ڕاپۆرت: ئارام مەحمود پێدەچێت پارتی دیموكراتی كوردستان گوێنەدات بەخواست و بۆڵەبۆڵی ژێر لێو و شەرمنانەی ڕكابەرەكانی و هاوشێوەی ڕیفراندۆم هەمویان ڕاپێچی بەردەم سندوقەكانی دەنگدان بكات، وەك دەوترێت، ڕەنگە ئەمە تراژیدیترین و خەمناكترین ئەو نوكتە سیاسیانە بێت كە بەدرێژایی چەندساڵی ڕابردوو خەڵكی كوردستان بەرگوێیان كەتووەو ڕوتبونەوەی تەواوەتی زەیفی ئەو خۆشەویستییەش بێت كە هەندێك لایەن بۆ دیموكراسی دەریان بڕیوە. چاودێرانی دۆخی كوردستان دەڵێن، لەدوای دروستبوونی ئۆپۆزسیۆنی جدی لە هەرێمی كوردستان، ئەو خیتابە بەخەستی باڵادەست بوو كە  هێزە دەسەڵاتدارەكانی كوردستان (پارتی و یەكێتی) حەزیان لە هەڵبژاردن نیەو، ئەگەر وازیانلێبهێنن هەر نایكەن، یان كاتێك دەیكەن دڵنیابن لە ئەنجامەكانی، ئەمە وەك عەیبە و پەڵەیەكی گەورە بەتەوێڵیانەوە وێنەدەكرا، وەك هێزی دژە دیموكراسی و ناشرین و خۆسەپێن ناویان دەهات، بەڵام لەئێستاوە بەدواوە دواخستنی هەڵبژاردن و پرۆسەی دیموكراسی لەبازنەی حەزی هێزەكانی دەسەڵاتدا نەماوەتەوەو، بووە بەجۆرێك لەحەزی گشتیی هێزەكان و جۆرێك لە مۆدیلی سیاسیش، لەبری گەورەكردنی ڕوبەری جیاوازییەكان، تادێت لەیەكچونەكان بەرتەسكتردەبنەوە، ئەم واقیعی حاڵە بەبۆچونی هەندێكی تر.   شینی پارتی بۆ هەریسەكەیە پێداگرییەی پارتی لەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لەڕۆژی 30 ئەیلولدا، لەڕێزگرتن و بەپیرۆز بینینی وادەی هەڵبژاردن و دوانەخستنی پرۆسەی دیموكراسیەوە سەرچاوەی نەگرتووە، هەروەك چۆن لە خۆشەویستیشی نیە بۆ پرۆسەی هەڵبژاردن وەك میكانیزمێكی ئاشتنیانەی دەستاودەستی دەسەڵات، بەو پێیەی "ئەو حزبە خۆی پایەكی سەرەكی بێبەهاكردنی دیموكراسییە لە هەرێمی كوردستان"، لانی كەم ئەمە قەناعەتی زۆرێك لەو خەڵكانەیە كە خۆیان بەڕكابەری سەرسەخستی پارتی و پارتیش بەهێزێكی نادیموكراسی و ڕێزنەگر لەدەنگی خەڵك و ڕكابەرە سیاسییەكانی دەزانن. زۆرێك هۆكاری یەكەم و كۆتایی ئەم پێداگرییەی پارتی بۆ خوێندنەوەی وردی ئەو حزبە دەگێڕنەوە كە بۆ حاڵی شڕو و شێواو و ناوماڵی پەرتوبڵاوی حزبەكانی ڕكابەری كردویەتی و پێیانوایە" پارتی گەیشتوەتە قەناعەتێك دەرفەت و هەلی وەك ئەوەی ئێستای دەستناكەوێتەوە، بۆیە بەهەر نرخێكبێت هەڵبژاردن ئەنجامدەدات و بەجیاوازییەكی گەورە پێش ڕكابەرەكانی دەداتەوە".  ڕكابەرەكانی پارتی لەهەڵبژاردن تۆقیون لەبەرامبەردا، ڕایەكی تر هەیە دەڵێت، خوێندنەوەی دۆخی سیاسی كوردستان بەمشێوەیە و تانەدان لە پارتی لەسەر پێداگرتنی لە ئەنجامدانی هەڵبژاردن، بۆچونێكە "پڕە لە دووڕویی سیاسی و پاشگەزبونەوە لەهەموو ئەو بانگەشانەی كە هەندێك هێز لە ڕابردوودا دەیانكرد و دەیانوت لەبارەی زرورەتی ڕێزگرتن لەوادەی هەڵبژاردن و دوانەخستنی دیموكراسی ئەگەر بۆ ڕۆژێكیش بێت". لەبارەی ڕەواتیشەوە باسلەوە دەكەن، تەنانەت ئەگەر پارتی ئەوەشی لاڕوون بێت سەركەوتنی گەورە بەدەستدەهێنێت و لەپێناوەشدا پێداگری دەكات لە ئەنجامدانی هەڵبژاردن لەكاتی دیاریكراوی خۆیدا چی ناڕاوایەتییەكی تێدایە؟ لەكاتێكدا هێزەكانی ڕكابەری ترس لە شكست و دۆڕانی هەڵبژاردن وایلێكردوون پێداگری لەسەر دواخستنی هەڵبژاردن بكەن و ئەومافە بەخۆیان بدەن كە مافی ئەوان نییە.  دواخستنی هەڵبژاردن لەبەرژوەندی كێیە؟ پرسیارە جەوهەرییەكان بەلای هەندێكی ترەوە ئەوەیە، ئەگەر پێداگری پارتی لەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردن بچێتە خانەی بەرژوەندی حزبیی ڕوتەوە، ئەی دواخستنی زیاتری هەڵبژاردن لەبەرژوەندی كێیە؟ پاشان دواخستنی هەڵبژاردن بۆ ساڵێك و دوان جگە لە زیانگەیاندن بە پرۆسەی دیموكراسی، چی لە دۆخەكە دەگۆڕێت و ئەو حزبانەی داوای دواخستن دەكەن دەتوانن چی ئیزافەیەكی نوێ بۆ دۆخی خۆیان و خەڵك و پرۆسەی دیموكراسیش بكەن لەو ماوەیەدا؟.  بەم مەعنایە بێت، هەڵبژاردن بكرێت یان دوابخرێت، خواستێكی جدیی قوڵكردنەوەی زیاتری پایەكانی دیموكراسی لەپشتیەوە نیە، بەڵكو بەدیوێكدا لە بەرژەوەندی ئەم هێزەو بەدیوەكەی تریشدا دەچێتە بەرژەوەندی كۆمەڵێك هێزی تر، هەر لایە و خوازیاریشە دیوەكەی خۆی نەخش بهێنێت، ئەمەش وەك دەوترێت دەلالەتێكی ڕوونە لەسەر ئەوەی ئەم هێزانە ئەوەندە حەزیان لە هەڵبژاردنە كە براوەبن تێیدا یان گۆڕانێك دروستبكات لەبەرژوەندی خۆیانە، لەكاتێكدا هەڵبژاردن وەك پایەكی گرنگی دیموكراسی پەیوەستە بەكۆمەڵێك وادە و كاتی دیاریكراو كە لەوڵاتە دیموكراسییەكاندا بە پیرۆز تەماشدەكرێت و بۆ ڕۆژێكیش لێی لانادەن.          

(درەو میدیا): پارتی دیموكراتی كوردستان داوا لە حزبە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان دەكات، ئامادەكاریی بكەن بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە وادەی خۆیدا و دەڵێت:" ئێستا زەمینەی ئەنجامدانی ئەم پرۆسەیە لەبارە و هیچ پاساوێكی یاسایی و سیاسیی و كۆمەڵایەتیی و تەكنیكیی بۆ دواخستن و ئەنجامنەدانی لە ئارادانییە". ئەمڕۆ ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی بەسەرۆكایەتی مەسعود بارزانی كۆبووەوە و دوای كۆبوونەوەكەش راگەیەندراوێكی بڵاوكردەوە تێیدا جەخت لەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان دەكاتەوە لە وادەی خۆیدا كە 30 ئەیلولی داهاتووە. دەقەی راگەیەنراوەكە: راگەیاندراوی كۆبوونەوەی ئاسایی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان بەسەرپەرشتی جەنابی سەرۆك بارزانی، ئەنجومەنی سەركردایەتی بە ئامادەبوونی ئەندامانی، رۆژی پێنج شەممە رێكەوتی 30ی 8ی 2018، كۆبوونەوەی ئاسایی خۆی ئەنجامدا و، چەند بابەتێكی گرینگ و هەنوكەیی خستە بەر باس و گفتوگۆكردن. یەكەم/ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان: بەگوێرەی یاسای بەركار لە هەرێمی كوردستان دەبوایە لە بەهاری رابردوو هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان ئەنجام بدرابایە، بەڵام ئەوكات لەسەر داوای چەند لایەنێك، سەرەڕای ئەوەی پارتی كاتەكەی بە گونجاو دەزانی، لە پێناو یەكڕیزی و تەبایی نێوخۆی كوردستان، تەمەنی خولی چوارەمی پەرلەمان درێژكرایەوە بۆ دوو دەورەی تەشریعی، كە لە خیلالی ئەو ماوەیەدا سەرۆكی ئەنجوومەنی وەزیران بەگوێرەی ئەو دەسەڵاتەی كە یاسا پێیداوە، رۆژی هەڵبژاردن دیاریبكات. بۆیە سەرۆكی ئەنجوومەنی وەزیران دوای راوێژكردن لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكان و وەرگرتنی رای كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردن و راپرسی كوردستان، رۆژی 30ی ئەیلولی 2018ی دیاریكرد و هەموو ئامادەكارییەكی پێویستیش بۆ ئەنجامدانی پرۆسەكە لەلایەن كۆمسیۆن و دەزگا پەیوەندیدارەكانەوە كراون، ئێستا زەمینەی ئەنجامدانی ئەم پرۆسەیە لەبارە و هیچ پاساوێكی یاسایی و سیاسی و كۆمەڵایەتی و تەكنیكی بۆ دواخستن و ئەنجامنەدانی  لە ئارادانییە، بۆیە ئێمە لە پارتی دیموكراتی كوردستان جیالەوەی كە سورین لەسەر ئەنجامدانی پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان، داواش لە هەموو لایەنە سیاسییەكانی كوردستان دەكەین كە ئامادەكاری پێویست ئەنجامبدەن بۆ هەڵبژاردن، لە پێناو رەواندنەوەی رەخنە و نارەزایەتیەكان و دامەزراندنی كابینەیەكی نوێی پاڵپشتكراوی زیاتری سیاسی و كۆمەڵاتی.  ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان 30/8/2018   

( درەو میدیا):   لەدوای كۆبوونەوەیان چوار لایەنەكە (گۆڕان، هاوپەیمانی، کۆمەڵ و یەکگرتوو) جەخت لەسەر هەڵبژاردنێکی پاک و بێگەرد دەکەن کە گوزارشت بێت لە ئیرادەی راستەقینەی خەڵک. دوای کۆبوونەوەی سەركردەی یەكەمی چوار لایەنە سیاسییەکە لە بارەگای هاوپەیمانی بۆ دیموکراسی و دادپەروەری لە سلێمانی،  لە  راگەیەندراوێكی سێ خاڵیان خستەڕوو:  1-  سەبارەت بە پرسی سیاسی عێراق و پێکهێنانی حکومەتی نوێی عێراق، جەختدەکەینەوە لەسەر پرۆژەیەکی نیشتمانی گشتگیر بۆ چارەسەرکردنی کێشەی بژێوی خەڵک و پاراستنی مافە دەستورییەکانی خەڵکی کوردستان و هاوڵاتیانی عێراق. 2- لە کۆبوونەوەکە ێداگری کرا لەسەر هەڵبژاردنێکی پاک و بێگەرد، کە گوزارشت بێت لە ئیرادەی راستەقینەی خەڵک. 3- هەرچوار لایەن بەردەوام دەبن لە گفتوگۆ و هەماهەنگی و هاوکاری کاری هاوبەش.   

(درەو میدیا): كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق بەنیازە سكاڵا لەسەر ئەو لایەنانە تۆماربكات، كە تۆمەتباریانكردون بەئەنجامدانی ساختەكاری لە هەڵبژاردنەكان. كەریم تمیمی وتەبێژی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق، لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا ڕاگەیاند: بەئەنقەست هەوڵی شێواندنی پرۆسەی دیموكراسی دەدرێت لە عێراق. ئاشكراشیكرد، ژمارەیەك سەركردەی سیاسی سەردانی كۆمسیۆنیان كردوە و پشتیوانی خۆیان بۆ دامەزراوەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن دەربڕیوە بەتایبەتی دوای ڕاگەیاندنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنەكان.  وتەبێژی كۆمسیۆن ڕاشیگەیاند: بەنیازن سكاڵا لەسەر ئەوانە تۆماربكەن كە تۆمەتباریان كردن بەساختەكاری لە هەڵبژاردنەكانی پەرلەمان. ئاماژەی بەوەشدا، دەستوەردان ناكەن لە پرسی پێكهێنانی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانیی، بەڵام گرنگە هاوپەیمانێتییەكان لە كۆمسیۆن تۆماربكرێن. جەختیشیكردەوە، هاوپەیمانییە سیاسییەكان هیچ نرخێكیان نابێت ئەگەر خۆیان لە كۆمسیۆن تۆمارنەكەن. قسەكانی وتەبێژی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان دوای ئەوەدێت، ڕۆژی 28 ی، ئەم مانگە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق لەكۆبوونەوەی هەفتانەی خۆیدا بڕیاریدا بەردەوامیی بڕیاری هەڵپەساردنی كارەكانی ئەنجومەنی كۆمسیاران، پاڵپشت بە هەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردن كە خولی سێیەمی پەرلەمانی عێراق بەر لە تەواوبونی وادەكەی پەسەندیكرد.   

راپۆرتی: سەرتیپ وەیسی كەریم  كۆبوونەوەو گفتووگۆ نهێنییەكان لەبارەی پرسی دواخستنی هەڵبژاردن زیادیكردوەو، هەندێ لایەنی سیاسی دەیانەوێ تاوەكو چوارشەممەی داهاتوو ئەو پرسە یەكلابكەنەوە. دوێنێ چوارشەممە یەكێك لە ئەندامانی بنەماڵەی جەلال تاڵەبانی سەردانی مەسعود بارزانی كردوە، بەمەبەستی دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان، دووبارە مەسعود بارزانی وەڵامەكەی نەرێنی بووەو رەتی كردۆتەوە هەڵبژاردن لە كاتی خۆی دوابخرێت.   ئەمە لە كاتێكدایە  پارتی دیموكراتی كوردستان داوای لە یەكێتی نیشتیمانی كوردستان كردوە لە بڕی داوای دواخستنی هەڵبژاردن، لە حكومەتی داهاتوودا پارتی ئامادەیە بەشێوەیەكی هاوبەش و یەكسان جارێكی دیكە پۆستەكان لە نێوخۆیان دابەشبكەن، رێككەوتنەكەشیان لەسەر ئاستی مەكتەبی سیاسی، یاخود هەردوو بنەماڵەی تاڵەبانی و بارزانی واژووبكرێت، تاوەكو ئێستا یەكێتی وەڵامی ئەو داوایەی نەداوەتەوە. پارتی داواشی لە یەكێتی كردووە ڕێككەوتنێك ئەنجامبدەن، كە دوای هەڵبژاردن بەیەكەوە لە پەرلەمانی كوردستان ببنە یەك فراكسیۆن، هەر بەیەكیشەوە لەسەر پێكهێنانی حكومەتی داهاتوو ڕێكبكەون لەگەڵ كردنەوەی دەرگا بۆ چەند لایەنێكی دیكە. هەر سەبارەت بە پرسی دواخستنی هەڵبژاردن كە بڕیارە 30ی ئەیلولی داهاتوو بەڕیوە بچێت، دوێنێ شەو نوێنەری چوار لایەنی سیاسی ( یەكێتی ، گۆڕان ، كۆمەڵ ، یەكگرتوو ) لە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن و راپرسی هەرێم، دوای فشارخستنەسەریان لەلایەن حزبەكانیان كۆبوونەتەوە، تاوەكو دەرەچەیەكی یاسایی بدۆزنەوە بۆ دواخستنی هەڵبژاردن.   به‌پێى زانیارییه‌كان به‌رپرسێكى باڵاى گۆڕان كه‌ پێشووتر وه‌زیر بوو، دوێنێ چوارشه‌ممه‌ 29ى ئاب، ته‌له‌فۆنێكى له‌گه‌ڵ نێچیرڤان بارزانى ئه‌نجامداوه‌، داواى كردوه‌ هه‌ڵبژاردن بۆ ماوه‌ى یه‌ك ساڵ دوابخرێت و به‌ بارزانیشى ڕاگه‌یاندوه‌، ئه‌مه‌ پێشنیازى یه‌كێتی و هاوپه‌یمانیشه‌، دووباره‌ سه‌رۆكى حكومه‌ت ئه‌م داوایه‌ى ڕه‌تكرده‌وه‌. بەپێی زانیاریەكان ڕێزان حەمەڕەشید، كە سەرۆكی فەرمانگەی هەڵبژاردنە لە كۆمسیۆن و سەر بە بزوتنەوەی گۆڕانە بە حزبەكەی ڕاگەیاندوە، ناتوانێت بڵێ تۆماری دەنگدەران پاك نییەو چونكە خودی خۆی هەستاوە بە پاكسازی لە تۆماری دەنگدەراندا. بڕیاریشە ئەمرۆ سەركردەی سەركردەی چوارلایەنە ناڕازیەكە كۆببنەوە، یەكێك لە تەوەرەكانی تایبەتە بە دواخستنی هەڵبژاردن و دواین كارتەكانیان لەوبارەیەوە.  

بەپێی بڕیارێكی رەسمی عومەری سەید عەلی رێكخەری گشتی بزووتنەوەی گۆڕان، ئاكۆ حەمە كەریم لە پۆستی بەڕێوەبەری كەی ئێن ئێن لابراو لەبەرامبەردا چۆلی ئەسعەد بەشێوەی كاتی كرایە بەڕێوەبەری ئەو كەناڵە 

( درەو میدیا): لە راپرسیەكدا كە ( رێكخراوی شار بۆ راپرسی )ئەنجامیداوەو ئەمڕۆ لە كافتریای ئەمنە سورەكەی شاری سلێمانی خرایە روو، تیایدا ( 1640 ) كەس لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان بەشداریان تێداكردبوو، بەپێی راپرسیەكە ( 62%) بەشداربوەكان بەشداری لە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی كوردستاندا دەكەن.  هەربەپێی راپرسیەكە و لە وەڵامی پرسیارێكدا (54%)ی بەشداربوان پێیان وایە هەڵبژاردنی داهاتوی پەرلەمانی كوردستان گۆڕانكاری لە نەخشەی سیاسی هەرێمدا درووست ناكات . لە راپرسیەكەداو لە وەڵامی پرسیاری ئەوەی چی پۆستێك گرنگە بۆ كورد لە بەغداد وەری بگرێت، ( 43%) ی بەشداربووەكان پێیان وایە بۆ داهاتوو كورد سەرۆكی پەرلەمان وەربگرێت و ( 20%)ی بەشداربوانیش پێیان وایە سەرۆكی كۆمار و ( 37%) بەشداربوان پێیان وایە كورد وەزارەتە سیادیەكان وەربگرێت.     

راپۆرتی: ئارام مەحمود  حەیدەر عەبادی سەرۆک وەزیرانی عێراق، داننانێت بەشەرعیەتی ئەنجومەنی کۆمیسیارانی هەڵبژاردنەکان و هیچ بڕیاڕێکێشیان بەیاسایی نازانێت، تا ئەوکاتەی لێکۆڵینەوەکانی دەستەی نەزاهە لەو تۆمەتانەی ئاڕاستەیان کراوە بەتێوەگلان لەئەنجامدانی ساختەکاری لەهەڵبژاردنی 12ی ئایاری ئەمساڵ یەکلادەبێتەوە، ئەمە لێدوانی سەرچاوەیەکی باڵایە لەحکومەتی عێراق کە تایبەت بە"درەومیدیای" ڕاگەیاند. عەبادی ڕێگەنادات بگەڕێنەوە سەرکارەکانیان ڕۆژی 28 ئەم مانگە بەشێوەیەکی چاوەڕواننەکراو، ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق لەکۆبونەوەی ئاسایی هەفتانەی خۆیدا، بڕیارێکی تایبەتی بەکۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان دەرکرد، کە ئەمە دەقەکەیەتی" پاڵپشت بە ئەحکامەکانی ماددەی 4 لەهەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، ژمارە 45ی، ساڵی 2013، ئەنجومەنی وەزیران بڕیاریدا بەپێویستی جێبەجێکردنی ئەحکامەکانی ئەو یاسایە کە جەخت دەکات لەسەر وەستاندنی کاری ئەندامانی ئەنجومەنی کۆمیسیارانی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان، تا ئەوکاتەی لێکۆڵینەوە لەتاوانەکانی ساختەکاری کۆتایدێت، کە ئەنجومەنی وەزیران بەبڕیار ئاماژەی پێداوە، هەموو بڕیارێکیش کە لەوانەوە دەردەچێت بە بەتاڵ ئەژمار دەکرێت"، بەوتەی سەرچاوەکەی "درەومیدیا" عەبادی ڕێگەیان نادات بگەڕێنەوە سەرکارەکانیان و بە جێگەی متمانەیان نازانێت. ئەو بڕیارەی عەبادی دوای ئەوەدێت، ڕۆژی  27 ئەم مانگە ئەنجومەنی باڵای کۆمیسیارانی هەڵبژاردنەکان لەئاگادارینامەیەکەدا، داوای لەهەموو ئەو کاندید و حزب ئیئتیلافانە کرد کە دەیانەوێت هاوپەیمانێتی پێکبهێنن، ڕۆژی 28ی ئاب، سەردانی بارەگای کۆمیسۆن بکەن بۆ وەرگرتنی فۆرمی تایبەت بەپێکهێنانی هاوپەیمانێتی، ئەوەش لەکاتێکدایە، دوای ڕاگەیاندنی ئەنجامی هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراق کە ڕۆژی 12ی ئایاری ئەمساڵ بەڕێوەچو و، دواتر لەلایەن چەند هێزێکەوە تۆمەتی تێوەگلان لەساختەکاری و یاریکردن بەئەنجامەکانی هەڵبژاردن ئاراستەی کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکان کرا، پەرلەمانی عێراق بەر لەکۆتایهاتنی خولی سێیەم و، دوای زنجیریەک کۆبونەوە، لەکۆتایی مانگی حوزەیراندا و لەچوارچێوەی هەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردندندا بڕیاریدا بەهەڵپەرساردنی کارەکانی ئەنجومەنی کۆمیسیاران و گرتنەبەری کۆمەڵێک ڕێکاری یاسای تر دژیان، وێڕای بڕیارەکانی ئەنجومەنی وەزیران لەوچوارچێوەیەدا.  کۆمیسیۆن ولایەنەکان کاردانەوەیان هەیە بڕیارە سبەی، پێنج شەممە 30 ئاب، ئەندامانی ئەنجومەنی کۆمیسیاران لەبارەگای کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکان کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانی ڕێکبخەن و تیایدا ئاماژە بەدواین پێشهاتەکانی تایبەت بەکاری کۆمیسیۆن بکەن، بەپێی ئەو زانیارییانەی لەم چوارچێوەیەدا دەست "درەو میدیا" کەوتوە، چاوەڕواندەکرێت نوری مالکی بەسیفەتی جێگری سەرۆک کۆمار و ژمارەیەک کەسایەتی سیاسی لەکۆمیسیۆن ئامادەبن، ئەگەرچی  ڕون نیە هۆکاری ئامادەبونی ئەوان چیە لەو بۆنەیەدا، بەڵام وەک بەشێک لەچاودێران دەڵ ێن، ڕەنگە لەچوارچێوەی پشتیوانی و کاردانەوەی ئەو لایەنانەدابێت کە دژی بڕیارەکەی عەبادین و وەستاندنی کارەکانی کۆمیسیۆن بەنایاسایی دەزانن. بڕیارەکەی عەبادی زیاد لەکاردانەوەیەکی بەدوای خۆیدا هێناوە، هادی عامری سەرۆکی هاوپەیمانی فەتح کە ڕکابەرێکی دیاری عەبادی و بەرەکەیەتی، داوا لەحکومەتی عێراق دەکات کۆتایی بەدەستوەردان لەکاروبارەکانی کۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان بهێنێت، یەکێتی هێزە عێراقیەکانیش لەبەیاننامەیەکدا دەڵێت، مافی ئەنجومەنی وەزیران نیە کارەکانی کۆمیسۆن پەکبخات و بەپێشلکاریی یاسای دەزانێت.  زۆرێکی تر لەو لایەنانەی ڕەخنە لەبڕیارەکەی سەرۆک وەزیرانی عێراق دەگرن پێیانوایە، بڕیارەکە پێچەوانەی دەستوری عێراقە، کە بەدەق دەڵێت، کۆمیسیۆن لەژێر چاودێری پەرلەماندایە و لەچوارچێوەی دەسەڵاتەکانی حکومەتدا نیە دەستوەربداتە کارەکانیان، هاوکات پێشێلکارییەکی ئاشکرای بنەمای جیاکردنەوەی دەسەڵاتەکان و کاری دەستە سەربەخۆکانیشە، بەوپێیەی کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکان لەلایەن ئەنجومەنی نوێنەرانەوەو پاڵپشت بەمادەی 102 لەدەستوری عێراق پێکهێنراوە و پەرلەمان دەتوانێت لێپرسینەوەی لێبکات لەبەرامبەر کارەکانی. هەندێک لایەنی تریش دەڵێن، کۆمیسیۆن بەشێوەیەکی دروست کارەکانی ئەنجامداوە، بەبەڵگەی ئەوەی ئەنجامی ژماردنەوەی دەستی دەنگەکان، بەڕێژەی 99% هاوتای ئەنجامە ئەلەکترۆنیەکان بوە و، پێویستە هەموو ئەوانەی خراپەکارییان بەرامبەر بەکۆمیسیۆن کردوە، لەسیاسیەکان و کاندیدە دەرنەچوەکان، داوای لێبوردن لەکۆمیسیۆن بکەن.  هاوکات بڕیارەکانی ئەنجومەنی وەزیرانیش بەئامانجی و مەبەستی شەخستی ڕووت وەسفدەکەن و پییانوایە، ئامانجەکەی وەستاندنی تۆماری گەورەترین کوتلەیە لەپێناو بەردەوامی حکومەتی ئێستا لەسەر کارەکانی کە شکستیهێناوە لەجێبەجێکردنی داواکارییەکانی خەڵکی عێراق.  

(درەو میدیا): روسیا بەنیازە مانگی داهاتوو مانۆڕێكی سەربازیی زۆر گەورە ئەنجامبدات كە 300 هەزار سەرباز بەشداری تێدادەكەن و ئەو مانۆڕەش گەوەترین مانۆڕی سەربازییە لە دوای مانۆڕەكانی جەنگی ساردەوە لە ساڵی 1981دا. بەوتەی دیمیتری پیسكۆڤ، وتەبێژی كۆشكی سەرۆكایەتی روسیا " كرملن" مانۆڕی " ڤۆستۆك- 2018" پاساوی خۆی هەیە  بە لەبەرچاوگرتنی ئەو تێڕوانینە دوژمنكارانە و نادۆستانانەی بەرامبەر بە وڵاتەكەی هەن. لەو مانۆڕە گەورەیەدا كە لە گۆڕەپانە سەربازییەكانی ناوەڕاست و خۆرهەڵاتی روسیا بەڕێوەدەچێت چەند یەكەیەكی سەربازی چین و مەنگۆلیاش بەشداری دەكەن و مانۆڕەكەش لە كاتێكدایە پەیوەندییەكانی نێوان پەیمانی باكوری ئەتڵەسی " ناتۆ" و روسیا بەرەو ئاڵۆزبوونی زیاتر هەنگاویناوە. چی روودەدات لە مانۆڕەكەدا؟ سێرگی شویگۆ، وەزیری بەرگری روسیا رایگەیاند 36 هەزار تانك و زرێپۆش و ئۆتۆمبیلی سەربازیی  لە 11 بۆ 15ی ئەیلول بەشداری دەكەن لە مانۆڕی " ڤۆستۆك – 2018" جگە لە زیاتر لە هەزار فڕۆكە. هەروەها هەموو یەكە سەربازییەكانی روسیا و دووو كەشتیگەلیش لە سیبریا و خۆرهەڵاتی روسیا بەشداریدەكەن. وەزیری بەرگری روسیا مەشق و راهێنانەكانی مانۆڕی ڤۆستۆك 2018شی بەراورد كرد بە مانۆڕەكانی یەكێتی سۆڤیەت لە ساڵی 1981دا كە چەند مەشقێكی لەسەر هێرشكردنە سەر پەیمانی ناتۆ لەخۆگرتبوو. شویگۆ لەو بارەیەو وتی:" لە هەندێك رووەوە دووبارەكردنەوەی مانۆڕەكانی زاباد – 81 ە بەڵام بە شێوەیەكی بەرفراوانتر". دەربارەی بەشداریكردنی چینیش لە مانۆڕەكەدا وتەبێژی كرملن رایگەیاند ئەو هەنگاوە هەماهەنگی و هاوكاری هەموو بوارەكانی نێوان روسیا و چین نیشاندەدات. قەبارەی مانۆڕەكانی " ڤۆستۆك 2018" یەكسانە بە هێزەكانی یەكێك لە شەڕە گەورەكانی جەنگی دووەمكی جیهانی و ساڵی رابردووش روسیا و بیلاروسیا چەند مانۆرشێكی سەربازی بچوكیان لە ناوچەكانی خۆرئاوای ئەنجامدا و كاری لە پێشینەی ڤلادیمێر پوتنی سەرۆكی روسیاش  لەماوەەی رابردوودا بریتی بوو لە نوێكردنەوەی سوپا و توانا سەربازییەكان،  لەوانەش دروستكردنی موشەكی ئەتۆمیی نوێ‌ و ئێستاش سوپای روسیا بە نزیكەی یەك ملیۆن سەرباز دەخەمڵێنرێت. چۆن و بۆچی چین بەشداری دەكات؟ وەزارەتی بەرگری چین بەیاننامەیەكی جدیی بڵاوكردەوە تائاستێكی زۆر باس لە قوڵبووونەوەی هاوكارییە سەربازییەكان و پەرەپێدانی تواناكانی هەردوولا دەكات لە پێناوە رووبەڕووبوونەوەی" هەڕەشە ئەمنییە جۆراوجۆرەكان" ، بەڵام دەشڵێت مانۆڕەكە " هیچ لایەنێكی سێیەم" بە ئامانج ناگرێت. هەروەها وەزارەتی بەرگری چین ئاشكرایكرد كە بە 3200 سەرباز و زیاتر بە 900 پارچەی سەربازیی و 30 فڕۆكە و هێلیكۆپتەر بەشداری مانۆڕەكە دەكات و گۆڕەپانی مانۆڕەكەش لە گۆڕەپانی مەشقی تسۆگۆل لە ناوچەی ترانس- بەیكاڵی روسیا دەبێت و ئێستاش بەشێك لە هێزەكان گەیشتونەتە ناوچەكە، بەڵام تائێستا هیچ وردەكارییەك دەربارەی بەشداریی مەنگۆلیا لەو مانۆڕەدا بڵاونەكرانەتەوە. ناتۆ چی دەڵێت؟ دیلاین وایت، وتەبێژی پەیمانی ناتۆ رایگەیاند، ناتۆ لە مانگی ئایاری رابردووەوە ئاگاداركراوەتەوە لە مانۆڕی " ڤۆستۆك – 2018"و چاودێری دەكات. ئاشكرایكرد ناتۆ پێشنیازێكی روسیا تاوتوێدەكات كە رێگەدات پاشكۆی سەربازی رەوانەی مۆسكۆ بكات بۆ چاودێریكردنی مەشق  و راهێنانی مانۆڕەكە. وتەبێژەكەی ناتۆ لە بەیاننامەیەكدا وتی:" هەموو وڵاتان مافی ئەوەیان هەیە مەشق بە هێزە سەربازییەكانیان بكەن، بەڵام پێویستە ئەو مانۆڕانە بە شەفافیی بەڕێوەبچێت و بە شێوازێك كە پێشبینیكراو بێت. هۆكاری ئاڵۆزیی پەیوەندییەكانی روسیا و ناتۆ پەیوەندییەكانی روسیا و ناتۆ ساڵی 2014 زیاتر ئاڵۆزبوون، كاتێك مۆسكۆ نیمچە دوورگەی كریمیای لە ئۆكرانیا كردەوە و كردییە بەشێك لە روسیا و هاوكاری یاخیبووەكانی سەر بە روسیای لە خۆرهەڵاتی ئۆكرانیا كرد، ناتۆش بە بڵاوكردنەوەی هێزی ززیاتر لە ئەوروپای خۆرهەڵات وەڵامی ئەو هەنگاوەی روسیای دایە و نزیكەی چوار هەزار سەربازی رەوانەی وڵاتانی ئەندامی ناتۆ كرد و روسیا دەڵێت ئەو كارەی ناتۆ پاساوی نییە و ئیستیفزازییە.  

 ( درەو میدیا): هەموو چاوەكان لەسەر ڕۆژی 3ی ئەیلولی داهاتوو و گرێدانی یەكەم دانیشتنی خولی چوارەمی پەرلەمانی عێراقن، كە هەندێك پێیانوایە ساتەوەختی كرانەوەی كۆی گرێ و گۆڵە سیاسییەكانی پێێكهێنانی حكومەت و كۆتاییهێنانە بەو ململانێیانەی نزیكەی سێ‌ مانگە تەواوی لایەنە سیاسییەكان و شەقامی عێراقی بەخۆیەوە سەرقاڵكردووە. بەپێی بڕگەكانی خشتەی كاری یەكەم دانیشتنی پەرلەمانی عێراق كە ئەمڕۆ فەرمانگەی ڕاگەیاندنی پەرلەمان بڵاویكردوەتەوە و بڕیارە ڕۆژی 3ی ئەیلولی داهاتوو بەڕێوەبچێت، لە دانیشتنەكەدا وتاری سەرۆك كۆمار و سەرۆك وەزیران و سەرۆكی خولی سێی پەرلەمانی عێراق دەخوێنرێتەوە و بەپێی ماددەی 54ی، دەستور بە تەمەنترین ئەندام سەرۆكایەتی دانیشتنەكە دەكات و دوای خوێندنەوەی ناوی ئەندامانی خولی چوارەم، سوێندی یاسای دەخۆن و دواتر سەرۆكی پەرلەمان و دوو جێگرەكەی هەڵدەبژێرێن.  زیادەڕۆیی لەگەشبینییەكاندا دەكرێت  بەڕای بەشێك لە چاودێران، بەڕێوەچونی ئەم ڕێكارە یاساییانە لە زۆنێكی پڕ ململانێی وەك عێراق كاتێك بەشێوەیەكی ئاسایی بەڕێوەچێت، لایەنەكان لەسەر دابەشكارییەكانی سێ‌ سەرۆكایەتیەكە و پۆست و پایەكانی تری حكومەت گەیشتبێتنە ڕێككەوتن، بەڵام بەهۆی ئەوەی تائێستا هیچكام لەبەرەكان نەیانتوانیوە زۆرینەی پەرلەمانیی، یان وەك خۆیان ناویانناوە "گەورەترین كوتلە" پێكبهێنن، وەك بنەمای سەرەكی بۆ پێكهێنانی حكومەت، هەم ڕێكارەكان یاساییەكانی دانیشتنی پەرلەمان بەوشێوەیە زەحمەتە ڕووبدەن و، هەم  چاوەڕوانیی زۆریش لەو دانیشتنە بەجۆرێك زیادەڕۆییكردن لە گەشبینی خوێندنەوەی بۆ دەكرێت، هەر ئەوەشە هۆكاری ئەوەی، قسەكردن لەسەر كۆمەڵێك سیناریۆی جیاواز ببێتە ڕۆژەڤ و خوێندنەوەی هەمەلایەنەی بۆ بكرێت. ئەگەرەكانی بەڕێوەچونی یەكەم دانیشتن  ئەگەر لایەنەكان نەیانتوانی گەورەترین كوتلە پێكبهێنن، ئەوا پێشبینی دوو سیناریۆ بۆ یەكەم دانیشتنی پەرلەمانی عێراق دەكرێت ،  سیناریۆی یەكەمیان، پەنابردنی زۆرینەی لایەنەكانە بۆ ڕێكارێكی یاسایی كە ڕێگە بە درێژەكێشانی گفتوگۆ سیاسییەكان بدات، بەجۆرێك پێشێلكردنی وادە دەستورییەكانی تیانەبێت. سیناریۆی دووەمیش، هێزە سیاسییەكان كاربكەن بۆ تەواونەكردنی نیسابی دانیشتنەكە، بەوەش هیچ ئیحراجییەك ناكەوێتە لەسەر هیچ لایەنێك و دواتر لەڕێی نوسراوێكەوە داوای دیاریكردنی وادەیەكی نوێ لەسەرۆك كۆمار بكرێت بۆ دانیشتنی نوێی پەرلەمان، كە ڕەنگە بكەوێتە ڕۆژی 15ی ئەیلولی داهاتو و بەوەش دەرفەتێكی نوێ‌ بدات بەكوتلە سیاسییەكان بۆ یەكلاییكردنەوەی بژاردەكانیان سەبارەت بە پێكهێنانی گەورەترین كوتلە و كاندیدەكانی پۆستی سێ‌ سەرۆكایەتیەكە، ئەمە بە بۆچونی سەرچاوەیەكی سیاسی ئاگادار كە بۆ ماڵپەڕی " سۆمەرییە نیوز " قسەیكردوە. سیناریۆی سێیەم ئەوەیە، ئەندامانی پەرلەمان سوێندی یاسای بخۆن و دانیشتنەكە هەڵبگیرێت بێئەوەی دەنگ لەسەر سەرۆك و دوو جێگرەی بدرێت و، بابەتەكە بخرێتە دانیشتنی داهاتوو، كە هەفتەیەك دوای دانیشتنی یەكەم ڕێكدەخرێت. هەر لە چوارچێوەی شرۆڤەكردنی ئەم پرسەدا (واسق هاشمی) شارەزای سیاسی پێیوایە، دانیشتنی پەرلەمان ڕێكناخرێت ئەگەر كاندیدەكانی سێ‌ سەرۆكایەتییەكە یەكلانەكرێنەوە، پێشبینی ئەوەشیكردوە، بەتەمەنترین ئەندام كە سەرۆكایەتی دانیشتنەكە دەكات داوا لەئەندامان بكات سوێندی یاسای بخۆن و دانیشتنەكە بە كراوەیی جێبهێڵێت، باس لە سێ‌ سیناریۆش دەكات بۆ یەكلاكردنەوەی دیمەنی سیاسی، هۆشداریشی داوە لە پەرتبونی زیاتری ناوماڵی شیعە.   دیمەنی سیاسی چۆن یەكلادەكرێتەوە؟ هاشمی بە هەمان سەرچاوەی وتوە، ململانێی ناو پێكهاتەكان هێشتا بەردەوامە، ململانێكانی ناو پێكهاتەی سوننە لەسەر پۆستی سەرۆكی پەرلەمان بەردەوامە، پارتە كوردییەكانیش لە هەمان دۆخدان سەبارەت بە پۆستی سەرۆك كۆمار، ناوماڵی شیعەش لە ئەنجامی ململانێ لەسەر پێكهێنانی گەورەترین كوتلە و پۆستی سەرۆك وەزیران لە حاڵێكی باشتردا نیە.  لەبارەی سیناریۆكانی پێكهێنانی گەورەترین كوتلەی پەرلەمان و پێكهێنانی حكومەتی داهاتوو، ڕایگەیاندووە، سێ‌ سیناریۆ بۆ یەكلاكردنەوەی دیمەنی سیاسی لەئارادایە كە ئەوانیش: یەكەمیان: میحوەری دەوڵەتی یاسا و فەتح سەركەوتووبن لەر ِاكێشانی سوننە و كورد بۆ بەرەكەیان و بەوەش گەورەترین كوتلە پێكبهێنن. دووەمیان: میحوەری سائیرون و نەسر و وەتەنیە وحیكمە سەركەوتووبن لە ڕاكێشانی سوننە و كورد بۆ بەرەكەیان و بەوەش گەورەترین كوتلە پێكبهێنن، ئەم دوو سیناریۆیەشی بەدوور زانیوە. سێیەم: كە لەلایەن وڵاتانی دەرەكییەوە فشار بۆ ئەنجامدانی دەكرێت، ڕێكخستنەوەی ناوماڵی شیعە و سوننە و كورد و گەڕانەوەیە بۆ چوارگۆشەی یەكەم و پێكهێنانی حكومەتێكی شەراكەتی نیشتمانی بەبێ‌ بوونی ئۆپۆزسیۆن. بە وتەی ئەو شارەزا سیاسییە، پەرتبونی ناوماڵی شیعە زیانی بە بەرژوەندییەكانی نیشتمان گەیاندووە، بەوپێیەی هەردوو لایەنی كورد و سوننە پرسەكەیان قۆستوەتەوە بۆ بەرزكردنەوەی سەقفی داواكارییەكانیان كە ڕەنگە پرسی نەكردە و نادەستوری لەخۆبگرێت و دوو لایەنە شیعەییەكە كە خوازیاری پێكهێنانی گەورەترین كوتلەن ملی بۆ بدەن.   بەپێ زانییارییەكانی "درەومیدیا" كە لەسەرچاوەیەكی سیاسی باڵای عێراقەوە دەستیكەوتوە، نوری مالیكی و هادی عامری بەچڕی دەستیانكردوەتەوە بەكۆبوونەوە لەگەڵ لایەنە شیعییە جیاوازەكان وەك هەنگاوی یەكەم و دواتر سەرلەنوێ پەیوەندیكردن بەلایەنەكانی ناو سوننە و كورد، سەرچاوەكە لە زاری ئەندامانی ئەو وەفدەی كە چەند ڕۆژێك لەمەوبەر هاتنە هەولێر و  لەگەڵ بەرپرسانی هەرێم كۆبوونەوە، ئەوەشی ئاشكراكرد، دانیشتنەكەیان زۆر بەئیجابی وەسفكردوە و لایەنە كوردییەكان پێیان ڕاگەیاندون كە بەمزوانە وەڵامیان دەدەنەوە. 

(درەو میدیا): وەزارەتی نەوتی عێراق ئاستی هەناردە و داهاتی نەوتی بۆ مانگی تەمموزی رابردوو راگەیاند و بە بەراورد بە مانگەكانی رابردوو هەناردە و داهات زیادیكردووە. بەپێی راگەیەنراوی وەزارەتی نەوتی عێراق، مانگی  تەمموزی رابردوو عێراق (109 ملیۆن و 857 هەزارو 705) بەرمیل نەوتی هەناردەی دەرەوە كردووە". تێكڕای هەناردەی نەوتی مانگی رابردوو لە رۆژێكدا گەیشتوەتە (3 ملیۆن و 661 هەزار) بەرمیل و تێكڕای نرخی نەوت بۆ هەر بەرمیلێكی لەو مانگەدا بە (68.322) دۆلار فرۆشتووە. داهاتی هەناردەی نەوتی عێراق لە مانگی رابردوودا گەیشتوەتە (7 ملیار و 532 ملیۆن و 500 هەزار) دۆلار بووە، بەڵام داهاتی هەناردەی نەوتی عێراق لە مانگی حوزەیرانی رابردوودا (7 ملیار و 323 ملیۆن و 150 هەزار) دۆلار بووە. واتا داهاتی نەوت بە بەراورد بە مانگی رابردوو زیاتر لە ( 200 ملیۆن دۆلار ) زیادیكردووە.

راپۆرتی: محەمەد رەئوف   لەدواین كۆبونەوەی نێوان یەكێتی نشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان، ناكۆكی گەورە دروستبووە، مەكتەبی سیاسی پارتی بەفەرمی بە وەفدی یەكێتی راگەیاندووە" لەنێوان پۆستی سەرۆك كۆمار و پۆستی پارێزگای كەركوكدا ئەوان یەكێكیان دەوێت". سەرچاوەیەكی ئاگادار لە كۆبونەوەكە بە (درەو میدیا)ی وت: وەفدی یەكێتی لەو داوایەی پارتی ناڕازی بوون و پێیان راگەیاندوون ئەو دوو پۆستە هەردووكیان ئیستحقاقی یەكێتین و رازی نابن بدرێتە بە پارتی، بۆیە كۆبونەوەكە هیچ ئەنجامێكی لێنەكەوتوەتەوە". سێ كاندید بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار  بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، پارتی دوای ئەوەی لەگەڵ یەكێتی نەگەیشتوەتە هیچ ئەنجامێك بۆ دابەشكردنی پۆستەكانی عێراق، بڕیاریداوە كاندیدی خۆی هەبێت بۆ سەرۆك كۆماری عێراق. هەرچەندە باس لە دانانی (هۆشیار زێباری) یان (رۆژ نوری شاوەیس) دەكرێت وەكو كاندیدی پارتی بۆ سەرۆك كۆمار، بەڵام زانیارییەكانی (درەو میدیا) ئاماژە بەوە دەكەن، پارتی (فوئاد حسێن) كاندیدی دەكات، بەوپێیەی كەسایەتییەكی شیعەیە و جێگای نیگەرانی لایەنە عێراقییەكان نیە، ئەمە لەكاتێكدایە رەنگە كاندیدكردنی (هۆشیار زێباری) كێشە دروستبكات، چونكە ئەو پێشتر كە وەزیری دارایی عێراق بووە لەسەر پرسی گەندەڵی لە پەرلەمانەوە متمانەی لێوەرگیراوەتەوە. یەكێتی كێ دەنێرێتە بەغداد ؟ دوێنێ مەكتەبی سیاسی یەكێتی لە هەولێر كۆبوەوە، (درەو میدیا) زانیویەتی، لە كۆبونەوەكەدا باسلەوە كراوە یەكێتی لە بەغداد دۆخی خراپە و كارەكتەرەكانی لە ئاستی پۆست و پێگەی یەكێتیدا نین، بۆیە دەبێت ئەمجارە كارەكتەری بەهێز رەوانەی بەغداد بكرێن، رەنگە یەكێك لەو كارەكتەرانە (مەلا بەختیار) بێت كە چاوی لە وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆمار و گەیشتنە بە كورسییەكەی تاڵەبانی لە كۆشكی سەلام، پێشتر چەندین راپۆرتی رۆژنامەوانی بڵاوكرانەوە لەبارەی ئەوەی مەلا بەختیار بڕوانامەی خوێندنی زانكۆی نییە، بۆیە ناتوانێت پۆستی سەرۆك كۆمار وەرگرێت، بەڵام (درەو میدیا) زانیاری دەستكەوتووە مەلا بەختیار ئەو كێشەیەی چارەسەر كردووە و لە زانكۆیەكی ئەوروپا بڕوانامەی وەرگرتووە. ئەمە لەكاتێكدایە (محەمەد سابیر) ئاوەڵزاوای جەلال تاڵەبانی كە پێشتر باڵیۆزی عێراق بووە لە چەند وڵاتێك، بەفەرمی لەلایەن ئەنجومەنی ناوەندی یەكێتییەوە كاندیدكراوە بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار و سیڤییەكەی رەوانەی مەكتەبی سیاسی كراوە بەمەبەستی پەسەندكردنی. چوار لایەنەكە كاندیدیان دەبێ ؟ لایەنی سێیەم كە چاوەڕەوان دەكرێت كاندیدی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار هەبێت، چوار لایەنەكەیە (بزوتنەوەی گۆڕان، كۆمەڵی ئیسلامی، یەكگرتووی ئیسلامی، هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری). لە باشترین حاڵەتدا رەنگە كاندیدی ئەو چوار لایەنە بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، بەرهەم ساڵح بێت، بەوپێیەی بەرهەم ساڵح نیەتی چونە بەغدادی هەیەو پشتیوانی بۆ كۆكردوەتەوە. سەرچاوەكان ئاماژە بەوە دەكەن، ئێستا لەناو یەكێتیش وەك پێشتر ئەو هیڵە سورەی لەسەر بەرهەم ساڵح نەماوەو بۆچون هەیە كە بەرهەم ساڵح ببێتە كاندیدی چوار لایەنەكەو یەكێتیش بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق.

( درەو میدیا):  بەپێی زانیاریەكانی " درەو میدیا" لەدوای بڕیاری بایكۆتكردنی پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لەلایەن هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەرییەوە ئەو هێزە بڕیاریداوە كەناڵی خەندانی زمانحاڵەكەشی دابخات. زانیارییەكانی " درەو میدیا" ئاماژەبەوەدەكەن كە لەمشەوەوە كەناڵی خەندان دادەخرێت، بەڵام بەهۆی بوونی گرێبەستی كارمەندان و هەندێك بەرنامەی تۆماركراو، پەخشی كەناڵەكە تا 10 رۆژی تر بەردەوام دەبێت و دواتر دادەخرێت. ئەمە لە كاتێكدایە كە هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەرەوەری بەرەسمی بڕیاریداوە بایكۆتی پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بكات، كە خۆیان پێیانوایە تۆماری دەنگدەران خاوێن نیە و دووبارە ساختەكاری گەورە دەكەن لە هەڵبژاردنەكاندا، ئەم روانینەی هاوپەیمانی لە كۆبونەوەی چوارقۆڵی سەركردەكانی ( گۆڕان، هاوپەیمانی، كۆمەڵ، یەكگرتوو) باسكراو بەرهەم ساڵح جەختی لەسەر بایكۆتی هەڵبژاردن كردەوە، بەڵام لایەنەكانی تر رازی نەبوون. بەڵام بایكۆتی پرۆسەی هەڵبژاردن لەلایەن هاوپەیمانییەوە دوو خوێندنەوەی بۆ دەكرێت: یەكەم/ هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری و خودی بەرهەم ئەحمەد ساڵح ترسیان لە ئەنجامی هەڵبژاردنەكان هەیە بەهۆی "ئەگەری زۆری ساختەكاری و ناخاوێنی تۆماری دەنگدەران" وەك هەڵبژاردنی 12ی ئایاری رابردوو روبەرووی شكستی گەورە ببنەوە و ئیدی خۆری سیاسی بەرهەم ساڵح ئاوا بێت، بۆیە نایانەوێت روبەرووی ئەو شكستە ببنەوە. دووەم/ زانیارییەكان ئاماژەبەوەدەكەن كە گفتوگۆ و كۆبونەوەی پشتی پەردە هەیە لە نێوان خودی بەرهەم ساڵح و سەركردەكانی یەكێتی و ئێرانییەكان و پارتی، بۆئەوەی بەرهەم ساڵح بكەنە سەرۆك كۆماری عێراق، هەرچی پارتیە جۆرێك رازی بوونی دەربڕیوە بۆ بوونی بەرهەم ساڵح بە سەرۆك كۆمار و لە پشتی پەردەشەوە چەند جارێك بەرهەم ساڵح لەگەڵ خودی مەسعود بارزانی كۆبوەتەوە و باسی ئەو پرسە كراوە، پارتی لە توانای فوئاد مەعسوم ناڕازیە لەو پۆستە و دەیەوێت كارەكترەێكی بەهێز لەوێ بێت. هەرچیە ئێرانییەكانە پشتیوانی لە بەرهەم ساڵح دەكەن بۆئەوەی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق وەربگرێت، بۆئەوەی لایەنەكانی دەڤەری سلێمانی یەكخەنەوە و ناكۆكیان نەمێنێت و لەلایەكی تریش پۆستی سەرۆكی كۆمار بۆ پارتی نەبێت، بۆ ئەو مەبەستەش چەند جارێك ئەو پرسەیان لەگەڵ سەركردایەتی یەكێتی باسكردووە. هەرچی یەكێتی نیشتمانی كوردستانە بەسەر چەند روانینێكدا دابەشبوون، لایەنی كۆسرەت رەسوڵ پێیان خۆشە ئەو پۆستە بۆ بەرهەم ساڵح بێت، بەشێك لە ئەندامانی مەكتەبی سیاسیی یەكێتیش پێیان خۆشە بۆئەوەی بەرهەم ساڵح بگەڕێتەوە ناو یەكێتی ئەو پۆستەی پێبدرێت، بەڵام ئەوەی توندن لەسەر ئەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار نەدرێت بە بەرهەم ساڵح ماڵی تاڵەبانیە، كە ئێستا بەهۆی پێشنیازی ئێرانییەكانەوە، جۆرێك لە نەرمیان نواندووە و بەتایبەتیش قوباد تاڵەبانی پشتیوانی ئەوە دەكات ئەو پۆستە بدرێتە بەرهەم ساڵح و بگەڕێتەوە بۆ ناو یەكێتی و كۆتایی بە هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری بهێنرێت.  كە پێشبینیدەكرێت بایكۆتی هەڵبژاردن و داخستنی كەناڵی خەندان لەلایەن هاوپەیمانییەوە لە چوارچێوەی ئەو هەنگاوانەدا بێت.  

راپۆرتی: ئارام مەحمود هەڵوێست وەرگرتن و بایكۆتی پرۆسەی سیاسی، لەگەڵ ئەنجامەكانی هەڵبژاردندا بووە بەشێك لە مێژوو، ئێستا یار و نەیار كوڕی ئەمڕۆن، ئەوەی سوتا یان چووە سەر حسابی یەكێكی تر، دەنگی خەڵك بوو، چیتر سیاسییەكان سەرقاڵی ئەو پرسە نین، بەڵكو داڵغەیان لای شتێكی لەوە گرنگترە، ئەویش بەركەوت و قەبارەی قاشە كێكەکەی دەسەڵاتە، چەندە و ڕێژەیی چەوری و شیرینییەكەی بەری دڵ ئەگرێت یان نا؟. پێش پرۆسەی هەڵبژاردن، خەڵكێكی زۆر لەچین و توێژە جیاوازەكان، بە تایبەت كۆمەڵێك ڕۆشنبیری دیار، سەردانی لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆنی جاران و ئەو لیستە تازانەیان كرد كە بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق پێكهێنران و تكایەكی زۆریان لێكردن بەرەیەكی هاوبەش دروستبكەن و پێكەوە ببنە (بلۆكێكی مێژوویی) بەرامبەر بلۆكی دەسەڵات و، خاوەندارێتی بەرەی خەڵك و هەموو ئەو دەنگانە بكەن كە ناڕازین و ڕەخنەیان لەو دۆخە نالەبارە هەیە كە پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەسەر خەڵكی كوردستانیان هێناوە.  دەیان وتار و پێشنیاز و پرۆژەی سیاسی خرانە بەردەم ئەو هێزانە تاسنورێك بۆ سەركێشییەكانی ئەو دوو هێزە دابنێنن، تا چیتر ڕۆژێ بەناوی ئابوری سەربەخۆ و ڕۆژێك بەناوی دروستكردنی دەوڵەتەوە یاری بە چارەنوسی خەڵك نەكەن و هەر ڕۆژە و نەیاندەن بە قەڵبەیەكدا، سەرنجام هەر ئەوەیانكرد كە بەرژەوەندی خۆیان گەرەكی بوو، نەك بەرژەوەندەیی و چاكەی گشتی و هەریەكەیان لە دۆڵێك خوێندیان، عەرەب وتەنی، هەر لایەنە و گۆرانی بۆ (لەیلا)كەی خۆی وت. پارتی و یەكێتی توانای دەستوەردانیان هەیە بەشێك لە ئاگایانی دۆخی سیاسی كوردستان بەدووری نازانن پارتی و یەكێتی ڕۆڵیان هەبووبێت لە بەیەكنەگەیشتنی ئەو لایەنانە لە چوارچێوەی هاوپەیمانێتیەكدا و لەمپەریان دروستكردبێت بۆ لەدایكبوونی ڕكابەرێكی فیعلی كەخۆی وەك بەدیل و جێگرەوەی ئەوان لەبەردەم خەڵكی كوردستان تەرح بكات، بەوپێیەی یەكێتی و پارتی خاوەن هەژمونێكی كەمنین لەناو ئەم هێزانە(چوارلایەنەكە) و دەتوانن كاریگەری لەسەر بڕیارە چارەنوسسازەكانیان دروستبكەن، نمونەی بەرجەستەشیان بۆ ئەمە، كاتێك دەنگۆی لێكنزیكبونەوەی لیستەكەی بەرهەم ساڵح و بزوتنەوەی گۆڕان بڵاوبوەوە بۆ دروستكردنی هاوپەیمانێتیەكی هاوبەش، وترا بەرپرسانی یەكێتی دەستوەردانیان كردوە و فشاریان لە بەرپرسانی گۆڕان كردووە ڕێككەوتنێكی لەوشێوەیە نەكەن، بێگومان كاریگەری پارتیش لەسەر لایەنەكانی تر بە تایبەتی یەكگرتوی ئیسلامی ئەگەر زۆرتر نەبێت ئەوا كەمترنیە، هەندێك لە خۆبەخشانی جوڵانەوەی نەوەی نوێش لەبری بەشداربوون لە ڕەخساندنی زەمینەی پێویست بۆ ئەو بەیەكگەیشتنە، بە لێزانی بێت یان نەزانی، كەلێنەكانیان گەورەتركرد و لەڕێی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە ئەم پرسە سیاسییە گرنگەیان بەجۆرێك لە شەڕە دەنوكی سیاسی و خۆنمایشكردن تەوزیفكرد، بەوەی گوایە بزوتنەوەی گۆڕان داوای هاوپەیمانێتی لێكردون و ئەمان ڕەتیانكردوەتەوە. ناڕازی نەماوە هەمووی ڕازییە ڕۆژ ڕۆژی پێكهێنانی هاوپەیمانێتی دوو قوڵی و سیان و چوار و پێنجقۆڵی و نمایشی بازوی سیاسییە بۆ چینەوەی زۆرترین دەستكەوت و ئیمتیاز، ئەمە لەم سەری عێراق تادەگاتە ئەوسەری وەك مۆدێلێكی سیاسی لێهاتووە، لایەنە ناڕازییەكانی كوردستانیش (بزوتنەوەی گۆڕان، یەكگرتوی ئیسلامی، كۆمەڵی ئیسلامی، هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری )، ڕۆژی 26ی ئەم مانگە هاوپەیمانێتییەكی چوارقۆڵیان لە چوار خاڵدا ڕاگەیاند، هاوشێوەیەی زۆربەی بەیاننامە ئینشائییە سیاسییەكان دەڵێن، ڕێككەوتنەكەیان لەپێناوی بەرژوەندی خەڵك و مافە دەستورییەكانی هەرێمی كوردستان و بەدامەزراوەییكردنی پەیوەندییەكانی هەرێم و بەغدا و چارەسەری  كێشەكانی نێوانیانە، موچەی خەڵك و پرسی ناوچە دابڕاوەكانیشیان لەبیرنەكردووە.  پرسیارە بێ وەڵامەكان هەندێك پرسیاری ئەوە دەكەن، زەرورەتی دەستەبەركردنی ئەم مافانە بۆ خەڵكی كوردستان شتێكی تازەنین سەریان دەرهێنابێت، یان ئەم چوارە لایەنە تازە بۆیان دەركەوتبێت بەدەستهێنانی ئەم مافانە پێویستی بەپێكەوەبونە، ئەگەر دەیانزانی پێكەوە دەتوانن ئەم كارانە باشتر ڕاپەڕێنن، بۆ لە سەرەتاوە هاوپەیمانێتییەكیان دروستنەكرد، كە ڕەنگە كەشی هەڵبژاردنی گەرموگڕتر  بكردایە و ئەو ڕێژە زۆرەی بایكۆتی خەڵكیش تۆمارنەكرایەو و ڕێژەیەكی زیاتر دەنگیان بهێنایە؟. پرسیارێكی تر ئەوەیە، سیان لەم چوار لایەنە (گۆڕان و یەكگرتو و كۆمەڵ) لە خولی پێشوی پەرلەمانی عێراقدا،  خاوەنی 16 كورسی بوون و لەزۆر پرسیشدا هاوڕابوون، نەك ئەوان هەموو كوتلەكوردییەكان پێكەوە نەیانتوانی تێپەڕندانی بودجە لە دەرەوەی خواستی كورد بوەستێنن؟ ئەی ئێستا كە بە چوار لایەن كەخاوەنی 11 كورسین، چیان پێدەكرێت و دەتوانن چی بگۆڕن لە بەغداد؟. پرسیارێكی تر كە دەكرێت، ئەگەر ئەم لایەنانە دەیانزانی هیچ ڕێگایەكی تریان پێهەڵنابژێرێت  و ناتوانن سەرچڵیی سیاسی یان داهێنانی بێپێشینە و تاقینەكراوە بكەن، شەقامیان بۆ پڕكرد لە شیعاراتی توند و بانگەشەی بایكۆتكردنی پرۆسەی سیاسی و هەڕەشەكردن بۆ پەنابردن بۆ هەموو ڕێكارە مەدەنییەكان، تەنانەت بە دەستبردن بۆ دروستكردنی هێزی چەكداریشەوە، كاتێك دۆخەكەش بە هیچ نەكردن كۆتاییدێت و لەگەڵ پارتی و یەكێتی یان بەجیا بەرەو بەغداد غلدەبنەوە،  لانی كەم وەك ڕێزێك بۆ دەنگدەرەكانیان دەبوو، ئاماژەیەكیان بەسودەكانی بەشداری لە پرۆسەی سیاسی عێراق و زیانەكانی بایكۆتكردن بكردایە؟. پرسیارێكی تر ئەوەیە، زۆربەی فراكسیۆنەكان جگە لە پارتی دیموكراتی كوردستان لانی كەم لەدوو خولی ڕابردوودا، لەناوخۆدا ناتەبا و پارچەپارچەبوون، ئەی چۆن زامنی ئەوە دەكەن چوار فراكسیۆنی جیاواز و چوار بیركردنەوەی جیاواز پێكەوە هەڵبكەن، قسەكە ئەوەیە ئەم چوار لایەنە كە بەرژەوەندی خەڵكیان كردوەتە بنەمای كاری پێكەوەیی و هەردووكیشیان پێكەوە كردوەتە بەهانە بۆ چونە بەغداد، ئەگەر ئەمانە هیچی بەرجەستە نەبوون، سیحری چونەكەیان بەتاڵنابێتەوە؟ ئەی زەمان چیە لەوێش یەكێتی و پارتی كاریگەری لەسەر بڕیارەكانیان دانانێن، پێكەوەبن یان یان بەجیا؟. هاوپەیمانییەكە بە مردوویی لەدایكبووە زۆرێك پێیوایە هاوپەیمانێتی ئەم چوار لایەنە لەبنەڕەتەوە بەمردوویی لەدایكبووە، چونكە پێكەوە بونێك نیە كە لەقەناعەت و بیركردنەوە و خەمێكی هاوبەشەوە سەرچاوەی گرتبێت، بەڵكو فێڵێكە لەخەڵكیان كردووە و حیلەیەكە دۆزیویانەتەوە بۆ خۆدزینەوەی لە بانگەشەكانی ڕابردوویان، كە لە بەرامبەر "دزینی دەنگی خەڵك" هەڕەشەی بایكۆتی پرۆسەی سیاسی و گرتنەبەری سەرجەم ڕێكارە مەدەنییەكانیان دەكرد و تەنانەت تا دواین ساتیش خەڵكیان لەوەدا هێشتەوە كە "چاوەڕوانی ڕاگەیاندنی ئەنجامەكانی كۆتایی دەكەن" و دوای ئەوە هەڵوێستی خۆیان بەڕونی ڕاشكاوی ڕادەگەیەنن و هەموو ئەگەرەكانیش لەبەردەمیاندا كراوەیە، بەڵام ئەوەی ئێستا بەكراوەیی خستویانەتە سەرپشت، دەرگای ئەو هاوپەیمانێتیە چوارقۆڵییەیە كە پێكیانهێناوە بەڕووی لایەنە كوردستانیەكانی تردا (پارتی و یەكێتی)، وەك ئەوەی لەدواین لێدوانی یەكێك لە بەرپرسانی ئەو هاوپەیمانێتییەدا هاتووە. دیوێكی تری ئەو خوێندنەوانەی بۆ پێكهێنانی ئەو هاوپەیمانێتیە دەكرێت، ئەوەیە، ئەم هێزانە (چوار لایەنەكە) گەیشتونەتە ئەو بڕوایەی پێكەوەبونیان سەنگ و پێگەی سیاسیان لەبەغداد دەپارێزێت و دەرفەتی زیاتریشیان لەبەردەم دەڕەخسێنێت بۆ وەرگرتنی پۆست و ئیمتیازی سیاسی، بەپێچەوانەی چونیان وەك كۆمەلێك هێزی  سەربەخۆ، كە ئەگەرەكانی بەردەمیان لەزۆر ڕوەوە كاڵتر و تەسكتردەكاتەوە. ئەگەر هەموو ئەوانەی سەرەوە بەشێك بوبێتن لەو پرسیار و گریمانانەی كە بەلای زۆرێكەوە پێویستی بەوەڵامدانەوەی جدی و ڕاوەستان و هەڵوەستەكردن هەیە لەسەری، لەبەرامبەردا ڕایەكی تر هەیە پێیوایە، چۆڵكردنی بەغداد بۆ یەكێتی و پارتی، واتە سپاردنی بەشداری سیاسی كورد لە ناوەندێكی گرنگی وەك بەغداد بەدەستێكی نائەمین، كە وەك دەوترێت، ئەزمونی چەند ساڵی ڕابردوویان سەلماندویەتی، شەڕی ئەوەڵ و كۆتاییان بۆ بەدەستهێنانی پۆست و ئیمتیازات بووە بۆ حزب و لەناو حزبیشدا بۆ كۆمەڵێك شەخسی دیاریكراو، هەموو ئەمانەشیان لەژێر سەرپۆشێكی نەتەوەیی و كۆمەڵێك ڕەمز و پیرۆزییدا ئەنجامداوە.         

(درەو میدیا): "من بۆ مێژوو دیڵێم پڕۆژەكەی گۆڕان زۆر لە پڕۆژەكەی پارتی بەسەروبەرتر و ڕێكخراوتر بوو" ئەمە قسەی فازل میرانی سكرتێری مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستانە. لە دیدارێكدا لەگەڵ بەشی كوردی دەنگی ئەمریكا، لە وەڵامی پرسیارێكدا سەبارەت بەوەی ئایا رێككەوتنی پێشوەخت هەبووە لەنێوان بزوتنەوەی گۆڕان و پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر یاسای هەڵپەساردنی سەرۆكایەتی هەرێم، فازل میرانی رەتیدەكاتەوە هیچ رێككەوتێكی پێشوەخت كرابێت، ئەمەش پێچەوانەی قسەی جەعفەر ئیمنكی جێگری سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان و ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتییە كە پێشتر بۆ هەمان سەرچاوە وتی: پرۆژەكە پرۆژەی هاوبەشی گۆڕان و پارتی بووە. فازل میرانی دەڵێ:"زۆر كەس بەتایبەت برادەرانی یەكێتی وا بیریان دەكردەوە كە ئێمە و گۆڕان دانیشتوین ڕێككەوتوین لەسەر پڕۆژە یاسای هەڵپەساردنی سەرۆكایەتی هەرێم، من بۆ مێژوو دیڵێم پڕۆژەكەی گۆڕان زۆر لە پڕۆژەكەی پارتی بەسەروبەرتر و ڕێكخراوتر بوو، ئێمە كاتی خۆی سوپاسی برادەرانی گۆڕانمان كرد بێ ئەوەی هەماهەنگی پێشوەختەمان هەبێت، بەڵام شێوەی بیركردنەوەی هاوبەش ئەو كارە باشەی لێ دەرچوو". لە وەڵامی پرسیارێكیشدا لەبارەی ئەوەی ئایا پارتی پشتیوانی بەرهەم ساڵح سەرۆكی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری دەكات بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق، فازل میرانی ئاماژەی بەوەكردووە" سەرەتا دەبێت داوا لە یەكێتییەكان بكەین ئایا ئامادەن واز لە بەشی خۆیان بهێنن ؟ بەهەمان شێوە لە پارتیش بپرسین ئایا ئامادەن واز لە بانگەشەی خۆیان بهێنن بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستە و وازهێنانی بۆ كاندیدێكی سەربەخۆ؟ كاك بەرهەم لەناو هەموومان كەسایەتییەكی "مەعروفە"و برایەكی ئازیزە، بەڵام وابزانم ئەگەر لەناو یەكێتیدا بمایەوە شانسی وەرگرتنی ئەو پۆستەی زیاتر بوو، جاری پێشوش هەموو یەكێتییەكان دەنگیان پینەدا، ئێـمە ناتوانین ئەو پرسیارە لە یەكێتی بكەین، سەبارەت بە ئێمەش، هیشتا د. بەرهەم خۆی پێشنیار نەكردووە بۆ ئەو پۆستە تا ئێمە بۆچونی خۆمان بخەینەڕوو، وەختێك دەبێت ڕای خۆمان بخەینەڕوو كە دكتۆر بەرهەم بێت بۆ لای جەنابی سەرۆك بڵێت ئێوە و یەكێتی پێكنایەن لەسەر ئەو پۆستە من وەك كوردێك كاندید بكەن، ئەوكات د.بەرهەم جوابی خۆی وەردەگرێت".