراستەكراوە. پێشبیندەكرێت  رۆناڵدۆ دانبنێت بە پێشێلكردنی یاسادا و بە گوێرەی چەند راپۆرتێك رازی بووە بۆ چارەسەركردنی دۆسیەكەی 16.4 ملیۆن دۆلار وەك غەرامەبدات، لەگەڵ سزای زیندانیكردن بەبێ‌ جێبەجێكردنی. ئەلۆنسۆش بۆیەكەمجار لە دادگا ئامادەدەبێت بە تۆمەتی خۆدزینەوە لە باجدان كە بڕەكەی 2 ملیۆن یۆرۆیە، بەڵام ئەو تۆمەتە رەتدەكاتەوە. دادگای ئیسپانی لەسەر خۆدزینەوە لە باجدان، دۆسیەی لەسەر چەندین یاریزانی بەناوبانگی تۆپی پێ كردووە، لەوانە ئەستێرەی یانەی بەرشەلۆنە لیۆنێل میسی و بەرگریكاری یانەی ریاڵ مەدرید مارسێلۆ. رۆناڵدۆ كە وەرزی ئەمساڵ چووە ریزی یانەی یۆڤانتۆس و ریاڵ مەدریدی بەجێهێشتن تۆمەتباركراوە بە هەوڵدان بۆ خۆدزینەوە لە باجی تایەت بە مافی وێنە لە نێوان 2011 بۆ 2014 و بەهاكەی 13 ملیۆن یۆرۆیە. بە گوێرەی راپۆرتێكی رۆژنامەی " ئەلمۆندۆ"، مانگی حوەزیران رۆناڵدۆ پێشنیازی كردوو بڕی 12 ملیۆن یۆرۆ بدات، بەڵام حكومەت ئەو پێشنیازەی رەتكردوەتەوە. ئەلۆنسۆش كە دوای بەسەربردنی چەند وەرزێك لە یانەكانی لیڤەرپوڵ و بایرن میونشن و بردنەوەی جامی جیهانی 2010 لەگەڵ هەڵبژاردەی ئیسپانیا، ساڵی 2017 وازی لە یاریكردن هێنا و داواكاری گشتی ئیسپانیا داوادەكات سزای 5 ساڵ زیندانیكردنی بەسەردا بسەپێندرێت.  

( درەو میدیا): لە تەقینەوەكەی ئەمڕۆی شاری مەنبەجی باكوری سوریادا، سێ‌ سەربازی ئەمریكی و دوو شەڕڤان و 13 هاوڵاتی مەدەنی كوژران. میدیاكانی رۆژئاوای كوردستان رایانگەیاند تەقینەوەكە كاتژمێر 12 و 38 خولەك روویداوە  لە بەردەم خواردنگەیەك بەناوی " قصر اڵامرا‌و" لە شەقامی سندس روویداوە و بە گوێرەی دوائاماری لیژنە تەندروستی مەنبەج" سێ‌ سەربازەی ئەمریكی و دوو شەڕڤانی ئەنجومەنی سەربازی مەنبەج و 13 هاوڵاتی شەهیدبوون و 18 سەربازی ئەمریكی و هاوڵاتی مەدەنی برینداربوون و برینی 5 یان زۆر سەختە". بەڵام بەرپرسێكی ئەمریكی كە قسەی بۆ ئاژانسی "رۆیتەرز" كردووە , ئاشكرایكردووە كە لە تەقینەوەكەدا 4 سەربازی ئەمریكی كوژراون و سێ‌ سەربازی تر برینداربوون. سارە ساندەرز وتەبێژی كۆشكی سپیش لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند دۆناڵد ترەمپ لە دۆخی ئێستای سوریاو تەقینەوەكەی مەنبەج ئاگاداركراوەتەوە و بەردەوام چاودێری رەوشی ناوچەكە دەكەن.  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت تێریزا مەی سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا لەسەر دەستی پەرلەمانی وڵاتەكەی روبەڕووی شكستێكی مێژوویی بووەوە. پەرلەمان بەزۆرینەی رەهای دەنگ ئەو رێككەوتنەی رەتكردەوە كە مەی لەگەڵ یەكێتی ئەوروپا كردویەتی بۆ چونەدەرەوەی بەریتانیا لە یەكێتییەكە "برێگزت"، لە مێژووی بەریتانیادا ئەمە گەورەترین شكستی پەرلەمانییە كە دووچاری حكومەت بوبێتەوە. (432) ئەندام لەدژی رێككەوتنەكە دەنگیاندا، لەبەرامبەردا (202) ئەندام پشتیوانی رێككەوتنەكەیان كرد، ئەمەش بەواتای ئەوەدێت ئەو رێككەوتنە جێبەجێ ناكرێت كە ئامادەكراوە بۆ چونەدەرەوەی بەریتانیا لە یەكێتی ئەوروپا لە رۆژی 29ی ئازاری داهاتوودا. ئەم ئەنجامە وایكرد، جێریمی كۆربین رێبەری پارتی كرێكارانی ئۆپۆزسیۆن داوا بكات دەنگدان بكرێت بۆ سەندنەوەی متمانە لەو حكومەتەی كە پارێزگاران سەرۆكایەتی دەكەن، پاشان ئەنجامدانی هەڵبژاردنی گشتی لە وڵاتدا. ئەمە گورزێكی بەهێز بوو كە بەر خاتوو تێریزا مەی سەرۆك وەزیران كەوت كە ماوەی زیاتر لە دوو ساڵە سەرقاڵی دانوستانە بۆ گەیشتن بەو رێككەوتنە لەگەڵ یەكێتی ئەوروپا. ئامانج لە رێككەوتنەكە ئەوەبوو بەریتانیا بەشێوەیەكی سیستماتیك لە یەكێتی ئەوروپا بكشێتەوە‌و ماوەیەكی راگوزەر دیاری بكرێت كە (21 مانگ) بخایەنێت بەمەبەستی دانوستانكردن لەبارەی گرێبەستی بازرگانی ئازاد. سەرباری ئەوەی پەرلەمان رێككەوتنەكەی رەتكردەوە، وادەی چونەدەرەوەی بەریتانیا لە یەكێتی ئەوروپا كە رۆژی 29ی ئازارە، هیچ گۆڕانكارییەكی بەسەردا نەهاتووە، بەڵام گومانێك دروستبووە لەبارەی میكانیزم‌و وادەی چونەدەرەوەكە. تێریزا مەی سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا سیناریۆكانی دوای شكست ! دوای ئەو شكستەی لە پەرلەمان دوچاری بوو، ئێستا چەند سیناریۆیەك لەبەردەم خاتوو تیریزا مەی دایە، لە گرنگترین ئەو سیناریۆیانە: •    سیناریۆی یەكەم: هەمواركردنەوەی رێككەوتنی چونەدەرەوەی بەریتانیا لە یەكێتی ئەوروپا •    سیناریۆی دووەم: پێشنیازكردنی وادەیەكی نوێ بۆ چونەدەرەوە •    سیناریۆی سێیەم: سازدانی ریفراندۆمێكی تر لەبارەی چونەدەرەوەی بەریتانیا لە یەكێتی ئەوروپا •    سیناریۆی چوارەم: هەڵوەشاندنەوەی رێككەوتنەكە بەشێوەیەكی یەكجارەكی ئەوەی تائێستا هەیە ئەوەیە وڵاتانی یەكێتی ئەوروپا دووبارەكردنەوەی دانوستان لەگەڵ بەریتانیا رەتدەكەنەوە، ئەمەش بەواتای ئەوەدێت سیناریۆی یەكەم سودی نابێت‌و خاتوو مەی ناتوانێت رێككەوتنەكە هەموار بكات بەوجۆرەی پەرلەمانی وڵاتەكەی دەیەوێت. سیناریۆی دووەمیش كە دیاریكردنی وادەیەكی نوێیە بۆ چونەدەرەوە، ئەگەری جێبەجێبوونی زۆر سەختە، چونكە مانگی ئایاری داهاتوو هەڵبژاردنی یەكێتی ئەوروپا بەڕێوەدەچێت‌و یەكێتییەكە بەبێ بەریتانیا پلانی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنەكەی ئامادەكردووە. ئەی چارەسەر چییە ؟ گریمانەیەكی تر هەیە كە ئێستا خۆی نمایش دەكات، ئۆپۆزسیۆن بە سەرۆكایەتی جێریمی كۆربین باس لەم گریمانەیە دەكات، گریمانەكە لەسەر ئەوە بنیادنراوە كە ئەگەر هیچ یەكێك لەو سیناریۆیانە جێبەجێ نەبوو، بەریتانیا بەشێوەی "تاكلایەنە" لە یەكێتی ئەوروپا بكشێتەوە، ئۆپۆزسیۆن دان بەوەدا دەنێت كشانەوە بەشێوەی تاكلایەنە كارێكی ئەستەمە، بەڵام بەبڕوای ئەوان لەمە ئاستەمتر ئەوەیە بەریتانیا بۆ ماوەیەكی زیاتر بەمشێوەیە لە یەكێتی ئەوروپادا بمێنێتەوە. جێریمی كۆربین رێبەری پارتی كرێكارانی ئۆپۆزسیۆن چارەنوسی خاتوو مەی ! ئەگەر پارتی پارێزگاران‌و پارتی كرێكاران بگەنە رێككەوتن، خاتوو تیریزا مەی سەرۆك وەزیران دەبێت بە ناچاری دەستلەكاربكێشێتەوە، كە پێشتر هۆشداریدا لە هەڵوەشانەوەی بەریتانیا ئەگەر پەرلەمان لەدژی رێككەوتنەكە دەنگ بدات. نزیكەی (118) كەس لە ئەندامانی پارتی پارێزگاران لە پەرلەمان دژی رێككەوتنەكەی تیریزا مەی كە سەربە پارتەكەی خۆیانە دەنگیاندا، ئەوانە بەرەی پارتەكەی خۆیان جێهێشت‌و چونەپاڵ ئۆپۆزسیۆن، بەپێچەوانەوە سێ كەس لە ئەندامانی پارتی كرێكارانی ئۆپۆزسیۆن پاڵپشتی رێككەوتنەكەی حكومەتیان كرد. پێشبینی دەكرا هەر دوای دەنگدانەكە، خاتوو مەی دەستلە پۆستی سەرۆك وەزیران بكێشێتەوە، بەڵام وای نەكرد‌و لە بەیاننامەیەكی بەپەلەدا ئاماژەی ئەوەیدا كە لە پۆستەكەی بەردەوام دەبێت. هەڵبژاردنی پێشوەخت بەپێی یاسای 2011 ی تایبەت بەو پەرلەمانانەی كە ماوەیان دیاریكراوە، هەڵبژاردنی پەرلەمانی لە بەریتانیا پێنج ساڵ جارێك بەڕێوەدەچێت‌و هەڵبژاردنی داهاتوو دەكەوێتە ساڵی 2022. بەڵام ئەگەر وەكو ئەوەی ئۆپۆزسیۆن داوای دەكات، پەرلەمان دەنگ بدات لەسەر سەندنەوەی متمانە لە خاتوو تیریزا مەی، ئەوا پەرلەمانتاران دەسەڵاتی ئەوەیان دەبێت بڕیار بدەن لەسەر ئەوەی ئاخۆ دەیانەوێت حكومەتی ئێستا بەردەوام بێت لەسەر كارەكەی، ئەگەر متمانەیان لە حكومەت وەرگرتەوە، دەبێت لەماوەی 14 رۆژدا بڕیار لەسەر كاتی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی پێشوەختە لە وڵات بدەن. ئەگەر لەماوەی ئەو 14 رۆژەدا حكومەتی ئێستا یاخود هەر حكومەتێكی بەدیل نەیانتوانی متمانەی پەرلەمان وەربگرێ، ئەوا بڕیار لەسەر بەڕێوەچونی هەڵبژاردنی پێشوەختە دەدرێت.

( درەو میدیا): رۆژنامەی " فاینانشاڵ تایمز"ی بەریتانی ئاشكرایكرد، ئیڤانكا ترەمپ، كچە گەورەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا، یەكێكە لەو كەسانەی كە بۆ سەرۆكایەتی بانكی نێودەوڵەتی كاندیدكراوە. رۆژنامەكە ئاشكرایكرد، وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا چەند ناوێكی بەدەستگەیشتووە، كە كاندیدن بۆئەوەی شوێنی جیم یۆنگ كیم سەرۆكی بانكی نێودەوڵەتی بگرنەوە،کە لەماوەی رابردوودا دەستی لەكاركێشایەوە و كۆتایی ئەم مانگە كارەكانی تەواودەبێت، یەكێك لەو ناوانەش ئیڤانكا ترەمپە. بە گوێرەی نەریتە پەیڕەوكراوەكان، ئەمریكا كاندید بۆ سەرۆكی بانكی نێودەوڵەتی دیاریدەكات و وڵاتانی ئەوروپاش كاندیدی بەڕێوەبەری سندوقی دراوی نێودەوڵەتی كاندیددەكەن. ماری ئیڤانكا ترەمپ، ساڵی 1981 لە نیویۆرك لە دایكبووە و كچی دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەمریكایە لە هاوسەری پێشووی " ئیڤانا" و ساڵی 2004 بەكالۆریۆسی لە ئابوریدا بەدەستهێناوە. ئیڤانكا ساڵی 2009 لەگەڵ جارید كۆشنەر خاوەنی رۆژنامەی " نیویۆرك تایمز وۆچ" هاوسەرگیری كردووە. بە گوێرەی رۆژنامە بەریتانییەكە، جگە لە ئیڤانكا ترەمپ و نیكی هایلی باڵیۆزی پێشووی ئەمریكا لە نەتەوە یەكگرتووەكان كە مانگی رابردوو دەستیلەكاركێشایەوە، هەریەك لە دەیڤید ماڵباس، یاریدەدەری وەزیری گەنجینەی ئەمریكا بۆ كاروباری نێودەوڵەتی و مارك گرین سەرۆكی ئاژانسی ئەمریكی بۆ پەرەپێدانی نێودەوڵەتی بۆ سەرۆكایەتی بانكی نێودەوڵەتی كاندیدكراون.  

( درەو میدیا): ئەمازیغییەكان پێشوازیان لە ساڵی نوێ 2969 كرد، كە بە گوێرەی رۆژژمێری ئەمازیغی دەكەوێتە 12ی كانونی دووەمی هەموو ساڵێك  و ناوی " نایر"ی لێنراوە، ساڵانە ئەمازیغییەكان بە ئاهەنگ و مەراسیمی كلتوریی تایبەت بەخۆیان كە شێوازێكی سەرنجراكێش و جیاوازی هەیە پێشوازی لە ساڵی نوێیان دەكەن. ئەمازیغییەكان كێن؟ بەربەرەكان، یان ئەمازیغییەكان نەتەوەی ناسامیین و لەڕووی رەگەز و رۆشنبیرییەوە لە عەرەب جیاوازن و لە باكوری كیشوەری ئەفریقا دەژین، و دەكرێت بوترێت كە ئەوان دانیشتوانی رەسەنی ئەو ناوچەیەن، مێژوویان لانیكەم دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی ئیمپراتۆریەتی رۆمانی و تائێستاش لەوێ‌ ماون و پارێزگاریان كردووە لە زمانی سەربەخۆی خۆیان و  ناسنامەی رۆشنبیرییان و هەندێكیشان باس لەوەدەكەن كە رووبەڕووی جیاكاری و ستەم بونەتەوە. ئەمازیغییەكان لە باكوری كیشوەری ئەفریقا لە خۆرئاواوە لە مەغریبەوە بۆ میسر لە رۆژهەڵات و لە دەریای ناوەڕاست لە باكورەوە بۆ رووباری نەیجەر لە باشوور بڵاوبونەتەوە بەمشێوەیە: * مەغریب: لە باكوری وڵات و ناوچەی ریف و زنجیرە چیای ئەتڵەس نیشتەجێن . * جەزائیر: لە ناوچەی قەبائیل و خۆرهەڵاتی وڵات و باكوری بیابانی گەورە نیشتەجێن. تونس: لە ناوچەی جەربە و تەتاوین و خۆرهەڵاتی قەفسە بڵاوبونەتەوە. میسر: لە دۆڵی سیوە و لە وڵاتانی مالی و نەیجەر و بۆركینافاسۆ و مۆریتانیا لە رێگەی هۆزەكانی تەوارقەوە بڵاوبونەتەوە. ژمارەی ئەمازیغییەكان لەو وڵاتانە تائێستا بە روونی لەبەردەستدا نیە و نازانرێت چەندە؟ كەسانێكی زۆر هەن خۆیان بە عەرەب دادەنێن، سەرەڕای ئەوەی رەگ و ریشەیان ئەمازیغییە و زۆرینەی ئەمانە لە مەغریب و جەزائیرن و جگە لە باكوری ئەفریقا چەندین ملیۆن ئەمازیغی لە ئەوروپا دەژین. ئەمازیغییەكان بە " بەربەر"یش ناودەبرێن و چەند گریمانەیەك دەربارەی ئەو وشەیە هەیە و یەكێكیان دەڵێت " بەربەر" لە وشەی " باربادۆس" ەوە داتاشراوەكە بە یۆنانی بەواتای " كەسانی نامۆ" دێت، هەروەها ئەمازیغییەكان بە وڵاتی مەغریب دەڵێن " تامازغە" واتە خاكی ئەمازیغ. زمانی ئەمازیغی كە پێی دەوترێت " تەمازیغت" سەر بە خێزانی زمانە ئەفرۆئاسیاییەكانە و پەیوەندی هەیە بە هەردوو زمانی میسری و ئەسیوپی كۆنەوە، هەروەها زمانی ئەمازیغیی لە چەندین شێوەزاری جیاواز لە رووی فۆنەتیكەوە پێكدێت، بەڵام لە رووی وشە و رێزمانەوە هاوشێوەی یەكترن. ئەمازیغییەكان لە كوێوە هاتون؟ بنچینەی ئەمازیغییەكان لە رووی مێژووییەوە نادیارە، هەندێك لە شارەزایان دەڵێن لە یەمەنی كۆنەوە هاتون و لە رێگەی دەریاوە كۆچیان كردووە بۆ ئەفریقا و هەندێكی تریش دەڵێن رەنگە لە ئەوروپا یان ناوچە كۆنەكانی دەریای سپی ناوەڕاستەوە هاتوون، بەڵام ئەوەی كە سەلمێنراوە ئەوەیە كە ئەمازیغییەكان پێش هەر گەلێك لە باكوری كیشوەری ئەفریقا بوون و كتێبە مێژووییەكان ئەوەیان سەلماندوووە، و بۆ ماوەی سەدان ساڵیشە ئەمازیغییەكان بەرگری دەكەن لە پرۆسەی تەعریبكردنی زمان و رۆشنبیرییان. بەناوبانگترین كەسایەتییە ئەمازیغییەكان لە مێژوودا: گۆگۆرتا: پادشای نومیدیا كە رۆمانەكان ساڵی 111ی پێش زایین شكستیانپێهێنا. كاهینە: لە سەدەی حەوتی زاینیدا شەڕی لە دژی عەرەبەكان بەرپاكردووە. قەشە ئۆگستین: یەكێك لە گرنگترین كەسایەتییە كاریگەرەكانی مەسیحییەتی خۆرئاوا. ئیبن بەتوتە: گەڕیدە و نوسەر و مێژوونوس كە لە سەدەی 14 دا ژیاوە. محەمەد عەبدولكەریم خەتابی: فەرماندەی ئەمازیغییەكان لە مەغریب لە سەرەتای سەدەی رابردوو كە لە دژی ئیسپانەكان جەنگی بەرپاكرد. مەعتوب وەناس: مۆزیسیان و چالاكی ئەمازیغیی كە ساڵی 1998 كوژرا. سەرچاوە: بی بی سی