( درەو میدیا): بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) نێچیرڤان بارزانی بەوپێیەی ئێستا دەسەڵاتەكانی تایبەت بەدیاریكردنی كاتی هەڵبژاردنی هەیە كە پێشتر لای سەرۆكی هەرێم بوو، داوای لەو لایەنانە كردووە كە داوای دواخستنی هەڵبژاردن دەكەن، بەڕەسمی داوای دواخستنی هەڵبژاردن پێشكەش بكەن. زانیارییەكان ئاماژە بەوەشدەكەن، نێچیرڤان بارزانی پەیامی ئەوەیداوە بەگوێی بزوتنەوەی گۆڕان و یەكگرتوی ئیسلامی و كۆمەڵی ئیسلامی، كە ناكرێت لە دەرەوەی حكومەت بمێننەوە و موزایەدەیان بەسەردا بكەن و  داوای دواخستنی هەڵبژاردنیش بكەن، بەڵكو پێویستە لەسەریان بچنەوە ناو حكومەت و شان بدەنە بەر چارەسەكردنی كێشەكان لەگەڵیاندا. ئێستا لایەنەكان هەریەكە و لە هەوڵی گەڵاڵەكردنی پرۆژەیەكە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنەكان و زانیارییەكان ئاماژە بەوە دەكەن پارتی دیموكراتی كوردستانیش كە سورە لەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردن لە وادەی خۆیدا، جۆرێك لە نەرمی نواندووە و چەند مەرجێكی خستوەتە روو لەبەرامبەر رازی بوون بە دواخستنی هەڵبژاردنەكان:  یەكەم: هەموو ئەو لایەنانەی كە داوای دواخستنی هەڵبژاردن دەكەن لەناو پەرلەمان پێكەوە یاداشتێك ئیمزا بكەن بۆ دواخستنی هەڵبژاردن بۆ دوو ساڵ. دووەم: لایەنەكانی ( گۆڕان ، كۆمەڵ، یەكگرتوو) وەزیرەكانیان بگەڕێننەوە بۆ ناو حكومەت و شان بدەنە بەر بەرپرسیارێتی. سێیەم: دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان و ئەنجومەنی پارێزگاكان پێكەوە بۆ ماوەی دوو ساڵ بێت. چوارەم: هەموو لایەنە سەرەكییەكان (پارتی، یەكێتی، كۆمەڵ، گۆڕان، یەكگرتوو، هاوپەیمانی) پێكەوە و لە چوارچێوەی پرۆژەیەكی نیشتمانیدا بچنە بەغداد و پێكەوە گفتوگۆبكەن لەگەڵ لایەنەكانی عێراقدا.  زانیارییەكانی " درەو میدیا" ئەوە دەخەنە روو كە ئەو مەرجانە لای لایەنە ناڕازییەكان قبوڵكراوە و ئەگەری رازی بوونیان زۆرە، بەتایبەت كە خۆیان لە كۆبوونەوەی چوارقۆڵیدا داوای دواخستنی هەڵبژاردنیان كردووە و یەكێتی نیشتمانی كوردستانیش كە چەند جارێك بەرەسمی ئاماژەی بەوەكردووە  لەگەڵ دواخستنی هەڵبژاردنە و كاریشی بۆ دەكەن. لەلایەكی ترەوە بەرپرسێكی باڵا كە نەویست ناوی بڵاوبكرێتەوە بە " درەو میدیا" ی راگەیاند: لە هەفتەی رابردوودا وەفدی ئێرانی سەردانی چوارلایەنەكە ( گۆڕان ، كۆمەڵ ، یەكگرتوو، هاوپەیمانی) كردووە و دوو جاریش لەگەڵ یەكێتی كۆبوەتەوە و هەوڵی لێكنزیككردنەوەی بۆچونی ئەو پێنج لایەنەی داوە بە تایبەتیش لەبارەی دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان و یەكخستنی هەوڵەكانیان بۆ بەشداریكردن لە حكومەتی عێراق و چونە ئەو بەرەیەی كە ئێران پشتیوانی لێدەكات.  پێشتر "درەو میدیا " لە راپۆرتێکیدا ئاماژەی بەوە كردبوو هەوڵێكی زۆری لایەنەكان لە پشتی پەردەوە هەیە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان و هاوشان لەگەڵ فراكسیۆنی بزوتنەوەی گۆڕان لە پەرلەمانی كوردستان كە ئێستا سەرقاڵی ئامادەكردنی پرۆژەیەكە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمان، یەكێتی نیشتمانی كوردستانیش سەرقاڵی ئامادەكردنی پرۆژە یاسایەكە كە تێیدا داوا دەكرێت: * هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بۆ بەهاری 2019 دوابخرێت. * هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بە (لیستی داخراو) بكرێت. * هەرێمی كوردستان بكرێت بە (4) بازنەی هەڵبژاردن بەپێی پارێزگاكانی هەرێم،. * لە پرۆژەكەی یەكێتیدا باس لە هەڵوەشانەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكانیش دەكرێت و پێیان وایە وەزیفەكەی تەواو بووە.  

راپۆرتی: درەو میدیا لە دوو ڕۆژی ڕابردوودا ململانێكانی نێوماڵی شیعە پێینایە قۆناغێكی نوێ‌ ، وەك دەوترێت ئەوەی تادوێنێ‌ لەژێر بەڕەبو، كێبڕكێی پێكهێنانی حكومەت هێنایە سەر بەڕە. لەگەڵ ئەوەی ململانێی نێوان  گروپەكانی حەشدی شەعبی لەگەڵ حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق تازە نیە، بەڵام گەیشتنی بەم ئاستە و بڵاوكردنەوەی بەیاننامەیە و لێدوانی توندی دژ بەیەك، پەیوەندییەكی ڕاستەوخۆی هەیە بەدابەشبونیان بەسەر دوو سەربازگەی جیاواز و، بگرە دوو ئەجێندای تەواو ناكۆك و دژبەیەكیشدا.  گەشانەوەی سەرلەنوێی پشكۆی ناكۆكییەكانی نێوان حەشد و عەبادی ئەگەر پەیوەندییەكی ڕاستەوخۆی نەبێت بە پرۆسەی پێكهێنانی حكومەت، بەتایبەت  دوای داواكاری سوننەكان بۆ كشانەوەی حەشدی شەعبی لە شارە سوننیەكانی باكور و خۆرئاوای عێراق، ئەوە بێگومان دابڕاونیە لەم پرسە، هاوكات بەدەریش نیە لەفشارەكانی سەدر بۆ سنورداركردنی پێگە و لەقاڵبدانی گروپەكانی حەشدی شەعبی بەتایبەتی دوای كۆتاییهاتنی شەڕی تیرۆر و گواستنەوەی سەنگەرەكانیان لەبەرەكانی جەنگەوە بۆ گۆڕەپانی سیاسی.  عەبادی ناچارە شەڕی حەشد بكات تاكە ڕێگەی بەردەم عەبادی بەدیهێنانی خواستەكانی سەدر و پتەوكردنی ئەوبەرەیەی كە تاكە ئومێدیەتی بۆ دانیشتنەوە لەسەر كورسی سەرۆك وەزیرانی بۆ خولی دووەم، ڕەنگە ڕێگایەكی بەرهەمداریش بێت بۆ  كێشكردنی سونەكان و ئەگەر بكرێت كوردیش بۆ ئەو بەرەیە، چونكە هەم سوننەكان و هەم كوردیش لەپرسی پێگە و ڕۆڵی داهاتوی حەشدی شەعبی ترس و تێبینی زۆریان هەیە و خوازیاری ئەوەن  ئەو هێزە لەقاڵبدرێت.  ئەم شەڕە بەدەریش نیە لەوەی عەبادی دەیەوێت وەك پیاوی قۆناغەكە خۆی نمایشبكات، پیاوێك كە لە هەستیارترین دۆخەكاندا بەرگری لە دەستور و هەیبەتی دامەزراوەكانی دەوڵەت دەكات  و ڕێگەنادات لە دەرەوەی دەوڵەت دەوڵەتی تر و لە دەرەوەی هێزە ڕەسمییەكان هێزی تر بڕیار بدا و خاوەنی قسەی یەكلاكەرەوە بێت. عەبادی گوێزە و گۆچانی پیشانی حەشددا دوای توندبوونەوەی ململانێكان و تۆمەتباركردنی لەلایەن حەشدی شەعبیەوە، حەیدەر عەبادی سەردانی بارەگای دەستەی حەشدی كرد، بەگوێرەی هەندێك سەرچاوە بەشێكی بەرچاو لە فەرماندەی لیواكان و بەڕێوبەرەكانی حەشد بایكۆتی دانیشتنەكەیان كردووە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا (فالح فەیاز) كە سەرۆكی دەستەكەیە و ئێستا وەك یەكێك لە ڕكابەرە دیارەكانی عەبادی بۆ وەرگرتنی شوێنەكەی ناوی دێت، لەپێشی پێشەوەی پێشوازیكاراندا بووە. عەبادی لە دایشتنەكەدا، ستایشی زۆری قوربانییەكانی حەشدی شەعبی كردووە، حەشدی وەك هیوایەكی تازە وەسفكردوە، ئاماژەی بەوەشداوە، لە نیویۆرك و زۆربەی ئەو كۆبونەوە نێودەوڵەتییانەی ئامادەی بووە كۆی ئەوتۆمەتانەی ڕەتكردوەتەوە كە ئاڕاستەی حەشد كراون، بەقسەی خۆی، حەشدی بەگروپێك لەگەنج و لاوی ئازا كەپارێزگاری لە وڵات دەكەن ناوبردووە، هەر لەو وتەیەیدا كە عەبادی بەئامادەبوونی ژمارەیەك لە سەركردەكانی حەشد شەعبی پێشكەشی كرد، حەشدی وەك یەكێك لە دامەزراوە شەرعی و ڕەسەكانی دەوڵەت باسكردوە و ڕایگەیاندووە، ئەگەر لێرە و لەوێش هەندێك پێشێلكاریی ڕووبدات خزمەت بە بەرژوەندی حەشد ناكات هەروەك چۆن كاریگەریش لەسەر ناو و ناوبانگی ناكات، بەوپێیەی هاوشێوەی هەر دامەزراوەیەكی تری سوپا لە چوارێوەی دەستور و یاسادا ڕێكخراوە و كارەكانی ڕادەپەڕێنێت. پەیامە ڕوون و ڕاشكاوەكانی عەبادی بۆ حەشد لەدوای ئەمەوە عەبادی كۆمەڵێك پەیامی دا بەگوێی سەركردەكانی حەشدا كە ڕەنگە زۆرێكیان حەز بە بیستنی نەكەن، بەڵام عەبادی شێلگیر بوو لەسەری و بەڕاشكاوی وشەی "قبوڵی ناكەین"ی، بەكارهێنا. عەبادی باسی لە گرنگی كشانەوەی هێزەكانی سوپاكرد لەناو شارەكان دوای ئازادكردنیان، بەوپێیەی ئەركی سوپا پاراستنی ئەمنییەتی شارەكان نیە بەڵكو شەڕە لەگەڵ دوژمن، مانەوەی سوپاشی لەناو شارەكان بەمەترسییەكی گەورە پیشاندا بۆ دروستبونی پێكدادان و ڕووبەڕووبوونەوە، حەشدیشی كردە چوارچێوەی ئەم پرۆسەیەوە جەختی كردەوە لە پێویستی كشانەوەیان لەناو شارەكان بەڵام بەشێوەیەكی لەسەرخۆ نەك بەكتوپڕی كە بۆشایی و كەلێنی ئەمنیان بۆ دروستدەكات، وەك خۆی وتی، ئەوەشی بەهۆكاری سەرەكی دەركردنی فەرمانەكەی چەند ڕۆژی ڕابردووی وەسفكرد، كە پێدەچێت ئەمە و قسەكردنی عەبادی لەسەر بە سیاسییكردنی حەشد، هۆكاری سەرەكی تەقینەوەی كێشەكانی بێت لەگەڵ حەشدی شەعبی. عەبادی لە قسەكردن لەسەر بەسیاسییكردنی حەشدی شەعبی قسەكانی ڕوونتر و ڕاشكاوانەتر و دەوڵەتیی تر خۆی نمایشكرد، كاتێك وتی"ڕێگەنادەین حەشد بەسیاسی بكرێت، حەشد هێزێكی جەنگاوەرە كە بە ڕێنمایی مەرجەعیەت دروستبووە". وتیشی:" دەستوری عێراق ڕێگەنادات بەوانەی لەسوپا كاردەكەن تێكەڵ بەكاری سیاسی بن، ناكرێت ئاسایش و سیاسەت تێكەڵاو بەیەكتر بكرێن، وەك ئەوەی لە دەستوردا هاتووە كە لەلایەن سەرجەم كوتلە سیاسییەكان و زۆرینەی خەڵكی عێراقەوە متمانەی پێدراوە". عەبادی جەختیشیكردەوە ڕێگەنادەن هیچ دەزگایەكی سەربازی فەرمان لەم لایەن سیاسی و ئەو لایەنی سیاسی وەربگرێت، دابڕینی دامەزراوە سەربازییەكانیشی لەململانێی سیاسی بە هەنگاوێكی گرنگ وەسفكرد و وتی ئەگەر ئەمە نەكەین و دامەزراوە سەربازییەكان ببنەبەشێك لە كاری سیاسی، وەك دەزانن كوتلە سیاسیەكان جیاوازی وناكۆكییان هەیە و ڕكابەری یەكن، بەمەش هێزە ئەمنییەكان دەبنە ڕكابەری یەك و ئەركی ئەم هێزانە لەپاراستنی هاوڵاتیان بەبێ جیاوازییەوە دەگۆڕێت بۆ ململانێكردنی یەكتری، كە وەك خۆی ڕایگەیاند، بەكارهێنانیان لە ململانێی سیاسیدا بۆخۆی ناشكرینكردنی ئەم دامەزراوانە و قوربانیەكانیەتی.      ناكۆكییەكانی حەشد و عەبادی  ڕۆژێك پێش سەردانەكەی عەبادی بۆ بارەگای حەشدی شەعبی، بەیاننامەیەكی توند بەناوی فەرماندەیی حەشدەوە بڵاوبوەوە، كە پێدەچێت سەردانەكەی عەبادیش زیاتر كاردانەوەی ئەو بەیاننامەیە بووبێت، فەرماندەیی حەشدی شەعبی لە بەیاننامەكەیدا، بۆ عەبادی نوسیوە" باشتر وابوو موچەی جەنگاوەرەكانت بدایە و بایەخت بۆ بریندار و كەسوكاری شەهیدان بووایە، لەبری بەكارهێنانی زمانی قۆڵبادان لەپێناو بەدەستهێنانی ویلایەتی دووەم".  فەرماندەیی حەشد لە بەیاننامەكەیدا، عەبای تۆمەتباركردووە بە بەكارهێنانی سیاسەتی فشار و قۆڵبادان لە ماوەی چەند ساڵی ڕابردوودا بۆ موجامەلەكردنی ئەمریكییەكان لەپێناو بوونەوە بە سەرۆك وەزیران بۆ خولی دووەم، لە بەشێكی بەیاننامەكەدا هاتووە، ڕەفتارەكانی عەبادی دژ بەحەشدی شەعبی خۆی دەبینێتەوە لە پێنەدانی دەرماڵەی دارایی پێویست بۆ پێدانی موچەی ئەندامانی حەشد هاوشێوەی هێزە ئەمنییەكان و پشتگوێخستنی دۆسیەی شەهیدان و برینداران بە پاساوی جۆراوجۆر. ئاماژە بەوەشكراوە، عەبادی هەر بە فشاری داراییەوە نەوەستاوە بەڵكو چەندین جار هێرشیكردوەتە سەر حەشدی شەعبی لەپێناو خستنی لەڕووی مەعنەوییەوە"جارێك بەبوونی فەزائی(بندیوار) و جارێك ڕێگری دەكات لەوەی زریپۆش و هامەریان بدرێتێ‌ هاوشێوەی هێزە عێراقییەكانی تر". حەشد شەعبی كەی و چۆن دامەزرا؟ چوار ڕۆژ دوای كەوتنی موسڵ و لە ڕۆژی 13 حوزەیرانی ساڵی 2014 بە فەتوای عەلی سیستانی  مەرجەعی باڵای شیعەكان لە عێراق، فەتوای (جیهادی كفائی) دەركرد بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هەڕەشەكانی داعش، كە لە ماوەیەكی دیاریكراودا زیاتر لەیەك لەسەر سێی خاكی عێراقیان داگیركرد و هەڕەشەی جدییان لەسەر بەغدادی پایتەخت دروستكرد، ئەم فەتوایە بووە بنەمای دروستبوونی هێزێكی میللی چەكدار و سەدان هەزار گەنج و تەمەنی جیاواز لەپەیڕەوانی مەزهەبی شیعە لە عێراق لەچوارچێوەیەی چەند گروپێكی چەكداری ناڕێكخراودا كۆكرانەوە بەناوی حەشدی شەعبی. بە یاساییكردنی حەشد وەك دامەزراوەیەكی دەوڵەتیی لایەنە شیعەكان، دوای فشار و هەوڵێكی بێوچان توانیان لە 26 تشرینی دووەمی  2016دا، یاسای حەشدی شەعبی لە پەرلەمانی عێراق تێپەِڕێنن، بەوەش چەترێكی یاساییان بۆ ئامادەیی ئەم هێزە لەناو دامەزراوەكانی سوپای عێراقدا دروستكرد و كارەكانیان لەڕێی ئەو دەستەوەیە ڕێكخست كە بەناوی دەستەی حەشدی شەعبی دەناسرێت و ڕاستەوخۆ سەربە سەرۆك وەزیران و فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراقە.  لەگەڵ ئەوەی حەشدی شەعبی لە دۆخێكی ئەمنیی و سیاسی تایبەتدا لەعێراق دروستبوو بەئامانجی  روِوبەڕووبوونەوەو لەناوبردنی داعش، بەڵام وەك دەوترێت بیرۆكە و ئیلهامپێدەری دروستبونی ئەم هێزە مەزهەبیە سوپای پاسدارانی ئێرانە، كەبە پایە و  سەرە ڕمی پارێزگاریكردن لەمانەوەی ڕژێم و ویلایەتی فەقیه لەئێران ئەژمار دەكرێت. حەشد وەك ئاڕاستەی ئایدۆلۆجی، هیچ ڕوانینێكی سیاسی یاخود خاوەنی بەرنامەیەكی سیاسی دیاریكراو نەبووە، بەڵام دوای ئەوەی لە هەڵبژاردنی  12 ئایاری ئەمساڵ لەژێر سایەی هاوپەیمانێتییەكدا بەناوی (فەتح) بەشداری هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقیان كرد و بووە دووەم هێز لەسەر ئاستی عێراق، لێرەوە مەترسی بە سیاسییكردنی دامەزراوە ئەمنییەكان و گەورەبوونی  هەژمونی فەرماندە سەربازی و ئەمنییەكانی حەشد لەپرۆسەی سیاسی بووە پرسێكی جدی ، بەشێك لە هێز و لایەنەكان بە هەڕەشەیەكی گەورەی دادەنێن بۆ سەرپێگەی خۆیان، جگە لەو مەترسییە ڕاستەقینەیەی لەسەر ئینتیمانی ئەو دامەزراوانە دروستیدەكەن، هەرچەندە لە بنەمادا دامەزراوەكانی دەوڵەت لەم ڕوەوە پارێزراونین. حەشد موڵكی شیعەیە بە تامێكی عێراقی  حەشدی شەعبی جگە لەوەی وەك هێزێكی تایبەت بەپێكهاتەیەك تەماشادەكرێت نەك هێزێك كە نوێنەرایەتی هەموو عێراقییەكان بكات و بەیەك مەسافە لە هەموویان ڕاوەستێت، لەناو ئەو پێكهاتەیەشدا كۆمەڵێك هێز و كەسایەتی خاوەندارێتیی دەكەن كە قوڵایی و باكگراوندێكی ئێرانییان هەیە، ئەمەش یەكێكی ترە لەو مەترسیانەی لەسەر مانەوە و گەورەبونی هەژمونی ئەم هێزانە هەیە بەتایبەتی لەلایەن هەردوو پێكهاتەكەی تر (كورد و سوننە)، ئەوە لەكاتێكدایە كە تەواوی پێداویستییەكانی حەشدی شەعبی لەچەك و تەقەمەنی و موچەی ئەندامەكانی و ئیمتیازاتی شەهید و چارسەركردنی بریندارەكانی لەلایەن حكومەتی عێراق و بودجەی گشتییەوە دابیندەكرێت. لەپاڵ ئەمەشدا ڕاستیەك هەیە كە ناكرێت نكوڵی لێبكرێت, لەدوای 9ی حوزەیرانی ساڵی 2014 و هاتنی داعشەوە بۆ عێراق، بەشێوەیەكی كرداری شتێك نەما ناوی سوپای عێراق بێت، سوپایەكی فاشیل و شكستخواردوو، كە بێ تەقاندنی فیشەكێك هەزاران كیلۆمەتر زەوی و بەشی سوپایەكی تەواو چەك و تفاقی سەربازی لە چەندین ناوچەی عێراق بەجێهێشت و هەڵات و دواتر هەموی كەوتنە دەست داعش و بەو هۆیەوە خەڵكی عێراق دووچاری ئاوارەیی و ماڵوێرانییەكی گەورەبوون، وەك هەندێك دەڵێن، ئەگەر لەوكاتەدا مەرجەعیەت فەتوای دروستكردنی ئەو هێزەی نەدایە، ئەوا ئێستا شتێك لەم ناوچە و گەلێك لەسەر ئەم خاكە نەمابوو ناوی عێراق و عێراقییەكان بێت.   

(درەو میدیا): ئەمڕۆ شەممە 25ی ئەیلول لە ئەڵمانیا چالاكییەكانی " رۆژی دەرگای كراوە" دەستیانپێكرد، سبەی یەكشەممەش بەردەوام دەبن و لەماوەی ئەو دوو رۆژەدا دیوانی راوێژكاریی ئەڵمانیا و نوسینگەی رۆژنامەوانی فیدراڵی و 14 وەزارەتی ئەو وڵاتە لە بەرلینی پایتەخت دەرگاكانیان لەبەردەم هاوڵاتیاندا واڵادەكەن و چەندین ئەڵقەی گفتوگۆ و ئاهەنگی میوزیك رێكدەخەن، بە ئامانجی پتەوتركردنی پەیوەندیی نێوان هاوڵاتیان و دامەزراوەكانی دەوڵەت. چالاكییەكانی ئەمساڵی رۆژی دەرگا كراوە بە دروشمی " بەخێربێیت .. سیاسەت" رێكدەخرێت و تێیدا 580 نمایش پێشكەشدەكرێت، كە بریتین لە سەردانی ناو دیوانی  راوێژكاریی و 14 وزارەت و نوسینگەی رۆژنامەوانیی فیدراڵی لەگەڵ چەند گفتوگۆ و پێشانگە و ئاهەنگێكی میوزیك و گۆرانیدا. حكومەتی ئەڵمانیا لەرێگەی ئەم چالاكییانەوە دەیەوێت پەیوەمدی نێوان دامەزراوەكانی دەوڵەت و هاوڵاتیان پتەوتربكات و وەڵام و روونكردنەوەیە پێویست بدات هاوڵاتیان. ئەوە بیستەمین جارە چالاكیی " رۆژی دەرگای كراوە" لە ئەڵمانیا بەڕێوەبچێت و پێشبینیدەكرێت لەمیانی ئەو دوو رۆژەدا دەیان هەزار هاوڵاتی بەشداریبكەن و بە گوێرەی داتاكانی حكومەتی ئەڵمانیا ساڵی پار نزیكەی 120 هەزار كەس بەشداربوون. دیارترین چالاكیی یەكێك لە دیارترین چالاكییەكانی ئەو رۆژە ئەو گەشتە كلاسیكییەیە كە ئەنگێلا مێركڵی راوێژكاری ئەڵمانیا دوانیوەڕۆی یەكشەممە لە دیوانی راوێژكاریی ئەنجامیدەدات و ئامادەبووان دەتوانن راستەوخۆر مێركڵ ببینن و قسەی لەگەڵدا بكەن و وێنەی لەگەڵدا بگرن و ئاشنا بن بە كارەكانی و چواردەورەكەی. هەروەها هاوڵاتیان دەتوانن چاویان بە وەزیرەكانی حكومەت بكەوێت و راستەوخۆ گفتوگۆیان لەگەڵدا بكەن لە بارەگای وەزارەتەكانیاندا بێت یان لە نوسینگەی رۆژنامەوانیی فیدراڵی. ئەو كەسانەی كە بەشداری چالاكییەكانی ئەمڕۆژە دەكەن لەماوەی ئەو دوو رۆژەدا دەتوانن خزمەتگوزاری پاسی گواستنەوەی بێ‌ بەرامبەر بەكاربهێنن، و سەردانكەران پێویستە جانتای گەورە هەڵنەگرن و لەكاتی چونە ژوورەوەدا بۆ بارەگا حكومییەكان ناسنامەی خۆیان بدەنە خاڵەكانی پشكنین. سەرچاوە: " DW"

(درەو میدیا): نەسرین ستودە پارێزەر و ژنە چالاكی بواری مافەكانی مرۆڤ  لە ئێران لە زیندانیدا مانگرتنی لە خواردن دەستپێكرد، بەهۆی ئەوەی بەوتەی خۆی بە نایاسایی دەستگیركراوە. ستودە لە پەیامێكدا كە رەزا خەندانی هاوسەری بڵاویكردوەتەوە دەڵێت دەستگیركردنەكەی راستەوخۆ پەیوەندی بەوەوە هەیە كە وەك پارێزەرێك بەرگری لەو ژنە ئێرانیانە كردووە كە لە شوێنە گشتییەكاندا حیجابیان لابردووە لە چوارچێوەی ناڕەزایەتی دەربڕیندا. نەسرین ستودە بەهۆی بەرگریكردنییەوە لە چالاكانی ئۆپۆزسیۆن لە ئێران خەڵاتی " ساخارۆڤ"ی  لەلایەن یەكێتی ئەوروپاوە بۆ ئازادی بیروڕا پێبەخشراوە. ستودە لە نۆی شوباتی 2011 بە 11 ساڵ زیندانیكردن سزادرا لەگەڵ قەدەغەكردنی گەشت و كاری پارێزەرایەتی بۆماوەی 20 ساڵ، لە ناوەڕاستی ئەیلولی 2011 دادگای تێهەڵچوونەوە سزاكەی بۆ شەش ساڵ كەمكردەوە و هەڵپەساردنی مۆڵەتی كاركردنی پارێزەرایەتیشی بۆ 10 ساڵ كەمكرایەوە.

( درەو میدیا): بەپێی زانیاریيەكانی (درەو میدیا)، یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەپاڵپشتی یاخود رەزامەندی لایەنە ناڕازیيەكان هەوڵێكی دەستپێكردووە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە 30ی ئەیلولی 2018ەوە بۆ بەهاری 2019. زانیاریيەكانی (درەو میدیا) ئاماژە بەوە دەكەن، هەوڵێكی زۆری لایەنەكان لە پشتی پەردەوە هەیە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان و لەو نێوەندەشدا فراكسیۆنی بزوتنەوەی گۆڕان لە پەرلەمانی كوردستان سەرقاڵی ئامادەكردنی پرۆژەیەكە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمان و ئەنجامدانی لەگەڵ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان كە بڕیارە لە 30ی كانونی یەكەمی 2018 بەڕێوەبچێت. بەڵام یەكێتی نیشتیمانی سەرقاڵی ئامادەكردنی پرۆژە یاسایەكە كە تێیدا داوا دەكرێت: * هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بۆ بەهاری 2018 دوابخرێت * هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بە (لیستی داخراو) بكرێت * هەرێمی كوردستان بكرێت بە (4) بازنەی هەڵبژاردن بەپێی پارێزگاكانی هەرێم * لە پرۆژەكەی یەكێتیدا باس لە هەڵوەشانەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكانیش دەكرێت و پێیان وایە وەزیفەكەی تەواو بووە چاوەڕوان دەكرێت هەفتەی داهاتوو گفتوگۆكان بەو ئاراستەیە دەستپێبكەن و زانیاریيەكانیش ئاماژە بەوە دەكەن، بۆ ئەوەی گفتوگۆكان بگەنە ئەنجام، وادەی بانگەشەی هەڵبژاردن لە 5/9 ەوە بۆ 10/9 دوابخرێت، تا لایەنەكان بە ووردی بتوانن گفتوگۆی دواخستنی هەڵبژاردن بكەن.  بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، پارتی دیموكراتی كوردستان جۆرێك لە رەزامەندی و نەرمی نیشانداوە، بەو مەرجەی یەكێتی بێتە ژێر باری تەواوەتی حكومەت و پەرلەمان. ئەگەرچی مەسعود بارزانی لە یادی حزبەكەیدا رایگەیاند " كەس بیر لە دواخستنی هەڵبژاردن نەكاتەوە"، بەڵام پێدەچێت سەردانی ماڵباتی تاڵەبانی بۆ لای بارزانی و " داوای لێبوردنكردن لێی" و داوای لێبوردنەكەی یەكێتی لە بزوتنەوەی گۆڕان و هەوڵە چڕەكانی ئێران و ئەمریكا بۆ پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق، جۆرێك لە نەرمی بە پارتی دابێت لەسەر پرسی دواخستنی هەڵبژاردن.  

هەواڵ: فازل حمەڕەفعەت بەپێی نوسراوێكی محەمەد شەریعەتمەداری وەزیری پیشەسازی و كانزا و بازرگانی ئێران كە دەست (درەو میدیا) كەوتووە، ماوەی دوو رۆژە ئێران هەناردەی ژمارەیەك كاڵا و ماددەی سەرەتایی بۆ دەرەوە راگرتووە. ئەو مادە و كاڵایانەی كە ئێران هەناردەكردنی بۆ دەرەوە راگرتوون بریتین لە: •    هەموو جۆرەكانی كاغەزی چاپ، بەستەبەندی و رۆژنامە •    هەموو جۆرەكانی كلینیكس •    هەموو جۆرەكانی شیری وشك •    هەموو جۆرەكانی شیری وشكی منداڵ •    چای فەل و لەپاكەتنراو •    كەرەی لەپاكەتنراو سەروو 500 گرامی هەر بەگوێرەی ئەو نوسراوە كە وەزیری بازرگانی ئاڕاستەی بەرپرسی گومرگەكانی ئێرانی كردووە، هەناردەی ئەم جۆرە كاڵا و خۆراكانە تا كاتێكی نادیار رادەوەستن، بەڵام بڕیارەكە هەناردەی ئەو كارگانە ناگرێتەوە كە خۆیان مادەی سەرەتایی بەرهەم دەهێنن. ئەحمەد یاسین بەڕێوەبەری كۆمپانیای فابیباب بۆ بەرهەمهێنانی كارتۆن لە لێدوانێكی تایبەتدا بۆ (درەو میدیا) رایگەیاند، بەڵی ئەو نوسراوەی وەزیری بازرگانی ئێران راستە و ئێران ئێستا مەوادی خامی كارتۆن بە ئێمە نادات. وتی: لە هەرێمی كوردستان (6) كارگەی بەرهەمهێنانی كارتۆن هەیە و زیاتر لە 400 كەس لەم بوارەدا كاردەكەن، ئەو بڕیارەی ئێران بەرێژەی 100% كاریگەری لەسەر كاركردنی ئێمە كردووە. بەبۆچونی ئەحمەد یاسین، بەهۆی ئەو سزایانەی كە ئەمریكا بەسەریدا سەپاندویەتی، ئێران ترسی لە داهاتوو هەیە و راگرتنی هەناردەی ماددەی خام بۆ دەرەوە بۆ ئەوەیە وەبەرهێنەرانی دەرەوە ناچار بكرێن كاڵا لە ئێران بكڕن نەك ماددەی بنەڕەتی، بۆیە ئەگەر حكومەتی هەرێم باج لەسەر هاوردەی كاڵای ئێرانی زیاد نەكات، كاری ئەوان رادەوەستێت، چونكە توركیاش ماددەی خام بە ئەوان نادات. پێشنیازی زیادكردنی باج لەسەر ئەو كاڵایانەی كە ئێران هەنادەی ماددە سەرەتاییەكانی راگرتوون، بۆ بازاڕێكی وەكو هەرێمی كوردستان كە پشتئەستورە بە كاڵای ئێرانی، لێكەوتی تری لەسەر ئابوری هەرێم دەبێت، چونكە زیادكردنی باج دەبێتەهۆی بەرزبونەوەی نرخ لەسەر كڕیار لە بازاڕەكاندا. بەڕێوەبەری كۆمپانیای فابیباب پێشبینی دەكات لەماوەیەكی كورتی داهاتوودا نرخی كلێنس و كارتۆن لە بازاڕەكانی هەرێمی كوردستان بەهۆی ئەو بڕیارەی ئێرانەوە بەرێژەی 20% بەرزببێتەوە. بۆ وەركرتنی زانیاری زیاتر (درەو میدیا) پەیوەندی بە سیروان محەمەد سەرۆكی ژووری بازرگانی سلێمانییەوە كرد، بەڵام ئەو وتی: ئێمە ئاگاداری ئەو بڕیارەی وەزیری بازرگانی ئێران نین. ئەم بڕیارە لەكاتێكدایە ئێستا لە هەموو كات زیاتر ئێران پێویستی بەوەیە ئاستی هەناردەی خۆی بۆ دەرەوەی وڵات زیاتر بكات، بەتایبەتی كە سزا ئابورییەكانی ئەمریكا رۆژ لەدوای رۆژ كاریگەری زیاتریان دەردەكەوێت. بەپێی قسەی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەهای ئاڵوگۆڕی بازرگانی لەنێوان هەرێمی كوردستان و ئێراندا لە (6 ملیار) دۆلار زیاترە. بەپێی هەندێك زانیاری، رێژەی 10%ی كۆی هەناردەی ئێران بۆ دەرەوە، بۆ هەرێمی كوردستان دەڕوات. بەشی گەورەی بازرگانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ ئێران هاوردەكردنی كەلوپەل و كاڵا و شمەكە، لەبەرامبەردا هەناردەكردن كە شادەماری ئابورییە بۆ هەر وڵاتێك، زۆر لاوازە، هەناردەی هەرێم بۆ ئێران كورت دەبێتەوە لە چەند كاڵایەكدا كە بریتین لە:  • نەوتی رەش و نەفتا و پاشماوەی پاڵاوگەكان و قیرو غازی شل • پێستە و ریخۆڵە • مس و فافۆن لە نێوان هەرێمی كوردستان و ئێراندا (3) دەروازەی سنوریی فەرمی هەیە كە بریتین لە: • دەروازەی پەروێزخان • دەروازەی باشماخ • دەروازەی حاجی ئۆمەران جگە لەم دەروازە سنورییە فەرمییانە، چەند دەروازەیەكی نیمچە فەرمی هەن كە بریتین لە: • دەروازەی كێلێ لە شارۆچكەی قەڵادزێ‌ • دەروازەی سەیرانبەن لە شارۆچكەی پێنجوێن • دەروازەی شوشمێ‌ لە تەوێڵە

راپۆرتی: درەو میدیا وێڕایی ئەوەی ناوماڵی شیعەكان لەپەرتبونێكی بێوێنەدایە، بەڵام تائێستا هەردوو سەری گوریسەكە لەدەستی خۆیاندایە، ئەو سەرانەی پێشەنگیی هەردوو جەمسەرە دژەبەیەكە دەكەن هەر خۆیانن، كورد و سوننەش بەدوو سەبەتە لەداواكاری جیاوازەوە، لەبەردەم ماڵی شیعە ڕاوەستاون و چاوەڕوانی قاشی گەورەتر ئەكەن لەوەی لەحكومەتەكانی ڕابردو بەریان دەكەوت، چونكە پێیانوایە قوڵبونەوەی ململانێكانی ناوماڵی شیعە، نرخی كورسیەكانی ئەمانی بەرزتر كردۆتەوەو بونەتە (هێلكەی پارسەنگ - بيضة القبان) و ئەمان بڕیار ئەدەن كێ‌ دەبێتە بڕیاردەری یەكەمی ئایندەی عێراق و كێش پەراوێز و بێ ڕۆڵ دەكرێت. بۆ یەكێك لەنزیكەوە ئاگاداری باكگراوندی ئەم هێزە عێراقیانە و وابەستیەییان بێت بەقوڵاییە هەرێمی و نێودەوڵەتیەكانەوە، زوو دەگاتە ئەو ئەنجامەی یەكلاكردنەوەی ئەم مەسەلەیە هێندەی پەیوەستە بەململانێی كۆمەڵێك ئەجێنداو بەریەككەوتنی كۆمەڵێك بەرژوەندی باڵاتری جیاوازەوە، هێندەی ئەوە پەیوەندی نیە بەبڕیاڕی سیاسی هێزەكان خۆیان و ڕوانین بەچاوی خۆیان بۆ بەرژوەندییە گشتیەكان، كە لیستێكی درێژی داواكاری هەمەلایەنەدا بەناوی خەڵك و نەتەوەو پێكهاتەوە نوسیویانەو بانگەشەی وەدی هێنانی دەكەن. بەوتەی سەرچاوە ئاگادارەكان، كورد و سوننە كەماڵی هیچاكامیان لەماڵی شیعە ئەگەر خراپتر نەبێت ئەوا باشتر نیە، داوای ڕێكەوتنی گەرەنتی كراو بەنوسراویان كردوە لەبەرامبەر هاوبەشی كردن لەگەڵ كوتلە شیعییەكان بۆ پێكهێنانی گەورەترین كوتلی پەرلەمانیی. ڕۆژنامەی عەرەبی ئەلجەدید، كەڕۆژنامەیەكی قەتەرییەو پێدەچێت بەشێكی زۆری سیاسیەكانی عێراق حەزبكەن لەوێوە زانیارییەكانیان لەبارەی پێكهێنانی حكومەت و دواین پێشهاتەكانی گۆڕەپانی سیاسی بۆ عێراقیەكان و دونیای دەرەوەش ئاشكرابكەن، بەپێی تازەترین زانیارییەكانی، كە لەزاری وەزیرێكی دیاریی عێراقەوە بڵاویكردۆتەوە، بێئەوەی ناوەكەی ئاشكرابكات" پشوی جەژن دانوستانەكانی ڕانەگرتوە، بەڵام دەكرێت ئەوەی دەگوزەرێت بەدانوستانی نێوان چەند سەركردەیەكی دیاریكراو وەسفبكرێت". داواكارییەكانی سوننە سوننەكان لەسەر چەندین خاڵ ناكۆكی هەیە لەنێوانیاندا، هەر لایەنێك تێڕوانیی خۆی هەیە سەبارەت بەبەرژوەندی سوننە لەقۆناغی ئایندەدا، كوتلە سونیەكان 21 داواكاریی سەرەكییان هەیە كە پێشكەشی لایەنەكانیان كردوە، لەنێویاندا، كشانەوەی گروپەكانی حەشدی شەعبیە لەباكورو خۆرئاوای عێراق(شارە ئازادكراوەكان)، دانانی پلانانی ئاودەدانكردنەوەیان لەماوەی چوارساڵدا، چاوخشاندنەوە بەڕێژەی ئامادەیی پێكهاتەكان لەناو دامەزراوەی سەربازی و ئەمنی و دامەزراوەكانی سەرۆكایەتی بەپێی ژمارەی دانیشتوان و، دۆزینەوەی چارەسەرێكی ڕیشەیی بۆ پرسی ڕفێنراو و ونبوەكان لەگەڵ گێڕانەوەی بەبێ‌ مەرجی ئاوارەكان بۆ سەر زێدی خۆیان و، دادگایكردنی ئەوانەی بەبەڵگەوە تێوەگلانیان لەپێشێلكارییەكان سەلماوە لەماوەی چەندساڵی ڕابردودا، لەگەڵ وەستاندنی گۆڕینی دیموگرافیای شارەكانی دیالەو بەغداد و شارەكانی تری ناوەڕاست وباشوری عێراق، ئەمە بەپێی قسەی ئەو بەرپرسە عێراقیە باڵایە. لەگەڵ ئەوەی ئەم داواكارییانەی سوننە هاوشێوەی داواكارییەكانی كورد تازەنین و ڕەنگە بەدرێژایی چەند ساڵی ڕابردو لەدەیان دانوستانی سیاسی و بڵاوكردنەوەی سەدان بەیاننامەو خوێندنەوەی چەند هێندە زیاتر لەوتاری سیاسیەكانی سوننەدا گەڵاڵەكراوەو داوای جێبەجێكردنی كراوە، بەڵام قۆناغ لەدوای قۆناغ لەبەرامبەر درێژبونەوەی تابوری سیاسیەكانی سوننەو وەرگرتنی پۆست و پلەی جیاواز لەحكومەتە یەك لەدوای یەكەكانی عێراق، ئەم داواكارییانەش تاهاتوە درێژبونەتەوە و نەهامەتی زیاتری خەڵكی هاتۆتە سەر، بۆ كوردیش ئەمە دروستە، لەدوای 2003وە، كورد بەدیاریكراوی (یەكێتی و پارتی)، لەپۆستە باڵاكانی دەوڵەت و حكومەتی عێراقدا خاوەن پێگەی دیارو ناوی گەورەبون، بەڵام بۆ واقیعی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابوری خەڵكی كوردستان نەك نەبونە دەستكەوت، بەڵكو قۆناغ بەقۆناغ خەونەكان بچوكتربونەوە، تا سەرەنجام لەشەڕی خاك و ناسنامەو ئیستحقاقی نەتەوەییەوە گەیشت بە دابینكردنی موچە و كۆمەلێك داواكاری سەرەتایی، بەڵام با بزانین داواكارییەكانی كورد بۆ بەشداری لەحكومەتی ئایندەو پاڵدان بەو لایەنەی كە ڕێكەوتن دەكات لەگەڵی، چین و چی تازەیان تیادایە؟ . داواكارییەكانی كورد لەدیارترین داواكارییە سەرەكییەكانی كورد، جێبەجێكردنی مادەی 140دەستور و دۆسیەی كەركوك و ناوچە دابڕاوەكان، موچە پێشمەرگە، یاسای نەوت وغاز، خاڵە سنورییەكانی هەرێمی كوردستان. داواكارییەكانی كورد هیچ داوایەكی تازەو هیچ چاوەڕوانیەكی نوێی تیادانیە، جگە لەخاڵە سنورییەكان كە ئەویش لەگەڵ چەندین دەستكەوتی تردا وەك بەشێك لەدەرەنجامەكانی ڕیفراندۆم لەدەستدران و ئێستا لەگەڵ داواكارییەكانی ڕابردودا ڕیزكراون. بەشێك لەچاودێران دەڵێن، تا ئەوكاتەی سەركردایەتی كورد و سوننە كەزۆرێك لەداواكارییەكانیان لەیەك دەچن و لەهەندێكیشدا دژ و ناكۆكن، ئەم داواكارییانە بۆ مساوەمەو وەرگرتنی پۆست و پێگەكانی دەوڵەتی عێراق بەكاربهێنن، لیستی داواكارییەكانیان درێژ و درێژتر دەبێت.

( درەو میدیا): دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا وەڵامی ئەگەرەكانی رووبەڕبوونەوەی سەندنەوەی متمانە لێی دایەوە و هۆشداریدا لەوەی هەنگاوێكی لەوشێوەیە زیانێكی زۆر بە ئابووری ئەمریكا دەگەیەنێت. ترەمپ لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ كەناڵی " فۆكس نیوز" وتی بازاڕ دەڕمێت و هەموان زۆر هەژار دەبن". ئەم لێدوانەی ترەمپ دوای ئەوەهات كە پارێزەری پێشووی " مایكڵ كوهینت" دانینا بەوەدا كە تاوانی كردووە و یاساكانی هەڵبژاردنی پێشێلكردووە و راشیگەیاند بۆ هەموو ئەو كارانەی فەرمانی لە خودی ترەمپەوە پێكراوە. ترەمپ زۆر بە دەگمەن باس لە ئەگەری سەندنەوەی متمان لێی و ئاراستەكردنی تۆمەتی یاسایی دەكات، لە كاتێكدا لە پۆستی سەرۆكایەتیدایە و ئەوەش پارێزبەندی پێدەبەخشێت. پەیامنێرانی ئاژانسەكانی هەواڵ دەڵێن پێناچێت هیچكام لە نەیارەكانی ترەمپ هەوڵبدەن بۆ لێپرسینەوە و سەندنەوەی متمانە لێی پێش وادەی هەڵبژاردنی نیوەی كۆنگرێس لە تشرینی دووەمی داهاتوودا. بۆچی ترەمپ دەڵێت بازاڕ دەڕمێت؟ ترەمپ لەو چاوپێكەوتنە تەلەفزیۆنییەدا پرسیاری كرد و وتی:" نازانم چۆن دەكرێت متمانە لە كەسێك بسەندرێتەوە كە كارێكی مەزنی جێبەجێكردووە". وتیشی:" بوارم بدە با پێت بڵێم چی دەگوزەرێ‌، ئەگەر من رووبەڕووی سەندنەوەی متمانە ببمەوە، باوەڕم وایە بازاڕ دەڕمێت و هەمووان زۆر هەژار دەبن". ترەمپ بە ئاماژەدان بۆ سەری وتی:" چونكە بەبێ‌ ئەم بیركردنەوەیە، ئەو ژمارە سەرسوڕهێنەرانەی بەدەستهاتوون، بە ئاراستەی پێچەوانەوە دادەبەزن". ترەمپ دەربارەی بێدەنگكردنی دوو كچ بە پارە چی وت؟ پارێزەرەكەی ترەمپ، مایكڵ كوهین رایگەیاند لەمیانی هەڵمەتی بانگەشەی سەرۆكایەتیدا لە ساڵی 2016 پارەی بە دوو كچ داوە بۆئەوەی بێدەنگیان بكڕێت. ئەو دوو كچە بریتین لە ئەكتەری فیلمە سێكسییەكان " ستۆرمی دانییڵز" و نمایشكاری گۆڤاری پلای بۆی " كارین كاكدۆ گال" و دەڵێن پەیوەندییی سێكسییان لەگەڵ ترەمپدا هەبووە. كوهین دوای سوێندخواردنی یاسایی رایگەیاند بە رێنمایی ترەمپ پارەی بەو دوو كچە داوە و بە ئامانجێكی بنەڕەتی كە كاریگەری خستە سەر هەڵبژاردنەكانە، بەڵام ترەمپ جەختیكردەوە لەسەر ئەوەی پارەدان بەو دوو كچە پێشێلكردنی یاساكانی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن نییە. هەروەها كوهین ئاشكراشیكرد لە پارەی تایبەتی خۆی پارەی بەو دووكچە داوە نەك لە بودجەی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن   تا كاتێكی دواتریش نەیناسیون. لە تەمموزی رابردووشدا كۆهین تۆمارێكی دەنگی خۆی و ترەمپی بڵاوكردەوە كە باس لە پێدانی بڕەپارەی یەكەم دەكەن پێش هەڵبژاردنەكان و سەرۆكی ئەمریكا كۆهینی بەوە تۆمەتباركرد بەوەی ئەو چیرۆكانە دروست دەكات بۆ ئەوەی حكومێكی سووك بدرێت وتی :" دانی بە تۆمەتێكدا ناوە كە تاوان نییە و كەس لێی تێ‌ ناگات". ترەمپ وتیشی" لە راستیدا ژمارەیەكی وۆر نمایشی تەلەفزۆیۆنییم بینیوە، هەندێكجار چەند زانیارییەكی زۆرت لەو نمایشانە دەستدەكەوێت، ئەو دوو تۆمەتە ناگەنە ئاستی تاوان و لە بودجەی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن نەبووو". لە پێدانی پارە بەو دوو كچە یاساكانی هەڵبژاردن پێشێلكراون؟ دۆسیەی پێدانی پارە بەو دوو كچە بۆئەوەی بێدەنگبن لەكاتی بانگەشەی هەڵبژاردندا بۆ كۆمسیۆنی فیدراڵی هەڵبژاردنەكان بەرزكرایەوە. لێرەدا پرسیارەكە ئەوەیە: ئایا پارەكە بۆ پاراستنی ناوبانگی كەسیی ترەمپ دراوە، یان بۆ پاراستنی وێنەی ترەمپ وەك كاندیدێكی سەرۆكایەتی؟ ئایا ترەمپ دوای تۆمەتباركردنی بەڕێوەبەری هەڵمەتی بانگەشەكەی و پارێزەرە تایبەتەكەی پارێزراو دەبێت؟ لە یاسای هەڵبژاردنەكانی ئەمریكادا پێویستە هەر بڕە پارەیەك بە ئامانجی كاریگەری خستە سەر پرۆسەی دەنگدان دەدرێت ئاشكرابكرێت و ئەگەر دەربارەی پێدانی ئەو پارەیە لێكۆڵینەوە لەگەڵ ترەمپ بكرێتن ئەوا لە رێگە  دادگای ئاساییەوە ناكرێت، كە ئەو هێشتا لە پۆستی سەرۆكدا بێت، بەڵكو پێویستە لە رێگەی كاراكردنی پرۆسەی سەندنەوەی متمانەوە بێت لە كۆنگرێسی ئەمریكا، لەسەر داواكاری گشتیش پێویستە بیسەلمێنێت كە ترەمپ بە فیعلی ئەو پارانەی پێشكەشی كۆهین كردووە بە ئامانجی هەڵبژاردنەكان. چۆن ترەمپ كەوتە پارادۆكسەوە؟ ستۆمی دانیێڵز، ئەكتەری فیلمە سێكسییەكان و كارین كاكدۆ گال كچە مۆدێلی گۆڤاری پلای بۆی  دەڵێن كە پەیوەندیی سێكسییان لەگەڵ ترەمپدا هەبووە و سێكسیان لەگەڵدا كردووە، ترەمپ لە یەكەمین قسەیدا دەربارەی پەیوەندی لەگەڵ ستۆرمی دانیێڵز لە نیسانی رابردوودا رەتیكردەوە زانیاری هەبێت كە 130 هەزار دۆلار لە رێگەی كۆهینی پارێزەرییەوە درابێت بەو كچە. دانیێڵز كە ناوی راستەقینەی " ستیفانی كلیفۆر"ە دەڵێت  ساڵی 2006 لە ژووری هۆتێلێكدا لەگەڵ ترەمپدا سێكسی كردووە و كاتێك رۆژنامەنوسێك لەناو فڕۆكەی سەرۆكایەتی " ئێر فۆرس وەن" پرسیاری ئەوەی لە ترەمپ كرد كە زانیاریی هەیە دەربارەی سەرچاوەی ئەو پارەیەی كە كۆهین بە دانییڵزی داوە، ترەمپ وتی:" نازانم". بەڵام لە مانگی دواتردا ترەمپ بە رەسمی ئاشكرایكرد لە 2016دا  لە نێوان 100.001 و 250.000  دۆلاری داوەتە كۆهین بۆ ئەو خەرجییەكان. دواتر چی روودەدات؟ پێناچێت پێش بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنەكانی نیوەی كۆنگرێس لە شەی تشرینی دووەمدا هیچ رێوشوێنێك دژی ترەمپ بگیرێتەبەر، چونكە دیموكراتەكان دەیانەوێت لە كۆنگرێسدا هەژمونی كۆمارییەكان بشكێنن كە ترەمپ خۆی كۆمارییە و ئێستا ئەوان زۆرینەی ئەنجومەنی نوێنەران و پیرانیان بەدەستەوەیە. هەر لە هەمان چوارچێوەدا  لەوانەیە مایكڵ كوهین، رەزامەندیی دەرببڕێت ئامادە بێت بۆ لێدوان لە لێكۆڵینەوەكانی دەنگۆی بووونی پەیوەندی لە نێوان هەڵمەتی ترەمپ و روسیادا، تا ئێستا دیارنییە كە كوهین لەبەردەم لیژنەی لێكۆڵینەوە تایبەت بەو پرسە كە " رۆبەرت مۆلەر" بەڕێوەیدەبات، قسەدەكات یان نا، بەڵام پارێزەرە تایبەتەكەی رایگەیاند كۆهین خۆشحاڵ دەبێت ئەگەر لەبەردەم ئەو لیژنەیەدا قسەبكات.    http://www.bbc.com/arabic/world-45286212

(درەو میدیا): قەیس خەزعەلی ئەمینداری گشتی " عەسائیبی ئەهلی حەق" كە یەكێكە لە گروپەكانی هێزەكانی حەشدی شەعبیی داوادەكات سیستمی بەڕێوەبردنی عێراق لە پەرلەمانییەوە بكرێت بە سەرۆكایەتی. خەزعەلی لە تویتێكدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر نوسیوێتی:" هیچ چارەسەرێكی راستەقینە نییە لەگەڵ بوونی سیستمی پەرلەمانی كە حكومیی وڵات دەكات بە شێوەی بەش بەشێنە و مانەوەی دۆخەكە دەبێتە هۆی بوونی گەندەڵیی و گەندەڵكاران، چونكە سیستمەكە، سیستمی بەشبەشێنەیە، لەبەرئەوە داوا لە هەموان دەكەم هاوكاربن بۆ گۆڕینی سیستم بۆ سیستمی سەرۆكایەتی یان نیمچە سەرۆكایەتی كە وڵات رزگاربكات". عەسائیبی ئەهلی حەق لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاری پەرلەمانی عێراقدا لەچوارچێوەی هاوپەیمانی " فەتح"ی هادی عامری بەشداریكرد و توانی 15 كاندیدی بۆ خولی نوێی پەرلەمان سەربكەون. كاندیدە دەرچووەكانی عەسائیبی ئەهلی حەق

( درەو میدیا): "داوای لێبوردن و گەردن ئازادیی لە ‌بزوتنەوەی گۆڕان دەكەین.. بەتایبەت لەو روداوەی كە بەهۆی كۆی كێشەكانی شەوی تەتەڵەكردنی دەنگەكانی هەڵبژاردنی رابردووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رویدا" دوای زیاتر لە سێ مانگ لە هێرش بۆسەر گردی زەرگەتەی شاری سلێمانی مەكۆی سەرەكی بزوتنەوەی گۆڕان، دواجار یەكێتی بەمشێوەیە دوای لێبوردنی لە بزوتنەوەی گۆڕان كرد. ئەم " داوای لێبوردنە" زیاتر لە سێ مانگە پەیوەندییەكانی نێوان گۆڕان و یەكێتی سڕكردووە، لانی كەم ئەو پەیوەندییانە راوەستاون كە لەسەر ئاستی فەرمی دەبینرێن، لەدوای روداوەكەی شەوی 12ی ئایار، چەندجارێك لەناو یەكێتیدا پرسی داوای لێبوردن لە بزوتنەوەی گۆڕان تاوتوێ كراوە، رەنگە دواینجار ئەو كۆبونەوەیەی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی بێت كە سەرەتای مانگی حوزەیرانی ئەمساڵ بەڕێوەچوو، تێیدا ژمارەیەك لە ئەندامانی سەركردایەتی یەكێتی پێشنیازی ئەوەیان كرد یەكێتی داوای لێبوردن لە گۆڕان بكات، بەڵام ژمارەیەكی تریان رەتیانكردەوەو بەوهۆیەوە ئەو هەوڵە لەبارچوو. بزوتنەوەی گۆڕان لەدوای هێرشەكەی شەوی 12ی ئایارەوە، كردی بەمەرج لەسەر یەكێتی نیشتیمانی داوای لێبوردن بكات، بە پێچەوانەوە ئامادە نیە هیچ جۆرەو گفتوگۆ و كۆبونەوەیەكی سیاسی لەگەڵ یەكێتی بكات، ئەوەی بینراوە لەوكاتەوە بەشێوەیەی فەرمی هیچ كۆبونەوەیەك لەنێوان ئەم دوو لایەنەدا نەكراوە، بەڵام رون نیە كە لەپشتی پەردەوە كۆبونەوە كراوە یاخود نا.   داوای لێبوردنەكەی یەكێتی چۆن بوو بە بڕیار بەپێی زانیاریەكانی درەومیدیا، یەكێتی نیشتیمانی كوردستان دەیویست كۆتایی بەكێشەی تێكچونی پەیوەندیەكانی بهێنێت لەگەڵ گۆڕان، بەڵام یەكێتی لەسەر چارەسەری ئەو كێشەیە بوبو بە دووبەشەوە، بەرەی ناڕازی ناو یەكێتی كە زۆرینەن و لە ژمارەیەكی زۆری سەركردایەتی و ئەندامانی ئەنجومەنی ناوەندی و چەند ئەندام مەكتەب سیاسیەك  و كارەكتەری سیاسی پێكهاتوون بەڵام دەسەڵاتیان لا نیە، لەگەڵ ئەوەبوون هەرچۆنێك بێت كۆتایی بەو كێشەیە بهێنرێت و داوای لێبوردن لە گۆڕان بكرێت، بەڵام باڵی كەمینەی مەكتەبی سیاسی كە دەسەڵاتیان لایە لەگەڵ ئەوە نەبوون كە داوای لێبوردن بكرێت.  هەربۆیە باڵی ناڕازی ناو یەكێتی بڕیاریاندا بچنە سەر گۆڕەكەی نەوشیروان مستەفا و بەیاننامەیەك بخوێننەوەو داوای لێبوردن لە گۆڕان بكەن و كۆتایی بەو ناكۆكی و كێشەیە بهێنن، كاتێك باڵی مەكتەبی سیاسی و كەمینەی سەركردایەتی بەم هەنگاوە دەزانن هەوڵ ئەدەن رێگری بكەن، دوای ئەوەی بۆیان دەردەكەوێت كە ئەو باڵە بە جدیانە بۆیە ئەمان لەبەرامبەر ئەو هەنگاوەدا بەیاننامەیەكیان دەركرد و داوای لێبوردنیان كرد، لەو نێوەندەدا كە چەند رۆژێكی خایاند تا ئەو بڕیارە گەڵاڵە بوو، سەركردەكانی بزووتنەوەی گۆڕانیش گفتوگۆیان لە نێوان خۆیاندا كردووەو پێیان باش بووە.  لەلایەكی تریشەوە بەپێی زانیاریەكانی درەو میدیا وەفدی ئێرانیەكان لە كۆبونەوەیان لەگەڵ بزووتنەوەی گۆڕان و یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و داواكارییەكان بە بونی هەڵوێست و هەنگاوی هاوبەش لەسەر پرسە سیاسیەكان بەتایبەت پێكهێنانی حكومەتی عێراق، سەركردەكانی بزووتنەوەی گۆڕان بە ئێرانیەكانیان راگەیاندووە كە تا یەكێتی داوای لێبوردن نەكات ئامادەنین لەگەڵیان كۆببنەوە، هەربۆیە ئێرانیەكان داوایان لە یەكێتی كردووە كە داوای لێبوردن لە گۆڕان بكات، دیارە ئەو هەنگاوەی ئێرانیەكان هاوكات بووە لەگەڵ فشاری جدی باڵی ناڕازی یەكێتی، بۆیە بە ناچاری مەكتەبی سیاسی یەكێتی لە بەیاننامەی رەسمیدا داوای لێبوردنی لە گۆڕان كرد.  بۆچی لەم كاتەدا داوای لێبوردن پرسیاری گرنگ ئەوەیە بۆچی یەكێتی لەم كاتەدا داوای لێبوردن لە گۆڕان دەكات ؟ چی تازە رویداوە و یەكێتی ناچاركردووە لەم كاتە درەنگوەختەدا داوای لێبوردن بكات؟ چەندین لێكدانەوەی جیاواز هەیە بۆ داوای لێبوردنەكەی یەكێتی لە بزوتنەوەی گۆڕان كە دەكرێت لەم خاڵانەدا كورت بكرێنەوە: لێكدانەوەی یەكەم: داوای لێبوردنەكەی یەكێتی لەم كاتەدا، جۆرێكە لە بەكارهێنانی گۆڕان وەك كارتی فشار بەرامبەر بە پارتی، چونكە گروپی دەستڕۆیشتووی یەكێتی ترسی گەورەیان هەیە لە نزیكبوونەوەی بزوتنەوەی گۆڕان و پارتی بەتایبەتیش دوای تێپەڕاندنی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم و ئەو هەماهەنگییەی لەنێوان گۆڕان و پارتیدا كرا لەسەر ئەو پرسە، وێڕای ترسیان لە لێدوان و قسە بەردەوامەكانی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی لەدژی ئەو گروپەی ناو یەكێتی كە ئەو بە بەرپرسیاری "روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەر"یان دەزانێ و دەیەوێت تۆڵەیان لێبكاتەوە. لێكدانەوەی دووەم: یەكێتی دەیەوێت لەڕێگەی ئەم داوای لێبوردنەوە لە بزوتنەوەی گۆڕان پارسەنگی ئەو سەردانە بكات كە هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد و دوو كوڕەكەی (بافڵ و قوباد) بەمدواییانە كردویانە بۆ لای مەسعود بارزانی و دەوترێت تێیدا داوای لێبوردنیان لە بارزانی كردووە سەبارەت بە "رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەر"، هەندێك كەسیش وا لێكیدەدەنەوە داوای لێبوردن لە گۆڕان بۆ لابردنی فۆكەس بێت لەسەر ئەو سەردانەی هێرۆ ئیبراهیم و كوڕەكانی بۆلای بارزانی و وا نیشانی بدەن یەكێتی پەڕەیەكی نوێ لەگەڵ هەموو لایەنە سیاسییەكان هەڵدەداتەوە.  لێكدانەوەی سێیەم: یەكێتی بە داوای لێبوردنەكەی لە بارزانی و لە بزوتنەوەی گۆرانیش دەیەوێت وا نیشان بدات كە هەم خۆی بكەرو دروستكەری روداوەكانە و جڵەوی دەستپێشخەری سیاسیش هەر لەدەستی خۆیدایە. لێكدانەوەی چوارەم: رایەكی تریش هەیە پێیوایە ئەم هەنگاوەی یەكێتی جۆرێكە لە سیاسەتی دروست، كە بەرژەوەندی حزب ئەخاتە پێش هەموو رق و كینە و بەرژەوەندییەكی شەخسییەوە. لێكدانەوەی پێنجەم: یەكێتی دەیەوێت بەم نزیكبونەوەیەی لە گۆڕان، ئەو سەربازگەیە بەهێز بكات كە ئێستا لە هەرێمی كوردستان دوای "دواخستنی هەڵبژاردن" دەكات، دژ بە سەربازگەكەی پارتی كە پێداگری دەكات لەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردن لەوادەی دیاریكراوی خۆیدا. لێكدانەوەی شەشەم: یەكێتی ترسی هەیە لە هەڵبژاردنی داهاتوودا پارتی ژمارەیەكی زۆری كورسییەكانی پەرلەمانی داهاتوو بباتەوە، بەجۆرێك پێویستی بە یەكێتی نەمێنێت و لەبری یەكێتی دەست بۆ بزوتنەوەی گۆڕان رابكێشێت لە پرۆسەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتدا.  لێكدانەوەی حەوتەم: ئەم داوای لێبوردنە بۆ شاردنەوەی هۆكاری سەرەكی كێشەكەیە، كە خۆی دەبینێتەوە لە تۆمەتباركردنی یەكێتی بە ساختەكاری و گۆڕینی ئەنجامی دەنگدانی 12ی ئایاری رابردوو، پرسیارە سەرەكیەكە ئەوەیە بۆ گۆڕان كە ئایا لە پەلامارەكە خۆش دەبێت یان لە ساختەكاریەكە. شەوی 12ی ئایار چی رویدا ؟ لەدوای دەركەوتنی ئەنجامە نارەسمیەكانی هەڵبژاردنی 12ی ئایار و لە دەوروبەری كاتژمێر هەشتی ئێوارە جەعفەر شێخ مستەفا فەرماندەی هێزەكانی 70ی یەكێتی و ئەندامی مەكتەبی سیاسی ئەو حزبە، تەلەفۆن بۆ عومەری سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان دەكات، بەڵام سكرتێرەكەی عومەری سەید عەلی تەلەفۆنەكە دەداتە دەست قادری حاجی عەلی سەرپەرشتیاری هەڵبژاردنەكانی گۆڕان وەڵامی بداتەوە، ئەڵێت بۆچی ئەو هەڵایەتان دروستكردووە بۆچی ئەنجامەكە قبوڵناكەن، قسەی توند و شەڕە قسە لە نێوان هەردوولا دا دروست دەبێت، شێخ جەعفەر هەڕەشەی هێرشكردنە سەر گردی زەرگەتە دەكات و قادری حاجی عەلیش بە توندی وەڵامی هەڕەشەكانی دەداتەوە و پێی دەڵێت " ئەگەر ئازای وەرە" جەعفەر شێخ مستەفا لە ماڵی كۆسرەت رەسوڵ دەبێت و بەرەو گردی زەرگەتە دەچێت، بەوتەی خۆی دەڵێت بۆلای عومەری سەید عەلی دەچم بۆیە لە نزیك گردی زەرگەتە دادەبەزێت و دەچێت بەرەو گردی زەرگەتە پاسەوانەكانی دەیگرن و رێگری لێدەكەن و شەڕە تەقە دروست دەبێت، لە هەردوولاوە ئەوان تەقە بە ئاراستەی گردی زەرگەتەدا دەكەن و لە گردەكەشەوە تەقە لەوان دەكرێت و دەوترێت ئۆتۆمبێلە درعەكەی شێخ جەعفەر چەند گوللەكی بەركەوتوە و بریندار لە هەردوولا هەبوە، لەو ماوەیەدا تەلەفۆن دەكرێت هێزی دیكە دێت و بە ئاربیجی و دۆشكە تەقە لە گردەكە دەكرێت و تەنانەت لە شوێنی دوورتریشەوە تەقە بە ئاراستەی گردەكە دەكرێت. هەندێك زانیاریش ئاماژە بەوە دەكەن هێرشەكەی شێخ جەعفەر بە فەرمانی بافڵ تاڵەبانی بووە، چونكە پێشتر بافڵ تەلەفۆنی لەگەڵ بەرپرسانی گۆڕانكردووەو وتویەتی دەبێت ئەنجامەكە قبوڵ بكەن، بەڵام ئەوان رەتیدەكەنەوە و ئەویش توڕە دەبێت و پەیوەندی بە شێخ جەعفەرەوە دەكات، زانیاریەكان دەڵێن هێزێكی زۆری رێكخراو لە دەوری گردەكە و شوقەكانی بەردەمی كۆبونەتەوە و ویستویانە بچنە سەر شوقەكان و لەوێوە تەقە لە گردەكە بكەن، چونكە لەو كاتەدا سەرەڕای ئەوەی كۆبونەوەی سەركردەكانی گۆڕان بووە، كۆبونەوەی چوار حزبیش لەوێ بووە، تەقەكان راستەوخۆ ئاراستەی ژووری كۆبونەوەكان كراوە. تەنانەت وەفدەكە بە پەلە ژوورەكەیان جێهێشتووە، كە شوێنی كۆبونەوە و دانیشتنی نەوشیروان مستەفا بووە، بەڵام لەبەر ئەوەی خەڵكێكی زۆر لە مەكۆی سەرەكی بوون لە چاوەڕوانی ئەنجامەكان و نارەزایی لەسەر ئەنجامەكان بۆیە روبەرووی هێرشبەران بونەتەوە و رێگریان لێكردوون، دواتر لە میدیای گۆڕانەوە داوای بەهاناوە چوون كراوە و ژمارەیەكی زۆری لایەنگری گۆڕان بەچەكەوە چونەتە گردی زەرگەتە بۆ بەرگریكردن، بەڵام دواتر سەركردەكانی هەردوولا پەیوەندیەكانیان چڕكردوەتەوە و لە كاتژمێر 12 بۆ یەكی شەو وەفدێكی یەكێتی كە لە حاكم قادر و دلێری سەید مەجید پێكهاتوون چونەتە ماڵی نەوشیروان مستەفا لە گردی عەلی ناجی و لەوێ لەگەل عومەری سەید عەلی و حەمە تۆفیق رەحیم و كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا كۆبونەتەوە و گرژییەكان تا ئاستێك رەویونەوە. بەڵام لەو رۆژەوە پەیوەندیەكانی نێوان ئەودوو هێزە پچڕاوەو هیچ كۆبونەوەو دیدارێكی سیاسی ڕەسمی روینەداوە.  لەڕێكەوتنی سیاسی و چاوەڕوانیی گەورەوە بۆ داوای لێبوردن دوای زیاتر لە دوو ساڵ و سێ مانگ بزوتنەوەی گۆڕان و یەكێتی نیشتمانی كوردستان رێككەوتنێكی سیاسییان ئیمزا كرد، رێككەوتنەكە لە (11) بەش و (25) ماددە پێكهاتووە.  نزیكەی ساڵێك و حەوت مانگ دوای ئیمزاكردنی ئەو رێككەوتنە سیاسییە، بزوتنەوەی گۆڕان لایخۆیەوە لە رۆژی 20/12/2017 كاركردنی بە رێككەوتنەكە هەڵپەسارد. رێككەوتنەكە بە ئامادەبوونی دوو كەس ئیمزا كرا كە ئێستا هەردووكیان لە ژیاندا نەماون كە ئەوانیش هەریەكە لە (جەلال تاڵەبانی و نەوشیروان مستەفا)ن، دوای چەند ساڵێك ململانێی سیاسی توند، ئەوكات رێككەوتنەكە وەكو دەروازەیەك بۆ ئارامی و سەقامگیری بەتایبەت لە زۆنی سلێمانی تەماشا دەكرا، بەڵام وەكو ئەوەی پێشبینی دەكرا وادەرنەچوو، دوای ساڵێك لە ئیمزا كردنی تەنیا یەك خاڵی رێككەوتنەكە خرایە بواری جێبەجێكردن كە ئەویش خاڵی (2) ی ماددەی (بیست و پێنج)ە كە دەڵێ"دەقی تەواوی رێككەوتنەكە لە میدیاكاندا بڵاودەكرێتەوە و رایگشتی لێ ئاگادار دەكرێتەوە". شكستهێنانی ئەو رێككەوتنە سیاسییە بەر لە ئیمزاكردنی پێشبینی كراو بوو، لە مەراسیمی ئیمزاكردنی رێككەوتنەكەدا نەوشیروان مستەفا رێكخەری كۆچكردووی بزوتنەوەی گۆڕان لە كۆتایی وتارەكەیدا وتی" عیبرەت لە نوسیندا نییە، بەڵكو لە جێبەجێكردندایە". ئەوكات كە رێككەوتنەكە ئیمزا كرا، میدیاكانی هەردوو حزب وەكو هەنگاوێكی گرنگ بۆ گەڕاندنەوەی هاوسەنگی هێز لە كوردستان وێنای رێككەوتنەكەیان دەكرد، لەمەشدا مەبەستیان هاوسەنگی هێز بوو لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان، بەڵام دوای زیاتر لە دوو ساڵ لە ئیمزاكردنی ئەو رێككەوتنە، هێشتا تەرازووی هێز لاسەنگە و پارتی دیموكراتی كوردستان لە دواین هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەراندا زۆرینەی بەدەستهێنا و لە ناوخۆی كوردستانیش پۆستی سەرۆك وەزیران و چەندین پۆستی سیادی تری بەدەستەوەیە.  لەبری بەدەستهێنانەوەی هاوسەنگی هێز لە هەرێمی كوردستان لەرێگەی رێكەوتنی سیاسیەوە، ئێستا ئەو دوو هێزە دوو ناكۆكترین هێزی سیاسی كوردستانن ، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا داوای لێبوردنەكەی یەكێتی، كۆتایی بە پچڕانی پەیوەندیەكان دێنێت و جارێكی ترمتمانە لە نێوان ئەو دوو هێزە درووست دەبێتەوە؟ یاخود پەلامارەكەی 12ی ئایار بۆسەر گردی زەرگەتەو ( ساختەكاری) درزی كردە پەیوەندیەكان و ئیدی هیچ هەنگاوێك ناتوانێت متمانە بۆ ئەو دوو هێزە بگەڕێنێتەوە.

(درەو میدیا) : وەزارەتی بەرگری ڕوسیا لە گرتە ڤیدیۆییەكدا ئامارەكانی جوڵە و چالاكییەكانی لە سوریا بڵاوكردەوە:. - زیاتر لە 63 هەزار سەرباز كە 26 هەزاریان ئەفسەر و 434 ژەنەراڵبوون بەشداری كردە سەربازییەكانیان لە سوریا كردووە. - زیاتر لە 39 هەزار هێرشی ئاسمانی ئەنجامدراون كە ڕۆژانەی زیاتر لە 100 هێرش ئەنجامدراوە، كە 34 فڕۆكەی شەڕكەر و 16 هێلیكۆپتەری جەنگی لە بنكەی حمێمیم جێگیركراون   - زیاتر لە 139 جوڵەی دەریا ئەنجامدراوە كە 89ی كەشتییە جەنگییەكان و 14  ژێردەریایی و كەشتی بچوك بوون و زیاتر لە 100 موشەكی كالیبەر ئاراستەی ئامانجەكان كراون. - زیاتر  91%ی هێزە ئاسمانییەكانی ڕوسیا شارەزایی جەنگیان لە كردە سەربازییەكان وەرگرتووە و جۆرەها چەكیان تاقیكردووەتەوە. - زیاتر لە 231 جۆر چەكی نوێ و پێشكەوتووی لە جەنگەكەدا تاقیكردووەتەوە، كە سەرجەمیان كاریگەری دیاریان هەبووە. ئەمە جگە لە تاقیكردنەوەی جۆرەها فڕۆكەی بێفڕۆكەوان. -  سوپای سوریا 96%ی خاكی سوریای كۆنترۆڵكردووەتەوە لەكاتێكدا پێش ئەوەی ڕوسیا كردە سەربازییەكانی دەستپێبكات 8%ی خاكی وڵاتەكەی بەدەستەوەمابوو.  لە ساڵی 2015 دا ڕوسیا بەشداری لەشەڕەكانی سوریا كردووە و لە ماوەیەكەی كەمدا جەنگەكەی لە قازانجی ڕژێمی سوریا گۆڕی.

(درەو میدیا): سەنتەری لێكۆڵینەوەی ئایندەیی (Center For Future Studies ) كە سەنتەرێكی توێژینەوەی زانستی ناحكومییە دامەزراوە بۆ سوودی گشتیە، پەیپەرێكی سەبارەت بە (پەیوەندیەكانی توركیا و ئەمریكا... لە هاوپەیمانێتییەوە بۆ نەیارێتی) بڵاوكردۆتەوە، تایبەت بە هۆكارەكانی ئاڵۆزبوونی پەیوەندییەكانی نێوان توركیا و ئەمریكا، لێكەوتەكانی ئاڵوزبوونی پەیوەندییەكان و كاریگەری ئاڵۆزبوونی پەیوەندییەكانی نێوان توركیا و ئەمریكا لەسەر هەرێمی كوردستان هاوكات سیناریۆكانی ئایندەی پەیوەندییەكان لە نێوان توركیا و ئەمریكا سەرەتا ئاڵۆزی و توندتربوونی ناکۆکی ئەنکەرە و واشنتۆن لە دەسگیرکردنی (ئەندرۆ برانسن)ی قەشە و دادگاییکردنی بە تۆمەتی هاوکاری تیرۆریستان و سیخوڕی، لەلایەن تورکیاوە، گەیشتە لوتکە و چیدی لە روپۆشی میدیایی و پینەکردنی لێدوانی دبلۆماسی ترازا و دەسبەجێ ترەمپی سەرۆک و مایک پینس-ی جێگری هێنایەسەرهێڵ. یەکەمیان بە هەڕەشەی گەمارۆی فراوان و دووەمیان بە هەڕەشەی سزادانی تورکیا، هۆشداری توندییان دایە ئەنکەرە. بەڵام راستییەکەی ئەمە روکەشی ململانێکانە و برانسن تەنها شقارتەی توندترکردنی ململانێیەکی چەندساڵەی دوایی بوو. ململانێی ئەم دوو وڵات، تارماییەکانی بۆ ساڵی ٢٠١١ی گرژییەکانی سوریا و پاشان دەرکەوتنی داعش و پێکدادان و ناتەریببوونی سیاسەتی دەرەکی هەردوو وڵات بۆ ئیدارەدانی ململانێکانی سوریا و کڕینی سیستمی دژەئاسمانی S400ی روسی لەلایەن ئەنکەرەوە، دەگەڕێتەوە. بەڵام دۆسێی ئیدارەدانی باکووری سوریا و وردتر دۆسێی پەیەدە و کانتۆنەکانی رۆژئاوا، لە هەرە خاڵە زەقەکانی ئەم ململانێیەن کە راستەوخۆ پەیوەندی بە کوردەوە هەیە. داکشانی لیرەش لە سەروبەندی هەڵبژاردنە پێشوەختەکەی تورکیاوە و سەرکەوتنەوەی ئەردۆگان، دەرئەنجامێکی جەنگی ئابووریانەی ئەو گرژیانەیە. لە ڕوانگەی ئەم تێگەیشتنە سەرەتاییەوە، ئەم پەیپەرە دەخوازێت وەڵام بۆ چەند پرسیارێک لەمەڕ ئەم بابەتە بخاتەڕوو، وەک: هۆکارەکانی ئاڵۆزبوونی پەیوەندییەکانی نێوان تورکیا و ئەمریکا چی بوون؟ چۆن بەرەو گرژی ڕۆیشتن؟ ئاکامە‌ سیاسی وئابورییه‌كانی ئەم ئاڵۆزبوونەی په‌یوه‌ندییه‌كانیان چییە؟ كاریگه‌ری تێكچونی په‌یوه‌ندییەکانی نێوانیان له‌سه‌ر هه‌رێمی كوردستان چییە؟ ئایندەی پێگەی هەرێمی کوردستان لەکوێی بەریەککەوتنی بەرژەوەندییەکانی نێوان ئەم دوو وڵاتەدایە؟ هەڕەشە و هەلەکانی کامانەن؟ سیناریۆكانی ئاینده‌یی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوانیان چین؟   یەکەم: هۆکارەکانی ئاڵۆزبونی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان تورکیا و ئەمریکا: ئه‌و گۆڕانكاری و ئاڵۆزییانه‌ی له‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان وڵاته‌ یه‌كگرتوه‌كانی ئه‌مریكا و توركیادا ڕویداوه‌، له‌ ڕووی شێوازی ئاڵۆزییه‌كه‌ و ئاستی كێشه‌كان گه‌یشتووه‌ به‌ ئاستی قه‌یران، له‌ راستیدا ناوه‌ڕۆك و ئاستی ململانێ و جیاوازییه‌كان له‌ به‌ره‌و پێشچونێكی به‌رده‌وامدایه‌، بۆیه‌ ئاڵنگارییه‌كان به‌ڕاده‌یه‌ك له‌به‌رزبونه‌وه‌دایه‌ گرقتی گه‌وره‌ی له‌به‌رده‌م سازانه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كان دروست كردوه‌. هه‌رچه‌نده‌ له‌ روی مێژووییه‌وه‌ په‌یوه‌ندییه‌ سیاسی و ئابوری و به‌رژوه‌ندییه‌كانی نێوان ئه‌مریكا و توركیا به‌ هه‌ڵبه‌زو دابه‌زی زۆردا تێپه‌ڕیوه‌، له‌ دۆستایه‌تی و هاوپه‌یمانێتییه‌وه‌ بۆ ناکۆکی ونه‌یارێتی. به‌ڵام له‌ ئێستادا به‌ هۆی زیاتر له‌ هۆكارێكه‌وه‌ ئاستی په‌یوه‌ندییه‌كان گرژی و ئاڵۆزی به‌ خۆوه‌ بینیوه‌، لێره‌دا ئاماژە به‌ دیارترین ئه‌و هۆكارانه‌ ده‌كه‌ین كه‌له‌ پشت قه‌یرانه‌ سیاسی و دبلۆماسی و ئابورییه‌كانی نێوان توركیا و ئه‌مریكا هه‌یه، کە گرنگترینیان بریتین لە: ١- بۆ ئه‌وه‌ی نه‌گه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ مێژوو ته‌نها باس له‌و هۆكارانه‌ بكه‌ین كه‌ ڕاسته‌وخۆ كاریگه‌رییان دروستكردوه‌ له‌سه‌ر ئاڵۆزی په‌یوه‌ندییه‌كان، ڕە‌‌نگه‌ خاڵی جه‌وهه‌ری له ئاڵۆزكردنی په‌یوه‌ندییه‌كان ڕوداوه‌كانی ئه‌و كۆدێتا سه‌ربازییه‌ بێت كه‌ له‌ یۆلۆی 2016 ڕویدا و به‌ هۆیه‌وه‌ حكومه‌تی توركیا، دوای لیكۆڵینه‌وه‌ی هه‌واڵگری و یاسایی، ئه‌وه‌ی ئاشكرا كرد كه‌ گروپی (فتح الله‌ گویله‌ن) كه‌ له‌ ویلایه‌تی په‌نسلڤانیا نیشته‌جێیه‌، له‌ پشت ڕوداوه‌كانه‌وه‌ بون، ته‌نانه‌ت حكومه‌تی توركیا باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ به‌ڵگه‌ی ته‌واویان داوه‌ته‌ ئه‌مریكا كه‌ به‌شێك له‌ كۆبونه‌وه‌كان بۆ ئاماده‌كاری ئه‌م ڕوداوه‌ له‌ ماڵی گویله‌ن و له‌ په‌نسلڤانیا ئه‌نجامدراوه‌، به‌ڵام له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م به‌ڵگه‌ وته‌نانه‌ت له‌به‌رامبه‌ر ڕوداوه‌كه‌ش ئه‌مریكا جگه‌ له‌ ئیدانه‌كردن، هه‌ڵوێستێكی زۆر جدی نه‌بوه‌، ئه‌مه‌ش نیگه‌رانی قوڵی لای حكومه‌تی توركیا به‌جێهێشتوه‌. ٢- له‌ دوای ئه‌م ڕوداوانه‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی توركیا له‌گه‌ڵ (ڕوسیا و ئێراان) گه‌رم و گوڕی زیاتری به‌ خۆوه‌ بینی و ئاستی ئاڵوگۆڕی بازرگانی و ووزه‌ له‌ نێوان ڕوسیا و توركیا گه‌شه‌سه‌ندنی به‌رچاوی به‌ خۆوه‌ بینی، دوای ئه‌و گرژییانه‌ی له‌سه‌ر كه‌وتنه‌ خواره‌وه‌ی فڕۆكه‌ ڕوسیه‌كه‌ له‌ نێوانیاندا دروست بووبوو، به‌رزبونه‌وه‌ی ئاستی په‌یوه‌ندییه‌كانی توركیا له‌گه‌ڵ ڕوسیا له‌سه‌ر ئه‌و بۆشاییه‌یه‌ كه‌له‌ ئاستی په‌یوه‌ندییه‌كانی ئه‌مریكا وتوركیا دروست بوه‌. به‌تایبه‌تی سیاسه‌تی هاوبه‌ش و شه‌راكه‌ت له‌ بیرو ڕاو جێگه‌ نفوزی روسیا له‌ سوریا. ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی ئه‌مریكا واسه‌یری ئه‌م په‌یوه‌ندییه‌ ستراتیژییه‌ ده‌كات كه‌ ڕە‌نگه‌ كاریگه‌ری له‌سه‌ر ئه‌ركه‌ سه‌ربازییه‌كانی توركیا له‌ هاوپه‌یمانێتی ناتۆ دروست بكات، به‌ تایبه‌ت ئەوه‌ی په‌یوه‌سته‌ به‌ كڕینی سیسته‌می به‌رگری ئاسمانی روسی (S400). توركیا بانگه‌شه‌ی ئه‌وه‌ ده‌كات به‌ناچاری بیری له‌م گرێبه‌سته‌ كردۆته‌وه‌، چونكه‌ بێئومێد بون له‌ ئه‌مریكا. ئه‌مریكاش له‌روانگه‌ی سه‌ربازییه‌وه‌ وا سه‌یری هاوكێشه‌كه‌ ده‌كات كه‌ ‌كڕینی سیسته‌می روسی له‌ڕووی سه‌ربازییه‌وه واته‌ وه‌رنه‌گرتنی ئاماژە‌ی ئاگادارنه‌كردنه‌وه‌ی ناتۆ، ئه‌مه‌ له‌لایه‌ك، له‌لایه‌كی تره‌وه‌ روسیا سودمه‌ند ده‌بێت له‌ زانیارییه‌كان به‌ تایبه‌تی له‌ فڕۆكه‌ی جۆری فانتۆم. بۆیە ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ی توركیا لێكترازانێكی تری له‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی لەگەڵ ئەمریکا دروست كرد. ٣- وێستگه‌یه‌كی تری ئاڵۆزبونی په‌یوه‌ندییه‌كان ئه‌و دۆسێیەیە كه‌ ناسراوە به‌ شه‌ڕی فیزا، دوای ئه‌وه‌ی هه‌ردوو لا یه‌كیان تاوانبار ده‌كرد به‌ دزه‌كردنی تۆڕی‌ جاسوسی له‌ نێردراوه‌ دبلۆماسییه‌كان، تا گه‌یشته‌ ئه‌وه‌ی توركیا دانی نه‌نا به‌ باڵوێزی ئه‌مریكا له‌ ئه‌نقه‌ره‌ وه‌كو نوێنه‌رێكی شه‌رعی وڵاته‌ یه‌گرتوه‌كانی ئه‌مریكا. ٤- ناڕازیبونی توركیا له‌سه‌ر پشتگیری سه‌ربازی و لۆجیستی وڵاته‌ یه‌كگرتوه‌كانی ئه‌مریكا بۆ كوردستانی ڕۆژئاواو به‌ دیاریكراوی بۆ (په‌یه‌ده‌) كه‌ توركیا وه‌كو باڵی سه‌ربازی و سیاسی په‌كه‌كه‌ی ده‌ناسێنێت، له‌به‌رامبه‌ردا ئه‌مریكا زیاتر پشتگیری له‌ ئیداره‌ی رۆژئاوا ده‌كات و زیاتر له‌ 16 بنكه‌ی سه‌ربازی له‌ رۆژئاوا هه‌یه‌. بۆیه‌ توركیا بۆ پاراستنی به‌رژە‌وه‌ندییه‌كانی خۆی و قایمكردنی ئاسایشی سنوره‌كانی، وه‌ك توركیا بانگه‌شه‌ی ده‌كات، دوو پرۆسه‌ی گه‌وره‌ی سه‌ربازی له‌ ناوچه‌ی (باب وئیدلیب وعه‌فرین) به‌ هاوكاری ڕوسیا وبێده‌نگ بوونی ئه‌مریكا ئه‌نجامدا، هه‌رچه‌نده‌ دوای ئه‌وه‌ی دانوستانی دوولایه‌نه‌ له‌نێوان ئه‌مریكییه‌كان و توركیا له‌سه‌ر (منبج) ئه‌نجامدرا، هه‌ردوولا له‌سه‌ر ئیداره‌یه‌كی هاوبه‌شی مه‌ده‌نی ڕێكه‌وتن، هه‌رچه‌نده‌ ئه‌م ڕێكه‌وتنه‌ جێگه‌ی ڕەزامه‌ندی توركیا نییه‌، چونكه‌ توركیا به‌ نیازی داگیركردن و كۆنترۆڵكردنی ناوچه‌كانی رۆژهه‌ڵات وڕۆژئاوای فوراته‌. به‌ڵام ئه‌مریكا به‌م داخوازییه‌ رازی نییه‌و، دوای ئاڵۆزی په‌یوه‌ندییه‌كان ئه‌مریكا جێگه‌ نفوزی خۆی زیاتر ده‌كات. ٥- خاڵی تر كه‌ وه‌كو لوتكه‌ی كێشه‌كان باسكراوه‌ وپه‌یوه‌ندییه‌كانی به‌ره‌و قه‌یران بردوه‌و، له‌مه‌ش زیاتر ده‌رهاویشته‌ی ئابوری و سیاسی لێكه‌وته‌وه‌ پرسی ده‌ست به‌سه‌ركردنی قه‌شه ‌(ئه‌ندرۆ برانسۆن)ە‌، كه‌ (تره‌مپ) داوای ده‌ستبه‌جێ ئازادكردنی كردوە، به‌ڵام توركیا ره‌تی ده‌كاته‌وه،‌ ئه‌مریكاش له‌ ئێستادا به‌هۆی ئه‌م دۆسێیه‌وه‌ ده‌یه‌وێت و ده‌ستی كردوه‌ به‌ سزادانی ئابوری و سیاسی توركیا. هه‌رچه‌نده‌ به‌ تێروانینی ئێمه‌ ئه‌مه‌ دوكه‌ڵی كێشه‌كانه‌و، ئاگره‌كه‌ چوار فاكته‌ره‌كه‌ی پێشه‌وه‌ن. چونكه‌ هه‌ندێك ڕا هه‌یه‌ له‌ ناوخۆی ئه‌مریكا پێیان وایه‌ كه‌ (تره‌مپ) ده‌یه‌وێت له‌ڕێی‌ئه‌م بابه‌ته‌وه‌ ده‌نگی پشتێنه‌ی ئینجیلی مه‌سیحی به‌ده‌ست بهێنێت.    دووەم: لێكەوتەكانی ئاڵوزبوونی پەیوەندییەكانی نێوان توركیا و ئەمریكا بە حوكمی توانای سیاسی و ئابوری و سەربازیان، هەڵكشان و داكشان لە پەیوەندییەكانی توركیا و ووڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا كاریگەریان دەبێت لەسەر سیاسەتی رۆژهەڵاتی ناوەراست. توركیا هێزێكی خاوەن رۆڵ و نفوزی هەرێمی بەرچاوە بە تایبەتی لە قەیران و كێشە هەرێمیەكانی وەك جەنگی ناوخۆیی سوریا. ووڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا هێزێكی سەرەكی جیهانیە و كاریگەری گەورەی هەبووە لەسەرجەم ململانێ و قەیران و ئاڵۆزیەكانی ناوچەكەدا. وەك ئەندام لە هاوپەیمانێتی ناتۆدا، توركیا و شوێنگەی جوگرافیەكەی فاكتەری گرنگ بوون لە پاراستنی بەرژەوەندییە جیۆستراتیژیەكانی رۆژئاوا بە سەركردایەتی ووڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەراست. ئاڵۆزبوونی پەیوەندییەكانی نێوان توركیا و ئەمریكا بە پێچەوانەوە دەكرێت پێكەی روسیا - نەیاری جیهانی واشنتۆن لەسەر - لە رۆژهەڵاتی ناوەراست بەهێزتربكات.  بەڵام وەك هەڵسوكەوتەكانی ئەم دووایەی ئیدارەی سەرۆك ترامپ بەرامبەر بە حكومەتی توركیا - سەپاندنی سزای ئابوری بەسەر هاوپەیمانێكدا- پێناچێت ووڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا نیگەرانی گەورەی هەبێت لە لەدەستدانی توركیا و بەهێزكردنی پێگەی روسیا لە رۆژهەڵاتی ناوەراستدا. لە ڕاستیدا، بەشێكی زۆر لە ئەمریكیەكان بە ئاشكرا پرسیاری ئەوە دەكەن كە ئایا توركیا دەكرێت وەك هاوپەیمان پشتی پێببەسترێت لە دوای دروستكردنی گرفت و كێشە بۆ واشنتۆن لە رۆژهەڵاتی ناوەراست.  روسیا رۆڵ و سیاسەتەكانی ئەمریكا لەسەر ئاستی جیهان و بە تایبەتی لە رۆژهەڵاتی ناوەراستدا بە هەڕەشە دەبینێت لەسەر پێگەو تونای خۆی ئەگەر چی دەسەڵاتدارانی مۆسكۆ، بە تایبەتی سەرۆك پوتن، وای نیشان دەدەن كە دەتوانن باشتر كار لەگەڵ ئیدارەی ئێستای ئەمریكادا بكەن. هەموو هەوڵەكانی روسیا لە پێناو لاوازكردنی پێگەی ئەمریكایە لە رۆژهەڵاتی ناوەراست، بە تایبەتی لە سوریا، كە مۆسكۆ ئەمریكا و سیاسەتەكانی بە هەڕەشەی جدی تەماشا دەكات بۆ سەر بەرژەوەندییە ستراتیژیەكانی، بە تایبەتی ئەوەی كە پەیوەندی بە مانەوەی رژێمی ئەسەدەوە هەیە. بۆ بەدیهێنانی ئەم ئامانجەش، واتە لاوازكردنی پێگەی ئەمریكا، روسیا لە هەوڵی بەردەوامدایە بۆ قۆستنەوەی كێشە و ئاڵوزییەكانی نێوان ئەمریكا و توركیا.   گەر ئاڵوزییەكانی نێوان توركیا و ئەمریكا بگەنە ئاستێكی باڵا بە شێوەیەك كە توركیا كۆتایی بە ئەندامێتی خۆی بهێنێت لە هاوپەیمانێتی ناتۆدا و داوا لە واشنتۆن بكات بۆ بەجێهێشتنی بنكەی ئەنجەرلیك لەسەر خاكی توركیا - كە ئەمە لە ئێستادا ئەگەرێكی دوورە بەهۆی ئەوەی كە لە رووی سەربازی و ئابوورییەوە روسیا ئەڵتەرناتیڤێكی بەهێز نابێت بۆ توركیا- ئەوا مۆسكۆ لە روانگەی خۆیەوە لە ئامانجی لاوازكردنی ئەمریكا و سیستمی هاوپەیمانێتی رۆژئاوایی لە رۆژهەڵاتی ناوەراست نزیك بۆتەوە. دەرچوونی توركیا لە هاوپەیمانێتی ناتۆ نەك تەنها لێدانە لە پێگەی عەسكەری ئەمریكا - نەمانی بنكەی ئەنجەرلیك دەكرێت توانای ئەمریكا بۆ دروستكردنی رووداو لەبەرژەوەندی خۆی لە رۆژهەڵاتی ناوەراست بە شێوەیەكی جدی سنوردار بكات - بەڵكو دەكرێت ببێتە هۆكاری كەمكردنەوەی متمانەی ئەمریكا لەلای هاوپەیمانەكانی تری لە رۆژهەڵاتی ناوەراستدا. لەم حاڵەتەدا دەبێت توركیا بە تەواوی لە نێو بازنەی سیاسەت و بەرژەوەندییەكانی روسیادا هەڵبسورێت كە ئەمەش بریارێكی قورس دەبێت بۆ ئەنكەرە بە تایبەتی كاتێك ئەو راستیە لەبەرچاو بگیرێت كە زۆر نییە لەسەر خستنە خوارەوەی فرۆكەیەكی رووسی لە لایەن توركیاوە پەیوەندی نێوان روسیا و توركیا بەشێوەیەك ئاڵۆزبوو كە روسیا سزای ئابووری توندی سەپان بەسەر توركیادا.  ئەوەی دیارە كە توركیا لەسەروبەندی ئاڵۆزبوونی پەیوەندییەكانی لەگەڵ ئەمریكا هەوڵی ئاشتكردنەوەی ئەوروپا دەدات، لە كاتێكدا یەكێتی ئەوروپا پێشمەرجی سەرەكیان دەبێت بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانیان لەگەڵ توركیا، لەوانەش ریفۆرمی سیاسی ناوخۆیی. بەڵام دەبێت ئاماژە بەو راستیەش بدرێت كە هێزە ئەوروپیەكان پێناچێت پاڵپشتی سزادانی توركیا بكەن لە لایەن ئەمریكاوە، بەهۆی ئەوەی هەموو تێكچوونێكی بارودۆخی ناوخۆی توركیا كاریگەری راستەوخۆیان دەبێت لەسەر ئەوروپا. لێرەدا دەكرێت باس لەو ئەگەرە بكرێت كە ئەوروپا رۆڵی پۆزەتیڤ بگێرێت لە ئاسایكردنەوەی پەیوەندییەكانی توركیا و ئەمریكا، یاخود ئەڵتەرناتیڤێكی باشتر بێت لە روسیا بۆ ئەمریكا. ئەمە مانای ئەوە نییە توركیا روو لە روسیا ناكات بەڵام ناكرێت هەموو كات ئەمە وەك لاوازی بۆ پێگەی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەراست لێكبدرێتەوە. دواجار ئەمریكا خۆی ئامادە نەبوو كە لە قەیرانی سوریادا رۆڵی گەورە بگێرێت و تا ئێستا ئەمریكیەكان قەناعەتیان وایە كە بەرژەوەندیان لە قبوڵكردنی رۆڵی رووسی هەیە لە سوریا وەك لە رووبەڕووبوونەوە لەگەڵ هێزێكی سەرەكی جیهانی. لە خراپترین حاڵەتدا - دەرچوونی توركیا لە هاوپەیمانێتی ناتۆ و داواكردن لە هێزی سەربازی ئەمریكا بۆ چۆڵكردنی بنكەی ئەنجەرلیك كە ئەگەری روودانی زۆر دوورە - توركیا تاكە سەرچاوەی ئابوری و سەربازی و دبلۆماسی كاریگەر و گەورەی لەدەست دەدات و باشترین ئەڵتەرناتیڤشی روسیایە، لە كاتێكدا كە ووڵاتە یەكگرتووەكانی تەنها هاوپەیمانێك و بنكەیەكی سەربازی لەدەست دەدات لە نێو ژمارەیەك لە هاوپەیمان و بنكەی سەربازیتر لە ناوچەكەدا. سێیەم: كاریگه‌ری ئاڵۆزبوونی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان توركیا و ئەمریكا له‌سه‌ر هه‌رێمی كوردستان جیا لە هەر دیدێکی داتاشراو، هەرێمی کوردستان بۆ هیچ یەکێ لە وڵاتەیەکگرتووەکانی ئەمریکا و کۆماری تورکیا زیادە نییە، بگرە لەدیدی هەردوولاوە خاڵێکی دەستلێهەڵگیراویش نییە: لە دیدی ئەمریکاوە: بەلەبەرچاوگرتنی نەخشەی بەرژەوەندییەکان وململانێ هەرێمایەتییەکانی ئەمریکا لە ناوچەکەدا، رەنگە رونتر پۆتانسێلی هەرێمی کوردستان دیارتر دەکەوێت، لە ئەگەری ململانێ و درێژەدانی ململانێکانی ئەمریکا و بەردەوامی سزادانی ئێران، نیوەی هێزە عێراقییەکان کە هاوپەیمانی ئێرانن، نەیارییکردنی حکومەتی دیمەشق و لەمدواییانەشدا ناکۆکییەکانی لەگەڵ ئەنکەرەدا بەرەو لوتکە دەچێت، گەر کێرڤی سیاسەتی واشنتۆن بەردەوام بێت ئەوا تەنها جێیەک کە هێمنییەکی سیاسی و پارێزەری بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا بێت لەم زەوییە گەرمە سیاسییەدا هەرێمی کوردستان و وڵاتی ئەردەنن. بەمەش پێویستی زیاتری هەرێمی کوردستان لە چوارچێوەی سیاسەتی ئەمریکادا پتەوتر دەکات و دەتوانێ رۆڵی نوێتریش وەرگرێت. بەتایبەت گەر رەوتی داخستنی دەرگاکانی بەغدا، ئەنکەرە، تاران ودیمەشق بە رووی واشنتۆندا درێژەیان هەبێت. خەونی ئەمریکا لە هەڵبژاردنەکانی عێراقدا، دروستکردنی بەرەیەکی عەرەبی (شیعی - سونی) و کوردی بوو، بە سەرکردایەتی "عەبادی / نێچیرڤان- قوباد"، بەڵام ئەنجامەکانی هەڵبژاردن زوو بەرجەستەکردنی ئەم خەونەی دورخستەوە، دیمەشق دەمێکە وەک هەلی پاراستنی بەرژەوەندی بۆ ئەمریکا نەماوەتەوە و تارانیش لە سیاسەتی "کێوی قاف" بەردەوامە و وا تورکیاش چووە ریزی نیمچەداخراواکان لەئاست ئەمریکادا. ئەوەی دەمێنێتەوە هەرێمی کوردستانە کە وەک قەوارە هەم بەرهەمهاتووی سیاسەتی ئەمریکا خۆیەتی، لەسەرەتای جەنگی کەنداو ولێکەوتەکانییەوە، هەم پارێزەرێکی بێسەرئێشەی بەرژەوەندییە سیاسی و ئەمنییەکانی ئەمریکاش بووە لەو ماوەیەدا، بەڵام پرسیارەکە ئەوەیە: ئایا هەرێمی کوردستان دەتوانێت لەوە زیاتر بۆ ئەمریکا بکات؟ ئایا دراوسێکانی، بە تایبەت تورکیا، رێگە دەدات ببێتە ئەلتەرناتیڤی وان بۆ واشنتۆن لە ناوچەکادا؟ لە دیدی تورکیاوە: هەرێم بۆ تورکیا، قوڵایی ستراتیژی هەیە، لەوانە: بالانسی مەسەلەی نەرمەهێز و توندەهێزی بزوتنەوەی رزگاریخوازی کوردستانی تورکیا و سوریا دەتوانێ ئاڵوگۆڕ پێبکات، سنوردانان بۆ پەکەکە و پاراستنی سنورەکان لە هەرێمەوە، قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی تورکیا و هەرێم سازش لەسەرنەکراوە بە ئاست تورکیادا، نەوت و گازی هەرێم پێگەیەکی نوێی بە رۆڵی ئەنکەرە لە نەخشەی نوێی وزەی جیهاندا بەخشیوە.  کەواتە پیگەی هەرێم بۆ تورکیا، خاڵیکی دەستلێبەردراوو نییە، بە پێچەوانەشەوە هەمان ئەو خاڵانە بۆ هەولێریش خاوەنی گرنگین و ناتوانێت بە رووکردنە ئەمریکا دەستبەردارییان بێت. ئێستا هەرێم لە رووی پێگەی سیاسییەوە، لە روخساردا لەبارێکی زێڕیندایە، بەڵام زۆرجار هەلە زێڕینەکان، هێندەی دەبنە هەڕەشە بۆ ئایندە، کەمتر دەتوانرێت سود لە زێڕەکەی وەرگیرێت. راستە لە سیاسەتکردن و پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکاندا تەبابوون لەگەڵ واشنتۆن دەرگای فراوان دەکاتەوە، بەڵام لە دۆخێکی وەک ئەوەی باسکرا، هاوپایمانی بێچەندووچوونی ئەمریکا لە جوگرافیایەکی وادا بە بێ هاوسەنگی، هەڕەشەی نابوتبوون زیاتر زەقدەکاتەوە و دوریش نییە ناکۆکەکانی ناوچەکە لە پێناودا یەکبخاتەوە، وەک ئەوەی لە دەرکەوتەکانی ریفراندۆمەوە، سەرجەم نەیارە هەرێمایەتییەکان لە بەرامبەر هەولێردا سیاسەتییان یەکخست. لایەنگری ئەرێنیانە:  بە وردبوونەوە لە دۆخەکە، هەلێکی وا دەستەبەرکردنی سەرجەم قازانجەکانی بێ زیان، وێناکردنی ئاسان نییە، ئەوەی بۆ هەرێمی کوردستان گرنگە لایەنگری ئەرێنیانەیە بۆ ئیدارەدانی سیاسەتەکانی لە نێوان هەژموونی ئەمریکا و تورکیادا، بەتایبەت توندڕۆیی بە هەر دیوێکیاندا دوورنییە لە بەشێکی وێنەکەدا، سازشی هەردوو نەیار (واشنتۆن و ئەنکەرە) لەسەر حسابی هەولێر ئاشتنەکاتەوە و هەردوولا بە قوربانیکردنی هەرێم بە براوەیی لێدەربچن، هەروەک چۆن لە عەفرین و مەنبەج ئەو پێکهاتنەوەیە لەسەر حسابی پەیەدە بینرا. پێدەچێت نمونەی دووساڵی رابردووی ئەزمونی قەتەری بتوانێت دیدێکی نوێ بۆ سیاسەتکردن بەدەستەوە بدا، قەتەر لەنێوان بازنەی دڵڕەقی براکەنداوییەکانی باڵانسێکی تارادەیەک گونجاوی لە سیاسەتکردن لە نیوان ئەمریکا و ئێران و تورکیادا پاراستووە، بە یەکەمیان بەرژەوەندی سیاسی و بە دووەمیان ئاسمانی وڵاتەکەی و بە سێیەمیشیان ئابوری و ئاسایشی خۆی پاراستووە، ئەمە مۆدێلی نە سفر و نە سەدی قەتەرییە و دەکرێت گۆشەی نوێ بۆ سیاسەتکردن دەستەبەربکات. - بەڵام ئایا هەرێمی کوردستان، ئەو توانایەی لە راگرتنی باڵانسدا دەبێت؟ خاڵی لاوازی هەرێمی کوردستان گوتاری ناوخۆیی خۆیەتی کە هەم یەکنەخراوە و هەم دورمەوداش نیە و پشتی بە سیاسەتی کورتمەودا بۆ ئیدارەدان بەستووە، نەرمەهێز و توندەهێز (پێشمەرگە و بەرگری) و دۆخی ئابوری و گوتاری ناتەبای ناوخۆیی هەرێم بەمشێوەیەی ئێستا نەک کۆمەک ناکات بۆ ئەوەی هەلی نوێ لە سیاسەتکردن لە نێو گرژییەکانی ئەنکەرە و واشنتۆندا گیربخات، بەڵکو دەکرێ ببنە گۆشەی لاوازی هەرێم و لەبری سود و هاوسەنگی ببنە هەڕەشە و پرژی ململانێکان زۆرێکی بەر هەرێم بکەوێت و ببێتە مەیدانی ململانێی ئابوری و سیاسی و دوریش نییە زەمینەی جەنگی بەوەکالەت لەنێو کوردستاندا لە بری ئەمریکا و هێزە هەرێمایەتییەکان بسازێنێت.  سیناریۆیەکی سەخت: تەنها هێزە کوردیەکانی هەرێمیش نین کە لەم نێوەندی ململانێیەی تورکیا - ئەمریکا بۆ هەردوولا گرنگبن، لە بەغدا هاوپەیمانێتییەکانی عەبادی و سەدر و بەشێکی سوننییەکان، لە ئێرانیش باڵێکی دیاری ناو حکومەت و نەرمەهێزی ناو دەوڵەت و لە ناو تورکیاشدا بە هەمانشێوە، هێزگەلێک هەن کە لەگەڵ باڵانس راگرتندان لەنێوان واشنتۆن و ئەنکەرە و بەدوای گۆشەی نوێ و سیناریۆی نوێی سیاسەتکردندا دەگەڕێن، کە دەکرێ ببێتە هێڵی سێیەم، لەنێوان هێڵی یەکەم و دووەمی توندی ئەمریکا و تورکیادا. چوارەم: سیناریۆكانی ئاینده‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی لە نێوان تورکیا و ئەمریکا: لە ئاست ئاڵۆزبوونی ئەم جارەی پەیوەندییەکانی نێوان وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و تورکیا، دەکرێت پێشبینی گەلێک ئەگەری جۆراوجۆر بکەین، بەڵام لێرەدا لە سێ سیناریۆدا دەیانخەینەڕوو: سیناریۆی یەکەم: هێبوربوونەوەی پەیوەندییەکانی نێوان تورکیا و ئەمریکا: هەرچەندە ڕەچاوناکرێت پەیوەندییەکانی نێوان ئەم دوو وڵاتە بگەڕێتەوە بۆ هەمان دۆستایەتی ستراتیژی سەردەمی جەنگی سارد، بەڵام ئەگەری هێبوربوونەوەی پەویوەندییەکانی نێوانیشیان دوور نییە، بەتایبەت لەبەر ئەوەی دابڕانی تەواو بۆ تورکیا واتا لە دەستدانی پشتیوانێکی بەهێزی سەربازی و جیۆستراتیژی، کە زەحمەتە لە ئێستادا ئەڵتەرناتیڤێکی هاوشێوەی بۆ بدۆزێتەوە، جگە لە ڕوسیا، کە ئەمەش ناچاری دەکات بەتەواوتی بکەوێتە بازنەی سیاسەت و بەرژەوەندییەکانی کرملینەوە و ڕازیبون بەم سیناریۆیەش بۆ تورکیا بڕیارێکی قورسە. بۆ ئەمریکاش خوازراو نییە تورکیا لەمە زیاتر لە ڕوسیا و ئێران و جیهانی ئیسلامی نزیک بێت. بۆیە ڕەنگە هەر ئەم مەترسیانەی هەردوولا پاڵنەربن بۆ جارێکیتر هێورکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوانیان، لەم نێوەندەشدا دەكرێت باس لەو ئەگەرە بكرێت كە ئەوروپا رۆڵی پۆزەتیڤ بگێرێت لە ئاسایكردنەوەی پەیوەندییەكانی توركیا و ئەمریكا، بەتایبەت کە پێناچێت ئەوروپییەكان پاڵپشتی سزادانی توركیا بكەن لە لایەن ئەمریكاوە، لەبەرئەوەی ێكچوونێكی بارودۆخی ناوخۆی توركیا كاریگەری راستەوخۆی دەبێت لەسەر ئەوروپا.  سیناریۆی دووەم: تێکچوونی تەواوی پەیوەندییەکانی نێوان تورکیا و ئەمریکا: ڕەنگە مەحاڵ بێت پێشبینی ئەوە بکرێت دۆخی پەیوەندییەکانی نێوان وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا وتورکیا هێندە تێکبچێت کە بگاتە ئەو ئاستەی ئەمریکا کار بۆ ڕوخاندنی (ڕژێمی ئەردوغان!) بکات، کەتائێستا ئەمەی بەرامبەر بە ڕژێمی ئێرانیش نەکردووە، بەڵام مەحاڵیش نییە ئاستی ئاڵۆزی پەیوەندییەکانی نێوان ئەم دوو ولاتە  بگاتە دۆخێکی لە ئێستا باڵاتر، بە شێوەیەك كە توركیا كۆتایی بە ئەندامێتی خۆی بهێنێت لە هاوپەیمانێتی ناتۆدا و داوا لە ئەمریکاش بكات بنكەی ئەنجەرلیك لەسەر خاكی توركیا بەجێهبێێڵێت، بەتایبەت لە سایەی هاندانی روسیا کە لەم نێوەندەدا دەخوازێت بە نزیکبوونەوەی لە تورکیا خۆی وەک ئەڵتەرناتیڤێكی بەهێز لەڕووی سیاسی و ئابوری و دبلۆماسی و سەربازییەوە بخاتەڕوو، بەمەش لە ئامانجی لاوازكردنی ئەمریكا و سیستمی هاوپەیمانێتی رۆژئاوایی لە رۆژهەڵاتی ناوەراست نزیك دەبێتەوە. سیناریۆی سێیەم: مانەوەی پەیوەندییەکانی نێوان تورکیا و ئەمریکا وەک ئێستا: وێرای ئەوەی کە نە لەڕووی تیۆری و نە لە ڕووی واقعیی کرداریشەوە، شیاو نییە دۆخی ئاڵۆزی ئێستای پەیوەندییەکانی نێوان تورکیا و وڵاتە یەکگرتووەکان ئەمریکا لەیەک ڕیتمدا جیگیربێت وەک خۆی بمێنێتەوە، بەڵام لەسایەی بەردەوامبوونی کاریگەری ئەو هۆکارانەی کە لەتەوەری یەکەمی ئەم بابەتەدا خرانەڕوو، دوور نییە دۆخەکە تا ماوەیەک بەم شێوە ئاڵۆز بمێنێتەوە، بەتایبەت کە هیچ لایەکیان نەخوازێت دەستپێشخەری بۆ هێورکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوانیان بکات، هاوکات هیچ لایەکیشیان جورئەتی ئەوە نەکات ئاقاری پەیوەندییەکان بەرەو تێکدانی تەواوەتی ببات. ئەم سیناریۆیە ئەگەر لە مەدای دووردا لە سیناریۆی یەکەم لاوازتر نەبێت ئەوا لە مەدای نزیکدا لە سیناریۆی دووەم شیاوترە، بەلایەنی کەم بۆ ماوەی سەرۆکایەتی ئێستای (ترامپ)، کاتێک ئەوە بهێنینە یادی خۆمان کە ئەمریکا لە ئێستادا لەگەڵ زیاد لە وڵاتێک لە ناوچەکە و جیهاندا لە ناکۆکی و ململانێدایە، بەپلەی یەکەمیش ئێران ئەمجا کۆریای باکور. کۆتایی و ئەنجامەکان 1.    ئەگەرچی‌، له‌ روی مێژووییه‌وه،‌ په‌یوه‌ندییه‌ سیاسی و سەربازی و ئابوری و به‌رژوه‌ندییه‌كانی نێوان ئه‌مریكا و توركیا به‌ هه‌ڵبه‌زو دابه‌زی زۆردا تێپه‌ڕیوه‌، له‌ دۆستایه‌تی و هاوپه‌یمانێتییه‌وه‌ بۆ ناکۆکی و نه‌یارێتی. به‌ڵام له‌ ئێستادا به‌ هۆی زیاتر له‌ هۆكارێكه‌وه‌ ئاستی په‌یوه‌ندییه‌كان گرژی و ئاڵۆزی به‌ خۆوه‌ بینیووه‌، گرنگترین ئەو هۆکارانەش: (١) ڕوداوه‌كانی كۆدێتاكه‌‌ی یۆلۆی 2016 کە‌ حكومه‌تی توركیا گروپی (فتح الله‌ گویله‌ن) كه‌ له‌ ئەمریکا نیشته‌جێیه‌ تۆمەتبار دەکات به‌ڵام ئه‌مریكا هیچ هه‌ڵوێستێكی جدی بەرامبەری نه‌بووه‌. (٢) گه‌شه‌سه‌ندنی پەیوەندییەکانی نێوان ڕوسیا و توركیا به‌ تایبه‌ت ئەوه‌ی په‌یوه‌سته‌ به‌ كڕینی سیسته‌می به‌رگری ئاسمانی روسی (S400) کە بە باوەڕی ئه‌مریكا ئه‌م په‌یوه‌ندییه‌ ستراتیژییه‌ كاریگه‌ری له‌سه‌ر ئه‌ركه‌ سه‌ربازییه‌كانی توركیا له‌ هاوپه‌یمانێتی ناتۆدا دروست دەكات. (٣) پەرەسەندنی دۆسێیەی شه‌ڕی فیزا کە تیایدا هەریەک لە تورکیا و ئەمریکا یه‌كتری به‌ دزه‌كردنی تۆڕی‌ جاسوسی له‌ نێرده‌ دبلۆماسییه‌كانیاندا تاوانبار‌ دەکەن. (٤) ناڕازیبونی توركیا بەرامبەر پشتگیری سه‌ربازی و لۆجیستی ئه‌مریكا بۆ كوردستانی ڕۆژئاواو لە سوریا‌. (٥) کێشەی ده‌ست به‌سه‌ركردنی قه‌شه ‌(ئه‌ندرۆ برانسۆن)‌ كه‌ ئەمریکا داوای دئازادكردنی دەکات و توركیاش ره‌تی ده‌كاته‌وه ئەمەش بۆتە بیانوی ئەوەی داوتە دەست‌ ئه‌مریكا ده‌ست بە سەپاندنی سزای ئابوری و سیاسی بەسەر توركیادا بکات. 2.    هۆکاری ئاڵۆزبوونی پەیوەندییەکانی نێوان ووڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و توركیا هەرچییەک بن، هەڵكشان وداكشانی ئەم پەیوەندییانە كاریگەری جۆراوجۆریان لەسەر سیاسەتی رۆژهەڵاتی ناوەراست دەبێت. لەلایەک ووڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا هێزێكی سەرەكی جیهانیە و كاریگەری گەورەی هەبووە لەسەرجەم ململانێ و قەیران و ئاڵۆزیەكانی ناوچەكەدا. لەلایەکیتر توركیا هێزێكی خاوەن رۆڵ و نفوزی هەرێمی بەرچاوە بە تایبەتی لە قەیران وكێشە هەرێمیەكانی وەك جەنگی ناوخۆیی سوریا، ئەمە جگە لەوەی کە تورکیا، وەك ئەندام لە هاوپەیمانێتی ناتۆدا، لەگەڵ شوێنگەی جوگرافیەكەی، فاكتەری گرنگ بوون لە پاراستنی بەرژەوەندییە جیۆستراتیژیەكانی رۆژئاوا بە سەركردایەتی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەراست. دەکرێت گرنگترین لێکەوتەی ئاڵۆزبوونی پەیوەندییەكانی توركیا و ئەمریكا ئەوەبێت کە پێگەی روسیا - وەک نەیاری جیهانی ئەمریکا - لە رۆژهەڵاتی ناوەراست بەهێزتر دەكات. 3.    ڕەنگە ئاڵۆزبوونی پەیوەندییەکانی نێوان تورکیا و وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دەرگای چەند هەلێک بۆ هەرێمی کوردستان بکاتەوە، لەلایەک بۆ ئەمریکا، لە پاڵ ئاڵۆزبوونی پەیوەندییەکانی لەگەڵ تورکیا و توندتربوونی ململانێکانی لەگەڵ ئێران و بێ ئومێدبوونی لە سوریا و عێراقدا، هەرێمی کوردستان جێیەکی ئارامە بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەکانی لە ناوچەکەدا، لەلایەکیترەوە بۆ تورکیا، هەرێمی کوردستان قوڵایی ستراتیژی هەیە کە کاریگەری بەرچاوی لەسەر بزوتنەوەی رزگاریخوازی کوردستانی تورکیا و سوریا هەیە و ڕۆڵی گەورە دەبینێت لە سنوردانان بۆ پەکەکە و پاراستنی سنورەکانی تورکیا، لەپاڵ بایەخی ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان تورکیا و هەرێم، بەتایبەت کە نەوت و گازی هەرێم پێگەیەکی نوێی بە رۆڵی ئەنکەرە لە نەخشەی نوێی وزەی جیهاندا بەخشیوە. لەگەڵ ئەم هەلەشدا بۆ هەرێمی کوردستان ئاسان نییە دەستبەرداری پەیوەندی هیچ کام لە ئەمریکا و تورکیا ببێت، کە ڕەنگە دوبارە لێک نزیکبوونەوەیان هەرێم نابووت بکات، بۆیە بۆ هەرێمی کوردستان گرنگە لایەنگری ئەرێنیانەیە بۆ ئیدارەدانی سیاسەتەکانی لە نێوان هەژموونی ئەمریکا و تورکیا بکات. 4.    بەڵام وەک هەمیشە خاڵی لاوازی هەرێمی کوردستان گوتاری ناوخۆیی خۆیەتی، کەلەلایەک پەرتەوازە و یەکنەخراوە، لەلایەکیتریش دووربین نییە لە ئیداردانی سیاسەتی خۆی لەنێو هەڵبەز و دابەزی پەیوەندی نێوان کاراکتەرە ئیقلیمی و نێودەوڵەتیەکاندا، بۆیە ئەم گوتارە بەمشێوەیەی ئێستا نەک کۆمەک بە هەرێم ناکات بۆ ئەوەی هەلی نوێ لە سیاسەتکردن لە نێو ئاڵۆزییەکانی تورکیاو ئەمریکا دەستگیر بکات، بەڵکو دەکرێ لەبری سود و هاوسەنگی ببێتە هەڕەشە و ببێتە مەیدانی ململانێی ئابوری و سیاسی و سەربازیش، کە دوورنییە زەمینەی جەنگی بەوەکالەت لەنێو کوردستاندا، لە بری ئەمریکا و هێزە هەرێمایەتییەکان، بسازێنێت. https://www.centerfs.org/files/2018/08/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A7%D9%88-%D8%A6%D8%A9%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%83%D8%A7-%D8%A8%D9%88%D9%84%D9%8A%D8%B3%D9%89-%D8%A8%D8%A9%D9%8A%D8%A8%D8%A9%D8%B1-3-1.pdf

( درەو میدیا): بەپێی ئاماری دەستەی گەشتوگوزاری هەرێمی كوردستان لەماوەی شەش مانگی رابردوودا( 1/1/2018 – 30/6/2018 ) دا ( یەك ملیۆن و ٣١٠هەزار ) گەشتیار هاتونەتە هەرێمی كوردستانەوە،  بەپێی وتەی نادر رۆستایی وتەبێژی دەستەی گەشتوگوزاری هەرێمی ( یەك ملیۆن و 75 هەزار گەشتیار)، هاوكات ( 13%)شیان لە ئێرانەوە هاتوون كە ( 170 هەزار و 300) گەشتیارن و ( 5%) یش لە وڵاتانی بیانیەوە هاتوون كە ( 64 هەزارو 700 ) گەشتیارە.  نادر رۆستایی ئاماژەی بەوەشكردووە، كە بە هۆی داخرانی فرۆكەخانەكان و دابەزینی دراوی ئێرانی و هەبوونی رسومات لەسەر گەشتیاری ئێرانی، گەشتیاری ئێرانی و بیانی لەم شەش مانگەدا كەمی كردوە. بەڵام بە شێوەی گشتی بەراورد بە شەش مانگی ساڵانی ڕابردوو ژمارەی گەشتیاران  بۆ هەرێمی كوردستان زۆر زیادی كردوە.    

(درەو میدیا): دەسەڵاتدارانی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دوو كەسی ئێرانییان دەستگیركرد كە یەكێكیان رەگەزنامەی ئەمریكای هەیە و تۆمەتی سیخوڕیكردن بۆ حكومەتی ئێرانیان ئاراستەكرا، بەهۆی ئەوەی ئەو دوو كەسە زانیارییان دەربارەی ئۆپۆزسیۆنی ئێران كۆكردوەتەوە بە نهێنیش وێنەی دامەزراوەی جولەكەكانیان گرتووە. بە گوێرەی چەند بەڵگەنامەیەكی دادگا كە وەزارەتی دادی ئەمریكا رۆژی دووشەممە بڵاویكردەوە، تۆمەتی سیخوڕیكردن ئاراستەی هاوڵاتی ئەمریكی- ئێرانی " ئەحمەد رەزا محەمەدی دۆستدار"  " 38 ساڵ كە لە ئێران نیشەجێیە كراوە ، لەگەڵ هاوڵاتی ئێرانی مەجید قوربانی " 59 ساڵ" كە لە كالیفۆرنیا دادەنیشێت، هەردوو كەسەش چاودێری دامەزراوە كانی جووەكانیان كردووە و هەوڵیانداوە لە دەرەوە دزە بكەنە نێو ریزەكانی رێكخراوی موجاهدینی خەلقەوە. ئەو دوو كەسەش نۆی ئەم مانگە دەستگیركراونن بەڵام ئەو تۆمەتانەی كە ئاراستەیانكراوو ئاشكرانەكرا تا رۆژی دووشەممە دادگایەكی واشنتۆن بڵاویكردەوە. بە گوێرەی پەڕاوی تۆمەتباركردن، دۆستدار تەمموزی 2017 چووەتە شیكاگۆ و كارمەندانی نوسینگەی لێكۆڵینەوەی فیدراڵی " FBI" چاودێریان كردووە كە سەرقاڵی وێنەگرتنی هەردوو ناوەندی " هێلیل سەنتەر " و " رۆر شاباد هاوس"ی جووەكان بووە لە نزیك زانكۆی شیكاگۆ. پاشان دۆستدار روویكردوەتە كالیفۆرنیا و لەگەڵ قوربانیدا كۆبووەتەوە كە پێدەچێت یەكەمین دیداریان بووبێت. دوای دوو مانگ قوربانی چوەتە نیویۆرك و بەشداری گردبووەنەوەەیەكی لایەنگرانی موجاهدینی خەلقی كردووە و وێنەی ئامادەبووانی گرتووە. هەروەها لە كانوونی یەكەمدا دۆستدار جارێكی تر گەڕاوەتەوە بۆ كالیفۆرنیا، بۆئەوەی ئەو زانیاریانەی دەستبكەوێت كە قوربانی لەسەر موجاهدینی خەلق كۆیكردونەتەوە. بە گوێرەی پەڕاوی تۆمەتەكانن نوسینگەی لێكۆلێنەوەی فیدراڵی گفتوگۆی نێوان ئەو دوو ئێرانییەی تۆماركردووە و دەركەوتووە كە دۆستدار، قوربانیی ئاگاداركردوەتەوە لەوەی فەرمانی لە تارانەوە پێگەیشتووە بۆ ئەوەی ئەو زانیارییانە كۆبكاتەوە و قوربانیش چۆنێتی هەوڵی خۆی بۆ دزەكردنە نێو ریزەكانی ئۆپۆزسیۆنەوە بۆ گێڕاوەتەوە. لە مانگی ئازار و نیساندا، قوربانیی دەگەڕێتەوە بۆ ئێران، بۆئەوەی بەرپرسانی رژێمەكەی لەو زانیاریانە ئاگاداربكاتەوە لەو زانیارییانەی لەسەر موجاهدینی خەلق  كۆیكردوونەتەوە و پاشان لیستێك ئەركی نوێی پێسپێردراوە. لە مانگی ئایاریشدا قوربانی ئامادەی كۆنگرەیەكی بوو كە موجاهدینی خەلق لە واشنتۆن سازیكردووە و وەك ئەندامێكی وەفدی كالیفۆرنیا بەشداریكردووە و وێنەی ئامادەبووانی گرتووە. ئەو تۆمەتانەی ئاراستەی دۆستدار و قوربانی كراون بریتین لە سیخوڕیكردن بۆ حكومەتی ئێران لەگەڵ پێشكەشكردنی خزمەتگوزاریی كە سزا سەپێندراوەكانی سەر تاران پێشێلدەكەن. سەرچاوە: فرانس پرێس

( درەو میدیا): جۆن بۆڵتۆن ڕاوێژكاری ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكا ڕایگەیاند: ئەنكەرە دەتوانێت كۆتایی بەو قەیرانە بێنێت كە ڕوبەڕوی لیرەی توركی بۆتەوە، ئەویش بەئازادكردنی قەشە ئەندرۆ برانسۆن. تەئكیدیشی كرد، هەڵڕشتنی پارەی قەتەر هیچ هاوكارییەكی توركیا ناكات. بۆڵتۆن لە لێدوانێكدا بۆ ئاژانسی هەواڵی ڕۆیتەرز  ئاماژەی بەوەشكرد، حكومەتی ئەنكەرە هەڵەیەكی گەورەی كرد برانسۆنی ئازادنەكرد .