(درەو):  بڕیاربوو سبەینێ نوێنەرێكی یەكێتیی بچێتە ناو كۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیران‌و وەرەقەی یەكێتیی بخاتەڕوو، بەڵام ئەم هەوڵە شكستی هێنا، ئەنجومەنی وەزیرانیش سبەینێ كۆبونەوەی ئاسایی خۆی ناكات.  سبەینێ چوارشەممەیە، وادەی كۆبونەوەی ئاسایی ئەنجومەنی وەزیرانە، بەڵام ئەنجومەنی وەزیران كۆنابێتەوە.  بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، وەزیرەكان نامەیەكیان بۆ چووە، تێیدا ئاگاداركراون لەوەی سبەینێ ئەنجومەنی وەزیران كۆنابێتەوە، بەڵام هۆكاری ئەوەی بۆچی كۆبونەوە ناكرێت، لەنامەكەدا روون نەكراوەتەوە.  بەگوێرەی بەدواداچوونەكانی (درەو)، دوای ئەوەی رۆژی 17ی نیسانی رابردوو وەفدێكی حكومەت سەردانی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆك وەزیرانی كردووە‌و داوای لێكردووە بگەڕێتەوە بۆ ناو كۆبونەوەكانی حكومەت‌و لەوێ كێشەكانی بخاتەڕوو، قوباد تاڵەبانی وەرەقەیەكی ئامادەكردووەو بەنیاز بوو لەرێگەی نوێنەرێكی تیمی یەكێتیی وەرەقەكە بنێرێتە ناو كۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیران بۆ خستنەڕووی كێشەكان بەدیاریكراویش كێشەی دارایی سلێمانی. بەڵام راگەیاندنی پڕكردنەوەی شوێنی وەزیرەكانی یەكێتیی لەناو حكومەت بە ژمارەیەك كاندیدی لاهور شێخ جەنگیی لەلایەن میدیاكانی پارتیی، ئەم هەواڵەی شكستی پێهێنا.  (درەو) زانیویەتی، ئەگەر هەواڵەكە شكستی نەهێنایە، بڕیاربووە لە كۆبونەوەی سبەینێی ئەنجومەنی وەزیراندا، نوێنەری یەكێتیی وەرەقەی دارایی یەكێتیی بخاتەڕوو. یەكێتیی هاوكات لە بەغدادەوە هەوڵێكی دەستپێكردووە بۆ  جیاكردنەوەی دارایی سلێمانی لەناو بودجەی گشتیی عێراق، ئەمەشی وەكو بژاردەیەك داناوە بۆ ئەگەری رێكنەكەوتنی لەگەڵ پارتی لەسەر پرسە داراییەكان، وەفدی یەكێتیی لە بەغداد (رەفعەت عەبدوڵا) بڕیاردەری یەكێتیی سەرۆكایەتیی دەكرد‌و مالیكی‌و عامری‌و حەلبوسی بینی، بە فەرمی داوای جیاكردنەوەی دارایی سلێمانیی كرد‌و شیعەكان وەڵامی ئەرێنییان بە یەكێتیی داوە پاڵپشتی لێبكەن.   (درەو) زانیویەتی، هاوكات لەگەڵ سەردانی وەفدەكەدا بۆ یەغداد، چەند رۆژی رابردوو دوور لە چاوی كامێراكان وەفدێكی یەكێتیی كە پێكهاتووە لە هەریەكە لە (دەرباز كۆسرەت رەسوڵ- خەسرو گوڵ محەمەد- شێخ ئەحمەدی نۆكان- بەرپرسی نوسینگەی بافڵ تاڵەبانی) سەردانی تارانی كردووە بۆ تاوێكردنی پرسی دارایی سلێمانی لەناو بودجەی عێراق‌و چەند بابەتێكی ئەمنیی.   دواخستنی كۆبونەوەی سبەینێی ئەنجومەنی وەزیران لەكاتێكدایە بڕیارە سبەینێ دادگای باڵای فیدراڵی عێراق بڕیاری خۆی لەبارەی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان رابگەیەنێت.  لە حاڵی رەتكردنەوەی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەماندا، پەرلەمانی كوردستان توانای دەركردن یان هەمواركردنی هیچ یاسایەكی نامێنێت، ئەمە وادەكات لایەنە سیاسییەكانی كوردستان بۆ سازدانی هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمان، بەناچاری پەنا بۆ یاسا كۆنەكە ببەن‌و بەڕێوەبردنی پرۆسەی هەڵبژاردنیش بدەنە دەست كۆمسیۆنەكەی عێراق، چونكە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی كوردستان تەمەنی یاسایی بەسەرچووە‌و پەرلەمان بەهۆی ناكۆكیی نێوان پارتی‌و یەكێتییەوە نەیتوانیوە كۆمسیۆنەكە كارابكاتەوە‌و یاسای هەڵبژاردنیش هەموار بكات.  یەكێتیی لەرێگەی نوێنەرەكانییەوە، ئەمڕۆ لە دادگای باڵای فیدراڵی عێراق سكاڵای یاسایی لەبارەی چەند بڕگەیەكی یاسای هەڵبژاردنەكانی كوردستان تۆماركرد، ئەم سكاڵایانە رەنگە دادگای فیدراڵی ناچار بكات، سبەینێ راگەیاندنی بڕیارەكەی لەبارەی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمان بۆ كاتێكی تر دوابخات، چونكە ئەگەر سكاڵا لەسەر یاسای هەڵبژاردن هەبێت، هیچ دەرەچەیەك بۆ سازدانی هەڵبژاردنێكی نوێ لە كوردستان نامێنێتەوە‌و دەبێت پێشوەختە دادگای فیدراڵی دەرەچەی بۆ بدۆزێتەوە.  سكاڵاكانی ئەمڕۆی یەكێتیی لە دادگای فیدراڵی بۆ ئەوەیە، ئەگەر درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمان هەڵوەشایەوە، لایەنەكان ناچار نەبن بە یاسا كۆنەكە بچنە ناو هەڵبژاردنەوە.   

 (درەو): یەكێتیی ژمارەیەك سكاڵای لەبارەی یاسای هەڵبژاردنی كوردستان لەسەر پەرلەمانی كوردستان و سەرۆكەكەی لە دادگای فیدراڵی تۆماركرد، رەنگە سكاڵاكانی یەكێتیی راگەیاندنی بڕیاری كۆتایی دادگای فیدراڵی لەبارەی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمان لە سبەینێوە بۆ كاتێكی تر دوابخات.    یەكێتیی نیشتمانی كوردستان لە دادگای باڵای فیدراڵی عێراق سێ سكاڵای لەسەر یاسای هەڵبژاردنەكان لە هەرێمی كوردستان تۆمار كرد.  بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو)، سكاڵاكانی یەكێتی تایبەتن بە:  •    یەك بازنەیی هەڵبژاردن لەناو یاسای هەڵبژاردنەكانی كوردستاندا.  •    سیستەمی تۆماری پەڕاوی •    جیاوازی ئاماری دەنگدەرانی هەرێمی كوردستان لە تۆمارەكانی عێراق‌و هەرێمدا (درەو) زانیویەتی، ئەوانەی بەناوی یەكێتییەوە سكاڵاكانیان لە دادگای فیدراڵی تۆماركردووە، یەكێكیان (زیاد جەبار) سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتییە لە پەرلەمانی كوردستان‌و ئەوانی تر نوێنەرانی یاسایی یەكێتین.  تۆماركردنی ئەم سكاڵایانە لەلایەن یەكێتییەوە لەكاتێكدایە بڕیارە سبەینێ دادگای باڵای فیدراڵی عێراق بڕیاری خۆی لەبارەی ئەو سكاڵایانە رابگەیەنێت كە لەبارەی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمان تۆماركراون.  بەهۆی سكاڵاكانی یەكێتیی و سكاڵایەكی ترەوە كە سۆران عومەر پەرلەمانتاری كۆمەڵ لەبارەی پێكهاتەكانەوە تۆماری كردووە، پێشبینی دەكرێت دادگای فیدراڵی سبەینێ راگەیاندنی حوكمی خۆی لەبارەی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمان بۆ كاتێكی تر دوابخات تا ئەوكاتەی ئەنجامی سكاڵاكانی یەكێتیی لەبارەی یاسای هەڵبژاردن یەكلادەبێتەوە.   

(درەو):  وەزارەتی نەوتی عێراق داهاتی مانگی  نیسانی نەوتی بڵاوكردەوە: 🔹 داھاتی مانگی رابردووی نەوت گەیشتوەتە (7 ملیارو 796ملیۆن) دۆلار. 🔹 بڕی ھەناردەی نەوت ( 98 ملیۆن و 634 ھەزارو 947) بەرمیل بووە. 🔹 تێکڕای ھەناردەی رۆژانەی نەوت ( 3 ملیۆن و  288 ھەزار) بەرمیل بووە. 🔹 تێکڕای نرخ گەیشتوەتە زیاتر لە (79) دۆلار بۆ ھەر بەرمیلێک.

 (درەو):  یەكێتیی دەیەوێت ئەمڕۆ بڕیارێكی گرنگ دەربكات، چونكە ئەگەر سبەینێ دادگای فیدراڵی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان هەڵوەشێنێتەوە، لەكۆی چوار سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان، هیچ سەرۆكایەتییەك بە دەست یەكێتییەوە نامێنێت، بڕیاری یەكێتیی تایبەت دەبێت بە چۆنیەتی سازدانی هەڵبژاردن‌و رێككەوتن یان رێكنەكەوتن لەگەڵ پارتی.   بڕیارە سبەینێ دادگای باڵای فیدراڵی عێراق بڕیاری كۆتایی خۆی لەبارەی پرسی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان رابگەیەنێت.  ئەگەر دادگای باڵا درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان بە نادەستوری ناوببات، پەرلەمان پەكی دەكەوێت‌و توانای دەركردنی هیچ یاسایەكی نابێت، لەم حاڵەتەشدا، یەكێتیی نیشتمانی وەكو لایەنێكی سەرەكی دەسەڵاتداری هەرێمی كورستان هیچ پۆستێكی باڵای سەرۆكایەتی بە دەستەوە نامێنێت، بەوپێیەی لە كۆی چوار سەرۆكایەتی (سەرۆكی پەرلەمان- سەرۆكی هەرێم- سەرۆكی حكومەت- سەرۆكی دەسەڵاتی دادوەریی) تەنیا پۆستی سەرۆكی پەرلەمان لای یەكێتییە.  بەپێی ئەو زانیارییانەی لە چەند سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە دەست (درەو) كەوتووە، دەزگای هەڵبژاردنی یەكێتیی پێشنیازی كردووە، ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتیی كۆبونەوەی خۆی بكات بۆ وەرگرتنی دواین بڕیار، بەرلەوەی سبەینێ دادگای فیدراڵی حوكمی كۆتایی خۆی لەبارەی پەرلەمانی كوردستانەوە دەربكات.  ئەگەر سبەینێ دادگای فیدراڵی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان هەڵوەشێنێتەوە، یەكێتیی هیچ دەرفەتێكی لەبەردەمدا نامێنێت جگە لەوەی قایل بێت بەوەی هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی كورستان بە یاسا كۆنەكە بەڕێوەبچێت.  بەهۆی ناكۆكیی پارتی‌و یەكێتیی، پەرلەمانی كوردستان تائێستا نەیتوانیوە یاسای هەڵبژاردن هەموار بكاتەوە‌و كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم كارا بكاتەوە كە تەمەنی یاسایی بەسەرچووە.  پارتی‌و یەكێتیی لەسەر كاراكردنەوەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن بە هەمان پێكهاتەی خۆیەوە رێككەوتن، بەڵام لەسەر هەمواری یاسای هەڵبژاردن لەبارەی كورسی كۆتاكان ناكۆكن، ئەم ناكۆكییە وایكرد كاراكردنەوەی كۆمسیۆنیش نەخرێتە دەنگدانەوە.   

درەو: ڕۆژنامەی (العربي الجدید): 🔹بەرپرسێكی حكومەتی هەرێمی كوردستان ئاشكرایكردووە: وەفدێكی هاوبەشی وەزارەتی نەوتی عێراق و وەزارەتی سامانە سروشتیەكان سەردانی ئەنقەرە دەكەن, بۆ تاوتوێكردنی پرسی هەناردەكردنەوەی نەوت لەڕێی بەندەری جەیهانی توركیەوە. 🔹وەفدەكە تاوتوێی ئیمزاكردنی گرێبەستی نەوتیی دەكات لەگەڵ (4)كۆمپانیای جیهانی لەگەڵ وردەكاریەكانی, بەجۆرێك زامنی دەستپێكردنەوەی هەناردەكردنەوەی نەوت بكات لەژێر سەرپەرشتی كۆمپانیای نەوتی نیشتمانی عێراق(سۆمۆ) لەڕێی توركیاوە. 🔹 شارەزایەكی نەوتیی هۆكاری سەرەكی دەستپێنەكردنەوەی هەناردەی نەوت هەرێمی كوردستانی لەڕێی بەندەری جەیهانەوە, بۆ بوونی كۆمەڵێك مەرجی توركیا گێڕاوەتەوە. 🔹 توركیا ڕەتیدەكاتەوە لەم كاتەدا هەناردەی نەوت دەستپێبكاتەوە, ئەگەر حكومەتی عێراق سازش لەو بڕە قەرەبووە نەكات كە(1)ملیارو(471)ملیۆن دۆلارەو دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتی سەپاندویەتی بەسەریدا, بەهۆی هەناردەكردنی نەوتی هەرێم بەشێوەیەكی نایاسایی.  🔹 مەرجی دووەمی ئەوەیە, نەوتی هەرێمی بەنرخی پێشوو پێبفرۆشرێت كە (19)دۆلارە بۆ هەر بەرمیلێك, ئەوەش حكومەتی عێراق و بەدیاریكراوی كۆمپانیای سۆمۆ ڕەتیدەكاتەوە.  🔹 توركیا تائێستا پشت دەبەستێت بەو ڕێككەوتنەكەی لەگەڵ حكومەتی هەرێم ئیمزای كردووە, كە دەبێت نەوتی بەشێوەیەكی هەرزان پێبفرۆشرێت, بەڵام ئەو ڕێككەوتنەكە كۆتایهاتووەو دادگای عێراقی سەرجەم ڕێككەوتنە نەوتیەكانی هەرێمی هەڵوەشاندووەتەوە. 🔹زیانە ئابوریەكانی عێراق بەهۆی ڕاگرتنی نەوتی هەرێم لەماوەی (40)ڕۆژی ڕابردودا, زیاتر لە (1)ملیار دۆلاری تێپەڕاندووە.

 (درەو): بەر لە دەرچوونی بڕیاری دادگای فیدراڵی عێراق، كۆمەڵی دادگەریی بڕیاریدا لە پەرلەمانی كوردستان‌و ئەنجومەنی پارێزگاكان‌و ئیدارەی خۆجێی سلێمانی بكشێتەوە.  كۆمەڵی دادگەریی كوردستان  (7) ئەندامى پەرلەمانی كوردستان، (3) ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگا، قامقامێك و چوار بەڕێوەبەری ناحیەو بەڕێوەبەرێكی گشتی لە ئیدارەی سلێمانی هەیە. ئەمە بەبەهانەی ئەوەی هەم پەرلەمانی كوردستان‌و هەم ئەنجومەنی پارێزگاكان‌و ئیدارەی خۆجێی سلێمانی لەڕووی یاساییەوە ماوەیان بەسەرچووە.   كۆمەڵی دادگەریی كوردستان ئەم بڕیارەی لە كۆبونەوەیەكی گشتیی دەركرد كە ئەمڕۆ ئەنجامیدا.  لەدوای ئەم بڕیارەوە ئیتر دەبێت نوێنەرانی كۆمەڵ لە پەرلەمانی كوردستان‌و ئەنجومەنی پارێزگاكان‌و ئیدارەی خۆجێی سلێمانی دەستلەكاركێشانەوە لە پۆستەكانیان پێشكەش بكەن. ئەو پۆستانەی كە بەپێی ئەم بڕیارە دەبێت نوێنەرانی كۆمەڵ تێیاندا دەستلەكاربكێشنەوە، ئەمانەن:  •    7 ئەندام لە پەرلەمانی كوردستان •     2 ئەندام لە ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر، یەكێك لە ئەندامەكانی كۆمەڵ پێشتر خۆی وازهێنانی لە ئەندامێتی كۆمەڵ راگەیاندووە.  •    2 ئەندام ئەنجومەنی پارێزگا سلێمانی •    پۆستەكانی كۆمەڵی دادگەریی لە ئیدارەی خۆجێی سلێمانی بریتین لە: (1) پۆستی قائیمقام‌و (4) پۆستی بەڕێوەبەری ناحیە‌و (1) پۆستی بەڕێوەبەری گشتی (چاودێری كۆمەڵایەتی سلێمانی)‌و پۆستی جێگری بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی سلێمانی.  بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، لە كۆبونەوە گشتییەكەی كۆمەڵی دادگەریدا، ئەندامانی هەر سێ ئەنجومەنی (دامەزراندن- ئەنجومەنی سەركردایەتی- ئەنجومەنی باڵای سیاسی) بەشدارییان كردووە فراكسیۆنی كۆمەڵی دادگەریی لەدوای درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستانەوە، بایكۆتی دانیشتنەكانی پەرلەمانی كرد، بەڵام وەكو فراكسیۆنی یەكگرتوو بەتەواوەتی دەستی لەكار نەكێشایەوە.  بڕیارەكەی ئەمڕۆی كۆمەڵی دادگەریی بۆ دەستلەكاركێشانەوە لە پەرلەمانی كوردستان لەكاتێكدایە، بڕیاری رۆژی چوار شەممەی ئەم هەفتەیە دادگای باڵای فیدراڵی عێراق حكومی كۆتایی خۆی لەبارەی ئەو سكاڵایانە رابگەیەنێت كە لەبارەی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان تۆماركراون. بەپێی قسەی ئەوانەی ئاگاداری وردەكاری كەیسەكەن لە بەغداد، پێشبینی دەكرێت دادگای باڵای فیدراڵی عێراق درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان هەڵوەشێنێتەوە‌و بە نادەستوری ناوی ببات، لەم حاڵەتەشدا ئیتر پەرلەمانی كوردستان توانای یاسایی نامێنێت بۆ دەركردنی یاسای نوێ یان هەمواركردنی یاساكان.  ئەگەر دادگای فیدراڵی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان رەتبكاتەوە، هیچ رێگاچارەیەك لەبەردەم لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان بۆ هەڵبژاردن نامێنێت جگە لەوەی بە هەمان یاسای پێشووی هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمان رێكبخەن‌و بەڕێوەبردنی پرۆسەكەش بدەنە دەست كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق، چونكە لەماوەی رابردوودا بەهۆی ناكۆكی پارتی‌و یەكێتیی لەبارەی یاسای هەڵبژاردن‌و بە دیاریكراویش كورسی پێكهاتەكان، پەرلەمانی كوردستان نەیتوانی یاسای هەڵبژاردن هەموار بكاتەوە بۆ شێوازی فرە بازنە‌و  كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم كارا بكاتەوە كە تەمەنی یاسایی بەسەرچووە.   

 (درەو):  وەفدی یەكێتیی‌و بزوتنەوەی گۆڕان لە ماڵی مام جەلال لە دەباشانی سلێمانی لە كۆبونەوەدان.  بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، مستەفا سەید قادر جێگری سەرۆكی هەرێم سەرۆكایەتی وەفدی گۆڕان دەكات، وەفدی خاوەن ماڵیش قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەت سەرۆكایەتی دەكات.  (درەو) زانیویەتی، ئەم كۆبونەوەیە بۆ تاوتوێكردنی چەند پرسێكی جێ بایەخی یەكێتیی‌و گۆڕانە وەكو دوو حزب كە پێگەی سەرەكییان لە سنوری ئیدارەی سلێمانیدایە، تەوەرەكانی گفتوگۆی ئەم كۆبونەوەیە بریتین لە:  •    دۆخی دارایی سلێمانی‌و هەوڵەكانی یەكێتیی بۆ جیاكردنەوەی دارایی سلێمانی لەرێگەی بەغدادو لەناو یاسای بودجەی عێراقدا.  •    پرسی چارەنوسی هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان.  •    پرسی ئاڵوگۆڕی پۆستەكانی ئیدارەی خۆجێی سلێمانی لەنێوان یەكێتیی‌و گۆڕان.  •    پرسی ناكۆكییەكانی پارتی‌و یەكێتیی لەناو حكومەت.  لەبارەی یەكێتی‌و گۆڕانەوە ساڵی 2009 نەوشیروان مستەفا بەتەواوەتی لە یەكێتی جیابووەوە‌و لەگەڵ ژمارەیەك لە سەركردەكانی یەكێتی بزوتنەوەیەكی نوێی بەناوی "بزوتنەوەی گۆڕان" راگەیاند، ئەو سەردەمە نەوشیروان مستەفا لە وەڵامی ئەوانەدا كە دەیانوت گۆڕان لە یەكێتی ئینشیقاقی كردووە دەیوت:" گۆڕان هێزێكی نوێیە‌و مونشەقی هیچ حزبێكی تر نییە، ئەوان یەكێتییان بۆ خاوەنەكانی بەجێهێشتووە"، بەڵام ئەمە ئەو وێنایەی كاڵنەكردەوە كە تائێستاش زۆرینەی یەكێتییەكان بزوتنەوەی گۆڕان بە پارچەیەكی جیاكراوە لە یەكێتی تەماشا دەكەن نەك پارتێكی سیاسی سەربەخۆ، یەكێتییەكان بێ گوێدانە گرژی پەیوەندییەكان لەگەڵ گۆڕان ساڵانە لەیادی كۆچی دوای نەوشیروان مستەفادا سەردانی گۆڕەكەی دەكەن. لەدوای دروستبوونی بزوتنەوەی گۆڕانەوە، پەیوەندییەكانی نێوان یەكێتی‌و گۆڕان بەچەندین قۆناغی هەڵبەرزو دابەرزدا گوزەری كردووە، لەسەرەتادا گۆڕان ئاڕاستەی ململانێ سیاسییەكانی بەپلەی یەكەم لەگەڵ یەكێتیدا بوو، لە قۆناغێكی تردا ئاڕاستەكەی گۆڕی بۆ پارتی‌و هەندێكجاریش لە یەككاتدا ركابەرێتی هەردووكیانی دەكرد.  سەرباری ناكۆكییەكان، بزوتنەوەی گۆڕان رۆژی 12ی تشرینی دووەمی ساڵی 2014 یەكەمین رێككەوتنی فەرمی لەگەڵ یەكێتی ئیمزاكرد، ئەمە رێككەوتنی پێكهێنانی حكومەتی خۆجێی سلێمانی بوو، كە هەردوولا ناكۆك بوون لەسەری‌و هیچیان سازشیان بۆ ئەوی تر نەدەكرد، بەپێی ئەم رێككەوتنە پۆستەكانی پارێزگای سلێمانی‌و هەڵەبجەیان لەنێوان خۆیان دابەشكرد. دوای نزیكەی 9 ساڵ لە ئیمزاكردنی، هێشتا رێككەوتنی پێكهێنانی حكومەتی خۆجێی لە سلێمانی لەنێوان یەكێتی‌و گۆڕاندا بەنیوەناچڵی ماوەتەوە، جێبەجێ نەكردنی ئەم رێككەوتنە لەوكاتەوە تاوەكو ئێستا یەكێكە لە سەرچاوەكانی نیگەرانی گۆڕان لە یەكێتی. دوای زیاتر لە دوو ساڵ لە ئیمزاكردنی رێككەوتنی پێكهێنانی حكومەتی خۆجێی لەگەڵ یەكێتی، رۆژی 17ی ئایاری 2016 گۆڕان رێككەوتنێكی نوێی لەگەڵ یەكێتی ئیمزاكرد، ئەمە رێككەوتنێكی فراوانتر بوو، ناوی لێنرابوو "رێككەوتنی سیاسی نێوان یەكێتی‌و گۆڕان" هەندێكجاریش بە رێككەوتنی دەباشان ناودەبرێت، رێككەوتنەكە لەنێوان هەردوو كۆچكردوو جەلال تاڵەبانی‌و نەوشیروان مستەفا ئیمزا كرا، بەڵام ئەم رێككەوتنەش پەیوەندییەكانی نێوان هەردوو حزبەكەی ئاسایی نەكردەوە، چونكە رێككەوتنەكە جێبەجێ نەكرا، رۆژی 20ی كانونی یەكەمی 2017 بزوتنەوەی گۆڕان لایخۆیەوە رێككەوتنەكەی هەڵپەسارد، بزوتنەوەی گۆڕان لەمەشدا یەكێتی تۆمەتبار كرد بەوەی پابەندی جێبەجێكردنی رێككەوتنەكە نەبووە. ئێستا وەكو دوو هێزی سیاسی كە زیاتر گۆڕەپانی كاركردنی سیاسییان لە پارێزگای سلێمانیدا چڕبووەتەوە، لەنێوان بزوتنەوەی گۆڕان‌و یەكێتیدا تەنیا یەك رێككەوتنی فەرمی ماوە كە رێككەوتنی پێكهێنانی حكومەتی خۆجێی سلێمانییە، ئەم رێككەوتنەش وادە فەرمییەكەی كۆتایی هاتووە‌و پێویستی بە نوێكردنەوە هەیە. مانگەكانی كۆتایی ساڵی 2018 یەكێتی هەندێك هەوڵیدا بۆ رێكخستنی كۆبونەوە لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان‌و تێهەڵچوونەوە بە پەیوەندییەكانی نێوانیان، بەڵام ئەوكات گۆڕان سازدانی هەرجۆرە كۆبونەوەیەكی رەتدەكردەوە، میدیای فەرمی گۆڕان رۆژی 29ی كانونی دووەمی 2019 هۆكاری رەتكردنەوەی كۆبونەوەی لەگەڵ یەكێتی لە شەش خاڵدا راگەیاند كە ئەمانە بوون:  •    نیگەرانی لە جێبەجێنەكردنی بەشێكی گرنگی رێككەوتنی حكومەتی خۆجێی پارێزگای سلێمانی. •    بەردەوامی سزادانی سیاسی بزوتنەوەی گۆران و هەڵسوراوانی لە لایەن یەكێتیەوە. •    نیگەرانی لە جێبەجێنەكردنی رێككەوتنی نێوان هەردوولا. •    نەبردنە سەری بەڵێنی رازیبونی یەكێتی بە دواخستنی هەڵبژاردنەكانی 30 ئەیلولی پەرلەمانی كوردستان. •    هەوڵدانی یەكێتی بۆ پشتگوێخستنی گۆڕان لە كابینەی نوێَی حكومەتدا. •    یەكێتی دەیەوێت گۆڕان وەك كارتێك دژی پارتی بەكار بهێنێت. لەدوای دروستبوونیەوە ترسی بەردەوامی بزوتنەوەی گۆڕان ئەوە بووە بە ئەندازەی نزیكبونەوەی لە یەكێتیی، لەبەرامبەردا لە پارتی دوربكەوێتەوە، ئێستا كە یەكێتیی لە پارتی نیگەرانە‌و كۆبونەوەكانی حكومەتی بایكۆتكردووە، گۆڕان لە پارتی نزیكە‌و لە حكومەتدا هاوبەشی سەرەكییەتی، نایەوێت بەبێ وەرگرتنی گرەنتی هیچ جۆرە سەرچڵییەكی سیاسی بكات. ئەرشیفی بزوتنەوەی گۆڕان دەیان لێدوانی سیاسی بەرپرسەكانیی تێدایە كە سكاڵا دەكەن لەبارەی ئەوەی یەكێتی هەركاتێك بیەوێت فشار لەسەر پارتی دروست بكات لە بزوتنەوەی گۆڕان نزیك دەبێتەوە‌و دواتر كە خۆی لەگەڵ پارتی رێكدەكەوێت گۆڕان بەتەنیایی لە گۆڕەپانەكەدا بەجێدەهێڵێت.  

  درەو: گەڕانەوە بۆ گەمەی دیموكراسی "كۆمارەكەمان دەبێتە دیموكراسی", كەمال قڵیچدار ئۆغلۆ كاندیدی هاوپەیمانی میللەت بۆ سەرۆكایەتی وادەڵێت,  دەیەوێت كۆتایی بە"سیستمی تاكە كەسی بهێنێت", ئەمە دەستەواژەیەكە بەردەوام دووبارەی دەكاتەوە, بۆ سەرزەنشتكردنی كۆكردنەوەی تەواوی دەسەڵاتەكان لەدەستی سەرۆك ئەردۆغاندا.  لەپرۆگرامە(240)لاپەڕەیەكەیدا, هاوپەیمانی میللەت كە شەش پارت لەخۆ دەگرێت, بەڵێنیداوە دەستبەرداری سیستمی سەرۆكایەتی ببێت, كە لەساڵی (2018)وە پیادە دەكرێت و توركیا بگێڕێتەوە بۆ جیاكردنەوەی توندی دەسەڵاتەكان, لەگەڵ "دەسەڵاتێكی جێبەجێكردن" كە لێپرسینەوەی لێبكرێت لەبەرامبەر بڕیاڕەكانی. ئۆپۆزسیۆن دەیەوێت بگەڕێتەوە بۆ سیستمی پەرلەمانیی, كە لەوێوە دەسەڵاتی جێبەجێكردن دەسپێرێت بەسەرۆك وەزیرانی هەڵبژێردراو, سەرۆك وەزیران تەنها بۆ یەك ولایەت هەڵدەبژێرێت كە ماوەكەی (7)ساڵ دەبێت.   برتێل ئودر مامۆستای یاسای دەستوری لەزانكۆی كوش لە ئەستەنبوڵ دەڵێت:" گۆڕینی سیستم ئاسان نابێت, بەهۆی ئەو ڕێژە بەرزە پەرلەمانیەی پێویستیەتی (سێ‌ لەسەرپێنجی دەنگی پەرلەمانتارانی پێویستە) بۆ پێداچونەوە دەستوریەكان. ئازادیەكان ئۆپۆزسیۆن بەڵێندەدات بە"دادگایەكی پاك و بێگەرد"و ئازادكردنی بەشێكی زۆری زیندانیان لەنێویاندا خاوەنكارێكی ناسراو بە چالاكیە خێرخوازیەكانی, كە بەزیندانی هەتاهەتایی سزادراوە. قڵیچدار ئۆغلۆ جەختدەكات, كە سەڵاحەدین دەمیرتاش كەسایەتی سەرەكی لەپارتی دیموكراتی گەلانی لایەنگری كوردەكان و دوژمنی سەرسەختی ئەردۆغان ئازاد دەكات. كە لەساڵی (2016)وە لەزیندانە بەتۆمەتی"بانگەشەی تیرۆرستی".  هاوپەیمانی میللەت پارتی "باش" لەخۆدەگرێت, كە ڕێكخراوێكی نەتەوەپەرستی فرە جەماوەرە, هیچ پێشنیازێكی بەرجەستەی بۆ چارەسەری كێشەی كورد پێشكەش نەكردووە.  ئۆپۆزسیۆن دەیەوێت ئازادی ڕادەڕبڕین و ئازادی ڕۆژنامەوانی زیندووبكاتەوە, سەرۆكەكەی دەیەوێت بەتاوانناساندی "ئیهانەی سەرۆك"هەڵبوەشێنێتەوە, كە وایكردووە دەنگە ناڕازییەكان بخنكێنرێن و بەڵێنی بە توركەكان داوە بەوەی دەتوانن بەشێوەیەكی ئاسایی "ڕەخنە لەسەرۆك بگرن".   بەرگریكردن لە"هەموو ژنان" و ناسنامەكان كمال قڵیچدار ئۆغلۆ سەرۆكی پارتی گەلی كۆماری"سیكۆلار" دەیەوێت بەیاسا زامنی باڵاپۆشی بكات, بە ئامانجی دڵنیاكردنەوەی ئەو ژنە دەنگدەر محافزكارانەی ترسیان هەیە پارتەكەی دژایەتی باڵاپۆشی بكات, كە بە مێژووی خۆی واناسراوە, بەوەش ئەو دەستكەوتە لەدەست بدەن كە لەسایەی دەسەڵاتی ئەردۆغاندا بەدەستیانهێناوە.  دەشڵێت:"بەرگری لەمافی تەواوی ژنان"دەكەین, بەڵێنیشدەدات ڕێز لە"بیروباوەڕو ستایلی ژیان و ناسنامەی تاكەكان بگرێت" بەپێچەوانەی ئەردۆغان كە زۆرینەی كات هاوڕەگەزخوازەكان و ئەوانەی ڕەگەزیان گۆڕیوە بە "لادەر" وەسفدەكات.   كەمال قڵیچدار ئۆغلۆ خوازیارە توركیا بگێڕێتەوە بۆ ڕێككەوتنی ئەستەنبوڵ, كە لێپرسینەوە لەو كەسانە دەكات توندوتیژی دژی ژنان بەكاردەهێنن, كە ئەنقەرە لەساڵی (2021)وە لێی كشاوەتەوە. ئابوری: گەڕانەوە بۆ سیستمی نەریتی   ئۆپۆزسیۆن بەڵێندەدات بەدابڕان لە سیاسەتی ئەردۆغان, كە بەپێچەوانەی هەموو بیردۆزە ئابوریە نەرێتیەكان, بەنیازە درێژە بدات كە بەكەمكردنەوەی ڕێژەی سود, سەرەڕای ئەوەی ڕێژەی هەڵئاوسان (50%) تێپەڕاندووە.   هاوپەیمانی میللەت جەخت دەكات لەوەی, هەڵئاوسان دەگێڕێتەوە بۆ "خوار ڕێژەی (10%)لەماوەی دووساڵدا"و "متمانە بۆ لیرەی توركی دەگێڕێتەوە" دوای ئەوەی لەماوەی پێنج ساڵدا نزیكەی (80%)بەهاكەی بەرامبەر بەدۆلار لەدەستداوە. بەڵام ئەرداڵ یاڵچین, مامۆستای ئابوری نێودەوڵەتی لەزانكۆی كۆنستانس(ئەڵمانیا) دەڵێت:"براوەی هەڵبژاردن هەر كەسێك بێت, پێناچێت ئابوری توركیا بەخێرایی باشببێتەوە". دیپلۆماسیەتیەكی لەسەرخۆ ئۆپۆزسیۆن دەیەوێت بگات بە"ئەندامبونی تەواوەتی لەیەكێتی ئەوروپا" وەك ئەوەی ئەحمەد ئۆنال چفیكوز ڕاوێژكاری تایبەتی كەمال قڵیچدار ئۆغلۆ دەڵێت, بەڵام دیپلۆماتكاران و چاودێران پێشبینی ناكەن هیچ پێشكەوتنێك لەمەودای نزیك و مامناوەند لەو بوارەدا بەدیبێت. ئەنقەرە, لەساڵی (2016)وە پەیوەندییەكی تایبەتی لەگەڵ مۆسكۆ دروستكردووە, ئەوەش هاوپەیمانەكانی لە هاوپەیمانی باكوری ئەتڵەسی نیگەران كردووە, بۆ ڕێككردنەوەی ئەمە ئۆپۆزسیۆن دەیەوێت بۆ جەختكردنەوە لەپێگەی توركیا لەناو هاوپەیمانی باكور لەگەڵ پاراستنی "گفتوگۆیەكی هاوسەنگ"  لەگەڵ ڕوسیا, لەو بڕوایەشدایە كە دەتوانێت هاوكاربێت لەكۆتایهێنان بەجەنگ لەئۆكرانیا. بەڵام وەك چفیكوز دەڵێت: ئەولەویەت بۆ سەرلەنوێ‌ دروستكردنەوەی پەیوەندیەكانە لەگەڵ سوریا, ئەو ئاشتبونەوەش بەگرنگ دەزانێت لەپێناو گێڕانەوەی (3)ملیۆن و(700)هەزار پەنابەری سوری كە لەتوركیا نیشتەجێن"لەسەر خواستی خۆیان"و لەماوەی كەمتر لەدوو ساڵدا, ئەوەش بەڵێنێكە بەرگریكارانی لەمافەكانی مرۆڤ نیگەران كردووە. سەرچاوە: euronews

راپۆرت: درەو  وەفدی یەكێتیی لە بەغداد بەڵێنی ئەوەی لە لایەنە شیعەكان وەرگرتووە پشتیوانی جیابونەوەی دارایی سلێمانی بكەن لەناو بودجەی فیدراڵدا، ئەمە مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی توڕەكردووە، سەرۆكی حكومەت كارتی گۆڕانكاری وزاری‌و پڕكردنەوەی شوێنی وەزیرەكانی یەكێتیی لەناو حكومەت بەرزكردوەتەوە، ئایا یەكێتیی جددیە لە جیابونەوەی دارایی لەرێگەی بەغدادەوە ؟ زانیاری زیاتر لەم راپۆرتەدا.  وەفدێك بۆ جیاكردنەوەی دارایی رۆژی 27ی ئەم مانگە وەفدی مەكتەبی سیاسی یەكێتیی نیشتمانی كوردستان چووە بەغداد، ئەم وەفدە (رەفعەت عەبدوڵا) بڕیاردەری دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسیی سەرۆكایەتیی دەكرد‌و پێكهاتبوو لە هەریەكە لە (رزگار حاجی حەمە) ئەندامی مەكتەبی سیاسی‌و (نزار ئامێدی) وەزیری ژینگەی عێراق‌و (خالید شوانی) وەزیری دادی عێراق.  وەفدەكەی یەكێتیی لەگەڵ (هادی عامری) سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح‌و (نوری مالیكی) سەرۆكی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا دیداری كرد، عامری‌و مالیكی دوان لە كاریگەرترین سەركردە سیاسییەكانی شیعەن لەناو هاوپەیمانی (چوارچێوەی هەماهەنگیی)دا، وەفدەكە (محەمەد حەلبوسی) سەرۆكی پەرلەمانیشی بینی، كە یەكێكە لە كارەكتەرە بەهێزەكانی ناو ئیئتیلافی (ئیدارەی دەوڵەت)، واتە ئیئتیلافی دەسەڵاتداری ئێستای عێراق.  بەگوێرەی ئەو زانیارییانەی لە چەند سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە لە بەغداد دەست (درەو) كەوتوون، لەم سەردانەدا وەفدی یەكێتیی داوایان لە لایەنە دەسەڵاتدارەكانی عێراق كردووە لە یاسای بودجەی فیدراڵدا رەچاوی دۆخی دارایی سلێمانی بكرێت، بەجۆرێك سلێمانی لەڕووی داراییەوە سەربەخۆ بێت‌و وابەستە نەكرێت بە دەسەڵاتی حكومەتەوە لە هەولێر. وەفدی یەكێتیی بەراشكاوی بە لایەنە شیعەكانیان وتووە:" ئێمە متمانەمان بە مەسرور بارزانی نییە، بۆیە دەنگ بە پرۆژەیاسای بودجە نادەین تاوەكو دڵنیاییمان پێنەدرێت لە بودجەكەدا دۆخی دارایی سلێمانی باشدەبێت". لەپێناو جیاكردنەوەی دارایی سلێمانی لە دەسەڵاتی هەولێر لەناو بودجەدا، وەفدی یەكێتیی بەڵێنیانداوە هەموو ئەو پابەندییانە جێبەجێ بكەن كە لە بەغدادەوە دەكەوێتە ئەستۆی سنوری ئیدارەی سلێمانی.  بودجەی 2023ی عێراق كە بڕیارە هەمان كۆپی بكرێت بە بودجە بۆ ساڵانی 2022‌و 2023، لە پەرلەمان خوێندنەوەی یەكەمی بۆ كراوە‌و چاوەڕێی خوێندنەوەی دووەم‌و پەسەندكردن دەكات، یەكێتیی كە هیچ ئاماژەیەك بۆ رێككەوتن لەگەڵ پارتی‌و گەڕانەوە بۆ ناو كۆبونەوەكانی حكومەت نابینێت، جارێكی تر بڕیاریداوە لە بەغدادەوە هەوڵەكانی دەستپێبكاتەوە، بەتایبەتیش كە بۆ موچەی مانگی ئازار، كورتهێنان لە خەرجی موچەدا لە سلێمانی روویداو ئەمەش مشتومڕێكی تری لەنێوان پارتی‌و یەكێتیدا دروستكردەوە.  (درەو) زانیویەتی، وەڵامی لایەنە شیعەكان بۆ وەفدەكەی یەكێتیی ئەوە بوو، یەكێتی وەكو لایەنێكی بەشدار لە ئیئتیلافی دەسەڵاتداری عێراق داواكارییەكانی سەبارەت بە یاسای بودجە بباتە ناو كۆبونەوەی ئیئتیلافی (ئیدارەی دەوڵەت)، ئەگەر یەكێتیی داواكارییەكانی بردە ناو ئەو كۆبونەوەكە‌و پارتی ناڕەزایەتی دەربڕی، لەم حاڵەتەدا لایەنە شیعەكان بەڵێنیان داوە پاڵپشتی لە داواكاری یەكێتیی بكەن بۆ جیاكردنەوەی دارایی سلێمانی لەناو بودجەدا. یەكێتیی ئێستا چانسی ئەوەی بۆ هاتوەتە پێشەوە بە پشتیوانی شیعەكان، پشكی خۆی لە بودجەی عێراقدا جیابكاتەوە، بەڵام زانیارییەكان ئاماژە بەوە دەكەن ئەوەی هەیە زیاتر لە مانۆڕێكی سیاسی دەچێت‌و هێشتا یەكێتیی زۆر جددی نییە لە جێبەجێكردنی ئەم بژاردەیە، ترسی هەیە لەم حاڵەتەدا هەرێمی كوردستان بەتەواوەتی توشی دابەشبوون‌و دوو ئیدارەیی ببێتەوە‌و پارتی بەرپرسیارێتی دابەشبوونەوەی كوردستان بخاتە ئەستۆی یەكێتیی. ئەمە لەكاتێكدایە وادەی پەسەندكردنی بودجە تا دێت نزیكتر دەبێتەوە‌و چانسی گەڕانەوەی یەكێتیی بۆ ناو كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران‌و رێككەوتن لەگەڵ مەسرور بارزانی رۆژ لەدوای رۆژ دورتر دەكەوێتەوە.  هەوڵێكی كۆن لە بەرگێكی نوێدا رۆژی 17ی ئەم مانگە لەسەر پێشنیازی عەبدوڵای حاجی مەحمود وەزیری شەهیدان‌و ئەنفالكراوان، وەفدێكی حكومەت كە پێكهاتبوو لە (دانا عەبدولكەریم) وەزیری ئاوەدانكردنەوە لە پشكی گۆڕان‌و (پشتیوان سادق) وەزیری ئەوقاف لە پشكی پارتی‌و (عەبدوڵای حاجی مەحمود) وەزیری شەهیدان لە پشكی پارتی سۆسیال دیموكرات، لە هەولێر سەردانی قوباد تاڵەبانییان كرد.  دوای شەش مانگ لە بایكۆتكردنی كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران لەلایەن قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆك وەزیران‌و سەرۆكی تیمی یەكێتیی، ئەمە یەكەم دانوستانی فەرمی حكومی بوو لەپێناو گەڕاندنەوەی یەكێتیی بۆ ناو كۆبونەوەكان، بەڵام ئەم دانوستانەش شكستی هێناو ئێستا مەسرور بارزانی كارتی هەمواری وزاری‌و گۆڕینی تیمی یەكێتیی لەناو حكومەت بەرزكردوەتەوە. بەرزكردنەوەی ئەم كارتە لەلایەن مەسرور بارزانییەوە پێدەچێت پەیوەندی بەو گفتوگۆیانەوە هەبێت كە بەر لە دوو رۆژ وەفدی مەكتەبی سیاسی یەكێتیی لە بەغداد لەگەڵ لایەنە شیعەكان كردویه‌تی سەبارەت بە جیاكردنەوەی دارایی سلێمانی لەناو بودجەدا.  هەوڵی جیابونەوەی دارایی سلێمانی نوێ نییە، بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو)، بەر لە رووداوەكانی 8ی تەموزی ناوخۆی یەكێتیی‌و تەقینەوەی ناكۆكییەكانی نێوان دوو هاوسەرۆكەكە، یەكێتیی هەوڵێكی لەوجۆرەی هەبووە، كرۆكی هەوڵەكەش ئەوە بووە یەكێتی وەكو دەسەڵاتداری زۆنی سلێمانی، كێڵگەی غازی كۆرمۆر تا تاكە سەرچاوەی غازی هەرێمی كوردستانە، بەشێوەیەكی هاوبەش لەگەڵ حكومەتی عێراق بەڕێوەببات، بەمەرجێك حكومەتی فیدراڵ مامەڵەی دارایی راستەوخۆ لەگەڵ ئیدارەی سلێمانی بكات، بەڵام ئەم هەوڵە بەهۆی گۆڕانكارییە سیاسییەكانەوە لە بەغداد، لەكاتی خۆیدا لەبارچوو.  لە مانگی كانونی دووەمی ئەمساڵیشدا، لە كۆبونەوەیەكی لایەنەكانی ئیئتیلافی (ئیدارەی دەوڵەت)دا، كە لەماڵی موسەننا سامەڕائی سەبارەت بە یاسای بودجە‌و چۆنیەتی ئامادەكردنی یاسای نەوت‌و غاز بەڕێوەچوو، لەبەردەم ئامادەبوانی كۆبونەوەكەدا كە یەكێكیان فوئاد حسێن سەرۆكی تیمی پارتی بوو، بافڵ تاڵەبانی سەرۆكی یەكێتیی وتی: " ئێمە قسەی خۆمان هەیە لەسەر یاسای نەوت‌و غازو یاسای بودجە، ناكرێت یاساكە بە دڵی حكومەتەكەی پارتی بێت، چونكە ئەو حكومەتەی ئێستا لە هەرێم هەیە حكومەتێكی كاربەڕێكەرەو حكومەتی ئێمە نییە، حكومەتی پارتیەو سزای سلێمانی دەدات‌و ئێمە دیراسەی كشانەوە لەحكومەت دەكەین". هەر لەم كۆبونەوەیەدا، بافڵ تاڵەبانی ئاماژەی بەوە كردبوو" لە یاسای نەوت‌و غازی فیدراڵ هەروەها لە یاسای بودجەشدا دەبێت مافی رێككەوتنی پارێزگاكان پارێزراو بێت، ئێمە ئەمانەوێت كوانتاكتی تەواوەتیمان لەگەڵ حكومەتی عێراقدا هەبێت". ئەوەی بە دیاریكراوی بافڵ تاڵەبانی لە یاسای نەوت‌و غازی فیدراڵدا داوای كردووە، بەپێی زانیارییەكانی (درەو) ئەوەیە" مافی رێككەوتنی پارێزگاكان لەگەڵ حكومەتی ناوەندی پارێزراو بێت".  یەكێتی دەیەوێت لەیاسای بودجەی 2023دا بڕگەیەك جێگای بكرێتەوە‌و بەپێی ئەو بڕگەیە پارێزگای سلێمانی بتوانێت مامەڵەی دارایی راستەوخۆ لەگەڵ حكومەتی فیدراڵ بكات نەك حكومەتی هەرێم، بەتایبەتیش ئەوەی پەیوەندیدارە بە موچەی فەرمانبەرانەوە یاخود ئیمزاكردنی گرێبەست لە بواری نەوت‌و غازدا لەگەڵ حكومەتی ناوەندیی.  لە هەرێمی كوردستان نەوت‌و غاز وەكو دوو سەرچاوەی گرنگی سامانی سروشتی دابەشبووە بەسەر پارتی‌و یەكێتیدا، نەوت كارتی بەهێزی دەستی پارتییە چونكە زۆرینەی ئەو نەوتەی كە هەرێم هەناردەی دەرەوەی دەكات لە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی پارتیدا بەرهەمدەهێنرێت، تاكە سەرچاوەی غازی سروشتی هەرێمی كوردستانیش كە كێڵگەی "كۆرمۆر"ە، دەكەوێتە ناوچەی ژێر دەسەڵاتی یەكێتییەوە.  ئەم ساڵانەی دوایی یەكێتیی چەندجارێك لەرێگەی بەغدادەوە هەوڵی ئەوەیداوە وەبەرهێنان لە غازی كۆرمۆردا بكات، تا ئاستی هەناردەكردنی غاز لەرێگەی گرێبەستێكەوە لەگەڵ حكومەتی عێراق، یەكێتیی خوازیاری ئەوەیە كۆمپانیایەك بە هاوبەشی لەگەڵ حكومەتی عێراق دروست بكات‌و غازی كۆرمۆر بە بۆری بگوازێتەوە بۆ ماڵان‌و وێستگەكانی كارەبا، پارتیش دەیەوێت هاوشێوەی نەوتەكە، غازی كۆرمۆر رەوانەی توركیا بكات.  بەمدواییە بافڵ تاڵەبانی ئاماژەی بە كارتێكی تری یەكێتی كرد دژی پارتی، ئەوەش كاتێك بوو كە وتی" كۆندێنسەیتی ئێمە كوالیتی نەوتی هەرێمی بەرزكردوەتەوە، ئەگەر هەناردەی كۆرمۆر رابگرین پارتی زەرەر دەكات"، ئەمە مەبەست لەو بڕە نەوتە بەرهەمهێنراوەی كێڵگەی كۆرمۆرە كە دەكرێت ناو بۆری هەناردەی نەوتی هەرێمەوە بۆ بەرزكردنەوەی كوالیتی نەوتەكە.    واتا ئەمە جاری یەكەم نییە یەكێتیی كێشەكانی لەگەڵ پارتی دەباتە سەر مێزی گفتوگۆكانی بەغدادو داوای جیابونەوەی دارایی دەكات؛ جیابونەوەی دارایی سلێمانی لە هەولێر، بەواتای دروستبوونەوەی دوو ئیدارەیی دێت، چونكە لە ئێستادا بەهۆی ناكۆكییەكانی پارتی‌و یەكێتییەوە، تاڕادەیەك لەڕووی كارگێڕییەوە دوو ئیدارەیی سەریهەڵداوەتەوە. كێشەی دارایی پارتی‌و یەكێتیی  كێشەی دارایی پارتی‌و یەكێتیی وەكو دەسەڵاتداری دوو زۆنی جیاوازی هەرێمی كوردستان نوێ نییە، ریشەی دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی شەڕی ناوخۆ‌و دواتریش دانوستانی ئاشتیی‌و یەكخستنەوەی هەردوو حكومەتەكەی كوردستان.  سەرەتای ناكۆكی پارتی‌و یەكێتی لەسەر چۆنیەتی دابەشكردنی داهاتەكان (داهاتی گومرگەكان، چونكە ئەوكات هێشتا داهاتی نەوت سەریهەڵنەداوە) دەگەڕێتەوە بۆ رۆژانی شەڕی ناوخۆیی‌و بەدیاریكراویش لە قۆناغی دووەمی شەڕەكەدا (1994).  لەدواین كتێبی بیرەوەری خۆیدا، مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی نوسیویەتی"یەكێتی بابەتی گومرگی ئیبراهیم خەلیلی كردبوو بە وێردی سەر زمانی، گوایە پارتی پشكیان لە داهاتی گومرگی ئیبراهیم خەلیل ناداتێ‌و ئەوان داوای مافیان دەكەن". بارزانی گومان لەسەر ئەم گرفتە دادەنێت‌و دەڵێ" پرسیارەكە ئەوەبوو ئایا كاتێك یەكێتی لە 1ی ئایاری 1994دا لە سلێمانی‌و گەرمیان پەلاماری بارەگاكانی پارتییان دا، كێشەی گومرگ هەبوو؟.. چ عەقڵ‌و مەنتقێك قبوڵی دەكات پارتی پارە بە لایەنێك بدات كە دروشمی لەناوبردنی بەرزكردوەتەوە‌و هەوڵی سڕینەوەی دەدات".  هاوشێوەی ئێستا كە پارتییەكان گومانیان لە داهاتەكانی سلێمانی هەیە، لە رۆژانی شەڕی ناوخۆشدا هەمان گومان لە راست‌و دروستی داهاتەكان لە ئارادا بووە، بارزانی لە یادەوەرییەكانی خۆیدا لەبارەی بارودۆخی دارایی ئەو سەردەمەوە نوسیویەتی" داهاتی یەكێتی لە باشماخ‌و خاڵە سنورییەكانی دیكەیان لەگەڵ ئێران لە داهاتی گومرگی ئیبراهیم خەلیل كەمتر نەبوو، وروژاندنی بابەتی ئیبراهیم خەلیل، تەنیا بیانوی یەكێتی بوو بۆ دەستپێكردنەوەی شەڕ". بارزانی هیچ داتا‌و ژمارەیەكی لەبارەی داهاتی گومرگەكان لەو سەردەمەدا چ گومرگەكانی بندەستی پارتی چ ئەوانەی یەكێتی بڵانەكردوەتەوە، بۆ سەلماندنی ئەوەی داهاتی هەردوولا وەكو یەكترن تەنیا دەڵێ" ئەگەر راست بێت یەكێتی بێ پارە بووبن ئەو هەموو تێچوونەی شەڕیان چۆن‌و لەكوێ دابین دەكرد؟"، بەوتەی بارزانی ئەمە بەڵگەی ئەو راستیەیە لەو سەردەمەدا (1994) ئەگەر داهاتی یەكێتی لە پارتی زیاتر نەبوبێت، كەمتر نەبووە. سەرباری ئەوەی بارزانی نكولی لەوە دەكات ئیدارەی یەكێتی لە سلێمانی داهاتیان لە ئیدارەی سلێمانی كەمتر بووبێت، بەڵام لە ساڵی 1998دا كە شەڕی ناوخۆیی راوەستاوە‌و یەكێتی‌و پارتی دەستیان بە گفتوگۆی ئاشتیی كردووە، لە وەڵامی دەستپێشخەرییەكدا كە لەو ساڵەدا (عەزیز محەمەد) سكرتێری پێشووی حزبی شیوعی بۆ ئاشتیی كردویەتی، پارتی بەفەرمی رەزامەندی دەربڕیوە لەسەر ئەوەی "كورتهێنانی داهاتی سلێمانی پڕبكاتەوە، بەمەرجێك پارەكە بۆ كارو پرۆژە خزمەتگوزارییەكان تەرخان بكرێت". بەمە دەردەكەوێت لە شوباتی ساڵی 1998وە پارتی بە فەرمی دانی بەوەدا ناوە داهاتەكانی سلێمانی بەشی خەرجییەكانی ناكات‌و پێویستی بە یارمەتیی هەولێرو دهۆك هەیە. رۆژی 17ی ئەیلولی 1998 دوای چوار ساڵ شەڕو نیوە ئاگربەست، بارزانی‌و تاڵەبانی لە واشنتۆن رێككەوتنی ئاشتییان ئیمزاكرد، بابەتی كێشەی دارایی نێوان هەردوولا كە كێشەی سەرەكی بوو، لە رێككەوتنەكەدا بە ژمارەو داتا یەكلانەكرایەوە‌و بەجێهێڵدرا بۆ ئەوەی دواتر هەردوو حزبەكە خۆیان رێككەوتنی لەسەر بكەن، بەڵام بەگوێرەی رێككەوتنەكە بەبێ دیاریكردنی بە ژمارە، پارتی رەزامەندی نیشاندا لەسەر ئەوەی یارمەتی دارایی ناوچەی سلێمانی بدات.  مام جەلال لە (دیداری تەمەن)دا لەبارەی ئەو بڕگەی رێككەوتنی ئاشتیی كە تایبەتە بە پرسی دارایی دەڵێ" یەكەمجار ئەمریكییەكان پرۆژەیەكی تریان هێنابوو، ئەو پرۆژەیە زیاتر داخوازییەكانی ئێمەی تێدا دیار بوو، بەتایبەتی مەسەلەی دەرامەت‌و یارمەتی.. هەندێك لە برادەرانی پارتی پێیانوابوو ئەو پرۆژە ئەمریكییە لە نوسینی دكتۆر بەرهەم بووە، بۆیە ئەوان قبوڵیان نەكرد، جارێكی كە پرۆژەیەكی تر هاتەوە كە هەردوولامان قبوڵمان كرد". لەبارەی پرۆژەی دووەمی ئەمریكییەكان كە دواجار بوو بە رێككەوتنی ئاشتیی، تاڵەبانی هەندێك گلەیی هەیە‌و دەڵێ" هەندێك كەلەبەرمان تێیدا هێشتبووەوە كە نەدەبوو تێیدا بێت، لەوانە: هەندێك خاڵ هەروا مابووەوە، بۆنمونە ماددەی یەكەم لە رێككەوتنامەكە دەڵێ: (دەبێ پارتی لەبەرامبەردا لە برایم خەلیل بەشی یەكێتی بدات)، دەبوایە بەشی یەكێتی چەندە دیاری بكرێت، چونكە كە هاتە سەرئەوە بەبیانوی ئەوەی چەندو چۆنە، خۆیان (پارتی) لێ كێشایەوە". بەپێی گێڕانەوەی تاڵەبانی، دوای رێككەوتنی ئاشتیی، سەرەتا پارتی وتویانە مانگانە بڕی (30 ملیۆن) دینار بە یەكێتی دەدەن، دواتر وتویانە (10 ملیۆن) دینار دەدەن، تاڵەبانی دەڵێ" ئەگەر ئێمە لەرێككەوتنەكەدا بمانوسیایە، پارتی ناچار دەبوو جێبەجێی بكات، ئەگەر ئەوەمان بكردایە توشی ئەو هەموو گیروگرفتە نەدەبوین".  دوای رێككەوتنی ئاشتیی لە ساڵی 1998، حكومەتی پارتی‌و یەكێتیی تاوەكو ساڵی 2005 بەتەواوەتی یەكینەگرتەوە، لەو ساڵانەدا بەپشتبەستن بە رێككەوتنی ئاشتیی یەكێتیی مانگانە بڕە پارەیەكی لە پارتی وەرگرتووە بۆ پڕكردنەوەی كورتهێنانی خەرجییەكانی.  ساڵی 2005‌و دوای روخانی رژێمی سەددام، لەژێر فشاری ئەو گۆڕانكارییانەی لە عێراق هاتنەكایەوە، پارتی‌و یەكێتیی بڕیاریاندا حكومەتەكانیان یەكبخەوە، رێككەوتن لەسەر ئەوەی پۆستی سەرۆكی حكومەت‌و سەرۆكی پەرلەمان (دوو ساڵ بە دوو ساڵ) لەنێوان خۆیاندا دابەش بكەن.  لەدوای روخانی سەددامەوە ئیتر داهاتی گومرگەكان ئەو سەرەنجە زۆری لەسەر نەماو ناردنی 17%ی بودجەی عێراق بۆ هەرێمی كوردستان بوو بە شادەماری ململانێ ئابورییەكانی هەردوو حزب.   ساڵی 2005 پشكی هەرێم لە بەغداوە بڕەكەی (3 ملیارو 134 ملیۆن) دۆلار بووە، ئەم بڕە پارەیە بەمشێوەیە دابەشكراوە بەسەر هەردوو ناوچەی دەسەڵاتی پارتی‌و یەكێتیدا: • رێژەی 54% بۆ سنوری پارتی • رێژەی 46% بۆ سنوری یەكێتیی لەدوای ساڵی 2007ەوە هەرێمی كوردستان بووە بە خاوەنی سەرچاوەیەكی تری داهات كە دۆزینەوە‌و دەرهێنانی نەوت بوو، ئیتر لەم سەردەمەوە باس‌و خواست لەبارەی چۆنیەتی دابەشكردنی شیرینی گرێبەستەكانی نەوت لەنێوان پارتی‌و یەكێتیی سەریهەڵدا، ساڵی 2010 ئاشتی هەورامی لە پەرلەمانی كوردستان وتی" بڕی 4 ملیار دۆلار پارەی شیرینی نەوتمان بۆ كابینەی داهاتووی حكومەت بەجێهێشتووە".  دۆخی دارایی ئێستا  ئێستا هەرێمی كوردستان بە هەردوو ناوچەی ژێر دەسەڵاتی پارتی‌و یەكێتییەوە مانگانە تەنیا بۆ خەرجی موچە پێویستی بە بڕی (930 ملیار) دینارە‌و بۆ خەرجی بەكارخستن پێویستی بە بڕی (120 ملیار) دینارە. واتە بە تێكڕا كۆی خەرجی مانگانەی حكومەتی هەرێم بە (موچە‌و بەكارخستن‌و وەبەرهێنان‌و كارەبا‌و خزمەتگوزارییەكانی ترەوە) بڕەكەی (ترلیۆنێك‌و 150 ملیار) دینارە، ئەمە بەپێی راگەیەندراوی حكومەت بۆ خەرجی‌و داهاتەكان لە مانگی ئایاری 2022دا.  ئێستا داهاتەكانی هەرێمی كوردستان بەمشێوەیەن:  •    داهاتی نەوت: بەهۆی راوەستانی هەناردەی نەوتەوە داهاتەكە راوەستاوە، لەبری ئەمە حكومەتی فیدراڵ بەڵێنیداوە بڕی (400 ملیار) دینار تر بنێرێت  •    داهاتی ناوخۆ: مانگانە نزیكەی (250 ملیار) دینارە. •    هاوپەیمانان مانگانە بڕی (31 ملیار) دینار وەكو هاوكاری بە حكومەتی هەرێم دەدەن. بەگوێرەی رێككەوتنێكی رانەگەیەندراوی نێوان پارتی‌و یەكێتی لە ساڵی 2021ەوە بڕیادراوە خەرجی‌و داهات لەنێوان سنوری پارتی‌و یەكێتیدا لەسەر بنەمای:  •    57% بۆ سنوری هەولێرو دهۆك (سنوری پارتی) •    43% بۆ سنوری سلێمانی (سنوری یەكێتی) هەر بەگوێرەی ئەو رێككەوتنە كە ناوی لێنراوە "لامەركەزیەتی دارایی"، ئیدارەی سلێمانی دەبێت مانگانە لە  داهاتی خۆی بڕی (90 ملیار) دینار بۆ خەرجی موچە‌و خەرجی سیادی هەرێم تەرخان بكات، كە لەو بڕە پارەیەش (75 ملیار) دیناری تەنیا بۆ تەواوكردنی خەرجەی موچەی سنوری سلێمانی دەڕوات كە مانگانە بە تێكڕا بڕەكەی (365 ملیار) دینارە‌و بڕی (15 ملیار) دیناری داهاتی سلێمانیش بۆ خەرجی سیادی دەڕوات، ئەمە لەكاتێكدایە بۆ دواین مانگ داهاتی سلێمانی (61 ملیار) دینار بووە.  بەپێی قسەی زیاد جەبار سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتیی لە پەرلەمانی كوردستان " لەماوەی 8ی مانگی رابردوودا (242 ملیارو 438 ملیۆن) دینار كورتهێنانی مانگانە هەبووە لە سنوری پارێزگای سلێمانی".  

(درەو):  میدیاكانی پارتی باس لە پڕكردنەوەی پۆستی جێگری سەرۆك وەزیران‌و وەزیرەكانی یەكێتیی دەكەن لەلایەن لاهور شێخ جەنگییەوە، نوسینگەی لاهور شێخ جەنگیی رەتیناكاتەوە، بەڵام دەڵێ" هێشتا بڕیاری كۆتایمان نەداوە". دوای شكستهێنانی هەوڵەكەی ئەمدواییەی تیمی حكومەت بۆ گەڕانەوەی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆك وەزیران‌و وەزیرەكانی یەكێتیی بۆ ناو كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران، ژمارەیەك لە میدیاكانی پارتی باس لە هەوڵێكی نوێ دەكەن بۆ پڕكردنەوەی شوێنی وەزیرەكانی یەكێتیی لە حكومەت.  چەند میدیایەكی پارتی لەزاری ئەندامێكی سەركردایەتیی یەكێتییەوە بڵاویانكردەوە" ئەگەر قوباد تاڵەبانی‌و تیمی یەكێتیی نەگەڕێنەوە كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران، ئەوا لاهور جەنگی وەك هاوسەرۆكی یەكێتیی، لیستێك پێشكەش دەكات بۆ پڕكردنەوەی شوێنی قوباد تاڵەبانی‌و وەزیرەكانی یەكێتیی". لەسەر ئەم بابەتە، (درەو) پەیوەندی بە نوسینگەی لاهور شێخ جەنگییەوە كرد، سەرچاوەیەك لە نوسینگەكەی رایگەیاند" هەوڵێكی لەوجۆرە هەیە، بەڵام ئێمە تائێستا بڕیاری كۆتایی خۆمان لەوبارەیەوە نەداوە".  ئەوەی میدیاكانی پارتی ئاماژەیان بۆ كردووە بابەتی هەموار "تەعدیل"ی وزارییە، بەڵام رێوشوێنەكانی ئەم تەعدیلە وزارییەیان لەڕووی یاساییەوە نەخستوەتەڕوو، بەتایبەتیش لەكاتێكدا هەر جۆرە گۆڕانكارییەك پێویستی بە متمانەپێدان هەیە لەلایەن پەرلەمانی كوردستانەوە.  میدیاكانی پارتی دەڵێن، لە حاڵەتی گۆڕانكارییە وەزارییەكەدا، كاندیدەكانی لاهور شێخ جەنگیی بۆ پۆستە وزارییەكان بەمشێوەیە دەبن: •    لیوا (چەتۆ ساڵح) كاندیدی دەبێت بۆ پۆستی جێگری سەرۆك وەزیران لە جێگەی (قوباد تاڵەبانی).  •    (بەختیار شاوەیس)و (پەروین كاكەحەمە) كاندیدی وەزارەتەكانی پلاندانان‌و خوێندنی باڵا دەبن.  •    پۆستی وەزیری رۆشنبیری وەك خۆی دەمێنێتەوە، چونكە بەقسەی میدیاكانی پارتی "حەمەی حەمەسەعید بە تەواوی پابەندی بڕیارەكانی قوباد تاڵەبانی نەبووە".  •    وەزارەتی پێشمەرگە بە وەكالەت لەلایەن كاندیدێكی لاهور جەنگیی بەڕێوەدەبرێت بەڵام هێشتا بڕیاری كۆتایی لێ نەدراوە.  بەگوێرەی بەدواداچوونەكانی (درەو)، هەندێك لەوانەی ئاگاداری وردەكارییەكانن، پێیانوایە وروژاندنی ئەم بابەتە لەم كاتەدا لەلایەن پارتییەوە، تەنیا راكێشانی كارتێكی فشارە لەبەرامبەر ئەو هەوڵانەی بەمدواییە یەكێتیی لە بەغدادەوە لەبارەی پرسی بودجە‌و جیاكردنەوەی دارایی سلێمانی لە هەولێر، دەستیپێكردووە. چیرۆكی ناكۆكییه‌كه‌ لە 26ی ئۆكتۆبەری 2022وە واتە زیاتر لە (6) مانگە قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان‌و سەرۆكی تیمی یەكێتیی نەچوەتە ناو كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران‌و (بایكۆت)ی كردووە، لە رۆژی 11ی كانونی یەكەمی 2022شەوە، واتە زیاتر (4) مانگە وەزیرەكانی یەكێتیی دانیشتنەكانی ئەنجومەنی وەزیرانیان بایكۆتكردووە‌.  لەوكاتەوە وەزیرەكانی یەكێتیی كە ژمارەیان (6) وەزیرە، لە بینای وەزارەتەكانیان دەوامی فەرمی خۆیان دەكەن‌و بەتەواوەتی لە حكومەت نەكشاونەتەوە، جگە لە (شۆڕش ئیسماعیل) وەزیری پێشمەرگە كە دەستلەكاركێشاوەتەوە هەروەها (خالید شوانی) كە شوێنەكەی وەكو وەزیری هەرێم بۆ كاروباری بەغداد بەتاڵ بووە‌و پۆستی وەزیری دادی عێراقی وەرگرتووە.  رۆژی 26ی شوباتی ئەمساڵ، سەرۆكایەتی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران بە نوسراوێكی فەرمی داوای لە تیمی یەكێتیی كرد بگەڕێنەوە بۆ ناو كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران، تیمی یەكێتیی بە نوسراوی فەرمی وەڵامی دایەوە ناگەڕێتەوە بۆ ناو كۆبونەوەكان، لەم نوسراوەدا تیمیی یەكێتی هۆكاری نەگەڕانەوە بۆ كۆبونەوەكان دەگەڕێنێتەوە بۆ "رەچاونەكردنی پرەنسیپەكانی هاوبەشیكردن لە بڕیاردان‌و شێوازی بەڕێوەبردنی حكومەت‌و بەربەست لەبەردەم پیادەكردنی دەسەڵاتەكان". دواتر مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەت لە جەژنی نەورۆزی ئەمساڵدا، بەفەرمی لە وتارێكدا داوای لە تیمی یەكێتیی كرد بگەڕێنەوە بۆ ناو كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران، بەڵام وەڵامێكی دڵنیاكەرەوەی لە بەیاننامەی نەورۆزی قوباد  تاڵەبانیدا دەستنەكەوت‌و دۆخەكە وەكو خۆی مایەوە.   ناكۆكییەكانی ئەمدواییەی قوباد تاڵەبانی‌و مەسرور بارزانی دوای هێرشەكەی فڕۆكەخانەی سلێمانی‌و بەیاننامەكەی جوتیار عادلی وتەبێژی حكومەت، ئەگەری گەڕانەوەی تیمی یەكێتیی بۆ ناو كۆبونەوەكانی حكومەت زیاتر دورخستنەوە.  لەدوای دەرچوونی بڕیاری دادگای نێودەوڵەتیی لە پاریس، مەسرور بارزانی بەبێ بەشداری قوباد تاڵەبانی‌و ئەندامانی تیمی یەكێتیی چووە بەغداد‌و لەسەر دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت لەگەڵ حكومەتی عێراق رێككەوتنی ئیمزا كرد، لە بەمدواییەش قوباد تاڵەبانیش بەبێ ئاگاداری مەسرور بارزانی چوە بەغدادو لەگەڵ توركەكان بەنێوەندگیری بەرپرسانی عێراق سەبارەت بە داخستنی ئاسمانی توركیا بەڕووی فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانیدا گفتوگۆی كرد‌و چەند رۆژێكیشە یەكێتیی وەفدێكی ناردووەتە بەغداد بۆ گفتوگۆ لەبارەی بودجە، یەكێتیی دەیەوێت لە بودجەی گشتی عێراقدا بڕگەیەك جێگیر بكرێت، بەپێی ئەم بڕگەیە بەغداد مامەڵەی راستەوخۆ لەگەڵ ئیدارەی سلێمانیدا بكات. مەسرور بارزانی‌و قوباد تاڵەبانی  لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمدا كە كابینەی سێقۆڵی (پارتی+ یەكێتی+ بزوتنەوەی گۆڕان)، یەكێتی جگە لە پۆستی جێگری سەرۆك وەزیران، (6) پۆستی وزاری بەدەستەوەیە، ئێستا تەنیا (4) لە وەزیرەكانی یەكێتیی لە وەزارەتەكانیان دەوام دەكەن كە بریتین لە هەریەكە لە (بێگەرد تاڵەبانی وەزیری كشتوكاڵ- محەمەد حەمەسەعید وەزیری رۆشنبیری- ئارام محەمەد قادر وەزیری خوێندنی باڵا- دارا رەشید وەزیری پلاندانان).  وەزیری پێشمەرگە (شۆڕش ئیسماعیل) دەستی لە پۆستەكەی كێشاوەتەوە‌و (رێباز بێركۆتی) بۆ شوێنەكەی كاندیدكراوە، خالید شوانی كە وەزیری هەرێم بوو، پۆستەكەی چۆڵكرد‌و پۆستی وەزیری دادی عێراقی وەرگرت، یەكێتی (ئەحمەد عەسكەری) بۆ شوێنەكەی كاندید كردووە.  بەهۆی ناكۆكی پارتی‌و یەكێتیی لەبارەی گۆڕانكارییە وزارییەكانەوە، تائێستا پەرلەمانی كوردستان كۆنەبوەتەوە بۆ متمانەدان بە وەزیرە نوێیەكان، بۆیە یەكێتیی ئێستا دوو پۆستی وزاری چۆڵ بووە.  كابینەی نۆیەم هەر لە سەرەتای دەستبەكاربوونیەوە لە 10ی تەموزی 2019دا، بە ناكۆكی نێوان قوباد تاڵەبانی‌و مەسرور بارزانی دەستیپێكرد، یەكەم ناڕەزایەتی قوباد تاڵەبانی دژی دیارینەكردنی دەسەڵاتەكان بوو وەكو جێگری سەرۆك وەزیران، پاش ماوەیەك ناڕەزایەتی هەردووكیان كۆبونەوەیەكیان كرد‌و مەسرور بارزانی وتی"رێككەوتین‌و هیچ كێشەیەك لەنێوانماندا نییە".  بەڵام ئەمە كۆتایی ناكۆكییەكان نەبوو، لە هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق (10 ئۆكتۆبەری 2021) بەبێ ناوهێنانی مەسرور بارزانی، قوباد تاڵەبانی وتی"چیتر تاكڕەوی قبوڵ ناكەین"، ئەم قسەیە مەسرور بارزانی توڕەكرد، داوای كرد قوباد تاڵەبانی لەبارەی قسەكانی بانگەشەی هەڵبژاردنەوە لە كۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیراندا رونكردنەوە بدات، قوباد  تاڵەبانی ئەم داواكارییەی رەتكردەوە، ئەمە وایكرد چەند كۆبونەوەیەكی ئەنجومەنی وەزیران بایكۆت بكات.    

شیكاری: درەو # ڕاگرتنی لەناکاوی هەناردەکردنی نەوتی خاوی هەرێمی کوردستان، ئەگەر چی وا دەردەکەوێت کاتی بێت، بەڵام دەریخستووە کە ئیسرائیل یەکێکە لەو وڵاتانەی وابەستەو کڕیاری بەردەوامی نەوتی خاوی هەرێم بووەو داشکاندنی گەورەی بۆ کراوە. بۆیە هەندێک پێیان وایە ڕاگرتنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم کاریگەرییەکانی لەسەر ئاسایشی وزەی ئیسرائیل نیشان دەدات. بە تایبەتیش بەرتەسکی ئەڵتەرناتیڤی خێرا بۆ پڕکردنەوەی دروست بوونی ئەو بۆشاییە لە وزە، بەشی زۆر ئەو بەرتەسکییەش دەگەڕێتەوە بوونی سزاکانی ڕۆژئاوا لە سەر روسیا کە یەکێکە لە بەرهەمهێنەرە سەرەکییەکانی نەوتی خاو لە ناوچەکە. # بەگوێرەی زانیارییەکانی "کۆمپانیای داتا ئینتلێجنس "کێپلەر" دەکرێت ئاماژە بەوە بکرێت کە لە سێ مانگی یەکەمی ئەمساڵدا ئیسرائیل بۆ پڕکردنەوەی (40%)ی پێداویستییەکانی نەوتی خاو، نەوتی لە هەرێمی کوردستان هاوردەکردووە، بە قەبارەیەک کە نزیکەی دوو ئەوەندەی ئەو ڕێژەیەیە کە لە ساڵی (2022)دا تۆمارکراوە. # ئیسرائیل لە دوای ساڵی (2018)ەوە بەردەوام هاوردەکاری نەوتی هەرێم بووە، جگە لە چەند ناوبڕێک بۆ نمونە لە کاتی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆڤید-19 لە ساڵی (2020). سەرەتا لەدوای ڕاگرتنی هەناردەکردنی نەوتی خاوی هەرێمی کوردستان لە (25)ی ئازاردی ئەمساڵدا، بەشێکی زۆری میدیا ناوخۆی و نێودەوڵەتییەکان سەرنجی زۆریان خستە سەر پرسەکە، بە تایبەت پەیوەندییەکانی نێوان بەغدا و هەولێر، لەبارەی بەڕێوەبردنی بەرهەمهێنانی نەوت و هەناردەکردنی نەوتی هەرێم. کە ساڵانێکی زۆرە هەردوو لایەن لەسەر ئەم بابەتە لە ناکۆکی قووڵدان. لەگەڵ ئەوەی حکومەتی فیدراڵی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان گەیشتوونەتە جۆرێک لە ڕێککەوتن بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوهەرێم، بەڵام تا ئێستا دەست بە هەناردەکردن نەکراوەتەوە.  ئەوەی جێگەی سەرنجە کاریگەری و لێکەوتەکانی ڕاگرتنی نەوتی هەرێم تەنها لەسەر ئەو دوو لایەنە ناوەستێت، بەڵکو کاریگەری بەرفراوانتری ڕاگرتنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم فراوانترە، کە قەبارەکەی دەگاتە زیاتر لە (400 هەزار) بەرمیل نەوتی ڕۆژانە (بڕوانە چارتی ژمارە (1))، ئەگەر چی ئەم بڕە تاڕادەیەک سنووردارە، بەو پێیەی (0.5%)ی دابینکردنی نەوتی گشتی جیهان و (1%)ی هەناردەکردنی دەریایی تێپەڕ ناکات. بەڵام لە کاتێکدا جیهان سەرنجی لەسەر پێشهاتەکانی ناوخۆی عێراق بووە، لایەنێکی تری گرنگی ئەو پرسە کە تاڕادەیەکی زۆر پشتگوێ خراوە، ئەویش کاریگەرییەکانییەتی لەسەر کڕیارانی نەوتی هەرێم، بە تایبەت ئیسرائیل کە یەکێک بووە لە کڕیارە سەرەکییەکانی نەوتی هەرێمی کوردستان لە ماوەی ڕابردوودا. چارتی ژمارە (1) پشتبەستنی ئیسرائیل بە نەوتی هەرێمی کوردستان ڕاگرتنی لەناکاوی هەناردەکردنی نەوتی خاوی هەرێمی کوردستان، ئەگەر چی وا دەردەکەوێت کاتی بێت، بەڵام دەریخستووە کە ئیسرائیل یەکێکە لەو وڵاتانەی وابەستەو کڕیاری بەردەوامی نەوتی خاوی هەرێم بووەو داشکاندنی گەورەی بۆ کراوە. بۆیە هەندێک پێیان وایە ڕاگرتنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم کاریگەرییەکانی لەسەر ئاسایشی وزەی ئیسرائیل نیشان دەدات. بە تایبەتیش بەرتەسکی ئەڵتەرناتیڤی خێرا بۆ پڕکردنەوەی دروست بوونی ئەو بۆشاییە لە وزە، بەشی زۆر ئەو بەرتەسکییەش دەگەڕێتەوە بوونی سزاکانی ڕۆژئاوا لە سەر روسیا کە یەکێکە لە بەرهەمهێنەرە سەرەکییەکانی نەوتی خاو لە ناوچەکە. بۆ زیاتر بەرچاو ڕوونی، بەگوێرەی زانیارییەکانی "کۆمپانیای داتا ئینتلێجنس "کێپلەر" دەکرێت ئاماژە بەوە بکرێت کە لە سێ مانگی یەکەمی ئەمساڵدا ئیسرائیل بۆ پڕکردنەوەی (40%)ی پێداویستییەکانی نەوتی خاو، نەوتی لە هەرێمی کوردستانی هاوردەکردووە، بە قەبارەیەک کە نزیکەی دوو ئەوەندەی ئەو ڕێژەیەیە کە لە ساڵی (2022)دا تۆمارکراوە. لە نموونەیەکی دیکەی بەرچاوی ئەم گۆڕانکارییەدا، ئیسرائیل لە مانگی شوباتدا نزیکەی (183 هەزار) بەرمیل نەوتی خاوی کەرکوک-جەیهانی لە ڕۆژێکدا هاوردە کردووە، کە زیاتر لە پێنج ئەوەندەی ئەو (36 هەزار) بەرمیل نەوتەیە کە لە ڕۆژێکدا لە هەمان مانگی ساڵی ڕابردوودا هاوردەی کردووە. سەرنج بدەن لە (چارتی ژمارە (2)) ئیسرائیل لە دوای ساڵی (2018)ەوە بەردەوام هاوردەکاری نەوتی هەرێم بووە، جگە لە چەند ناوبڕێک بۆ نمونە لە کاتی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆڤید-19 لە ساڵی (2020). دەکرێت ئاماژە بەوەش بدرێت کە ئیسرائیل لەم ساڵانەی دوایدا نزیکەی (210 هەزار) بەرمیل نەوتی لە ڕۆژێکدا بەکارهێناوە، بەپێی داتاکانی  کۆمپانیا پترش پترۆلیۆم (بی پی). چارتی ژمارە (2) لە ساڵی (2014) یەکەم باری گەورەی نەوتی خاوی هەرێمی کوردستان هەناردەی ئیسرائیل کراوە، کە هاوکاتە لەگەڵ ئەوەی هەرێمی کوردستان بڕیاریدا نەوتی خاوی خۆی بە شێوەیەکی سەربەخۆ لە ڕێگەی بەندەری جەیهانی تورکیاوە بفرۆشێت، تا ناوەڕاستی ساڵی (2015) باس لەوە کرا کە ئیسرائیل "سێ لەسەر چوار"ی نەوتی خاو لە حکومەتی هەرێم هاوردە دەکات. لەو کاتەوە تا ئێستا بارکردنی نەوتی هەرێم لەلایەن ئیسرائیلەوە بەردەوام بووە، چونکە نەوتی هەرێم بۆ ئیسرائیل سەرچاوەیەکی متمانەپێکراو بوەو لە خاڵێکی بارکردنی نزیکەوە سەرچاوەی گرتووە، کە گەرەنتی کەمی تێچووی گواستنەوە دەکات بۆ ئیسرائیل. بڕوانە (چارتی ژمارە (3)). بەڵام ئەو بازرگانییە مانگی ڕابردوو پەکی کەوت، کاتێک دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتی لە دۆسیەی سکاڵاکەی عێراق لە دژی تورکیا لە بەرژەوەندی حکومەتی فیدراڵی عێراق بڕیاریدا، دوایین بارێک کە نەوتی خاوی هەرێمی هەڵگرتبوو، لە (24ی ئاداری 2023)دا بینراوە.  چارتی ژمارە (3) مەتەڵێکی ئاڵۆز جگە لە بارکردن و هاوردەکردنی نەوت لە هەرێمی کوردستانەوە، ئیسرائیل پێویستیەکانی نەوتی خاو لە وڵاتانی وەک (ئازەربایجان، بەرازیل، گابۆن، کازاخستان و نەیجیریا) هاوردە دەکات. پێشتریش نەوتی خاوی ڕووسیای هاوردە کردووە، بەتایبەتی لە نێوان ساڵانی (2018 - 2020) بەپێی داتاکانی کێپلەر. بەڵام هیچ جۆرە نەوتێکی خاو ناتوانێت جێگەی ئەوەی هەرێمی کوردستانی بۆ بگرێتەوە بە هۆکاری تەکنیکی و دارایی و سیاسی. بەڵام ڕاگرتنی ئەم دواییەی ڕۆیشتنی نەوت هەرێمی کوردستان، پرسیاری ئەوەی دروست کرد کە کام نەوتی خاو دەتوانێت جێگەی خاوی کوردستان بگرێتەوە بۆ ئیسرائیل. لەم بارەیەوە "هومایون فەلەکشاهی" شیکەوەرەری دیاری دەزگای "کێپلەر" دەڵێت، لەنێو یەکەم بەدیلەکان کە دێتە پێشەوە، نەوتی ڕووسیایە، چونکە لەناو گەمارۆکانی ڕۆژئاوا بۆ سەر مۆسکۆ بەهۆی لەشکرکێشییەکەی بۆ سەر ئۆکرانیا نەوتەکەی بە داشکاندنی گەورە دەفرۆشرێت، بۆیە لەڕووی تەکنیکییەوە بەدیلێکی هاوتەریبە بۆ نەوتی خاوی هەرێم. ئەگەرچی لە روی سیاسییەوە ئیسرائیل پاڵپشتی ڕۆژئاوا نەبوو بۆ سەپاندنی سزا بەسەر نەوتی ڕووسیادا، بەڵام هۆکارە سیاسییەکان پرۆسەی هاوردەکردنی نەوتی خاوی ڕووسیا دەکاتە ڕێگەیەکی مەترسیدار. لەو چوارچێوەیەدا "فەلەکشاهی" بە ماڵپەڕی "ئەمواج میدیا"ی وتووە: لەڕووی داراییەوە، نەوتی ڕووسیا باشترین بژاردە دەبێت، بەڵام ئەمە دەبێتە مەترسی بۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل "بنیامین ناتانیاهۆ". ئاماژەی بەوەشکردووە "ئەو کارە پێدەچێت ببێتە مانشێتی ڕۆژنامەکان و ڕەنگە حکومەتی ئیسرائیل پێیوابێت باشترە بۆ ئێستا گرژییەکان لەگەڵ ئەمریکادا پەرەنەسەنن". هەروەها ئیسرائیل دەتوانێت هاوردەکردنی لە ئازەربایجان و کازاخستانەوە زیاد بکات، بەڵام کێشەی کوالێتی نەوتەکەی بۆ دروست دەبێت کە ڕێژەیەکی بەرزی گۆگردیان تێدایە. بۆیە لە داهاتووی نزیکدا هیچ سەرچاوەو وڵاتێکی دیکە شوێنی هەرێمی کوردستان ناگرێتەوە بۆ پڕکردنەوەی پێداویستی نەوتی ئیسرائیل کە لە روی سیاسی و تەکنیکی داراییەوە هەرزان بکەوێت لەسەری. سەرچاوەکان سەرچاوەی سەرەکی؛ -    نعوم ريدان؛ تحليل معمق: قطع إمدادات نفط كردستان العراق يكشف نقطة ضعف في أمن الطاقة الإسرائيلي، أمواج میدیا، 4/4/2023؛ https://amwaj.media/ar/article/deep-data-iraqi-supply-cut-exposes-weak-spot-in-israel-s-energy-security ‌ سەرچاوە لاوەکییەکان؛ -    ڕاپۆرتەکانی کۆمپانیای دیلۆیت (2018 - 2022)، ماڵپەڕی حکومەتی هەرێمی کوردستان. -    مەحموود بابان؛ کڕیار و هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان لە بەندەری جەیهانەوە، ناوەندی لێکۆڵینەوەی روداوو، 4/4/2023؛ https://rudawrc.net/sorani/article/kryar-u-henardey-newti-heremi-kwrdstan-le-benderi-ceyhanewe-2023-04-04 -    سايمون هندرسون، بلال وهاب، هنري روم؛ إسرائيل قد لا تحصل على النفط في أعقاب الاتفاق بين بغداد والأكراد، معهد واشنطن، 13/4/2023؛ https://www.washingtoninstitute.org/ar/policy-analysis/asrayyl-qd-la-thsl-ly-alnft-fy-aqab-alatfaq-byn-bghdad-walakrad  

درەو: لە لێدوانێكی تایبەتدا بۆ (درەو) بەڕێوەبەری راگەیاندنی دەزگای ئاسایشی هەرێم دەڵێت: (ئارام حەسەن و شەرمین عەلی) لەلایەن ئاسایشەوە دەستگیركراون، بە پێی مادەی (341) تایبەت بە خراپ بەكارهێنانی دەسەڵات. عەقید سەلام عەبدولخالق بەڕیوەبەری راگەیاندن و پەیوەندییە گشتیەكانی دەزگای ئاساییشی هەرێمی كوردستان بە (درەو)ی راگەیاند: (ئارام حەسەن و شەرمین عەلی) لەلایەن ئاسایشەوە دەستگیركراون، بە پێی مادەی (341) لە یاسای سزادانی عێراقی و بە فەرمانی دادوەری لێكۆڵینەوە دەستگیركراون مادەكە تایبەتە بە خراپ بەكارهێنانی دەسەڵات، (سو‌ء استعمال السلطە) لە ئێستادا كەیسەكەیان لەژێر لێكۆڵینەوەدایە. ئارام حەسەن، پێشتر بەرپرسی پەیوەندییەكانی دەروازەی پەروێزخان و شەرمین عەلی بەرپرسی راگەیاندنی دەروازەكە بووە، دواتر بە فەرمانی وەزیری دارایی راژەكەیان لە دەروازەكەوە گوازرایەوە بۆ بەڕێوبەرایەتی باجی خانوبەرەی گەرمیان، شەرمین عەلی رۆژنامەنووس بووەو بۆ ماوەی چەند ساڵێك پەیامنێری كەناڵی (KNN) بوو. نیوەڕۆی چوارشەمە (26ـی نیسانی 2023)، ئارام حەسەن و شەرمین عەلی كە فەرمانبەری بەڕێوەبەرایەتی باجی خانوبەرەی گەرمیانن، لە ماڵەكەی خۆیاندا لە گەڕەكی شەهیدانی كەلار دەستگیركران، كەسوكاریان رایانگەیاند كە لەلایەن هێزێكەوە براون و چارەنووسیان نازانرێت.

(درەو): توێژینەوەی سەنتەری ئیمارات بۆ سیاسەت وەرگێڕانی: درەو  خاڵە سەرەكییەكان:  •    بەمدواییە چەندین ناكۆكی لەنێوان محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق‌و محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیران‌و لە پشتی ئەویشەوە هێزەكانی "چوارچێوەی هەماهەنگیی" سەریهەڵداوە. لە گرنگترینیان، ناكۆكی لەسەر بڕیارەكانی سودانی سەبارەت بە دابەشكردنی ژمارەیەك لە پۆستە حكومییەكان‌و، ناكۆكی لەبارەی بودجەی گشتی فیدراڵ.  •    ئەم ناكۆكیانە بووە هۆی سەرهەڵدانەوەی قسەكردن لەبارەی ئەگەری دووبارەبوونەوەی سیناریۆی "لەكارلادانی حەلبوسی"، بەتایبەتیش هاوكات لەگەڵ لێدوانی ئاشكرای "هاوپەیمانی عەزم" سەبارەت بە هەنگاوەكان لەمبارەیەوە. بەڵام سەركەوتنی پرۆسەی لەكارلادانی حەلبوسی لە بنەڕەتەوە بڕیارێكی سوننی نییە، بەڵكو وابەستەیە بە ئیرادەی بكەری سیاسی شیعەوە. •    بەردەوام ئاماژەدانی هێزەكانی چوارچێوەی هەماهەنگیی بە لەكارلادانی سەرۆكی پەرلەمان بەبێ هەڵگرتنی هیچ هەنگاوێكی راستەقینە، پێدەچێت بۆ دروستكردنی فشاری زیاتر بێت لەسەر حەلبوسی بۆ ئەوەی سازشی زیاتری پێبكەن.  بەمدواییە داواكاری ژمارەیەك لە سیاسەتمەدارانی سوننە‌و شیعە لە عێراق بۆ لەكارلادانی محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان زیادی كردووە، وا دەردەكەوێت بەشێك بێت لە شەڕێكی كراوە بۆ دووبارە داڕشتنەوەی دۆخی سیاسی سوننەو، رەنگدانەوەی ئەو ناكۆكیانە بێت كە لەناو ئەو ئیئتیلافەدا هەیە كە حكومەتی محەمەد شیاع سودانی دروستكردووە.  ئەم توێژینەوەیە رۆشنایی دەخاتە سەر پاشخانی ئەم ناكۆكییە، رەهەندەكانی‌و، سیناریۆ چاوەڕوانكراوەكانی. پێشەكییە بنەڕەتییەكان بۆ تێكەیشتن لە دۆخی سوننەی عێراق هەندێك پێشینەی گرنگ هەیە كە دەبێت لە هەر شیكارییەكدا بۆ دۆخی سوننەكان لە عێراق، بخرێنە چوارچێوەوە. یەكەم، لە دۆخی سیاسی سوننەدا ناكرێت باس لە پارتی سیاسی پێگەیشتوو و رێكخراو بكرێت، چونكە ئەوەی هەیە لە قەوارە سیاسییەكان لە باشترین حاڵدا كۆمەڵێك گردبوونەوەی سیاسی- بەكاربەرن كە لە دەوری كەسێكی دیاریكراو لەسەر بنەمای سێ هۆكار دروستكراون: پۆستی فەرمی، توانای دارایی بۆ دابینكردنی پارە‌و، پەیوەندی لەگەڵ هێزە شیعەكاندا. بۆیە هێزی هەر حزب‌و كوتلەیەكی سیاسی سوننە پشت بەو قوڕە دەبەستێت كە ئەو سێ هۆكارە دروستی دەكەن.  دووەم: لەدوای ساڵی 2014وە، ئیتر هیچ سیمایەكی ناسنامەی سیاسی سوننە نەماوە، بەتایبەتیش دوای ئەوەی بكەری سیاسی شیعە توانی توێژێكی سیاسی سوننە دروست بكات كە بەشێوەیەكی گەورە پشت بە پشتیوانی ئەو ببەستێت‌و، دواتریش بوون‌و بەردەوامی خۆی ببەستێتەوە بە پەیوەندییەكانی لەگەڵ ئەو بكەرە نەك ئەوەی نوێنەرایەتی راستەقینەی داواكارییەكانی كۆمەڵگەی خوجێی سوننەو خواستەكانی بكات.  سیێەم: پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران زیاتر لە پۆستە سەرۆكایەتییەكانی تر دەكەوێتە ژێر كاریگەریی گۆڕانی تەرازووی سیاسی هێزەوە، هەربۆیە بەپێچەوانەی پۆستی سەرۆك كۆمارو سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانەوە، سەرۆكی پەرلەمان بەئاسانی لادەبرێت؛ بەگوێرەی دەستور ناتوانرێت سەرۆك كۆمار لابدرێت مەگەر دوای ئەوەی لەلایەن دادگای فیدراڵییەوە لە تەنیا سێ حاڵەتدا تاوانبار بكرێت كە ئەوانیش: شكاندنی سوێندنی دەستوریی، پێشێلكردنی دەستور، ناپاكی گەورە. تا ئەم ساتەش یاسایەك نییە كە ئەم دادگایكردنە رێكبخات.  هەروەها ناتوانرێت متمانە لە سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران بسەندرێتەوە مەگەر لەسەر داوای یەك لەسەر پێنجی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران، ئەمەش بەمەرجێك ئەم هەنگاوە دوای ئەوە بێت لە ئەنجومەنی نوێنەران پرساندنی سەرۆك وەزیران كرابێت، ئەم پرساندنەش دەكرێت پەكبخرێت (وەكو ئەوەی نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووتر كردی كاتێك رەتیكردەوە تا كۆتایی ولایەتی یەكەمی سەرۆكایەتییەكەی ئامادەی پرساندن بێت)، هەروەك بوونی كوتلەیەكی شیعە كە لە نیوە+1 زیاترە لەناو ئەنجومەنی نوێنەراندا وادەكات سەندنەوەی متمانە بە زۆرینەی رەها لەڕووی كردارییەوە زۆر ئەستەم بێت بەبێ دروستكردنی بڕیارێك كە زۆرینەی هێزە شیعەكان پاڵپشتی لێبكەن.  بەڵام سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران، دەكرێت ئەنجومەنی نوێنەران لەكاری بخات بە زۆرینەی رەهای ژمارەی ئەندامەكانی‌و لەسەر داوای تەنیا یەك لەسەر سێی ئەندامانی ئەنجومەن (بەگوێرەی یاسای گۆڕینی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران)، واتە تەنیا بەوەی 110 ئەندام داواكارییەك پێشكەش بكەن بۆ لادانی لە پۆستەكە بەهەر مەبەستێك بێت، داوای ئەوەی 165 یان 166 دەنگ بەدەستدەهێنێت، لادەبرێت (هەڵبەت بە لێكدانەوەی جیاواز بۆ بابەتی زۆرینەی رەها). ئەم نەرمیە كە وا دەكات ئەوانەی ئەم پۆستە وەردەگرن لە دۆخێكی لاوازدا بن.  حەلبوسی‌و ولایەتی دووەم هەڵبژاردنی پێشوەختەی ئەنجومەنی نوێنەران كە لە ئۆكتۆبەری 2021 بەڕێوەچوو، بە سەركەوتنی گەورەی "حزبی تەقەدوم" كۆتایی هات كە محەمەد حەلبوسی سەرۆكایەتی دەكات (37 كورسی بەدەستهێنا)، دواتریش توانی ئەو پەرلەمانتارانە بەلای خۆیدا رابكێشێت كە بەشێوەی سەربەخۆ خۆیان كاندید كردو لە هەڵبژاردن سەركەوتن كە ژمارەیان 5 پەرلەمانتار بوو، بەمەش ژمارەی ئەندامانی حزبەكە گەیشتە 42 پەرلەمانتار.  ئەم بردنەوەیە وایكرد هێزە نەیارەكانی حەلبوسی لە گردبونەوەیەكدا دژی ئەو كۆببنەوە كە هاوپەیمانێتییەكە بەناوی "هاوپەیمانی عەزم"، 32 پەرلەمانتار لەخۆدەگرێت، 16 كورسی هاوپەیمانی عەزم، 3 كورسی بزوتنەوەی حەسم، 4 كورسی جەماوەری نیشتمانی، پەرلەمانتارانی سوننەی هاوپەیمانی "عەقدی نیشتمانی" بە سەرۆكایەتی فالح فەیاز كە 3 پەرلەمانتارن، ئەمە لەپاڵ 6 پەرلەمانتاری سەربەخۆ. ئەم هاوپەیمانێتییە ئاڵنگارییەكی گەورەی بۆ دەرفەرتی گەڕانەوەی دووەمی حەلبوسی بۆ پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران دروستكرد، بەتایبەتیش لەبەر رۆشنایی ململانێی شیعە- شیعەی نێوان "رەوتی سەدر"‌و "چوارچێوەی هەماهەنگیی" كە هەموو ئەو هێزە شیعانە لەخۆدەگرێت هەستیان بە هەڕەشە كرد لە ئەگەری كۆنترۆڵكردنی حكومەت لەلایەن سەدرییەكانەوە، هەروەها لەبەر رۆشنایی خستنەڕووی بیرۆكەی "حكومەتی زۆرینە" لەلایەن موقتەدا سەدرەوە كە بەلای ئەوەوە مەبەست لێی حكومەتێكی ئیئتیلافی بوو كە هەموو هێزە شیعە‌و سوننە‌و كوردییەكان لەخۆنەگرێت، بەڵكو بەشێكیان لەخۆبگرێت‌و ئەوانی تریان ببن بە ئۆپۆزسیۆن.  "چوارچێوەی هەماهەنگیی" بەتوندی پاڵپشتی لە پێكهێنانی "هاوپەیمانی عەزم"كرد، نەك هەر ئەمە، بەڵكو بەشێوەیەكی راستەوخۆش دەستوەردانی كرد بۆ ئەوەی هەندێك لە هێزە سوننە هاوپەیمانەكانی بكەری سیاسی شیعە (هاوپەیمانی حەسم) یان هەندێك لەو پەرلەمانتارانەی كە لەسەر لیستەكانی "چوارچێوەی هەماهەنگیی" سەركەوتبوون بۆ پەرلەمان، پەیوەندی بە هاوپەیمانێتییەكەوە بكەن، هەمان حاڵەتیش بۆ ئەو سێ پەرلەمانتارەی سوننە كە لەسەر هاوپەیمانی "عەقدی نیشتمانی" سەركەوتبوون بۆ پەرلەمان، یان پەرلەمانتارانی بەروكەش سەربەخۆ بەڵام لایەنگری هەندێك لە هێزەكانی "چوارچێوەی هەماهەنگیی".  هەروەك هێزەكانی "چوارچێوەی هەماهەنگیی" خۆیان كارەكتەری سەرەكی بوون لەو لێكترازانەی كە لەناو "هاوپەیمانی عەزم" روویدا، دوای رێككەوتنی خەمیس خەنجەری رێبەری هاوپەیمانێتییەكە لەگەڵ "حزبی تەقەدوم" بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەك بەناوی "سیادە"، ئەوەش كاتێك بوو كە ویستی پاڵ بەو هێزانەوە بنێت بۆ ئەوەی داواكارییەك پێشكەشی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان بكەن بۆ گۆڕینی سەرۆكی هاوپەیمانێتییەكە (ئەمە موسەننا سامەڕایی كرد بە سەرۆكی نوێی هاوپەیمانێتییەكە)‌و، دواتریش هێشتنەوەی "هاوپەیمانی عەزم" بە دوور لە "هاوپەیمانی سیادە"، پاشان‌و لە كاتێكی تردا فشاركردن لە ئەحمەد جبوری (ئەبو مازن) بۆ كشانەوە لە هاوپەیمانێتییەكە، ئەمەش بە هەمان شێوە لەبەرامبەر تێپەڕاندنی هەندێك لە بەرژەوەندییەكانی‌و پەكخستنی لێپێچینەوە یاساییەكانی.  بەڵام ئەو هاوپەیمانێتییە سێقۆڵییەی كە لە "رەوتی سەدر"‌و "هاوپەیمانی سیادە"‌و "پارتی دیموكراتی كوردستان" پێكهات، ئەوكات بەهۆی قەبارەیەوە لەڕووی ژمارەوە توانی سەرباری هەوڵەكانی چوارچێوەی هەماهەنگیی بۆ پەكخستنی، دانیشتنی هەڵبژاردنی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران تێپەڕێنێت‌و پۆستی سەرۆكی پەرلەمان بۆ محەمەد حەلبوسی نوێ بكاتەوە، ئەمەش چ لەرێگەی پێشكەشكردنی كاندیدێكی سوننە بۆ ئەم پۆستە یان لەڕێگەی دروستكردنی تەنگژە بۆ دواخستنی دانیشتنەكە یاخود رۆشتن بۆ دادگای باڵای فیدراڵی لەپێناو بەردەوامیدان بەم پەكخستنە لەرێگەی دەركردنی فەرمانێكی سالاری "ولائی" بۆ سڕكردنی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران، بەڵام دواجار بە رەتكردنەوەی ئەو تانانەی كە لەبارەی نایاسایبوونی ئەو دانیشتنە تۆماركرابوون، لەلایەن دادگای فیدراڵییەوە، بابەتەكە یەكلابووەوە.  لەگەڵ ئەوەشدا، "چوارچێوەی هەماهەنگیی" توانی بڕیاری دادگای فیدراڵی لەبارەی لێكدانەوەی ئەو ماددەی دەستور بەدەستبهێنێت  كە باس لە نیسابی دانیشتنی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار دەكات، دادگا فتوای دا بەوەی ئەو دانیشتنە دەبێت نیسابەكەی دوو لەسەر سێ بێت، ئەمە بوو كە ئەگەری هەڵبژاردنی كاندیدی "پارتی دیموكراتی كوردستان"ی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار پەكخست كە لەلایەن سەدرو سیادەوە پاڵپشتی لێدەكرا، ئەمەش بەواتای پەكخستنی پێكهێنانی حكومەت بوو لە هەنگاوی دواتردا.  پاشان هەنگاوە كتوپڕەكەی موقتەدا سەدر هاتە ئاراوە، كە بووە هۆی دەستلەكاركێشانەوەی پەرلەمانتارانی رەوتی سەدر (ژمارەیان 73 پەرلەمانتار بوو)، كە جارێكی تر نەخشەی هاوپەیمانێتییەكانی لەناو ئەنجومەنی نوێنەراندا داڕشتەوە، بەجۆرێك "سیادە"‌و "پارتی دیموكراتی كوردستان" هاوپەیمانێتی بكەن لەگەڵ "چوارچێوەی هەماهەنگیی"دا، ئەمجارە بۆ پێكهێنانی ئیئتیلافی "ئیدارەی دەوڵەت"، یەكێك لە بەرهەمەكانی ئەم هاوپەیمانێتییە رێككەوتن بوو لەسەر جوڵەیەكی نمایشیی كە خۆی دەبینییەوە لە دەستلەكاركێشانەوەی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران لە پۆستەكەی كە  بە پاڵپشتی سەدرییەكان‌و ناڕەزایەتی "چوارچێوەی هەماهەنگیی" پێی گەیشتبوو، لەگەڵ دەنگدانی ئەنجومەنی نوێنەران (بە پەرلەمانتارانی چوارچێوەی هەماهەنگیشەوە) بە رەتكردنەوەی دەستلەكاركێشانەوەكە، بۆ ئەوەی ئەمە ببێت بە هەڵبژاردنەوەی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران بەڵام ئەمجارەیان بە پاڵپشتی "چوارچێوەی هەماهەنگیی". بەردەوامی گومان بەڵام ئەم نوێكردنەوەی متمانەیە ئەو راستییەی نەشاردەوە كە هەندێك لە هێزەكانی ناو "چوارچێوەی هەماهەنگیی" هێشتا هەر بەردەوامبوون لە تەماشاكردنی حەلبوسی وەكو "خیانەتكارێك"، بەتایبەتیش ئەو هێزانە هەمان ئەو هێزانە بوون كە ساڵی 2018 ئەویان گەیاندە پۆستەكە، بەدیاریكراویش هەردوو كوتلەی "دەوڵەتی یاسا" بە سەرۆكایەتی نوری مالیكی‌و هێزە وەلائییەكانی وەكو "عەسائیبی ئەهلی حەق". بۆیە ئەم هێزانە پاڵپشتییان لە "هاوپەیمانی عەزم" كرد بۆ بەدەستهێنانی پشكێكی گەورەتر لە قەبارەی ژمارەیی خۆی لە دابەشكردنی وەزارەتەكاندا (دوو وەزارەتی بەدەستهێنا كە وەزارەتەكانی بەرگری‌و پەروەدەیە)، یان دابەشكردنی پۆستەكانی تر‌و، هەركاتێكیش پێویست بووبێت، هاوپەیمانێتییەكەی بۆ دژایەتی حەلبوسی بەكارهێناوە.  ئەمەش بوو بەهۆی دروستبوونی ئەو هەستە لەلای محەمەد حەلبوسی كە بە بەرنامە هەوڵێك هەیە بۆ لاوازكردنی‌و، بەگوێرەی هەندێك راپۆرت محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیران بڕیاری لەبارەی 15 پۆستی حكومییەوە داوە كە بەگوێرەی رێككەوتنی پێكهێنانی حكومەت بڕیار بووە بدرێت بە هاوپەیمانی "سیادە"، بەڵام ئەو لەمبارەیەوە نەگەڕایەوە بۆ هاوپەیمانێتییەكە.  بەمدواییەش، روبەڕووبونەوەی لەنێوان حەلبوسی‌و سودانی روویدا، بەهۆی ناكۆكی لەبارەی بودجەی گشتی فیدراڵ، كە سودانی دەیەوێت بۆ سێ ساڵ بێت نەك تەنیا بۆ یەك ساڵ‌و، حەلبوسیش ئەمە رەتدەكاتەوە چونكە پێیوایە بەمە فشار لە حكومەت دەكات‌و دەتوانێت سازشی پێبكات‌و بودجەی ساڵانەی بەسەردا دەسەپێنێت، ئەمە سەرباری ناكۆكییەكان لەبارەی بڕگەكانی خودی بودجەكەوە. بودجەی گشتی فیدراڵی لە عێراق تەنیا بەڵگەنامەیەكی ئابوری نییە، بەڵكو بەڵگەنامەیەكی سیاسیشە كە دیزاینەكەی ملكەچە بۆ پەیوەندییەكانی هێز‌و بنەماكانی سەرمایەگوزاریی لە دارایی گشتیدا، ئەمەش بەهۆی ئەوەی دەسەڵاتەكانی دەوڵەت‌و دامەزراوەكانی بوون بە كانتۆنی بكەرە سیاسییەكان، سەرەتا لە ساتی ئامادەكردنییەوە لە وەزارەتەكانی دارایی‌و پلاندانان تا كۆتایهاتن لە ساتی پەسەندكردنی لە ئەنجومەنی نوێنەران، ئەوەش هۆكاری سەرەكییە لە توندبوونەوەی ئاڵۆزی لە پەیوەندی نێوان حەلبوسی لەلایەك‌و محەمەد شیاع سودانی‌و "چوارچێوەی هەماهەنگیی" لەلاكەی تر.  ئەم ئاڵۆزییە هاوكاتە لەگەڵ كێشەیەكی تردا پەیوەندیدار بە تەنگژەیەك كە ناوی لێنراوە "زەوییەكانی الوفا‌و" لە پارێزگای ئەنبار، كە وابەستەیە بە پرۆسەكانی دەستگرتن بەسەر ئەو زەوییانەی كە هی دەوڵەتن‌و لە پارێزگاكەدا فرۆشراون بە هاوڵاتیان، دەوترێت ئەمە بەسەرپەرەشتی حەلبوسی بوو كە وەكو كانتۆنێكی تایبەت بەخۆی مامەڵە لەگەڵ ئەنباردا دەكات. سودانی سورە لەسەر بەردەوامیدان بە لێكۆڵینەوەكان لەبارەی ئەو دۆسیەوە، بەشێوەیەكی كردەییش دەستەی نەزاهە ژمارەیەك لە تۆمەتبارانی راگرتووە‌و لێكۆڵینەوەی لەگەڵ هەندێكی تریان كردووە، لەناویاندا پارێزگاری ئەنبار (ئەم ئۆپراسیۆنە "گەورەو بێوێنە" وەكو ئەوەی دەستەی نەزاهە وەسفیكردووە، لە رۆژی 4دا بووە، واتە رۆژی دوای ئەو مۆڵەتەی كە سەرۆكی پەرلەمان بەخۆی بەخشی)، سەرباری ئەوەی هەمان دەستە لە بەیاننامەیەكدا رەتیكردەوە رەهەندی سیاسی لەم دۆسیەیەدا هەبێت، بەڵام كات‌و سروشت‌و راستی ملكەچبوونی دەستەكە بۆ كاریگەریی سەرۆك وەزیران‌و هاوپەیمانی شیعە، ئاماژە بە پاڵنەرە سیاسییەكانی پشت "سوربوون"لە مامەڵەكردن لەگەڵ دۆسیەكەدا دەكات. ناكۆكی نێوان حەلبوسی‌و هەندێك لە لایەنەكانی "چوارچێوەی هەماهەنگیی" بەشێوەیەكی خێرا لە ژوورە داخراوەكانەوە بوو بە ناكۆكییەكی ئاشكرا، بەهۆی فشاری "چوارچێوەی هەماهەنگیی" بۆ پێشكەشكردنی پرۆژەی بودجەی گشتی بۆ ساڵانی 2023و 2024و 2025 بۆ خوێندنەوەی یەكەم كە رێخۆشكەرە بۆ ئەوەی دواتر پەسەند بكرێت، سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی ناچار كرد بۆ ماوەی 15 رۆژ مۆڵەت بەخۆی بدات، ئەمەش  وەكو جۆرێك لە ناڕەزایەتی شاراوە دژی یاسای بودجە. لەگەڵ ئەوەشدا، "چوارچێوەی هەماهەنگیی" سەركەوتوو بوو بەتایبەتی دوای ئیمزاكردنی رێككەوتنی تایبەت بە نەوت‌و پشكی هەرێمی كوردستان لە بودجە‌و دواتر بێلایەنكردنی كورد لەوەی پەرلەمان لە رۆژی 5ی نیساندا بە سەرۆكایەتی جێگری یەكەمی سەرۆكی پەرلەمان خوێندنەوەی یەكەمی بودجە تەواو بكات، ئەمە بوو كە حەلبوسی ناچار كرد مۆڵەتەكەی تەواو بكات‌و بگەڕێتەوە بۆ سەرۆكایەتی پەرلەمان بۆ تەواوكردنی خوێندنەوەی راپۆرتی لیژنەی دارایی تایبەت بە پرۆژە یاسای بودجە وەكو ئامادەكارییەك بۆ پەسەندكردنی. تا ئەم ساتە روون نییە ئایا رێككەوتنێك لەم گەڕانەوەیەدا هەبووە بەر لە تەواوكردنی مۆڵەتەكەی یان حەلبوسی هەستی بەوە كردووە نائامادەگیی ئەو، پرۆسەی تێپەڕاندنی یاسای بودجە ئاسانتر دەكات بەبێ ئەوەی توانای هەبێت لەبەرژەوەندی خۆی قسەیەكی تێدا بكات، ئەمە بوو كە ناچاری كرد بگەڕێتەوە.  ئەم ناكۆكییە بووە هۆی نوێكردنەوەی قسەوباسەكان سەبارەت بە ئەگەری دووبارەبوونەوەی سیناریۆی "لەكارلادانی حەلبوسی"، بەتایبەتیش هاوكات لەگەڵ لێدوانە ئاشكراكانی "هاوپەیمانی عەزم"دا سەبارەت بە هەنگاوەكان لەوبارەیەوە. راستە ئەمە جاری یەكەم نییە بانگەوازی لەمجۆرە لەلایەن "هاوپەیمانی عەزم"ەوە دەكرێت، بەڵام ئەمجارە جددی تر دەركەوت، بەتایبەتی دوای زیادبوونی ناكۆكییەكان لەناو "هاوپەیمانی سیادە"‌و جیابوونەوەی كۆمەڵێك پەرلەمانتاری گرنگ لێی، لەكۆتایشدا پێدەچێت ئەمڕۆ حەلبوسی لە لاوازترین دۆخی خۆیدا بێت.  هەمیشە ئاماژەدان بە لەكارلادان جۆرێكە لە فشارو ئیبتیزاز، بەڵام سەركەوتنی پرۆسەی لەكارلادان لەبنەڕەتەوە بڕیارێكی سوننی نییە، بەڵكو بڕیارێكە كە وابەستەیە بە ئیرادەی بكەری سیاسی شیعەوە، بۆیە ناتوانرێت بەتەنیا پشت بە دیمەنی سیاسی سوننە یان لێدوانی تایبەت بەم بابەتە ببەسترێت، وەك روونە تا ئەم ساتە بڕیارێكی كۆتایی شیعە سەبارەت بە لادانی حەلبوسی بوونی نییە؛ ئەو بڕیارەش تەنیا ملكەچ نییە بۆ پاڵنەریی لۆكاڵی، بەڵكو پاڵنەری ناوچەیش كاریگەریی خۆی هەیە، لۆژیكی نییە "چوارچێوەی هەماهەنگیی" هەنگاوێكی لەمجۆرە هەڵگرێت دوور لە هەڵوێستی ئێران، بەتایبەتیش دوای نزیكبوونەوەی ئەمدواییەی نێوان سعودیە‌و ئێران.  سیناریۆ چاوەڕوانكراوەكان دەكرێت سێ سیناریۆی چاوەڕوانكراو بۆ ئاڕاستەی تەنگژەكە بخرێتەڕوو كە ئێستا حەلبوسی روبەڕووی دەبێتەوە:  یەكەم، ئاماژەدان بە لادانی بەردەوام بێت بەبێ گرتنەبەری هیچ هەنگاوێكی راستەقینە، ئەمەش لەپێناو فشاری زیاتر بۆسەر حەلبوسی، ئەمە نەك تەنیا پەیوەندیدار بە بودجە، بەڵكو بۆ هەموو ئەو دۆسێیانەی كە "چوارچێوەی هەماهەنگیی" پێیوایە پێویستی بەم فشارە هەیە بۆ تێپەڕاندنیان، یاخود بەكارهێنانیان بۆ رێگریكردن لە هەر هەنگاوێكی كرداریی پەیوەست بە داواكارییەكانی كۆمەڵگەی سوننە كە لە یاداشتی راگەیاندنی ئیئتیلافی "ئیدارەی دەوڵەت"دا رێككەوتنیان لەسەر كراوە. دواتریش هێشتنەوەی حەلبوسی لە دۆخی دوودۆڵیدا تا ئەوكاتەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان دەكرێت كە بڕیاری لە تشرینی دووەمی 2023دا بەڕێوەبچێت، لەلایەكی ترەوە ئەمە پاڵپشتییە لە هێزە سوننیەكانی دژی حەلبوسی لە هەڵبژاردنی داهاتوودا، ئەمەش لەرێگەی رێگریكردن لە بەكارهێنانی دەسەڵاتی جێبەجێكردن لەلایەن حەلبوسییەوە بۆ پێدانی بەرتیل بە جەماوەر یان لەقاڵبدانی توانای ساختەكردنی بەرنامە بۆ داڕێژراوی هەڵبژاردنەكان، یاخود لەرێگەی پاڵپشتیكردن لەو ئینشیقاقەی كە عەلی فەرحانی پارێزگاری ئەنبار سەرۆكایەتی دەكات دژی هەژمووی حەلبوسی، بەجۆرێك ئەنجامی ئەو هەڵبژاردن یەكلاكەرەوە دەبێت بۆ بەردەوامبوون یان نەبوونی ئەو بەپێی ئەو دەنگانەی "حزبی تەقەدوم"‌و هێزە سوننیە نەیارەكانی بەدەستیدەهێنن، بەتایبەتی لەدەستدانی ئەنبار بۆ حەلبوسی گورزێكی كوشندە دەبێت بۆ سەرمایە مەعنەوییەكەی. دووەم، هەڵوەشاندنەوەی "هاوپەیمانی سیادە"‌و، پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەكی سوننی ركابەر لەڕووی ژمارەوە كە بەهرەمەندە لە پاڵپشتی لایەنەكانی "چوارچێوەی هەماهەنگیی"ی نەیاری حەلبوسی‌و، توانای راكێشانی "پارتی دیموكراتی كوردستان"ی هەیە‌و دواتریش زۆرینەیەكی رەها لەناو ئەنجومەنی نوێنەراندا دروستدەكات كە دەرفەت بە كاراكردنی بڕیاری لادانی حەلبوسی دەدات. سێیەم، سەركەوتنی حەلبوسی لە مانۆڕكردندا، كە ئەو باشی لێدەزانێت، هەروەها وەبەرهێنانی پەیوەندییە باشەكانی لەگەڵ هەندێك لایەنی "چوارچێوەی هەماهەنگیی" بۆ رێگریكردن لە هەر هەنگاوێك لەدژی‌و وەبەرهێنانی گۆڕاوە ناوچەییەكان بەم ئاڕاستەیەدا، لەگەڵ سەركەوتنی لە هێشتنەوەی "هاوپەیمانی سیادە" بەبێ لێكترازانی زیاتر‌و، وەبەرهێنانی یاسای بودجە بۆ بەهێزكردنی پێگەی سیاسی خۆی لەرێگەی ئەو تەرخانكراوانەی كە دەكرێت بەم ئاڕاستەیەدا بەكاریانبهێنێت بۆ دانانی كاریگەریی لەسەر ئەنجامی هەڵبژاردنە خۆجێییەكانی داهاتوو.  هەڵێنجاندنەكان ئاڵۆزی ئێستای نێوان محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان‌و محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیران (لە پشتیەوە هێزە سەرەكییەكانی چوارچێوەی هەماهەنگیی) نیشانی دەدات خواستی حەلبوسی بۆ سەپاندنی هەژموونی خۆی بەسەر سیاسەتی سوننەدا لە عێراق روبەڕووی ئاڵنگارییەكی گەورە دەبێتەوە‌و پێدەچێت لە كۆتایدا ببێتە هۆی لەقاڵبدانی حەلبوسی‌و لاوازكردنی، بكەرە سیاسییەكانی شیعەش هێشتا پێیان باشە مامەڵە لەگەڵ دیمەنێكی سوننەی دابەشكراو و پارچە پارچەدا بكەن‌و رێگری بكەن لە دەركەوتنی هێزێكی سیاسی سوننەی یەكگرتوو، هەروەها سودوەرگرتن لە هەژموونەی كە سروشتێكی كڕیارانە‌و تینوێتی تێدایە لەپشت قازانجێكی خێراوە لە مامەڵەی بكەرە سیاسییەكانی سوننەدا. ئەمەش بۆ دووبارە دروستكردنەوەی دیمەنی سیاسی سوننە بەوجۆرەی كە لەگەڵ بەرژەوەندی لایەنی شیعەدا دەگونجێت. دەرەنجامیش، ئەگەری چاوەڕوانكراوی قەیرانی ئێستا كۆتایی رۆژە خۆشەكانی حەلبوسی‌و دەستپێكردنی قۆناغی دابەزینی سیاسییەتی.    

(درەو):  وەزارەتی نەوتی عێراق داهاتی مانگی ئازاری نەوتی بڵاوكردەوە: 🔹 داھاتی مانگی رابردووی نەوت گەیشتوەتە (7 ملیارو 506 ملیۆن) دۆلار. 🔹 بڕی ھەناردەی نەوت (100ملیۆن و 913 ھەزارو 27) بەرمیل بووە. 🔹 تێکڕای ھەناردەی رۆژانەی نەوت ( 3 ملیۆن و 255 ھەزار) بەرمیل بووە. 🔹 تێکڕای نرخ گەیشتوەتە زیاتر لە (74,38) دۆلار بۆ ھەر بەرمیلێک.

درەو: ڕاپۆرتی: Middle East Institute قڵیچدار ئۆغلۆ قەدەغەكراوەكان لەتوركیا تێكدەشكێنێت, بەدەنگی بەرز دەڵێت: "من عەلەویم", ڤیدیۆكەی لەماوەیەكی كورتدا (100)ملیۆن بینەری بووە, زۆرینە ستایشی كردوەو بەهەنگاوێكی گرنگی زانیوە بۆ تێپەڕاندنی جیاوازیەكان, بەدوایدا ڤیدیۆیەكی ئازایانەتری بڵاوكردووەتەوەو تیادا وتویەتی: مەكەونە دوای بانگەشەكانی ئەردۆغان كوردەكان "تیرۆرست"نین خوشك و براتانن, ئامێزیان بۆ بكەنەوە.  هەڵمەتەكەی قڵیچدار ئۆغلۆ سەرنج ڕاكێش بووە كەمال قڵیچدار ئۆغلۆ, كاندیدی سەرۆكایەتی ئۆپۆزسیۆن هەفتەی ڕابردوو قەدەغەكراوەكانی تێكشكاند, لەڕێی قسەكردنی بەشێوەیەكی ئاشكرا لەڤیدیۆیەكی نوێی هەڵمەتی هەڵبژاردندا, كاتێك وتی ئەو كەسێكی عەلەویە, عەلەویەكان ئەو موسڵمانە سەرەتاییەن كە چەندین سەدە لەلایەن زۆرینەی سوننەی ئەو وڵاتەوە سەركوتكراون و ناچاركراون ناسنامەكەیان بشارنەوە. سەرۆك ڕەجەب تەیب ئەردۆغان, پێشتر عەلەویەكانی تۆمەتباركرد بە داهێنانی "ئاینێكی نوێ‌" لەوەشدا خودی قڵیچدار ئۆغلۆی كردە ئامانج, بەڵام سەرەڕای فشارەكان بۆ كەمكردنەوەی لەبایەخی ڕەچەڵەكە ئاینیەكەی, كاندیدەكەی ئۆپۆزسیۆن عەلەویبونی نەشاردەوە, بەڵام زۆر بەدەگمەن بەشێوەیەكی ئاشكرا قسەی لەبارەوە كردووە.  لەو ڤیدیۆیەی كە بەم دواییە بڵاوكرایەوە, قڵیچدار ئۆغلۆ قسەكانی  ئاڕاستەی گەنجەكان بوو, داوای لێكردن شانازی بە ناسنامەكەیانەوە بكەن, بەڵام دەبێت تێیپەڕێنن لەپێناو بنیادنانی وڵاتێك كە شانازی بكات بە سەركەوتنەكان و بەدیهێنانی خەونە هاوبەشەكان, نەك ناكۆكی و دابەشبونەوەكان.   ڤیدیۆكە لەلایەن (100)ملیۆن هاوڵاتیەوە بینرا, ستایشێكی زۆری ئەوانەی بەدەستهێناوە كە بینویانە, وەك پەیامێكی یەكڕیزی كە وڵات زۆر پێویستی پێیەتی لێكدانەوەیان بۆ كردووە كە لەئێستادا ڕوبەڕوی دابەشبونێكی توند بووەتەوە, حزبە ئۆپۆزسیۆنەكانیش ستایشی ڤیدیۆكەیان كردووە, بە حزبی سەعادەتی ئیسلامیشەوە.  دوای ماوەیەكی كورت لەبڵاوكردنەوەی ئەو ڤیدیۆیە,  قڵیچدار ئۆغلۆ گرتەیەكی ڤیدیۆیی ئازایانەی تری بڵاوكردەوە, تیایدا ڕەخنەی توندی لەئەردۆغان كرد كە كوردانی توركیا بە "تیرۆرست" پۆلێن دەكات لەپێناو زامنكردنی دەنگی نەتەوەپەرستەكان, قڵیچدار ئۆغلۆ داوای لەگەلی تورك كرد "نەكەونە داوی بانگەشەكانی ئەردۆغان"و, پێویستە خوشك و برا كوردەكان لەئامێز بگیرێن. داواكاری تێپەڕاندنی جیاوازیە ڕەگەزی و ئاینی و ڕۆشنبیریەكان و گرنگیدان بە بەبنیادنانی ئایندەیەكی دیموكراسی گەشەسەندوو بۆ توركیا, بە بەشێكی گەورە لەهەڵمەتەكەی قڵیچدار ئۆغلۆ دادەنرێت , كە چارەسەری بەرجەستە بۆ كێشە ئابوری و كۆمەڵایەتی و سیاسیەكانی وڵات دەستبەردەكات. ئەردۆغان بەناوی پەراوێزخراوەكانەوە هات بەڵام لەبیریكردن  ئەردۆغان بەناوی هاوڵاتیە پەراوێزخراوەكانەوە گەیشتە دەسەڵات, بەڵام دوای دوو دەیە لەدەسەڵات, پێدەچێت كێشەكانی ڕۆژانەی خەڵكی لەیادكردبێت, ئەردۆغان و بەرپرسانی تری پارتی دادوگەشەپێدان گاڵتەیان بە ڤیدیۆیەكی قڵیچدار ئۆغلۆ كرد كە تیایدا ڕەخنەی لەبەرزبونەوەی نرخی مادە خۆراكیەكان گرتبوو لەڕێی بەرزكردنەوەی پیازێكەوە, كە بووەتە هێمایەكی دیاری بەرزبونەوەی نرخی مادە خۆراكیەكان.  جێگری سەرۆكی پارتی دادو گەشەپێدان گاڵتەی بە ئۆپۆزسیۆن كرد بەهۆی ئەوەی بەردەوام بایەخ بەنرخی پیاز دەدات, دەڵێت:" ئێمە قسە لەسەر TOGG " دەكەین, كە یەكەم ئۆتۆمبیلی كارەباییە لەتوركیا دروست دەكرێت, بەڵام "ئەوان باسی پیاز دەكەن". گرنگیدانی بەردەوامی ئۆپۆزسیۆن بە دۆخی خراپی ئابوری, ئەردۆغانی ناچار كرد بەڵێنی كەمكردنەوەی نرخی غازی سروشتی بدات بۆ ماڵان بۆ ماوەی یەك ساڵ و مانگی داهاتووش بەخۆڕایی بێت, ئەوەش هاوشانی كۆمەڵێك هاوكاری تری پێش هەڵبژاردنە, بەزیادكردنی لایەنی كەمی كرێ و قەرزی پشتیوانیكراو خانەنشینی پێشوەختەی ملیۆنان كەس. پێدەچێت ئەم جوڵانە جەماوەری زیادبكات, بەڵام بەدەستهێنانی دەنگی پێویستی بۆ زامن ناكات بۆ سەركەوتن بەسەر ڕكابەرەكەیدا لەخولی یەكەمی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی, بۆیە ئەردۆغان پەنای بردووە بۆ باشترین ڕێگا, كە زیادكردنی ئاستی پشێویە لەڕێی دابەشكردنی وڵات لەسەربنەمای ڕەگەزو تائیفەو كلتورەوە. ئەردۆغان ئاڵۆزیەكان توندەكاتەوە   دوای ماوەیەكی كورت لەبڵاوكردنەوەی گرتە ڤیدیۆیەكەی "عەلەوی" قڵیچدار ئۆغلۆ, ئەردۆغان لەیەكەم ڕۆژی پشوی جەژنی ڕەمەزان لەیەكێك لەمزگەوتەكانەوە هێرشێكی توندی كردو, بەساختە بانگەشەی ئەوەیكرد كە ئۆپۆزسیۆن بەڕێوەبەرایەتی كاروباری ئاینی (ئاینەكان) دادەخات ئەگەر بگاتە دەسەڵات. داوای لەئامادەبوان كرد كە بەدەنگی بەرز ئیدانەی ئەو هەنگاوەی ئۆپۆزسیۆنیان دەكرد, هەنگاوی زیاتر لە هاواری ئیدانە كردن بنێنن بۆ "كوشتنی سیاسی" ئەوانەی پشتیوانی "تیرۆرستان"دەكەن, لەهەمان ڕۆژدا, قڵیچدار ئۆغلۆ سێ‌ جار لەهەرێمی ئەدیامانی باشوری خۆرهەڵات كرایە ئامانج. دوای ماوەیەكی كورت لەهێرشی میدیای بەهۆی ناسنامە عەلویەكەی, كەژاوەكەی ڕوبەڕوی پەلاماردانی جەستەی بوەوە لەلایەن لایەنگرانی پارتی دادو گەشەپێدانەوە, كە ئەوەش مەترسی ئەوەی زیاتر كردووە, ئەردۆغان هەوڵی نانەوەی پشێوی زیاتر بدات, بەتایبەت ئەگەر هەڵبژاردن بچێتە خولی دووەم. بڕیارێكی كتوپڕ لەئەنجومەنی باڵای هەڵبژاردنەوە وەك زانراوە ئەنجومەنی باڵای هەڵبژاردن وەڵامی داواكاریەكانی ئەردۆغان دەداتەوە, لەیەكێك لەدیارترین جوڵە ئاشكراكانیدا, لەڕۆژی ڕاپرسیە جێی مشتومڕەكە (گۆڕینی سیسمی پەرلەمانیی بۆ سەرۆكایەتی) كە دەسەڵاتی فراوانی دا بە ئەردۆغان لەساڵی (2017)دا, ئەنجومەنی باڵا لەساتەكانی كۆتایدا ڕایگەیاند, ئەو كارتی دەنگدانانەی مۆری پێوە نیە ئەگەر نەسەلمێت ساختەن بەدەنگی دروست ئەژمار دەكرێن, ئەوەش پرسیاری زۆری لەسەر پاكی پرۆسەی دەنگدان دروستكرد. لەهەفتەی ڕابردودا, حزبی گەنجانی كوردستانی بیرۆكەیەكی جێی مشتومڕی پێشنیازكرد, كە مەترسی حزبە ئۆپۆزسیۆنەكانی زیاتر كرد, پارتی گەلی كۆماری (CHP)و پارتی باش(İyi)ڕێككەوتون لەسەر پشتیوانیكردنی كاندیدەكانی یەكتر بۆ پەرلەمان لە (16) ناوچە, بەگوێرەی ڕێككەوتنەكە, لە (9)ناوچە, پارتی گەلی كۆماری كاندیدەكانی خستووەتە پێشەوەی لیستەكە, لەكاتێكدا نوێنەرەكانی پارتی باش لەناوچەكانی تر لەپێشەوەی لیستەكەدان. یاسای هەڵبژاردن لەتوركیا ڕێگەدەدات بە حزبەكان لیستی هاوبەشیان هەبێت و لەو ڕێگەیەوە دەنگی زیاتر بەدەستبهێنن, بۆ بێبەشكردنی پارتی گەلی كۆماری و پارتی باش لەمە, پارتی دادو گەشەپێدان داوایكردووە دەنگەگانی ئەو حزبانە بەشێوەیەكی سەربەخۆ ئەژماربكرێن و ناوی ئەو هاوپەیمانێتیە (میللەت) لەپرۆسەی هەڵبژاردن بسڕدرێتەوە كە كۆیكردونەتەوە. ئەم هەنگاوە بووە هۆی ئەوەی پەرلەمانتارانی پارتی گەلی كۆماری ناڕەزایی دەرببڕن و ئەنجومەنی باڵای هەڵبژاردن تۆمەتبار بكەن بەوەی ڕێساكان لەبەرژەوەندی حزبی دەسەڵاتدار دەنوسێتەوە, بەڵام لەپێشهاتێكی كتوپڕدا, ئەنجومەنی باڵای هەڵبژاردن داواكەی پارتی دادو گەشەپێدانی ڕەتكردەوە.  لێكەوتەكانی بڕیاڕەكەی ئەنجومەنی باڵای هەڵبژاردن تەنها بۆ ئاسۆی پەرلەمانیی پارتی گەلی كۆماری و پارتی باش لەو (16)ناوچەیە گرنگ نییە, بەڵكو گوزارشتە لەوەی ئەنجومەنی باڵای هەڵبژاردن دووجار بیردەكاتەوە پێشئەوەی لەجوڵەیەكەوە بگلێت كە وادەربكەوێت لەبەرژەوەندی پارتی دادو گەشەپێدانە, بەتایبەت ئەو كاتانەی كە دەكەونە پێش و دوای هەڵبژاردنەكان. ئەوە تاكە نیشانەی بیرۆكراسیەتی توركی نیە, لەمانگی كانونی دووەمیشدا دادگای دەستوری ڕێگری لەپارتی دیموكراتی گەلان كرد سود لەپشتیوانی دارایی حكومی تەرخانكراو بۆ هەڵمەتی هەڵبژاردن بگرێت, بەهۆی بانگەشەكانی بوونی پەیوەندی بەو گروپە چەكدارانەی هێرشیان لەتوركیا ئەنجامداوە. بەڵام مانگی ڕابردوو, دادگا بڕیاڕەكەی ڕەتكردەوە, سەرەڕای ناڕەزایەتیەكانی ئەردۆغان.