سەرتیپ جەوهەر – بەشی یەكەم دۆخی ناوخۆی سوریا رۆژ دوای رۆژ ئالۆزتر دەبێت. هەموو ئەگەرەكان بەئاراستەی تێكچوونی دۆخی ئابوریی و سیاسیە. حوكمڕانانی نوێ‌ هیچ بەرچاوروونیەكیان نەداوەتە خەڵكی سوریاو كۆمەڵگای نێودەوڵەتی لەبارەی چارەنوس و ئایندەی حوكمڕانی و ژیان لەو وڵاتە. لەدوای رووخانی ئەسەد، گرانیەكی گەورە رووی لەسوریا كردووە. باری ژیانی خەڵك زۆر گرانترو زەحمەتتر بووە. نرخی لیرە كەمێك بەرزبۆتەوە، بەڵام نرخی كاڵاو پێداویستیەكانی ژیان بەجۆرێك بەرزبۆتەوە، كورد وتەنی خەریكە لەگرێژنە دەردەچێت (كارلەكاردەترازێت). نرخی بەستەیەك نان (12 نان) پێشتر لەلایەن نانەواخانەكانی حكومەت بەكارتی زیرەك بەتەنها 400 لیرەی سوری بوو، بەڵام ئێستا نانەواخانەكانی حكومەت نەماون و نرخی یەك بەستەی نان لەنێوان 4 هەزار بۆ 4500 لیرەی سوریە. بەر لەرووخانی رژێمی سوریا، دەوڵەت بوتڵی غازی ماڵانی بە 19 هەزار لیرە بۆ یەك مانگ بەهاوڵاتیی دەدا، ئێستا حكومەت هیچ دابەشناكات و لەبازاڕی رەشیش لەنێوان 225 بۆ 250 هەزار لیرەیە واتە زیاتر لە 20 دۆلار كە زیاترە لەموچەی مانگێكی فەرمانبەرێك. لیترێك بەنزین لە 10هەزار لیرە گران بووە بۆ 18 هەزار لیرەی سوری. نرخی گواستنەوەی خوێندكاران لە هەزار لیرەوە بووە بە 3 هەزار لیرە. بەستەیەك مەكەڕۆن لە 3 هەزار لیرەوە بووە 12500 لیرە..تد سەرباری گرانیی ژیان لەسوریا، بەڵام نرخی ئەو پێداویستیانە لەناوچەكانی ژێر ركێفی رێڤەبەری خۆسەر بەنزیكەی لە 50% هەرزانترە. بۆنمونە نانی نانەواخاكانی حكومەت بە 1500 لیرەیە، بوتڵێكی غازیش بە نزیكەی 7 دۆلارە. بەهۆی لەكاركەوتنی زۆربەی هەرەزۆری فەرمانگەكانی دەوڵەت، بازاڕی خانوبەرەو كڕین و فرۆشتنی ئۆتۆمبێل و زۆربەی ئیشوكارەكانی پەیوەندیدار وەستاوە. لەوەخراپتر حكومەت دوو مانگە تەنها موچەیەكی دابەشكردووە، بەڵام نەدراوەتە هەموو موچەخۆران. بۆنمونە هێزی سەربازیی و خانەنشینانی سەربازیی هیچ موچەیەكیان پێنەرداوە هەروەك فەرمانبەرانیش بەپێی خواستی خۆیان دابەشیان كردووە. ئەوەی زۆر جێی سەرنجە، هیچ رۆژنامەو گۆڤارو تەلفزیۆنێك لەدیمەشق نەماوە، لەكاتێكدا پێشتر دەیان بڵاوكراوەو ناوەندی راگەیاندن و تەلفزیۆنی سەر بەرژێمی سوریا هەبوون. لەگەڵ ئەم بارودۆخە خراپەی ئابوریی، بازاڕەكانی سوریا پڕبووە لەكاڵای توركی هەرزان و خراپ، ئەمەش لەداهاتوویەكی مەترسیەكی زۆر گەورە بۆسەر ئابوریی ئەو وڵاتە دروستدەكات، چونكە بەرهەمی ناوخۆ دەرەقەت هەرزانیی كاڵای خراپی توركی نایەت و سەرئەنجام دەبێتەهۆی لەناوبردنی بەرهەم و پیشەسازیی ناوخۆ. ئێستا حەلەب شارێكی پیشەسازیی و بازرگانیی گەورەیە لەسوریاو ناوچەكە، ئەگەر بەمشێوەیە كاڵای توركیا روو لەسوریا بكات ئەوا كاڵای ناوخۆ دادەپۆشێت و لەناوی دەبات. روون نییە ژمارەی هێزە میلیشیاكەی دەستەی تەحریری شام چەندن، بەڵام پێشبینی دەكرێت ژمارەیان لەنێوان 20 بۆ 25 هەزار چەكدار بێت. ئەو هێزانە زیاتر لە 10 گروپی جیاوازن، هەر گروپێك لەناوچەیەك دابەشبوون یاخود رۆڵیان پێدراوە. لەناو شاری دیمەشق و دەوروبەری بەسواری ماتۆڕ سكیل و بەڕیشی درێژەوە دەناسرێنەوە. یەك یەك یاخود دوو دوو دەبینرێن. ئەو هێزەی حوكمڕانانی نوێ‌، تەنها چەكی سوك و مامناوەندیان هەیە. دەوڵەتی ئیسرائیل تەواوی هێزە سەربازییەكەی سوریای لەناوبرد هەر لەفرۆكەوە بگرە تادەگاتە كەشتی و موشەك و هەلیكۆپتەرو هەموو جبەخانەكانی سوپای سوریا. بەر لەچەند رۆژێك شوێنی دوو هەلیكۆپتەری سوریا لەسوەیدا ئاشكرابوو، هەمانڕۆژ ئیسرائیل موشەكبارانی كردن و لەناویبردن. هەموو پێكهاتە نەتەوەیی و مەزهەبی و ئاینیەكانی سوریا ترسیان لەچارەنوس و ئایندەی سوریا لێ نیشتووە. چەكدارانی تەحریری شام دەستیانكردووە بەجۆرێك لەپێشاندانی خواستی بەئیسلامیی كردنی سیماكانی ژیان. دوكان و شوێنەكانی فرۆشتنی مەی دانەخراون، بەڵام ئەوان لەترسی كێشەو گرفت جامخانەی شوێنەكانیان بەكاغەز داپۆشیوە تا دەرنەكەوێت. لەماوەی چەند رۆژی رابردوو، لەچەند شوێنێكی جیاواز چەكدارانی تەحریری شام داوایان لەخاوەن پاسەكانی گواستنەوە كردووە لەناو پاسدا ژن و پیاو هەریەكەیان لەریزێكی جیاواز دانیشن. سەیدە زەینەب كەمەزارێكی پیرۆزی شیعەكانە، دانەخراوە، بەڵام رێنادرێت مەراسیمی شین و لەخۆدان بگێڕن. بۆ هاوڵاتیانی شیعەی عیراق رێوشوێنی توندتریان گرتۆتەبەر كەبەمەبەستی سەردانیكردنی سەیدە زەینەب سەردانی دیمەشق دەكەن. دەسەڵاتدارانی نوێی دیمەشق فەرمانگەیەكی نوێیان دامەزراندووە بەناوی فەرمانگەی یەكلاییكردنەوە (دائرة تسویة) رۆژانە ئەندام و هەوادارانی بەعس و پیاوانی رژێم و كاربەدەستانی پێشووی حكومەت بانگ دەكەن و هەریەكەیان ژمارەیەكیان پێدەدەن، دواتر یەك یەك بانگیان دەكەن بۆ لێكۆڵینەوە. لێكۆڵینەوەكانی لێیان دەكەن جگە لەكارەكانی رابردوویان، هاوكات پرسیاری موڵك وماڵیشیان لێدەكەن. بەهەندێكیان گووتوە دەبێت بەشێك لەموڵك و ماڵەكانتان رادەستی دەستەی تەحریری شام بكەن. ماوەی هەفتەیەكیش دەبێت چەكدارانی گروپە جیاوازەكان لەناو دیمەشق دەچنە سەر ماڵان، بەتایبەتیش ئەوانەی كاربەدەستی حكومەت یان حزبی بەعس بوون داوای چۆڵكردنی خانووبەرەیان لێدەكەن تا دواتر خۆیان لێی نیشتەجێ بن. ئەم دیاردەیە خەریكە تەشەنە دەستێنێت، چونكە بەشێك لەوانەی چوونەتە سەر ماڵان حكومەت و دەزگا ئەمنیەكانی دەستەی تەحریری شام دەڵێن پەیوەندیان بەئێمەوە نییە.

درەو: ئەحمەد عەبدولزەهرە فەتلاوی، نوێنەری حكومەت عێراق لە ئەنجومەنی نوێنەران، لە نوسراێكدا كە ئاڕاستەی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران و پەرلەمانتارانی كردووە، سەبارەت بە رای حكومەت لەبارەی هەمواری یاسای بودجەی ژمارە (13) بۆ ساڵی (2023)، دەڵێت: دەمانەوێت ئەمەی خوارەوە روونبكەینەوە: "حكومەتی فیدراڵی پشتیوانی هەمواری پێشنیازكراو ناكات، چونكە داهاتەكانی خەزێنەی گشتی كەمدەكاتەوە بەراورد بە دەقی حكومی، پێچەوانەی ئەوەشە كە جێبەجێدەكرێت لە ناوچەكانی تری عێراق بەگوێرەی یاسای ئیدارەی دارایی بەركار و، ناگونجێت لەگەڵ میكانیزمەكانی فرۆشتنی نەوت لەلایەن كۆمپانیای سۆمۆوە، كە تەواوی داهاتەكانی رادەستی هەژماری نەوت و غازی سەربە وەزارەتی دارایی دەكات. بەگوێرەی ئەو هەموارەی كە حكومەتی عێراق پێشنیازكردبوو لەبارەی مادەی (12) لە یاسای بودجە ،كە تایبەت بە تێچوی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی نەوتی هەرێم: "هەمواری مادەی 12/دووەم/ ج لە یاسای بودجەی سێ ساڵەی فیدڕاڵی، تایبەتە بە تێچووی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی نەوتی هەرێم، تێیدا لەبری (6 دۆلار)، بۆ بەرهەمهێنان و گواستنەوەی هەر بەرمیلێك لە نەوتی هەرێم بڕی (16 دۆلار) دیاریكراوە، ئەمە تا ئەوكاتەی لەماوەی 60 رۆژدا كۆمپانیایەكی پسپۆری نێودەوڵەتی؛ خەمڵاندنێكی راستەقینەو دادپەروەرانە دەكات بۆ تێچووی بەرهەمهێنان لە كێڵگە نەوتییەكانی هەرێم و لەسەر ئەم بنەمایە نرخێكی نوێ دەچەسپێندرێت. لەدوای راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم لە 25ی ئازاری 2023وە، یەكێك لە ناكۆكییە سەرەكییەكانی نێوان هەولێرو بەغداد بریتی بوو لە نرخی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی نەوت، كە لە یاسای بودجەی عێراقدا بڕی 6 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك دیاری كرابوو، حكومەتی هەرێم و كۆمپانیا بیانییەكان بەم نرخە قایل نەبوون". لەسەر بنەمای ئەم رێككەوتنەو هەمواری یاسای بودجە، وەكو كەمال محەمەد وەزیری سامانە سروشتییەكانی هەرێم بە وەكالەت ئاماژەی بەوەكردبوو، پێشبینی دەكەن لەسەرەتای ئەمساڵەوە هەناردەی نەوتی هەرێم بە بۆری بۆ بەندەری جەیهانی توركیا دەستپێبكاتەوە. نوێنەری حكومەت لە پەرلەمان دەڵێت: ئەگەر ئەنجومەنی نوێنەران خوازیاری زیادكردن بوو بۆ ئەو هەموارە، باشترە دەقەكەی بەمشێوەیەبێت: " پێویستە تەواوی داهاتەكانی نەوت و پێكهاتەكانی و غازی ناوخۆ و دەرەوە بەتەواوی رادەستی خەزێنەی گشتی بكرێن بەبێ‌ هیچ لێبڕینێك  و،  بەگوێرەی ئەو رێوشوێنانەی لەناوچەكانی تری عێراق دەگیرێتەبەر، نرخی تێچوش لەسەر بنەمای هەڵسەگاندنێكی دادپەروەرانە دەستنیشان بكرێت. لە ئەگەری شكستهێنانی رێككەوتنی نێوان حكومەتی فیدراڵی و حكومەتی هەرێم بۆ هەمواری یاسای بودجەی و چارەسەری نرخی تێچوی بەرهەمهێنانی نەوت (كە سەرچاوەی سەرەكی ناكۆكییەكانە لە دوای راگرتنی هەناردەی نەوتی هەرێمەوە بە بۆری بۆ توركیا)، ناكۆكییەكانی نێوان  بەغدادو هەرێم دەگەڕێتەوە چوارگۆشەی یەكەم و راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم بۆ دەرەوە بەردەوام دەبێت، لەم حاڵەشدا حكومەتی هەرێم ناچارە وەك ئەوەی لەدوای ئازاری (2023)وە دەستیپێكردووە، بەردەوامبێت لە بەرهەمهێنانی نەوت و بەمەبەستی فرۆشتنی بەپاڵاوتگەكانی ناوخۆو هەناردەكردنی بە تانكەر بۆ دەرەوە، ئەوەش پرۆسەیەكە تائێستا داهاتەكەی نادیارەو ناگەڕێتەوە بۆ وەزارەتی دارایی عێراق وەك ئەوەی لە یاسای بودجەدا هاتووە، بەوەش پێشبینی دەكرێت كێشەی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم ئەمساڵیش بەردەوامبێت، بەوپێیە رادەستكردنی داهاتە نەوتی و نانەوتیەكان بەشێكە لە یاسای بودجەو بڕیارەكانی دادگای فیدراڵی.  

درەو: ئەمشەو سەرجەم كارێگێڕی دامو دەزگاو فەرمانگەكانی حكومتی هەرێم بانگراونەتەوە بۆسەر كارەكانیان بۆ ئامادەكردنی لیستی ئەوانەی خانەنشین دەبن كە دەبێت سبەینێ پێش تەواوبوونی دەوامی رۆژی پێنج شەمە ئامادەبكرێت. بڕیارە ئەمشەو تا سبەی سەرجەم ئەو تەمەنەكانی (62،63،64) موالیدی (65) ئەوەی مانگی یەك لەدایك بووبێت، ئەمشەو لیستەكانیان تەواو دەبێت و لە موچەی مانگی یەك نابێت ئەو تەمەنانە لە لیستی موچەدا هەبێت بۆیە ژمارەیان نزیكەی (35) هەزار كەس دەبێت. لەگەڵ خانەنشین بوونیاندا پاداشتی خانەنشینینی (ئیكرامیە) كە دەكاتە (12) موچەی دوا موچەیان ئەوانەی (25) ساڵ خزمەتیان هەیە، ئەگەر كەسێك موچەكەی (3) ملیۆن دینار بێت ئەوا (36) ملیۆن دینار وەردەگرێت.لەگەڵ (6) موچەی مۆڵەتی كۆكراوەی فەرمانگەكەی خۆی، كە كۆی ئەو موچەیەی وەری دەگرێت دەكاتە (18) موچە. ژمارەیەكی زۆر لە بەڕێوەبەر و بەرپرسی فەرمانگە مەدەنییەكان و فەرماندەو بەرپرسی وەزارەتی ناوخۆ و پێشمەرگە دەگرێتەوە كە دەبێت ئەمشەو و سبەی ئەستۆپاكی خۆیان بكەن. ئەمشەو زیاتر كارگێڕییەكان تەركیزیان لەسەر سێ بابەتە: -    بەرواری دامەزراندن و خزمەت -    بڕوانامە -    باری خێزانی ئەمرۆ وەزارەتی دارایی هەرێمی كوردستان گشتاندنی بۆسەرجەم وەزارەت و دام و دەزگاكانی هەرێم كرد بە ژمارە ( ١ ) ی ساڵی ( ٢٠٢٥ )،  تایبەت بە جێبەجێکردنی یاسای خانەنشینی یەکگرتوو ژمارە ( ٩ ) ی ساڵی ( ٢٠١٤ ) عێراق.      

راپۆرتی: درەو 🔹 ئەو داهاتەی بەهۆی ڕاگرتنی بەرزە موچەی موچەخۆرانەوە لە (9) ساڵی ڕابردوودا بۆ حکومەتی هەرێم گەڕاوەتەوە بریتیە لە؛ (5 ترلیۆن و 996 ملیار و 368 ملیۆن و 800 هەزار) دینار. 🔹 کۆی شایستەی ڕاگیراوی پلە بەرزکردنەوەی تەنها (1) موچەخۆر بە تێکڕا (8 ملیۆن و 400 هەزار) دینارە. 🔹 ئەو فەرمانبەرانەی مافی پلە بەرزکردنەوەیان هەبووە و پێش وەرگرتنی پلەکەیان خانەنشین بوون بە درێژایی ژیان باجی بڕیاری ڕاگرتنی پلەبەرزکردنەوە دەدەن کە ژمارەیان بە نزیکەی (50 - 60 هەزار) خانەنشین دەخەمڵێندرێت، بە بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران ئەمساڵ هەرسێ موالیدەکانی (1962، 1963 و 1964) خانەنشین دەکرێن و دەکەونە ژێر هەمان ئەو کاریگەرییانەی کە لە ڕاگرتنی بەرزە موچە دەکەونەوە. یەکەم؛ سەرە موچە (عەلاوە) و بەرزە موچە (تەرفیع) چییە؟ لە یاسای موچەی فەرمانبەرانی میری و كەرتی گشتی ژمارە 22ی ساڵی 2008 هەموارکراو بە ڕوونی باس لە هەردوو بابەتی سەرە موچە (عەلاوە) و بەرزە موچە (تەرفیع) کراوە، بەجۆرێک لە؛ (مادەى سێیەم) بڕگەی یەکەم: پلەکانی فەرمانبەران و سەرمووچەى ساڵانەیان و ماوەی پلە بەرز کردنەوەیان بەم شێوەیە دەبێت کە لە خشتەى مووچەکان و سەرمووچەی ساڵانە هاتووە (بڕوانە خشتەی ژمارە (1))  سەرمووچەى ساڵانە لە (مادەى پێنجەم)ی یاساکەدا هاتووە: سەرمووچەى ساڵانە دەدرێت بە فەرمانبەر لە کاتی تەواو کردنی (1) ساڵ لە خزمەتی وەزیفی بە رەچاو کردنی مادە (9)ى ئەم یاسایە. هەروەها لە (مادەى نۆیەم)دا هاتووە؛ یەکەم: ئەگەر نەتوانرا فەرمانبەر پلەى بەرز بکرێتەوە بۆ پلەى دواتر یان پێدانی سەرمووچەى ساڵانەى بۆ گەیشتن بە بەرزترین رادەى مووچەى پلەکەى، دەکرێت بەردەوام سەرمووچەى ساڵانەى پێ بدرێت لە پلەى دواتری پلەکەى خۆی. دووەم: فەرمانبەری پایە (11)ی پلە یەکی وەزیفی سەرمووچەى بەردەوام دەبێت کە تێپەڕ نەبێت لە نزمترین رادەى پلە باڵاکان (ب) پلە بەرز کردنەوەى فەرمانبەر لە (مادەى شەشەم)ی یاساکەدا هاتووە؛ یەکەم: پلە بەرز کردنەوە بریتییە لە گواستنەوەى فەرمانبەر لەو وەزیفەیەی کە تێیدایە بۆ وەزیفەیەک کە راستەوخۆ دەکەوێتە پلەیەکی بەرزتر دوای پلەى پێشتری لە پلەبەندنی وەزیفی. سەبارەت بە مەرجەکانی پلە بەرز کردنەوەى فەرمانبەر هەر لە (مادەى شەشەم) و بڕگەی  (دووەم) هاتووە: هەبوونی ئەم مەرجانەى کە لە خوارەوە هاتوون لە کاتی پلە بەرز کردنەوە: ا. هەبووونی پلەى بەتاڵ یان وەزیفەى بەتاڵ لە پلەیەکی بەرزتر لەو پلەیەى کە تێیدایە لەنێو (ضمن) میلاکی وەزیفی فەرمانگەکەى. ب. تەواوکردنی ماوەى بڕیاردراو بۆ پلە بەرزکردنەوە کە هاتووە لە خشتەى ژمارە (١). ج. دەبێت فەرمانبەر مەرجەکان و توانای پێویستی هەبێت بۆ ئەو وەزیفەیەی بۆى کاندید دەکرێت بۆ پلە بەرز کردنەوە. د. سەلماندنی تواناکانی فەرمانبەر بۆ وەرگرتنی ئەو وەزیفەیەی کە  نیاز وایە پلەکەى بۆی بەرز بکرێتەوە بە راسپاردەى سەرۆکی راستەوخۆ و پەسند کردنی سەرۆکی باڵا. لە بەشێکی تری یاساکە تایبەت بە (پێکهێنانی لیژنەى پلە بەرز کردنەوە) لە (مادەى حەوتەم)دا هاتووە؛ یەکەم: بە فەرمانی وەزیر یان سەرۆکی لایەنی نەبەستراو بە وەزارەت یان کەسی راسپێردراو لیژنەیەکى پسپۆر پێک دەهێندرێت بە سەرۆکایەتی فەرمانبەرێک کە پلە وەزیفیەکەى لە یاریدەدەری بەڕێوەبەری گشتی خوارتر نەبێت و دوو ئەندام کە پلەى وەزیفییان لە بەڕێوەبەر کەمتر نەبێت بۆ  بینینی داواکارییەکانی پلە بەرز کردنەوە لە ماوەى 60 رۆژ لە رێکەوتی وەرگرتنی داواکارییەکە و کاندید کردنی فەرمانبەر بۆ پلە بەرز کردنەوە پاش دڵنیابوون لە هەبوونی مەرجەکانی بڕیاردراو بۆ پلە بەرز کردنەوە کە هاتووە لە بڕگە دووەم لە مادە 6ى ئەم یاسایە. دووەم: فەرمانی پلە بەرز کردنەوە دەردەچێت لە لایەن وەزیری تایبەتمەند یان سەرۆکی لایەنی نەبەستراو بە وەزارەت و پلە بەرز کردنەوەکەشى جێبەجێ دەکرێت لە رێکەوتی شایستە بوونی، ئەگەر خودی فەرمانبەر رۆڵی نەبووبێت لە دواکەوتنی پلە بەرز کردنەوەکەى. مادەى هەشتەم یەکەم: ئەگەر مووچەى فەرمانبەری پلە بەرز کراو هاوتا بوو لەگەڵ یەکێک لە پایەکانی پلەى بەرزکراوەکە، ئەوا مووچەى پایەتی دواتری پێ دەدرێت کە لەگەڵ مووچەکەى هاوتا بێت. دووەم: ئەگەر مووچەى فەرمانبەری پلە بەرز کراو کەوتە نێوان دوو پایە (مەرتەبە) لەو پلەیەى کە بۆی بەرز کراوەتەوە، ئەوا مووچەى پایەی بەرزتری پێ دەدرێت. خشتەی ژمارە (1) موچەی بنەڕەتی پلەکانی وەزیفی سیستمی موچە بە هەزار دینار   دووەم؛ شایستە داراییەکانی (بەرزە موچە)ی موچەخۆران لای حکومەتی هەرێم فەرمانبەران و موچەخۆران جگە لە شایستەی دارایی موچەی (پاشەکەوت، لێبڕین و چارەکە موچە)، شایستەی دارایی (بەرزە موچە)شیان لای حکومەتی هەرێمی کوردستانە، لێرەدا تیشک دەخینە سەر شایستەی (بەرزە موچە)ی فەرمانبەران و قەبارەی دارایی ئەو شایستەیە لەسەر حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕوندەکەینەوە.   1.    ڕاگرتنی بەرزە موچەو کاریگەرییەکانی لەسەر فەرمانبەران مامۆستایان بە بڕیاری ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم ژمارە (56) لە 31/12/2015 ەوە پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەران، كە مافێكی یاساییە بەپێی یاسای (موچەی فەرمانبەرانی دەوڵەت‌و كەرتی گشتی ژمارە 22ی ساڵی 2008)ی عێراق جێگیركراوە، ئەم یاسایە لە هەرێمی كوردستان كاری پێدەكرێت، ڕاگیراوە. تا ئێستا و دوای تێپەڕبوونی زیاتر لە (9) ساڵ، هیچ بڕیارێكی حكومەتی هەرێم نییە بۆ پێدانەوەی ئەو مافە بە فەرمانبەران ئەمە لە کاتێکدایە پلە بەرزکردنەوەی هێزەکانی ناوخۆ نەوەستاوەو، پلە بەرزکردنەوە لە وەزارەتی پێشمەرگە زیاتر لە ساڵێکەو دەستی پێکردووەتەوە کە لەم وەزارەتەش لە ساڵی 2017ەوە ڕاوەستابوو. کەواتە فەرمانبەرانی مەدەنی و مامۆستایانی هەرێم زەرەرمەندی یەكەمن، کە بە پێى داتاکانی بایۆمێتری ژمارەی فەرمانبەرانی مەدەنی و مامۆستایان (710 هەزار و 282) کەسە. جگە لەوەی ڕاگرتنی پلەبەرزکردنەوە کێشەی زۆری کارگێڕی وەزیفی دروستکردووە، تەنانەت بە هەزاران فەرمانبەر و مامۆستا هەیه خانەنشین کراون، بەبێ ئەوەی پلەبەرزکردنەوەیان بکرێت، بەمەش ئەو فەرمانبەرانەی مافی پلە بەرزکردنەوەیان هەبووە و پێش وەرگرتنی پلەکەیان خانەنشین بوون بە درێژایی ژیان باجی بڕیاری ڕاگرتنی پلەبەرزکردنەوە دەدەن کە ژمارەیان بە نزیکەی (50 - 60 هەزار) خانەنشین دەخەمڵێندرێت، بە بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران ئەمساڵ هەرسێ موالیدەکانی (1962، 1963 و 1964) خانەنشین دەکرێن و دەکەونە ژێر هەمان ئەو کاریگەرییانەی کە لە ڕاگرتنی بەرزە موچە دەکەونەوە. سەبارەت بەو بڕە پارەیەی کە بەهۆی بڕیاری ڕاگرتنی پلە بەرزکرنەوەی فەرمانبەرانەوە لەسەر حکومەت کەڵەکە بووەو دەبێت، هیچ زانیارییەکی ورد لەبەردەست نییەو حکومەتیش هیچ ڕونکردنەوەکی لەو بارەیەوە نەبووە لەبەر ئەوەی؛ 1.    فەرمانبەران و مامۆستایان دوو پلە بەرزکردنەوەیان لای حکومەت کەڵەکە بووە،. بەتایبەت ئەو مامۆستا و فەرمانبەرانەی پلە وەزیفییەکانیان لە نێوان (٦-١٠) دایەو (4) ساڵ جارێک پلەکانیان بەرز دەکرێتەوە (بۆ بەرچاوڕوونی بگەڕێرەوە بۆ خشتەی ژمارە (1)). 2.    زانیاری ورد نییە لەبارەی کۆی ئەوەی فەرمانبەران و مامۆستایان (هەڵگری چی بڕوانامەیەکن، لە چ پلە و پلکانەیەکی وەزیفیدان، لە چ پۆستێکی ئیداریدان) چونکە دەرماڵەکان کاریگەری گەورە لەسەر ڕێژەی بەرزبوونەوەی موچەکانیان جێ دەهێڵێت. بەڵام بەشێوەیەکی گریمانەیی بەهای ئەو قەرزەی "بەرزە موچە" كە دەبێت حكومەت بۆ فەرمانبەرانی بگەڕێنێتەوە بەدیاریكراوی نازانرێت، ئەگەر تێكڕای بەرزەموچە بە (50 هەزار) دینار ئەژماربكرێت، كە بۆ هەندێك پلەی وەزیفی لەم بڕە زیاتر‌و بۆ هەندێك تر كەمترە، لەحاڵی دەستپێكردنەوەی خەرجكردنی بەرزەموچە بۆ فەرمانبەران کە ژمارەیان  (710 هەزار و 282) موچەخۆرە، کە بۆ هەر مانگێک دەکاتە (35 ملیار و 514 ملیۆن و 100 هەزار) دینار. بەمەش ئەگەر تەنها بۆ فەرمانبەرێک یەک پلە بەرزکردەنەوە و بۆ هەر پلە بەرزکرنەوەیەک (50 هەزار) دینار بخەمڵێنین _چونکە هەر پلە بەرزکردنەوەیەک فەرمانبەر (26 هەزار دینار بۆ 122 هەزار دینار) دەچێتە سەر موچەکەی_  بۆ (9) ساڵی ڕابردوو بەم جۆرەیە؛ •    710 هەزار و 282 موچەخۆری شارستانیX  50 هەزار دینار X 108 مانگ = (3 ترلیۆن و 835 ملیار و 522 ملیۆن و 800 هەزار) دینار. هەر فەرمانبەرێک لەماوەی تێپەڕبوونی (4-5) ساڵ بەسەر ڕاگرتنی پلەی بەرزکردنەوەکەی لە (31/12/2015)ەوە بۆ دووەم لە ساڵی (2020) جارێکی تر لە مافی پلە بەرزکردنەوە بێ بەشکراوە، بەپێی ئەم لێکدانەوەیەی خوارەوە دەبێت، ئەم بڕەش لە شایستەی دارایی موچەخۆران وەک بەرزە موچە دووەم کە لەسەر حکومەت کەڵەکە دەبێت ڕووندەکاتەوە. •    710 هەزار و 282 موچەخۆری شارستانی X  50 هەزار دینار X 60 مانگ = (2 ترلیۆن و 130 ملیار و 846 ملیۆن) دینار. بەم پێیەش کۆی ئەو شایستە داراییەی موچەخۆرانی شارستانی کە بەهۆی ڕاگرتنی بەرزە موچەوە بۆ حکومەتی هەرێم گەڕاوەتەوە بریتیە لە؛ •    (3 ترلیۆن و 835 ملیار و 522 ملیۆن و 800 هەزار) دینار + (2 ترلیۆن و 130 ملیار و 846 ملیۆن) دینار) دینار = (5 ترلیۆن و 996 ملیار و 368 ملیۆن و 800 هەزار) دینار 2.    قەبارەی ڕاگرتنی بەرزە موچەی "یەک" فەرمانبەر یان مامۆستا بەشێوەیەکی گریمانەیی بەهای ئەو قەبارەی "بەرزە موچە"ی فەرمانبەر و یان مامۆستایەک بەدیاریكراوی نازانرێت، ئەگەر تێكڕای بەرزەموچە بە (50 هەزار) دینار ئەژماربكرێت، كە بۆ هەندێك پلەی وەزیفی لەم بڕە زیاتر‌و بۆ هەندێك تر كەمترە، ئەوا؛ بۆ یەک پلە بەرزکردنەوە؛ •    50 هەزار دینار X 108 مانگ = (5 ملیۆن و 400 هەزار) دینار. بۆ پلە بەرزکردنەوەی دووەم؛ •    50 هەزار دینار X 60 مانگ = (3 ملیۆن) دینار. •    کۆی شایستەی ڕاگیراوی پلە بەرزکردنەوەی تەنها (1) موچەخۆر = (8 ملیۆن و 400 هەزار) دینار. خشتەی ژمارە (2) فەرمانی ڕاگرتنی بەرزە موچە  

  راپۆرت: درەو ساڵی 2007 كاتێك گرێبەستی بۆ كرا، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا نامەیەكی بۆ كۆمپانیاكە نارد، ئاگاداری كرد لەوەی لەڕووی یاساییەوە مەترسیدارە، لە 2012وە نەوتی تێدا دۆزراوەتەوە، بەر لە راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم بۆ توركیا بەرهەمی رۆژانەی (6 هەزارو 500) بەرمیل بووە، لەوكاتەوە تائێستا ئیتر ئاستی بەرهەمەكەی دیار نییەو كۆمپانیاكە هیچ قسەیەك ناكات، ئەمە چیرۆكی كێڵگەی (ئێسفنێ)یە، ئەوەی عەرەبەكان پێی دەڵێن (عەین سیفنی)، وردەكاری زیاتر لەم راپۆرتەدا. كورتەیەك لەبارەی كێڵگەكە كێڵگەی (ئێسفنێ) كە عەرەبەكان بە (عەین سیفنی) ناوی دەبەن، دەكەوێتە نزیك شارۆچكەی (شێخان) لە پارێزگای دهۆك و لە ناوچەی دەشتی )نەینەوا(دایە، لەم ناوچەیەدا مەزارگەی مەسحی و ئێزدییەكان هەیە. لە رۆژی 8ی ئەیلولی 2007دا، حكومەتی هەرێمی كوردستان گرێبەستی ئەم كێڵگەی لەگەڵ كۆمپانیای (هەنت ئۆیڵ)ی ئەمریكی و كۆمپانیایەكی تر بەناوی (IMPULSE ENERGY CORPORATION) ئیمزاكراوەو رووبەری كێڵگەكە (840 كیلۆمەتر) چوارگۆشەیە، بڕی زیاتر لە (1 ملیار) به‌رمیل نه‌وتی تێدایه. لە رۆژی 2ی ئابی 2011دا، كۆمپانیای (ئافرین)ی ئەمریكی كڕینی رێژەی 20%ی پشكەكانی كێڵگەی (عەین سیفنی) راگەیاند، بەمەش پشكەكان بەمشێوەیە گۆڕانكارییان بەسەردا هات:   •    كۆمپانیا هەنت ئۆیل: 60% •    كۆمپانیای ئافرین: 20% •    حكومەتی هەرێم: 20% كۆمپانیای (ئافرین)ی بەریتانی كە كاری هەڵكەندنی لە كێڵگەكەدا دەكرد، لە نیسانی 2012 ئاشكرایكرد، نەوتی لە كێڵگەی (سیمریت 2) لە بلۆكی عەین سیفنی دۆزیوەتەوە، هەمان كۆمپانیا لە ئازاری 2013دا رایگەیاند، ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت لەم بیرە دەگاتە (5 هەزارو 368) بەرمیل لە رۆژێكدا. دواجار پشكی كۆمپانیای (هەنت ئۆیل) لە كێڵگەكە بۆ 80% بەرزبووەوەو 20%ی پشكەكان لای حكومەتی هەرێم مایەوە. كێڵگەی جێناكۆك ! كێڵگەی نەوتی عەین سیفنی یەكێك لەو كێڵگانەیە كە دەكەوێتە ناوچەی جێناكۆكی نێوان هەردوو حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی فیدراڵی عێراقەوە، كێڵگەكە لەدوای كەوتنی رژێمی پێشووی عێراقەوە لە ساڵی 2003وە كەوتوەتە ژێر دەسەڵاتی هەرێمەوە. یەكێك لە بەڵگەنامە دزەپێكراوەكانی ئەمریكا لە سایتی (ویكیلیكس)، ئاماژە بە مەترسی ئیمزاكردنی گرێبەستی ئەم كێڵگەیە دەكات لەلایەن كۆمپانیا ئەمریكییەكەوە. لەو نامەیەدا كە چوار رۆژ دوای ئیمزاكردنی گرێبەستەكەو بە دیاریكراوی لە 12ی ئەیلوی 2007دا دەرچووە، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا هۆشداری بە كۆمپانیای (هەنت ئۆییل) داوە لەوەی گرێبەستەكەی (كە لە جۆری هاوبەشیكردنە لە بەرهەمدا) لەڕووی یاساییەوە مەترسیدارە، ئەمەش بەهۆی ئەوەی "ناكۆكی نێوان حكومەتی هەرێم و بەغداد لەسەر كە خاك هێشتا یەكلانەبووەتەوەو ئەمجۆرە لە گرێبەست دەكرێت ناكۆكییەكان گەورەتر بكات". خاوەنی كۆمپانیای (هانت ئۆیل) خۆی یەكێك لە راوێژكارەكانی سەرۆك جۆرج بوش بووە، ئەوكات (2007) كە قسەوباس لەبارەی ناكۆكی نێوان هەردوو حكومەت كراوە سەبارەت بە خاك و خاوەندارێتیی كێڵگە نەوتییەكان، گفتوگۆ لەسەر ئامادەكردنی رەشنوسی یاسای نەوت و غازی عێراق دەكرا، یاسایەك كە دەبوو لەدوای پەسەندكردنی دەستوری هەمیشەیی عێراقەوە لە ساڵی 2005دا پەسەندبكرایەوەو تێیدا لەسەر بنەمای دەستور دەسەڵاتی هەردوو حكومەتی فیدراڵ و حكومەتی هەرێم بەسەر سامانی نەوتدا یەكلابكرایەتەوە، بەگوێرەی ماددەی 140ی هەمان دەستوریش چارەنوسی ناوچە جێناكۆكەكان یەكلابكرایەتەوە، ئەم دوو یاسا گرنگە كە ناكۆكی بەغدادو هەولێری بەلادا دەخست، تائێستا دەرنەچوون، ئەمەش بەهۆی ناكۆكی هەردوولا لەسەر چۆنیەتی دەركردنی یاساكان و لێكدانەوەی جیاواز بۆ ماددەكانی دەستور، بەتایبەت لە پرسی نەوت و غازدا. ئەم ناكۆكییە وایكرد، هەر لەسەرەتاوە دەركەوت كۆمپانیا ئەمریكییەكە بە نابەدڵی كار لە كێڵگەكەدا دەكات، تائێستاش لەسەر سایتی خۆی هیچ داتاو زانیارییەكی سەبارەت بە كارەكانی لە كێڵگەی (عەین سیفنی) بڵاونەكردوەتەوە.  سنوری سیاسی و سەربازیی هەرێمی كوردستان لە مانگی نیسانی 2015دا ئەم نەخشە لە راپۆرتێكی (رۆبن مێڵز) بۆ پەیمانگەی (ئۆكسفۆرد) وەرگیراوە دۆزینەوەی نەوت لە عەین سیفنی عەین سیفنی لە ساڵی 2012دا نەوتی تێدا دۆزراوەتەوە، جۆری نەوتەكەی قورسە، APIی نەوتی ئەم كێڵگەیە (21) پلەیە، واتا جۆرەكەی زۆر باش نییە، كۆمپانیایەكی ناوخۆیی بەناوی (رەوابی) لە موسڵ لە ساڵی 2015دا خەزانی نەوتی كێڵگەكەی دروستكردووە بە توانای هەڵگرتنی (18 هەزار) بەرمیل نەوت. كۆتایی كانونی دووەمی 2023 بەرهەم رۆژانەی ئەم كێڵگەیە (6 هەزارو 500) بەرمیل بوو، دیار نییە ئایا لەدوای راوەستانی هەناردەی نەوتی كوردستانەوە بە بۆریی بۆ توركیا لە 25ی ئازاری 2023دا، بەرهەمهێنان لە كێڵگەكە بەردەوام بووە یاخود نا، بەڵام لە 22ی ئۆكتۆبەری 2023دا كۆمپانیای (هەنت ئۆیڵ) پەیوەندی بە گروپی پیشەسازی نەوتی كوردستانەوە كردووە، گروپێك كە كۆمپانیا بیانییەكانی كەرتی نەوت و غازی كوردستان لەخۆدەگرێت و لەرێگەی ئەم گروپەوە پەیامە هاوبەشەكانیان سەبارەت بە مافەكانیان بۆ هەردوو حكومەتی هەرێم و حكومەتی فیدراڵی عێراق دەنێرن. سەرچاوە: •    كۆمپانیای (رەوابی) https://www.rawaby-co.com/Default_ar.aspx •    هەواڵی (Afren hits oil in Iraq)، لە سایتی (www.meed.com) https://www.meed.com/afren-hits-oil-in-iraq/ •    سایتی (iraqoilreport) https://www.iraqoilreport.com/news/hunt-oil-knew-krg-oil-deal-in-disputed-territory-6108/ •    چالاكییە نەوتییەكانی هەرێم لە 2023دا، راپۆرتی رێكخراوی (روونبین بۆ شەفافیەت لە پرۆسەی نەوت)، 2024 https://www.roonbeen.org/roonbeen-reports/ •    راگەیەندراوی كۆمپانیای (ئافرین) Afren delivers positive update on Ain Sifni Block •    ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز https://www.reuters.com/article/business/energy/afren-hunt-make-major-oil-find-in-kurdistan-idUSL6E8FH0FF/ •    سایتی (OIL REVIEW) https://oilreviewmiddleeast.com/exploration-production/afren-acquires-two-kurdistan-oil-fields-in-iraq •    کێلگە نەوتیەکانی پارێزگای دهۆک و توانای بەرهەمهێنانیان، راپۆرتی (درەو) https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=10264 •    سایتی (ئەپیكور) https://www.apikur.uk/publications/hunt-oil-joins-apikur/  

 درەو: لەدوای جەنگی دووەمی جیهانیەوە و دابەشكردنی ئێران بەسەر وڵاتانی روسیا و ئەمریكا و بەریتانیا كە كوردستان دەكەوتە ژێر دەسەڵاتی روسیاوە، بۆیە هەر لە ساڵی 1941 ەوە بۆشاییەكی ئیداری لە ناوچەكە درو=وست بوو دەسەڵاتی حوكمی ئێران لەناوچەكەدا لاواز بوو، هەربۆیە بەسود وەرگرتن لە بارودۆخەكە و كۆبونەوەی ژمارەیەكی زۆری فەرماندە و سەركردەی كوردی پارچەكانی دیكەی كوردستان لە مهاباد لە رۆژی 22/1/1946 كۆماری كوردستان راگەیەنرا بەڵام لە 23/12/1946 واتا لەدوای 11 مانگ و یەك رۆژ سوپای ئێرانی گەیشتە ناو شاری مهاباد و سەركردەكانی كۆمارەكە دەستگیركران و دوای سێ مانگ لە دەستگیركردن و زیندانیكردنی قازیەكان بەرەبەیانی‌‌ 31 ی ئازاری 1947 دوای نزیكەی یەك ساڵ لە دامەزراندنی كۆماری كوردستان لە مهاباد، پێشەوا قازی‌ محەمەد سەرۆك كۆماری كوردستان, حەمەحوسێن خانی‌ (سەیفی‌ قازی‌ ) وەزیری جەنگ و ئامۆزای‌ پێشەوا قازی محەمەد ‌و ئەبولقاسم‌ سەدری‌ قازی‌( برای‌ پێشەواقازی محەمەد و نوێنەری مهاباد  لە تاران) لە مەیدانی چوارچرای مهاباد لە سێدارەدان، لەو شوێنەی كە لە 22/1/1946 كۆماری كوردستانی لێراگەیەنرا. ئەو تاوانانەی كە لای رژێمی پادشایەتی درابوونە ئەستۆی قازیەكان: ـ گۆڕین ‌و دەستكاریكردنی نەخشەی وڵاتی ئێران. ـ ڕاگەیاندنی سەربەخۆیی‌ و داگیركردنی بەشێك لە خاكی ئێران بە ناوی كوردستان. ـ بازرگانیكردنی نەوت لەگەڵ‌ سۆڤیەت بەبێ‌ ئاگاداری‌ و ڕەزامەندی دەوڵەتی ناوەندی. ـ سازكردنی نەخشەی كوردستانی گەورە‌ بەلكاندنی كوردستانی ئێران، عێراق، توركیا و سوریا. ـ هێنانەناوەی بێگانە و بەشێك لە خاكی ئێران خستنەژێردەستی (مەبەست مەلا مستەفا بارزانی)یە. ـ دانانی ئاڵای جیاواز بۆ كوردستان بە ئاڕمی چەكوش‌ و داس بەشێوەی ئاڵای سۆڤیەت. ـ لێدانی سكەی پووڵ‌ بۆ كوردستان بە وێنەی ڕووپیەی ڕوسی       قازی محەمەد پێش لەسێدارەدانی وەسێتنامەیەك دەنوسێت كە ئەمە دەقەكەیەتی بسم‌اللە الرحمن الرحیم رۆڵە‌ و برا عەزیزەكانم! برا بەش خوراوەكانم, میللەتە زوڵم لێكراوەكەم! وام لە دوایین ساتەكانی‌ ژیانم‌دا, چەند ئامۆژگاری‌یەكتان دەكەم, وەرن بە خاتری‌ خوا چیتر دوژمنایەتیی‌ یەكتری‌ مەكەن؛ یەك بگرن‌و پشتتان وەیەكتری‌ بدەن, لە بەرابەر دوژمنی‌ زۆردار‌و زاڵم بوەستن, خۆتان بە خۆرایی‌ بە دوژمن مەفرۆشن, دوژمن هەر ئەوەندە ئێوەی‌ دەوێ‌, تا كاری‌ خۆتان پێ‌جێبەجێ‌ دەكا‌و قەت بەزەیی‌ پێتان‌دا نایە؛ لە هەر هەلێك‌دا بێ‌, قەت لێتان نابوورێ‌. دوژمنانی‌ گەلی‌ كورد زۆرن, زاڵمن, زۆردارن؛ بێ‌بەزەیین؛ رەمزی‌ سەركەوتنی‌ هەر گەل‌و نەتەوەیەك, یەكگرتن‌و یەكبوونە؛ پشتگیریی‌ تەواوی‌ میللەتە. هەر میللەتێك یەكیەتیی‌‌و تەبایی‌ نەبێ‌, هەر دەم ژێردەستی‌ دوژمنانی‌ دەبێ‌, ئێوە گەلی‌ كورد! هیچتان لە گەلانی‌ سەر ئەم گۆی‌ زەویە كەمتر نیە, بەڵكوو لە پیاوەتی‌‌و غیرەت‌و لێهاتوویی‌؛ لە زۆر لەو گەلانەی‌ رزگار بوون لە پێشترن. ئەو میللەتانەی‌ كە لە چنگی‌ دوژمنە زۆردارەكانیان رزگاریان بوو, وەك ئێوەن؛ بەڵام ئەوانەی‌ خۆیان رزگار كردوە, یەكیەتییان لە نێوان‌دا هەبووە؛ با ئێوەش وەكوو هەموو گەلانی‌ رووی‌ زەوی‌, چیتر ژێردەست نەبن؛ هەر بە یەكگرتن‌و حەسوودی‌ بەیەك نەبردن‌و خۆنەفرۆشتن بە دوژمنان لە دژی‌ نەتەوەكەمان دەتوانن رزگار بن. براكانم! چیتر فریوی‌ دوژمن مەخۆن؛ دوژمنی‌ كورد لە هەر رەنگ‌و دەستە‌و قەومێك بێت, هەر دوژمنە, بێ‌روحمە, بێ‌ویژدانە؛ روحمتان پێ‌ناكا, بەیەكترتان بەكوشت دەدا؛ تەماحو وەبەر دەنێ‌؛ بە درۆ‌و فڕ‌وفێل بەگژ یەكترودا دەكا؛ لەناو هەموو دوژمنەكانی‌ گەلی‌ كورد, دوژمنی‌ عەجەم لە هەموویان زاڵمتر‌و مەلعوونتر‌و خوانەناستر‌و بێبەزەییترە؛ لە هیچ تاوانێك بەرانبەر بە گەلی‌ كورد دەست ناگێڕێتەوە؛ هەر بە درێژایی‌ مێژوو لەگەڵ‌ گەلی‌ كورد, غەرەز‌و كینەی‌ ریشەداری‌ هەبووە‌و هەیەتی‌. = تەماشا كەن, بڕوانن تەواوی‌ گەورە پیاوانی‌ گەلەكەتان, لە سمایل ئاغای‌ شكاكەوە بگرە؛ تا جەوهەر ئاغای‌ برای‌‌و هەمزە ئاغای‌ مەنگور‌و چەند‌و چەندین مرۆڤی‌ دیكە, هەر هەموویان بە فریودان, ئارامیان كردنەوە‌و خەڵكیان لە پشت كردنەوە‌و ئینجا زۆر نامەردانە, كوشتیانن؛ هەموو ئەوانەیان بە سوێند‌و قورئان فریو دان كە گویا عەجەم نییەتی‌ خێری‌ لە گەڵیان‌دا هەیە‌و چاكەیان لەگەڵ‌‌دا دەكات, بەڵام هەر كوردە خۆش باوەڕە‌و بە سوێند‌و سۆزی‌ عەجەم فریوی‌ خواردوە‌و باوەڕی‌ پێ‌ هێناون؛ كەچی‌ تا ئێستاش بە درێژایی‌ مێژوو, كەس نەیدیوە تاكوو جارێكیش عەجەم بە سوێند‌و وادە‌و ئەو پەیمانانەی‌ كە بە سەرانی‌ كوردی‌ داوە, وەفای‌ پێ‌بكا‌و وادەكانی‌ لەگەڵ‌ كورد بەجێ‌ بگەیەنێ‌؛ هەر هەمووی‌ درۆ‌و فڕ‌وفێڵ‌ بووە. جا وا من وەكوو برایەكی‌ چووكەی‌ ئێوە, لە رێگای‌ خوادا, بۆ خاتری‌ خودا پێتان دەڵێم: یەكتر بگرن‌و قەت پشتی‌ یەكتر بەرمەدەن. دڵنیا بن ئەگەر عەجەم هەنگوینتان بداتێ‌, دیارە ژەهری‌ تێ‌كردوە. بە سوێند‌و بەڵێنی‌ درۆی‌ عەجەم فریو مەخۆن؛ كە ئەگەر هەزار جار دەست لە قورئانی‌ پیرۆزیش بدا‌و بەڵێنتان پێ‌بدا, دڵنیا بن مەبەستی‌ فریودانی‌ ئێوەیە, تاوەكوو فێڵێكتان لـێ‌بكا. وا من لە دوایین ساتەكانی‌ ژیانم‌دا بە خاتری‌ خودای‌ گەورە ئامۆژگاریتان دەكەم, پێتان دەڵێم‌و خوا بۆ خۆی‌ دەزانێ‌ كە من ئەوەی‌ لە دەستم هات, بە سەر‌و بەگیان‌و تێكۆشان, بە ئامۆژگاری‌‌و رێنوێنی‌‌و رێگەی‌ راست نیشاندانی‌ ئێوە, درێغیم نەكردوە. ئێستاش لەو ساتەدا‌و لەو بارودۆخەدا, دیسان پێتان رادەگەیەنم كە چیتر فریوی‌ عەجەم نەخۆن‌و باوەڕ بە سوێند‌و دەست لە قورئان دان‌و بەڵێن‌و سۆزەكانیان مەكەن. چونكە عەجەم نە خوا دەناسن‌و نە باوەڕیان بە خوا‌و پێغەمبەر هەیە‌و نە باوەڕیان بە رۆژی‌ قیامەت‌و حساب‌و كیتاب هەیە. لە لای‌ ئەوان ئێوە هەر لەبەر ئەوەی‌ كە كوردن, با موسڵمانیش بن, تاوانبار‌و مەحكوومن, بۆ وان دوژمنن؛ سەر‌و ماڵ‌‌و گیانتان بۆ ئەوان حەڵاڵە‌و بە غەزای‌ دەزانن, بەڵێنم وانەبوو من بڕۆم‌و ئێوە بە دەست ئەو دوژمنە دڵڕەشانەوە بەجێ‌ بهێڵم, زۆر جاریش بیرم لە رابردوو‌و گەورە پیاوانمان كردۆتەوە, كە عەجەم بە فریو‌و سوێند‌و درۆ‌و حیلە گرتوویانن‌و كوشتوویانن, چونكە لە مەیدانی‌ نەبەردیدا پێیان نەوەستان‌و نەیان توانیوە لە بەرانبەریان‌دا رابوەستن, ناچار بە درۆ‌و فڕ‌وفێڵ‌ هەڵیان خەڵەتاندوون, كوشتوویانن. من ئەوانم هەر هەموویان لەبیر بوو؛ قەتیش باوەڕم بە عەجەمان نەكردوە؛ بەڵام عەجەم لە پێش گەڕانەوەیان بۆ ئێرە چەندین جار وەڵام‌و راسپاردەیان بە نامە‌و بە ناردنی‌ كەسی‌ ناوداری‌ كورد‌و فارس بە دانی‌ بەڵێن‌و پەیمانی‌ یەكجار زۆر‌و بۆرەوە كە دەوڵەتی‌ عەجەم‌و شا خۆی‌ نیەتی‌ خێریان هەیە‌و ئامادە نین تەنانەت دڵۆپێك خوێن لە كوردستان بڕژێ‌. ئێستا ئێوە ئەنجامی‌ بەڵێنەكانیان بە چاوی‌ خۆتان دەبینن؛ ئەگەر سەرانی‌ هۆز‌و عەشیرەتە كوردەكانمان خیانەتیان نەكردبا‌و خۆیان بە حكوومەتی‌ عەجەم نەفرۆشتبا, ئێمە‌و ئێوە‌و كۆمارەكەمان وای‌ بەسەردا نەدەهات. ئامۆژگاری‌‌و وەسیەتم ئەوەیە: با منداڵەكانتان بخوێنن, چونكە ئێمەی‌ میللەتی‌ كورد هیچمان لە میللەتانی‌ دیكە كەمتر نیە, ئیللا خوێندن نەبێ‌؛ بخوێنن بۆ ئەوەی‌ لە كاروانی‌ گەلان دوا نەكەون, هەر خوێندن چەكی‌ كوشندەی‌ دوژمنە. دڵنیا بن‌و بزانن ئەگەر تەبایی‌‌و یەكگرتن‌و خوێندەواریتان باش بێ‌؛ زۆر باشیش بەسەر دوژمنانتان‌دا سەردەكەون, ئێوە نابێ‌ بە كوشتنی‌ من‌و برا‌و ئامۆزاكانم چاوتان بترسێ‌, هێشتا دەبێ‌ زۆر كەسی‌ دیكەی‌ وەكوو ئێمە لەو رێگایەدا ]گیانی‌ خۆیان[ بەخت بكەن؛ تا دەگەنە ئاوات‌و مەبەستتان. دڵنیام لە دوای‌ ئێمەش زۆر كەسی‌ دیكە هەر بە فێڵ‌‌و دووڕوویی‌ لە بەین دەبرێن. دڵنیام زۆر لەوانەی‌ لە دوای‌ ئێمەش دەكەونە داوی‌ فڕ‌وفێڵی‌ عەجەمان, لە ئێمەش زاناتر‌و لێهاتووتر دەبن, بەڵام هیوادارم كوشتنی‌ ئێمە ببێتە پەند‌و عیبرەت بۆ دڵسۆزانی‌ گەلی‌ كورد. وەسیەتێكی‌ دیكەم بۆ ئێوە ئەوەیە كە لە خوای‌ گەورە داوا بكەن, هەر چیەكتان بۆ سەرفرازیی‌ ئەو گەلە كرد, كۆمەكتان لە ئەو بۆ بێ‌؛ دڵنیام خوای‌ گەورە سەرتان دەخا‌و كۆمەكتان دەكا. رەنگە بڵێن ئەی‌ بۆ من سەرنەكەوتم, لە وەڵام‌دا دەڵێم: بەو خوایە من سەركەوتووم؛ چ نیعمەتێك‌و چ سەركەوتنێك لەوە گەورەترە كە ئێستا وا من لە رێگەی‌ گەل‌و میللەت‌و وڵاتەكەم‌دا, سەر‌و ماڵ‌‌و گیانم لە پێناوی‌ ئەودا دادەنێم, باوەڕ بكەن من خۆم لە دڵمەوە ئارەزووم بوو, ئەگەر مردم بە مەرگێك بمرم كە لە حزووری‌ خوا‌و رەسووڵی‌ خوا‌و گەل‌و میللەتەكەم‌دا, روو سوور بم؛ بۆ من ئەو مەرگە سەركەوتنە. خۆشەویستەكانم! كوردستان ماڵی‌ هەموو كوردێكە؛ هەر وەكوو لە ماڵەوەدا ئەندامانی‌ ئەو ماڵە هەر كەس لە هەر جۆرە كار‌و كردەوەیەك‌دا دەیزانێ‌, ئەو كارەی‌ پێ‌دەسپێرن, ئیتر كەس مافی‌ چاوچنۆكیی‌ پێ‌نیە, كوردستانیش هەر ئەو ماڵەیە؛ ئەگەر زانیتان كەسێك لە ئەندامانی‌ ئەو ماڵە كارێكی‌ لە دەست دێ‌؛ لێی‌ گەڕێن با بیكا. ئیتر نابێ‌ بەرد بخەنە سەر رێی‌‌و نابێ‌ بەوە دڵگیر بن كە یەكێك لە ئێوە بەرپرسیارەتیی‌ گەورەی‌ بەدەستەوەیە. ئەگەر كاری‌ گەورە كەوتۆتە سەر شانی‌ كەسێك‌و بەڕێوەی‌ دەبا, دیارە لێی‌ دەزانێ‌‌و بەرپرسیارەتیی‌ گەورەتریش ]ی‌[ لە بەرانبەر ئەو ئەركەدا هەیه. دڵنیابە برا كوردەكەت هەر چاكترە؛ دوژمن كینەی‌ لە دڵە‌و ئەگەر من بەرپرسیاریەتیی‌ گەورەم لە سەرشانی‌ نەبوایە, ئێستا لەژێر داری‌ سێدارەدا رانەدەوەستام. بۆیە نابێ‌ لەگەڵ‌ یەكتری‌دا چاوچنۆك بن. ئەوانەی‌ فەرمانی‌ ئێمەیان بەجێ‌ نەدەگەیاند, نەك هەر فەرمان جێبەجێ‌ نەكردن, بەڵكوو بە تەواوی‌ دوژمنایەتییان دەكردین, لەبەر ئەوەی‌ خۆمان بە خزمەتكاری‌ خەڵكی‌ خۆمان دەزانی‌, ئێستا ئەوان لەنێو ماڵ‌‌و منداڵی‌ خۆیان, لە شیرین خەودان, بەڵام ئێمە بە ناوی‌ خزمەتكردن بە میللەت, وا لە ژێر داری‌ سێدارەین‌و خەریكم دوایین ساتەكانی‌ ژیانم بەم وەسیەت نامەیە تەواو دەكەم؛ جائەگەر منیش بەرپرسیارەتی‌ گەورەم لەسەر شان نەبووایە, ئێستا منیش وەك ئێوە لە ناو خاوخێزان‌و ماڵی‌ خۆم لە شیرین خەودا دەبووم, ئەوەی‌ كە ئامۆژگاریتان بۆ دوای‌ خۆم دەكەم, ئەمەش یەكێكە لەو بەرپرسیارەتیانەی‌ كە لەسەر شانمە, دڵنیام ئەگەر كەسێكی‌ دیكە لە ئێوە؛ بەرپرسیارەتیی‌یەكانی ‌ منی‌ وەئەستۆی‌ خۆی‌ گرتبا, ئێستا ئەو لە شوێنی‌ من لە ژێر سێدارە دەبوو. وا من بە مەبەستی‌ رەزایەتی‌ خودا‌و بە پێی‌ بەرپرسیارەتی‌ سەرشانم, وەكوو كوردێكی‌ خزمەتكاری‌ گەل‌و لە رێگای‌ كاری‌ چاك‌دا (امر بالمعروف) ئەو چەند ئامۆژگارییەم كردن كە هیوادارم لەمەودوا عیبرەت وەربگرن‌و بە تەواوی‌ گوێ‌ لە ئامۆژگارییەكانم بگرن. بە هیوای‌ خوای‌ گەورە بەسەر دوژمنانتان‌دا سەركەون. 1ـ باوەڕتان بە خودا‌و (ماجاْ من عنداللە)‌و پەرستنی‌ خودا‌و پێغەمبەر (د.خ)‌و بەجێگەیاندنی‌ ئەركی‌ ئایینی‌ پتەو بێ‌. 2ـ یەكیەتی‌‌و تەبایی‌ لە نێوان خۆتان‌دا بپارێزن, كاری‌ نەشیاو لە بەرانبەر یەكتردا مەكەن‌و چاوچنۆك مەبن؛ بە تایبەت لە بەرپرسیاریەتی‌‌و خزمەت كردن‌دا. 3ـ خوێندن‌و زانست‌و پلەی‌ زانیاریتان بەرنە سەرەوە؛ بۆ ئەوەی‌ كەمتر فریوی‌ دژمنان بخۆن. 4ـ باوەڕ بە دوژمنان مەكەن, بە تایبەت بە دوژمنی‌ عەجەم, چونكە بە چەند هۆ‌و رێگاوە عەجەم دوژمنی‌ ئێوەیە, دوژمنی‌ گەل‌و نیشتمان‌و ئایینتانە. مێژوو سەلماندویەتی‌ كە بەردەوام لە كورد بە بەهانەیە‌و بە كەمترین تاوان دەتانكوژێ‌‌و لە هیچ تاوانێك بەرانبەر بە كورد دەست ناگێڕیتەوە. 5ـ بۆ چەند رۆژێك ژیانی‌ بێ‌ قیمەتی‌ ئەم دنیایە خۆتان مەفرۆشن بە دوژمن, چونكە دوژمن دوژمنە‌و جێگەی‌ هیچ باوەڕ پێكردنێك نیە. 6ـ خیانەت بە یەكتری‌ مەكەن, نەخیانەتی‌ سیاسی‌‌و نە گیانی‌‌و ماڵی‌‌و نامووسی‌, چونكە خیانەتكار لای‌ خودا‌و مرۆڤ سووك‌و تاوانبارە, خیانەت بە رووی‌ خیانەتكاردا دەگەڕێتەوە. 7ـ ئەگەر یەكێك لە ئێوە توانی‌ كارەكانی‌ ئێوە بە بێ‌ خیانەتكردن ئەنجام بدا, هاوكاری‌ بكەن, نەوەك لە پێناوی‌ چاوچنۆكی‌‌و بەخیلیدا دژی‌ بوەستن, یان خوا نەكا لەسەری‌ ببن بە جاسووسی‌ بێگانە. 8ـ ئەو شوێنانەی‌ لە وەسیەتنامەكەدا نووسیومە بۆ مزگەوت‌و نەخۆشخانە‌و قوتابخانە؛ ئێوە هەمووتان داوای‌ بكەن تا دەكرێ‌‌و سوودیان لـێ‌وەردەگیرێ‌. 9ـ ئێوە لە خەبات‌و هەوڵ‌‌و تێكۆشان مەوەستن؛ تا وەك هەموو گەلانی‌ دیكە لە ژێر چەپۆكی‌ دوژمنان رزگارتان دەبێ‌, ماڵی‌ دنیا هیچ نیە, ئەگەر وڵاتێكو هەبێ‌, سەربەستی‌یەكو هەبێ‌؛ ماڵ‌‌و خاك‌و نیشتمانەكە‌و هی‌ خۆتان بێ‌, ئەو كاتە هەموو شتێكتان هەیە, هەم ماڵ‌, هەم سەروەت, هەم دەوڵەت‌و ئابڕوو‌و نیشتمانیشتان دەبێ‌. 10ـ من پێم وا نیە حەقی‌ خودا نەبێ‌, حەقی‌ دیكەم لەسەر بێ‌؛ بەڵام ئەگەر كەسێك لای‌ وابوو, لە كەم تا زۆر شتێكی‌ لای‌ منە, سەروەتی‌ زۆرم جێ‌ هێشتوە, با بچێ‌ لە واریسانم داوا بكا‌و وەری‌ بگرێتەوە. تا ئێوە یەكتر نەگرن, سەرناكەون؛ زوڵم‌و زۆر لە یەك مەكەن, چونكە خوا زۆر زوو زاڵم لەبەین دەبا‌و نابوودی‌ دەكا, ئەوە بەڵێنی‌ خواوەندە بێ‌كەم‌و زیاد, زاڵم دەڕووخێ‌‌و نابوود دەبێ‌, خوا تۆڵەی‌ زوڵمی‌ لـێ‌دەكاتەوە. هیوادارم ئەوانە لەگوێ‌ بگرن‌ و خوا سەركەوتووتان بكا خزمه تگوزاری گه ل و نیشتمان قازی محەممەد كۆماری كوردستان

مەریوان وریا قانع تایبەت بە (درەو) بە هەموو مانایەک گەیشتن بە ئاگربەست لە غەزە و راگرتنی تەکنۆلۆژیای مۆدێرنی کوشتن و وێرانکردن، هەواڵێکی هێجگار دلخۆشکەرە، بەر لە هەموو کەسێک بۆ ئەو دانیشتوانە چەند ملیۆنییەی ناو غەزە  کە ساڵێک و ٤ مانگە لەناو جەهەنەم و کابوسێکی تاریکی پڕ لە  برسێتی و ترس و سەرما و دەربەدەریی و بێماڵیی و شۆکی دەرونیی و کوشتن و خوێنی بە ناهەق رژاودا، ژیان بەسەردەبەن. هەواڵەکە بە پلەی یەکەم بۆ ئەو هەموو منداڵ و پیر و کوڕ و کچ و ژن و پیاوانە جێگای دڵخۆشییە، ئەو هەموو بریندار و بیمارانەی تەنانەت توانای تیمارکردنێکی سەرەتاییانەی برینەکانیان نییە، بە هۆی وێرانبوونی تەواوی نەخۆشخانە و تیمارگاکانەوە.  بۆ ئەو ملیۆنان مرۆڤەی بەردەوام لەبەردەم ئەگەری گەورەی کوشتن و لەدەستدانی ژیانی خۆیان و ئازیزەکانیاندا بوون. ئاگربەست، بەر لە هەموو شتێک، بەخشینی توانای هەڵمژینی هەناسەیەکی هێمنە دوور لە باروت و گڕ و دووکەڵی یەکێک لە قێزەونترین پڕ تاوانترین، جەنگەکانی سەدەی بیست و یەکەم. دوای ساڵێک و ٤ مانگ لە کوشتنی بە کۆمەڵ، لە تاوانی جەنگ و پلانی پاکتاوکردن، ئەوەی تا ئەم ساتە روویداوە ئاگربەستە، نەک کۆتاییهاتنی جەنگ، لەزۆر سەرەوە گەیشتن بە کۆتایی جەنگەکە رێگایەکی نادیار و ناروونی لەپێشە. قسەکانی هەردوو بەرەکە، هەم ئیسرائیل و هەم نوێنەرەکانی حەماس، ئەو گومانە گەورەدەکەن کە ئەمە کۆتا جەنگی نێوان ئەو دوو بەرەیە بێت کە لەپاڵ رقی سیاسیی و کۆلۆنیالیی و ئەتنییەوە لە یەکتری، رقێکی دینی گەورەشیان لەیەکە کە بێچارەسەر و بێکۆتاییە. لە هەموو دۆخێکدا قەبارە و گەورەیی ئەو کێشانەی لە سبەینێ و دووسبەی دوای ئاگربەستەکەدا دێنەپێشەوە و بەر لە هەمووکەسێکیش خەڵکی غەزە ڕووبەڕووی دەبنەوە، بە هەموو حیساباتێک، کێشەی هێجگار گەورە و تراژیدییای تەواو نائومێدکەرەن. غەزە خۆی وەک سەرزەمین و ژینگەیەک بکرێت مرۆڤی تێدابژیی تەواو وێرانە و لە چەندان بەشیدا توانای دابینکردنی پێداویستییە هەرە سادەکانی ژیانی تیادانەماوە. بەپێی ئاماری نەتەوە یەکگرتوەکان ٨٠ لە سەدی ئەو ماڵانەی لە غەزەدا هەبوون روخاون و دانیشتوانەکانیان ناتوانن لەناویاندا بژین. بڕێکی گەورەی ئەو دوو ملیۆن ئاوەرەیەی بە خێمەکانیانەوە دەگەڕێنەوە پاڵ ماڵ و خانوە روخاوەکانیان، دەبێت لەناو ئەو خێمانەدا بژین و بیناکردنەوەی ماڵەڕوخاوەکان دەیان ساڵ و سەرمایەیەکی تەواو گەورەی پێویستە. چەندان راپۆرتی نێودەوڵەتی پێ لەسەر ئەو راستییە دادەگرن کە بەشێکی بەرچاوی غەزە، بە تایبەتی بەشی باکوری غەزە، بەکەڵکی ژیان نەماوە. ئەم بەشە جگە لەوەی وێران بووە، هاوکات زەویەکەشی لە رووی ژینگەییەوە بەرادەیەک پیسبووە کە تا دەیان ساڵ روەکی تیادا ناروێت و مرۆڤ ناتوانێت لەناویدا بژیی. لە هەموویشی ترسناکتر نەوەیەک لە منداڵان و گەنجانی بریندار و بیمار و کەمئەندام دروستبوون، کە ژمارەیان بە دەیان و سەدان هەزارە، کە توانای ژیانێکی ئینسانیی نیمچە سەربەخۆشیان نییە و تا مردن پێویستیان بە خزمەتگوزاریی بەردەوام هەیە. بەپێی ئامارە فەرمییەکان زیاد لە ١٠٠ هەزار برینداری هەمجۆر لە هەموو تەمەنەکان هەیە کە رۆژگارێکی درێژ پێویستیان بە دابینکردنی خەزمەتگوزاری هەمەجۆرە. بەشی هەرەگەورەی نەخۆشخانە و ناوەندە پزیشکلییەکان و سێنتەرەکانی تیمارکردن وێران بوون و توانای پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکانیش بەو ژمارە گەورەیە لە بریندار و کەماەندام و پەککەوتە نییە و نەماوە.    بەپێی ئامارەکانی یونسیفیش لەم جەنگەدا ١٧ هەزار منداڵ بێدایک و بێباوک و بێ کەسوکاربوون. هەزارن ژن هاوسەرە پیاوەکانیان و هەزاران پیاویش، هاوسەرە ژنەکانیان لەدەستداوە.  ئەمە جگە لە کوشتنی نزیکەی ٥٠ هەزار مرۆڤ، کە بەپێی هەندێک مەزەنە دەشتە بۆ سەروی ٧٠ هەزار بەرزببێتەوە کاتێک لەشە جێماوەکانی ژێر خان و ماڵ و شوێنە روخاوەکان دەدۆزرێنەوە.  نوێنەری نەتەوە یەکگرتوەکان، کە خانمێککی هۆڵەندییە، دەڵێت «خەڵکی غەزە هیچ شتێکیان نییە. مرۆڤ تووشی سەرسوڕمان دەبیت گەر لە غەزەدا منداڵێک ببینیت پێڵاوی لەپێدابێت، یان جلی زستانەی لەبەردابێت». «خەڵکی غەزە پێویستیان بە هەمووشتێک هەیە، ئەو پێداویستیانەش دەبێت هەموو رۆژێک دابینبکرێن»  بە ڕای ئەم نوێنەرەی نەتوە یەکگرتوەکان غەزە پێویستی بە زیاد لە ١٠٠ ملیار دۆلارە بۆئەوەی بتوانێت بونیادبنرێتەوە. هاریکاریکردنی غەزەش نابێت بۆ ماوەیەکی کورت و کەم بێت بەڵکو پێویستە بۆ ماوەیەکی زۆر درێژ بێت. غەزەی ئێستا و غەزەی بەر لە پەلامارەکەی ٧ ئۆکتۆبەر، دوو سەرزەمینی تەواو جیاوازن. غەزەی ئێستا غەزەیەکی وێران و پڕ لە مرۆڤی پەککەوتە و بریندار و کەم ئەندام و پر لە منداڵانی بێباوک و دایک، پر لە شۆک و تراومای جیاواز و، پر لە مرۆڤگەلێکی تەواو پروکاو و چەند نەوەیەکی گەنجە کە جگە لە خێمە شوێنێک نادۆزنەوە بتوانن لەناویدا بژین.  نەخۆشیی، برسێتی، کەم ئەندام بوون، تراومای تاکەکەسیی و دەستەجەمعی، بێماڵیی و لەدەستدانی ئازیزان، ئەو دۆخەیە کە غەزە، دوای ساڵێک و ٤ مانگ لە جەنگ، تێیکەوتوە. ئیسرائیل لەو ماوەیەدا، جگە لە خولقاندنی ئەو وێرانە گەورەیە و جگە لە ئەجامدانی چەندەها تاوانی جەنگ، هاوکات چەندان شوێن و جێگای تری لەناو خاکی فەلەستینییەکاندا، هەم لەناو غەزە خۆی و هەم لە دەرەوەی غەزەشدا، داگیرکردوە، سوپاکەیان لە بەشێکی غەزەدا ماوەتەوە و گەماوردانی غەزەش لە ئێستادا لە گەمارۆدانی بەر لە جەنگە زۆر توندتر و هەمەلایەنترە. غەزەی ئێستا زۆر لە غەزەی بەر لە ٧ ئۆکتۆبەر زیاتر لەژێڕ رەحمەتی سوپا و تەکنۆلۆژیای کوشتن و سیاسییەکانی دەوڵەتی ئیسرائیلدایە.     حەماس خۆیشی حەماسی بەر لە پەلامارەکانی ٧ ئۆکتۆبەر نییە. لە هەموو سەرێکەوە زیانێکی هێجگار گەورە بەم رێکخراوە گەیەندراوە. بونیادە سەربازییەکەی و بەشی زۆری چەکدار و سەرکردە سیاسیی و سەربازییەکانیان کوژراون. بەشەکی زۆری ئەو تونێلانەی دروستیکردبوو روخێندراون، بارەگا و ئۆفیس و شوێنە نهێنی و ئاشکراکانی وێران کراون. هەمان شت بۆ هێزە جیهادییەکانی تری ناو غەزەش هەر راستە. ئەمە جگە لە وێرانکردنی ئەو ژینگە ئیقلیمیەی حەماس و هێزە جیهادییە فەلەستینییەکانی تر لەناویدا هەناسەیان ئەدا و کۆمەکدەکران و کاریاندەکرد. ئیسرائیل دۆستە هەرە سەرەکییەکانی حەماسی بە شێوەیەکی گەورە و هەمەلایەن لاواز و سنووردار کردوە، لە حیزبوڵای لوبنانییەوە بیگرە بۆ سوریای ئەسەد و لەوانیشەوە بۆ هێزی ئەو بەرە ئێرانییەی بەشێوازی جیاواز پشتیوانی حەماس و حیزبوڵای، دەکرد. هاوکات پەیوەندیی نێوان حەماس و دەسەڵاتی فەتح وەک هەمیشە خراپە، ئەگەر خراپتر نەبووبێت. ئەوەی گوێ لە نوێنەرەکانی ئەو دووبەرەیە بێت ئەو راستییەی بۆ ئاشکرادەبێت، ئەم دوو بەرە جیاوازەی ناو فەلەستین وەک هەمیشە ناکۆک و دژبەیەکن. بە کورتییەکەی، حەماس لە رووی سەربازییەوە تا رادەیەکی گەرە وێران بووە، پشتێنە ئیقلیمیەکەشی وەک خۆی وێران بووە، هەموو پلانەکانی دوای جەنگیش باس لەوەدەکەن حەماس هیچ رۆڵێکی سیاسیی لە بنیادنانەوەی دەسەڵاتی دوای جەنگەکەدا نابێت و هیچ لایەنەێک رازینابێت حەماس کەمترین رۆڵی لە قۆناغی دوای جەنگەکەدا هەبێت. بێگومان هەموو ئەو هێزانەی خەریکی بەرەنگاریی و خەباتی رزگاریخوازین، بە خودی حەماس خۆیەوە، دەکرێت هەڵەی هەمەجۆر بکەن و کارەساتی گەورە بخەنەوە. بریاری هەڵە و ناڕاست بەشێکە لە ژیان بەگشتیی و لە ژیانی سیاسیی بە تایبەتی. کێشەی سەرەکیی لەوەدایە دان بە هەڵەکردنەکاندا نەنرێن. نکوڵی لە هەڵەتێگەیشتنی سیاسیی و سەربازیی بکرێت، دۆڕاندنی بەرفراوان و هەمەلایەن بەناوی سەرکەوتنەوە بفرۆشرێت.  نرخ بۆ ژیان و مانەوەی مرۆڤەکان دانەنرێت. رژانی خوێنی خەڵک بە مەسەلەیەکی سادە و ئاسان دابنرێت. بەناوی شەهیدبوون و چوون بۆ بەهەشتەوە، باکت بە کوشتنی دەیان هەزار مرۆڤ نەبێت. ئەوەی لەم ساتەدا لای حەماس و لای بەشێکی گەورەی ئیخوانەکانی ناوچەکە و لای زیاد لە باڵێک لە باڵەکانی ئیسلامی سیاسیی و هەوادارەکانیان دەیبینین، فرۆشتنی ئەم دۆڕانە مێژووییە گەورەیە و فرۆشتنی ئەو هەڵە سەربازیی و سیاسیی و ستراتیژییە ەگورە و نابەپرسیارانەیە بەناوی سەرکەوتنەوە. گۆڕینی ئەم کابوسە فرەشێوەیەیە بە سەرکەوتنێکی بێبنەما. نکوڵیکردن لە بڕیار و کردە و سیاسەتی ناڕاست، ئەو هەڵە هەرە ترسناک و کوشندەیەیە کە بکرێت رووبەرووی هەر مەسەلەیەکی ڕەوا و دادپەروەر ببێتەوە، لەوانەش رووبەرووی مەسەلەی بەگژاچوونەوەی سیاسەتی داگیرکردن و خەباتکردن بۆ ڕزگارکردنی خاک. پرسیارەکە ئەوەیە ئایا فەلەستینییەکان بەگشتیی و خەڵکی غەزە بەرگەی چەند «سەرکەوتنی» تری حەماسیی و ئیخوانیانەی تری لەم جۆرە دەگرن؟ شتێک لای زۆرێک لە مرۆڤە عەقڵانیی و خاوەن ویژدانەکان ئاشکرابێت ئەو راستییەیە کە فەلەستینییەکان بەگشتیی و خەڵکی غەزە بەتایبەتی بەرگەی هیچ «سەرکەوتن»ێکی تری لەم شێوە سەرکەوتنە خورافییە ناگرن.  

درەو: كۆنگرەی رۆژنامەوانی فراكسیۆنی یەكگرتوو لە پەرلەمانی كوردستان: شاسوار عەبدولواحید پێشنیازێكی ئاوا باس لە حوكمڕانی درووستكردنی حوكمڕانی بێت، ناكرێت لەناو حەدیقەوەو لەناو سەیارەوە پرۆژەیەكی ئاوا بۆ خەڵك و لایەنە سیاسیەكان تەرح بكرێت، بەڵگەیە لەسەر ناجدی بوونی پێشنیازەكەی شاسوار عەبدولواحید. ئێمە دیدمان روونە و وتومانە ئۆپۆزسیۆنین و لەگەڵ پارتی و یەكێتی ناچینە حوكمەت. كاك شاسوار ماوەی دوو مانگە خەریكی گفتوگۆیە لە گەڵ پارتی و یەكێتی بۆ ئەوەی بەشێكی دەستبكەوێت دیارە نەگەیشتووەتە ئەنجام لەگەڵ دەسەڵاتداران. ئەو كە رازی نیە بە بەشی خۆی یان ئەوەی پێی دراوە رازی نیە، ئەبوایە لەگەڵ هێزەكانی تر ئۆپۆزسیۆنێكی جدی بین، نەك موزایەدەو چەواشەكاری و زمانی برینداركردن، لەلایەن شاسوار عەبدولواحیدەوە. ئێمە زۆر بەرۆشنی وتوومانە بەشداری حكومەت ناكەین، كۆمەڵ دەڵێت بەشداری پەرلەمانیش ناكەین كەچی دەیەوێت ئیحراجیان بكات، ئەوانە بەڵگەی ئەوەن ئەو پرۆژەیەی شاسوار عەبدولواحید ئیستهلاكی محەلی و  ناواقیعیە، لەدوورەوە پێشنیازی وا دەلیلی ناواقیعیە ، پرۆژەیەكی بێ بنەما و بێ پەیڕەوی. ئەو پێشتر دەیوت دەبێت بەرپرسانی پارتی و یەكێتی لەبەردەركی سەرا هەڵبواسرێن خێرە ئێستا دەیەوێت دەنگەكانی بە بەلاش بداتە لایەنێكی دەسەڵات ئەی بۆ لە هەڵمەتی هەڵبژاردن دەیوت هەرگیز لەگەڵ یەكێتی و پارتی كۆنابمەوە دوای دوو مانگ گفتوگۆ و كۆبوونەوە دیارە نەگەیشتووەتە ئەنجام ئەمڕۆ دەیەوێت دەنگ بەلایەنێكی دەسەڵات بدات خۆی ئازادە           

راپۆرت: درەو لە 2006وە گرێبەستی بۆ كرا، لەكۆتایی 2015 نەوتی تێدا دۆزرایەوە، لە 2021دا بەرهەمەكەی گەیشتە (10 هەزار) بەرمیلی رۆژانە، لە كۆتایی 2023دا كۆمپانیاكان بەجێیانهێشت و كێڵگەدا داخرا، ئەمە چیرۆكی كێڵگەی (سارتە)یە لە هەولێر، كێڵگەیەكی نەوت كە توشی هەمان چارەنوسی نەوتەكەی (تەقتەق) بووەوە، وردەكاری زیاتر لەم راپۆرتەدا. چیرۆكی سارتە   کێڵگەی (سارتە) دەکەوێتە پارێزگای هەولێر، رۆژئاوای ناحیه‌ی مه‌سیف و خوارووی ئاكرێ،‌ (8) بیری نەوتی تێدایەو تەنیا لە (5) بیر نەوت بەرهەمهێنراوە، یەدەگی ئەم بلۆكە بە بڕی (1 ملیار) بەرمیل خەمڵێندراوەو؛ رووبەرەكەی (607) كیلۆمەتر دووجایە، كوالیتی نەوتەكەی باش نییەو لە جۆرە قورسەكانە. سەرەتا گرێبەستی ئەم كێڵگەیە لە 22ی كانونی یەكەمی 2006دا دراوە بە كۆمپانیای (ریلایەنس)ى هیندی، دواترو لە تەموزی 2012دا كۆمپانیای (شیڤرۆن)ی ئەمریكی رێژەی 80%ی پشكەكان و بەڕێوەبردنی كێڵگەكەی لە كۆمپانیا (ریلایەنس) كڕییەوە، مامەڵەی كۆمپانیاكان لەسەر پشكەكانی ئەم كێڵگەیە بەردەوام بوو تاوەكو لە شوباتی 2019دا گەنێل ئەنێرجی توركیا رێژەی 30%ی پشكەكانی لە كۆمپانیای (شیڤرۆن)ی ئەمریكی كڕییەوە. تاوەكو ساڵی 2013 پشكەكانی ئەم كێڵگەیە بەمشێوەیە دابەشكرا بوو: •    كۆمپانیای شیڤرۆنی ئەمریكی: 60%ی پشكەكان •    كۆمپانیای OMVی نەمساویی: 15%ی پشكەكان •    حكومەتی هەرێم: 25%ی پشكەكان دواجار، لەناو مامەڵەی كۆمپانیاكاندا، پشكەكانی كێڵگەی (سارتە) بەمشێوەیە مایەوە: •    كۆمپانیای شیڤرۆنی ئەمریكی: 50%ی پشكەكان •    كۆمپانیای گەنێڵ ئەنێرجی توركی: 30%ی پشكەكان •    حكومەتی هەرێم: 20ی پشكەكان لە كۆتاییەكانی 2015دا كۆمپانیای (شیڤرۆن) ئاشكرایكرد نەوتی لە كێلگەی (سارتە) دۆزیوەتەوەو دەست بە پرۆسەی لێدانی بیر دەكات بۆ دەرهێنانی نەوت، بەڵام شەڕی داعش و نائارامییەكانی ئەو ساڵانە وایكرد كۆمپانیا ئەمریكییەكە كاركردنی خۆی لە هەرێمی كوردستان رابگریت، دواترو لە ئەیلولی 2017دا كۆمپانیاكە دەستیكرد بە هەڵكەندی یەكەم بیر كرد لە كێڵگەی (سارتە).   ئەم کێڵگەیە لە مانگی تشرینی دووەم 2020وە بەفەرمی وەک کێڵگەیەکی بەرهەمهێنی بازرگانی راگەیەنرا، بۆ یەكەمجاریش لە مانگی كانونی یەكەمی 2020وە كۆمپانیاكانی (شیڤرۆن)و (گەنێل ئەنێرجی) شایستەی دارایی خۆیان لەم كێڵگەیە وەرگرت.      بەرهەمی کێڵگەکە لەسەرەتاوە (5 هەزار) بەرمیلی رۆژانە بوو، لە ئازاری 2021دا دوای نۆژەنكردنەوەی بیری (سارتە 2)، تێكڕای بەرهەمی هەردوو بیری (سارتە 1 و سارتە 2) لەم كێڵگەیە بۆ (10 هەزار) بەرمیل نەوتی رۆژانە بەرزبووەوە، ئەم نەوتە بە تانكەر دەگوازرایەوە بۆ كێڵگەی (خورمەڵە)و لەوێوە دەكرایە بۆری نەوتی كوردستان و هەناردەی بەندەری جەیهانی توركیا دەكرا.   لە چارەکی یەکەمی 2022دا بەرهەمی رۆژانەی ئەم كێڵگەیە بریتی بوو لە (5 هەزارو 590) بەرمیل، بەڵام لە نیوەی دووەمی 2022ەوە ئاستی بەرهەمی كێڵگەكە پاشەكشێی گەورەی بە خۆیەوە بینی و بۆ بڕی (3 هەزارو 960) بەرمیلی رۆژانە دابەزی. هاتنی ئاو بۆ ناو بیرە نەوتەكان، هۆكاری سەرەكی پاشەكشێی بەرهەمی كێڵگەی (سارتە) بوو، لە چارەكی یەكەمی 2023دا (واتا بەر لە راوەستانی هەناردەی نەوت بۆ توركیا بە بۆریی) ئاستی بەرهەمهێنانی زیاتر دابەزی و گەیشتە (3 هەزارو 160) بەرمیل لە رۆژێكدا، لە چارەكی سێیەمی هەمان ساڵ و دوای راوەستانی هەناردەی نەوت، ئاستی بەرهەمی كێڵگەكە بەتەواوەتی سفربووەوە. لە کۆتایی ساڵی 2023دا گرێبەستی کێڵگەی (سارتە) لەلایەن هەردوو (شیڤرۆن)و (گەنێڵ ئەنێرج)یەوە کۆتایی پێهێنراو کێڵگەکە رادەستی وەزارەتی سامانە سروشتییەکان کرایەوە، بەهۆی ئەوەی ئیتر هیچ سودێكی ئابوری تێدا نەما، بەمەش کۆمپانیای (شیڤرۆن)ی ئەمریكی هیچ وەبەرهێنانێکی لە هەرێمی کوردستاندا نەما، بەمشێوەیە كێڵگەی (سارتە) توشی هەمان چارەنوسی كێڵگەی (تەقتەق) بووەوە كاركردن تێیدا راگیرا. بەر لە رادەستكردنەوەی (سارتە) بە وەزارەتی سامانە سروشتییەكان، شایستەی دارایی (شیڤرۆن)و (گەنێڵ ئەنێرج) لە چارەکی یەکەمی 2023دا لەم كێڵگەیە بریتی بوو لە بڕی (9.5 ملیۆن) دۆلار، لەم بڕە پارەیە شیڤرۆن (5.9 ملیۆن)ی بردو بڕی (3.6 ملیۆن) دۆلاریش بۆ گەنێڵ ئەنێرجی بوو. ناڕەزایەتیی لە سارتە شوباتی 2023 بەهۆی ناڕەزایی دانیشتووانی گوندی (چڕە)و (چنارۆک)و (گەرووی دەلالان)و (زەرگەزەوی) لە سنوری ناحیەی دارەشەکران لە پارێزگای هەولێر، لە کێڵگەی (سارتە) گواستنەوەی نەوت ماوەی 10 رۆژ راوەستا، بەهۆی رێگریی هێزە ئەمنییەكانەوە میدیاكان نەیانتوانی ناڕەزایەتییەكە رووماڵ بكەن. خەڵكی ناڕازیی ئەو گوندانە كە داوای هەلی كارو دامەزراندنیان لە كێڵگەی نەوتەكە دەكرد، رێگای گواستنەوەی نەوتییان لە کێڵگەی (سارتە)وە بۆ پاڵاوگەی (کەڵەک)و وێستگەی پەمپی (خورمەڵە) راگرت. ئەوكات كە ناڕەزایەتییەكە رێكخرابوو، رۆژانە لەنێوان 17 بۆ 20 تانكەر نەوت لە كێڵگەكەوە رەوانەی پاڵاوگەی كەڵەك و خورمەڵە دەكرا. بۆچی چۆڕبڕ بوو ؟ (نەوزادی موهەندیس) لە بابەتێكدا كە لە شوباتی 2024دا كە لە (درەو) بڵاوكراوەتەوە، بەمشێوەیە باس لە هۆكاری چۆڕبڕبوونی بیرەنەوتەكانی كوردستان لەوانە بیرەكانی كێڵگەی (سارتە)و چارەسەرەكانی دەكات: هۆكارەكان چین؟ چەمكی چۆڕبڕبوون: بریتییە لە كەمبوونەوەو دابەزینی بڕی بەرهەمی بیر یان كێڵگەیەكی نەوت لە جوگرافیایەكی دیاریكراودا، هەربۆیە سەرچاوە نەوتییەكان وەكو هەموو سامانە سروشتییەكانی تر رووبەڕووی كەمبوونەوە دەبنەوەو لەكۆتایشدا چۆڕبڕ دەبن. بە كورتی و پوختی هۆكارەكان بریتین لە: 1-  گەلێك هێزی پاڵنەر كۆنترۆڵی بەرهەمهێنان دەكەن لەسەرەتای ژیانی بەرهەمهێنانی بیرەكانەوە، كە بریتین لە: هێزی سروشتی، وەكو پاڵنانی ئاویی یان گومەزی غازیی یان غازی تواوە یان تێكەڵەیەك لەو هێزانە. وەك بەرزبونەوەی رێژەی ئاو water cut كە چارەسەرەكەی بریتییە لە گۆڕینی perfs بۆئەوەی دوور بكەوینەوە لە ئاوەكە . 2- لەگەڵ هەڵكشانی تەمەنی بەرهەمهێناندا، ئەوا پەستانی حەشارگە نەوتییەكان دادەبەزێت، بەهۆی لەبەر رۆیشتنی زۆرەوە هێزە پاڵنەرەكان دادەبەزێت. 3- بەشێوەیەكی زانستیی و بەردەوام بیرەكان صیانە نەکراون. 4- دابەزین و كەمبوونەوەی ئاستی رۆیشتنی نەوت لە كۆگای نەوتەكەوە، بەمەش بڕی بەرهەم روو لەكەمبوونەوە دەكات. 5- زیانگەیاندن بە چینی بەرهەمهێنەكە، واتا زیانگەیاندن بە كونیلەكان و توانای پێداتێپەڕبوونی بەردە كۆگاییەكان. 6- گیرانی رێڕەوەكانی نەوتە خاوەكە بە كەڵەكەبوونی لم و قوڕ تیایاندا. 7- یەكگرتنی نەوت و پێكهاتەكانی حەشارگە نەوتییەكە، كە دەبێتە تۆپەڵبوون و گرتنی رێڕەوی رۆیشتنی نەوتەكە. 8- بەهۆی چۆڵبوونی كۆگا هەڵگرەكان، چینە بەرهەمهێنەكە تووشی داڕمان دەبێت، بەهۆی ئەو پەستانە بەرزەی لە سەرێتی بەهۆی چینەكانی زەویەوە. رێگەچارەكان چین بۆ هەریەكێك لەو هۆكارانە؟ گەلێك رێگەچارەی هەیە، لەگەڵ هەر هۆكارێكدا چارەكانیش دەگۆڕێن، وەكو: 1-    دابەزینی پەستان و پلەی گەرمی، كەمبوونەوەی بڕی بەرهەم روودەدات و لەوكاتەشدا نەوتەكە جیادەبێتەوە بۆ نەوتی قورس و سوك، نەوتە سوكەكە دێتە دەرەوە و قورسەكەش دەمێنێتەوەو پێویستی بە رێگە چارەیەک هەیە، ئەویش بە تێكردنی هەڵمی ئاو بۆ ناو كۆگاو حەشارگە نەوتییەكە steam water، بەمەبەستی زیادكردنی پلەی گەرمییەكەی، بەوەش نەوتەكە كە چڕیەكەی بەرزە، دەگۆڕێت بۆ نەوتێكی چڕیی نزم و بەئاسانی دێتە دەرەوە. 2-    دابەزینی پەستانەوە، كە دەبێتە هۆكاری دەرچوونی غازەكەو بەوەش نەوتە قورسەكە دەمێنێتەوەو لینجیەكەی زیاد دەبێت و خەستدەبێتەوەو بڕی بەرهەم و هاتنە دەرەوە كەمدەبێتەوە. 3-    زیادبوونی چینی ئاو و زیادبوونی بەرهەم و هاتنەدەرەوەی ئاو لە بیرەكەوە، كە دەبێتە هۆی كەمبونەوەی بەرهەمی نەوتەكەو چارەسەریش بریتییە لە رێگەگرتن لە بەرهەمی ئاوەكەو تێكەڵبوونی بە نەوتە خاوەكەو گەر چارەسەر نەكرێت دەبێتە هۆی راوەستانی بیرەكە لە بەرهەم. لە زۆربەی بارودۆخەكاندا كێڵگەی نەوت بڕێكی گەورە لە ئاو لە خۆدەگرێت، كە پلەی سوێرێتی زۆر بەرزەو لەژێر نەوتەكەدا پەنگیخواردوەتەوەو رۆڵ دەبینێت لە پاڵنان بە شلە نەوتییەكانەوە بۆ بیرەكە، بەهۆی سیفەتی كشانەوە هەرچەندە بچووكیش بێت، جا كاتێك ئاوەكە هەلێك دەبینێتەوە بۆ گەیشتن بە بیرەكە، ئەوەش ئاسایی یان بەزۆریی لەماوەی 20 ساڵدا روودەدات لە دەستپێكی بەرهەمهێنانەوە، هەوڵی پاڵنان دەدات بە نەوتەكەوە بۆ دەرچوون، بە رێژەیەكی كەم دەستپێدەكات و هێواش هێواش زیاد دەبێت تا دەگاتە رادەیەكی مەترسیدارو دەگاتە 50-60%ی بەرهەمەكە. لەو ئاستەشدا ناوەستێت و رێژەی ئاوەكە بەرزدەبێتەوە تادەگاتە وەستاندنی بەرهەمهێنان. بەزۆریش پێش ئەوەی بگاتە ئەو ئاستە، بەرهەمەكە دەگۆڕێت لە خۆدەركردەوە بۆ بەكارهێنانی ماتۆڕی هەڵمژێنەر كە لە بنی بیرەكەدا دادەنرێت، ئەمەش تێچووی بەرهەم زیاد دەكات، لەگەڵ ئەوەشدا بڕی بەرهەمی نەوت كەمدەكات و بڕی ئاوەكە زیاد دەكات تا دەگاتە قۆناغێك كە ئیدی بەرهەمهێنان هیچ سودێكی ئابوری نامێنێت. چارەسەرەکان بۆ چارەسەركردنی ئەو بارودۆخەو گەڕاندنەوەی بیرەكان بۆ دۆخی ئاسایی بەرهەمهێنانی خۆیان و پارێزگاریكردن لە پەستانی ناو بیرەكە، پێویستە هەندێك هەنگاوی كرداریی بگیرێتە بەر وەكو: - بەرزكردنەوەی دەستكرد یان ماتۆڕی نوقومبوو لەناو نەوتەكەدا (غاطسە)و دوای ئەوەش ڕێگەی تر دێن وەكو: - رێگەچارەی سەرەتایی دەرهێنانی نەوت: كە بەدوو شێواز دەکرێت، ئەوانیش بریتین لە رۆیشتنی سروشتیی و بەرزكردنەوەی دەستكرد. تێكردنی ئاویی یان تێكردنی غازیی و ڕێگەی  gas liftكە بەشێوەیەكی گشتی دەتوانرێت رێژەی 30% نەوت دەربهێنرێت. - رێگەچارەی دووەمینی دەرهێنانی نەوت Secondary Recovery   : بەدوو شێواز كار دەکات وەكو تێكردنی ئاو و چاكسازیكردن لە پەستاندا لەم رێگەیەدا دەتوانرێت ڕێژەی 30-50% نەوت دەربهێنرێت. - رێگەچارەی سێهەمینی دەرهێنانی نەوت Tertiary  Recovery: بە چەندین رێگەچارە دەتوانرێت بڕی بەرهەمی نەوت زیاد بكرێت وەك: 1 .گەرمكردن، بەهۆی  هەڵم و ئاوی گەرم و سوتان. 2. تێكردنی غاز: وەكو غازەكانی CO2 و Hydrocarbonو  Nitrogen/ Flue . 3. كیمیایی: لەڕێگەی هەریەكە لە Alkali,Surfactant,Polymer 4. لەهەندێك باوردۆخیشدا كرداری شكاندنی هایدرۆلیكی hydrolic frac بەكاردێت بۆ زیادكردن یان دروستكردنی توانای تێپەڕبوون لە بەردە كۆگاییەكانداو بەمشێوەیە بڕی بەرهەم زیاد دەبێتەوە. هەربۆیە بۆ هەر حاڵەتێكی كەمبوونەوەی بەرهەم پێویستە لەپێشدا هۆكارەكان دیاریبكرێن و؛ دواتر بۆ هەر حاڵەتێك چارەسەری گونجاو دەستنیشان بكرێت. بۆ نمونە بیرێكی نەوت لە سەرەتای بەرهەمهێنانیدا رۆژانە لەنێوان 50-60 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەمدەهێنێت، كە حاڵەتێكی ئاساییە، بەڵام ژمارەیەكی زۆری بیرەكان لەنێوان 20و 30 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەمدەهێنن بۆ چەندین ساڵ، زانیارییەكی گرنگ كە پێویستە ئاماژەی پێبدرێت ئەوەیە هیچ كات ناتوانرێت تەواوی نەوتی كۆگاكراو بەرهەمبهێنرێت، كە هەیە لەناو حەشارگە نەوتییەكاندا، بەهۆكاری جیۆلۆجی و فیزیاویی كە پەیوەستن بە تایبەتمەندی بەردەكانەوە. بەتایبەتیش لەكاتێكدا ناتوانرێت دەستڕابگات بەو بەردانەی كە لە قوڵایی 2كم لەژێر زەویدان تەنها بەهۆی ئامێری هەڵكەندنەوە نەبێت. بەزۆریش رێژەی دەرهێنان لەنێوان 30-50-%ە، ئەوەش مانای ئەوەیە كە نیوەی نەوتە هەڵگیراوەكە، بۆ هەتاهەتایە لەناو زەویدا دەمێنێتەوە، لە هەندێك حاڵەتی ترداو بەهۆی تەكنۆلۆجیای گرانبەهاوە، دەتوانرێت رێژەی دەرهێنان بگاتە 60%، لەكاتێكدا تێكڕای دەرهێنانی جیهانی كەمترە لە 40%. داخستنی بیرە نەوتەکان و مەترسییەكانی هەموو بیرە نەوتێك یان غازێك كە كەوتە بەرهەمهێنان، باشتروایە بەردەوام بێت لە بەرهەمهێنان و هیچ كات بیر لە داخستنی نەكرێتەوە، بەڵكو هەوڵبدرێت بەكەمیش بێت پرۆسەی بەرهەمهێنان بەردەوام بێت، چونكە داخستنی بیرە نەوت و غازەكان، دەبێت كۆتا بژاردە بێت، كە بیری لێبكرێتەوە. چونكە ((بڕیارێكی سەخت و تاڵە)). لە كۆتاییدا دیاردەی كەمبوونەوەو نەمانی بەرهەمی بیرە نەوتەکانی هەرێمی كوردستان، دیاردەیەكی بەربڵاوی جیهانییەو كارێكی نامۆ نییە لەبوار و كەرتی نەوت و وزەدا. بەڵام روودانیان بەو شێوە خێرایی و كتوپڕو لەو ماوە كەمەی بەرهەمهێناندا، جێگەی پرسیارن. هەربۆیە دەكرێت وزارەتی سامانە سروشتییەكان و كەسانی پسپۆڕو شارەزا لەبوارەكەدا بەوردی لە هۆكارەكانی بكۆڵنەوەو دواتریش كۆمپانیاكان ناچار بكرێن، بۆ گرتنەبەری رێوشوێنی زانستی لە دەرهێنان و پەرەپێدان و صیانەكردنی بەردەوامی بیرەكاندا، بەپێچەوانەوە لەماوەیەكی كورتی داهاتوودا ئەو دیاردەیە لە هەموو كێڵگەو بیرە نەوتەکانی تردا، دووبارە دەبنەوە. ئەمەش زیانی گەورە دەگەیەنێت بە كەرتی وزەی هەرێمی كوردستان. سەرچاوەكان: •    شیكردنەوەی گرێبەستی نەوتی و بەرپرسیارێتی كۆمەڵایەتی كۆمپانیاكانی نەوت لە هەرێمی كوردستاندا، پرۆژەی رێكخراوی مەسەلـلە بۆ پەرەپێدانی توانا مرۆییەكان بە هاوكاری رێكخراوی NPA، چاپی یەكەم 2013 •    Sarta Oil Field Development https://www.nsenergybusiness.com/projects/sarta-oil-field-development/?cf-view •      راپۆرتی رێكخراوی (روونبین) https://www.roonbeen.org/roonbeen-reports/ •    كەمبوونەوەی نەوتی هەندێک‌ لە بیرە نەوتەکانی هەرێم!، نەوزادی موهەندیس، (درەو) https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=14692  

راپۆرت: درەو بلۆكی هەولێر یەكێك لەو بلۆكە نەوتییانەی هەرێمی كوردستانە كە لە 2007ەوە گرێبەستی بۆ كراوەو لە 2014وە كەوتوەتە بەرهەم، بەڵام تائێستا نەگەیشتوەتە ئاستی جێگیری بەرهەمهێنان، وردەكاری زیاتر لەم راپۆرتەدا. پشكەكان بلۆكی هه‌ولێر "ده‌میرداغ"، شاری هه‌ولێرو ده‌شتی هه‌ولێرو ڕێگای مه‌خمورو ناحیه‌ی كه‌ڵه‌ك ده‌گرێته‌وەو (11) بیری نەوتی تێدایە، رووبەری ئەم بلۆكە‌ (1531) كیلۆمه‌تر دووجایه‌. یەدەگی خەمڵێندراوی نەوت لەم بلۆكەدا بڕی (1 ملیار) بەرمیلە. كوالیتی نەوتی ئەم كێڵگەیە مامناوەندە، APIی نەوتەكەی لەنێوان 22 بۆ 30 پلەدایە. رۆژی 10ی تشرینی دووەمی 2007 گرێبەستی ئەم كێڵگەیە دراوە بە كۆمپانیای نۆربێست LTD (ئۆرێكس پترۆلیۆم) كە كۆمپانیایەكی كەنەدییە، گرێبەستەكەی لە جۆری (هاوبەشی بەرهەمهێنان)ە. ساڵی 2011 گۆڕانكاریی بەسەر پشكەكانی كێڵگەی هەولێردا هات، پشكەكان بەمشێوەیە دابەشبوون: •    كۆمپانیای (ئۆریکس پیترۆلیۆم)ى كەنەدی: (65%)ی پشكه‌كان هەیەو بەڕێوەبەری كێڵگەكەیە •    كۆمپانیای (KNOC)ی كۆری: (15%)ی پشكەكان •    (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستان: (20%)ی پشكەكان دواجارو پاش كشانەوەی كۆمپانیا كۆرییەكە، ئێستا پشكەكانی كێڵگەكە بەمشێوەیە دابەشبووە: •    كۆمپانیای (ئۆریکس پیترۆلیۆم)ى كەنەدی: (65%) •    (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستان: 35% دۆزینەوەو هەناردەكردنی نەوت ناوەڕاستی شوباتی 2017، كۆمپانیای (ئۆریكس) نامەیەكی بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان و ئەندامانی كۆمیتەی بەڕێوەبەرایەتی ناوچەی نەوتی هەولێر نارد، لەم نامەیەدا ئاگاداریكردن لەوەی دڵنیایە لە دۆزینەوەی نەوت لە كێڵگەی "دەمیرداغ". ئەوكات كۆمپانیا كەنەدییەكە سەرقاڵی جێبەجێكردنی پرۆگرامێكی چڕ بوو بۆ پەرەپێدانی كێڵگەكە، لەوانە دامەزراندنی یەكەكانی بەرهەمهێنانی نەوت. كۆمپانیا كەنەدییەكە (Orex Petroleum) كە زۆرترین پشكی كێڵگەكەی هەبوو، رۆژی 27ی تشرینی دووەمی 2020 ناوی  خۆی گۆڕی بۆ كۆمپانیای (Forza Petroleum)، لەوكاتەوە تائێستا بەم ناوەوە كاردەكات. تاوەكو ساڵی 2014 بەرهەمی رۆژانەی ئەم كێڵگەیە نزیكەی (4) هەزار بەرمیل نەوت بوو، بەگوێرەی قسەی كۆمپانیاكە لە 2015وە بەرهەمی كێڵگەكە بۆ 40 هەزار بەرمیلی رۆژانە بەرزبووەتەوەو دامەزراوەی نوێی بەرهەمهێنانی نەوت جێگەی دامەزراوە كۆنە كاتییەكانی ساڵی 2014ی گرتوەتەوە لە كێڵگەكەدا.   لە ساڵی 2016وە هەناردەی نەوت لەم كێڵگەیەوە لەڕێگەی بۆریی نەوتی كوردستانەوە دەستیپێكردووە.   بەرهەمی كێڵگەی هەولێر لە 2016 بۆ 2023 بەمشێوەیە بووە: •    2016: 3 هەزار بەرمیلی رۆژانە •    2017: 3 هەزار بەرمیل •    2018: 3 هەزار بەرمیل •    2019: 13 هەزار بەرمیل •    2020: 11 هەزار بەرمیل •    2021: 13 هەزار بەرمیل •    2022: 14 هەزار بەرمیل •    2023: 15 هەزار بەرمیل بووە تا راوەستانی هەناردەی نەوت لە 25ی ئازاری ئەم ساڵە، لە شوباتی 2023وە دەستیكردوەتەوە بە بەرهەمهێنان و تێكڕای بەرهەمی رۆژانە تا 2024 بە 6 هەزارو 500 بەرمیل دەخەمڵێندرێت، بەڵام كۆمپانیاكە تائێستا راپۆرتی خۆی بۆ چارەكی چوارەمی 2023و سەرەتای 2024 بڵاونەكردوەتەوە. داهاتی كۆمپانیا لە كێڵگەكە دوای 25ی ئازاری 2023وە كە بەهۆی بڕیاری دادگای ناوبژیوانی پاریسەوە هەناردەی نەوتی كوردستان بۆ توركیا بە بۆریی راوەستا، كۆمپانیای (فۆرزا پترۆلیۆم) لەو كۆمپانیا بیانییانە بوو كە لەبەرەنجامی پڕبوونی ئەمبارەكانییەوە بەرهەمهێنانی نەوتی كێڵگەی هەولێر بۆ ماوەیەك راگرت، بەر لە راوەستانی هەناردە بەرهەمەی رۆژانەی كێڵگەی هەولێر (15 هەزارو 100) بەرمیل بوو، كۆمپانیای بەڕێوەبەری كێڵگەكە لە تەموزی 2023وە دەستی بە بەرهەمهێنان كردەوە بەمەبەستی فرۆشتنی بە بازاڕی ناوخۆو چارەكی سێیەمی ئەم ساڵەدا واتا دوای دەستپێكردنەوەی پرۆسەی بەرهەمهێنانی نەوت ئاستی بەرهەمهێنان رۆژانە بریتی بووە لە (6 هەزارو 462) بەرمیل.   رۆژی 7ی تشرینی دووەمی 2023، (شەین کلۆنیگەر) بەڕێوەبەری جێبەجێکاری كۆمپانیای (فۆرزا پترۆلیۆم) پەیامێكی بڵاوكردەوە، وتی: ئەو نەوتەی بە بازاڕی ناوخۆ دەیفرۆشین نرخەی زۆر كەمترە لە نرخی جیهانی نەوت، بەڵام پارەی نەوتە فرۆشراوەكە پێشوەختە وەردەگرین و ئەمە یارمەتیدەرە بۆ دابینكردنی تێچووی كارپێكردنی كێڵگەكە. بەگوێرەی قسەی ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی هەرێم، كۆمپانیاكان هەر بەرمیلێك نەوت بەبڕی (31،3) دۆلار دەفرۆشن. دواین داتاكانی كۆمپانیای بەڕێوەبەری ئەم كێڵگەیە ئاماژە بەوە دەكات، ئاستی داهات و بەرهەمی نەوت لەم كێڵگەیە لە سێ چارەكی ساڵی 2023دا بەمشێوەیە بووە: •    چارەكی یەكەم: كۆی بەرهەمی نەوت (1 ملیۆن و 150 هەزارو 200) بەرمیل بووە، هەر بەرمیلێكی بە (54.19) دۆلار فرۆشراوە، داهات لەم ماوەیەدا بریتی بووە لە (62 ملیۆن و 334 هەزار) دۆلار، بەهۆی ئەوەی كۆمپانیای (فۆرزا پترۆلیۆم) بەهۆی ئەوەی 65%ی پشكی كێڵگەكەی هەیە، رێژەی 65%ی بەرهەم و قازانجی وەرگرتووە، 40 ملیۆن دۆلاری بەركەوتووە، بەڵام دوای لێدەركردنی باج و موڵكانەو كێ و پشكی حكومەت بڕی (18 ملیۆن و 254 هەزار) دۆلار بۆ كۆمپانیاكە ماوەتەوەو حكومەت رێژەی زیاتر لە 70%ی داهاتی نەوتی كێڵگەكەی بردووە. •    چارەكی دووەم: بەرهەم زۆر دابەزیوە، رۆژانە تەنیا 650 بەرهەم بەرهەمهێنراوە، ئەمەش بەهۆی راوەستانی هەنارجەی نەوت لە 25ی ئازاری 2023دا، تێكڕای بەرهەمی ئەم كێڵگەیە لە سێ مانگی دووەمی 2023دا بریتی بووە لە (55 هەزار) بەرمیل نەوت، لەم بڕە كۆمپانیاكە (39 هەزارو 300) بەرمیلی بە نرخی (28.28) دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك فرۆشتووەو تێكڕای داهاتەكەی بریتی بووە لە (1 ملیۆن و 111 هەزار) دۆلار، لەمە (604 هەزار) دۆلاری بۆ حكومەتی هەرێم و (507 هەزار) دۆلارەكەی تری بووە بە داهات بۆ كۆمپانیاكە. •    چارەكی سێیەم: كۆمپانیاكە دەستی كردوەتەوە بە بەرهەمهێنانی نەوت، بڕیاریداوە بە بۆرییەك كێڵگەی (بەنان) ببەستێتەوە بە دامەزراوەكانی بەرهەمهێنانی نەوت لە كێڵگەی (دەمیرداغ)، لەم چارەكەدا ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت بۆ نزیكەی (6 هەزارو 500) بەرمیل نەوتی رۆژانە بەرزبووەتەوە، تێكڕای بەرهەم بە نەوتی ئەمباركراو و فرۆشراو لە ناوخۆدا لەم چارەكەدا بریتی بووە لە (602 هەزارو 616) بەرمیل، نرخی هەر بەرمیلێك نەوت بریتی بووە لە (30،83) دۆلار، كۆی داهاتەكەی (18 ملیۆن و 578 هەزار) دۆلار بووە، 13 ملیۆن دۆلاری بۆ حكومەت و 5 ملیۆنیشی بۆ كۆمپانیاكە بووە. سەرچاوەكان: •    سایتی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان https://archive.gov.krd/mnr/mnr.krg.org/index.php/ku/index.htm •    سایتی كۆمپانیای (فۆرزا پترۆلیۆم) https://www.forzapetroleum.com/en/about-us/History.php •    راپۆرتی رێكخراوی (روونبین) https://www.roonbeen.org/roonbeen-reports/ •    کێڵگە نەوتیەکانی پارێزگای هەولێر و توانای بەرهەمهێنانیان، راپۆرتی (درەو) https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=10190    

درەو: تەیف سامی وەزیری دارایی عێراق ئەمڕۆ لەگەڵ وەفدی هەرێمی كوردستان لەبەغداد كۆبووەوەو رایگەیاندووە موچەی مانگی یەك دەنێرێن و كێشەی موچە چارەسەر دەكەین دەبێت ئێوەش ئیلتیزام بكەن، داهاتی ناوخۆو، میزان موراجەعە لەكاتی خۆی بنێرن، بەم باسی موچەی مانگی 12 مەكەن چونكە ناردومانەو تەواو. سەچاروەیەك لە وەفدی هەرێمی كوردستان لە بەغداد بە (درەو)ی راگەیاند: بەهیچ شێوەیەك باسی موچەی مانگی (12)ی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان نەكەن، چونكە ناردومانەو لای خۆتانەو بیدەن. تەیف سامی ئاماژەی بەوەشكردووە: هەوڵی چارەسەركردنی كێشەكان دەدەین و موچەی مانگی یەكی 2025 دەنێرین بەڵام دەبێت ئێوەش ئیلتیزام بكەن بەتایبەت دەبێت لەكاتی خۆی : -    داهاتی 50%ی دامەزراوە فیدراڵیەكان بنێرن. -    میزان موراجەعە لەكاتی خۆیداو بێكێشە بنێرن. -    تەوتینی موچەی موچەخۆران بكەن. -    ئەبێ هەموو فەرمانبەرێك (UPN)ی خۆی هەبێت ئەوەی (UPN)ی نەبێت و بایۆمەتری نەبێت موچە وەرناگرێت . -    ئەوەی تەمەنی (60) ساڵ بێت یەكسەر خانەنشین دەكرێت. بڕیارە بۆ چارەسەری كێشەی لیستی موچەی مانگی یەكی 2025، وەفدێكی تەكنیكی وەزارەتی درایی عێراق سبەینێ سەردانی هەولێر بكەن،  بۆ ئامادەكردنی لیستی موچەی مانگی یەك و چاككردنی لیستی موچەی خانەنشینان، بەتایبەت ئەوانەی تەمەنی (60) ساڵە خانەنشین بكرێن پێشتر تا تەمەنی (63) ساڵی خانەنشین دەكرا، واتا دەبێت لەماوەیەكی كەمدا (60 ، 60، 62، 63) خانەنشین بكرێن. ئەو لیستەی موچەیەی بۆ مانگی یەك ئامادە دەكرێت دەبێتە بنەما بۆ 12 مانگەكەی 2025 بۆیە وەفدێكی تەكنیكی وورد دێنە هەولێر بۆ ووردبینی كردنی تەواوەتی لیستی موچە، ئەو كەسانەشی خانەنشیندەكرێن موچەی 12 مانگیان بۆ خەرجدەكرێت  

درەو: هۆشیار زێباری، سەرۆکی شاندی دانوستانکاری پارتی بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم لە چاوپێککەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی شەمس: •    گفتوگۆکان لەگەڵ لایەنە براوەکانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، بۆ پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەت گەیشتووینەتە قۆناغێكی باش و زۆر پێشكەوتوو. •    گفتوگۆ بنەڕەتییەکان لەگەڵ یەکێتی نیشتیمانی کوردستانن زنجیرەیەك گفتوگۆی سیاسی و تەكنیكیمان كردووەو وەرەقەیەكی سیاسیمان بۆ پێكهێنانی حكومەت ئامادەكردووە، لەگەڵ یەكێتی 85%ی کارنامەی سیاسی کابینەی نوێیمان تەواو کردووە، هەنگاوی باش و ئیجابی و متمانە لە نێوان هەردوولا هەیە. •     ئومێدی ئەوەمان هەیە کە کابینەی نوێی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە دوو مانگی داهاتوودا پێکدەهێنرێت. •    لە هەڵبژاردنی 20ی ئۆكتۆبەری 2024ی پەرلەمانی كوردستان گەلی كورد وەلائی نوێ كردەوە بۆ مەسعود بارزانی و پارتی دوپاتكردووە دەنگی پارتی دوو ئەوەندەی هێزی دووەمە زیاتر لە (800) هەزار دەنگی بەدەستهێناوە  

درەو:   كەمتر لە 48 كاتژمێر ماوە بۆ كۆبوونەوەكەی رۆژی چوارشەممەی پەرلەمانی كوردستان،هەندێك پێیان وایە  نوسراوەكەی سەرۆكی تەمەنی پەرلەمان بۆ سەرۆكی دیوانە، نەك بانگهێشتی فەرمی پەرلەمانتاران هەندێكی تر دەڵێن: دەسەڵاتی دیوانی پەرلەمان نیە بانگهێشتی پەرلەمانتاران بكات، نوسراوەكەی سەرۆكی تەمەن بانگهێشتە. هیوا نەسرەدین جێگری سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستان بە (درەو)ی راگەیاند: هۆڵی كۆبوونەوەكانی پەرلەمان ئامادەیە بۆ دانیشتن و ئەوەی كۆبوونەوە پێكدەهێنێت ئامادەبوونی پەرلەمانتاران و تەواوبوونی نیسابی دانیشتنەكەیە، ئێمە رێگر نین و رێگریشمان نەكردووەو ئامادەكاریمان كردووەو هۆڵەكە كراوەو ئامادەیە. جێگری سەرۆكی دیوانی پەرلەمان دەڵێت: بۆ كۆبوونەوەكەی رۆژی چوارشەممە هۆڵی دانیشتنكراوەیە.  دوێنێ محەمەد سلێمان سەرۆكی تەمەنی پەرلەمان نوسراوێكی ئاراستەی دیوانی پەرلەمانی كوردستان كردووە بۆ ئەوەی بانگهێشتی پەرلەمانتاران بكرێت بۆ كۆبوونەوەیەك كە دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان هەڵبژێردرێت، بەڵام ماوەی كەمتر لە 48 سەعاتی ماوە بۆ كاتی دانیشتنەكە، تا ئێستا بانگهێشتی دانیشتنی پەرلەمان نەكراوە، كە بەپێی پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمان دەبێت 48 كاتژمێر بەر لە دانیشتن، بە فەرمی ئەندامانی پەرلەمان ئاگاداربكرێنەوە لە دانیشتنی پەرلەمان و بانگهێشتەكە بڵاوكریتەوەو لە سایتی فەرمی پەرلەمان دابنرێت، بەڵام تا ئێستا نوسراوی فەرمی لەلایەن سەرۆكایەتی دیوانی پەرلەمانەوە دانیشتنەكە نەكراوەو لە سایتی فەرمی دانەنراوەو بانگهێشتی فەرمی ئەندامان نەكراوە، پەرلەمانتاران دەڵێن نوسراوەكەی سەرۆكی تەمەنی پەرلەمان بۆ سەرۆكایەتی دیوانی پەرلەمانەو بەفەرمی بانگهێشتی پەرلەمانتاران نەكراوە. -    هەندێك دەڵێن ئەم نوسراوە بانگهێشتنامەی فەرمی نیەو بانگهێشتی فەرمی نیەو وادەش بەسەر چووە چونكە كەمتر لە 48 كاتژمێر ماوە بۆ وادەی دانیشتنەكەی چوارشەممەو بەفەرمی بانگهێشتنامە لە سایتی فەرمی پەرلەمان بڵاونەكراوەتەوە، بەپێی ئەم بۆچوونەش بێت دانیشتنی رۆژی چوارشەممە لەرووی یاساییەوە بەدی نایات. -    لەبەرامبەردا بۆچونێكی تر پێی وایە نوسراوەكەی سەرۆكی تەمەنی پەرلەمان بە بانگهێشت ئەژمار دەكرێت و پێویستی بەوە نیە سەرۆكی دیوان بانگهێشت نامە ئاراستەی پەرلەمانتاران بكاتەوە بەو پێییەی دانیشتنی یەكەمی پەرلەمان بە كراوەی ماوەتەوەو ئەمە درێژكراوەی دانشتنی رۆژی 2ی كانوونی یەكەمی 2024 ەو لە دەسەڵاتی سەرۆكی دیوان نیە بانگهێشتی پەرلەمانتاران بكات، نوسراوەكەی سەرۆكی تەمەن بانگهێشتە.

راپۆرت: درەو کێڵگەی نەوتی سەرسەنگ دەکەوێتە سنوری (پارێزگای دهۆک)‌، رووبەری کێڵگەکە (420) کیلۆمەتری چوارگۆشەیە، دابەشبووە بەسەر دوو ناوچەی نەوتی جیاوازدا کە بریتین لە ناوچەی (سوارە توکەو رۆژهەڵاتی سوارە توکە)، هەر یەکێک لەو دوو ناوچەیە (3) کۆگای نەوتی سەربەخۆی تێدایە؛ پێشبینی دەكرێت بڕی (2) ملیار بەرمیل یه‌ده‌گی نه‌وت هەبێت. نەوتی ئەم كێڵگەیە نەوتێكی سوك‌و كوالیتی (API)كەی بەرزەو رێژەی گۆكردی (Sulphur)ی كەمە، بۆیە داشكاندنی كەمی بۆ دەكرێت لەگەڵ نەوتی برێنت دا. تێچووی وەگەڕخستن  Opex لەم كێڵگەیە كەمەو نزیكە لە 5،6 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك. لە رۆژی 6ی تشرینی دووەمی 2007ەوە گرێبەستی ئەم كێڵگەیە لەلایەن وەزارەتی سامانە سروشتییەكانەوە درا بە كۆمپانیای (HKN)ی ئەمریکی، گرێبەستەكە لە جۆری (بەرهەمهێنانی هاوبەش)ە، لە دوای ساڵی 2008ەوە پرۆسەی پشکنین و گەڕان تێدا دەستیپێكردووە، بەڵام لە ساڵی 2011دا نەوتی تێدا دۆزراوەتەوە. بەگوێرەی راپۆرتی مانگی كانونی دووەمی 2014ی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان، ئەوكات لە كۆی (213) كارمەند كە لە كێڵگەكەو لەگەڵ كۆمپانیای (HKN)ی ئەمریكی دامەزرێندراون، (173) كەسیان كارمەندی ناوخۆیی بوون، واتا بە تێكڕا دەستی خۆماڵی رێژەی 81%ی تێكڕای دەستی كاركەری ئەوكاتەی لە كێڵگەكەدا پێكهێناوە.   كێڵگەكە تەنیا نەوتی تێدا نییە، غازیشی تێدایە كە بە فیڕۆدەچێت، سەرەتاكانی ئازاری 2022 كەمال محەمەد وەزیری كارەبا كە هاوكات بە وەكالەت وەزیری سامانە سروشتییەكانیشە لەگەڵ لەگەڵ نوێنەری دوو كۆمپانیای بیانی كۆبووەوە، داوای لە كۆمپانیاكان كرد  لێکۆڵینەوە بكەن لەسەر چۆنییەتی سودوەرگرتن لە گازی بە فیڕۆچووی کێڵگەی نەوتی سەرسنگ بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا، بەوپێیەی پرۆژەیەكی لەمشێوەیە لە ناوچەكە هەم كێشەی سوتەمەنی تایبەت بە بەرهەمهێنانی كارەبا چارەسەر دەكات هەم ژینگەپارێزیشە. رێژەی (62%)ی پشكی کێڵگە نەوتییەکە لای‌ كۆمپانیای (HKN)ی ئەمریکییە، رێژەی (18%)ی پشكەكانیش كە درابوو بە‌ لقێکی کۆمپانیای (تۆتاڵ)ی فەرەنسی، دواترو لە 15ی ئەیلولی 2022دا کۆمپانیای (شاماران پترۆلیۆم)ی کەنەدی بەبڕی (155 ملیۆن) دۆلار كڕییەوە، پشكی كۆمپانیا فەڕەنسییەكە لە نەوتی ئەم كێلگەیە لە ساڵی 2021دا بریتی بوو لە (3500) بەرمیلی رۆژانە، ئیتر لەوكاتەوە تائێستا پشكەكانی كێڵگەكە بەمشێوەیە دابەشبوون: •    62% پشكی كۆمپانیای (HKN)ی ئەمریکی •    18% شاماران پترۆلیۆمی کەنەدی •    20% پشكی حکومەتی هەرێم کوردستان. بەپێی زانیارییەکانی کۆمپانیای (HKN)ی ئەمریکی، توانای هەردوو ناوچەکەی کێڵگەکە بەم جۆرەیە؛ •    یەکەم؛ سوارە توکە؛ بەشی گرنگ و سەرەکی کێڵگە نەوتییەکەیە، (6) بیری نەوتی تێدایەو، توانای بەرهەمهێنانی (29 هەزار) بەرمیل نەوتی رۆژانەی هەیە، بە کولێتییەکی بەرزی (API: 36-39). •    دووەم؛ رۆژهەڵاتی سوارە توکە؛ ناوچەیەکی دیکەی نەوتییە لە چوارچێوەی کێڵگەی نەوتی سەرسەنگ، (1) بیری نەوتی تێدایەو، توانای بەرهەمهێنانی (2 هەزارو 500) بەرمیل نەوتی رۆژانەی هەیە، بە کولێتییەکی بەرزی (API36-39). حوزەیرانی 2022 كاتێك وەزارەتی نەوتی عێراق، لەبەر رۆشنایی بڕیاری ناوەڕاستی شوباتی 2022ی دادگای باڵای فیدراڵی عێراقدا بۆ هەڵوەشاندنەوەی یاسای نەوت و غازی هەرێمی كوردستان، فشارەكانی خۆی لەسەر كۆمپانیا بیانییەكانی كەرتی نەوتی هەرێم توندكردبووەوە، کۆمپانیای (شلومبەرگەر)ی ئەمریکی پابەندبوونی خۆی بە بڕیارەكانی حكومەتی فیدراڵی دژ بە هەرێم راگەیاندو كۆتایی بە كاركردنی خۆی هێناو لە كوردستان كشایەوە، ئەم كۆمپانیایە لە ساڵی 2012وە كاری بۆ كۆمپانیای (HKN)ی ئەمریكی دەكرد لە كێڵگەی (سەرسەنگ)و 7 بیری لەم كێڵگەیەدا لێدابوو، ئەوكات وەكو باسدەكرا كۆمپانیای (شلومبەرگر) دوو گرێبەستی لێدانی بیری لە باشوری عێراق پێدرابوو، بۆیە پشتی لە هەرێمی كوردستان كرد. كشانەوەی (شلومبەرگەر) كێشەی بۆ پلانی فراوانكردنی كێڵگەی سەرسەنگ لەلایەن كۆمپانیای (HKN)ی ئەمریكییەوە دروستكرد، چونكە ئەو كۆمپانیایە گرێبەستی هەبوو (5) بیری تر لێبدات و بەرهەمی كێلگەكە لە ساڵی 2023دا بۆ (50 هەزار) بەرمیلی رۆژانە بەرزبكاتەوە. بۆ مێژوو، هەر لەو سەردەمەدا كە وەزارەتی نەوتی عێراق فشارەكانی لەسەر هەرێمی كوردستان توندكردبووەوە، كۆمپانیایەكی تری ئەمریكی كە لە بواری خزمەتگوزاری كێڵگە نەوتییەكانی هەرێمدا كاری دەكرد بەناوی (بیكەر هیوز) كشانەوەی خۆی لە كوردستان راگەیاند. مانگی ئازاری 2023 بەر لە راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم بە بۆریی بۆ توركیا (هەناردەی لە 25ی ئازاری 2023دا راوەستا) بەرهەمی كێڵگەی سەرسەنگ رۆژانە (43 هەزار) بەرمیل بوو، لەدوای راوەستانی هەناردەی نەوتەوە بۆ (33 هەزارو 600) بەرمیلی رۆژانە دابەزی. کۆمپانیای (شاماران پترۆلیۆم) لە چارەکی یەکەمی ساڵی (2024)دا رایگەیاند؛ داهاتی گشتی کۆمپانیاکە (22 ملیۆن و 588 هەزار) دۆلار بووە، لە کێڵگەی نەوتی سەرسەنگ، بە تێکڕای کاری رۆژانە (37 هەزارو 200) بەرمیل نەوت بەرهەمهێندراوە، لە ماوەی ناوبراودا (3 ملیۆن و 345 هەزار) بەرمیل نەوتی خاوی کێڵگەکەی فرۆشتووە. ئەو بڕەش زۆرترە لەو بەرهەمەی لە پێش راگرتنی هەناردەی نەوت هەبوو. بەرهەمی كێڵگەی سەرسەنگ لە 2016 بۆ 2024: •    2016: 5 هەزار بەرمیلی رۆژانە •    2017: 10 هەزار بەرمیل •    2018: 17 هەزار بەرمیل •    2019: 23 هەزار بەرمیل •    2020: 24 هەزار بەرمیل •    2021: 31 هەزار بەرمیل •    2022: 33 هەزار بەرمیل •    2023: 43 هەزار بەرمیلی رۆژانە بوو، لە مانگی ئازاری ئەم ساڵەدا هەناردەی نەوت بە بۆری راوەستا، بەهۆیەوە ئاستی بەرهەمهێنان بۆ 33 هەزارو 600 بەرمیل دابەزی •    2024: 37 هەزار بەرمیل سەرچاوەكان: •    سایتی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان https://archive.gov.krd/mnr/mnr.krg.org/index.php/en.html •    سایتی كۆمپانیای شامارانی كەنەدی https://shamaranpetroleum.com/ •    سایتی كۆمپانیای (HKN)ی ئەمریکی https://www.hknenergy.com/ •    كۆمپانیای تۆتاڵی فەرەنسی پشكەكانی فرۆشت و كوردستانی جێهێشت، هەواڵ لە سایتی (درەو) https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=11071 •    سایتی (https://www.iraq-businessnews.com/) https://www.iraq-businessnews.com/2022/06/29/schlumberger-withdraws-from-iraqi-kurdistan/ •    شلمبرجیه تعلن الانسحاب من مشروعات النفط فی كردستان العراق، موقع الطاقة https://attaqa.net/2022/06/27/%d8%b4%d9%84%d9%85%d8%a8%d8%b1%d8%ac%d9%8a%d9%87-%d8%aa%d8%b9%d9%84%d9%86-%d8%a7%d9%84%d8%a7%d9%86%d8%b3%d8%ad%d8%a7%d8%a8-%d9%85%d9%86-%d9%85%d8%b4%d8%b1%d9%88%d8%b9%d8%a7%d8%aa-%d8%a7%d9%84%d9%86/  

درەو: د. عەبدولەتیف ئەحمەد (سەلەفی) رێبەری ڕەوتی سەلەفی لە هەرێمی كوردستان  دەڵێت" گروپێكی حزبی هاتن ئەو كارەساتەیان خوڵقاند لە غەزە 46 هەزار موسڵمان شەهیدبوون و 100 هەزار بریندارن ئەڵێن سەركەوتین، ئەگەر ئەوە سەركەوتن بێت ئەی توخوا شكست كامەیە، خەڵكانێكیش لە كوردستان بەئیسراحەت دانیشتوون و قسەی قەڵەو دەكەن و فەلسەفە لێدەدەن، لەسەر خوێن و لاشەی ئەهلی غەزە، دەڵێت برایانمان سەركەوتن.؟ د.عەبدولەتیف سەلەفی، ڕێبەری ڕەوتی سەلەفی لەهەرێم لە تۆمارێكی ڤیدیۆیدا لەسەر جەنگی غەززە دەڵێت: بەدەستی جولەكەی داگیركاری خوێنمژ، زیاتر لە (40) هەزار مسوڵمان لە غەززە شەهیدكران، زیاتر لە (100) هەزار كەسی دیكە بریندارن و شارەكە وێران بوو، ڕاستە دوژمن دڕندەیە، بەڵام هەڵەی مسوڵمانانیشی تێدایە، مسوڵمانان لە غەززە شوێن سونەتی پێغەمبەر نەكەوتن كە ئارام بگرن و چون پەلاماری جولەكەیاندا بۆ تۆڵەكردنەوە، هێرشەكەشیان بۆسەر بارەگا سەربازییەكان نەبوو، بەڵكو بۆسەر خەڵكی مەدەنی بو، باجەكەشی  زیاتر لە (46)  هەزار مسوڵمان شەهید بوون، زیاتر لە (100) كەسی دیكەش برینداربوون.  زیاتر لە ساڵێكە دەیانەوەێت جەنگ بوەشتێت، ئێستاش كە جەنگەكە وەستاوە دوای ئەو هەمو شەڕ و كاولكارییە دێن و دەڵێن سەركەوتین، كام سەركەوتن، كامەیان سەركەوتنە پێمان بڵێن، بڕۆ لای دایكێكی جەرگ سوتاو رۆڵەیەكی دایك و باوك شەهید  بچین بۆلای كەسێكی دەستوپێ بڕاو، بۆلای كە ماڵ كاولووێران بون، بەوان بڵێن سەركەوتین، بڵێن چۆنە ئەم سەركەوتنانە دوبارەكەینەوە، بزانە چۆن وەڵامت دەدەنەوە، كام سەركەوتن؟، موسوڵمان دەبێت دان بەهەڵەدا بنێت، گروپێكی حزبی هاتن ئەو كارەساتەیان خوڵقاند، بە دەفع و پاڵنانی كەسانێك ئێستا ئێمە بێین دەستخۆیان لێبكەین، وەڵا ئێمە قەت دەستخۆشیان لێناكەین و ناڵێن كارێكی باشتانكردو جیهادتان كرد، ئاخر پێم بڵێن ئاخر ئەوە سەركەوتن بێت، ئەی توخوا شكست كامەیە. سەركەوتنەكە (46) هەزار موسوڵمان شەهید بێت و (100) هەزار موسوڵمان بریندار بێت و وڵات كاول بێت، زەحەت نەبێت ئەگەر شكستان بهێنایە چیتان بەسەر موسوڵمانان دەهێنا، ئەو هەموو كارەساتەیان بەسەر غەزەدا هێنا ئێستاش دەڵێن سەركەوتین، جوان سەركەوتن.؟ ئەوە سەركەوتنە ؟ ئەوە بەسەركەوتن دادەنێی؟ موسوڵمانانت توشی دەردەسەری و نەهامەتی گەورە كرد. یان خەڵكانی خۆمان لێرە بەئیسراحەت دانیشتووە ماڵێكی گەرمی هەیە نانی هەیە ئاوی هەیە، ژن و منداڵی خۆی لەدەوری خۆی دانیشتووە كێشەی نیە، ئێستا ئەو قسەی قەڵەو دەكات لەسەر خوێن و لاشەی ئەهلی غەزە، فەلسەفە لێدەدات و خۆی هەڵدەكێشێت، كاكە تۆ لێرە بە ئیسراحەت دانیشتووی حاڵت حاڵی ئەوان نیە چیان بەسەر هاتووە، تاوەكو بڵێ ئێمە سەركەوتین و ئێمە واو و برایانمان لەوێ وایان كرد. ئەمە پێی ناوترێت سەركەوتن، ئەوە سەركەوتنە، ئەوەی پێغەمبەری خوا كردی، كە لە مەككە توانای نەبوو توانای كافرەكانی نەبوو دەیفەرموو سەبر بگرن، ئێوە نابێت پەلە بكەن دەبێت سەبر بگرن.