راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف- نامیق رەسوڵ "پادشای عەرشی كەلاوە", رەنگە ئەمە باشترین مانشێت بێت بۆ پێشوازیكردن لە سوێندخواردنی سەرۆكی نوێی هەرێم كوردستان، سەرۆكێك كە لەماوەی 17 ساڵی رابردوودا سەرۆكایەتی حكومەتی كردووە‌و بۆ خەڵكی هەرێم سیاسەتمەدارێكی تاقیكراوەیە، (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا هەڵسەنگاندێك بۆ ماوەی سەرۆكایەتی نێچیرڤان بارزانی دەكات لە 17 ساڵی سەرۆكایەتی حكومەتدا. سەرۆكێكی تاقیكراوە ! سبەینێ نێچیرڤان بارزانی وەكو دووەم سەرۆك لە مێژووی هەرێمی كوردستان- عێراقدا سوێندی یاسایی دەخوات. سەرۆكی نوێ بۆ خەڵكی هەرێمی كوردستان روخسارێكی نەناسراو نیە، ئەو 17 ساڵە سەرۆكی حكومەتە، ماوەی حوكمڕانی ئەو لە سەرۆكایەتی حكومەتدا، ئێستا بەروبومەكەی لەبەردەمی خەڵكدایە. سەرەڕای پۆستی سەرۆكایەتی حكومەت، نێچیرڤان بارزانی لەدوای 2017ەوە مومارەسەی پۆستی سەرۆكی هەرێمیشی كردووە، چونكە بەپێی یاسای دابەشكردنی دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم، زۆرینەی دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم گواسترایەوە بۆ سەرۆكی حكومەت. نێچیرڤان بارزانی كە دوای 17 ساڵ ماڵئاوایی لە پۆستی سەرۆكایەتی حكومەت دەكات، لەدوای خۆی حكومەتێكی قەرزارو ژێرخانێكی داتەپیوی ئابوری‌و پەیوەندییەكی خراپی دەرەكیی پڕ گرێ‌و گۆڵی بۆ جێنشینەكەی (مەسرور بارزانی) بەجێهێشتووە، رەنگە ئەمە هۆكارە سەرەكییەكە بێت دوای سەرۆكایەتی حكومەت، نێچیرڤان بارزانی لە پۆستی سەرۆكایەتی هەرێمدا جێگیركرا، زۆربەی دۆسییە هەستیارەكان بەهۆی ئەوەی بەشێوەی دامەزراوەیی بەڕێوەنەبراون، وابەستە كراون بە كەسایەتی نێچیرڤان بارزانییەوە‌و بەبێ ئەو، سەرۆكی نوێی حكومەت ناتوانێت كاروبارەكانی بەڕێوەببات، بەدیاریكراویش دۆسیەی نەوت لەنێوان هەرێمی كوردستان‌و توركیادا.  فایلی خزمەتگوزارییە گشتییەكان خزمەتگوزارییە گشتییەكان باشترین پێناسەیە بۆ ناسینەوەی هەر حكومەتێك لە جیهاندا، حكومەتی هەرێمی كوردستان لەسەردەمی دەسەڵاتی 17 ساڵەی نێچیرڤان بارزانیدا لەم كەرتەدا شكستیهێناوە. ئاو كە سەرچاوەی سەرەكی ژیانە، تائێستا لە هەرێمی كوردستان زامن كراو نییە‌و هەموو شارو شارۆچكەكانی هەرێم كێشەی ئاوی خواردنەوەیان هەیە، لە هەندێك ناوچەش خاوێنی ئاوی خواردنەوە جێگەی گومانە، سەرەی ئاو كە شێوازێكی كۆنی دابەشكردنی ئاوە لە شارەكاندا، هێشتا لە هەرێمی كوردستان بەركارە. نێچیرڤان بارزانی كە ماڵئاوایی لە حكومەت دەكات، دوای 17 ساڵ لە دەسەڵاتدارێتی ئەو هێشتا خەڵك بەدەست نەبوونی وزەی پێوستی كارەباوە دەناڵێن، دەنگی مۆلیدە ئەهلییەكان لە هەموو گەڕەكێكی هەرێم بووەتە پێناسەی دۆخی كارەبا لە هەرێم. ئەمە لەكاتێكدایە ساڵانە بڕێكی زۆری بودجە لەژێر ناوی چاككردنی دۆخی كارەبا بەهەدەردراوە، بەمدواییانە نێچیرڤان بارزانی بیرۆكەی رادەستكردنی كەرتی خزمەتگوزارییەكانی بە كۆمپانیان‌و كەرتی تایبەت هێنایەگۆڕێ. خراپی دۆخی رێگاوبانەكانیش ساڵانە تادێت ژمارەی قوربانییەكانی زیاتر دەبێت، بەپێی ئامارە فەرمییەكان لەماوەی (10) ساڵدا، زیاتر لە (7 هەزار) كەس بەهۆی روداوەكانی هاتوچۆوە گیانیان لەدەستداوە‌و نزیكەی (80 هەزار) كەس برینداربوون. لایەنگرانی پارتی، نێچیرڤان بارزانی بە دەوڵەتمەدارو ئەندازیاری ئاوەدانی ناودەبەن، هەندێك پرۆژەی خزمەتگوزاری بەتایبەتی رێگاوبان لەناو سنوری پارێزگای هەولێردا جێبەجێ كراون، 17 ساڵ سەرۆكایەتی حكومەتی نێچیرڤان بارزانی لەو پرۆژانەدا كورتكراوەتەوە. نێچیرڤان بارزانی كە ماڵئاوایی لە حكومەت دەكات، هێشتا دابەشكردنی سوتەمەنی لە هەرێمی كوردستان بەشێوەی نەریتی بەڕێوەدەچێت، خەڵك لە كوچە‌و كۆڵانەكاندا بەرمیلی نەوت ریز دەكەن، ماوەی دوو ساڵە ئەم شێوازەش كێشەی تێكەوتووە‌و خەڵك بەشە نەوتی پێویستی خۆیان وەرنەگرتووە، ئەمە لەكاتێكدایە ئێستا رۆژانە هەرێم (400 هەزار) بەرمیل نەوت هەناردەی دەرەوە دەكات. كێشەی سوتەمەنی ئۆتۆمبیلیش ساڵ بەدوای ساڵ زیاتر دەبێت‌و ناگات بە چارەسەر، ئێستا كە نێچیرڤان بارزانی ماڵئاوایی لە حكومەت نرخی بەنزین لە هەرێم نزیكەی دوو هێندەی نرخی پارێزگاكانی عێراقە.  فایلی دارایی لە ماوەی 17 ساڵی حكومەتداری نێچیرڤان بارزانیدا (لە ساڵی 1999وە بۆ 2019 نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەت بووە، جگە لە دوو ساڵی سەرۆكایەتی بەرهەم ساڵح لە 2010 بۆ 2012)، هەرێمی كوردستان تەنها 7 ساڵ یاسای بودجەی هەبووە‌و پەرلەمان تاڕادەیەك زانیویەتی  داهاتی هەرێم چۆن دابەشكراوە بەسەر كەرتەكاندا. دیاردەی بەهەدەردانی داهات لەبوارە ناپێویستەكاندا یەكێكە لە روخسارە دیارەكانی دۆخی دارایی لە زەمەنی نێچیرڤان بارزانیدا، ئەم كەیسە ماوەیەك گوتاری سەرەكی بزوتنەوەی گۆڕان بووە وەك هێزێكی ئۆپۆزسیۆن.  دامەزراندنی بەلێشاو لەسەر بنەمای پشكپشكێنەی حزبیی، ژمارەی موچەخۆری حكومەتی لە سەردەمی نێچیرڤان بارزانیدا بەرەو لوتكە هەڵكێشا، ئەمە دواجار لە ساڵی 2014دا بوو بە بار بەسەرشانی حكومەتەوە، ئەوەش كاتێك بوو كە نرخی نەوت وەكو سەرچاوەی سەرەكی داهات دابەزی‌و حكومەتی عێراقیش بەشە بودجەی هەرێمی بڕی. نێچیرڤان بارزانی بۆ روبەڕووبونەوەی دۆخە كتوپڕە داراییەكە، یەكەم هەنگاو كە پەنای بۆ برد، بڕینی موچەی موچەخۆران بوو لەژێر ناوی "پاشەكەوتی موچە"، ئەمە شەپۆلێكی بەرفراوانی ناڕەزایەتی فەرمانبەرانی لێكەوتەوە، زۆری نەمابوو بەهۆی ئەو ناڕەزایەتییانەوە ساڵێكی خوێندنی قوتابیان‌و خوێندكارانی هەرێم بفەوتێت، بۆیەكەمجار لەم سەردەمەدا ناڕەزایەتییەكانی شەقام لە سنوری سلێمانییەوە پەڕییەوە بۆ هەولێرو دهۆك. ئێستا كە نێچیرڤان بارزانی ماڵئاوایی دەكات، حكومەت زیاتر لە (10 ملیار) دۆلار قەرزاری موچەخۆرانە، ئەمەش خۆی دەبینێتەوە لە پارەی تایبەت بە "پاشەكەوتی موچە"‌و پارەی موچەی ئەو مانگانەی كە موچە بە موچەخۆران نەدراوە، بێجگە لە قەرزی دەرەكی كە حكومەت باس لە نزیكەی 20 ملیار دۆلار قەرز دەكات. نێچیرڤان بارزانی كە ئەندازیاری سیستمی پاشەكەوتی زۆرەملێی موچەیە، بەبێ ئەوەی هیچ بەڵێنێك بدات بۆ گەڕاندنەوەی ئەو پارانە بۆ فەرمانبەران، ماڵئاوایی لە حكومەت دەكات. فایلی نەوت  یەكێك لە روداوە دیارەكانی سەردەمی فەرمانڕەوایەتیی 17 ساڵەی نێچیرڤان بارزانی دۆسیەی نەوتە، لە سەردەمی دەسەڵاتدارێتی ئەم پیاوەدا، هەرێمی كوردستان ژمارەیەكی زیاتر لە كێڵگەی نەوتی دۆزییەوە‌و نەوتی زیاتر رەوانەی بازاڕەكانی دەرەوە كرا‌و دەستكرا بە ئیمزاكردنی گرێبەست لەگەڵ كۆمپانیا گەورەكانی بواری نەوتدا (57 گرێبەستی نەوت)، بەواتایەكی تر هەرێمی كوردستان كەوتە سەر نەخشەی جیهانیی نەوت، ئەمە چەكێكی دوو سەرەبوو، لەلایەكەوە پێگەی سیاسی هەرێمی بەهێزكرد‌و لەلایەكی ترەوە هەرێمی خستەبەردەم رق‌و توڕەیی بەغداد‌و هەندێكجاریش وڵاتانی ناوچەكە. لەناوخۆی هەرێمیشدا دۆسیەی نەوت، لەسەرەتاوە تائێستا دۆسیەیەكی جێ مشتومڕە، ئەوەش مشتومڕەكەی گەرمكردووە، ناشەفافبوونی چۆنیەتی بەڕێوەبردنی ئەم كەرتە هەستیارەیە. كۆتاییەكانی ساڵی 2016، نێچیرڤان بارزانی بۆئەوەی گومانەكانی ناشەفافیەت لەسەر كەرتی نەوت بڕەوەێنێتەوە، گرێبەستێكی لەگەڵ كۆمپانیای (دیلۆیت) ئیمزاكرد، كە كۆمپانیایەكی ئەمریكی بواری وردبینیكردنی وەبەرهێنان‌و فرۆشتنی نەوتە. لەدوای گرێبەستی كاركردنەوە تائێستا، كۆمپانیای دیلۆیت (6) راپۆرتی لەبارەی ئاستی فرۆش‌و داهاتی نەوت لە هەرێم بڵاوكردوەتەوە، بەڵام هێشتا گومانەكانی لە ناشەفافبوونی كەرتی نەوتی نەڕەواندوەتەوە، رەنگە هۆكارەكەش بۆ ئەوە بگەڕێتەوە هێشتا دامەزراوەیەكی چاودێری ناوخۆیی وەكو پێویست چاودێری ئەو كەرتە ناكات. لە ساڵی 2014‌و سەرهەڵدانی رێكخراوی "داعش" لە ناوچەكە‌و دابەزینی نرخی نەوتەوە، لە هەرێمی كوردستان هیچ یاسایەكی بودجە دەرنەچووە، پەرلەمانی كوردستان بەتەواوەتی لە داهاتی نەوت بێئاگایە. سندوقی داهاتەكانی نەوت كە وەكو دامەزراوەیەكی گرنگی چاودێری دۆسیەی نەوت تەماشا دەكرا، لە خولی پێشووی پەرلەمانی كوردستان بەیاسا بڕیاری دامەزراندنی درا، بەڵام تائێستا دروستنەكراوە، بەڵام ئەنجومەنی نەوت‌و غاز دروستكراوە. ساڵی 2008 بڕیاردرا نەوتی هەرێم بەشێوەی سەربەخۆ بفرۆشرێت، ساڵی 2014 نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووتری عێراق بۆ ناردنی بەشە بودجەی هەرێم لە یاسای بودجەی عێراقدا، كردی بە مەرج هەرێم مانگانە (400 هەزار) بەرمیل نەوت رادەستی بەغداد بكات، بۆ ئەمەش بەهانەی بەوە دەهێنایەوە كە هەرێم پشكی خۆی لە عێراق وەردەگرێت، كەچی داهاتەكانی لەناویشیاندا داهاتی نەوت رادەستی بەغداد ناكات. دواجار نەوت پەیوەندییەكانی نێوان حكومەتی هەرێم‌و حكومەتی بەغدادی بەتەواوەتی ئاڵۆز كرد، ساڵی 2014 مالیكی بەشە بودجەی هەرێمی لە بودجەی گشتی عێراق بڕی كە مانگانە (ترلیۆنێك‌و 200 ملیار) دیناربوو، لە ساڵی 2015دا حكومەتی هەرێم بەشێوەیەكی ئاشكراتر‌و لەژێر دروشمی "ئابوری سەربەخۆ"دا، دەستیكرد بە فرۆشتنی نەوت بەشێوەی سەربەخۆ‌و دور لە رەزامەندی بەغداد، لەو سەردەمەدا بەهۆی سكاڵا یاساییەكانی حكومەتی ناوەندی عێراقەوە چەندجارێك دەست بەسەر بارە نەوتی هەرێمدا گیرا، ئەو كەشتییەی كە نەوتی هەرێمی دەگواستەوە، سەرشێتانە بەناو دەریادا دەسوڕایەوە‌و لە ترسی سزای یاسایی، هیچ كەسێك ئامادە نەبوو پێشوازی لێبكات. فایلی پەیوەندییەكانی هەرێم لەماوەی 17 ساڵ سەرۆكایەتیی نێچیرڤان بارزانیدا لە حكومەت، فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوە بەدەست فەلاح مستەفاوە بووە كە سەربە پارتییە. سەرباری ئەوەی جڵەوی پەیوەندییەكانی دەرەوەی لەدەستی نێچیرڤان بارزانیدا بووە، بەڵام هەرێمی كوردستان بەبەردەوامی سەروەری پێشێلكراوە، جارێك توركیا بەبەهانەی بوونی گەریلاكانی پەكەكەوە، جارێكی تر ئێران بە بیانوی هێزە كوردییەكانی رۆژهەڵاتەوە تۆپباران‌و لەشكركێشییان كردوەتەسەر خاكی هەرێم، لەبەرامبەر هەموو ئەو دەستدرێژییانەشدا، بەردەوام نێچیرڤان بارزانی سەرزەنشتی لایەنە كوردییەكانی پارچەكانی تری كوردستانی كردووە. ئەو پەیوەندییەش كە لەدوای روخانی رژێمەكەی سەددامەوە لە 2003دا لەنێوان حكومەتی هەرێم‌و بەغداددا دروستبوو، بەهۆی سیاسەتی فرۆشتنی نەوت بەشێوەی سەربەخۆ‌و ریفراندۆمەوە، بەتەواوەتی تێكچوو، لەم بوارەدا هەندێك ستایشی نێچیرڤان بارزانی دەكرێت كە لەدوای شكستی ریفراندۆمەوە توانی تاڕادەیەك پارێزگاری لە قەوارەی هەرێمی كوردستان بكات‌و بەشێوەیەكی دیپلۆماسییانە پەیوەندییەكان لەگەڵ بەغداد ئاسایی بكاتەوە. بەشێوەیەكی گشتی پەیوەندییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان كە لە ساڵی 2006وە لەچوارچێوەی كاری حكومیدا جێگەی كراوەتەوە، حزب باڵی بەسەردا كێشاوە، سەرباری ئەوەی حزبەكان نوێنەرایەتییەكانی هەرێمیان لە دەرەوەی وڵات بەسەر خۆیاندا دابەشكردووە كە (13 نوێنەرایەتییە)، حزبەكان بەدیاریكراویش پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی كوردستان نوێنەرایەتی تایبەت بە خۆیان لە زۆرێك لە وڵاتاندا هەیە، بەرپرسیارێتی رێكنەخستی ئەم كەرتە لەماوەی 13 ساڵی دامەزراندنی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوەدا، بەپلەی یەكەم لە ئەستۆی نێچیرڤان بارزانیدایە.  فایلی ئازادییە گشتییەكان دۆخی ئازادییە گشتییەكان (ئازادی رادەربڕین، خۆپیشاندان‌و گردبونەوە، ئازادی كاری سیاسی) لەسەردەمی نێچیرڤان بارزانیدا بە چەندین تونێلی تاریكدا تێپەڕیوە. هەموو ئەو رۆژنامەنوسانەی كە لەسەر كاری نوسین‌و رۆژنامەگەری تیرۆركراون، لەسەردەمی دەسەڵاتی سەرۆكایەتی نێچیرڤان بارزانیدا بووە‌و تاوانبارەكانیش روبەڕووی هیچ سزایەكی یاسایی نەكراونەتەوە. بەپێی ئامارەكانی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان: •     لەماوەی 10 ساڵدا (2008 – 2018) لە هەرێمی كوردستان (5) رۆژنامەنووس تیرۆركراون (عەبدولستار تاهیر شەریف، سۆرانی مامە حەمە، سەردەشت عوسمان، كاوە گەرمیانی، وەدات حسێن). •    لە ماوەی ئەو 10 ساڵەدا، (898) حاڵەتی پێشێلكاری لە (گرتن، لێدان‌و ڕێگری) بەرامبەر (1440) ڕۆژنامەنووس كراوە. •    پێشێلكارییەكان بەمشێوەیە بەسەر پارێزگاكاندا دابەشبووە، (347) حاڵەت لە هەولێر، (285) حاڵەت لە سلێمانی، (107) لە دهۆك. رەوشی رۆژنامەگەری‌و ئازادی رادەربڕین لەسەردەمی دەسەڵاتی نێچیرڤان بارزانیدا ساڵ لەدوای ساڵ خراپتر بووە‌و راپۆرتە نێودەوڵەتییەكان بەردەوام هەرێمی كوردستان وەكو ناوچەیەكی مەترسیدار بۆ كاری رۆژنامەوانی ناودەبەن، نێچیرڤان بارزانی لەبری كرانەوەی زیاتر، فەرمانگەیەكی بەناوی فەرمانگەی بەدواداچوون‌و وەڵامدانەوەی راپۆرتە نێودەوڵەتییەكان دروستكرد، ئەم فەرمانگەیە كە (دیندار زێباری) سەرۆكایەتی دەكات، كاری سەرەكی بریتییە لە وەڵامدانەوەی راپۆرتی رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان لەبارەی دۆخی ئازادییە گشتییەكان‌و مافی مرۆڤەوە لە هەرێمی كوردستان. ئازادی خۆپیشاندان‌و گردبونەوە وەكو پایەیەكی تری ئازادییە گشتییەكان لە سەردەمی دەسەڵاتدارێتی نێچیرڤان بارزانیدا مێژوویەكی تاڵی تۆماركردووە. لەماوەی 17 ساڵی سەرۆكایەتی نێچیرڤان بارزانیدا، زۆرینەی خۆپیشاندانەكانی هەرێمی كوردستان لە هەولێرو دهۆك‌و سلێمانی لەلایەن هێزە ئەمنییەكانەوە روبەڕووی پێشێلكاری بونەتەوە‌و بەزۆر سەركوتكراون‌و خەڵكێكی زۆر بەهۆی بەشداربوون لە خۆپیشاندانەكان دەستگیركراون‌و لە دەزگاكانی ئاسایشدا بەشێوەی نایاسایی بەڵێننامەیان پێ پڕكراوەتەوە، روبەڕووبونەوەی ناڕەزایەتییەكانی فەرمانبەران لەدوای سیستمی پاشەكەوتی موچە بەشێوەیەكی توند، دیمەنی كۆتایی پەیوەندی نێوان نێچیرڤان بارزانی‌و چۆنیەتی مامەڵەكردن بوون لەگەڵ خۆپیشاندانەكاندا، (راپۆرتە نێودەوڵەتییەكان بەوردی ئەو پێشێلكارییانەیان تۆماركردووە).   نێچیرڤان بارزانی كێیە ؟ نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی نوێی هەرێمی كوردستان، سەرباری ئەوەی روخساری وەكو كارەكتەرێكی سیاسی بۆ زۆرینەی خەڵك ناسراوە، بەڵام كەم كەس وردەكاری ژیان‌و بیركردنەوەی ئەو دەزانن. بەپێی بەدواداچونەكانی (درەو میدیا)، نێچیرڤان بارزانی لەو جۆرە سیاسەتمەدارانەیە كە پێی وایە ئابورییەكی بەهێز دەتوانێت جادوو بخوڵقێنێت. لەبارەی بایەخی ئابوری‌و پارەوە لە سیاسەتدا، دەوترێت نێچیرڤان بارزانی قسەیەكی بەناوبانگی هەیە كە دەڵێ" ئەوەی تائێستا نەبووە بە پارتی، نرخی خۆیمان پێنەداوە"، واتە ئەو باوەڕی وایە لەڕێگەی ئابوری‌و پارەوە دەتوانرێت هەموو كەسێك جڵەو بكرێت. لە 17 ساڵی سەرۆكایەتی حكومەتدا، روینەداوە وەزیرێكی كابینەكەی لەدژی نێچیرڤان بارزانی راوەستابێت، زۆرینەی ئەوانەی كاریان لەگەڵدا كردووە، بوون بە لایەنگری، دەوترێت نێچیرڤان بارزانی وەكو ئیسفەنج هەموو ئەوانە هەڵدەمژێ كە لەگەڵیدا كاردەكەن. نێچیرڤان بارزانی كوڕە گەورەكەی بەناوی باوكییەوە ناوناوە (ئیدریس)، ئیدریس ئێستا سەرۆكایەتی دەزگایەكی دەكات تایبەت بە گەشەپێدانی توانای مرۆیی بەناوی دەزگای روانگە، ئەم كوڕە لە میدیاكانی خۆرئاوادا خۆی وەكو "شازادە"یەك دەناسێنێت. پرۆفایلی نێچیرڤان بارزانی: * ناوی تەواوەتی: نێچیرڤان ئیدریس مستەفا بارزانی * 21ی  ئەیلولی ساڵی 1966 لە بارزان لەدایكبووە، دایكی كچی كەسایەتی ناسراوی سلێمانی (حەمەی ئەورەحمان ئاغا)یە * لە 1975 لەگەڵ بنەماڵەكەیدا ئاوارەی ئێران بوون * خوێندكاری  بەشی زانستە سیاسییەكان  بووە لە زانكۆی تاران * لە 1989 بووەتە ئەندامی مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان * لە 1996 بووەتە جێگری سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان * لە 1999 بووەتە سەرۆك وەزیران (كابینەی چوارەم) * 2006 بووەتە سەرۆك وەزیران (كابینەی یەكگرتنەوە) * لە 2011 بۆ 2013 جارێكی دیكە بووەتەوە سەرۆك وەزیران * لە 2013 جارێكی دیكە پۆستی سەرۆك وەزیرانی پێدرایەوە تاوەكو 2018 * 3-12-2018 كرایە بەربژێری پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستان * جێگری سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستانە. * لەگەڵ نەبیلە مەسعود بارزانی ئامۆزای هاوسەرگیری كردووە‌و سێ‌ كوڕ‌و دوو كچی هەیە. * زمانەكانی كوردی، فارسی، ئینگلیزی بەباشی دەزانێت‌و دەشتوانێت بە زمانی عەرەبی قسەبكات.   تێبینی: ناونیشانی راپۆرتەكە لە ناونیشانی وتارێكی (حەمەسەعید حەسەن )ەوە وەرگیراوە.

درەو میدیا:  ئەمڕۆ مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لە سلێمانی كۆبوەوەو بڕیاریدا بەشداری لە مەراسیمی سوێندخواردنی سەرۆكی هەرێمی كوردستاندا بكات . لەتیف شێخ عومەر وتەبێژی مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان بە میدیای فەرمی حزبەكەی راگەیاندووە: لەسەر بانگهێشتی مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان، وەفدێكی مەكتەبی سیاسی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بەشداری ڕێوەرەسمی سوێندخواردنی سەرۆكی هەرێم دەكات.  وتەبێژی یەكێتی دەشڵێت: هەر یەك لە كۆسرەت رەسوڵ جێگری سكرتێری گشتی ‌و حاكم قادر ‌و عومەر فەتاح ‌و ئەرسەلان بایز، ئەندامانی مەكتەبی سیاسی نوێنەرایەتی یەكێتی دەكەن لە رێوڕەسمەكەدا  

درەو میدیا: سەرچاوەیەكی باڵا لەناو یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بە ( درەو میدیا)ی راگەیاند، سبەینێ كاتژمێر 11ی پێش نیوەڕۆ مەكتەبی سیاسی یەكێتی لە سلێمانی كۆدەبێتەوە، ئەو سەرچاوەیە كە خۆی داوای كرد ناوەكەی بڵاونەكرێتەوە وتی: لە كۆبونەوەی سبەنێی مەكتەبی سیاسیدا پرسی بەشداریكردنی یەكێتی لە مەراسیمی سوێندخواردنی سەرۆكی هەرێم و بەشداری یەكێتی لە كابینەی نوێی حكومەت تاوتوێ دەكرێت. ئێوارەی ئەمڕۆ وەفدێكی یەكێتی لەگەڵ نوێنەری نێچیرڤان بارزانی لە هەولێر كۆبوەوە، لە كۆبونەوەكەدا نوێنەری نێچیرڤان بارزانی بە وەفدی یەكێتی راگەیاندووە، كە لە ئێستادا پارتی دیموكراتی كوردستان دەرفەتی كۆبونەوەیان نیە لەگەڵ مەكتەبی سیاسی یەكێتی، بۆیە كۆبونەوەو گفتوگۆكانیان هەڵگرتووە بۆ دوای 10ی حوزەیران.  ( درەو میدیا) لە چەند سەرچاوەیەكی باڵای ناو یەكێتی و پارتیەوە زانیویەتی، مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی ڤیتۆی لەسەر چەند كارەكتەرێكی ناو یەكێتی هەیەو داوایكردووە ئەو كەسانە بەشداری مەراسیمی سوێندخواردنی سەرۆكی هەرێم نەكەن، بە دیاریكراوی ئەوانەی كە پارتی و بارزانی تۆمەتبارایان دەكەن بەوەی لەپشت روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرەوەن. كۆبونەوەكەی ئێوارەی ئەمڕۆی هەولێر و ڤیتۆكەی بارزانی جۆرێك لە نیگەرانی و ناڕەزایەتی لەناو سەركردایەتی یەكێتی درووستكردووەو لە ئێستادا هەوڵێك هەیە بە ئاراستەی ئەوەی سبەینێ لە كۆبونەوەی مەكتەبی سیاسیدا یەكێتی بڕیاری بەشداریكردنی لە حكومەت بەتەواوی هەڵپەسێرێت و بەشداری مەراسیمی سوێندخواردنی نێچیرڤان بارزانیش نەكات وەك چۆن لە پەرلەمان دەنگی پێنەدا.   

درەو میدیا: ئێوارەی ئەمڕۆ بەرپرسانی پارتی و یەكێتی لە هەولێر گفتوگۆیانكردو پارتی بڕیاریداوە تا دوای سوێندخواردنی سەرۆكی هەرێم لەگەڵ مەكتەبی سیاسی یەكێتی كۆنەبێتەوە.  سەرچاوەیەكی باڵا لە پارتی دیموكراتی كوردستان بە (درەو میدیا)ی راگەیاند: كاتژمێر 7ی ئێوارەی ئەمڕۆ لە شاری هەولێر دوو بەرپرسی باڵای یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لەگەڵ نوێنەری نێچیرڤان بارزانی كۆبونەتەوە. سەرچاوەكە ئاماژەی بەوەكردووە، كە نوێنەرەكەی نێچیرڤان بارزانی بە بەرپرسەكانی یەكێتی راگەیاندووە، كە تا دوای 10ی حوزەیران و سوێند خواردنی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، نێچیرڤان بارزانی دەرفەتی كۆبونەوەی نابێت لەگەڵ مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و لەدوای ئەو وادەیەشەوە كۆدەبنەوەو كێشەكان چارەسەر دەكەن، بە پرسی دانانی پارێزگاری كەركوكیشەوە. ئەو سەرچاوەیە ئەوەشی خستە روو، كە بڕیار بوو سبەینێ وەفدی یەكێتی و پارتی لە شاری هەولێر كۆببنەوە، بەڵام ئەو كۆبونەوەیە ناكرێت بە بیانووی ئامادەكاری بۆ مەراسیمی سوێندخواردنی (نێچیرڤان بارزانی) وەك سەرۆكی هەرێمی كوردستان و راسپاردنی (مەسرور بارزانی) بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستان. مەسعود بارزانی لە چەند رۆژی رابردووداو لەپەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا لەگەڵ كۆسرەت رەسوڵ عەلی، رایگەیاند: چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان پارتی و یەكێتی سپاردووە بە نێچیرڤان بارزانی.  سەرەرای كۆنەبونەوەو یەكلانەكردنەوەی كێشەكانی نێوانیان، بەڵام وەفدی حكومی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بەشداری مەراسیمی سوێندخواردنی ( نێچیرڤان بارزانی) دەكات و مەكتەبی سیاسی یەكێتیش، بەرهەم ساڵح سەرۆككۆماری عێراقی سەرپشككردووە لە بەشداریكردن لەو مەراسیمە، چاوەڕەوان دەكرێت بەرهەم ساڵح بەشداری مەراسیمەكە بكات و وتار پێشكەشبكات.      

راپۆرت: محەمەد رەئوف- نامیق رەسوڵ- فازل حەمەڕەفعەت بەر لە راسپاردنی مەسرور بارزانی بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، یەكێتی‌و پارتی دواین كۆبونەوە دەكەن، پارتی ئامادەیە لە هەولێر فەڕشی سور بۆ بەرهەم ساڵح رابخات، بەڵام چارەنوسی كەركوك هێشتا یەكلانەبووەتەوە.  (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا دواین زانیارییەكان لەبارەی پەیوەندییەكانی پارتی‌و یەكێتی‌و مەراسیمی سوێندخواردنی سەرۆكی هەرێم بڵاودەكاتەوە. تەنیا رۆژێك ماوە بۆ وادەی سوێندخواردنی سەرۆكی نوێی هەرێمی كوردستان (نێچیرڤان بارزانی)، پارتی دیموكراتی كوردستان ئامادەكاری بۆ سازدانی مەراسیمێكی گەورە كردووە. پارتی‌و نێچیرڤان بارزانی دەیانەوێت بەرلە بەڕێوەچونی مەراسیمە گەورەكە، دواین هەوڵی خۆیان بۆ رێككەوتن لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی كوردستان بخەنەگەڕ. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)،  وەفدێكی یەكێتی كە پێكهاتوون لە هەریەكە لە (كۆسرەت رەسوڵ عەلی، بافڵ تاڵەبانی، ئەرسەلان بایز) لە هەولێرن بۆ كۆبونەوە لەگەڵ مەكتەبی سیاسی پارتی ، بەڵام تا ساتی نوسینی ئەم راپۆرتە یەكلانەبۆتەوە كە كۆبونەوەی سبەینێ دەكرێت یان نا چونكە تا ئێستا نێچیرڤان بارزانی رەزامەندی دەرنەبڕێوە بۆ كۆبونەوە بە بیانوی ئامادەكاری بۆ مەراسیمی سوێندخواردنی سەرۆكی هەرێم . پۆستی پارێزگاری كەركوك سەرچاوەی سەرەكی كێشە‌و ناكۆكییەكانی نێوان پارتی‌و یەكێتییە، ئەمە تەوەری سەرەكی گفتوگۆكانی نێوانیانە كە بەردەوام لە رێگەی تەلەفۆنەوە سەركردەكانی هەردولا قسەی لەسەر دەكەن، (درەو میدیا) پێشتر ئاشكرایكرد، یەكێتی دوو كاندیدی نوێ بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك ئامادەكردووە، كاندیدەكان بریتین لە هەریەكە لە (لیوا جەمال تاهیر بەڕێوەبەری پێشووی پۆلیسی كەركوك)‌و (دكتۆر عومەر ئینجە جێگری سەرۆكی زانكۆی كەركوك)، ئەمە جگە لە (خالید شوانی ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی) كە ئەویش ناوی لەناو كاندیدەكانی پۆستی پارێزگاری كەركوكدایە‌و یەكێتی دەیەوێت وەك كاندیدی بەهێز رەزامەندی پارتی بۆ وەربگرێت.  (درەو میدیا) زانیویەتی، یەكێتی دەیەوێت بەر لە مەراسیمی سوێندخواردنی سەرۆكی هەرێم، جۆرێك لە رەزامەندی لە پارتی وەربگرێت سەبارەت بە كاندیدی پۆستی پارێزگاری كەركوك، ئەمە بەپلەی یەكەم بۆ ئەوەیە ئەگەر یەكێتی بەشداری مەراسیمی سوێندخواردنی نێچیرڤان بارزانی كرد، لەبەردەم جەماوەری خۆی‌و رایگشتیدا دوچاری شەرمەزاری نەبێت. بەپێی ئەو زانیارییانەی كە لەبەردەستی (درەو میدیا)دان، لەدوای رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەری ساڵی 2017وە، یەكێتی نیشتمانی ناوی زیاتر لە (40) كاندیدی بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك پێشكەشی پارتی كردووە‌و هەموو ئەو كاندیدانە بە بەهانەی ئەوەی پشتیوانی روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەریان كردووە، لەلایەن پارتییەوە رەتكراونەتەوە، پارتییەكان نازناوی "ئۆكتۆبەرچی"یان لە هەموو ئەو كەسانە ناوە. چارەنوسی رێككەوتنەكە ! رۆژی 28ی ئایار پەرلەمانی كوردستان نێچیرڤان بارزانی جێگری سەرۆكی پارتیی وەكو سەرۆكی هەرێم هەڵبژارد، فراكسیۆنی یەكێتی بەشداری كۆبونەوەكەی نەكرد‌و دەنگیشی بە هەڵبژاردنی نێچیرڤان بارزانی نەدا، یەكێتی ئەم هەنگاوەی بەستەوە بەوەی پارتی رێككەوتنەكەی جێبەجێ نەكردووە‌و هێشتا كاندیدی یەكێتی بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك یەكلانەكردوەتەوە. دەنگنەدانی یەكێتی بۆ نێچیرڤان بارزانی، پارتی نیگەران كرد، پارتی دەقی رێككەوتنەكەی لەگەڵ یەكێتی بۆ رایگشتی بڵاوكردەوە، ئێستا هەردوولا یەكتری تۆمەتباردەكەن بەوەی رێككەوتنەكەیان پێشێلكردووە. مەسعود بارزانی بۆ شەرمەزاركردنی یەكێتی كە دەنگیان بە هەڵبژاردنی نێچیرڤان بارزانی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم نەداوە، یەكلاكردنەوەی دۆسیەی پارێزگاری كەركوكی رادەستی نێچیرڤان بارزانی كردووە‌و خۆی لێی كشاوەتەوە، ئەمە دوو لێكدانەوەی بۆ دەكرێت: لێكدانەوەی یەكەم: مەسعود بارزانی بەكشانەوەی لە دۆسیەی كەركوك، دەیەوێت رێككەوتن لەگەڵ یەكێتی بكرێت، بارزانی بەرپرسیارێتییەكە دەخاتە ئەستۆی نێچیرڤان بارزانی‌و چیتر شەڕی دانەنانی "ئۆكتۆبەرچی"یەكان ناكات. لێكدانەوەی دووەم: مەسعود بارزانی بەكشانەوەی لە دۆسیەی كەركوك، دەیەوێت یەكێتی روبەڕووی توڕەیی نێچیرڤان بارزانی برازای بكاتەوە (یەكێتی دەنگی بە نێچیرڤان بارزانی بۆ پۆستی سەرۆك هەرێم نەدا)، واتە بارزانی نایەوێت بگاتە رێككەوتن لەگەڵ یەكێتی. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، پارتی نایەوێت هیچ رێككەوتنێكی نوێ لەگەڵ یەكێتی واژۆ بكات، پارتی دەیەوێت هەمان رێككەوتن بەو پاشكۆیەشەوە كە تایبەتە بە یەكلاكردنەوەی پۆستی پارێزگاری كەركوك، جێبەجێ بكرێت، بۆیە ئەگەری نوسینەوەی رێككەوتنی نوێ لەنێوان هەردوولا دورە‌و ئەوەی هەیە تەنیا رێككەوتنی هەردوولایە لەسەر كاندیدێك بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك.   رێككەوتن یان...؟ پارتی‌و یەكێتی هیچ دەرفەتێكیان لەبەردەمدا نەماوە بۆ كات كوشتن‌و بەكارهێنانی كارتی فشار لەدژی یەكتری، چونكە رۆژی دووشەممە هاوكات لەگەڵ سوێندخواردنی نێچیرڤان بارزانی وەكو سەرۆكی هەرێم، مەسرور بارزانی ئامۆزای وەكو كاندیدی پارتی بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت رادەسپێرێت‌و پەرلەمان دەنگی لەسەردەدات، بەشدارنەبوونی فراكسیۆنی  یەكێتی بە راسپاردنی مەسرور بارزانی بۆ پێكهێنانی حكومەت، بەواتای بەشدارنەبوونی یەكێتی دێت لە حكومەت. بەپێی رێوشوێنە یاساییەكان، دوای راسپاردنی، مەسرور بارزانی ماوەی 30 رۆژی لەبەردەمدایە بۆ رادەستكردنی پێكهاتەی كابینەكەی بە پەرلەمانی كوردستان. هەندێك زانیاری هەن لەبارەی ئەوەی ئەگەر یەكێتی‌و پارتی لەسەر پرسی كەركوك نەگەیشتنە رێككەوتن، مەسرور بارزانی هاوشێوەی كابینەی هەشتەم، پۆستەكانی یەكێتی لە حكومەت بە بەتاڵی بەجێدەهێڵێت تا ئەوكاتەی كێشەكان چارەسەردەبن. ئەگەر هیچ یەكێك لەم رێگەچارانە نەگەیشتنە ئەنجام، ئیتر هیچ رێگایەك لەبەردەم یەكێتی‌و پارتیدا نامێنێتەوە جگە لە جیابونەوە، (درەو میدیا) زانیویەتی، بەمدواییە سەركردەكانی یەكێتی گفتوگۆیان كردووە لەبارەی ئەگەری رێكنەكەوتن لەگەڵ پارتی، بەتایبەتی بژاردەی لامەركەزی ئیداری‌و هەرێمی سەربەخۆ. مەراسیمی سوێندخواردنی سەرۆك  رۆژی دووشەممە نێچیرڤان بارزانی لە مەراسیمێكی گەورەدا لە هۆڵی (سەعد عەبدوڵا) لە شاری هەولێر وەكو سەرۆكی نوێی هەرێم سوێندی یاسایی دەخوات. مەراسیمەكەی هۆڵی (سەعد عەبدوڵا) كۆبونەوەی پەرلەمانی كوردستانە‌و نێچیرڤان بارزانیش لەبەردەم دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان‌و پەرلەمانتاراندا سوێندی یاسایی دەخوات، گواستنەوەی مەراسیمی سوێندخواردنەكە لەناو بینای پەرلەمانەوە بۆ هۆڵی (سەعد عەبدوڵا) بەپێی قسەی بەرپرسانی پارتی كە (درەو میدیا) قسەی لەگەڵ كردوون، بەهۆی ئەوەیە هۆڵی پەرلەمان شوێنی میوانە زۆرەكانی مەراسیمەكەی تێدا نابێتەوە. سەرچاوەیەكی نزیك لە پرۆتۆكۆڵی سوێندخواردنی سەرۆكی نوێی هەرێم بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی یەكەمین وتاری مەراسیمی سوێندخواردنی سەرۆكی نوێی هەرێم دەخوێنێتەوە، لەدوای ئەو بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق وتار دەخوێنێتەوە (ئەگەر بەشداری بكات)، پاشان عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق وتاری دەبێت.  بەرهەم ساڵح بەشدار دەبێت ؟ بەشداربوونی بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق لە مەراسیمی سوێندخواردنی نێچیرڤان بارزانیدا تاڕادەیەك پەیوەستە بە یەكلابوونەوەی كێشەكانی نێوان پارتی‌و یەكێتیی. پارتی‌و بەرپرسەكانی كە پێشتر بەهۆی ناكۆكییەكان لەبارەی چۆنیەتی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار، بەرهەم ساڵحیان بایكۆتكرد‌و ئامادەنەبوون وەكو سەرۆك كۆمار لە هەولێر پێشوازی لێبكەن، ئێستا بەفەرمی بانگهێشتنامەیان ئاڕاستەی كردووە بەشداری مەراسیمی سوێندخواردنی سەرۆكی هەرێم بكات، رەنگە ئەم پاشەكشێیەی پارتی لەبەرامبەر بەرهەم ساڵح پەیوەندی بەدوو هۆكارەوە هەبێت: •    پارتی سەرەڕای ناڕەزایەتییەكانی لە هەڵبژاردنی بەرهەم ساڵح وەكو سەرۆك كۆمار لە دەرەوەی رێككەوتنی سیاسی نێوان پارتی‌و یەكێتی، بەڵام لە شكۆی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق وەكو پۆستێكی باڵا تێگەیشتووە‌و پێیوایە بەشداربوونی سەرۆك كۆمار بایەخێكی زیاتر بە مەراسیمی دەستبەكاربوونی نێچیرڤان بارزانی وەكو سەرۆك هەرێم دەدات، بەتایبەتی لە ناوەندی سیاسی عێراقیدا. •    دوای هەشت مانگ دانوستان‌و رێككەوتن‌و پاشان پاشگەزبونەوە، پارتی بۆی دەركەوتووە بەبێ ئاساییكردنەوە پەیوەندییەكان لەگەڵ بەرهەم ساڵح، رێككەوتن لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی سەخت دەبێت، بەوپێیەی ئەو ئاڕاستەیەی كە ئێستا لەناو یەكێتی بەرامبەر بە پارتی راوەستاون، لە دۆستە نزیكەكانی بەرهەم ساڵحن. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، بەپێچەوانەی ئەوەی پێشتر لەزاری بەرپرسێكییەوە رایگەیاند" هەرگیز فەرشی سور لە هەولێر بۆ بەرهەم ساڵح راناخرێت"، پارتی دەیەوێت بە مەراسیمی فەرمی‌و فەرشی سورەوە پێشوازی لە هاتنی بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق بكات بۆ بەشداربون لە مەراسیمی سوێندنخواردن‌و خودی نێچیرڤان بارزانی پێشوازی لە بەرهەم ساڵح دەكات. (درەو میدیا) لە چەند سەرچاوەیەكی ترەوە زانیاری دەستكەوتووە، تیمی پێشوازی پارتی لە میوانەكانی مەراسیمی سوێندخواردنی سەرۆكی نوێی هەرێم بریتین لە هەریەكە لە ڤالا فەرید سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان‌و نەوزاد هادی پارێزگاری هەولێر، ئەگەر رێوشوێنەكانی پێشوازی بەمشێوەیە بەڕێوەبچن، رەنگە بەرهەم ساڵح بەشداری مەراسیمەكە نەكات.  

 (درەو میدیا): 23ی ئەم مانگە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی شارەوانی گەورەی ئیستانبوڵ، پایتەختی بازرگانی‌و گەشتیاری توركیا بەڕێوەدەچێت‌و پارتی دادو گەشەپێدانی دەسەڵاتداری توركیا " ئاكەپە" هەوڵدەدات دەنگی كورد لەو شارە مسۆگەربكات‌و لە رێگەی دەنگی كوردەوە رێگەی سەركەوتن لە كاندیدەكەی پارتی گەلی كۆماری "جەهەپە " بگرێت. یەڵدریم دەگاتە ئامەد بۆ بەدەستهێنانی دەنگی كورد لە ئیستانبوڵ، بن عەلی یەڵدریم كاندیدی ئاكەپە بۆ سەرۆكایەتی شارەوانی گەیشتە ئامەدی پایتەختی باكوری كوردستان، بەڵام لەبری راكێشانی سۆزی كورد بەلای خۆیدا بە بەكارهێنانی " كوردستان" كوردی توڕەو نیگەران كرد. سەرەڕای ئەوەی كە رەجەب تەیب ئەردۆغان ئەو كەسانەی وشەی كوردستان بەكاردەهێنن بە پشتیوانیكردن لە تیرۆر تۆمەتباریان، بەڵام یەڵدریم لە وتەیەكیدا كە لە ئامەد پێشكەشیكرد رایگەیاند كەمال ئەتاتورك دامەزرێنەری كۆماری نوێی توركیا لەكاتی كردنەوەی یەكەمجاری ئەنجومەنی گەلی توركیا  چەند نوێنەرێكی " كوردستان"ی بانگهێشتكردووە. " نیفاق‌و دووڕووییە" بەكارهێنانی وشەی كوردستان لەلایەن بن عەلی یەڵدریمەوە كاردانەوەی سیاسەتمەدارانی كوردی لە باكور لێكەوتەوە، زیا پیر پەرلەمانتاری پێشووی پارتی دیموكراتی گەلان " هەدەپە" بن عەلی یەڵدریمی بە دووڕوویی و نیفاق تۆمەتباركرد. پیر لە كاردانەوەیدا بەرامبەر بە یەڵدریم لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك نوسیویەتی:" ئەوە نیفاقە، بازرگانییەكی قێزەونیی دەنگە، كاتێك ئێمە وشەی كوردستان بەكاردەهێنیین دەمانگرن‌و لە پەرلەمان دەرمان دەكەن، بەڵام ئەوان كاتێك دەچن بۆ ئامەد لە پێناوی كۆكردنەوەی دەنگی كورددا ئەو وشەیە بەكاردەهێنن". ئەو پەرلەمانتارەی پێشووی هەدەپە رووی قسەكانی دەكاتە یەڵدریم‌و دەڵێت:" چاوەڕوان مەبە، كورد دەنگت پێ نادەن، بچۆرە بەردەم دەرگایەكی تر". كۆتایی ئازاری رابردوو هەڵبژاردنی شارەوانییەكانی توركیا بەڕێوەچوو، پارتی داد‌وگەشەپێدانی دەسەڵاتدار گورزی كوشندەی بەركەوت‌و سەرۆكایەتی شارەوانەی شارە گەورەكانی وەك ئەنكەرەی پایتەخت‌و ئیستانبوڵ‌و ئیزمیری لەدەستدا. لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی شارەوانی ئیستانبوڵدا ئەكرەم ئیمام ئۆغڵو كاندیدی جەهەپە بە جیاوازییەكی كەم سەرۆكایەتی شارەوانی بەدەستهێنا، بەڵام لەسەر داوای ئاكەپە لیژنەی هەڵبژاردنەكانی توركیا بڕیاریدا بە هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامەكەو دووبارەكردنەوەی لە 23ی حوەزیراندا. ئێستا ئاكەپە هەرچی توانای خۆی هەیە خستویەتییەگەڕ بۆئەوەی سەرۆكایەتی شارەوانی ئیستانبوڵ لەدەستنەداوە‌و بۆ یەكلاكردنەوەی لایەنی براوەش دەنگی كورد لە ئیستانبوڵ سەنگی مەحەكە‌و لە هەڵبژاردنی ئازاردا كورد دەنگی بە كاندیدی ئاكەپە نەداوە‌و 23ی حوەزیرانیش ئاشكرادەبێت ئەمجارە كورد لەو شارە كورسی سەرۆكایەتی شارەوانی پێشكەشی جەهەپە دەكات یان ئاكەپە.

ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ پەیوەندییەكانی واشنتۆن و ئەنكەرە بەرەو ئاڵۆزی زیاتر هەنگاودەنێت‌و ئەمریكا گوشاری زیاتر دەخاتەسەر توركیا بۆئەوەی دەستبەرداری كڕینی سیستمی بەرگری موشەكی ( ئێس - 400)ی روسی ببێت‌و تا كۆتایی مانگی داهاتوو مۆڵەتی پێدەدات. پاتریك شاناهان، هەڵسوڕێنەری كاروباری وەزارەتی بەرگری ئەمریكا لە نامەیەكدا بۆ هاوتا توركییەكەی خوڵوسی ئاكار، جەختدەكاتەوە لەوەی دەستبەجێ‌ مەشق‌و راهێنانی سەرباز‌و ئەفسەرانی توركیا لەسەر فڕۆكەی جەنگی جۆری ( ئێف - 35) رادەگیرێت. ئێستا واشنتۆن تا كۆتایی مانگی تەمموزی داهاتووی دیاریكردووە بۆئەوەی ئەنكەرە دەستبەرداری كڕینی سیستمی دژە موشەكی ( ئێس- 400)ی روسی ببێت‌و باوەڕی وایە ئەو سیستمە بەرگرییە روسییە هەڕەشەیە بۆسەر فڕۆكە جەنگییەكانی جۆری ( ئێف – 35) كە توركیا بەنیازە بیكڕێتو نابێت ئەنكەرە لە یەك كاتدا هەردوو سیستمەكە بەدەستبهێنێت. ئەلین لۆرد، بریكاری وەزارەتی بەرگری ئەمریكا لەو بارەیەوە دەڵێت:" ئەگەر توركیا بەهاتنی 31ی تەمموزی داهاتوو ئەمریكا لە پاشگەزبوونەوە لە كڕینی سیستمە روسییەكە ئاگادارنەكاتەوە، ئەوا مەشق‌و راهێنانی فڕۆكەوانە توركییەكان لەسەر فڕۆكەی ئێف – 35 لە ئەمریكا رادەگیرێت، هەروەها هەموو رێككەوتنەكان لەگەڵ كۆمپانیا توركییەكانی تایبەت بە دروستكردنی پارچەكانی فڕۆكەی ئێف 35 هەڵدەوەشنێنرێنەوە". ئەم ئاگاداركردنەوەی ئەمریكا بۆ توركیای هاوپەیمانی لە ناتۆ دوای ئەوەدێت كە ئەنكەرە چەند كەسێكی بۆ مەشقكردن لەسەر سیستمی دژە موشەكی ئێس- 400 رەوانەی روسیا كردووە‌و رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیاش سێشەممەی رابردوو جەختیكردەوە كە وڵاتەكەی بەردەوام دەبێت لە گرێبەستەكەی لەگەڵ روسیاو دەستبەرداری كڕینی سیستمی ئێس- 400 نابێت. ئەردۆغان جەختیشیكردەوە كە ئەمریكای ئاگاداركردوەتەوە لەوەی ئەنكەرە هەنگاو بۆ كڕینی سیستمی دژە موشەكی پاتریۆتی ئەمریكی دەنێت ئەگەر مەرجەكانی واشنتۆن لەو بارەیەوە وەك مەرجەكانی مۆسكۆ ئاسان بن. "گۆڕینی ئاراستە" فڕۆكەی جەنگی ( ئێف- 35) بە شێوازێك دروستكراوە كە بگونجێت لەگەڵ سیستمە سەربازییەكانی پەیمانی ناتۆ بە تایبەتی سیستمی بەرگری دژە موشەكی، و ئەمریكا ترسی لەوە هەیە كە روسیا لەرێگەی دەستكەوتنی زانیاری لە توركیا پەرە بەە سیستمی دژە موشەكی ئێس- 400 بدات دژی هاوپەیمانی ناتۆ. ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا حوزەیرانی 2018 چوار فڕۆكەی جۆری ئێف – 35 بە توركیا فرۆشت، بەڵام بۆ مەشقپێكردنی فڕۆكەوانەكانی توركیا فڕۆكەكانی لە ئەمریكا هێشتوەتەوەو ئەگەر توركیا تا 31ی تەمموز دەستبەرداری گرێبەستكەی لەگەڵ روسیا نەبێت ئەوا كۆمپانیا توركییەكان كە 937 پارچەی جیاوازی فڕۆكەی ئێف- 35 دروستدەكەن هیچ گرێبەستێكی تریان پێ نادرێت‌و بەوتەی ئەلین لۆد بریكاری وەزارەتی بەرگری ئەمریكا گرێبەستەكان  دەدرێنە كۆمپانیای تر. لۆرد رایگەیاند كۆمپانیا لۆكهید مارتنی تایبەت بە فڕۆكەوانی‌و  كۆمپانیای برات ئەند ویتنی، كۆمپانیای دروستكردنی بزوێنەری فڕۆكە بەجدی دەگەڕێن بە دوای كۆمپانیای تردا بۆ دروستكردنی ئەو پارچانەی كە ئێستا لە توركیا دروستدەكرێن. بەوتەی ئەلین بەشداری كۆمپانیا توركییەكان لەو پرۆژەیەدا هەتا سەرەتای ساڵی 2020 یەوە دەڵێت:" بەڵام هێشتا كات لە بەردەم توركیادا ماوە بۆئەوەی ئاراستەی بگۆڕێت". پرۆگرامی فڕۆكەی جەنگی جۆری ( ئێف- 35) كە نەوەدەكانی سەدەی رابردو دەستیپێكردووە، بەبەهاترین پرۆگرام دادەنرێت لە مێژووی سوپای ئەمریكادا و پێنتاگۆن تێچوو‌و خەرجی پرۆگرامەكەی بە 400 ملیار دۆلار خەمڵاندووە، ئەوەش بە ئامانجی دروستكردنی نزیكەی 2500 فڕۆكە لە چەند ساڵی داهاتوودا. سەرچاوە: بی بی سی   

راپۆرتی: سەرتیپ وەیسی كەریم به‌شێكی زۆری ئه‌و زانیاری و هه‌واڵانه‌ی له‌ماوه‌ی چه‌ند كاتژمێری ڕابردوو، له‌باره‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی پارتی و یه‌كێتیی بڵاوده‌كرێنه‌وه‌ به‌ ته‌واوی ڕاست نین، به‌ڵكو پێچه‌وانه‌كه‌ی ڕاسته‌. له‌ ماوه‌ی دوو ڕۆژی ڕابردوودا، مه‌سعود بارزانی ته‌له‌فۆنی بۆ كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ نه‌كردووه‌، به‌ڵكو به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ كۆسره‌ت ره‌سوڵ له‌باره‌ی پرسی كه‌ركوك به‌ ته‌له‌فۆن قسه‌ی له‌گه‌ڵ بارزانی كردووه‌و بارزانیش ئاماژه‌ی به‌وه‌كردوه‌، جارێكی دیكه‌ له‌سه‌ر ئه‌و پرسه‌ گفتووگۆ ناكات، یه‌كێتیی ده‌توانێت بۆ ئه‌و بابه‌ته‌ له‌گه‌ڵ مه‌كته‌بی سیاسی پارتی و نێچیرڤان بارزانی گفتووگۆبكات. ئه‌م وه‌ڵامه‌ی بارزانی بۆ كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ ناڕوونه‌، چونكه‌ وه‌ڵامه‌كه‌ی بارزانی ئاماژه‌بووه‌ بۆئه‌وه‌ی، كه‌ ناوبراو له‌ كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ و مه‌كته‌بی سیاسی تووڕه‌یه‌ و پێیوایه‌ ئه‌وان له‌ به‌ڵێنه‌كه‌یان له‌باره‌ی دانانی "فه‌ره‌یدوون عبدالقادر" بۆ پارێزگاری كه‌ركوك پاشگه‌زبوونه‌ته‌وه‌. به‌شێكی دیكه‌ خوێندنه‌وه‌ی دیكه‌ی بۆده‌كه‌ن و به‌شێوه‌یه‌ك پێیانوایه‌: بارزانی بۆ ئه‌وه‌ی مه‌سرور بارزانی له‌ پۆسته‌كه‌ی سه‌ركه‌وتوو بێـت و كێشه‌ی نه‌یه‌ته‌ پێشه‌وه‌، كێشه‌ی كه‌ركوكی خستۆته‌ به‌رده‌م نێچیرڤان بارزانی و مه‌كته‌ب سیاسی بۆ چاره‌سه‌ركردن، تاوه‌كو خۆی له‌م دۆخه‌ ده‌رباز بكات، كه‌ له‌ ماوه‌ی ڕابردوودا پێداگری زۆری له‌سه‌ر كردوه‌ به‌ تایبه‌ت له‌سه‌ر پرسی پارێزگار. شاندێكی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتیی له‌ دوای كۆبوونه‌وه‌یان له‌ دوو ڕۆژی ڕابردوو، به‌ په‌له‌ له‌ رێگه‌ی فڕۆكه‌وه‌ هاتنه‌ هه‌ولێر، به‌ڵام ماوه‌ی دوو ڕۆژه‌ هیچ وه‌ڵامێكیان له‌ لایه‌ن پارتیه‌وه‌ بۆ كۆبوونه‌وه‌ پێنه‌گه‌یشتووه‌و تاوه‌كو ئه‌مڕۆ، شه‌ممه‌،8ی ئایار، چاوه‌ڕێده‌كه‌ن و له‌ هه‌وڵێر ده‌مێننه‌وه‌. تاوه‌كو ئێستا هیچ بڕیارێك له‌ پارتیه‌وه‌ نییه‌، بۆ كۆبوونه‌وه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كێتیی و ڕێككه‌وتن له‌سه‌ر پرسی كه‌ركوك، پارتی قسه‌كردنی له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌ خسۆته‌ دوای مه‌ڕاسیمی سوێندخواردنی نێچیرڤان بارزانی وه‌ك سه‌رۆكی هه‌رێم. نێچیرڤان بارزانیش به‌هۆی سه‌رقاڵی به‌ مه‌راسیمی سوێندخواردنه‌كه‌ی و خۆ دوورگرتن له‌وه‌ی هیچ ڕێككه‌وتنێك به‌ر له‌ ڕۆژی دووشه‌ممه‌ی داهاتوو له‌گه‌ڵ یه‌كێتیی بكات، له‌ ئێستادا هیچ ئاماده‌ییه‌كی نیشان نه‌داوه‌ بۆ كۆبوونه‌وه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كێتیی. به‌رهه‌م ساڵحیش وه‌ك سه‌رۆك كۆماری عێراق، داوای مه‌ڕاسیمێكی شایسته‌ی پێشوازی كردووه‌و پارتیش ڕازیبووه‌، تاوه‌كو ئێستاش بڕیار ئه‌وه‌یه‌ ناوبراو به‌شداربێت له‌ مه‌ڕاسیمی سوێندخواردنی نێچیرڤان بارزانی. به‌رهه‌م ساڵح و نزیكه‌كانی بۆ خۆده‌ربازكردن له‌ ئیحراجبوونیان له‌ كاتی به‌شداریكردن مه‌رٍاسیمی سوێندخواردن، له‌ هه‌وڵی ئه‌وه‌دان ده‌ره‌چه‌یه‌ك بدۆزنه‌وه‌، ئه‌ویش به‌ ئه‌نجامدانی كۆبوونه‌وه‌یه‌كی شكلی له‌نێوان پارتی و یه‌كێتیی به‌ر له‌ ڕۆژی دووشه‌ممه‌، ئه‌م هه‌وڵه‌ش بۆئه‌وه‌یه‌ ئه‌گه‌ر به‌رهه‌م ساڵح به‌شداربێت و هێرشی میدیایی نه‌كرێته‌ سه‌رو ئیحراج نه‌بێت. بڕیاری مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتیی بۆ به‌شداریكردن له‌ كۆبوونه‌وه‌ی ڕۆژی دووشه‌ممه‌ی داهاتوو چاوه‌ڕێكردنی پارتیه‌ له‌سه‌ر پرسی كه‌ركوك، هه‌رچه‌نده‌ به‌ فه‌رمی هه‌موویان بانگهێشتكراون. مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتیی له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌نییه‌ هیچ كه‌سێكی یه‌كێتیی به‌بێ پرس به‌شداری ئه‌و مه‌ڕاسیمه‌ بكات، چونكه‌ ئه‌وكات ده‌بێته‌ نوێنه‌ری یه‌كێتیی، ئه‌گه‌ر له‌و حاڵه‌ته‌ش كه‌سێك بیه‌وێ به‌شداربێت، بڕیاری مه‌كته‌بی سیاسی ئه‌وه‌یه‌، كه‌ فراكسیۆنی یه‌كێتیش له‌ په‌رله‌مان به‌شداریبكات. فراكسیۆنی یه‌كێتی له‌ په‌رله‌مان هیچ بڕیارێكیان بۆ به‌شداریكردن نه‌داوه‌، ئه‌گه‌ر تاوه‌كو ڕۆژێك به‌ر له‌ مه‌ڕاسیمه‌كه‌ مه‌كته‌بی سیاسی بڕیارنه‌دات، ئه‌وكات خۆیان بڕیارده‌ن. كه‌واته‌... تاوه‌كو ئێستا هیچ بڕیارێك له‌باره‌ی كۆبوونه‌وه‌ی دوو ڕۆژی داهاتووی پارتی و یه‌كێتیی و پرسی رێككه‌وتن له‌سه‌ر پارێزگاری كه‌ركوك له‌ ئارادا نییه‌، ئه‌و ناوانه‌ی باسیشده‌كرێن ته‌نها له‌ چوارچێوه‌ی گفتووگۆ نێوخۆییه‌كان و قسه‌ی و باسی شه‌خسی و هه‌واڵی میدیاین.

درەو میدیا: بە پێی زانیاریەكانی ( درەو میدیا) كە لە چەند سەرچاوەیەكەوە دەستی كەوتووە، ئەمڕۆ د. نەجمەدین كەریم پارێزگاری پێشوی كەركوك ئازادكراو بەیروتی پایتەختی لوبنانی جێهێشتووە، سەبارەت بە ئازادكردنەكەشی ئەو سەرچاوەیە بە درەو میدیای راگەیاند" بە هەوڵی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان لە رێگەی باڵیۆزی لوبنانەوە لە بەغداد، كێشەكەی نەجمەدین كەریم چارەسەركراوەو بەیروتی پاتەختی لوبنانی جێهێشتووە" . بیرهێنانەوە  " پارێزگاری پێشووی كەركوك.. سندوقە رەشەكەی مافیاكانی كوردستان" ئەمە ناونیشانی ڕۆژنامەی (ئەخباری لوبنانی)یە كە لەژمارەی ئەمڕۆیدا (25/ 5/ 2019 )، ڕاپۆرتێكی ووردی لەسەر كەیسی دەستگیركردنی نەجمەدین كەریم پارێزگاری پێشووی كەركوك لە لوبنان بڵاوكردۆتەوە.  رۆژنامەكە نوسیویەتی " كاربەدەستانی هەرێمی كوردستان و هەندێك لایەنی سیاسی عێراق هەوڵەكانیان  چڕكردۆتەوە بۆ ئازادكردنی نەجمەدین كەریم و لەو پێناوەشدا گواستنەوەی پارە لەنێوان هەولێر و بەغدا و بەیروت بەدەیان ملیۆن دۆلار  زیادیكردووە بە ئامانجی رزگاركردنی".  سەبارەت بەو سكاڵایانەی كەلەسەر پارێزگاری كەركوكەو كە بەپێی راپۆرتەكە " لە ئێستادا نەجمەدین كەریم  ناتوانێت بچێتە دەرەوەی‌ لوبنان چونكە پاسپۆرتە ئەمریكییەكەی لەلایەن پۆلیسی ئینتەرپولەوە دەستبەسەرەو گەشتكردن بۆ دەرەوەی لوبنانیشی لێ قەدەغەكراوە " بریتیە لە ": بەقاچاغبردنی نەوت و دزینی داهاتەكەی، بەكارهێنانی دەسەڵاتی ئەمنی دژی پێكهاتەكانی كەركوك"   رۆژنامەكە ئەوەشی خستۆتە روو كە"  هەولێر هەوڵەكانی چڕكردوەتەوە بۆ ئازادكردنی، سەرەڕای هەوڵی هەندێك لایەنی سیاسی لە بەغدا" ئەوەشی‌ نوسیوە، "بۆیە بەرپرسانی پارتی لەهەوڵی بەردەوامدان بۆ ئازادكردنی، بەڵام بەهۆی ئەوەی ئەوكەسە لەلایەن دادگای فیدراڵییەوە داواكراوە، بۆیە پێناچێت ئەو هەوڵانە سەربگرن". تەنانەت مەسعود بارزانی پەنای بۆ ئەیاد عەلاوی بردووە بۆ ئەو كەیسەو رۆژنامەكە ئاماژەی بەوەكردووە " مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتیش ڕاستەوخۆ داوای لەئەیاد عەلاوی كردوە ڕۆڵی نێوەندگیر ببینێت و بەهۆی پەیوەندییە تایبەتەكانیشی لەگەڵ سەعد حەریری سەرۆك وەزیرانی لوبنان، هەوڵی ئازادكردنی پارێزگاری پێشوی كەركوك چڕبكاتەوە" سەبارەت بە كاریگەری هەوڵەكانی هەولێر بۆ ئازادكردنی نەجمەدین كەریم راپۆرتەكە لە  زاری چەند سەرچاوەیەكی دیبلۆماسی  عێراقییەوە دەڵێت: "بەغدا هەوڵ و فشارەكانی هەولێر بۆ ئازادكردنی نەجمەدین كەریم رەتدەكاتەوە، بەتایبەت بەهۆی ئەوەی پارێزگاری دەستپێلەكاركێشراوە لەلایەن دادگای حكومەتی ناوەندەوە داواكراوە، نەك دادگای هەرێم"

درەو میدیا: -عێراق دووەم گەورەترین بەرهەمهێنەری نەوت لە ئۆپیك 14%ی نەوتی بەرهەمهێنراوی ئۆپیك پێكدێنێت -    یەدەگی نەوتی هەرێم لە نێوان 38-45 ملیار بەرمیلدایە -    13 كێڵگەی نەوت لە ناوچە جێناكۆكەكاندایە -    13 ملیار بەرمیل نەوتی یەدەگ لە كێڵگەكانی كەركوكە  -    لە 2010-2012 عێراق 8.6 ملیار دۆلار زیانی بەركەوتووە   

(درەو میدیا): 70 ئەندامی پەرلەمانی عێراق لە ئامادەكاریدان بۆ لێپرسینەوە لە چەند وەزیرێكی كابینەكەی عادل عەبدولمەهدی‌و تاوتوێكردنی دۆسیەی نەوتی هەرێمی كوردستان‌و داهاتەكەی. سەرچاوەیەكی سیاسی ئاگادار كە قسەی بۆ سایتی " سۆمەریە نیوز" كردووە رایگەیاندووە چەند پەرلەمانتارێك ئامادەكاری دەكەن‌و ئیمزا كۆدەكەنەوە بۆئەوەی بە تۆمەتی گەندەڵی‌و شكستهێنان لە ئەركەكانیاندا چەند وەزیرێكی كابینەكەی عادل عەبدولمەهدی  لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بكرێت. ئەو سەرچاوەیە ئاماژەی بەوەشدا لانیكەم 70 پەرلەمانتار دەستیانكردووە بە ئامادەكردنی دۆسیەی لێپرسینەوە لە وەزیرەكانی حكومەتەكەی عەبدولمەهدی‌و تاوتوێكردنی دۆسیەی نەوتی هەرێمی كوردستان‌و داهاتەكەی‌و پرسی رادەستنەكردنی نەوتی هەرێم بەبەغدا سەرەڕای رەوانەكردنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم. ئەم جموجوڵە نوێیە لە كاتێكدایە لە دوا كۆنفرانسی رۆژنامەوانیدا لە پێش جەژنی رەمەزان، عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق رایگەیاند هەرێمی كوردستان هیچ بڕە نەوتێكی رادەستی حكومەتی ناوەندی نەكردووە.    

ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ سوسیال دیموكراتەكانی دانمارك زۆرینەی كورسییەكانی پەرلەمانی ئەو وڵاتەیان بەدەستهێنا‌و میتی فریدیركسین( 41 ساڵ) سەرۆكی ئەو پارتە دەبێتە گەنجترین سەرۆك وەزیران لە مێژووی ئەو وڵاتەدا. لە هەڵبژاردنەكەدا كوتلەی سۆسیال دیموكراتەكان لە كۆی 179 كورسی پەرلەمانی دانمارك 91 كورسییان بەدەستهێنا‌و لاس لوكی راسمۆسن، سەرۆك وەزیرانی لیبراڵی ئێستای دانمارك شكستهێنانی خۆی‌و حزبەكەی راگەیاندو لە لێدوانێكیدا بۆ لایەنگرانی وتی:" هەڵبژاردنێكی نوێمان بینی، بەڵام حكومەت دەگۆڕدرێت". كەشوهەوا، كۆچ‌و بودجەی تەرخانكراو بۆ چاودێری كۆمەڵایەتی، لەو پرسانە بوون كە باڵیان كێشابوو بەسەر هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن لەو وڵاتەدا. لە هەڵبژاردنی ئەمجارەی دانماركدا پارتی گەل كە پارەتێكی راستڕەوی توندڕەوە پشتیوانی جەماوەریی لەدەستدا, لە 20 ساڵی رابردوودا ئەو پارتە پشتیوانی لە حكومەتە یەك بەدوای یەكەكانی ئەو وڵاتەی كردوە لەبەرامبەر گرتنەبەری سیاسەتی توند دەربارەی كۆچ‌و كۆچبەران. كەمبونەوەی جەماوەر‌و دەنگی پارتی گەل بۆئەوە دەگەڕێتەوە كە پارتە گەورەكانی تری دانمارك وەك پارتی سۆسیال دیموكرات پشتیوانی خۆیان بۆ توندتركردنی رێوشوێنەكانی دژ بە كۆچبەران پەیڕوكرد، بەوەش ئاستی جەماوەرێتی پارتی گەل دابەزی. بەم ئەنجامی هەڵبژاردنە, دانمارك دەبێتە سێیەمین وڵاتی ئەسكەندناڤیا دوای سویدو فینلەندا كە لەماوەی یەك ساڵدا دەنگ بۆ حكومەتێكی چەپڕەو دەدەن. حزبە گەورەكان حزبە گەورەكانی دانمارك بەسەر دوو بەرەدا دابەشبوون، بەرەی سور كە هێمایە بۆ چەپەكان‌و بەرەی شین كە هێمایە بۆ راستڕەوەكان. بەرەی سور لە پێنج حزب پێكدێت كە پارتی سۆسیال دیموكرات سەرۆكایەتی دەكات‌و چوار ساڵی رابردوو ئۆپۆزسیۆن بووەو لە میانی بانگەشەی هەڵبژاردندا بەڵینیدا بە زیادكردنی خەرجی گشتی‌و زیادكردنی باج لەسەر كۆمپانیا‌و دەوڵەمەندەكان‌و چاكسازیی لە سیستمی موچە‌و خانەنشینیدا بە جۆرێك هەر كەسێك 40 ساڵ كاریكرد بتوانێت بەزوویی خانەنشین بكرێت. پارتی لیبراڵی دانماركیش لە ساڵی 2015ەوە هاوپەیمانێتی لەگەڵ حزبی گەلی كۆنسێرڤاتیڤ‌و هاوپەیمانی لیبراڵی كردووەو حكومەتی پێكهێناوەو مانگی رابردووش لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی ئەوروپادا بووە گەورەترین حزبی دانمارك لەو پەرلەمانەداو لەمیانی بانگەشەی هەڵبژاردنیشدا بەڵێنیدا بە تەرخانكردنی بڕە پارەیەكی زیاتر بۆ چاودێری كۆمەڵایەتیو گرتنەبەری رێوشوێنی زۆر توند لە دژی كۆچبەران. سەرچاوە: بی بی سی   

درەو میدیا:  مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان دوو كەسی نوێ بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك كاندید دەكات، بەپێی زانیارییەكانی ( درەو میدیا) پارتی رەزامەندە لەسەریان. سەرچاوەیەكی باڵا لە یەكێتی بە ( درەو میدیا)ی راگەیاند، دوای تاوتوێكردنی چەندین ناو وەكو كاندید بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك دواجار مەكتەبی سیاسی لەسەر دوو ناو رێككەوت. (درەو میدیا) زانیویەتی، دوو كاندیدە نوێیەكەی یەكێتی بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك بریتین لە (لیوا جەمال تاهیر) بەرێوەبەر پێشووی پۆلیسی پارێزگاری كەركوك و ( د. عومەر) كە مامۆستایە لە زانكۆی كەركوك. بڕیارە لە كۆبونەوەی سبەینێی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی دەنگی بدرێت لەسەر كاندیدە نوێیەكان بۆ پۆستی پارێزگار، بەپێی زانیارییەكانی ( درەو میدیا) چانسی ( لیوا جەمال تاهیر ) بۆ وەرگرتنی پۆستەكە زیاترە.  یەكێتی لە دیاریكردنی ئەم كاندیدە نوێیانە پرس وراوێژی لەگەڵ پارتی كردووەو پێدەچێت لە چەند رۆژی داهاتوودا كێشەی نێوان هەردوو حزب لەبارەی كەركوك و دۆسیەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتەوە كۆتایی بێت.   دوای گرژی و ناكۆكییەكی توندی نێوان یەكێتی و پارتی، ئێستا گفتوگۆی تەلەفۆنی لە نێوان سەركردەكانی یەكێتی و پارتیدا هەیەو هەوڵی لێكنزیك بونەوە دەدرێت، بەتایبەتیش دوای پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەی نێوان نێچیرڤان بارزانی و بەرهەم ساڵح و بانگهێشكردنی سەرۆك كۆمار بۆ مەراسیمی سوێندخواردنی سەرۆكی هەرێمی كوردستان كە بڕیارە رۆژی 10ی حوزەران بەرێوەبەرێوەبچێت لە هەولێر. 

(درەو میدیا): محەمەد عەلی نەجەفی، سەرۆكی پێشووی شارەوانی تارانی پایتەختی كۆماری ئیسلامی ئێران‌و كەسایەتی نزیك لە حەسەن رۆحانی سەرۆك كۆماری ئێران، چیتر نەیتوانی لەگەڵ هاوسەری دووەمیدا ( میترا ئیستاد) دا بژی‌و  لە نێو ماڵەكەیاندا پێنج فیشەكی ئاراستەكرد‌و كوشتی، ئەوەش بەهۆی ئەوەی رێگەی نەداوە نەجەفی پەیوەندی لەگەڵ هاوسەری پێشوویی و منداڵەكانیدا هەبێت. نەجەفی ( 67) ساڵ، میترای تەمەن 35 ساڵانی لە حەوزی گەرماوەكەی ماڵەكەیاندا خەڵتانی خوێن كرد‌و پاشان روویكردە بنەكەی پۆلیس و دانی بە تاوانەكەیدا نا. دیمەنی دانپێدانانی ئاشكرای نەجەفی لە بنكەی پۆلیس كە تەلەفزیۆنی رەسمی ئێران بڵاویكردەوە زۆر نامۆ بوو، لەبری ئەوەی نەجەفی دەستبەسەربكرێت، زۆر بە ئاسودەیی لەسەر كورسییەك دانیشتبوو چایی دەخواردەوە، دوای سڵاوكردن لە ئەفسەری پۆلیس. نەجەفی لەبەردەم پۆلیسدا رایگەیاند گومانی لە ژنەكەی هەبووە كە لەناو گروپی " پەرستوها" یان " پەڕەسێلكە"كانی هەواڵگری ئێراندا بێت‌و سیخوڕی بەسەرەوە كردووەو زانیاری داوەتە دەزگای هەواڵگریی، بەڵام زۆر بەخێرایی دەزگای هەواڵگری ئێران " ئیتڵاعات" ئەو تۆمەتانەی نەجەفی رەتكردەوە. "پەرەسێلكە" باڵندەیەكی وشكانی بەناوبانگە، بەڵاك لە ئەدەبیاتی سیاسەتی ناوخۆی ئێراندا چەمكێكی تری وەرگرتووە‌و جارجار لە ناوخۆی ئێراندا باسی لێدەكرێت‌و دواهەمینیشیان لەسەر زمانی نەجەفییەوە بوو. " پەڕەسێلكە" ناوێکە ئێرانییەكان بەو ژنانەی دەڵێن كە كار بۆ دەزگای ئیتڵاعاتی ئێران دەكەن‌و سیخوڕی بەسەر كەسایەتییە سیاسییە دیارەكان‌و كەسایەتییە ئۆپۆزسیۆنەكان‌و بگرە دیپلۆماتكارانی دەرەوەش دەكەن، ئەوەش لە رێگەی نزیكبوونەوە لێیان‌و بەستنی پەیوەندیی لەگەڵیاندا. لە چەند رۆژی رابردوشدا، محەمەد سەرفراز، سەرۆكی پێشووی دەستەی رادیۆ‌و تەلەفزیۆنی ئێران لە تویتێكیدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر رایگەیاند رژێمی ئێران لە رابردوودا پەڕسێلكەكەیان بەناوی " م. أ" بۆ رەوانەكردووە، بەڵام دواتر رایگەیاند كە مەبەستی میترا ئیستاد نەبووە. جگە لە خودی نەجەفی، چەند سیاسەتمەدارێكی باڵی ریفۆرمخوازەكانی ئێران لەسەرو هەموشیانەوە عەلی موتتەهری جێگری سەرۆكی پەرلەمان رایانگەیاند كە هاوسەرە كوژراوەكەی نەجەفی سەر بە پەڕەسێلكەكانی ئیتڵاعات بووە. موتتەهری لە پۆستێكیدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئینستاگرام دەزگای ئیتڵاعاتی ئێرانی تۆمەتباركرد بە ناردنی پەڕەسێلكە بۆ سیاسەتمەدارە ئۆپۆزسیۆنەكان، بۆئەوەی وێنە‌و گرتەیی ڤیدیۆییان تۆماربكەن بەئامانجی دەمكوتكردن و دوورخستنەوەیان لە گۆڕەپانی سیاسی. لە بەرامبەر لێدوانەكانی نەجەفی‌و كەسایەتییە ئۆپۆزسیۆنەكانی باڵی ریفۆرمخوازان ، غوڵام حسێن ئیسماعیلی وتەبێژی دەسەڵاتی دادوەریی ئێران‌و برایەكی میترا رەتیانكردەوە هیچ پەیوەندییەك لە نێوان هاوسەرەكەی نەجەفی‌و دەزگا ئەمنییەكاندا هەبێت. لێكۆڵینەوە لە كوشتنی میترا زۆر بەخێرایی تەواوبوو بەجۆرێك كە ئیبراهیم ئیبراهیم پەرلەمانتاری تارانی پایتەخت، داوای لە سەرۆكی دەسەڵاتی دادوەریی ئێران كرد پەلە نەكەن لەو كەیسەدا، بەڵام هەرزوو تۆمەتی كوشتنی بەئەنقەست‌و هەڵگرتنی چەكی بێ‌ مۆڵەت ئاراستەی نەجەفی كرا. بەدرێژایی چەند ساڵی رابردوو، چەندین سیاسەتمەدارتی ئێران پەراوێزخراون‌و لە گۆڕەپانی سیاسی دوورخراوەنەتەوە، لەوانەش حسێن موسەوی تەورێزی، عەبدولمەجید مەعادی حەوا، عەتائوڵا موهاجرانی، عەلی جەننەتی، ئەوەش دوای ئاشكرابوونی پەیوەندییان لەگەڵ ژناندا كە پێدەچێت سەر بە گروپی پەڕەسێلكەكان بوبن بە گوێرەی لێكۆڵینەوەیەكی رۆژنامەی " ئینساف نیوز". محەمەد عەلی نەجەفی لەكاتی لێكۆڵینەوە لەگەڵیدا لە بنكەی پۆلیس مێژووی پەڕەسێلكە ژنە پەڕەسێلكەكان شێوازێكی نوێی خستنەداو‌و گرتن‌و دەمكوتكردن نییە كە كۆماری ئیسلامی ئێران دایهێنابێت، بەڵكو لەسەردەمی رژێمی پاشایەتیدا دەزگای پۆلیسی نهێنی" ساواك"ئەو شێوازەی بەكارهێناوە، وەك مێژونوسی ئێرانی عیرفان قانعی فەرد لە كتێبی" در دامگە حادپە" دا ئاماژەی پێداوە. قانعی فەرد لە كتێبەكەیدا باس لەوەدەكات كە چۆن دەزگای ساواك ژنانی بەكارهێناوە بۆ تێوەگلاندنی پیاوانی ئایینی لەوانەش محەمەد تەقی فەلسەفیی، جەعفەر شجونی، مەحمود قومیی‌و محەمەد سادق لواسانی. جەعفەر شجونی لە چاوپێكەوتنێكیدا پێش كۆچی دوایی رایگەیاندووە كە چەندین گرتەی ڤیدیۆیی‌و فۆتۆ هەیە كە پەیوەندی نێوان پیاوانی ئاینی ئێران‌و ژنان ئاشكرادەكەن‌و هەندێكیان دزەیان پێكراوە‌و بڵاوكراونەتەوە. ساڵی 1979‌و دوای بەرپابوونی شۆڕشی ئیسلامی لە ئێراندا دەزگای نوێی هەواڵگری ئێران" ئیتڵاعات" بەردەوام بو لەسەر هەمان ئەو شێوازی كاركردنەی ساواك‌و چەندین بەڵگە بڵاوكراونەوە كە ژنان بۆ سیخوڕیكردن بەسەر سیاسەتمەدارانەوە بەكارهێنراون لەوكاتەی كە عەلی فەلاحیان وەزیری ئیتڵاعات بووە. رۆژنامەی " ئیسناف نیوز"ی سەر بە باڵی ریفۆرمخوازانی ئێران ساڵی رابردوو زنجیرەیەك راپۆرتی بڵاوكردەوە لەسەر بەكارهێنانی ژنان لەمیانی جەنگی ئێران- عێراقدا لە هەشتاكانی سەدەی رابردوودا بۆ تێوەگلاندنی چەند سیاسییەك لەناوخۆی ئێراندا. رۆژنامەكە رایگەیاندووە ئەو ژنانە لەلایەن ئیتڵاعاتەوە بە " پەڕەسێلكە" ناودەبرێت‌و هاوكاتن چەند چاوپێكەوتنێكیشی لەگەڵ چەند بەرپرسێكی باڵا بڵاوكردەوە كە جەختدەكەنەوە لەوەی بوونەتە قوربانی‌و بوون بە داوی پەڕەسێلكەكانەوە. لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەكە عەبدوڵا ناسری پەرلەمانتاری ریفۆرمخواز رایگەیاندووە ناتوانێت بەكارهێنانی ژنان لەلایەن دەزگا ئەمنییەكانەوە رەتبكاتەوەو ئاماژەبەوەشدەدات كە بەشێك لەو ژنانەی ئەو كارەیان لەلایەن ئیتڵاعاتەوە پێ دەسپێردرێت، ئەوانەن كە لە جەنگی ئێران- عێراقدا هاوسەرەكانیان لەدەستداوە. سەرچاوە: سایتی كەناڵی ئەلحوڕە

راپۆرت: محەمەد رەئوف – فازل حەمەڕەفعەت  دوای مانگێك بەرۆژووبوون، ئەمڕۆ خەڵكی هەرێمی كوردستان لەگەڵ زۆرینەی موسوڵمانانی جیهان جەژنیان كرد، رۆژێك پێش جەژن كڕیاران باڕازەكانیان چنییەوە،  تا پشووی جەژن تەواو دەبێت خەڵك ئازوقەی پێویستیان خستووە. لە رۆژانی پشووی جەژندا كاریگەری زۆرخۆری لەسەر خەڵك دەردەكەوێت، نەخۆشخانەكان ژمارەیەكی زیاتر نەخۆش سەردانیان دەكەن، (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا بە داتا‌و ژمارە دیاردەی زۆرخۆریی لە هەرێمی كوردستان ئاشكرادەكات. زۆرخۆریی‌و خراپی كوالێتی خۆراك لە هەرێمی كوردستان، تێكڕای ستاندارە جیهانییەكانی تێپەراندووە، بەپێی ئامارەكان هەرێمی كوردستان لە زۆرێك لە وڵاتانی جیهان زۆرخۆرترە، ئەمەش بوەتە هۆی بەرزبوونەوەی رێژەی مردن‌و نەخۆشییە درێژخایەنەكان. لێكۆڵینەوە پزیشكییەكان دەریانخستووە، زۆرخۆریی‌و خراپی كوالێتی خۆراك‌و وەرزش نەكردن، تێكڕای تەمەنی لەنێوان (10 بۆ 15) ساڵ كەمكردوەتەوە. چەند داتایەك لەبارەی هەرێمەوە ! چەند داتایەك لەبارەی زۆرخۆریی، دەریدەخەن هەر كەسێك لە هەرێمی كوردستان ساڵانە ئەم خۆراكانە بەم بڕانەی خوارەوە دەخوات:  •     (46) كیلۆگرام برنج •    (54) كیلۆگرام گۆشت •    (211) هێلكە لە ماوەی یەكساڵدا (876 هەزار) سەر مەڕو بزن‌و (131 هەزار) سەر رەشەوڵاخ لە هەرێمی كوردستان سەربڕدراون، ئەمە لەكاتێكدایە لێكۆڵینەوەكان دەریانخستووە خواردنی گۆشتی سور نەخۆشی شێرپەنجە بەرێژەی (22%)و نەخۆشییەكانی دڵ بەرێژەی (27%) زیاد دەكات.  زۆرخۆریی لە هەرێمی كوردستان لەگەڵ ئەوەی كوالێتی‌و جۆری خۆراك لە هەرێمی كوردستان باش نیە، بەڵام دیاردەی زۆرخۆریی لە هەرێمی كوردستان زۆر زیادی كردووە، بەتایبەتیش خواردنی گۆشتی سور. بەپێی ئاماری كوشتارگەكانی هەرێمی كوردستان، ساڵی 2018 تێكڕای گۆشتی بەرهەمهێنراو (234 هەزارو 500 )تۆن بووە. •     ساڵی رابردوو تەنیا لە هەولێر 25,500 تۆن گۆشت بەرهەم هاتووە. •    لە سلێمانی 27,625 تۆن •    لە دهۆك 20,570 تۆن •    لە گەرمیان 11,305 تۆن •    لە هەڵەبجە 1,252 تۆن ئەمە جگەلەوەی هاوكات لەگەڵ بەرهەمهێنانی گۆشت لەناوخۆ، نزیكەی 3,500 تۆن گۆشتی سوری بەستوو لەدەرەوە هاوردەكراوە. بەپێی ئاماری وەزارەتی كشتوكاڵ‌و سەرچاوەكانی ئاوی هەرێم، ساڵی 2014 لە هەرێمی كوردستان (278 ملیۆن) كیلۆ گۆشت خوراوە، بەمشێوەیە: •    گۆشتی سور: 100 ملیۆن كیلۆگرام •    گۆشتی مریشك: 165 ملیۆن كیلۆگرام •    گۆشتی ماسی: 13 ملیۆن كیلۆگرام ئەمە بەبێ ئەژماركردنی گۆشتی لەقوتوكراو لەبازاڕەكاندا. واتا هەر تاكێك لە هەرێمی كوردستان ساڵانە (54 كیلۆ) گۆشت دەخوات، بەمشێوەیەی خوارەوە: •    گۆشتی سور: 20 كیلۆگرام •    گۆشتی مریشك: 23 كیلۆگرام •    گۆشتی ماسی: 11 كیلۆگرام ئەمە رێژەیە لە خواردنی گۆشت بە هەموو جۆرەكانییەوە، ستانداردی نێودەوڵەتی تێپەڕاندووە. بەپێی ستانداردی جیهانی، ساڵانە بەتێكرا هەر تاكێك پێویستی بەخواردنی (41.2 كیلۆگرام) گۆشت هەیە، لەم بڕەش پێویستە: •    (14.4 كیلۆگرام)ی گۆشتی سور بێت •    (3 كیلۆگرام)ی گۆشتی ماسی بێت •    (23.8 كیلۆگرام)ی گۆشتی مریشك بێت هەر تاكێك لە هەرێمی كوردستان ساڵانە (54 كیلۆگرام) گۆشت دەخوات، واتە هەر كەسێك لە هەرێم ساڵانە نزیكەی (13 كیلۆگرام) زیاتر لە لە ستانداردی جیهانی گۆشت دەخوات، ئەم زیادەخۆرییەش لە خواردنی گۆشتی سورو گۆشتی مریشكدایە، خەڵكی هەرێمی كوردستان لەخواردنی گۆشتی ماسیدا بەپێی ستانداردی جیهانی كورتهێنانیان هەیە، ئەمە لەكاتێكدایە لەڕووی تەندروستییەوە گۆشتی ماسی بەسودترە. بەراوردكارییەك ! بەبەراوردكردنی داتاكانی دەردەكەوێت، هەر هاوڵاتییەكی هەرێمی كوردستان ساڵانە خۆراكی زیاتر دەخوات بەبەراورد بە تاكێك لە ئێران‌و توركیا‌و سوریا. •    لە وڵاتێكی وەكو ئەمریكا، هەر تاكێك ساڵانە (38 كیلۆگرام) گۆشت دەخوات •    بەڵام لە وڵاتێكی وەكو كوەیت، هەرتاكێك (97 كیلۆگرام) گۆشت دەخوات •    لە ئیماراتی عەرەبی هەر تاكێك (68 كیلۆگرام) گۆشت دەخوات بەوپێیەی لە هەرێمی كوردستان (165 ملیۆن كیلۆگرام) گۆشتی مریشك دەخۆریت، ئەگەر هەر مریشكێك كێشەكەی بە (3 كیلۆگرام) بخەمڵێندرێت، دەردەكەوێت لەماوەی ساڵێكدا (55 ملیۆن) مریشك لە هەرێمدا خوراوە، واتا هەر تاكیكی هەرێمی كوردستان ساڵانە (10) مریشكی (3 كیلۆیی) دەخوات. ئەمە زۆرخۆرییە لە گۆشتدا بەتایبەتیش گۆشتی سور، شارەزایانی تەندروستی نیگەران كردووە. هەولێر یەكەمی ئاسیایە ! لە زۆری گۆشتخواردندا پارێزگای هەولێر لەسەر ئاستی كیشوەری ئاسیا لە پلەی یەكەمدایە. تەنیا لەماوەی (9) مانگدا لە ساڵی 2012دا ئاماری پارێزگاری هەولێر بەمجۆرە بووە: •    (141 هەزار) ئاژەڵ لە سەربڕخانەكان سەربڕدراون •    (3 ملیۆن‌و 500 هەزار) مریشك لە بازاڕەكاندا فرۆشراون •    (61 ملیۆن كیلۆگرام) گۆشتی ئاژەڵ‌و ماسی‌و مریشك لە دەرەوە هاوردە كراوە ژمارەی دانیشتووانی هەولێر نزیكەی (2 ملیۆن) كەس دەبێت، لە (348 هەزارو 555) خێزان پێكدەهێنن، بەپێی ئامارەكەی ساڵی 2012، لەو ماوەی ئەو (9) مانگەدا، هەر خێزانێكی دانیشتووی هەولێر (104 مریشك)و (175 كیلۆگرام) گۆشتی ئاژەڵ‌و ماسی‌و مریشكی هاوردەكراوی خواردووە. لەسەر ئاستی كیشوەری ئاسیا، لە زۆری رێژەی گۆشتخواردندا هەولێر پلەی یەكەمی بەدەستهێناوە، بەپێی ئامارەكان لە كیشوەری ئاسیا هەر تاكێك ساڵانە (26 كیلۆگرام) گۆشت دەخوات. برنج.. خواردنە سەرەكییەكە  برنج لەپاڵ گۆشتدا، لەسەر خوانی كوردەواریی خواردنێكی ژمارە یەكە، خەڵكی هەرێمی كوردستان بەتێكڕا مانگانە (20 هەزار) تەن برنج  دەخۆن، واتە ساڵانە (240 هەزار) تەن، ئەم رێژەیە بە كیلۆگرام دەكاتە (250 ملیۆن) كیلۆگرام برنج. هەر تاكێك لە هەرێمی كوردستان ساڵانە (46 كیلۆگرام) برنج دەخوات. ملیارێك هێلكە بەپێی وتەی بەڕێوەبەری گشتی سامانی ئاژەڵ، ساڵانە هەرێمی كوردستان بۆ پڕكردنەوەی پێداویستی ناوخۆیی پێویستی بە (ملیارێك‌و 100 ملیۆن) هێلكە هەیە، واتە هەر تاكێك لە هەرێم ساڵانە  پێداویستی ناوخۆی هەرێم پڕدەكاتەوە، كە هەرتاكیكێ هەرێم ساڵانە (211 هێلكە) دەخوات.  گۆشتی سور لە هەڵكشاندایە بەپێی ئاماری كوشتارگەكانی هەرێمی كوردستان، ساڵانە زیاتر لە (750 هەزار) سەر ئاژەڵ لە هەرێم دەخورێت، جگە لەو گۆشتەی كە هاوردە دەكرێت. •    تەنیا لەماوەی دوو ساڵی رابردوودا (ملیۆنێك‌و 128 هەزار) سەر مەڕو بزن سەربڕدراون •    (240 هەزار 124) سەر رەشەوڵاخ سەربڕاون •    زیاتر لە (435 هەزار) تۆن گۆشتی سور هاوردەكراوە  ساڵی 2016دا لە كوشتارگەكانی هەرێمی كوردستان (742 هەزار) سەر مەڕو بزن‌و (116 هەزار) رەشەوڵاخ سەربڕاون، ساڵی 2018 رێژەكە بەرزبوەتەوە بۆ (876 هەزارو 396 هەزار) سەر مەڕ و بزن‌و (131 هەزارو 13) سەر ڕەشەوڵاخ، لەم بڕە رێژەی (70%)ی بەرهەمی ناوخۆ بووە، هەمان ساڵ بڕی (876) تۆن گۆشتی سورو (71 هەزار) تۆن  گۆشتی سپی‌و (13 هەزار) تۆن گۆشتی ماسی هاوردە كراوە.  بەوپێیەش لەنێوان ساڵانی 2016 بۆ 2018، لە هەرێمی كوردستان (105 هەزار) سەر مەڕو بزن‌و (22 هەزار) سەر رەشە وڵاخی زیاتر سەربردراون، واتا سەربڕینی مەڕو بزن بەرێژەی (12%) زیادیكردووە، رەشە وڵاخیش بەرێژەی لە (17%) زیادیكردووە.   دۆخی تەندروستی گشتی ئێستا ئامارە تەندروستییەكان لە هەرێمی كوردستان ئاماژە بە زۆربوونی رێژەی نەخۆشییە درێژخایەنەكان دەكەن، كە هۆكاری سەرەكی ئەو نەخۆشییانە، زۆر خۆریی، خواردنی خراپ‌و گۆشتی سورە، دەشوترێت خواردنی گۆشت بەتایبەتی گۆشتی سور، هۆكارە بۆ: •    نەخۆشییەكانی دڵ، •    جەڵتە •    فشاری ‏خوێن •    شێرپەنجە •    بەرزبوونەوەی چەوری •    ‌شەكرە •    قەڵەویی ئێستا ئەم نەخۆشییانە بە بەراورد بە رابردوو، لە هەرێمی كوردستان زیادیان كردووە،‏ پسپۆڕانی تەندروستی جەخت دەكەنەوە، خواردنی‌ گۆشتی‌ سور بەبەردەوامیی،‌ ئەگەری توشبوون بە نەخۆشییەكانی دڵ‌و خانەكانی خوێن زیاد دەكات‌و هۆكارە بۆ توشبوون بە شێرپەنجەو جەڵتەی دڵ.   توێژینەوەیەكی زانكۆی (هارڤارد)ی ئەمریكا دەریخستووە، زۆر خواردنی گۆشتی سور ئەگەرەكانی توشبوون بە شێرپەنجەی كۆڵۆن زیاد دەكات، ئەمە جگە لەوەی هۆكارێكە بۆ كورتبونەوەی تەمەن‌و مردنی لەناكاو. بەپێی توێژینەوەكە، ئەگەری مردنی‌ لەناكاوی كەسانی‌ تەمەن 60 ساڵ‌ بەرێژەی‌ 50% بێت، بەخواردنی‌ رۆژانەی‌ ژەمێك گۆشتی‌ سور رێژەكە زیاد دەكات بۆ 57%، هەروەها ئەگەر ڕۆژانە دوو ژەم گۆشتی سور بخورێت، رێژەكە دەبێت بە 63%.   لێكۆڵینەوەیەكی ئەمریكی "National Institutes of Health" كە بە بەشداری 545 هەزار ئەمەریكی لە تەمەنی نێوان 50 بۆ 71 ساڵ ئەنجامدراوە‌و لەماوەی 10 ساڵدا پرسیاریان ئاڕاستەكراوە، باسلەوەدەكات، ئەوانەی بڕێكی زۆر لە گۆشتی سوریان خواردووە، ئەگەری مانەوەیان لەژیاندا زۆر كەمتر بووە. لێكۆڵینەوەكە دەریخستووە، ئەو پیاوانەی ڕۆژانە نزیكەی 250 گرام لە گۆشتی سوریان خواردووە، ئەگەرەكانی تووشبوونیان بە شێرپەنجە بەڕێژەی (22%)و تووشبوونیان بە نەخۆشییەكانی دڵ بە‌ڕێژەی (27%) تێدا بەرزبوەتەوە، ئەوەش بە بەراوردكردن لەگەڵ ئەوانەی كە رۆژانە زیاتر لە 150 گرام گۆشتی سوریان خواردووە. ئەو ئافرەتانەی ڕۆژانە 250 گرام لە گۆشتی سوریان خواردبوو، بەڕێژەی لە 20% دووچاری شێرپەنجە هاتبوون، لەكاتێكدا تووشبوونیان بە نۆبەی دڵ بەهۆی خواردنی گۆشتی سورەوە گەیشتبووە 50%. توێژەرانی ئەم لێكۆڵینەوەیە لە دەرئەنجامی لێكۆڵینەوەكانیان بۆیان دەركەوتووە، ئەوانەی بەتەنها ماسی، گۆشتی مریشك‌و قەلیان خواردووە، كەمتر دووچاری نەخۆشییەكانی شێرپەنجەو دڵ بوون.  لەماوەی رابردوودا نەخۆشییەكانی شێرپەنجەو جەڵتە بەشێوەیەكی بەرچاو لە هەرێمی كوردستان زیادیانكردووە، بە جۆرێك ساڵی (2007) كە نەخۆشخانەی (هیوا) بۆ چارەسەری شێرپەنجە لە سلێمانی دامەزراوە تاوەكو ساڵی 2012، (8500) نەخۆشی شێرپەنجە تۆماركراوە، ئەمە لەكاتیكدایە دواین ئاماری وەزارەتی تەندروستی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ ساڵی 2018 ئاماژە بەوەدەكات (5658) حاڵەتی نوێی شێرپەنجە تۆماركراوە، ئەمە لەكاتێكدایە ساڵی 2017، (4991) حاڵەت تۆماركراوە، واتا ساڵی رابردوو (667) حاڵەت زیادیكردووە، كە بەرێژەی سەدی دەكاتە ( 12%)ی ئاستی زیادبوون.  تەمەنی كورد بەگوێرەی تویژێژینەوە پزیشكییەكان، زۆرخۆریی  لە هەرێمی كوردستان تێكڕای تەمەنی تاكی كوردی لە (10 بۆ 15) ساڵ دابەزاندووە. لێكۆڵینەوەیەكی زانستی كە دكتۆر كەریم جەلال پسپۆڕی بۆماوەزانی‌و مامۆستا لە كۆلێژی زانستی زانكۆی سەلاحەدین ئامادەی كردووە، باسلەوەدەكات پیسبوونی ژینگەو هاوردەكردنی دەرمان‌و خۆراكی خراپ، كەمی جوڵەو زۆرخۆریی، تێكچوونی باری دەروونی خەڵك،  بوونەتە هۆی سەرهەڵدانی دەیان نەخۆشی كوشندە لە هەرێمی كوردستان، ئەمەش وایكردووە لە 10 ساڵی رابردوودا تێكڕای تەمەنی تاكی كورد لە ( 75 ـ 80) ساڵەوە بۆ (65 ـ 70) ساڵ داببەزێت.