درەو میدیا: . - ژمارەی ئۆتۆمبێل لەهەرێمی كوردستان: یەك ملیۆن و 607 هەزارو 65 ئۆتۆمبێل  - پارێزگای هەولێر:  791 هەزارو 72 ئۆتۆمبێل - پارێزگای سلێمانی: 533 هەزارو 979 ئۆتۆمبێل - پارێزگای دهۆك: 248هەزارو 398 ئۆتۆمبێل - سۆران و گەرمیانیش چوار هەزارو 687 ئۆتۆمبێل     - ئۆتۆمبێلی تایبەت:  879 هەزارو 647 - ئۆتۆمبێلی كرێ:  94 هەزارو 252 - ئۆتۆمبێلی بارهەڵگر:  385 هەزار 889. - ئۆتۆمبێلی فەحس و زانیاری: 146 هەزارو 157 - ئۆتۆمبێلی حكومی: 28 هەزارو 929 ئۆتۆمبێلە      SNN  

راپۆرت: نامیق رەسوڵ- فازل حەمەڕەفعەت كابینەی نوێی حكومەتی عێراق بە سەرۆكایەتی عادل عەبدولمەهدی لەلایەن دوو كوتلەی فراوانی نێو ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقەوە پێكهێنراوە‌و پشتیوانی لێدەكرێت، كە بریتین لە " هاوپەیمانی بونیاتنان" بە سەرۆكایەتی هادی عامری‌و "هاوپەیمانی چاكسازی" كە موقتەدا سەدر رابەرایەتی دەكات. ئێستا ئەو دوو كوتلە گەورەیە لەبەردەم هەڵوەشانەوەدایە، پێدەچێت لە ئایندەیەكی نزیكدا كوتلەی نوێ‌و هاوپەیمانێتی نوێی لێبكەوێتەوە، كە رەنگە كاریگەری لەسەر مانەوە یان لابردنی عادل عەبدولمەهدی لە پۆستی سەرۆك وەزیران هەبێت، بەتایبەتی تائێستا كابینەكەی (4) وەزارەتی (بەرگری، ناوخۆ، پەروەردە، داد" بەهۆی ململانێ‌و ناكۆكی كوتلەكانەوە پڕنەكراوەتەوە‌و بەوەكالەت بەڕێوەدەبرێن. عەبادی‌و مالیكی‌و حەكیم یەكدەگرن چەند سەرچاوەیەكی سیاسی ئاگادار ئاشكرایانكرد، پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەكی نوێ زۆر نزیكبوەتەوە، هاوپەیمانێتییەكە پێكدێت بەشێك لە لایەنەكانی هەردوو هاوپەیمانی چاكسازی‌و بونیاتنان. بەگوێرەی ئەو سەرچاوانە، كە بۆ میدیا عێراقییەكان قسەیانكردووە، حەیدەر عەبادی، سەرۆكی هاوپەیمانی نەسر‌و نوری مالیكی سەرۆكی دەوڵەتی یاسا‌و عەممار حەكیم سەرۆكی رەوتی حیكمە كاردەكەن بۆئەوەی هاوپەیمانێتییەكی نوێ پێكبهێنن‌و گفتوگۆكانیان لەوبارەیەوە قۆناغی باشی بڕیوە. خەونی گەڕانەوە بۆ سەر كورسی ئاژانسی ئاژانسی (فارس)ی سەربە كۆماری ئیسلامی ئێران، لە زاری رۆژنامەی (الاخبار)ی لوبنانییەوە نوسیویەتی:" ئامانجی ئەو كەسانەی كە ئەم بەرە نوێیە دروستدەكەن، دوورخستنەوەی عادل عەبدولمەهدی‌و گەڕاندنەوەی حەیدەر عەبادییە بۆ پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق". بەپێی قسەی كەسانی نزیك لە عەبادی، پاڵنەری سەرەكی پشت ئەم جموجوڵە سیاسییە نوێیە" میكانیزمی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت"ە، كابینەیەك كە بە رێككەوتنی دوولایەنەی نێوان هاوپەیمانی (سائیرون)‌و (فەتح) پێكهاتووە‌و هاوپەیمانی یەكەم (موقتەدا سەدر) رێبەری رەوتی سەدر سەرۆكایەتی دەكات‌و هاوپەیمانی دووەمیش (هادی عامری) سەرۆكی رێكخراوی بەدر سەرۆكایەتی دەكات. سەدر پشتیوانی دەكات ؟ وەكو رۆژنامە لوبنانییەكە باسی دەكات، سەرباری ئەوەی هەردوو لایەن، واتە سەدر‌و عامری لەناو دوو هاوپەیمانی گەورەتردان بەناوی هاوپەیمانی (چاكسازی)‌و هاوپەیمانی (بونیادنان)، بەڵام زۆرینەی ئەو لایەنانەی تر كە لەناو ئەو دوو هاوپەیمانێتییەدان، لەسەر رێككەوتنی پێكهێنانی حكومەت قایل نەبوون. سەرچاوەكانی نزیك لە عەبادی‌و عەممار حەكیم، هەردوو هاوپەیمانی سائیرون‌و فەتح تۆمەتبار دەكەن بەوەی ئەو دوو لایەنە بەبێ گەڕانەوە بۆ هاوپەیمانەكانی تریان پێكەوە كێكی دەسەڵاتیان لەنێوان خۆیاندا دابەشكردووە. لەبەرامبەردا سەرچاوەكانی نزیك لە هاوپەیمانی فەتح كە هادی عامری سەرۆكایەتی دەكات دەربارەی ئەو جموجوڵە سیاسییانەی كە بەمدواییە دەستیانپێكردووە، دەڵێن" ئەو جموجوڵانە ناتوانێت ئۆپۆزسیۆن دروستبكات‌و بە ئامانجەكەی خۆشی لە گەڕاندنەوەی عابادی بۆسەر كورسی دەسەڵات سەركەوتوو نابێت"، بەڵام بەوتەی رۆژنامە لوبنانییەك، عەبادی رایگەیاندووە كە لەم هەنگاوەیدا موقتەدا سەدر پشتیوانی لێدەكات. كەسانێك كە عەبادییان بینیوە، لەزاری ئەوەوە دەڵێن" موقتەدا سەدر قایلە بەوەی عەبادی ببێتە سەرۆك وەزیران"، بەڵام سەرچاوەكانی نزیك لە هاوپەیمانی فەتحی هادی عامری باسلەوەدەكەن" عەبادی لەناو خەیاڵەكانی خۆیدا نقوم بووە، چونكە سەدر لەم كاتەدا عامری ناكاتە قوربانی بۆ عەبادی، لەگەڵ عەبادیدا هاوبەشی ناكات كە دواجار نوری مالیكی سەرۆكی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاساش ببێتە شەریكی رێككەوتنەكەیان". لایەنە كوردییەكان لە هاوكێشەدا ! سەرچاوەكانی نزیك لە هاوپەیمانی چاكسازی دەڵێن، تاڕادەیەكی زۆر یەكلابوەتەوە عەبادی‌و حەكیم دەبن بە ئۆپۆزسیۆن لە كابینەكەی عادل عەبدولمەهدیدا، پایەكانی ئەم ئۆپۆزسیۆنەش بریتییە لە هاوپەیمانێتی نێوان عەبادی‌و حەكیم‌و مالیكی‌و جەمال كەربولی سەرۆكی حزبی حەل‌و شاسوار عەبدولواحید سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ، ئەگەریش هەیە لە كۆتاییدا یەكێتی نیشتمانی پەیوەندی بە كاروانەكەوە بكات. ئەم هاوپەیمانێتییە نوێیە لەلایەن خودی عەبادییەوە سەرۆكایەتی دەكرێت‌و ناوبراو لە سەردانی ئەمدواییەدا بۆ نەجەف پێشنیازی خۆی بۆ سەرجەم مەرجەعەكانی شیعە خستەڕوو (جگە لە عەلی سیستانیی كە ئامادەنەبوو پێشوازی لێبكات). هەڵوێستی رەوتەكەی عەممار حەكیم كەمێك دەربارەی ئەم هەوڵە جیاوازە‌و ئەوان دەیانەوێت ببنە ئۆپۆزسیۆنێكی كارا چاودێری حكومەتی ئێستا بكەن، نەك هەوڵ بدەن بۆ رووخاندنی. سەرچاوەكانی نزیك لە عەممار حەكیم سەرۆكی رەوتی حیكمە رایانگەیاند" ئەوان پشتیوانی كابینەی حكومەت دەكەن، بەڵام لەوباوەڕەدان كە حكومەتەكە سائیرون‌و فەتح‌و پارتی دیموكراتی كوردستانەوە بەڕێوەدەبرێت.. حكومەت دەبێت كاروباری خۆی چاكبكاتەوە، چونكە ئێمە بەرپرسیارێتی هەڵەی ئەوان لە ئەستۆناگرین". هەڵوێستی نێودەوڵەتی‌و سەرۆك كۆمار بەگوێرەی زانیاری میدیاكانی ئێران، بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق دژی هەموو هەوڵێكە بۆ گەڕاندنەوەی حەیدەر عەبادی بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران‌و هاوكات دژی ئەوەشە نوری مالیكی پۆستی جێگری سەرۆك كۆمار وەربگرێت. كەسە نزیكەكان لە عەبادی دەڵێن" بەرپرسانی ئەمریكا لە عادل عەبدولمەهدی نیگەرانن‌و ئاگاداریان كردەوەتەوە كە بە سیاسەتەكانی رازی نین، ئەمەش دوای ئەوەی عەبدولمەهدی خۆی لەسەر میحوەری ئێران یەكلاكردەوە".

  درەو میدیا: عەبدوڵا كوێخا موبارەك ئەندامی پێشووی جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی گۆڕان رایدەگەیەنێت : بزووتنەوەی گۆڕان ئەگەر دەستی لە پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم هەڵگرتووە باشترە وەك لەوەی ڕازی بێت بە دوو جێگر بۆ سەرۆكی هەرێمی كوردستان، ئاماژە بەوەش دەكات كە هیچ بەرپرسێكی پارتی و یەكێتی پابەند نابێت بە بڕیارەكانی گۆڕان لە حكومەتدا. عەبدوڵا كوێخا موبارەك بە دەنگی ئەمریكای راگەیاندووە" بەرپرسەكانی گۆڕان لەناو حكومەت هەر فەرمانێك دەربكەن هیچ بەرپرسێكی پارتی و یەكێتی گوێی لێ ناگرن شێخ جەعفەر ڕاستگۆترینیانە كە بەدەمی خۆی باسی كرد، ئەگەرنا بەرپرسەكانی گۆڕان لە حكومەت دەبێت هەر فرمانێكیان دەركرد سبەی لە بەرپرسەكانی پارتی و یەكێتی بپاڕێنەوە بڵێن "توخوا بەقسەمان بكەن" تا بەقسەی بكات فرمانە ئیداریەكەی جێ بەجێ بكات، چونكە هیچ دەسەڵاتێكی تری نابێت."   پێشی وایە بزوتنەوەی گۆڕان فشارێكی زۆری لەسەر بوو لەلایەن یەكێتی نیشتمانی كوردستانەوە بەشێوەیەكی زۆر "نائاكاریانە" پەلاماری بزوتنەوەی گۆڕان درا هەوڵی دەدا سزای گۆڕان بدات، پۆستەكانی قۆرخ بكات ئەوەش هۆكارێك بوو كەبەشێك لەسەركردایەتی گۆڕان بڕیاریدا بەناچاری بچنە ژێر باڵی پارتی كە ئەو ڕاستیانە-شیان دەزانی، من ئەوە بە نەشیاو دەزانم دەكرا لەدەرەوە بەربەرەكانێی یەكێتی یا هەرلایەنێكمان بكردایە زۆر باشتر بوو ئێمە "تەسلیم" بەو واقیعە نەشیاو و نایاساییەی هەرێمی كوردستان بوینایە." عەبدوڵا كوێخا موبارەك  ئەوەش دەخاتە روو پێشتر گۆڕانیش و یەكێتی-ش دەیانوت ، دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم زیادەیە وە قۆرخ كراوە لەلایەن بارزانیەوە ئێستا بەم شێوازە هەریەكە و لەلایەكەوە "تەسلیم بوون" بە پارتی وای لێهاتووە دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم ئەوەندە گرنگە لەبەرچاوییان شەڕییانە لەسەر دوو جێگری ئەوە قازانجەكەی پارتیە."  ئەندامەی پێشوی جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی گۆڕان دەشلێت" ئەگەر كاك نەوشیروان بمایە بزوتنەوەی گۆڕانی هەڵدەوەشاندەوە بەس بەم شێوازە تەسلیم بەو واقیعە نەدەبوو بەشداری حكومەتی نەدەكرد." ئەگەر نەبێتە قسەیەك لەسەرمان جاری پێشوو هەڵەیەكیان پێیكرد كە بەدڵی نەبوو، بەناچاری دەوروبەرەكەی "فریوییاندا كەبەشدار بێت لەحكومەت هەر لەیەكەم سات-یشەوە بڕوای پێی نەبوو." زۆرێك لەو برادەرانەی ئێستا خۆیان بە خاوەنی گۆڕان دەزانن و بڕیاریان بەدەستە، دەوروبەری كاك نەوشیروان لە 80% ی ببووە خەڵكی بەرژەوەندی خواز، خۆ لە دە كەس ئەگەر هەشتی یەك قسەبن ئەگەر بڕواشی نەبێت دەبێت بەناچاری قسەی زۆرینە بێت."   عەبدوڵای كوێخا موبارەك ئەوەشی وت" ناكرێت كەس ناوی كاك نەوشیروان بۆ شتی ئەملاو لا و بەشداری كردن لەحكومەت بەكاربێنێ كاك نەوشیروان پڕۆژەیەكی جوانی بۆ بەجێ هێشتوین، چونكە زۆربەی ئەوكارانەی دەیكەن "ئەملاو لان" من زۆر سەركردەی گۆڕان دەناسم كاتێك كاك نەوشیروان مابوو هەر "جورئەتیان "نەبوو لەبەردەم "كاك نەوشیروان "دابنیشن ئێستا دەڵێ كاك نەوشیروان وای وت و وای پێ وتین و وایكرد و وامەكەن."  سەبارەت بە مانەوەی گۆڕان لەناو حكومەت عەبدوڵا كوێخا موبارەك دەڵێت" بەو شێوازەی برادەرانی ئێستای ئێمە خۆیان لەپارتی نزیكردۆتەوە ، پێشبینی دەكەم دەریشیان بكەن نەڕۆن لەحكومەت هەر لەلایان بن."    

( درەو میدیا): كەمپەینی بانگەشەی دووبارە هەڵبژاردنەوەی دۆناڵد ترەمپ بۆ سەرۆكایەتی ئەمریكا رایگەیاند لە چارەكی یەكەمی ئەمساڵدا زیاتر لە 30 ملیۆن دۆلار هاوكاری دارایی كۆكردوەتەوە، ئەو بڕەش زیاترە لە كۆی هاوكاری دارایی هەموو كاندیدەكانی دیموكراتەكان. كەمپەینەكە لە بەیاننامەیەكدا ئاشكرایكرد بڕی ئەو پارەیەی بەشێوەی كاش كۆیانكردوەتەوە گەیشتوەتە 40.8 ملیۆن دۆلار. روینشیكردەوە كە 99%ی ئەوانەی پارەیان بەخشیوە بڕی 200 دۆلار بووە‌و تێكڕای بەهای بەخشینەوەكە بریتیە لە 34.26 دۆلار. هاوكات ئاژانسی ئەسۆشیەیتدپرێس رایگەیاند ئەو بڕە پارەیەی بۆ كاندیدەكانی دیموكراتەكان كۆدەكرێتەوە بەسەر ژمارەیەكی زۆر لە كاندیددا دابەشدەبێت، ئەوەش لەكاتێكدایە كوەلیژنەی نیشتمانی دیموكراتەكان بەدەست قەرزێكی زۆرەوە دەناڵێنێت. بە گوێرەی ئاژاسنەكە سیناتۆی دیموكراتی ڤێرمۆنت " بێرندی ساندەرز" كە هەڵبژاردنی پێشووش خۆی كاندیدكرد بڕی زیاترە لە 18 ملیۆن دۆلاری لە چارەیەكی یەكەمی ئەمساڵدا كۆكردوەتەوە، هاوكات خانمە سیناتۆر كامالا هاریس 12 ملیۆن دۆلاری كۆكردوەتەوە‌و ئەندامی پێشووی ئەنجومەنی نوێنەرانیش بیتۆ ئۆروكی دیموكراتی 9.4 ملیۆن دۆلاری كۆكردوەتەوە. تیم مۆرترۆ، بەڕێوەبەری پەیوەندییەكان لە كەمپەینی دووباری هەڵبژاردنەوەی ترەمپ لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر رایگەیاند ئەو بڕە پارەیەی وەك كۆمەك بۆ كەمپەینی ترەمپ كۆكراوەتەوە هەتائێستا 21 جار زیاترە لە بڕی پارەی كۆكراوە بۆ كەمپەینی دووباری هەڵبژاردنەوەی باراك ئۆباما لە ساڵی 2011دا. بە گوێرەی تۆڕی " سی ئێن ئێن" كەمپەینی دووباری هەڵبژاردنەوەی باراك ئۆباما لەو ماوەیەدا كەمتر لە دوو ملیۆن دۆلاری كۆكردبوەوە. ئاژانسی " ئەسۆشیەیتدپرێس" ئاشكراشیكرد لیژنەی نیشتمانی كۆمارییەكانیش كۆمەكی دارایی بۆ بەرژەوەندی ترەمپ پێدەگات‌و تائێستا نزیكەی 46 ملیۆن دۆلاری كۆكردوەتەوە، بەوەش كۆی ئەو بڕە پارەیەی بۆ كەمپەینی دووبارە هەڵبژاردنەوەی ترەمپ گەیشتوەتە هەتا ئێستا گەیشتوەتە نزیكەی 82 ملیۆن دۆلار‌و لە بانكدا دانراوە. دۆناڵد ترەمپ دوای دەستبەكاربوونی وەك سەرۆكی ئەمریكا لە ساڵی 2017دا كەمپەینی دووبارە خۆكاندیدكردنەوەی راگەیاند، بە پێچەوانەی ئۆباماوە كە ساڵی 2011 و پێش بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن لە 2012دا كەمپەینی دووبارە هەڵبژاردنەوەی رایگەیاند‌و كەمپەینی ئۆباما توانی 720 ملیۆن دۆلار كۆبكاتەوە، لە كاتێكدا كەمپەینی ترەمپ چاوی لەوەیە لە 2020 بەربەستی دوو ملیار دۆلار تێبپەڕێنێت.  

راپۆرت: محەمەد رەئوف – فازڵ حەمەرەفعەت – نامیق رەسوڵ هێشتا پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم لە كێشمەكشێی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی‌و بزوتنەوەی گۆڕاندایە‌و یەكلانەبووەتەوە، بەڵام لایەنە بەشدارەكانی كابینەی نوێی حكومەت تاڕادەیەك لیستی كاندیدەكانی خۆیان بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكانی حكومەت یەكلاكردوەتەوە. بەگوێرەی ئەو زانیارییانەی لە چەند سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە لەناو حزبە بەشدارەكانی كابینەی نوێ دەستیكەوتووە، (درەو میدیا) كاندیدی هەموو لایەنە بەشدارەكانی كابینەی نوێی حكومەت بۆ پۆستەكان ئاشكرادەكات، بەڵام ئەمە لیستی كۆتایی كاندیدەكان نییە‌و رەنگە لە دوا ساتەكاندا هەندێك گۆڕانكاری لە لیستی كاندیدەكاندا بكرێت. كاندیدەكانی پارتی بۆ پۆستەكان:  •    سەرۆكی هەرێمی كوردستان: نێچیرڤان بارزانی •     سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان: مەسرور بارزانی •     وەزارەتی ناوخۆ: رێبەر ئەحمەد •    وەزارەتی سامانە سروشتییەكان: ئاشتی هەورامی  •    وەزارەتی شارەوانییەكان: ساسان عەونی •    وەزارەتی كارەبا: نەوزاد هادی •    وەزارەتی تەندروستی: د. نزار عیسمەت •    وەزارەتی گواستنەوەو گەیاندن: فەرهاد ئەتروشی  كاندیدەكانی یەكێتی بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكان:  •    جێگری سەرۆكی حكومەت: قوباد تاڵەبانی •    جێگری سەرۆكی هەرێم: سێ كەس كاندیدن (جەعفەر شێخ مستەفا، حاكم قادر، عیماد ئەحمەد) •    سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان: (بێگەرد تاڵەبانی، رێواز فایەق) •    وەزارەتی پلاندانان: دەرباز كۆسرەت رەسوڵ •    وەزارەتی پێشمەرگە: سێ كەس كاندیدن (جەبار یاوەر ، شۆرش ئیسماعیل، مەحمود سەنگاوی، عەدنان حەمەی مینا، سامان گەرمیانی) •    وەزارەتی رۆشنبیری: سێ كەس كاندیدن (جەمال حسێن، ئارام حەمەی مینا، حەمەی حەمەسەعید) •    وەزارەتی كشتوكاڵ: سەعدی ئەحمەد پیرە •    وەزارەتی خوێندنی باڵا: یوسف گۆران چاوی لە پۆستەكەیەو قوباد تاڵەبانی پاڵپشتی دەكات، بەڵام ركابەرو نەیاری بەهێزی هەیە •    وەزارەتی هەرێم بۆ كاروباری بەغداد: چەتۆ ساڵح •    جێگری سەرۆكی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوە: دابان شەدەڵە •    سكرتێری ئەنجومەنی وەزیران: ئامانج رەحیم  كاندیدەكانی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ پۆستەكان:  •    جێگری سەرۆكی هەرێم: مستەفا سەید قادر •    وەزارەتی بازرگانی‌و پیشەسازی: سەردار قادر  •    وەزارەتی دارایی: ئاوات شێخ جەناب •    وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی: كوێستان محەمەد •    وەزارەتی ئاوەدانكردنەوەی: سێ كەس كاندیدن ( دانا عەبدولكەریم لە سلێمانی، برزۆ مەجیدو چالاكی موهەندیس لە هەولێر) •    یاریدەدەری سەرۆكی حكومەتی بۆ كاروباری چاكسازی: جەلال جەوهەر  كاندیدی حزبەكانی تر: بڕیارە پارتی دیموكراتی كوردستان لە پشكی خۆی، پۆستێك لە كابینەی نوێی حكومەت بە حزبی سۆسیالست دیموكراتی كوردستان بدات، (درەو میدیا) زانیویەتی، پارتی بەنیازە پۆستی وەزارەتی شەهیدان‌و كاروباری ئەنفالكراوان بە سۆسیالست بدات، ئەگەر ئەو پۆستە بۆ سۆسیالیست یەكلاببێتەوە، محەمەد حاجی مەحمود سكرتێری حزبەكە خۆی وەریدەگرێت. هەندێك سەرچاوەی تر باسلەوەدەكەن، رەنگە پارتی پۆستی وەزارەتی هەرێم بۆ كاروباری پەرلەمان بە سۆسیالیست بدات، ئەگەر ئەم پۆستە بۆ سۆسیالیست یەكلاببێتەوە، عەبدوڵای حاجی مەحمود تاكە پەرلەمانتاری سۆسیالیس لە پەرلەمانی كوردستان پۆستەكە وەردەگرێت. لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا كە 30 ئەیلولی 2018 بەڕێوەچوو، حزبی سۆسیالیست بە لیستی هاوبەش لەگەڵ پارتی كرێكاران‌و رەنجدەرانی كوردستان كە (باپیر كامەلا) سەرۆكایەتی دەكات، بەشداری هەڵبژاردنی كرد‌و هەردوو حزبەكە پێكەوە (یەك) كورسی پەرلەمانیان بردەوە. بۆیە ئەگەر سۆسیالست پۆست لەكابینەی نوێی حكومەت وەرگرێت، لە پەرلەمان كێشەی بۆ دروستدەبێت‌و پارتەكەی باپیر كامەلا لەبری پۆستەكەی حكومەت، داوای تاكە كورسییەكەی پەرلەمان دەكات. پشكی پێكهاتەكان پێكهاتەكان كە بریتین لە هەردوو پێكهاتەی (توركمان‌و مەسیحی)‌و بە شێوازی سیستمی "كۆتا" لە پەرلەمانی كوردستان (11) كورسییان بۆ تەرخانكراوە، ئەمجارە لە پەرلەمان‌و لە حكومەتیش پۆستی باڵایان دەبێت. پێكهاتەی توركمان لە خولی نوێی پەرلەماندا پۆستی سكرتێری پەرلەمانی وەرگرتووە‌و (مونا قەهوەچی) لە پۆستەكەدا دەستبەكاربووە، بۆیە پێشبینی دەكرێت كورسی تایبەت بە پێكهاتەكان لە حكومەت بدرێت بە كەسایەتییەكی سەربە پێكهاتەی مەسیحی. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، تائێستا بڕیارە وەزارەتی داد بدرێت بە پێكهاتەكان خۆ ئەگەر پارتی وەزارەتی داد بۆ كارەكتەرێكی خۆی  دابنێت  ئەوا وەزارەتێكی هەرێم دەدرێتە پێكهاتەكان 

درەو میدیا:  رێكەوت زەكی ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانیلە فراكسیۆنی یەكێتی ئاماژەی بەوەكردووە، كە " ٤٠ ملیار دیناری جادە ١٠٠ مەتریەكەمان لافاوەكە بردی!" لە نوسینێكدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیس بووك، ئاماژەی بەوەكردووە" وەزارەتی پلاندانانی حكومەتی ھەرێم بەنوسراوی ژمارە ٣١١٩ لە ٢٠١٨/١٢/٢٦ بڕی تەرخانكراوی پرۆژەی شەقامی ١٠٠ مەتری سلێمانی دیاریكردووە بە ٩٠ ملیار دینار بۆ ساڵی ٢٠١٩ لەكۆی نزیكەی ٤٧٠ ملیار دیناری سەرجەمی تێچوی پرۆژەكە، سەرەتا بڕیاربوو لەكۆتایی مانگی ئـادار پرۆژەكە دەستپێبكات بێگومان دوای ئـەوەی تەمویلی بۆبكرێت لەلایەن وەزارەتی داراییەوە، بەڵام بەداخەوە گەشتینە ناوەڕاستی مانگی نیسان و ھێشتا تەمویلی پرۆژەكە نەكراوە، لەوەش زیاتر كەمایەی نیگەرانییە ھەرچەندە بڕی تەرخانكردنەكەی بۆ ساڵی ٢٠١٩ بڕی ٩٠ ملیار دیناربوو، بەڵام كەمكراوەتەوە بۆ ٥٠ ملیار دینار لەمساڵدا واتە بەداخەوە بڕی ٤٠ ملیار دیناری لێكەمكرایەوە!!." دەقی نوسینەكە بەڵێ ٤٠ ملیار دیناری جادە ١٠٠ مەتریەكەمان لافاوەكە بردی! وەزارەتی پلاندانانی حكومەتی ھەرێم بەنوسراوی ژمارە ٣١١٩ لە ٢٠١٨/١٢/٢٦ بڕی تەرخانكراوی پرۆژەی شەقامی ١٠٠ مەتری سلێمانی دیاریكردووە بە ٩٠ ملیار دینار بۆ ساڵی ٢٠١٩ لەكۆی نزیكەی ٤٧٠ ملیار دیناری سەرجەمی تێچوی پرۆژەكە، سەرەتا بڕیاربوو لەكۆتایی مانگی ئـادار پرۆژەكە دەستپێبكات بێگومان دوای ئـەوەی تەمویلی بۆبكرێت لەلایەن وەزارەتی داراییەوە، بەڵام بەداخەوە گەشتینە ناوەڕاستی مانگی نیسان و ھێشتا تەمویلی پرۆژەكە نەكراوە، لەوەش زیاتر كەمایەی نیگەرانییە ھەرچەندە بڕی تەرخانكردنەكەی بۆ ساڵی ٢٠١٩ بڕی ٩٠ ملیار دیناربوو، بەڵام كەمكراوەتەوە بۆ ٥٠ ملیار دینار لەمساڵدا واتە بەداخەوە بڕی ٤٠ ملیار دیناری لێكەمكرایەوە!!. ئـەوە لەكاتێكدایە دوای تەواوكردنی شەقامی ١٢٠ مەتری لەشاری ھەولێری خۆشەویست وا دەستكرا بە شەقامی ١٥٠ مەتری، كە ھەموو ئـاوەدانی و پێشكەوتنێكی پایتەختی ھەرێمی كوردستان مایەی دڵخۆشی زۆرە، بەڵام نیگەرانیەكە ڵەوەدایە بۆ ھێشتا سلێمانی لە ٦٠ ی دایەو ١٠٠ یەكەشی ئـاوایە كە ھەیە!! كێ كەمتەرخەمە؟ بەبۆچۆنی من نوێنەرە بڕیار بەدەستەكانی ئـەم شارە كەبڕیاری خەرجكردنی پارەیان بەدەستە لەحكومەتی ھەرێمی كوردستان كەمتەرخەمی یەكەمن لەمەداو نازانین بۆ وادەكەن!! بەداخەوە نە پارێزگارو نەئـەنجومەنی پارێزگا دەسەڵاتی خەرجكردنی پارەی پێویستیان نییە لەو داھاتەی كەلەسلێمانی ھەیە بۆیە گەیشتینە ئـێرە..  

درەو میدیا:  بەهای گەندەڵی لە هەرێمی كوردستان بەپێی راپۆرتی دەستەی دەسپاكی ھەرێمی كوردستان نزیكەی 300 ملیار دینارەو توانراوە نزیكەی 40 ملیار دینار بۆ خەزێنەی حكوومەت بگەڕێنێتەوە. بەپێی ئامارەكەی بەرێوەبەری راگەیاندنی دەستەی دەستپاكی ھەرێمی كوردستان : -    بەهای گەندەڵی لە هەرێمی كوردستان ( 297 ملیار و 586 ملیۆن ) دینار كە دابەشبووە بەسەر سێ پارێزگاكەی هەرێمی كوردستان.  -     پارێزگای ھەولێر بەھای گەندەڵی بە ( 274 ملیار و 842 ملیۆن و 885 ھەزار و 200 )دینار خەملێندراوە، بڕی پارەی گەڕێندراوە لە كەیسەكانی گەندەڵی بریتیە لە 3 ملیار دینار مانگانە و 36 ملیار دیناری ساڵانە . -    پارێزگای سلێمانی:  بەھای گەندەڵی بە( 22 ملیار و 735 ملیۆن و 401 ھەزار و 94 )دینار خەملێندراوە. بڕی پارەی دەستبەسەردا گیراو لەو پارێزگایە بریتییە لە 17 ملیۆن و 45 ھەزار دینار، بەھای پارەی گەڕێندراوە لە سلێمانی 2 ملیار و 381 ملیۆن و 82 ھەزار و 500 دینار . -     پارێزگای دھۆك، بەھای گەندەڵی لە( 8 ملیۆن و 551 ھەزار) دینار.   

درەو میدیا:  بەپێی ئاماری بەرێوەبەرایەتی‌ پۆلیسی‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌ لەماوەی 14 رۆژدا 3 هاوڵاتی كوژراون و 29 تۆمەتباریش دەستگیركراون. ئەمرۆ بەرێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی ئاماری كاروچالاكیەكانی بۆ ماوەی 14 لە 1/4/2019 بۆ 14/4/2019 راگەیاند:   ئەمرۆ 2019/4/15، نەقیب سەركەوت ئەحمەد بەرێوەبەری‌ بەشی‌ راگەیاندن‌و پەیوەندییەكانی‌ بەرێوەبەرایەتی‌ پۆلیسی‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌ ئاماری‌ روداوو كارو چالاكییەكانی‌ بەرێوەبەرایەتی‌ پۆلیسی‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌ لەبەرواری‌ 1/4/2019 تا 14/4/2019 بەمشێوەیە خستەرو: روداوەكانی‌ كوشتن: 1- لەبەرواری‌ 9/4/2019 لەشەقامی‌ سالم لەكافتریایەكدا هاوڵاتییەك كوژرا ئەم كێشەیە لەسەر پێنەدانی‌ پارە بووە كوژراو و بكوژ یەكتریان ناسیوە، هەموو رێكارەكانی‌ وەرگیراوەو فەرمانی‌ دەستگیركردن بۆ تۆمەتبار دەرچووە. 2- (10/4/2019) كورێك لەگەڕكی‌ چوارباخ‌و لەحەوشەی‌ ماڵی‌ خۆیاندا لەسەر كێشەی‌ كۆمەڵایەتی‌ باوكی‌ خۆی‌ دەكوژێت بەچەقۆ بەهاوكاری‌ برایەكی‌ تری‌ پاش ئەنجامدانی‌ رێكارە یاساییەكان هەردوو تۆمەتبارەكە خۆیان ڕادەستی‌ بەڕێوەبەرایەتی‌ ئاسایشی‌ سلێمانی‌ كردووە. لەكاتی‌ پشكنینی‌ ماڵی‌ ئەو هاوڵاتییەی‌ كەكوژراوە بڕی‌ 9 نۆ ملیۆن دینار دۆزرایەوە كە كەسوكاریشی‌ نەیانزانیوە كە ئەو بڕپاریەی‌ هەیەو پارەكەش درایەوە بەكەسوكاری‌. 3- لە 12/4/2019 هاوڵاتییەك كوژرا لەگەڕەكی‌ مامەیارە كەسێكی‌ تریش بریندار بوو بنكەی‌ پۆلیسی‌ ئازادی‌‌و تیمەكانی‌ بەڵگەی‌ تاوان چونەتە شوێنی‌ رووداوەكەو كەمتر لە 24 كاتژمێر كەسێك دەستگیركراوە بەو تۆمەتە كە گومانی‌ زۆری‌ لەسەرەو ئێستا بەندە بەبڕیاری‌ دادوەر و بەپێی‌ مادەی‌ 406 ی.س. دەستگیركردنی‌ 29 تۆمەتبار لەلایەن بەشی‌ پۆلیسی‌ نەهێشتنی‌ تاوان 105: 1- دەستگیركردنی‌ 4 تۆمەتبار كە هەستاون بەفێڵ كردن‌و هەرەشەكردن لەهاوڵاتیان‌و بڕی‌ 8800 دۆلاریان لەهاوڵاتیان وەرگرتووە. 2- تۆمەتبارێك هەستاوە بەشكاندنی‌ جامی‌ ئوتومبیل‌و بڕی‌ 14 هەزار دۆلارو 5 ملیۆن‌و 400 هەزار دیناری‌ دزیوە، دواتر دەستگیركراوەو دەستبەسەر پارە دزراوەكەشدا گیراوە. 3- پێنج تۆمەتبار هەستاون بەساغكردنەوەی‌ پارەی‌ تەزویر لەناو بازارو بری‌ 7000 دۆلاری‌ تەزویریان پێگیراوە. 4- دو تۆمەتبار هەستاون بەوەرگرتنی‌ پارە لەهاوڵاتیان بەفێڵ كە گوایە لەدەزگاكانی‌ حكومەتی‌ هەرێم دایان دەمەزرێنێت. 5- شەش تۆمەتبار هەستاون بەدزینی‌ ماتۆرسكیل‌و دەستدرێژیكردنە سەر ئافرەتان لەناو بازاردا. 6- دو تۆمەتبار هەستاون بەكێشانی‌ ماددەی‌ هۆشبەر، لەلایەن هێزەكانی‌ پۆلیسەوە دەستگیركراوەو رادەستی‌ ئاسایشی‌ سلێمانی‌ كراون. 7- تۆمەتبارێك هەستاوە بەدزینی‌ كێبڵی‌ كارەبا لەگەرەكی‌ كارێزەوشك. 8- دو تۆمەتبار هەستاون بەدزینی‌ موبایلی‌ هاوڵاتیان‌و خراپ بەكارهێنانی‌ ئامێرەكانی‌ پەیوەندیكردن. 9- تۆمەتبارێك هەستاوە بەساختەكردنی‌ ساڵانەو بەڵگەنامەی‌ ئوتومبیل. 10- ئافرەتێكی‌ تۆمەتبار دەستگیركرا كە داوای‌ وردكردنەوەی‌ دراوی‌ 10 هەزار دیناری‌ لەهاوڵاتیان كردووە بۆئەوەی‌ بزانێت چەندی‌ پارە پێیە دواتر داوایكردووە كاری‌ نەشیاوی‌ لەگەڵ بكەن بەمەبەستی‌ دزینی‌ پارەكەیان دوای‌ دەستگیركردنی‌ هەندێك بەڵگەنامەی‌ پێگیراوە كە زیاتر لە 100 هەزار دۆلاری‌ لای‌ خەڵك داناوە بەقەرز. 11- دەستگیركردنی‌ سێ تۆمەتبار كە بەنیازبون بەڵگەنامەی‌ ساختە دروستبكەن. 12- تۆمەتبارێك دەستگیركرا كە چەندین تاوانی‌ دزی‌ ئەنجامداوە لەدوكان‌و سوپەرماركێتەكان. 13- دو تۆمەتبار دەستگیركران كە هەستاون بەدزیكردن لەماڵان لەگەرەكی‌ چوارچرا. 14- دەستگیركردنی‌ دو تۆمەتبار كە بەبری‌ 15 هەزار دۆلار شیرینیان لەهەولێرەوە هێناوە بۆ سلێمانی‌ پارەیان نەداوە بەخاوەنی‌ كۆمپانیاكەو فەرمانی‌ دەستگیركردنیان هەبووە، لەلایەن بنكەی‌ پۆلیسی‌ بەختیارییەوە دەستگیركران. 15- دەستگیركردنی‌ تۆمەتبارێك لەلایەن بنكەی‌ پۆلیسی‌ بەختیارییەوە كە زیاتر لە 2784 وێنەی‌ ئافرەتی‌ لەموبایلەكەیدا بوەو وێنەكانی‌ دەستكارییكردووەو ناردویەتییەوە بۆ هەندێك لەو ئافرەتانەو داوای‌ پارەی‌ كردووە تا وێنەكانیان بڵاونەكاتەوە. 16- دەستبەسەر 5 دەمانچەو كڵاشینكۆفدا گیراوە. 17- دەستگیركردنی‌ دو تۆمەتبار لەلایەن بنكەی‌ پۆلیسی‌ وارماواوە لەسنوری‌ قەزای‌ سەیدسادق كە تۆمەتبارن بەتاوانی‌ دزیكردن‌و دانیان بەئەنجامدانی‌ چوار تاوانی‌ دزیكردنی‌ دیكەشدا ناوە.  كاروچالاكییەكانی‌ بەشی‌ پۆلیسی‌ فریاكەوتن 104 130 حاڵەتی‌ بەهاناوەچونی‌ هاوڵاتیان تۆماركراوە. 32 كێشەی‌ توندوتیژی‌ خێزانی‌ تۆماركراوە. 9 حاڵەتی‌ روداوی‌ هاتوچۆ تۆماركراوە. دەستگیركردنی‌ یەك تەقەكەرو دەستبەسەرداگرتنی‌ یەك چەك لەجۆری‌ دەمانچە. 13 ئوتومبیل دەستیبەسەرداگیراوە كە بێ سەرەتابون‌و فەرمانی‌ دەستبەسەرداگرتنیان هەبووە. هێزی‌ تایبەتی‌ بارەگا - لێكردنەوەی‌ پەردەی‌ جامی‌ ئوتومبیل 350 - لێكردنەوەی‌ لەزگەی‌ جام رەشی‌ ئوتومبیل 78 - دەستبەسەرداگرتنی‌ چەقۆو بۆكس خەنجەر 62 - دەستبەسەرداگرتنی‌ نۆ دەمانچە - دەستبەسەرداگرتنی‌ یەك كڵاشینكۆف‌و یەك چەكی‌ ویلتەر  بەرێوەبەرایەتی‌ پۆلیسی‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌ - راگەیاندن‌و پەیوەندییەكان  

(درەو میدیا): حكومەتی عێراق پاڵاوگەیەكی نەوت لە كەركوك دروستدەكات كە رۆژانە توانای پاڵاوتنی 150 هەزار بەرمیل نەوتی هەیە. سامر غەزبان وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاند، وەزارەتەكەی لە كەركوك پاڵاوگەیەك دروستدەكات كە توانای (150 هەزار) بەرمیل نەوتە لە رۆژێكدا. وەزیری نەوتی عێراق لەسەردانێكدا بۆ كەركوك، دوای كۆبونەوەی لەگەڵ بەرپرسانی پارێزگاكە، لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا وتی:" وەزارەت گەیشتوەتە قۆناغی كۆتایی بنیادنانی پاڵاوگەكە كە پاڵاوگەیەكی سەرمایەگوزارییە‌و بە نوێترین تایبەتمەندی جیهانی دروستدەكرێت".

لە تیف شێخ مستەفا پێی وایە كە ماوەی 10 ساڵە سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستانە بۆتە كێشەیەكی یاسایی و سیاسی لە هەرێمی كوردستان بۆ دەربازبوون لەوبارودۆخە پرۆژەیەك دەخاتە روو . پێشنیاز دەکات کە سیستمی سیاسی هەرێم بەتەواوەتی بکرێتە پەرلەمانی و سەرۆکایەتی ھەرێم لەدەسەڵاتەکانی دابماڵرێت و دەسەڵاتەکانی بدرێت بە سەرۆکی وەزیران و ئەنجومەنی وەزیران ،ئەو پۆستەش واتە سەرۆکی ھەرێم بۆپارتی نەبێت ،بەڵکو بدرێتە گۆڕان یان یەکێتی .  دەقی پرۆژەكە  پڕۆژەیەک بۆ چارەسەر کردنی کێشەی سەرۆکایەتی ھەرێم و کێشەی لایەنە سیاسیەکانیش . ماوەی ١٠ ساڵە سەرۆکایەتی ھەرێم بۆتە کێشەیەکی جدی یاسایی و سیاسی لە ھەرێمی کوردستاندا لە ئێستاشدا ھەر ئەو پۆستە بۆتە کۆسپی جدی لەبەردەم پێکھێنانی حکومەتی ھەرێم ،بۆیە ئەگەر لایەنەکان ھەر نەگەیشتنە ڕێککەوتن ئەم پێشنیارە دەخەمە ڕوو پێم وایە دەبێتە ھۆی چارەسەری کێشەی سەرۆکایەتی ھەرێم و ھەروەھا چاڕەسەرکردنی کێشەی خەڵکیش کە خۆی لە دیموکراتیزەکردنی سیستەمەکەدا دەبینێتەوە سەرەڕای ڕازی کردنی داواکاری لایەنە سیاسیە ناکۆکەکانی.  لەسیستەمی پەرلەمانیدا سەرۆکی دەوڵەت یان ھەرێم سەرەڕای ئەوەی پێویستە لە پەرلەمان ھەڵببژێردرێ پێویستە دەسەڵاتی ڕاستەقینەشی نەبێت بەڵکو دەسەلاتەکانی تەنھا کۆمەڵێک دەسەڵاتی پڕۆتۆکۆڵی و تەشریفاتین ودەسەڵاتی ڕاستەقینەی جێبەجێکردن لای سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران و ئەنجومەنی وەزیرانە بۆیە پێشنیاز دەکەم کە سیستەمەکە بەتەواوەتی بکرێتە پەرلەمانی و سەرۆکایەتی ھەرێم لەدەسەڵاتەکانی دابماڵرێت و دەسەڵاتەکانی بدرێت بە سەرۆکی وەزیران و ئەنجومەنی وەزیران ،ئەو پۆستەش واتە سەرۆکی ھەرێم بۆپارتی نەبێت ،بەڵکو بدرێتە گۆڕان یان یەکێتی .  بەمەش کێشەی ھەموو لایەنەکان و کەسەکان چارەسەر دەبێ بەم شێوەیەی خوارەوە: یەکەم :پارتی : پارتی چەند ئامانجێکی ھەیە دەیەوێت لەم پێک ھێنانی حکومەتەدا بەدەستیان بێنێت لە پێش ھەمویانەوە مسۆگەرکردنی ئەوەی کە دەسەڵاتی ڕاستەقینە لە پایتەخت بەدەست خۆیەوە بێت و ترس لەسەر دەسەڵاتەکەی دروست نەبێت، جگە لەوەش دۆزینەوەی پۆست و پێگەش بۆ نێچیرڤان بەرزانی بەجۆرێک بالانس لەنێوان ئەوو مەسرور بەرزانی پارێزراو بێت ،سەرەڕای ئەوەی کە پارتی دەیەوێت پێگەی بەڕێز مەسعود بارزانی بە قەولی خۆیان وەک مەرجەعێکی سیاسی پارێزراو بێت ،لەم پڕۆژەیەدا ھەرسێک ئامانجەکەی پارتی دێنە دی  ١- بەنیسبەت مسۆگەرکردنی دەسەڵاتی فیعلی لەلایەن پارتیەوە مسۆگەر دەبێت بۆی چونکە دەسەڵاتی فیعلی لای سەرۆک وەزیرانەئەویش لە پارتیەو بەدیاری کراویش مەسرور بەرزانیە،سەرۆکی ھەرێمی پرۆتۆکۆڵیش ھیچ دەسەڵاتی نیەو بونێکی ڕەمزی ھەیە وپارتی ترسی لێی نابێت ھەروەکو چۆن لە بەغداد پۆست ی سەرۆکی وەزیران دەسەڵاتی ڕاستەقینەی بۆ شیعەکان مسۆگەر کردوەو ترسیان لەسەرۆکی کۆمار یان سەرۆکی پەرلەمان نیە ھەرکەسێک بن . ٢- سەبارەت بە مەسعود بەرزانی پارتی دەیەوێت ئەگەر ھیچ پێگەیەکی ڕەسمیشی نەبێت وەک مەرچەعێکی سیاسی پرس پێکراو بمێنێتەوە ،بۆیە باشترین پێگە بۆ ئەو بۆئەوەی ئەومەرامەیان بۆ بێنێتە دی و مەسعود بەرزانی لەسەرۆکی پارتیەوە ببێتە ئەوەی خۆیان دەیانەوێ ،لەسەرۆکایەتی حیزبەکەی دەست لەکار بکێشێتەوە،لەجیاتی ئەوە ئەنجومەنیێکی سیاسی ڕاوێژکاری لە سەرۆکی حیزبە سیاسیە بەشدار بوەکانی حکومەت پێک بھێنرێ ومەسعود بەرزانی سەرۆکایەتی بکات و بەشێوەی دەوری کۆببێتەوەو ڕاوێژ بدات بە حکومەت و پەرلەمان و ھەر جارەش بەگوێرەی پێویستی بابەتەکە میوانداری سێ سەرۆکایەتێەکە یان یەکێکیان بکات،نمونەی واشمان لە وڵاتانی پێشکەوتو ھەیە سەرۆکەکانی پێشوو بۆ سود وەرگرتن لە شارەزایی سیاسیان دەبنە ئەندام لە ئەنجومەنی سیاسی و ڕاوێژکاری ،باشترین نمونەش فەڕەنسایە کە ھەموو سەرۆک کۆمارە پێشوە زیندوەکان دەبنە ئەندام لە ئەنجومەنی سیاسی دەستوری فەڕەنسا ٣-نێچیرڤان بارزانی بکرێتە سەرۆکی پارتی لە ھەمان کاتیشدا ئەندامیش دەبێ لە ئەنجومەنی سیاسی کە مەسعود بەرزانی سەرۆکایەتی دەکات. دوەم : یەکێتی و گۆڕان یەکێتی و گۆڕان کە جاران وایان نیشان دەدا کە ھەردوکیان لەگەڵ سیستەمی پەرلەمانی ڕاستەقینەن و بەقەولی خۆیان خەباتیان دەکرد بۆ ئەوەی سیستەمەکە ببێتە پەرلەمانی و سەرۆکیش ببێتە دەسەڵاتیکی پرۆتۆکۆلی تەشریفاتی ،ئێستا شەڕیانە لەسەر ئەوەی کامیان ببێتە جێگری ئەو سەرۆکە فول دەسەڵاتەی تا دوێنێ داوای نەھێشتنی دەسەڵاتەکانیان دەکرد ،بۆیە کردنی سیستەمەکە بە پەرلەمانی ئامانجی ھەردوکیان بەدی دەھێنێ یەکێکیان پۆستی سەرۆکی ھەرێم وەربگرێ ئەویتریان پۆستی جیگر لەجیاتی ئەوەی ئێستا کە ھەردوکیان شەڕیانە لەسەر جێگرێک یان دوو جێگر،بەمەرجێ ئەوەی پۆستی سەرۆکی ھەرێمی وەرگرت سەرۆکی پەرلەمان بدات بەوەی تر  سێیەم : لایەنەکانی ئۆپۆزسێۆن: سیستەمی پەرلەمانی ڕاستەقینە بەبێ ئۆپۆزسێۆنی ڕاستەقینە نابێت ،لە سیستەمە دیموکراتیەکان دەسەڵات نەک ھەر دژایەتی ئۆپۆزسێۆن ناکات بەڵکو کاردەکات بۆ دروست بوونی ئۆپۆزسێۆنێکی کارا ،چونکە ڕادەی دیموکراتی ھەر سیستەمێک بەبونی ئۆپۆزسێۆنێکی کارا دەپێورێت ،خۆشبەختانە لەم خولەدا تا ئێستا نەوەی نوێ و یەکگرتوو ئۆپۆزسێۆن بونی خۆیان ڕاگەیاندوە ھیوادارم کۆمەڵیش ئەگەر بەشداری پێنەکرا بەدڵی خۆی لەحوکمەتدا بچێتە پاڵیان و یەک بەرەی بەھێزی ئۆپۆزسێۆن پێک بێنن ،بەمەرجێ لەلەیەن دەسەڵاتەوە دان با ئۆپۆزسێۆن دابنرێ و کوتلەی ئۆپۆزسێۆن لە پەرلەمان بەرامبەر کوتلەی دەسەڵات بێت لە ھەموو یاساو بابەتەکان مافی ڕا دەربڕین و چاودێری کردنی حکومەت و مافی پێشکەش کردنی پڕۆژەی بەدیل و مافی حکومەتی سێبەریشی ھەبێت و نەوەی نوێ بەو پێیەی گەورەترین کوتلەی ئۆپۆزسێۆنە مافی سەرۆکایەتی ئۆپۆزسێۆنی پێ بدرێت یاخوا ڕێک بکەون لەسەر ئەنجومەنێکی سەکردایەتی لە سەرۆکی حیزبەکانی ئۆپۆزسێۆن و سەرۆکەکەی بەشێوەی دەوری بێت بۆیە بەکورتی نەخشەی پۆستە باڵاکان بەم شێوەیەی لێدێت :  مەسعود بەرزانی :سەرۆکی ئەنجومەنی سیاسی ڕاوێژکاری. سەرۆکی حیزبەکانی بەرەی دەسەڵات :ئەندام لە ئەنجومەنی سیاسی ڕاوێژکاری. دەشێ سەرۆکەکانی پێشوی پەرلەمان و ئەنجومەنی وەزیران ببنە ئەندام لەو ئەنجومەنە،ھەرکامێکیان بیانەوێت ، بەمەرجێ ئەو ئەنجومەنە ھیچ موچەو ئیمتیازی ئیزافیان پێ نەدرێ بەلکو کارێکی خۆبەخشی بێت و تەنھا موچەی خانەنشینیەکەی خۆیان ھەبێت . نێچیرڤان بەرزانی :سەرۆکی پارتی مەسرور بەرزانی :سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران گۆڕان :سەرۆکی ھەرێم. یەکێتی : جێگری سەرۆکی ھەرێم  یان سەرۆکی ھەرێم بۆ یەکێتی و سەرۆکی پەرلەمان بۆ گۆڕان ،لەم حاڵەتەیا پێویستە سەرۆکی ھەرێم جێگری نەبێت یان ئەگەر ھەشی بێت بدرێت بە کریستیانەکان یان ئێزدیەکان.  سەرۆکی ئۆپۆزسێۆن : بۆ نەوەی نوێ یان بەڕێک کەوتن لەنێوان خۆیاندا بەشێوەی ساڵانە ھەرساڵەی سەرۆکی یەکیک لە حیزبەکانی بەرەی ئۆپۆزسیۆن سەرۆکایەتی بکات

 راپۆرت: محەمەد رەئوف- نامیق رەسوڵ - فازڵ حەمە رەفعەت  كێشەی جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان، پرۆسەی سیاسی بەگشتیی‌و پرسی پێكهێنانی حكومەتی پەكخستووە، لە دوایین پەرەسەندندا نێچیرڤان بارزانی جێگری سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان، یەكێتی دڵنیاكردۆتەوە كە خۆی چارەسەری كێشەی زیادكردنی جێگرێكى تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم چارەسەر دەكات و بە بەرپرسانی بزوتنەوەی گۆڕانی راگەیاندووە " باشترە زیادكردنی جێگرێك بۆ یەكێتی لە سەرۆكایەتی هەرێم قبوڵ بكەن" . پێشترو بەدیاریكراوی ساڵی 2015، زۆرینەی هێزە سیاسییەكان نەك تەنیا زیادكردنی جێگرێك بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، بەڵكو پۆستی سەرۆكی هەرێمیشیان پێ پۆستێكی زیادەبوو. پارتی دیموكراتی كوردستان، یەكێتی نیشتمانی‌و بزوتنەوەی گۆڕانی كردووە بە "كوڕی سێو لە باخەڵ"، پارتی لەگەڵ گۆڕان رێككەوتنی كردووە پۆستی سەرۆكی هەرێم یەك جێگری هەبێت‌و جێگرەكەش لای گۆڕان بێت، لەگەڵ یەكێتیش رێككەوتنی كردووە سەرۆكی هەرێم دوو جێگری هەبێت‌و جێگرێكیان لای یەكێتی بێت. ئەمە لەكاتێكدایە بەپێی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم، تا ئەم ساتە سەرۆكی هەرێم كە هاوكات فەرماندەی گشتی هێزی پێشمەرگەشە، تەنیا یەك جێگری هەیە. سەرچاوەی كێشەكە ئێستا پارتی، نە یەكێتی پێ رازی دەكرێت‌و نە گۆڕان، لە رێككەوتنی 18ی شوباتدا، پارتی‌و گۆڕان رێككەوتن لەسەر ئەوەی سەرۆكی هەرێم جێگرێكی هەبێت بۆ كاروباری سەربازی، ئەوكات بزوتنەوەی گۆڕان پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێمی رەتكردەوەو داوای جێگری سەرۆكی حكومەت یاخود جێگری سەرۆكی پەرلەمانی دەكرد، بەڵام پارتی هیچ یەكێك لەو دوو پۆستەی بە گۆڕان نەدا‌و گۆڕانی رازی كرد بە وەرگرتنی پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم. سەرەتای كێشەكە لەوێوە سەرچاوەی گرت، پارتی لەگەڵ یەكێتی رێككەوتنی كرد، رێككەوتنێك كە سەرۆكی هەرێم دوو جێگری هەبێت‌و جێگری سەرۆكی هەرێم بۆ كاروباری سەربازی لای یەكێتی بێت. پارتی‌و یەكێتی بەشێوەی زارەكی رێككەوتوون، بەڵام تائێستا لەسەر كاغەز رێككەوتنەكەی نێوانیان ئیمزا نەكردووە. گۆڕان دەیگۆڕێتەوە ؟ بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) كە لە سەرچاوەیەكەوە لەناو بزوتنەوەی گۆڕان دەستیكەوتووە، گۆڕان تائێستا سوورە لەسەر ئەوەی سەرۆكی هەرێم یەك جێگری هەبێت، ئەو جێگرەش لای بزوتنەوەی گۆڕان بێت. پێشتر كاتێك پارتی پێشنیازی زیادكردنی جێگرێكی تری بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم خستەبەردەم بزوتنەوەی گۆڕان، گۆڕان دوو مەرجی هەبوو بۆ زیادكردنی ئەو پۆستە: •    مەرجی یەكەم: پۆستی وەزارەتی پێشمەرگە بدرێت بە بزوتنەوەی گۆڕان •    یاخود، پۆستی یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری چاكسازی كە بەر گۆڕان كەوتووە، بكرێت بە جێگری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری چاكسازی مەرجەكانی گۆڕان هەرزوو لەلایەن یەكێتییەوە رەتكرایەوە، یەكێتی نە ئامادەیە دەستبەرداری پۆستی وەزارەتی پێشمەرگە ببێت، نە ئامادەشە پۆستی سەرۆكی حكومەت جێگرێكی تری بۆ زیادبكرێت. لە دوایین پەرەسەندندا نێچیرڤان بارزانی جێگری سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان، یەكێتی دڵنیاكردۆتەوە كە خۆی چارەسەری كێشەی زیادكردنی جێگرێتر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم چارەسەر دەكات و بە بەرپرسانی بزوتنەوەی گۆڕانی راگەیاندووە " باشترە زیادكردنی جێگرێك بۆ یەكێتی لە سەرۆكایەتی هەرێم قبوڵ بكەن" . بەپێی زانیاریەكانی (درەو میدیا ) رەنگە دواجار بزووتنەوەی گۆڕان قایل بێت بە زیادكردنی جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، لەبەرامبەردا پارتی پۆستێكی جێگر لە دامەزراوەكان بۆ گۆڕان زیادبكات . یەكێتی چاوەڕێیە ! بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، یەكێتی بەڕوونی بە پارتی راگەیاندووە، ئەوان پەیوەندییان بە بزوتنەوەی گۆڕان‌و قایلكردنییەوە نییە لەسەر زیادكردنی جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، یەكێتی لەگەڵ پارتی رێككەوتنی كردووە‌و دەبێت رێككەوتنەكە وەكو خۆی جێبەجێ بكرێت.  لەبارەی پۆستی جێگری سەرۆكەوە پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ كاروباری سەربازی، لەسەرەتای دانانی یاسای سەرۆكی هەرێمی كوردستانەوە لە ساڵی 2005دا جێگیركراوە، لەماوەی 14 ساڵی رابردوودا، ئەم پۆستە لای یەكێتی بووەو (كۆسرەت رەسوڵ عەلی) لەو پۆستەدا بووە. بەپێی یاسای ژمارە (1) ساڵی 2005ی یاسای سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان، سەرۆكی هەرێم جێگرێكی دەبێت بۆ كاروباری هێزی پێشمەگە، لە بڕگەی دووەمی مادەی سیازدەیەمی یاساكەدا هاتووە" سەرۆكی هەرێم جێگرێك بۆ فەرمانداری گشتی هێزەكانی پێشمەرگەی هەرێمی كوردستان- عێراق دادەمەزرێنێ، تا لە ئەرك‌و فەرمانەكانیدا لەمڕوەوە یاریدەی بداو لە دیارنەبوونیدا جێگای بگرێتەوە".  ئەگەر بزوتنەوەی گۆڕان بەپێی رێككەوتنێك دەستبەرداری ئەو پۆستە ببێت، ئەم مادەیەی یاساكە وەك خۆی دەمێنێتەوەو سەرۆكی هەرێم یەك جێگری دەبێت، بەڵام ئەگەر قایل بێت بەوەی جێگرێكی تر بۆ سەرۆكی هەرێم زیادبكرێت، دەبێت گۆڕانكاری لە بڕگە یاساییەكەدا بكرێت، هاوشێوەی ئەو دەقە پێشنیازكراوەی كە فراكسیۆنی یەكێتی لە پەرلەمان پێشكەشیكردووە‌و دەڵێ:" سەرۆكی هەرێم دوو جێگری دەبێت، كە ناونیشان‌و دەسەڵاتیان لەلایەن سەرۆكی هەرێمەوە بە پەیڕەوێك كە لەماوەی 15ی رۆژ لەبەرواری سوێندخواردنی دەردەچێت، دیاری دەكرێت". ئیمتیازەكانی جێگری سەرۆك ئەو پۆستەی كە ئێستا پرسی پێكهێنانی حكومەتی هەرێمی ئیفلیج كردووە، لەڕووی داراییەوە هەندێك ئیمتیازی هەیە. یاسای ژمارە (13)ی ساڵی 2010ی پەرلەمانی كوردستان موچە‌و دەرماڵەی سەرۆكی هەرێم‌و جێگرەكەی‌‌و بڕی موچەی خانەنشینی بەمشێوەیە دیاریكردووە: •    موچەی مانگانەی جێگری سەرۆكی هەرێم (13 ملیۆن) دینارە. •    دەرماڵەی مانگانەی جێگری سەرۆكی هەرێم بەڕێژەی 50%ی موچەی مانگانەكەیەتی، كە دەكاتە (6 ملیۆن و 500 هەزار) دینار. •    كۆی موچە‌و دەرماڵەی مانگانەی جێگری سەرۆكی هەرێم (19 ملیۆن‌و 500 هەزار) دینارە. •    جێگری سەرۆكی هەرێم بەرێژەی 80%ی كۆی موچە‌و دەرماڵەكەی خانەنشین دەبێت، كە دەكاتە (15 ملیۆن‌و 600 هەزار) دینار. بە گوێرەی هەمان یاسا، پاش تەواوبوونی ئەركی سەرۆك، یان جێگرەكەی، حكومەت هەموو پێداویستییەكانی (نیشتەجێبوون، پارێزگاریكردن، گواستنەوەی گونجاو، ئیمتیازاتی تر)یان بۆ دابیندەكات. بۆ یەكەمجار ساڵی 2005 سەرۆكی هەرێم لەناو پەرلەمانەوە هەڵبژێردرا، لەو كاتەوە تائێستا تەنها مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێم بووە‌و كۆسرەت رەسوڵ عەلی جێگری بووە، ئێستا‌و دوای هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم لەلایەن پەرلەمانەوە، مەسعود بارزانی بە (18 ملیۆن دینار)ی مانگانە خانەنشین دەبێت، كۆسرەت رەسوڵ عەلیش بە (15 ملیۆن‌و 600 دینار) خانەنشین دەبێت، هەرچەندە كۆسرەت رەسوڵ پێشتر ماوەیەك سەرۆكی حكومەتیش بووە. جێگر لە پرۆژەیاساكاندا ! پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم لە پرۆژە یاساكانی 2015 و 2019ی لایەنە سیاسییەكاندا بەدیاریكراویش بزوتنەوەی گۆڕان‌و یەكێتی نیشتمانی، بەبەراورد بە پرۆژەی ئێستا هەردوو لایەنەكە زۆر جیاوازو ناكۆكە.  لە ساڵی 2015دا، لەگەڵ نزیكبوونەوەی وادەی كۆتایی تەمەنی سەرۆكی هەرێمی كوردستان (مەسعود بارزانی)، زۆربەی لایەنەكان پرۆژەیاسایان بۆ هەمواری یاسای سەرۆكایەتی هەرێم پێشكەشكرد (ئەو پرۆژەیاسایانە هێشتا لە سایتی پەرلەماندا ماون). ئەوكات بزوتنەوەی گۆڕان، یەكێتی نیشتمانی، كۆمەڵی ئیسلامی، یەكگرتووی ئیسلامی، ژمارەیەك پەرلەمانتار، پرۆژەی تایبەتی خۆیان هەبوو، پرۆژەی یەكێتی‌و گۆڕان لەبارەی هەمواری یاسای سەرۆكایەتی بەدیاریكراویش لەسەر پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم كە ئێستا كێشەی دروستكردووە، زۆر جیاوازە لەگەڵ پرۆژەی ئێستای ئەو دوو لایەنە، لەوانە: • لە پرۆژەیاساكەی فراكسیۆنی گۆڕاندا لە 2015، داواكراوە سەرۆكی هەرێم دوو جێگری هەبێت، لە مادەی دووەم بڕگەی دووەمی پرۆژەكەی گۆڕاندا هاتووە" سەرۆكی هەرێم دوو جێگری دەبێت، كە هاوكاریی دەكەن لە راپەڕاندنی ئەركەكانیداو لەكاتی ئامادەنەبوونیدا جێگەی دەگرنەوە، بەپێی ریزبەندییان. بەڵام لە پرۆژە یاساكەی فراكسیۆنی (یەكێتی‌و كۆمەڵ‌و یەكگرتووو ژمارەیەك پەرلەمانتار)دا، داواكراوە سەرۆكی هەرێم تەنها جێگرێكی هەبێت، ئێستا ئەمە بەتەواوەتی پێچەوانە بووەتەوە، گۆڕان داوا دەكات سەرۆكی هەرێم یەك جێگری هەبێت‌و یەكێتی داوا دەكات دوو جێگری هەبێت.

ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ ئەنجامی كۆتایی هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی ئیسرائیل كە رۆژی سێشەممەی رابردوو بەڕێوەچوو، دەریخست حزبی لیكۆد بە سەرۆكایەتی بنیامین نەتەنیاهۆ، سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل 36 كورسی لە كۆی 120 كوسی پەرلەمان " كنێست"ی ئیسرائیل بەدەستهێناوە ئەوەش وایكرد ئەو حزبە لە پێگەی یەكەمدا بێت بۆ دانوستانەكانی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتێكی هاوپەیمانی راستڕەو. نەتەنیاهۆ بەرەو ئەوە هەنگاو دەنێت بۆ پێنجەم جار لە ژیانی سیاسیدا ببێتەوە سەرۆك وەزیران‌و متمانەی بە تواناكانی خۆی هەیە كە حكومەتێكی هاوپەیمانی لە حزبە ئاینی و راستڕەوەكان پێكبهێنێت. ئەم حكومەتەی كە نەتەنیاهۆ ئەمجارە پێكیدەهێنێت خاوەنی زۆرینەیەكی لاواز دەبێت لە پەرلەماندا، لەبەرامبەر ئۆپۆزسیۆنێك كە پێدەچێت پارتی " شین‌و سپی" چەپی میانڕەو رابەرایەتی بكات كە 35 كورسی پەرلەمانی بەدەستهێناوە‌و لە مێژووی ئیسرائیلدا هیچ حزبێك نەیتوانیوە زۆرینەی رەهای پەرلەمانی بەدەستبهێنێت. لەم بەشەی ئەم راپۆرتەدا چاوخشاندنێكی خێرا دەكەین بە حزبە جیاوازەكانی ئیسرائیل‌و براوە‌و دۆڕاوەكانیان دیاریدەكەین و تیشك دەخەینە سەر ئەو رووداوانەی كە رەنگە لە داهاتوویەكی نزیكدا رووبدەن: ئەو هاوپەیمانێتییەی كە نەتەنیاهۆ هەوڵدەدات پێكیبهێنێت: پێشبینیدەكرێت حكومەتی ئیئتیلافی نوێی ئیسرائیل كۆپییەكی حكومەتەكەی ئێستا بێت، نەتەنیاهۆ ( 6 ساڵ) لە وتاری سەركەوتندا ئاشكرایكرد " بەنیازە كابینەی نوێی حكومەت لەگەڵ پارتی ئاینی‌و راستڕەوەكاندا پێكبهێنێت". هەنگاوی دواتر هەنگاوی داهاتووی نەتەنیاهۆ پێكهێنانی هاوپەیمانێتییە، ئەم هەفتەیە سەرۆكی ئیسرائیل گفتوگۆ لەگەڵ سەركردەی هەموو حزبەكاندا دەكات دەربارەی ئەو كەسەی كە بەباشی دەزانن ببێتە سەرۆك وەزیران، پاشان ناوی ئەو كەسە ئاشكرادەكات كە بەبڕوای ئەو چانسی گەورەی هەیە بۆ پێكهێنانی حكومەت‌و پێدەچێت نەتەنیاهۆ كەسە دیاریكراوەكە بێت، بەرەچاوكردنی ئەوەی سەرۆكی ئەو حزبەیە كە خاوەنی زۆرترین كورسییە لە پەرلەماندا، ئەگەر دیاریكردنی راگەیەندرا، ئەوا 42 رۆژی مۆڵەت دەبێت بۆ پێكهێنانی حكومەت‌و ئەگەر شكستیهێنا، ئەوا سەرۆكی وڵات سیاسییەكی تر هەڵدەبژێرێت. دانوستانەكانی پێكهێنانی حكومەتی ئیئتیلافی هەمیشە وابووە  كاتێكی زۆر دەخایەنێت، حزبە بچوكەكان داوای وەزارەت دەكەن‌و داواكاری دارایی‌و یاساییان هەیە بۆئەوەی وەڵامی ئەو بەڵێنانەیان بدەنەوە كە لە هەڵبژاردندا بە دەنگدەرانیان داوە، ئەو كاتەش لەسەر نەتەنیاهۆ پێویستە ئەو داواكارییانە‌و كارە لە پێشینەكانی حزبەكەی هەڵبسەنگێنێت. ئەو حزبانەی پشتگیری لە نەتەنەیاهۆ دەكەن * لیكۆد: 36 كورسی لە پەرلەماندا هەیە‌و بەراورد بە پێشوو شەش كورسی زیادكردووە‌و نەتەنیاهۆ سەرۆكایەتی دەكات. لیكۆد چەندین دەیەیە سەرەڕمە لە سیاسەتەكانی بەرەی راستڕەو لە ئیسرائیل و بۆ یەكەمجار لە ساڵی 1977 بە سەرۆكایەتی مەناحم بێگن سەركردەی گروپی ئیرگۆن‌و براوەی خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی دەسەڵاتی گرتەدەست. نەتەنیاهۆ هەڵوێستە توندە كلاسیكییەكانی لیكۆد دەربارەی ئاسایش بەرجەستەدەكات لە پرسەكانی وەك ناكۆكی‌و ململانێی ئیسرائیل – فەلەستین‌و سیاسەتی دەرەكی كە ئێستا زیاتر  دەربارەی ئێرانە. ژمارەیەكی زۆر لە ئەندامانی لیكۆد دژی دامەزراندنی دەوڵەتی فەلەستینن، نەتەنیاهۆ لە هەڵمەتی بانگەشەی ئەم هەڵبژاردنەی دواییدا بەڵێنیدا كە ئۆردوگا جولەكەنشینەكانی كەرتی خۆرئاوا بهێنێتە سەر ئیسرائیل ئەگەر خولێكی تری سەرۆك وەزیرانی بەدەستهێنایەوە. لەو ئۆردوگایانەدا نزیكەی 400 هەزار جولەكە دەژین‌ودراوسێی 2.9 ملیۆن فەلەستینین كە لە كەرتی خۆرئاوا دەژین‌و ئیسرائیل لە جەنگی ساڵی 1967دا داگیركردو هەتائێستاش لەرووی سەربازییەوە لەژێر دەسەڵاتیدایە، بەڵام هەرگیز بە رەسمی وەك بەشێك لە ئیسرئیل نەیناساندووە. لە هەڵبژاردنەكەدا ئەندامان‌و لایەنگرانی لیكۆد لەدەوری نەتەنیاهۆ گردبوونەوە كە ئەگەری ئەوە هەیە لە سێ‌ كەیسی گەندەڵیدا تۆمەتی ئاراستەبكرێت‌و دادگایی بكرێت، بەڵام نەتەنیاهۆ رەتیدەكاتەوە هیچ پێشێلكاریی‌و گەندەڵییەكی كردبێت. * حزبی یەكێتی راستڕەو پێنج كورسی كنێستی بەدەستهێناوە‌و پێشتریش هەمان ژمارە كورسی هەبوو، حاخام رافی پێریتس سەرۆكایەتی دەكات، حزبێكی ئاینیی نەتەوەییە لە ئیسرائیل و یەكێكەلە دیارترین قەوارە سیاسییەكان كە نوێنەرانی جولەكەكانی كەرتی خۆرئاوا دەكات. ئەم حزبە بیرۆكەی دامەزراندنی دەوڵەتی فەلەستین رەتدەكاتەوە‌و جەختدەكاتەوە لەسەر پەیوەندیی تەوراتی‌و  ئایینی جولەكە بەو زەوییانەی كە فەلەستینییەكان هەوڵدەدەن دەوڵەتەكەیان لەسەر دابمەزرێنن. چاوەڕوان دەكرێت دۆناڵد ترەمپ لە چەند مانگی داهاتوودا پلانەكەی بۆ ئاشتی لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست رابگەیەنێت، ئەگەر پلانەكەی سازشكردنی خاكی تێدابێت بۆ فەلەستینییەكان ئەوا پێدەچێت ئەم حزبە ناڕەزایەتی توند دەرببڕێت. * حزبی یسرائیل بیتنو " ئیسرائیل ماڵمانە": لەم هەڵبژاردنەدا پێنج كورسی كنێستی بەدەستهێناوە، خولی پێشووش هەمان ژمارە كورسی هەبوو، ئەڤیگدۆر لیبەرمان سەرۆكایەتی دەكات، حزبێكی عەلمانی، نەتەوەیی، راستڕەوی توندڕەوە، بنكەی جەماوەریی لەو جولەكانەدایە كە لە یەكێتی سۆڤیەتی پێشووەوە كۆچیان كردووە بۆ ئیسرائیل، لیبەرمان كە لە مۆڵدۆڤا لەدایكبووە‌و پێشتر وەزیری بەرگری بووە هەوڵدەدات لە توندڕەویدا نەتەنیاهۆ تێبپەڕێنێت. * حزبی تەوراتی یەهودی یەكگرتوو: حەوت كورسی لەم هەڵبژاردنەدا بەدەستهێناوە كورسییەكی زیادكردووە، سەرۆكەكەی یەعقوب لیتزمانە، نوێنەرانی جولەكەكانی حەریدیم ئەرسەدۆكسی توندڕەو دەكات كە بەرەچەڵەك ئەوروپین، رەنگە نەتەنیاهۆ لە پێكهێنانی حكومەتەكەیدا پشت بەم حزبە ببەستێت كە لە بنیچنەدا بایەخ بە گەرەنتیكردنی ئیمتیازات دەدات بۆ پیاوانی حەریدیمەكان لە حكومەت, چونكە ژیانیان بۆ خوێندنی ئاینی تەرخانكردووە‌و كارناكەن‌و خزمەتی سەربازیی ناكەن. * حزبی شاس  هەشت كورسی لە كنێستی ئەمجارەدا بەدەستهێناوەو كورسییەكی زیادكردووە، ئەریێ درعی سەرۆكایەتی دەكات‌و ناوە تەواوەتییەكەی بریتیە لە " یەكێتی سەفاردیم پاسەوانانی تەورات" لەگەڵ پارتی تەوراتی یەهودی یەكگرتوو, هاوپەیمانە‌و هاوشێوەی حزبەكانی تر بەردەوام بەشداری حكومەت دەكات‌و نوێنەرایەتی جولەكە حەریدییەكان دەكات، كە بەرەچەڵك خەڵكی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستن. * حزبی كولانو ( هەموومان): پێشتر 10 كورسی لە كنێستدا هەبوو، بەڵام ئەمجارە بۆ چوار كورسی دابەزیوە، مۆشێ‌ كاحلون سەرۆكییەتی، خۆی وەكو حزبێكی راستڕەوی میانڕەو دەناسێنێت‌و لە بانگەشەی هەڵبژاردندا زیاتر جەختی لە پرسە ئابوری‌و كۆمەڵایەتییەكان دەكردەوە. كاحلون كە وەزیری دارایی بوو لە حكومەتەكەی نەتەنیاهۆدا چەندجارێك بۆ تاوتوێكردنی كاروباری ئابوری لەگەڵ بەرپرسانی فەلەستیندا كۆبوەتەوە، هەرچەندە سەركردە سیاسییەكانی ئیسرائیل‌و فەلەستین لە ساڵی 2014ەوە كۆنەبوونەتەوە. كاحلون دەیەوێت، پارێزگاری لە پۆستەكەی بكات‌و لە حكومەتی نوێدا وەك وەزیری دارایی بمێنێتەوە، بەڵام بەهۆی شكستی حزبەكەیەوە لەم هەڵبژاردنەدا پێگەی لاواز بووە. كێ‌ لە بەرەی ئۆپۆزسیۆن دەبێت؟ * حزبی شین‌و سپی: یەكەمجارە بەشداری هەڵبژاردن دەكات‌و 35 كورسی كنێستی بەدەستهێناوە، بینی گانتس‌و یائیر لابید سەرۆكایەتی دەكەن. گانتس كە فەرماندەی پێشووی سوپایە, وەك ركابەرێكی مەترسیدار بەرامبەر بە نەتەنیاهۆ دەركەوت، بەڵام نەیتوانی بەسەریدا سەربكەوێت‌و راستگۆیی لەدەستدا كاتێك پەلەیكرد لە راگەیاندنی سەركەوتنی لە هەڵبژاردنەكاندا پێش یەكلایكردنەوەی ئەنجامەكان. گانتس لەگەڵ مۆشێ‌ یەعلون، وەزیری پێشووی دارایی‌و یائیر لابید كە سەر بە چەپی میانڕەوە كاریانكرد بۆ پێكهێنانی ئەو حزبە نوێیە. حزبەكە بەڵێنیدا بوو كاربكات بۆ حكومەتێكی خاوێن لەگەڵ پاراستنی ئاشتی‌و ئاسایش و لابید لەكاتی داننان بە شكستیاندا رایگەیاند حزبەكەیان لە ئۆپۆزسیۆندا ژیانی لیكۆد دەكاتە دۆزەخ. * حزبی كار: پێشتر 12 كورسی لە كنێستدا هەبوو، لەم هەڵبژاردنەدا بۆ شەش كورسی كەمبوەوە، ئافی گابای سەرۆكایەتی دەكات، حزبێكی چەپە‌و لە دەیەكانی سەرەتای دروستبوونی دەوڵەتەوە حوكمی ئیسرائیلی كردووە. لە بانگەشەی هەڵبژاردندا جەختیكردەوە لەسەر چاكسازی كۆمەڵایەتی و ئابوری لەگەڵ هەوڵەدان بۆ بەدیهێنانی ئاشتی‌و جێبەجێكردنی چارەسەری دوو دەوڵەت لەگەڵ فەلەستینییەكان، بەڵام لە هەڵبژاردنەكەدا گورزێكی كەمەرشكێنی بەركەوت. * بەرەی دیموكراتی بۆ ئاشتی و یەكسانی ( حداش)- حزبی گردبووەنەوەی نیشتمانی دیموكراتی: ئەیمەن عۆدە و ئەحمەد تەیبیی سەرۆكایەتی دەكەن، ئەم بەرەیە شەش كورسی لە پەرلەماندا هەیە، یەكێك لەو دوو كوتلە گەورەیەی كە عەرەب زۆرینەن تێیدا. ئەم بەرەیە یەك پەرلەمانتاری جولەكەشی هەیە‌و بانگەشە بۆ هاوپەیمانی عەرەب‌و جولەكە دەكات بۆ بەرەنگاربوونەوەی رەگەزپەرستی‌و نایەكسانی كۆمەڵایەتی. حزبە عەرەبییەكان هەرگیز لە هیچ حكومەتێكی هاوپەیمانی ئیسرائیلدا بەشداریان نەكردووە لە هەڵبژاردنی ئەمساڵدا عەرەبەكان بەهۆی یاسای ناسنامەی جولەكەی دەوڵەت كە ساڵی 2018 پەسەندكرا بەرێژەیەكی بەرچاو بایكۆتی هەڵبژاردنیان كرد. * لیستی عەرەبی یەكگرتوو، گردبوونەوەی نیشتمانی دیموكراتی : عەباس مەنسور و ئیمتانس شحادە سەرۆكایەتی دەكەن، چوار كورسی كنێستیان بەدەستهێناوە، سەركردەكانی تێكەڵەیەكن لە نەتەوە پەرستی عەرەب و ئیسلامیی‌و خۆی وەكو بزوتنەوەیەكی دیموكراتی دژ بە داگیركاری ئیسرائیل بۆ خاكی فەلەستین وەسفدەكات. * حزبی میرتس: تەمار زاندبێرگ سەرۆكایەتی دەكات، لەم هەڵبژاردنەدا كورسییەك كەمیكردووە‌و چوار كورسی بەدەستهێناوە، لەم 20 ساڵەی دواییدا بەشداری هیچ حكومەتێكی نەكردووە، لەناو نێوندە ئیسرائیلییە لیبراڵەكاندا جەماوەری هەیەو بۆ چارەسەری كێشەی فەلەستین بانگەشە بۆ بیرۆكەی دامەزراندنی دوو دەوڵەت دەكات. حزبە دۆڕاوەكان: * حزبی راستڕەوی نوێ بە سەرۆكایەتی نەفتالی بینیت‌و ئیلیت شاكد ، پێشتر سێ‌ كورسی هەبوو، لەم هەڵبژاردنەدا هیچ كورسییەكی بەدەستنەهێنا. بینیت كە وەزیری پەروەردە بوو لەگەڵ شاكد وەزیری دارایی لە رەوتی ئاینی نەتەوەیی لە ئیسرائیل جیابوونەوە‌و حزبێكی راستڕەوی توندڕەویان دامەزراند بۆ راكێشانی دەنگی ئەو بازنانەی كە زۆر مەیلیان بەلای عەلمانیەتدا هەیە. * حزبی زیهۆت: هیچ كورسییەكی بەدەستنەهێنا، مۆشێ‌ فیلجن سەرۆكایەتی دەكات، لە راپرسییەكاندا دۆخی باش بوو، بەڵام رۆژی هەڵبژاردن كەوت. حزبێكی ئاینی نەتەوەیی توندڕەوە، داوادەكات رێگە بە كێشانی ماریوانا بدرێت، هەروەها داوادەكات فەلەستینییەكان بە ویستی خۆیان بگوازرێنەوە بۆ وڵاتانی عەرەبی دراوسێ‌‌و بونیاتنانی پەیكەری یەهودی سێیەم. سەرچاوە: ئاژانسی رۆیتەرز  

ئامادەكردنی: فازل حەمەڕەفعەت چوار لایەنی عێراقی سەقاڵی نوسینەوەی پرۆژەیاسایەكن بۆ كردنەدەرەوەی هێزەكانی ئەمریكا، ئەمە كێشەی بۆ سێ سەرۆكایەتییەكە دروستكردووە‌و لەبەردەم ئێراندا توشی شەرمازاریی كردوون. ئێران نیگەرانە لە هەڵوێستی "ناڕوون"ی بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق‌و محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان سەبارەت بە دۆسیەی كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان لە عێراق، بەدیاریكراوی هێزی ئەمریكا، ئەمە بەپێی راپۆرتی رۆژنامەیەكی قەتەری. ماوەیەكە هەندێك لە كوتلە سیاسییەكانی عێراق  كار دەكەن بۆ پێشكەشكردنی پرۆژەیاسایەك بە پەرلەمان سەبارەت كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان لە عێراق. هەوڵی خۆدزینەوە دەدەن ! رۆژنامەی (العربی الجدید)ی قەتەری لەزاری بەرپرسێكی باڵای عێراقییەوە رایگەیاندووە، لایەنی ئێرانی نیگەرانی خۆی دەربڕیوە لە هەڵوێستی ناڕوونی بەرهەم ساڵح‌و محەمەد حەلبوسی سەبارەت بە دۆسیەی هێزە بیانییەكان، لەسەرو هەموشیانەوە هێزەكانی ئەمریكا. بەپێی قسەی سەرچاوەكە، بەرپرسانی ئێرانی باوەڕیانوایە بەرهەم ساڵح‌و محەمەد حەلبوسی هەوڵی خۆدزینەوە دەدەن لە هەڵوێستەكانی پێشتریان سەبارەت بەو پرسە، كە پێشترو بەر لە دەستبەكاربوونیان لە پۆستەكانیان، زیاتر لە كەسایەتییەكی ئێرانی لە زاری خۆیانەوە گوێبیستی هەڵوێستی ئەوان بوون لەسەر بابەتەكە. كێ سەرۆكایەتی هەوڵەكە دەكات ؟ لە هەفتەی رابردووەوە چوار كوتلەی سیاسی عێراقی لە بەغداد‌و نەجەف دەستیانكردوەتەوە بە كۆبونەوەكانیان، ئەو چوار كوتلەیەش بریتین لە (دەوڵەتی یاسا، رێكخراوی بەدر، ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی، هاوپەیمانی سائیرون بە باڵەكەی موقتەدار سەدریشەوە). ئەو چوار كوتلەیە لەڕێگەی نوێنەرو ئەندام‌و راوێژكارە یاساییەكانیانەوە چاودێری ئەو پرۆژەیاسایە دەكەن كە بڕیارە بۆ كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان لە عێراق بنوسرێتەوە. پرۆژەیاساكە ناوی لێنراوە "پرۆژەیاسای كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان لە عێراق"‌و چەند بەندێك لەخۆدەگرێت، دیارترین بەندەكانی پرۆژەیاساكە بریتییە لەو بەندەی كە دەڵێ" تاوەكو بەر لە مانگی كانونی دووەمی 2012، دەبێت هیچ هێزێكی بیانی لە عێراقدا نەمێنێت". بڕیارەكە سوپای توركیا ناگرێتەوە رۆژنامەكە لە زاری سەرچاوەیەكی نزیك لەناو یەكێكە لەو هێزانەی كە بەشداری ئامادەكردنی پرۆژەیاساكە دەكەن، نوسیویەتی:" ئەمە بەواتای ئەوەدێت ماوەی 18 مانگ خراوەتە بەردەم حكومەت بۆ تەواوكردنی دۆسیەی كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان لە عێراق، كە دیارترینیان بریتین لە هێزەكانی ئەمریكا‌و بەریتانیا‌و فەرەنسا‌و ئەڵمانیا‌و ئوسترالیا‌و هێزەكانی تر، كە هەمویان لەژێر چەتری هاوپەیمانی نێودەوڵەتیدا كاردەكەن، جگە لە هێزەكانی توركیا كە لە كەمپی بەعشیقە‌و چیای قەندیل جێگیربوون‌و بەغداد دەڵێ ئەو هێزانە بەبێ هەماهەنگی لەگەڵ لایەنی عێراقی لەو سنورە جێگیربوون‌و لەبەرامبەردا ئەنكەرە رەتیدەكاتەوە‌و دەڵێ" هاتنی هێزەكانی بە لێكتێگەیشتن بووە لەگەڵ حكومەتەكەی حەیدەر عەبادیدا". هەڵوێستی بەرهەم ساڵح‌و حەلبوسی ! بەرپرسێكی باڵای عێراقی لە بەغداد بە رۆژنامە قەتەرییەكەی وتووە، ئێرانییەكان نیگەرانن لە هەڵوێستی بەرهەم ساڵح‌و محەمەد حەلبوسی، ئەوان چاوەڕوان بوون ئەو دوانە هەڵوێستی رونتریان هەبێت لەبارەی كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان، بەرهەم ساڵح‌و حەلبوسی رەتیانكردوەتەوە هەڵوێستی دژ بە بوونی ئەمریكی لە عێراق رابگەیەنن‌و هەندێك لێدوانیان داوە كە وا لێكدەدرێتەوە رێگرنین لەبەردەم بوونی بەردەوامی هێزی ئەمریكی‌و بیانی لە عێراق لەژێر چەتری هاوپەیمانی نێودەوڵەتیدا بۆ پاڵپشتیكردنی ئاسایش‌و سەقامگیری لە عێراق، بەتایبەتیش محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان كە لە واشنتۆن لێدوانێكی داو تێیدا ستایشی بوونی هێزی ئەمریكی كرد لە عێراق، ئەوەش شتێكە كە ئێرانییەكان دەڵێن پێچەوانەی ئەو قسانەیە كە پێشتر لە حەلبوسییان بیستووە‌و ئەوە هۆكار  بووە بۆ ئەوەی تاران لە كاتی خۆیدا دژایەتی هەڵبژاردنی نەكات وەكو سەرۆكی نوێی پەرلەمانی عێراق. عەبدولمەهدی چی دەڵێ ؟ بەرپرسەكە باسی لەوەكردووە، پرۆسەی خۆدزینەوە لە راگەیاندنی هەڵوێستی روون‌و راشكا‌و لەبارەی بوونی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق، وای لە عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانیش كردووە بە شوێن دەرفەتێكدا بگەڕێت بۆ مانۆڕكردن، لەكاتێكدا كەوتوەتە ژێر فشاری گەورەی ئێرانەوە. ئێستا عەبدولمەهدی جەخت لەسەر بایەخی رێككەوتنێكی عێراقی دەكات لەنێوان هەرسێ سەرۆكایەتییەكە (سەرۆكایەتی كۆمار، سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران، سەرۆكایەتی پەرلەمان)‌و هێزە سیاسییەكان بەر لە هەڵگرتنی هەر هەنگاوێك دژ بە بوونی هێزەكانی ئەمریكا. عەبدولمەهدی راپۆرتی فەرماندە سەربازییەكانی عێراق بەكاردەهێنێت كە پاڵپشتی هەنگاوی كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان ناكەن، هاوكات بەهانە دەهێنێتەوە بەوەی هێشتا هیچ یەكێك لە وەزیری بەرگری‌و ناوخۆ دەستبەكارنەبوون، هەموو ئەمانەش لەپێناو دواخستنی هەر بڕیارێكی عێراقییە كە لەبارەی بوونی هێزی سەربازیی بیانییەوە بدرێت. سەرچاوەكە ئاماژەی بەوەكردووە، ئێستا دۆخی هەرسێ سەرۆكایەتییەكەی عێراق بەهۆی فشارەكانی ئێرانەوە ئاڵۆز بووە. كۆبونەوەكەی بەرهەم ساڵح‌و مەسجدی پێنج شەممەی رابردوو بەرهەم ساڵح لە دیدارێكدا لەگەڵ ئیرەج مەسجدی باڵیۆزی ئێران لە بەغداد وتی:" عێراق قبوڵی ناكات ببێت بە دەروازە بۆ هەر كارێك كە ببێتەهۆی ئازاردانی هاوسێكانی یان ئاڵۆزكردنی بارودۆخی ناوچەكە"، ئەمەش وەكو ئاماژەیەك بۆ لێدوانەكانی پێشتری دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەمریكا كە تێیدا باسی لەوەكرد، بوونی هێزەكانی وڵاتەكەی لە عێراق بۆ چاودێریكردنی جموجوڵەكانی ئێرانە. جموجوڵی هەندێك لە لایەنە عێراقییەكان بە ئاڕاستەی كردنەدەرەوەی هێزەكانی ئەمریكا، هاوكاتە لەگەڵ بڕیاری ئەمریكا بۆ دانانی سوپای پاسدارانی ئێران لە لیستی تیرۆردا.

 (درەو میدیا): دوای كشانەوەی جەمال كەربولی سەرۆكی حزبی حەل لە هاوپەیمانێتی  بونیاتنان كە هادی عامری سەرۆكایەتی دەكات، نەخشەی هەژمونی سیاسی و پەرلەمانی لە بەرژەوەندی هاوپەیمانی " چاكسازی" گۆڕانكاری بەسەردا هات. كەربولی رۆژی چوارشەممە لە بەیاننامەیەكداوتی:" بەنیازی پاكەوە بووین بەبەشێك لە هاوپەیمانی بونیاتنان بۆئەوەی ببێتە چەترێكی نیشتمانی كە لەسەروو هەموو ئینتیما تەسكەكانەوە بێت،و خواستمان ئەوە بوو كە ئاسۆیەكی سیاسی نیشتمانی راستەقینە پێكبهێنیین، بەڵام ئەوە بەدینەهات بۆیە كشانەوەم لە هاوپەیمانی بونیاتنان رادەگەیەنم وەك هەنگاوێك بۆ راستكردنەوەی ئاراستەكە". لە پەرلەمانی عێراقدا دوو هاوپەیمانی گەورە هەن كە بە هەردووكیان پشتیوانی لە عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیران دەكەن‌و بەشداری كابینەی نوێ حكومەتن، بەڵام بەردەوام لە ناكۆكی‌و ململانێدان. بەكشانەوەی حزبی حەل هاوپەیمانی بونیاتنان كورسییەكانی لە پەرلەمانی عێراق بۆ كەمتر لە 115 كورسی لەكۆی 329 كورسی دادەبەزێت‌و دەبێتە دووەم گەورەترین كوتلەی پەرلەمان‌و هاوپەیمانی چاكساویش بە 140 كورسی دەبێتە گەورەترین كوتلەی ناو پەرلەمانی عێراق. هاوپەیمانی " چاكسازی‌و بونیاتنان" پێكدێت لە فراكسیۆنەكانی سەر بە موقتەدا سەدر، حەیدەر عەبادی، عەمار حەكیم، ئەیاد عەلاوی‌و ئوسامە نوجێفی و جوڵانەوەی نەوەی نوێش بەشێكە لەم هاوپەیمانێتیە. هاوپەیمانێتی " بونیاتنان" یش پێكدێت لە فراكسیۆنەكانی سەربە هادی عامرین قەیس خەزعەلی سەرۆكی عەسائیبی ئەهلی حەق، لەگەڵ چەند كوتلەیەكی سوننە.

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- نامیق رەسوڵ دوای چوار مانگ خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتی بەردەوام لە شەقام، كۆتایی بە حوكمی عومەر حەسەن بەشیر سەرۆكی سودان هات. بەرەبەیانی ئەمڕۆ خەڵكی سودان كاتێك میلی رادیۆكانیان خستەسەر ئێزگەی فەرمی وڵاتەكەیان لە (ئوم دەرمان)، گوێیان لە گۆرانی‌و میوزیكی سەربازی بوو، ئێزگەكە ماوە لەدوای ماوە ئاگادارییەكیشی بڵاودەكردەوە‌و دەیوت" پاش كەمێكی تر فەرماندەیی هێزە چەكدارەكان بەیاننامەیەكی گرنگ بڵاودەكاتەوە"، كاتێك بەتەواوەتی تیشكی رۆژ لە ئاسۆ دەركەوت‌و خەڵك لە ماڵەكانیان هاتنە دەرەوە، دیمەنی سەرباز‌و تانكیان لە شەقامەكانی خەرتومی پایتەخت بینی. دوای ئاگادارییەكان لە ئێزگە‌و تەلەفزیۆنی فەرمی دەوڵەتەوە سەبارەت بە راگەیاندنی بەیاننامەیەكی گرنگ لەلایەن سوپاوە، خەڵك پەیتا پەیتا بەرەو بەردەم بارەگای گشتی فەرماندەیی سوپا لە پایتەخت رۆشتن‌و ئاهەنگی سەركەوتن‌و كۆتاییهاتنی حوكمی (30) ساڵەی عومەر بەشیریان گێڕا. دوای چاوەڕوانییەكی زۆر، دواجار عەوەز بن عەوف وەزیری بەرگری سودان‌و جێگری سەرۆك كۆمار لەسەر شاشەی تەلەفزیۆن دەركەوت‌و دەستیكرد بە خوێندنەوەی بەیاننامە مێژووییەكە. وەزیری بەرگری، دەستبەسەركردن‌و لەكارلادانی عومەر حەسەن بەشیری سەرۆكی وڵاتی راگەیاند، بەڵام وتی "بەشیر لە شوێنێكی ئارامدایە‌و پارێزراو دەبێت". وەزیری بەرگری بەرپرسیارێتی بارودۆخی سودانی خستەئەستۆی بەشیر‌و تۆمەتباریكرد بەوەی لەماوەی رابردوودا بۆ چارەسەركردنی بارودۆخەكە‌و خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتی خەڵك، تەنیا پەنای بۆ چارەسەری سەربازی بردووە. وەزیری بەگری سودان لە چەند خاڵێكدا پلانی چۆنیەتی بەڕێوەبردنی وڵاتی بۆ قۆناغی دوای لەكارلادانی عومەر بەشیر راگەیاند، كە ئەمانەن: •    هەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی سەرۆكایەتی‌و ئەنجومەنی وەزیران‌و پەرلەمان‌و ئەنجومەن‌و حكومەتی هەرێمەكان. •     دەستپێكردنی قۆناغی راگوزەر (ئینتیقالی) بۆ ماوەی دوو ساڵ بە سەرۆكایەتی ئەنجومەنی سەربازی، كە وەزیری بەرگری خۆی سەرۆكایەتی دەكات. •     راگەیاندنی باری نائاسایی بۆ ماوەی سێ مانگ‌و قەدەغەی هاتوچۆ بۆ ماوەی مانگێك. •     داخستنی سەرجەم دەروازە سنورییەكان‌و بواری ئاسمانی سودان تا كاتێكی نادیار. •     ئازادكردنی سەرجەم دەستگیركراوانی سیاسی لە سودان. •     كاری دەسەڵاتی دادوەری‌و دادگای باڵای دەستور وەكو خۆی بەردەوام دەبێت بەبێ گۆڕانكاری. •     كاری باڵیۆزخانەكانی سودان لە وڵاتان وەكو خۆیان بەردەوام دەبن. •     دەسەڵاتی نوێ لە سودان رێز لە هەموو ئەو رێككەوتنە نێودەوڵەتییانە دەگرێت كە دەسەڵاتی پێشووی كردویەتی. لە ئاهەنگگێڕانەوە بۆ نیگەرانیی ! خۆپیشاندەران سەرەتا بە ئاهەنگگێڕان پێشوازییان لە خوێندنەوەی بەیاننامەكەی سوپا كرد، بەڵام ئێستا‌و دوای خوێندنەوەی بەیاننامەكە، سەرەتای قۆناغێكی ناڕەزایەتی نوێ دەستیپێكردووە. گردبونەوەی سەندیكا پیشەییەكان كە لەماوەی چوار مانگی رابردوودا سەرۆكایەتی خۆپیشاندانەكانی سودانی كرد، لەیەكەم كاردانەوەدا بەیاننامەكەی سوپای رەتكردەوە. گردبونەوەكە داوا دەكات، دەسەڵات لەدوای بەشیر، رادەستی حكومەتێكی مەدەنی ئینتیقالی بكرێت، نەك سوپا. ئێستا رایگشتی سودان‌و تەنانەت كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش بەسەر دوو بۆچوندا دابەشبووە، بۆچونێكیان دەڵێ:" سوپا بە سودوەرگرتن لە ناڕەزایەتییەكان شەقام، كودەتای سەربازی بەسەر بەشیردا كردووە‌و دەیەوێت دەستبەسەر دەسەڵاتدا بگرێت". هەندێكیش نیگەرانن لەوەی عەوەز بن عەوف وەزیری بەرگری بۆ ماوەی دوو ساڵی تر سەرۆكایەتی وڵات بكات، بەوپێیەی ئەو خۆی كەسێك بوو لە رژێمەكەی عومەر بەشیر. لەبەرامبەردا بۆچونێكی تر هەیە كە ستایشی سوپای سودان دەكات‌و دەڵێ" سوپا بەم هەنگاوە پشتیوانی لە گەل كردووە‌و كۆتایی بە حوكمی بەشیر هێناوە". ماوەی دوو ساڵی حوكمی ئەنجومەنی سەربازی لەدوای بەشیر، لەلایەن سوپاوە، نیگەرانی دروستكردووە‌و هەندێك دەڵێن ئەو ماوەیە زۆرە. چۆن دۆخەكە بە ئێستا گەیشت ؟ لە كۆتاییەكانی ساڵی رابردووەوە، شەپۆلێكی نوێی خۆپیشاندان لە سودان دەستیپێكرد، سەرەتا خۆپیشاندانەكان دژی (گرانی نرخ)‌و (خراپبوونی باری بژێوی خەڵك) بوون، بەڵام دواتر ناڕەزایەتییەكان سەریانكێشا بۆ داوای دەستلەكاركێشانەوەی عومەر حەسەن بەشیری سەرۆكی وڵات، كە ماوەی 30 ساڵە جڵەوی دەسەڵاتی بەدەستەوەیە. كێ سەرۆكایەتی خۆپیشاندەرانی دەكرد ؟ ئەوانەی سەرۆكایەتی خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتی ئەمجارەی سودانیان كرد، حزبە سیاسییە ئۆپۆزسیۆنەكان نەبوون، بەڵكو رێكخراوێك بوو بەناوی "گردبونەوەی سەندیكا پیشەییەكانی سودان". ئەم رێكخراوە ساڵی 2013 دروستكرا، ئەوكات هاوشێوەی ئێستا شەپۆلێك ناڕەزایەتی سودانی گرتبووەوە، بەڵام راگەیاندنی گردبونەوەكە دواكەوت بۆ ساڵی 2018، چونكە ئەوكات كە سەرەتا رێكخراوەكە دروستكرا، دەسەڵاتدارانی سودان سەركردەكانی جوڵانەوەكەیان دەمكوت كرد. گردبونەوەی سەندیكا پیشەییەكان پێكدێت لە ئەندازیار‌و مامۆستایانی زانكۆ‌و پزیشكان، ئامانجی دروستكردنی گردبونەوەكە خۆی لەم خاڵانەدا دەبینییەوە: •     دروستكردنی گردبونەوەیەك كە جێگای متمانەی خەڵك بێت‌و بتوانێ شوێنی هێزە سیاسییە ئۆپۆزسیۆنەكان بگرێتەوە. •     دۆزینەوەی بەدیلێك بۆ سەندیكا پیشەییەكان كە دەسەڵات كۆنترۆڵی كردوون. •     دۆزینەوەی میكانیزمێك بۆ مانگرتنی گشتی وەكو ئامرازێكی ئاشتیانە بۆ دروستكردنی گۆڕانكاری سیاسی. گردبونەوەی رێكخراوە پیشەییەكانی سودان كە سەرۆكایەتی ناڕەزایەتییەكانی كرد لە چوار مانگی رابردوودا، لە (8) رێكخراو پێكدەهات، گرنگترینیان بریتی بوون لە:   •     هاوپەیمانی پارێزەرە دیموكراتخوازەكان •     تۆڕی رۆژنامەنوسانی سودان •    لیژنەی ناوەندی پزیشكان •     لیژنەی مامۆستایانی سودان   داواكارییەكانی بنەڕەتییەكانی گردبونەوەكە لە چوار مانگی رابردوودا خۆی لەم خاڵانەدا دەبینییەوە: •     دەستلەكاركێشانەوەی عومەر بەشیری سەرۆكی وڵات بەبێ هیچ مەرجێك. •     پێكهێنانی حكومەتێكی نیشتیمانی راگوزەر بۆ ماوەی چوار ساڵ لە كەسانی تەكنۆكرات. •     راگرتنی پێشێلكارییەكان‌و هەڵوەشاندنەوەی ئەو یاسایانەی كە ئازادییە گشتییەكان كۆتوبەند دەكەن. ئەم خاڵانە لەلایەن هەمو رێكخراوەكانی ناو گردبونەوەكەوە پەسەندكران‌و لەسەرەتای ئەمساڵدا وەكو نەخشەرێگایەك ئیمزایان لەسەر كرا. بەشیر.. كۆتایی 30 ساڵ دەسەڵات عومەر بەشیر كە ئەمڕۆ لە دەسەڵات لادرا‌و دەستبەسەركرا، ساڵی 1989 كودەتای بەسەر (سادق مەهدی)دا كرد‌و جڵەوی دەسەڵاتی گرتەدەست. عومەر بەشیر ناوی تەواوەتی (عومەر حەسەن ئەحمەد بەشیر)ە، پلەی سەربازییەكەی لە سوپای سوداندا (موشیر) بوو. عومەر بەشیر لە گوندی (حۆش بانقا- شندا) لە ویلایەتی رووباری نیل لە رۆژی 1/1/ 1944 لەدایكبووە. لەبارەی ژیانی تایبەتی عومەر بەشیرەوە زانیاری زۆر لەبەردەستدا نییە، دەوترێت خێزاندەرە‌و دوو ژنی هەیە، بەڵام منداڵی نییە، هاوسەری دووەمی، ژنی پێشووی (ئیبراهیم شەمسەدین)ە كە یەكێكە لە پاڵەوانە جەنگ لە باكوری وڵات. بەشیر لەماوەی سەرۆكایەتیدا پاڵپشتی لە فرەژنی دەكرد‌و هانی سەركردەكانی وڵاتەكەی دەدات زیاتر لە هاوسەرگیرییەك بكەن، بۆ ئەوەی چاودێری ئەو ژنانە بگرنە ئەستۆ كە بەهۆی جەنگی ناوخۆییەوە بێوەژن كەوتوون. لەسەرەتای حوكمی عومەر بەشیردا، سودان لەڕووی ئابورییەوە تاڕادەیەك گەشایەوە، بەڵام سەرباری ئەو سەقامگیرییەی كە لە سێ دەیەی حوكمی بەشیردا لە سودان هەبوو، لەبری باشبوونی زیاتری بژێوی خەڵك، ئابوری بەرەو داكشان رۆشت. ساڵی 2013 خۆپیشاندانی میللی بەرفراوان لە سودان دژ لە حوكمی بەشیر دەستیپێكرد، ئەوكات هۆكاری ناڕەزایەتییەكان بەرزبونەوەی نرخی سوتەمەنی‌و ماددە خۆراكییەكان‌و خراپی بژێوی گشتی بوو، ئەوكات هێزە ئەمنییەكان بەتوندی روبەڕووی خۆپیشاندەران بونەوە‌و لانی كەم 200 خۆپیشاندەر كوژران، ژمارەیەكی زۆر خوێندكارو كرێكاریش دەستگیركران‌و زۆرێكیان روبەڕووی ئەشكەنجەدان بوونەوە. ئەوكات كە خۆپیشاندەران فشاریان كرد، عومەر بەشیر رایگەیاند، بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ساڵی 2015 خۆی كاندید ناكاتەوە، بەڵام دواتر پەیوەست نەبوو بە بەڵێنەكەیەوە. عومەر بەشیر بڕوانامەی ماستەری لە زانستە سەربازییەكان، كۆلێژی فەرماندەیی‌و ئەركانی مالیزیا بەدەستهێناوە، هاوكات بڕوانامەی ماستەری هەیە لە زانستە كۆمەڵایەتییەكان لە زانكۆی جەزیرە. بەشیر ساڵی 1989 دوای كودەتا سەربازییەكەی، لە 30 حوزەیرانی هەمان ساڵدا بووە بە سەرۆكی ئەنجومەنی رزگاری نیشتمانی، لەدوای ئەوەوە پۆستی سەرۆكی وڵاتی وەرگرتووە: •     سەرۆكی كۆماری سودان لە 16ی ئەیلولی 1993 •    نیسانی 1996 بە سەرۆكی كۆمار هەڵبژێردرایەوە •    ساڵی 2001، 2010، 2015 بە سەرۆك كۆمار هەڵبژێردرایەوە •    ساڵی 2005 رێككەوتننامەی "نیڤاشا"ی لەگەڵ جۆن گەرەنگ سەرۆكی بزوتنەوەی میللی رزگایخوازی سودان ئیمزاكرد‌و بەو رێككەوتنە كۆتایی بە درێژترین جەنگی ناوخۆیی لە سودان هات، كە 21 ساڵی خایاندو دواجاریش بووە هۆی لەدایكبوونی كۆماری باشووری سودان‌و لەتبوونی سودان. •    مانگی ئازاری 2009 دادگای تاوانی نێودەوڵەتی فەرمانی دەستگیركردنی بۆ دەركرد، بە تۆمەتی ئەنجامدانی تاوانی جەنگ‌و دژ بە مرۆڤایەتی لە هەرێمی دارفور. كێ دوای بەشیر حوكمی سودان دەكات ؟ 23ی شوباتی 2019، عومەر حەسەن بەشیر سەرۆكی سودان عەوەز بن عەوف، وەزیری بەرگری كردە جێگری یەكەمی خۆی لەگەڵ مانەوەی پۆستەكەی وەك وەزیری بەرگری. عەوف، دوای دەستبەكاربوونی لە پۆستە نوێیەكەیدا بە زمانێكی جیاواز لەگەڵ خۆپیشاندەراندا قسەیكردو رایگەیاند، ئەو گەنجانەی كە بەشداری خۆپیشاندانەكان دەكەن خواست‌و داواكاری گونجاویان هەیە. عەوف سەرەتای پەنجاكانی سەدەی رابردوو لە قەڵای (ود مالك) لە گوندی "قەرا" لە دایكبووە، لە لاوێتیدا پەیوەندی بە كۆلێژی جەنگیی میسرەوە كردووە، دوای تەواوكردنی خوێندنی سەربازی، لە ریزی سوپای سوداندا كاریكردووە. لەمیانی خزمەتی سەربازیدا، چەندین پۆستی وەك بەڕێوەبەری هەواڵگری سەربازیو ئاسایش‌و جێگری سوپاسالاری بەڕێوەبردووە. دوای خانەنشینبوونی، ساڵی 2010 كرا بە باڵیۆز لە وەزارەتی دەرەوە، پاشان بووە بە كونسوڵی گشتی سودان لە قاهیرە، دواتر بووە باڵیۆزی خەرتووم لە عومان. ئابی 2015 عومەر حەسەن بەشیر بە مەرسومێكی كۆماریی، فەریقی یەكەمی روكن (عەوەز محەمەد ئەحمەد بن عەوف)ی وەك وەزیری بەرگری دیاریكرد. لیژنەی بەداوداچوونی راستییەكانی سەربە نەتەوە یەكگرتووەكانی تایبەت بە دۆخی دارفۆر ساڵی 2005 ناوی عەوەز بن عەوفی خستە لیستی ئەو كەسانەی بەرپرسن لە خراپی بارودۆخی ناوچەكە، پاشان ئەمریكاش خستیە لیستی رەشەوە، بەهۆی رۆڵی عەوف وەك فەرماندەی هەواڵگری سەربازی‌و رۆڵی لەناو سوپادا لەكاتی شەڕی دارفۆردا.