بەرەو ھەڵبژاردن: بەشی یەکەم مەریوان وریا قانع تایبەت بە (درەو)     هەڵبژاردن یەکێک لە ئامرازە ھەرە سەرەکیی و بنەرەتییەکانی سیستمی دیموکراسییە، ئەم ئامرازە بە رادەیەک گرنگ و بنەڕەتییە، ناکرێت بەبێ ھەڵبژاردن بیر لە دیموکراسییەت بکەینەوە. ئەگەرچی کەسانێک هەن تا ئەو شوێنە دەڕۆن دیموکراسیەت بە هەڵبژاردن یەکسان بکەن، بەڵام، سەرەڕای گرنگییە گەورەکەی، یەکسانکردنی دیموکراسیەت بە هەڵبژاردن هەڵەیەکی فیکریی و مەنهەجییە. ڕاستە، سیستمێک بۆ ئەوەی بکرێت بە دیموکراسیی ناوببرێت، پێویستی بە هەڵبژاردنە، ھەڵبژاردنی بەردەوام، بەڵام دیموکراسییەت تەنھا ھەڵبژاردن نییە. دیموکراسیەت بۆئەوەی بتوانێت وەک دیموکراسیەت کاربکات پێویستی بە چەندان ڕەهەندی دیکەی گرنگ و سەرەکیی هەیە. لەوانەش، بۆ نموونە،  جیاکردنەوەیەکی راستەقینەی دەسەڵاتەکان لەیەکتری، سەروەریی یاسا، لێپرسینەوەی سیاسی، دەستپاکیی بیرۆکراسیی، دەستگۆڕکێی دەسەڵات، پرس و ڕا کردنی گشتیی،  بوونی دەستورێکی دیموکراسیی یان جۆرێک لە رێکەوتنی دەزگایی، کە ھیچ ھێز و کەسێک نەتوانێت پێشێلی، بکات. ھاوکات ھەموو سیستمێکی دیموکراسیی پێویستیی بە بکەری سیاسیی دیموکراس ھەیە، ھێز و کەسایەتی نادیموکراس ناتوانن دیموکراسیەت بەرقەراربکەن.   لە بەرامبەر دیموکراسیەتدا چەندان مۆدێل لە سیستمی سیاسیی ھەن، کە نادیموکرسن، سیستمی ستەمکار و دەسەڵاتگەرن، سیستمی تاکحیزبیین، سیستمی سەربازیی و ئەمنیین، سیستمی شەخسیی و نوخبەیی داخراون، ھتد.. سەردەمانێکی درێژ ھەموو ئەم سیستمە نادیموکراسییانە دژ بە ھەڵبژاردن بوون و لەرێگای خۆسەپاندنی سەربازیی و ئەمنیی و حیزبییەوە حوکمڕانیان دەکرد. ھەڵبژاردنیان بە داھێنانێکی خۆرئاوایی دەزانیی و گاڵتەیان پێدەکرد. بەڵام لە دوای ھەڵوەشاندنەوەی بلۆکی سۆسیالیستیی، بە تایبەتی لە نەوەدەکانی سەدەی بیستەمەوە، بەشێکی زۆری ئەم ڕژێمە نادیموکراسیانەش، ھەڵبژاردنیان کردوە بە دیاردەیەکی سیاسیی ناو سیستمەکانیان و بۆ نیشاندانی شەرعیەتی خۆیان، پەنا بۆ ڕێکخستنی ھەڵبژاردن دەبەن. لە ساڵانی نەوەد بەدواوە هەڵبژاردن چۆن یەکێک لە ئامرازە سەرەکییەکانی سیستمێکی دیموکراسییە و لە چۆنەیتی دروستبوون و کارکردنی دیموکراسیتەدا بەشدارە، بەهەمان شێوە توانراوە بکرێت بە یەکێک لە ئامرازە سەرەکییەکانی سیستمە ستەمکار و دەسەلاتگەرە داخراوە نادیموکراسییەکانیش. ھەڵبژاردن لە سیستمە ستەمکارەکانەدا بە جۆرێک رێکخراوە، بووە بە ئامرازێکی گرنگیی بەخشینی شەرعیەت بە بوون و مانەوە و تازەکردنەوەی ئەو سیستمە نادیموکراسانە. لەم دۆخەدا هەڵبژاردن گۆڕاوە بۆ ئامرازێکی گرنگیی مانەوە و خۆبەرهەمهێنانەوەی سیستمە ستەمگەر و دەسەڵاتگەرە داخراو و توندوتیژ و خێزانیی و سەربازیی و ئەمنییەکان. سیستمە ستەمکار و دەسەڵاتگەرە کلاسیکییەکان، سیستمی تاکحیزبیی یان سەربازیی یان تاکەکەسیی دیکتاتۆرییانە بوون، کە لە ڕێگای توندتیژیی و گرتن و کوشتن و بێدەنگکردن و چەوساندنەوەی بەردەوامەوە، حوکمڕانیان دەکرد. بەڵام ”دەسەڵاتگەرە تازەکان“ جیاوازن، ئەمان دەتوانن هەڵبژاردنیش ئەنجامبدەن، ڕێگە بەبوونی زیاد لە پارتێکی سیاسییش بدەن، شتێک لە ئازادی میدیاش دەستەبەرکەن، جۆرێک لە پلورالیزمی سیاسیی سەرەتایی ڕێپێبدەن. ڕێگە بە هەندێک ململانێی حیزبیش بدەن، بەڵام هاوکات سیستمێکی تەواو دەسەڵاتگەر و داخراو و ستەمگەریی نادیموکراسیش، بن. بە مانایەکی دیکە سیستمە سیاسییە ”دەسەڵاتگەرە تازەکان“، دەتوانن خۆیان لە هەڵبژاردن مارەبکەن، ڕێگە بە دروستبوونی چەندان حیزبی لاواز و پەراوێزیی بدەن، پەراوێزێکی بچووک بۆ قسەکردنی جیاواز دەستەبەربکەن، بەڵام ھاوکات سیستمەکەیان نەک سیستمێکی دیموکراسی نەبێت، بەڵکو تەواو دەسەڵاتگەر و ستەمگەر و دژەماف و دژەھاوڵاتیان، بێت.  لەم جۆرە ئەزموونانەدا هەڵبژاردن نەک ئامرازیی دەستگۆڕکێی دەسەڵات و دەسکاریکردنی سیستمە سیاسییەکە نییە، بەڵکو ئامرازێکی گرنگیی بەخشینی شەرعیەتە بە سیستمە سیاسییە دەسەڵاتگەر و داخراو و ستەمگەرەکە.   رژێمە ”دەسەڵاتگەرە تازەکان“ رژێمی دیموکراسیی نین، بەڵکو ”رژێمی هەڵبژاردنن“، لە دیموکراسیەتدا تەنھا ھەڵبژاردن وەردەگرن و بەشێوەیەکی زۆر تایبەتیش بەگەڕیدەخەن. لە زانستە سیاسییەکاندا چەندان ناوی جیاواز بۆ ئەم جۆرە سیستمە دەسەڵاتگەرە تازە نادیموکراسانە ھەیە، یەکێک لەو ناوانە ”سیستمی دەسەڵاتگەری ڕکابەرکار“ە، competitive authoritarian systems. ئەم ناوە بۆ ئەو سیستمە سیاسییانە بەکاردێت کە شتێک لە ململانێ و کێبەرکێیان تێدایە، بەڵام لە سنوورێکی دیاریکراو و ئاراستەرکراو و کۆنترۆڵکراودا، بە جۆرێک ھەڵبژاردن نەتوانێت وەک ئامرازێک بۆ گۆڕینی پەیوەندییەکانی دەسەڵات و شێوازی کارکردنی سیستمە سیاسییەکە، کاربکات. کەسنێکی دیکە ھەن باس لە ”سیستمی دەسەڵاتگەرێتی هەڵبژاردن“، الاستبداد الانتخابي electoral authoritarianism، دەکەن، ئەمەشیان بەو سیستمانە دەگوترێت کە ھەڵبژاردنی دابڕاو لە ململانێی تیادا ئەنجامئەدرێت، بە مەبەستی تازەکردنەوەی دەسەڵات و شەرعیەتی دەسەڵاتداران، خۆیان. کەسانێکی دیکە باس لە ”سیستەمی حزبی قائیدی هەیمەنەخواز“ دەکەن، ھەندێکی دیکە باس لە  ”سیستمی تێکەڵاو“، هەجین، دەکەن، کە تیایدا تێکەڵێک لە هەندێک رەگەزی دیموکراسییانە و ھەندێک رەگەزی دەسەڵاتگەر و ستەمگەرانە ئامادەیە. بە کورتییەکەی، لە چل ساڵی ڕابردوودا ژمارەیەکی گەورە لە سیستمی سیاسیی دەسەڵاتگەر و داخراو و نادیموکراس دروستبوون، ھەموویان ھەڵبژاردن ڕێکدەخەن و هەڵبژاردن بەشێکی گرنگ و سەرەکیی تازەکردنەوەی ڕەوایەتی سیاسیی خۆیان و پاراستنی جەوهەرە نادیموکراس و داخراو و دەسەڵاتگەرەکەی، خۆیانە. ئەوەی لەم جۆرە لە ”هەڵبژاردنی دەسەڵاتگەرانە“دا غائیبە ئەو نادڵنیاییە گەورەیەیە کە لە هەڵبژاردنی دیموکراسیانەدا هەیە و کاردەکات. ھەڵبژاردنی دیموکراسییانە شێوازێکی تایبەتی نادڵنیایی تێدایە و ئەم نادڵنیاییە خۆیشی. یەکێک لەو رەگەزە سەرەکییانەیە کە ئاکارێکی دیموکراسییانە بە ھەڵبژاردن، دەبەخشێت. لە دیموکراسیەتدا تا کۆتایی ژماردنی هەموو دەنگەکان لایەنە رکابەرەکان نازانن و دڵنیا نین لەوەی کێ براوەی هەڵبژاردنەکەیە.  بەڵام لە ”هەڵبژاردنی دەسەلاتگەرانە“دا ئەم نادڵنییایە بەشێوازی جیاواز پێشوەخت لە گۆڕنراوە و دەسەڵاتداران دەزانن و دڵنیان لەوەی هەڵبژاردن، نەک تەنھا دەسەڵاتیان لێناسێنێتەوە، بەڵکو شەرعیەتی سیاسی بەمانەوەی خۆیان و دەسەڵاتەکەشیان، ئەبەخشێت. لە ”هەڵبژاردنی دەسەڵاتگەرانە“دا، هەڵبژاردن بەشێوەیەک رێکدەخرێت و ئاراستە دەکرێت، کە دەسەڵاتدارن هیچ ترس و دوودڵییەکیان لە ئەنجامەکانی نییە و مەسەلەی دۆڕاندنیان بە مەحاڵ کراوە. نەبوونی ئەم ترس و دوودڵییەیە ھەڵبژاردنی دەسەڵاتگەرانە دەگۆڕێت بە نمایشێکی شانۆیی بێتام، کە زۆرجار بەشێکی زۆری کۆمەڵگاکە ئارەزو و خواستی بەشداریکردنی لە شانۆگەریەکەدا نییە، مەگەر لەژێر فشار و زۆرلێکردن و ھەرەشەی ھەمەجۆردا نەبێت. ئێستا گەر سەرنجێکی خێرا لە دیاردەی ھەڵبژاردن لە ئەزموونی سیاسیی ھەرێمدا بدەین، بە ئاسانی بەو ئەنجامە دەگەین ئەو سیستمە سیاسییەی لە هەرێمدا دروستکراوە، بەھیچ مانایەک، فۆرمێک لە دیموکراسیەتی ساوا یان پێنەگەیشتوو، نییە، سیستمێکیش نییە لەقۆناغی گواستنەوەدابێت بۆ دیموکراسیەت، بەڵکو سیستمێکی سوڵتانی دەسەڵاتەگەریی خێزانییە، کە سەرجەمی میکانیزمە سیاسییەکانی ناوی، بە هەڵبژاردنیشەوە، لە خزمەتی پاراستن و درێژەداندان بە ئاکارە سوڵتانییە خێزانییە دەسەڵاتگەرەکەی سیستمەکە. ئەوەی لە ھەرێمدا ھەیە ئەو شێوازەیە لە دەسەڵاتگەریی تاکڕەوانەی کە بەناو بوونی هەڵبژاردن و بوونی چەند حیزبێکی پەراوێزیی و بوونی پەرلەمان و بوونی پەراوێزێکی بچووکی میدیای ئازاددا، تێدەپەڕێت. بە کورتییەکەی، هەڵبژاردن لە ھەرێمدا میکانیزمێکە بۆ ھێشتنەوەی پاوانخوازیی شەخسیی و حیزبیی، بۆ سەپاندنی دەسەڵاتی چەند خێزانێکی سیاسیی سوڵتانیی، بۆ سەپاندنی جۆرێک لە ئیمارەتی سیاسیی و دروستکردنی سوپایەک لە رەعیەتی بێماف و بێداخوازیی. ھەڵبژاردن لەناو ئەم سیستمەدا، بە پلەی یەکەم، پەیامێکە بۆ دونیای دەرەوە، ڕازیکردنی جیھان بە حوکمی ئەو خێزانە سیاسییە سوڵتانیانە. ئەو ھێزانەی لە ھەرێمدا حوکمڕانن، نەک تەنھا ھێزی دیموکراس نین، بەڵکو ھەڵگری ھیچ خەونێکی بونیادنانی سیستمێکی دیموکراسییش نین. ئەوەی لەھەرێمدا ھەیە سەر بەو جۆرە سیستمانەیە کە دەچێتە خانەی ”دەسەڵاتگەرێتی ھەڵبژاردنەوە“. ئەمانەش تەنها لە ڕێگای سەرکوتکردنی رووتەوە حوکمناکەن، بەڵکو دەمامکێکی دیموکراسیانەشیان ھەڵگرتوە و ئەو دەمامکە میکانیزمێکی سەرەکیی حوکمڕانییەکەیانە. کەی ئەم دەمامکە کاری نەکرد، سڵ لەوە ناکەنەوە پەنا بۆ هەموو جۆرەکانی سەرکوتکردن  ببەن.    

(درەو):  سایتێكی نزیك لە پارتی باس لە كۆبوونەوەی ئەندامانی گروپی عەرەبی كەركوك دەكات لەگەڵ مەسعود بارزانی، دەڵێ" بەپێی رێككەوتنی پارتی و عەرەب و توركمان پۆستی پارێزگار هەر چوار مانگ جارێك لای یەكێك لە پێكهاتەكان دەبێت".  سایتی (شەفەق نیوز)ی نزیك لە پارتی دیموكراتی كوردستان لەزاری سەرچاوەیەكەوە لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك رایگەیاند، ئێوارەی دوێنێ مەسعود بازرانی سەرۆكی پارتی لەگەڵ ژمارەیەك لە ئەندامانی گروپی عەرەبی لە كەركوك كۆبووەتەوە، بەمەبەستی ئاڵوگۆڕی پۆستی پارێزگار لەنێوان پارتی و پێكهاتەكانی تری كەركوكدا.  سەرچاوەكەی باسی لەوەكردووە" كۆبوونەوەكە بۆ گفتوگۆ بووە لەبارەی رێككەوتنی سیاسی نێوان پارتی و عەرەب و بەرەی توركمانی، بەپێی رێككەوتنەكە پۆستی پارێزگار بۆ ماوەی 4 مانگ لای پارتی دەبێت و دواتر هەمان ماوە لای پێكهاتەكانی تر دەبێت". ئەم هەواڵە لەكاتێكدایە، ئەمڕۆ دەنگۆی رێككەوتنی پارتی و لایەنە عەرەبییەكان و بەرەی توركمانی لە ماڵی (خەمیس خەنجەر)ی سەرۆكی هاوپەیمانی سیادە بڵاوبووەتەوەو تائێستا هەموو لایەنەكانی بێدەنگییان لێكردووەو هیچیان ئامادە نین دەنگۆی رێككەوتنەكە پشتڕاست یان رەتبكەنەوە.  قەحتان وەنداوی وتەبێژی بەرەی توركمانی لە لێدوانێكدا بۆ (درەو)، رەتیكردەوە هیچ رێككەوتنێكی نوێ لەبارەی پێكهێنانی حكومەتی خۆجێیی لە كەركوك كرابێت، بەڵام جەختی كرد لەسەر ئەوەی پارتی دیموكراتی كوردستان ئێستا هاوڕایە لەگەڵ عەرەب و توركمان سەبارەت بەوەی پۆستی پارێزگار بە (نۆرە) بێت.  زیاتر لە حەوت مانگە هەڵبژاردن كراوە، بەڵام هێشتا حكومەتی خۆجێی لە كەركوك پێكنەهێنراوە، كورد كە پارتی و یەكێتیی نوێنەرایەتی دەكەن، لەنێوان خۆیاندا ناكۆكن، پارتی كە لە كۆی (16) كورسی ئەنجومەنی پارێزگا (2) كورسی هەیە لەگەڵ یەكێتیی لە ناكۆكیدایەو داوای پارێزگارێكی "كوردی بێلایەن" دەكات، یەكێتیش كە براوەی یەكەمی هەڵبژاردنەو خۆی بەتەنیا (5) كورسی ئەنجومەنی پارێزگای بردووە، دەیەوێت پۆستی پارێزگار وەربگرێتەوە، كە لە ساڵی 2017و لەدوای رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرو ریفراندۆمەوە لەدەستی داوە، رێككەوتنی یەكێتیی لەگەڵ لایەنە عەرەبەكان لە پارێزگای نەینەوا لەسەر دابەشكردنی پۆستەكانی ئەو پارێزگایە بە بێ پارتی، ئێستا زیاتر دەستی پارتی بۆ هەنگاوێكی لەوشێوەیە لە كەركوك كردوەتەوە. لایەنە عەرەبییەكانیش كە بە تێكڕا (6 كورسی) ئەنجومەنی پارێزگایان هەیە، هەمان ناكۆكیی ناوخۆییان هەیە، بەڵام بەمدواییە كۆبوونەوەكیان كردو رایانگەیاند، پێكەوە دەبن و دەیانەوێت پۆستی پارێزگار وەربگرنەوە، پێكهاتەی عەرەب لە دوای 16ی ئۆكتۆبەری 2017وە پۆستی پارێزگاری بەوەكالەت بەدەستەوەیە، عەرەبەكان سەرباری ناكۆكی ناوخۆییان، لەسەر ئاستی شەقام هەموان سەردەمی حوكمڕانییەكەی (راكان جبوری)یان لەسەردەمی دەسەڵاتی كورد لە شارەكەدا پێ باشترە. لەنێوان كوردو عەرەبدا، پێكهاتەی توركمان تەنیا (2) كورسی بردووە، هەردوو كورسییەكەش لای (بەرەی توركمانی)یە، ئەم بەرەیە كە زۆر لە توركیاوە نزیكە، هەر لە سەرەتاوە جەختی لەسەر ئەوە كردووە پۆستی پارێزگار دەبێت بە (نۆرە) بێت، واتا هەر چەند مانگ جارێك لای یەكێك لە پێكهاتەكان بێت.  محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق، بۆ كۆتایهێنان لە ناكۆكییەكانی كەركوك، سێ جار لایەنە براوەكانی بانگهێشتی بەغداد كردو كۆبوونەوەی پێكردن بۆ ئەوەی لەسەر پێكهێنانی حكومەتی خۆجێی و دابەشكردنی پۆستەكان بگەنە رێككەوتن، لایەنەكان نەگەیشتنە رێككەوتن. بۆ دروستكردنی فشار لەسەریان، سودانی رۆژی 11ی ئەم مانگەی وەكو وادەی دانیشتنی یەكەمی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك دیاریكرد، لایەنەكان چونە ناو كۆبوونەوە، بەڵام بەبێ رێككەوتن، بۆیە كۆبوونەوەكەیان تاوەكو ئێستا بە (كراوەیی) بەجێهێشتووە.  بەپێی یاسای بەركار دەبوو لە یەكەم كۆبوونەوەی ئەنجومەنی پارێزگادا سەرۆك و جێگری سەرۆكی ئەنجومەن هەڵبژێردرێت و دواتر لە ماوەی 30 رۆژدا پارێزگارێكی نوێ بۆ كەركوك هەڵبژێردرێت، یەكێتیی كە براوەی یەكەمی هەڵبژاردنە لە كەركوك، هەر لەسەرەتاوە دوودڵ بوو لە كۆبوونەوە كتوپڕەكەی ئەنجومەنی پارێزگا، ترسی هەبوو پارتی دیموكراتی كوردستان لە پشتەوە رێككەوتنی لەگەڵ عەرەب و توركمان كردبێت بۆ پێكهێنانی حكومەتی خۆجێیی، بۆیە رۆژی 11ی ئەم مانگە یەكێتیی بەو مەرجە بەشداری كۆبوونەوەی ئەنجومەنی پارێزگای كرد، كۆبوونەوەكە تەنیا بۆ دەستبەكاربوونی ئەندامانی نوێی ئەنجومەنی پارێزگا بێت نەك دەنگدان بە سەرۆكی ئەنجومەن و جێگرەكەی، چونكە لەم حاڵەدا ئیتر كۆبوونەوەی یەكەمی ئەنجومەن كۆتایی دەهات و ماوەی 30 رۆژ مۆڵەت دەكەوتە بەردەم لایەنەكان بۆ هەڵبژاردنی پارێزگاری نوێ.   

درەو: 🔻 ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق، ئامارەکانی لەسەر ئاستی (15) پارێزگاکەی عێراق، تایبەت بە ژمارەی (هاوسەرگیری و جیابوونەوە) مانگانە بڵاو دەکاتەوە، پاڵپشت بە کۆی ئەو ئامارانە کە لە (6) مانگی ڕابردوودا بۆ ساڵی (2024) بڵاوی کردوونەتەوە؛ 🔹 لە نیوەی یەکەمی ساڵی (2024)دا ئامارەکان دەگاتە (157 هەزار و 872) حاڵەتی هاوسەرگیری تۆمارکراو، کە (140 هەزار و 391) گرێبەستیان بە ڕێژەی (89%) لە دادگاکان و (17 هەزار و 391) حاڵەتیان بە ڕێژەی (11%) لە دەرەوەی دادگاکان ئەنجام دراوە و دواتر لە دادگا پەسەند کراون. 🔹 (36 هەزار و 981) حاڵەتی جیابوونەوە تۆمار کراوە. (74%)ی جیابوونەوەکان لە دەرەوەی دادگاکان یەکلاکراونەتەوە! کە (27 هەزار و 315) کۆی حاڵەتەکان بوە! تەنها (26%)ی جیابوونەوەکان بە بڕیاری دادگا یەکلاکراونەتەوە کە ژمارەیان (9 هەزار و 666) کەیس بووە. 🔹 دادگای تێهەڵچوونەوەی رەسافە لە پارێزگای بەغداد زۆرترین رێژەی هاوسەرگیری و دادگای تێهەڵچوونەوەی کەرخ هەر لە پارێزگای بەغداد، بەرزترین رێژەی جیابوونەوەی تێدا تۆمار کراوە. 🔹 دادگای تێهەڵچوونەوەی پارێزگای موسەننا لەسەر ئاستی پارێزگاکانی عێراق کەمترین رێژەی هاوسەرگیری و کەمترین رێژەی جیابوونەوەی تێدا تۆمار کراوە.    یەکەم؛ ئامارەکانی هاوسەرگیری و جیابوونەوە لە (15) پارێزگاکەی عێراق بۆ نیوەی یەکەمی ساڵی 2024 رۆژی (21/7/2024) ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق، داتاکانی خۆی لەسەر ئاستی (15) پارێزگاکەی عێراق تایبەت بە ژمارەی (هاوسەرگیری و جیابوونەوە) بۆ مانگی؛ # حوزەیرانی (2024) بڵاو کردەوە، تێیدا هاتووە؛ (23 هەزار و 324) حاڵەتی هاوسەرگیری ئەنجامدراوە کە (21 هەزارو 168) گرێبەستیان لە دادگاکان و (2 هەزار و 156) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان ئەنجام دراوە و دواتر لە دادگا پەسەند کراون. هاوکات کەمترین ڕێژەی جیابوونەوە بەراورد بە مانگەکانی پێشتر لەم مانگەدا تۆمار کراوە کە بریتی بووە لە (4 هەزار و 779) حاڵەتی جیابوونەوە، کە (هەزارو 251) حاڵەتیان لە دادگاکان و (3 هەزار و 528) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان یەکلابونەتەوەو دواتر لە دادگا پەسەند کراون. بە هەڵدانەوەی ئامارەکانی مانگەکانی پێشووتری ساڵی 2024 حاڵەتەکان لە نیوەی یەکەمی ساڵەکەدا دەگاتە (157 هەزار و 782) هاوسەرگیری تۆمارکراو و (36 هەزار و 981) حاڵەتی جیابوونەوەی هاوسەران. بە جۆرێک؛ # لە کانونی دووەمی 2024 دا، (30 هەزار و 895) حاڵەتی هاوسەرگیری ئەنجامدراوە کە (27 هەزارو 295) گرێبەستیان لە دادگاکان و (3 هەزار و 600) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان ئەنجام دراوە و دواتر لە دادگا پەسەند کراون. هەر لە هەمان ماوەدا (7 هەزار و 453) حاڵەتی جیابوونەوە تۆمار کراوە، ئەم بەرزترین ئاستی جیابونەوەیە لە نیوەی یەکەمی ئەمساڵدا کە (هەزارو 843) حاڵەتیان لە دادگاکان و (5 هەزار 610) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان یەکلابونەتەوەو دواتر لە دادگا پەسەند کراون. # لە کانونی شوباتی 2024 دا، (29 هەزار و 119) حاڵەتی هاوسەرگیری ئەنجامدراوە کە (25 هەزارو 793) گرێبەستیان لە دادگاکان و (3 هەزار و 326) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان ئەنجام دراوە و دواتر لە دادگا پەسەند کراون. لەگەڵ ئەوەشدا (6 هەزار و 324) حاڵەتی جیابوونەوە تۆمار کراوە کە (هەزارو 764) حاڵەتیان لە دادگاکان و (4 هەزار و 560) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان یەکلابونەتەوەو دواتر لە دادگا پەسەند کراون. # لە مانگی ئازاری 2024 دا، (24 هەزار و 88) حاڵەتی هاوسەرگیری ئەنجامدراوە کە (21 هەزارو 215) گرێبەستیان لە دادگاکان و (2 هەزار 873) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان ئەنجام دراوە و دواتر لە دادگا پەسەند کراون. هاوکات (6 هەزار و 222) حاڵەتی جیابوونەوە تۆمار کراوە، کە (هەزارو 805) حاڵەتیان لە دادگاکان و (4 هەزارو 417) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان یەکلابونەتەوەو دواتر لە دادگا پەسەند کراون. # لە مانگی نیسانی 2024 دا، کەمترین ڕێژەی هاوسەرگیری تۆمارکراوە بەراورد مانگەکانی دیکەی ساڵی 2024، بەجۆرێک؛ (21 هەزار و 851) حاڵەتی هاوسەرگیری ئەنجامدراوە کە (19 هەزارو 386) گرێبەستیان لە دادگاکان و (2 هەزار و 465) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان ئەنجام دراوە و دواتر لە دادگا پەسەند کراون. لە کاتێکدا (4 هەزار و 537) حاڵەتی جیابوونەوە تۆمار کراوە کە (هەزارو 360) حاڵەتیان لە دادگاکان و (4 هەزار و 177) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان یەکلابونەتەوەو دواتر لە دادگا پەسەند کراون. # لە مانگی ئایاری 2024 دا، (28 هەزار و 505) حاڵەتی هاوسەرگیری ئەنجامدراوە کە (25 هەزارو 534) گرێبەستیان لە دادگاکان و (2 هەزار و 971) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان ئەنجام دراوە و دواتر لە دادگا پەسەند کراون. هاوکات ئامارەکانی جیابوونەوە، کە لەم مانگەدا تۆمار کراوە بریتی بووە لە؛ (6 هەزار و 666) حاڵەتی جیابوونەوە کە (هەزارو 643) حاڵەتیان لە دادگاکان و (5 هەزار و 23) حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگاکان یەکلابونەتەوەو دواتر لە دادگا پەسەند کراون. کەواتە کۆی حاڵەتەکان (هاوسەرگیری و جیابوونەوە) لە نیوەی یەکەمی ساڵی (2024)دا دەگاتە (157 هەزار و 782) هاوسەرگیری تۆمارکراو، کە (140 هەزار و 391) گرێبەستیان بە ڕێژەی (89%) لە دادگاکان و (17 هەزار و 391) حاڵەتیان بە ڕێژەی (11%) لە دەرەوەی دادگاکان ئەنجام دراوە و دواتر لە دادگا پەسەند کراون. هاوکات (36 هەزار و 981) حاڵەتی جیابوونەوە تۆمار کراوە. ئەوەی جێگەی تێڕامانە (74%)ی جیابوونەوەکان لە دەرەوەی دادگاکان یەکلاکراونەتەوە کە (27 هەزارو 315)ی کۆی حاڵەتەکان بوەوە تەنها (26%)ی جیابوونەوەکان بە بڕیاری دادگا یەکلاکراونەتەوە کە (9 هەزار و 666) حاڵەت بووە. (بڕوانە خشتە و چارتی ژمارە (1)) دووەم؛ ئامارەکانی هاوسەرگیری و جیابوونەوە لە دادگاکانی تێهەڵچوونەوەی پارێزگاکانی عێراق بۆ نیوەی یەکەمی ساڵی 2024 لەسەر ئاستی پارێزگاکانی کە (بەغداد)ی پایتەخت دابەش بووە بەسەر دادگاکانی تێهەڵچوونەوەی (رەسافە و کەرخ) لەگەڵ (14) پارێزگاکەی دیکەی عێراق جگە لە پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان وەک لە چارت و خشتەی ژمارە (2) رونکراوەتەوە؛ دادگای تێهەڵچوونەوەی رەسافە لە پارێزگای بەغداد زۆرترین رێژەی هاوسەرگیری و دادگای تێهەڵچوونەوەی کەرخ هەر لە پارێزگای بەغداد، بەرزترین رێژەی جیابوونەوەی تێدا تۆمار کراوە، بەراورد بە تەواوی دادگاکانی دیکەی عێراق. هاوکات دادگای تێهەڵچوونەوەی پارێزگای موسەننا کەمترین رێژەی هاوسەرگیری و کەمترین رێژەی جیابوونەوەی تێدا تۆمار کراوە، بەراورد بە تەواوی دادگاکانی دیکەی عێراق.     

درەو: بە پێی هەواڵی ڕۆژنامەی ( Der Standard ) ژمارەیەك  براوەی خەڵاتی نۆبڵ داوای ئازادیی بۆ عەبدوڵا ئۆجالان دەکەن، بەپێی هەواڵەکە، ٦٩ براوەی خەڵاتی نۆبێل نامەیەکی هاوبەشیان ئاراستەی ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا کردووە و داوایان کردووە،  عەبدوڵا ئۆجالان ئازاد بکرێت و پرسی کورد بە شێوەیەکی ئاشتیانە چارەسەر بکرێت. شەست و نۆ کەسایەتی کە هەمویان هەلگری خەڵاتی نۆبڵن لە بواری جیاجیادا، لە نامەیەکی هاوبەشیاندا بۆ کۆمیتەی وەزیرانی ئەنجومەنی ئەوروپا، دادگای ئەوروپیی بۆ مافەکانی مرۆڤ، و کۆمیتەی ئەوروپیی بۆ رێگرتن لە ئەشکەنجە و کۆمیتەی مافەکانی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتوەکان، کە هاوکات وێنەیەکیشیان بۆ سەرۆکی تورکیا ئەردۆغان ناردوە، داوای باشکردنی رەوشی ژیانی ئۆجەلان دەكەن لە زیندان بەوپێیەی لە ٢٥ی ئادای ٢٠٢١ەوە تا ئێستا  رێنەدراوە ئۆجالان کەسوکار و پارێزەرەکانی ببینێت. لە نامەكەیاندا ئاماژە بەوە کراوە: "تورکیا کە لە ساڵی ١٩٤٩ـەوە ئەندامی ئەنجومەنی یەکێتی ئەوروپایە، لە بواری گۆشەگیرییەوە سەرجەم پێوەر و یاساییە نێودەوڵەتیەکانی پێشێل کردووە. ناوو وێنەی هەڵگرانی خەڵاتی نۆبڵ بۆ ئاشتی  

(درەو): لیژنەی نەوت و غازی پەرلەمانی عێراق لە چەند رۆژی داهاتوودا میوانداری هەردوو وەزارەتی نەوتی عێراق و سامانە سروشتییەكانی هەرێمی كوردستان دەكات، ئەندامێكی فراكسیۆنی پارتی دەڵێ: حكومەتی هەرێم كێشەی نییە گرێبەستە نەوتییەكانی لەلایەن بەغدادەوە پێداچوونەوەیان بۆ بكرێت. سەباح سوبحی ئەندامی فراكسیۆنی پارتی لە لیژنەی نەوت و غازی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، لەبارەی وردەکاری گفتوگۆکان و دەستپێکردنەوەی ھەناردەکردنەوەی نەوتی ھەرێمی کوردستان، لە ڕۆژانی داھاتوو میوانداری ھەردوو وەزارەتی نەوتی عێراق و وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی حکومەتی ھەرێمی کوردستان دەکەین. ئەم ئەندامەی لیژنەی نەوت و غاز لە سایتی حزبەكەی (پارتی) وتووە: میوانداری وەزارەتی نەوت و سامانە سروشتییەكان بۆ ئەوەیە رونکردنەوەی تەواومان پێبدەن لەبارەی ئەو ڕێککەوتنانەی کراون، چونکە جارێکی دیکە وەزارەتی نەوتی عێراق داوای گرێبەستەکانی لە کۆمپانیاکان کردووە و هێشتا ھیچ ڕێکارێک نەگیراوەتە بەر، ئێمەش دەمانەوێت تەواوی زانیاریمان پێبدەن، تاکو بزانین ھۆکار چییە ئەو پرۆسەیە ھێندە دواکەوت و چی ماوە لەسەری بگەنە ڕێککەوتنی کۆتایی. "بەو ھۆیەی گرێبەستەکانی ھەرێمی کوردستان لەگەڵ گرێبەستەکانی عێراق جیاوازن، داوا دەکرێت پێداچونەوەیان بۆ بكرێت و بکرێن بە یەک شێوە، بۆ ئەو مەبەستەش  ڕێککەوتن لە نێوان ھەرێمی کوردستان و بەغدا کراوە، چونکە حکومەتی ھەرێمی کوردستان کێشەی نییە لە پێداچوونەوەی گرێبەستەکان" سەباح سوبحی وا دەڵێ. كێشەیەكی تری بەردەم دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم بۆ بەندەری جەیهانی توركیا كە لە 25ی ئازاری 2023وە راوەستاوە پەیوەندی بە نرخی بەرهەمهێنانی نەوتەوە هەیە لە هەرێمی كوردستان، ئەم ئەندامەی لیژنەی نەوت و غاز باسلەوە دەكات "بەربەستی سەرەکی تێچووی دەرھێنانی نەوتە، کۆمپانیاکان داوای زیاتر لە 20 دۆلار بۆ ھەر بەرمیلێک نەوت دەکەن، عێراقیش داوا دەکات ھەشت بۆ نۆ دۆلار بێت، بۆیە پێویستە ئەمجارە چارەیەک بدۆزرێتەوە و کۆتایی بەو کێشەیە بێت، چونکە ئەمە لە بەرژوەندی عێراق و ھەرێمی کوردستانیش دایە". رۆژی 9ی حوزەیرانی ئەمساڵ جارێكی ترو لەسەر داوای وەزارەتی نەوتی عێراق، لە بەغداد وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێم و كۆمپانیا بیانییەكانی كەرتی نەوتی هەرێم لەگەڵ وەزارەتی نەوتی عێراق كۆبوونەوە، بڕیاربوو لەم كۆبوونەوەیەدا ناكۆكییەكان چارەسەر بكرێت و دەست بە هەناردەی نەوتی هەرێم بكرێتەوە لە رێگەی بۆرییەوە بۆ بەندەری جەیهانی توركیا، بەڵام كۆبوونەوەكە كۆتایی هات و لەوكاتەوە تائێستا هەم بەغدادو هەم هەولێر بێدەنگییان لێكردووەو هەناردەی نەوتیش دەستی پێ نەكردوەتەوە.  دوای راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم لە رێگەی بۆری عێراق- توركیا بۆ بەندەری جەیهان لە 25ی ئازاری 2023، بەغداد مەرجێكی سەرەكی هەیە بۆ دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم، ئەویش هەمواركردنەوەی گرێبەستەكانی حكومەتی هەرێمە لەگەڵ كۆمپانیاكانی نەوت، ئەمەش بابەتێكە كە سەرباری نیشاندانی نەرمی لەمدواییەدا، بەڵام هێشتا هەم حكومەتی هەرێم و هەم كۆمپانیاكانیش بە هەستیارییەوە لێی دەڕوانن، حكومەتی هەرێم پێشترو چەندجارێك بە فەرمی رەتیكردوەتەوە گرێبەستە نەوتییەكانی رادەستی بەغداد بكات.  لەپاڵ كێشەی گرێبەستە نەوتییەكان، نرخی بەرهەمهێنانی نەوت لە هەرێمی كوردستان یەكێكی تر لە ناكۆكییەكانی نێوان هەولێرو بەغدادە كە تائێستا یەكلانەكراوەتەوەو بەربەستە لەبەردەم دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم، یاسای بودجه‌ی عێراق بۆ به‌رهه‌مهێنانی هه‌ربه‌رمیلێك نه‌وت بڕی (6) دۆلاری داناوه‌، به‌ڵام كۆمپانیا بیانییه‌كانی كه‌رتی نه‌وتی هه‌رێم بۆ به‌رهه‌مهێنانی هه‌ر به‌رمیلێك داوای (22) دۆلار ده‌كه‌ن، بۆ كرێی گواستنه‌وه‌ی هه‌ر به‌رمیلێك نه‌وت، عێراق بڕی (دۆلارێك و 60 سه‌نت)ی داناوه‌، هه‌رێم بۆ هه‌ر به‌رمیلێك داوای (7 دۆلار) ده‌كات، بۆیه‌ ناكۆكییه‌كه‌ له‌مباره‌یه‌وه‌ قوڵه‌. سەرباری راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم لەرێگەی بۆرییەوە، بەڵام بەرهەمهێنانی نەوت لە كوردستان رانەوەستاوە، بەرپرسانی عێراق باسلەوە دەكەن هەرێم لەئێستادا رۆژانە 220 هەزار بەرمیل نەوت هەناردەی توركیاو ئێران دەكات بە نرخێكی زۆر كەمتر لە نرخی بازاڕی جیهانی، حكومەتی هەرێم لەدوای راوەستانی هەناردەی نەوت بە بۆری، هیچ زانیارییەكی بۆ رایگشتی لەبارەی هەناردەی نەوت بە تانكەرو داهاتەكەی بۆ خەزێنەی گشتیی ئاشكرا نەكردووە، پەرلەمانی كوردستانیش هەڵوەشاوەتەوەو هیچ چاودێرییەك لەسەر داهاتی تانكەرەكانی نەوت نییە.  پێدەچێت هەولێرو بەغداد هەردوولا لەم ناكۆكییە سودمەند بن، بەغداد بەهۆی راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێمەوە، پشكی هەناردەی نەوتی خۆی لەچوارچێوەی سیاسەتی (ئۆپێك +) لە نەوتی باشور زیادكردووە، حكومەتی هەرێمیش كە بەپێی یاسای بودجە لە حاڵەتی دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت بە بۆری دەبوو داهاتی نەوتەكەی رادەستی بەغداد بكات، ئێستا ئیتر بە تانكەر دەیفرۆشێت و داهات ناگەڕێنێتەوە، توركیاو ئێرانیش وەكو دوو وڵاتی كاریگەر لەسەر پرسی نەوت و سیاسەت لە عێراق هەردووكیان سودمەندن لە نەوتە هەرزانەكەی كوردستان و بێدەنگییان هەڵبژاردووە.   

شیكاری: درەو   # لە ساڵی (2009) (2 ملیۆنێک و 518 هەزارو 773) کەس مافی دەنگدانی هەبووەو بزوتنەوەی گۆڕان (445 هەزار و 24) دەنگی بە ڕێژەی (17.7%) بەدەستهێناوە. # لە دواهەڵبژاردندا بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق (3 ملیۆن و 486 هەزارو 787) كەس مافی دەنگدانی هەبووە، بزوتنەوەی گۆڕان تەنها (22 هەزارو 91) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی (0.6%)ی کۆی گشتی دەنگدەران لە سێ پارێزگاکەی هەرێم. # ژمارەی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە لە هەڵبژاردنی (2009)ەوە تا دوا هەڵبژاردنی گشتی بە ڕێژەی (38%) زیادیان کردووە، بەڵام دەنگەکانی بزوتنەوەی گۆڕان بەڕێژەی (95%) کەمی کردووە. # لە دوای ساڵی (1992)ەوە لە هەرێمی کوردستان (12) هەڵبژاردنی گشتی بەڕێوەچووەو بزوتنەوەی گۆڕان بەشداری (8) هەڵبژاردنی کردووە. # بزوتنەوەی گۆڕان (1) جار بە شێوەی هاوپەیمانی و (7) جار بە لیستی سەربەخۆ بەشداری کردووە. بەشی سێیەم؛ پێگەی بزوتنەوەی گۆڕان لە هەڵبژاردنە گشتییەکاندا پوختە؛ لە ساڵی (1992)ەوە (12) هەڵبژاردنی گشتی (پەرلەمانی کوردستان، ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و ئەنجومەنی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان)، بەڕێوە چووە، بزوتنەوەی گۆڕان بەو پێیەی لە ساڵی (2009)ەوە دامەزراوە تەنها بەشداری (8) هەڵبژاردنی کردووەو لە سەرجەم هەڵبژاردنەکان بە لیستی سەربەخۆ جگە لە دوا هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە هاوپەیمانی لەگەڵ یەکێتی نیشتمانی کوردستان چووتە نێو پرۆسەی هەڵبژاردنەوە. ئەوەی جێگەی سەرنجە، لەگەڵ بەرزبوونەوەی ژمارەی ئەو هاوڵاتیانەی لە سێ پارێزگاکەی هەرێم مافی دەنگدانیان هەیە، بزوتنەوەی گۆڕان نەیتوانیوە بە هەمان ئاست ژمارەی دەنگەکانی بەرز بکاتەوە، بۆ نمونە لە هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمانی کوردستان کە لە (25/7/2009) بەڕێوەچوو بەو پێیەی یەکەم بەشداری بزوتنەوەی گۆڕان بووە لە هەڵبژاردن (2 ملیۆنێك و 518 هەزار773) كەس مافی دەنگدانی هەبووە، بزوتنەوەی گۆڕان (445 هەزارو 24) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی (17.7%) کۆی گشتی دەنگدەران.  بەڵام لە دواین هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق کە لە (10/10/2021) بە ڕێوەچوو، لەسەر ئاستی سێ پارێزگاکەی هەرێمی کوردستان، بزوتنەوەی گۆڕان توانیویەتی تەنها (22 هەزارو 91) دەنگ بەدەستبهێنێت بەرێژەی (0.6%) کۆی گشتی دەنگدەران. بەم پێیەش ژمارەی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە لە هەرێمی کوردستان لە ساڵی (2009)ەوە بە ڕێژەی (38%) زیادی کردووە، بەڵام دەنگەکانی بزوتنەوەی گۆڕان (422 هەزار و 933) دەنگ بە ڕێژەی (95%) کەمی کردووە، (بۆ وردەکاری زیاتر بڕوانە خشتەو چارتی ژمارە (1))، لە خوارەوە پێگەی بزوتنەوەی گۆڕان لە سەرجەم هەڵبژاردنە گشتییەکان ڕوونکراوەتەوە. خشتەی ژمارە (1) چارتی ژمارە (1) یەکەم؛ هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان کە یەکەم بەشداری بزوتنەوەی گۆڕان بوو لە 25/7/2009 بەرێوەچوو. 2.    ( 2 ملیۆن و 518 هەزارو 773) كەس مافی دەنگدانی هەبووە 3.    (ملیۆنێك و 876  هەزارو 196) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (74.5%) 4.    هەڵبژاردن لە هەرێمی كوردستان بەیەك بازنە بەرێوە چوو. 5.    بزوتنەوەی گۆڕان (445 هەزارو 24) دەنگی بەدەستهێناو (25) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر كرد. دووەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 1.    هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 7/3/ 2010 بەڕێوەچوو. 2.    ( 2 ملیۆن و 590 هەزارو 274) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێك و 938 هەزارو 754 ) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (74.8%) 4.    بزوتنەوەی گۆڕان (425 هەزارو 793) دەنگی بەدەستهێنا، بە جۆرێک؛ -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای سلێمانی (298 هەزارو 621) دەنگ بەرێژەی (35.8%). -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای هەولێر (103 هەزارو 397) دەنگ بەرێژەی (15.2%). -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای دهۆك (23 هەزارو 775) دەنگ بەرێژەی ( 5.6%). چارتی ژمارە (2)     سێیەم؛ هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان لە 21/9/2013 بەرێوەچوو. 2.    (2 ملیۆن و 803 هەزارو 283) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێك و 950  هەزارو 130) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (74%) 4.    هەڵبژاردن لە هەرێمی كوردستان بەیەك بازنە بەرێوە چوو. 5.     بزوتنەوەی گۆڕان  (476 هەزارو 736) دەنگی بەدەستهێناو (24) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر كرد. چوارەم؛ هەڵبژاردنی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 1.    هەڵبژاردنی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 30/4/2014 بەڕێوەچوو 2.    ( 2 ملیۆن و 717 هەزارو 82) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (2 ملیۆن و 128 هەزارو 167 ) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (78%). 4.    بزوتنەوەی گۆڕان  (472 هەزارو 503) دەنگی بەدەستهێنا، بە جۆرێک؛ -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای سلێمانی (347 هەزارو 799) دەنگ بەرێژەی (39%). -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای هەولێر (104 هەزارو 59) دەنگ بەرێژەی (14%). -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای دهۆك (20 هەزارو 645) دەنگ بەرێژەی (4%). چارتی ژمارە (3) پێنجەم؛ هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی پارێزگاكان  1.    هەڵبژاردنی خولی دووەمی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە 30/4/2014 بەڕێوەچوو. 2.    ( 2 ملیۆن و 717 هەزارو 82) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (2 ملیۆن و 161 هەزارو 38 ) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (80%) 4.    بزوتنەوەی گۆڕان (490 هەزارو 572) دەنگی بەدەستهێنا ، بە جۆرێک؛ -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای سلێمانی (359 هەزارو 600) دەنگ بەرێژەی (40%) -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای هەولێر (108 هەزارو 117) دەنگ بەرێژەی (14%) -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای دهۆك (22 هەزارو 885) دەنگ بەرێژەی (5%) چارتی ژمارە (4) شەشەم؛ هەڵبژاردنی خولی چوارەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  1.    هەڵبژاردنی خولی چوارەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 12/5/2018 بەڕێوەچوو. 2.    ( 3 ملیۆن و 758 هەزارو 896) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (ملیۆنێك و 795 هەزارو 686 ) كەس دەنگیاندا  4.    بزوتنەوەی گۆڕان (199 هەزارو 611) دەنگی بەدەستهێنا. بەجۆرێک -    بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای سلێمانی (154 هەزارو 947) دەنگی بەدەستهێنا. -    بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای هەولێر (40 هەزارو 863) دەنگی بەدەستهێنا. -    بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای دهۆك (3 هەزارو 801) دەنگی بەدەستهێنا. چارتی ژمارە (5) حەوتەم؛ هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان 1.    هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان لە 30/9/2018 بەڕێوەچوو. 2.    ( 3 ملیۆن و 85 هەزارو 461) كەس مافی دەنگدانی هەبووە 3.    (1 ملیۆن و 845 هەزارو 979 ) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (59%) 4.    هەڵبژاردن لە هەرێمی كوردستان بەیەك بازنە بەرێوە چوو. 5.    بزوتنەوەی گۆڕان لەسەر ئاستی سێ پارێزگاکەی هەرێم (186 هەزارو 903) دەنگی بەدەستهێناو تەنها (12) كورسی پەرلەمانی مسۆگەر كرد. هەشتەم؛ هەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەران (خولی پێنجەم) 1.    هەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەران (خولی پێنجەم) لە 10/10/2021 بەڕێوەچوو 2.    ( 3 ملیۆن و 486 هەزارو 787) كەس مافی دەنگدانی هەبووە. 3.    (1 ملیۆن و 232 هەزارو 897 ) كەس دەنگیاندا بەرێژەی (35.4%) 4.    بزوتنەوەی گۆڕان (22 هەزارو 91) دەنگی بەدەستهێنا، بەجۆرێک لەسەر ئاستی پارێزگاکانی هەرێم؛ -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای سلێمانی (17 هەزارو 846) دەنگ بەرێژەی (4.5%) -    دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای هەولێر (4 هەزارو 245) دەنگ بەرێژەی (1%) بزوتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای دهۆك لەبەر ئەوەی هیچ کاندیدێکی نەبوو، بۆیە هیچ دەنگێکیشی بەدەست نەهێنا. چارتی ژمارە (6)  

(درەو):  ژمارەیەك لە كۆمپانیا وەبەرهێنەكانی نەوت جارێكی تر چوونەوە دیوانی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان، باسی دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتیان كردووە، بەڵام هێشتا نە كۆمەڵەی پیشەسازی نەوتی كوردستان و نە وەزارەتی سامانە سروشتییەكانیش هیچ قسەیەكیان لەبارەی ناوەڕۆكی كۆبوونەوەكە نەكردووە.  لە دیوانی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان، وەفدێكی حكومەت لەگەڵ بەشێك لە كۆمپانیا وەبەرهێنەكانی نەوت كۆبوونەوە.  ئەندامانی وەفدەكەی هەرێم پێكهاتبوون لە (ئومێد سەباح سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران- ئامانج رەحیم سكرتێری ئەنجومەنی وەزیران- عەبدولحەكیم خەسرۆ سەرۆكی فەرمانگەی هەماهەنگیی و بەدواداچوون- كەمال محەمەد وەزیری سامانە سروشتییەكان بە وەكالەت.  نە گروپی پیشەسازی نەوتی كوردستان "ئەپیكور"و نە وەزارەتی سامانە سروشتییەكان هیچ راگەیەندراوێكیان لەبارەی كۆبوونەوەكە بڵاونەكردوەتەوە، تەنیا ئومێد سەباح سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران شتێكی كورتی لەبارەی كۆبوونەوەكە نوسیوەو دەڵێ:" باس لە شەراکەتی هاوبەش و ستراتیژی لەنێوان حکومەتی هەرێم و کۆمپانیا نەوتییەکان کراو  دوایین سەردان و گفتوگۆکانی نێوان حکومەتی هەرێم و حکومەتی فیدراڵ لەبارەی پرسی نەوت لەچوارچێوەی دەستور گفتوگۆیان لەبارەوە ئاڵۆگۆڕ کرا". سەرۆكی دیوان باسلەوە دەكات" چارەسەری پرسی نەوت و گاز و دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم و جددیەتی حکومەتی هەرێم بۆ ئەو پرسە لە کۆبوونەوەکەدا خرایەڕوو". رۆژی 9ی حوزەیرانی ئەمساڵ جارێكی ترو لەسەر داوای وەزارەتی نەوتی عێراق، لە بەغداد وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێم و كۆمپانیا بیانییەكانی كەرتی نەوتی هەرێم لەگەڵ وەزارەتی نەوتی عێراق كۆبوونەوە، بڕیاربوو لەم كۆبوونەوەیەدا ناكۆكییەكان چارەسەر بكرێت و دەست بە هەناردەی نەوتی هەرێم بكرێتەوە لە رێگەی بۆرییەوە بۆ بەندەری جەیهانی توركیا، بەڵام كۆبوونەوەكە كۆتایی هات و لەوكاتەوە تائێستا هەم بەغدادو هەم هەولێر بێدەنگییان لێكردووەو هەناردەی نەوتیش دەستی پێ نەكردوەتەوە.  دوای راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم لە رێگەی بۆری عێراق- توركیا بۆ بەندەری جەیهان لە 25ی ئازاری 2023، بەغداد مەرجێكی سەرەكی هەیە بۆ دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم، ئەویش هەمواركردنەوەی گرێبەستەكانی حكومەتی هەرێمە لەگەڵ كۆمپانیاكانی نەوت، ئەمەش بابەتێكە كە سەرباری نیشاندانی نەرمی لەمدواییەدا، بەڵام هێشتا هەم حكومەتی هەرێم و هەم كۆمپانیاكانیش بە هەستیارییەوە لێی دەڕوانن، حكومەتی هەرێم پێشترو چەندجارێك بە فەرمی رەتیكردوەتەوە گرێبەستە نەوتییەكانی رادەستی بەغداد بكات.  لەپاڵ كێشەی گرێبەستە نەوتییەكان، نرخی بەرهەمهێنانی نەوت لە هەرێمی كوردستان یەكێكی تر لە ناكۆكییەكانی نێوان هەولێرو بەغدادە كە تائێستا یەكلانەكراوەتەوەو بەربەستە لەبەردەم دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم، یاسای بودجه‌ی عێراق بۆ به‌رهه‌مهێنانی هه‌ربه‌رمیلێك نه‌وت بڕی (6) دۆلاری داناوه‌، به‌ڵام كۆمپانیا بیانییه‌كانی كه‌رتی نه‌وتی هه‌رێم بۆ به‌رهه‌مهێنانی هه‌ر به‌رمیلێك داوای (22) دۆلار ده‌كه‌ن، بۆ كرێی گواستنه‌وه‌ی هه‌ر به‌رمیلێك نه‌وت، عێراق بڕی (دۆلارێك و 60 سه‌نت)ی داناوه‌، هه‌رێم بۆ هه‌ر به‌رمیلێك داوای (7 دۆلار) ده‌كات، بۆیه‌ ناكۆكییه‌كه‌ له‌مباره‌یه‌وه‌ قوڵه‌. سەرباری راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم لەرێگەی بۆرییەوە، بەڵام بەرهەمهێنانی نەوت لە كوردستان رانەوەستاوە، بەرپرسانی عێراق باسلەوە دەكەن هەرێم لەئێستادا رۆژانە 220 هەزار بەرمیل نەوت هەناردەی توركیاو ئێران دەكات بە نرخێكی زۆر كەمتر لە نرخی بازاڕی جیهانی، حكومەتی هەرێم لەدوای راوەستانی هەناردەی نەوت بە بۆری، هیچ زانیارییەكی بۆ رایگشتی لەبارەی هەناردەی نەوت بە تانكەرو داهاتەكەی بۆ خەزێنەی گشتیی ئاشكرا نەكردووە، پەرلەمانی كوردستانیش هەڵوەشاوەتەوەو هیچ چاودێرییەك لەسەر داهاتی تانكەرەكانی نەوت نییە.  پێدەچێت هەولێرو بەغداد هەردوولا لەم ناكۆكییە سودمەند بن، بەغداد بەهۆی راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێمەوە، پشكی هەناردەی نەوتی خۆی لەچوارچێوەی سیاسەتی (ئیپێك +) لە نەوتی باشور زیادكردووە، حكومەتی هەرێمیش كە بەپێی یاسای بودجە لە حاڵەتی دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت بە بۆری دەبوو داهاتی نەوتەكەی رادەستی بەغداد بكات، ئێستا ئیتر بە تانكەر دەیفرۆشێت و داهات ناگەڕێنێتەوە، توركیاو ئێرانیش وەكو دوو وڵاتی كاریگەر لەسەر پرسی نەوت و سیاسەت لە عێراق هەردووكیان سودمەندن لە نەوتە هەرزانەكەی كوردستان و بێدەنگییان هەڵبژاردووە. 

(درەو):  تاوەكو ساڵێكی تر، ئوردن بەردەوام دەبێت لە بردنی نەوتی كەركوك بە 16 دۆلار كەمتر لە نرخی برێنت، رۆژانە 15 هەزار بەرمیل دەبات و كرێی گواستنەوەی بە تانكەر لە ئەستۆ دەگرێت.  ساڵح خرابشە وەزیری وزەو سامانە كانزاییەكانی ئوردن ئاشكرایكرد، حكومەتی عێراق رەزامەندی نیشانداوە لەسەر درێژكردنەوەی یاداشتی لێكتێگەیشتنی ئیمزاكراوی نێوان هەردوو وڵات تاوەكو 26ی حوزەیرانی 2025.  وەزیرە ئوردنییەكە رایگەیاند، بەگوێرەی ئەم یاداشتە كە رۆژی 4ی ئایاری 2023 ئیمزا كراوە، عێراق رۆژانە بڕێك نەوت بە ئوردن دەدات كە لە 15 هەزار بەرمیل زیاتر نەبێت، ئەمە لەسەر بنەمای تێكڕانی نرخی نەوتی خاوی مانگانەو بە لێدەركردنی 16 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك بەمەبەستی پڕكردنەوەی خەرجی جیاوازی كوالیتی نەوتەكەو خەرجی گواستنەوەی. ئەو نەوتەی كە بەگوێرەی ئەم یاداشتە ئوردن لە عێراقی وەردەگرێت، رێژەی 10%ی پێداویستی ئوردن پڕدەكاتەوە، داشكاندنی نرخەكەی لە عێراق لەسەر ئاستی شەقام و پەرلەمانیش هەندێك ناڕەزایەتیی دروستكردووە.  بەڵام وەكو وەزیرە ئوردنییەكە دەڵێ، ئەوان بەجۆرێكی تر تەماشای یاداشتە نەوتییەكە دەكەن و وایدەبینن ئەمە هاریكاری ئابوری نێوان هەردوو وڵات و هاوردەی زەمینی بەهێز دەكات، سەرباری ئەمەش دەبێتە هۆی بەگەڕخستنەوەی هێڵی وشكانی نێوان هەردوو وڵات و كاری تانكەرەكان و دەرفەتی كاری نوێ بۆ هەردوولا دەڕەخسێنێت. ئەو نەوتەی كە عێراق بە ئوردنی دەدات نەوتی كەركوكە، كە كوالیتی و نرخەكەی لە نەوتی باشوری عێراق و نەوتی خاوی برێنت نزمترە، لەبەرامبەردا ئوردن خەرجی گواستنەوەی نەوتەكە لەحسابی خۆی لەرێگەی تانكەرەوە لەئەستۆ دەگرێت، بەوتەی بەرپرسان ئەمە هۆكارەكەیە كە عێراق لە 16 دۆلار كەمتر لە نرخی برێنت نەوتی بە ئوردن فرۆشتووە.  نەوتی كەركوك لە رێگەی بۆری نەوتی كوردستانەوە رەوانەی بەندەری جەیهان دەكرا لە توركیا، بەهۆی راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێمەوە لە 25ی ئازاری 2023، هەناردەی نەوتی كەركوكیش راوەستاوە، بەمدواییانە وەزارەتی نەوتی عێراق هەنگاوی هەڵگرت بە ئاڕاستەی دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت لە رێگەی بۆری كەركوك- جەیهانەوە، سەرباری سەركەوتنی تاقیكردنەوەی بۆرییەكە، بەڵام هێشتا نەوتی كەركوكی لەم بۆرییەوە هەناردە نەكردووە.   

درەو: بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی سلێمانی رایدەگەیەنێت: زەوی ئامادەیی كشتوكاڵ كە (182) دۆنمە بە فەرمانێكی نهێنی ئەنجومەنی وەزیران دراوە بەوەبەرهێنێك بۆ پرۆژەی نیشتەجێبوون، واسیتەی زۆركراوە بۆ وەرگرتنی ئەو پارچە زەویە كە (بارەگای بارزانی)یشی تێكەوتووە، ئەگەر تا 20ی مانگی داهاتوو فەرمانەكە هەڵنەوەشێتەوە دەستلەكار دەكێشمەوە. دڵشاد عومه‌ر، به‌رێوه‌به‌ری گشتی په‌روه‌رده‌ی سلێمانی لە دیدارێكی میدیای بزوتنەوەی گۆڕاندا دەڵێت به‌بێ ڕه‌زامه‌ندی ئێمه‌ بینای ئاماده‌یی به‌كره‌جۆ كه‌ 182 دۆنمه‌ له‌لایه‌ن ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران و نوسینگه‌ی سه‌رۆكی حكومه‌ت به‌ نوسراوێكی نهێنی كه‌ ئاراسته‌ی وه‌زاره‌تی كشتوكاڵ كراوه‌، دراوه‌ته‌ وه‌به‌رهێنه‌رێك به‌بێ پرسی ئێمه‌، ئه‌مه‌ش كارێكی زۆر ترسناكه‌، بۆ وه‌رگرتنی ئه‌م زه‌ویه‌ واسته‌ی زۆر كراوه‌ ته‌نانه‌ت باره‌گای "بارزانی"شی تێكه‌وتووه‌، ئه‌گه‌ر تا 20ـی مانگی 8، ئه‌و فه‌رمانه‌ هه‌ڵنه‌وه‌شێته‌وه‌، ده‌ستله‌كارده‌كێشمه‌وه‌ و پۆسته‌كه‌ جێده‌هێڵم.   لە بارەی زەویەكەی ئامادەیی كشتوكاڵی بەكرەجۆوە. ئەو پارچە زەویەی بەكرەجۆ ئەحمەد حەسەن بەكر (52) ساڵ لەمەوبەر لەسەر پەروەردەی تاپۆكرد مانگی رابردوو لەسەر كۆمپانیای بەڕێز تاپۆكرا، رووبەری (182) دۆنم زەوی ئامادەیی كشتوكاڵی بەكرەجۆ لەسەر كۆمپانیای بەڕێز تاپۆكراوە بۆ پرۆژەی نیشتەجێبوون، بەرپرسانی پەرەروەردە نیگەرانن و لە دەستەی نەزاهە سكاڵایان تۆماركردووە، پێشتر بەڕێوەبەری گشتی پەرەروەردەی سلێمانی وتی ئەگەر بدرێتە كۆمپانیای ئەهلی بۆ پرۆژەی نیشتەجێبوون دەستلەكاردەكێشێتەوە. بەپێی (سورەت قەیدی) زەویەكە كە دەست (درەو) كەوتووە  رۆژی 25ی ئازاری 2024 ، (182) دۆنم زەوی ئامادەیی كشتوكاڵی بەكرەجۆ لە ناحیەی بەكرەجۆی شاری سلێمانی تاپۆكراوە لەسەر كۆمپانیای بەڕێز بۆ مەبەستی پرۆژەی نیشتەجێبوون. ئەو پارچە زەویە بە پێی بڕیاری (796)ی ئەنجومەنی سەركردایەتی شۆڕش لە 18/7/1970 بە واژۆی ئەحمەد حەسەن بەكر تەرخانكراوە بۆ وەزارەتی پەروەردە. نیسانی رابردوو دڵشاد عومەر، بەڕێوەبەری پەروەردەی سلێمانی لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، وەبەرهێنەرێك دەیەوێت 182 دۆنم زەوی ئامادەیی كشتوكاڵی بەكرەجۆ بكاتە شوێنی نیشتەجێبوون بەڵام ئەوان رەتیانكردووەتەوە،  وتی دڵنیام ئەو وەبەرهێنەرە پشت‌ وپەنای هەیە. بە وتەی  بەرێوەبەری گشتی پەروەردەی سلێمانی زەوییەكە وەك خۆی ماوە و دەیكەنە كۆمەڵگەیەكی پیشەیی تا خزمەتی خوێندكاران بكات، هەروەها دیزاینی پرۆژەكەش تەواو بووە بەڵام بەهۆی قەیرانی داراییەوە تا ئێستا نەتوانراوە بكرێتە بینا. دڵشاد عومەر بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی سلێمانی ئەوكات رایگەیاند ئەگەر ئەو زەویەی پەرورەدە بدرێتە وەبەرهێنەرو كۆمپانیای ئەهلی و پرۆژەی ئەهلی تیادرووست بكرێت، دەستلەكار دەكێشێتەوە، سەرچاوەیەك لە پەروەردەی سلێمانی بە (درەو)ی راگەیاند بەرێوەبەری پەرەوەردە لە دەستەی نەزاهە سكاڵای تۆماركردووە، ئەگەر دادوەر لەبەرژەوەندی پەروەردە ئەو كەیسە یەكلا نەكاتەوە ئەوا دەستلەكار دەكێشێتەوە. سەرچاوەیەك لە وەزارەتی پەروەردەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە (درەو)ی راگەیاند چەند جارێك فەرەیدوون عەبدولقادر ئەندامی پێشووتری مەكتەبی سیاسی یەكێتی و یاسین مەحمود بەریوەبەری كۆمپانیا بەرێز هاتوونەتە وەزارەتی پەروەردە بۆ وەرگرتنی ئەو پارچە زەویە. بە پێی ئەو نوسراوانەی دەست (درەو) كەوتووە بەڕێوەبەرایەتی خانوبەرەی میری سەربە وەزارەتی دارایی دەڵێت ئەو پارچە زەویە موڵكی وەزارەتی پەروەردەیەو ئەوان وەك خاوەن موڵك رەفتار دەكەن پێیەوە. بەڵام نوسراوێكی دەستەی وەبەرهێنان بە واژۆی د. محەمەد شوكری سەرۆكی دەستەی وەبەرهێنان دان بەوەدا دەنێت كە ئەو پارچە زەویە دراوە بە كۆمپانیای بەڕێزو پێویستە سەرجەم پێكهاتەكانی وەزارەتی پەروەردە درووست بكات. بە پێی (سورەت قەید)ی ئەو زەوییە كە لەبەردەستی (درەو)دایە ئەو موڵكە تاپۆكراوە لەسەر كۆمپانیای بەرێز بۆ پرۆژەی نیشتەجێبوونی ئاسوودە.      

  سەردەشت عەزیز - شارەزای ئایتی ئەمڕۆ هەینی، کۆمپیوتەری چەندین کۆمپانیای (فڕۆکەوانی، بانک، نەخۆشخانە، دەزگای میدیایی) لەکارکەوتن و شاشەیەکی شینی پیشاندا کەپێی دەوترێت (شاشەی مردن)، ئەم شاشە کاتێک لەسەر کۆمپیوتەری ویندۆز دەردەکەوێت مانای ئەوەیە گرفتێک هەیەو کۆمپیوتەرەکە ناتوانێت کاربکات. سەرچاوەی کێشەکە کۆمپانیای کراودسترایک کۆمپانیایەکی پاراستنی ئەمەریکییەو بارەگاکەی لە ئۆستنی ویلایەتی تەکساسە، کاری ئەم کۆمپانیایە پاراستنی کۆمپیوتەری کۆمپانیاکانی دیکەیە لەهێرشی ئەلیکترۆنی و هاککردن کە بەشێوازێکی پێشکەوتوو و راستەوخۆ ئەم کارەدەکات. خزمەگوزاری ئەم کۆمپانیایە بەپارەیەو تەنها ئەوانە سودی لێدەبینن کەخزمەتگوزاریەکانیان دەکڕن. سەرەتای کێشەکە کۆمپانیایەکە دەیەوێت سیستەمەکەی لەسەر کۆمپیوتەری ویندۆزی کڕیارەکانی نوێبکاتەوە کەسیستەمێکە پێی دەوترێت (Falcon Sensor) کەکاری ئەم بەشە بریتیە لەپاراستنی کۆمپیوتەر لەهەڕەشەو هێرشەکان و چەندین وردەکاری تری تایبەت بەپاراستن. روودانی کێشەکە لەکاتی نوێکردنەوەکەدا ئەم خزمەتگوزارییەی کراودسترایک بەشێوەی ١٠٠% میمۆری کۆمپیوتەرەکان داگیردەکات و دەبێتە هۆی دروستبونی کێشەیەک لە (Kernel Driver)ی ویندۆز کەئەم بەشە لەویندۆزدا زۆر هەستیارەو بەرپرسە لەپەیوەندی نێوان بەرنامەکان و ویندۆز، لەدوای ئەم گرفتەش ویندۆز توشی گرفتێکی دیکە دەبێتەوە بەناوی (Driver_Overran_Stack_Buffer) کە وردەکاری تەکنیکی هەیە، بەڵام ئەوەی گرنگە ئەوەیە ئەم گرفتە دەبێتە هۆی لەکارکەوتنی کۆمپیوتەرەکەو دەرکەوتنی ئەو شاشە شینە. راگەیاندنی کێشەکە کۆمپانیای کراودسترایک کەهۆکاری کێشەکە بوو لەبەیاننامەیەکدا راگیەیاندو وتی کێشەکە بەهۆی نوێکردنەوەوە بوەو بەهیچ شێوەیەک هاک و هێرشی ئەلیکترۆنی نیە، هەروەها چارەسەرێکی بەشێوەیەکی کاتی بڵاوکردەوەو لەهەمانکاتیشدا ستافەکەی یارمەتی کۆمپانیاکانیا زەرەرمەندەکانیاندا بۆ چارەسەری کێشەکە. کۆمپانیای مایکرۆسۆفت کەئەویش زەرەرمەندی گەورەیە لەم کێشەدا بەیاننامەی دەرکردو لۆمەی کۆمپانیای کراودسترایکی کردو وتی هەڵەی ئەوانە ئەم گرفتە رویداوەو لەگەڵ ئەوەشدا ڕێنمایی بۆ چارەسەری کاتی گرفتەکە بڵاوکردەوە تا ئەوکاتەی بەتەواوی چاککدەکرێت. ئایا ئەم کێشە بڵاودەبێتەوە؟ ئەم گرفتە تەنها توشی ئەو کۆمپانیایانە دەبێت کەئەو خزمەتگوزاریەیان هەیەو ئەمە ڤایرۆسێک نیە تا بترسین ئێمەش توشی کێشەبکات. ئەوەی زیانی بەرنەکەوتوە بەهۆی بەهێزییەوە بوە؟ سەرەتا ئەم رووداوە ئەوە دەردەخات ئەو کۆمپانیایانەی کەتوشی ئەم گرفتە بوون پاراستنی کۆمپیوتەر و زانیاری خۆیان زۆر بەلاوە گرنگەو ئامادەبوون پارە خەرج بکەن لەپێناو سەلامەتیدا. ئەوەشی کەتوش نەبوە مانای وانیە کە بەهێزە تەنها ئەوەیە کە ئەو خزمەتگوزارییەی کۆمپانیای کراودسترایک بەکارنەهێناوە، بەتایبەت لەکوردستان کە ئەم شتانە لەمەحاڵەوە نزیکەو کۆمپانیاو دەزگاکان پارە بەویندۆز نادەن چ جای بگات بە خزمەتگوزاری کراودسترایک. دوای ئەم گرفتە چی دەگۆڕێت؟ کۆمپانیای کراودسترایک زەرەرمەندی گەورەیەو پێشبینی دەکرێت کاریگەری درێژخایەن لەسەری دروست بکات و چەندین کۆمپانیا خزمەتگوزاریەکانی ڕابگرن. مایکرۆسۆفت بەشێوازی کورتخایەن زەرەرمەندە بەڵام بەهۆی گەورەیی و بەهێزییەوە کاریگەری درێژخایەنی لەسەر دروست ناکات. دەبێتە هۆی گۆڕانکاری لەشێوازی نوێکردنەوەی سیستەمەکان و ئاگادارکردنەوەی سەرجەم کۆمپانیا تەکنۆلۆژیەکان بۆ رێگری لەم جۆرە کێشانە. کۆستن ڕایۆ خەبیرێکی ئەم بوارەیەو بۆ ماوەی ٢٣ ساڵ لەکۆمپانیای کاسپەرسکی روسی هەمان کاریکردوەو دوای رودانی ئەم گرفتە وتی ئێمە لەکاسپەرسکی بۆ ماوەی چەند هەفتەیەک ئەم نوێکردنەوانەمان لەسەر ویندۆز تێست دەکرد پاشان دەماننارد بۆ کڕیارەکانمان و هەر ئەمڕۆ کاسپەرسکی وەک توانجێک نوسیویەتی “لەگەڵ ئێمە هەرگیز توشی ئەم کێشانە نابیت.”  

(درەو):  دوێنێ وادەی پێشكەشكردنی لیستی كاندیدەكان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كۆتایی هات، هەندێك لەوانەی ناویان لە لیستی كاندیدی حزب و هاوپەیمانێتییە سیاسییەكاندایە، ترسیان هەیە كاندیدبوونیان رەتبكرێتەوە، بەتایبەتیش ئەوانەی پێشتر سزای یاساییان بەسەردا سەپێندراوە، مەرجەكانی كاندیدبوون چین ؟ كێ وردبینی لە شایستەبوونی كاندیدەكان دەكات ؟ مەرجەكانی كاندیدبوون مه‌رجه‌كانی كاندیدبوون بەگوێرەی (رێنماییەكانی تۆمارو پەسەندكردنی لیستی كاندیدەكان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان-2024)ی هەمواركراو لەلایەن كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراقەوە:  •    هاوڵاتی هەرێمی كوردستان بێت (بەگوێرەی ناسنامەی باری شارستانی یاخود كارتی نیشتمانی یەكگرتوو) هەروەها دانیشتووی ئەو ناوچەیەی هەڵبژاردن بێت كە خۆی تێدا كاندید كردووە بەگوێرەی كارتی نیشتەجێبوون یاخود پاڵپشتی نیشتەجێبوونی پەسەندكراو لەلایەن لایەنە پەیوەندیدارەكانەوە. •    ئه‌هلیه‌تی ته‌واوی هه‌بێت و لە رۆژی دەنگدانی تایبەتدا ته‌مه‌نی گه‌یشتبێته‌ 25 ساڵ. •    خوێندنه‌وه‌و نوسین بزانێت. •    له‌سه‌ر تاوانی دژ بە ئه‌خلاق و ئادابی گشتی و ده‌ستپاكی سزا نه‌درابێت. •    له‌سه‌ر تاوانی كوشتنی به‌ئه‌نقه‌ست و دزیكردن سزا نه‌درابێت. •    به‌شداری له‌و تاوانانه‌دا نه‌كردبێت كه‌ ده‌سه‌ڵاتی داپلۆسێنه‌ر پلانی بۆ داناوه‌ یاخود له‌ هه‌رێمی كوردستان ئه‌نجامی داوه‌. كێ بڕیار لەسەر كاندیدەكان دەدات ؟  بەگوێرەی هەمان رێنمایی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق، دوای وەرگرتنی لیستی كاندیدی هاوپەیمانی و حزب و كاندیدە سەربەخۆكان و كاندیدی پێكهاتەكان، كۆمسیۆن لیستی ناوی هەموو كاندیدەكان رەوانەی/ دەستەی دەستپاكی و وەزارەتی ناوخۆ (تۆماری تاوان) دەكات لە هەردوو حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی فیدراڵی، ئەمە بۆ بۆ لێكۆڵینەوە لەوەی ئایا كاندیدەكان بەگوێرەی یاسا مەرجەكانی شایستەبوونیان تێدایە یاخود نا. لەماوەی 15 رۆژدا لە رۆژی ناردنی لیستی كاندیدەكانەوە، وەزارەتی ناوخۆ و دەستەی دەسپاكی عێراق و هەرێمی كوردستان وردبینی لە ناوی كاندیدەكان دەكەن، ئەگەر وەڵامێك لەو لایەنانەوە نەگەڕایەوە بۆ كۆمسیۆن، ئەوا لیستی كاندیدەكان بە پەسەندكراو ئەژمار دەكرێن. واتا بەگوێرەی رێنمایی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان، هەریەكە لە وەزارەتی ناوخۆی هەرێمی كوردستان و عێراق دەتوانن شایستەبوونی كاندیدێك پشتڕاست یاخود رەتبكەنەوە. رۆژی 20ی ئۆكتۆبەری ئەمساڵ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان بەڕێوەدەچێت، هەڵبژاردنێك كە چوارجار وادەكەی دواخراوەو هاوپەیمانێتییەكە ئەوتۆو بەهێزی تێدا بەدی ناكرێت، پارتی و یەكێتیی وەكو دوو لایەنی دەسەڵاتدار بە ناكۆكییەكی قوڵەوە دەچنە ناو هەڵبژاردنەكە، لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكانیش نەیانتوانیوە پێكەوە لەچوارچێوەی هاوپەیمانێتییەكەدا كۆببنەوەو هەریەكەو بە لیستی خۆی بەشداری دەكات.   

درەو: بزووتنەوەی پەیوەندی ئیسلامی بە (15) كاندید لە هەولێر و سلێمانی و هەڵەبجە بەشدار دەبێت لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان، ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی بزوتنەوەی پەیوەندی دەڵێت لە سنوری هەولێر رێگریمان لێدەكرێت. گۆران نوری، ئەندامی مەكتەبی سیاسی بزووتنەوەی پەیوەندی ئیسلامی بە (درەو)ی راگەیاند: ئێمە لە سێ بازنە (15) كاندیدمان هەیە، لە هەڵەبجە (3) كاندید و سەرۆكی لیست نزار كەمالە، لە سلێمانی (6)كاندید و سەرۆكی لیست حەمەئەمین حەوڵا، هەولێر (6) كاندیدو سەرۆكی لیست سەرباز خۆسناوە. ئەو ئەندامەی مەكتەبی سیاسی بزووتنەوەی پەیوەندی ئەوەشی بە (درەو) وت: ئێمە رێگاكانی مۆڵەتی حزبیمان لە كۆمسیۆنی بەغداد تەواوكردووەو لە 16ی ئازاری 2024 بە فەرمی كۆنگرەمان كردووەو رێگای كاركردنمان پێدرا لە عێراق و هەرێمی كوردستان، ناوی خۆشمان تۆماركردووە بۆ بەشداری لە هەڵبژاردنەكان، دواتر هەوڵماندا مۆڵەتی یاسایی لە وەزارەتی ناوخۆی هەرێم وەربگرین بەڵام وەزارەتی ناوخۆ وەڵاممان ناداتەوە، لە كاتێكدا لە بەغداد مۆڵەتمان هەیەو كێشەی یاساییمان نیە، داوای ئەوەمان كردووە بینای مەڵبەند بگرین لە هەولێر لەوێ رێگریمان لێدەكەن و دەستیدەستیمان پێدەكەن، لە هەمانكاتدا كێشە بۆ پاسەوانەكانمان درووستكردووە، لە هەمانكاتدا موچەی پاسەوانەكانمان دەنێرنە لای جەماعەتی كاك عیرفان عەلی عەبدولعەزیزو ئەوانیش كێشەیان بۆ درووست دەكەن و دەستی دەستیان پێدەكەن.  

درەو: راپۆرت: ریکخراوی روونبین بۆشەفافییەت لە پرۆسەکانی نەوت   بەپێی ڕاپۆرتەکانی دیلۆیت بۆ وردبینی کە لەلایەن حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە بڵاو کراونەتەوە و  كە داتای فەرمی حکومەتی هەرێمە، لەو ماوەیەدا هەرێم کۆی داهاتی فرۆشی نەوتی ( ٥٢ ملیارو  ٧٢٦ ملیۆن) دۆلار بووە لەم بڕە ( ٥ ملیار ٥٥٢ ملیۆن) دۆلاری بۆ کرێ و خەرجی گواستنەوە رۆشتووە کە دەکاتە رێژەی ١٠.٥٣٪ هەموو داهاتی نەوتی ئەوماوەیەی هەرێمی کوردستان.   خەرجی گواستنەوەی نەوتی هەرێم لە ٢٠١٧ تا وەستانی هەناردە لە ئازاری ٢٠٢٣دا  

مەریوان وریا قانع تایبەت بە (درەو) هێرشی سوپای تورکیا بۆ سەر هەرێم و دەستگرتنی بەسەر چەندان ناوچەی جیاوازیدا، بەو ژمارە زۆرەوە لە سەرباز و بەو هەموو چەک و تفاقە جەنگییەوە، مەبەست لێی رێکخستنی سەیرانێکی کاتیی بۆ سەربازەکان و پەرەدان بە پەیوەندیی گەشتیاریی لەگەڵ هەرێمەکەدا، نییە. مەبەستیش لێی هاریکاریکردنی کوردانی عێراق نییە بۆ بەهێزکردنی پێگەیان لە بەرامبەر بەغداد، یان لە بەرامبەر هەر هێزیکی دیکەدا. هاتنی ئەم سوپایە تەنها پلانێکی سەربازیی سادەو مەبەستێکی کاتیش، ئاراستەی ناکات. ئەم هاتنە هاتنێکی کۆلۆنیاڵیانەیە، داگیرکردنی چەندان ناوچەیە کە تورکیا بە موڵکی مێژوویی خۆی دەزانێت و دان بە خاوەندارێتی دانیشتوانە ڕەسەنەکەیدا، نانێت. لە چەند ساڵی رابردوودا تورکیا خاوەندارێتی خۆی بۆ ئەم شوێنانە نەشاردۆتەوە و بە بەردەوامی بەشێکبووە لەو تەماحە سیاسیە تازەیەی لەو وڵاتەدا دروستبووە. خودی ئەردۆگان خۆیشی وەک سەرۆک کۆماری وڵاتەکە،  ڕۆڵێکی بەرچاوی لە بەرهەمهێنانی ئەم گوتار کۆلۆنیالیەدا بینیوە.    وەک هەر کردەیەکی کۆلۆنیالیی، ئەم داگیرکردنە تازانەی تورکیا بۆ ئەو ناوچانە، هەڵگری سەرجەمی ئەو مەترسییانەیە کە کۆلۆنیالیزم لە مێژووی خۆیدا، دروستیکردون. کۆلۆنیالیزم لە سادەترین پێناسەیدا کردەیەکی توندتیژیی هەمەلایانە و بەرفراوانە، تا ئاستی دروستکردنی هەلومەرجیکی تایبەت، لە رێگای ئەو توندوتیژییەوە. وەک فرانز فانۆن دەڵێت کۆلۆنیالیزم پرۆژەیەکی کامڵ و کۆگیرە، دروستکردنی نەزمێکە بە مەبەستی مانەوە. تەنها پەلاماردانێکی سەربازیی و هێرشێکی کورتخایەن نییە، بەڵکو پرۆژەیەکی کامڵ و هەمەلایەنە، دەست بۆ ورد و درشتی ژیانی ئەو میلەت و دانیشتوانە دەبات کە داگیریان دەکات. کۆلۆنیالیزم واقیعێکی تازە دروستدەکات گونجاو لەگەڵ کردەی داگیرکاریەکەدا، ئەم واقیعەیش تەنها لە سنووری دروستکردنی ئەم یان ئەو سەربازگە و ئەم یان ئەو خاڵی پشکنیندا کورتنابێتەوە، بەوە وازناهێنێت ئەم یان ئەو قوتەوئەم یان ئەو شاخ، داگیربکات. دروستکردنی واقیعێکی کۆلۆنیاڵی بونیادانی ژینگەیەکی تەواو تازەیە کە تیایدا، لە سەرێکەوە، هێزە کۆلۆنیاڵیەکە هەیمەنەی تەواوی خۆی دەسەپێنێت و وەک سەروەر و وئاغایەکی سیاسیی ڕەها ئامادەدەبێت، لەسەرێکی دیکەوە دانیشتوانی ئەو شوێنەی داگیریدەکات دەگۆڕێت بۆ بوونەوەری بێماف لە فۆرمی کۆیلە، یان نزیک لە کۆیلەدا. دیالێکتیکی ئاغا و کۆیلە، یان سەروەر و رەعیەت دەبێت بە لۆژیکی کارکردنی ئەو واقیعە کۆلۆنیالییەی دروستدەکرێت. کۆلۆنیالیزم هەمیشە هەڵگری پرۆژەی هەیمەنەکردنێکی هەمەلایەنەیە  بەسەر ئەو شوێن و خەڵکەدا کە داگیریاندەکات. ئەمەش وادەکات کۆلۆنیالیزم، بە پلەی یەکەم، پرۆژەی لە ئیرادەخستن و سڕینەوەی خواستە هەرە سەرەتاییەکانی ئەو ژینگەیە بێت کە داگیریدەکات. ئەمە وادەکات کۆلۆنیالیزم تەنها داگیرکردنی خاک و ژینگەیەکی تایبەت نەبێت، بەڵکو بە هەمان ئەندازە داگیرکردنی شوناس و کولتور و زمان و ئەو سیستمە رەمزییانەش بێت، کە میلەتێک دەکات بە میلەت. کۆلۆنیالیزم داگیرکردنی دونیای دەرەکیی و ناوەکیی مرۆڤە داگیرکراوەکانە، بە داگیرکردنی هۆشیاریی و بیرکردنەوە و خولیاکانیشیانەوە، هاوکات پرۆژەی بڵاوکردنەوەی چەندەها نەخۆشیی کولتوریی و سایکۆلۆژیی و شارستانیی و رەمزیشە، ڕەشەبایەکی بۆگەنە کە هەڵیکرد لەشکرێک ڤایرۆسی ترسناک لەگەڵخۆیدا دەهێنێت، کە میلەتبوونی میلەتێک و خەونە هەرە سادەکانی بیماردەخات. کۆلۆنیالیزم هەروەها سیستمی شکاندنی بەردەوامی کەرامەتی مرۆڤ و مامەڵکردنیەتی وەک بوونەوەرێکی کەم و گەمژە، بێماف و بێنرخ. لەم ئاستەدا کۆلۆنیالیزم هەڵگری پرۆژەی دروستکردنی خودێکی کۆلۆنیالکراوە، هەم خودێکی تاکەکەسیی و هەم خودێکی دەستەجەمعیی داگیرکراو. ئەمەش چەند هێما بۆ هەیمەنەکردنێکی هەمەلایەن دەکات، هاوکات ستراتیژیەتێکی رۆژانەی وێرانکاریشە، کە توندوتیژیی ئاکارە هەرە سەرەکیی و بنەڕەتییەکەیەتی. هیچ داگیرکارییەک بەبێ توندوتیژیی، هەموو فۆرمەکانی توندوتیژیی، بەڕێوەناچێت.   دواهەمین خاڵێک بکرێت لێرەدا هێمایەکی خێرای بۆ بکەم، ئەو راستییەیە کە کۆلۆنیالیزم تەنها ئەو هێزە دەرەکییە داگیرکەرە نییە کە سەرزەمینێکی تر داگیردەکات، بەڵکو کۆی ئەو هێز و لایانە ناوەکیانەشە کە وەک داردەست و بەشێک لە ماشێنە کۆلۆنیالییە داگیرکەرەکە کاردەکات و دەخرێتەگەڕ. یەکێک لە رەگەزە بەردەوامەکانی ناو مێژووی کۆلۆنیالیزم بوون و دروستکردنی ئەو هێزە ناوەکییانەیە، کە دژ بە میلەتەکانی خۆیان، هاریکاریی هێزە کۆلۆنیالە داگیرکەرەکە دەکەن. ئەوەی تورکیا لە هەرێمدا سەرقاڵی جێبەجێکردنیەتی سەرەتاکانی ئەم پرۆژە کۆلۆنیالیەیە. تورکیا لە هەرێمدا هەم هێزێکی کۆلۆنیالی و هەم هەڵگری پرۆژەیەکی کۆلۆنیالیانەیە. لە ئایندەییەکی نزیکدا خەڵکی کوردستان ڕوویان بە ڕوی ئەم پرۆژە کۆلۆنیالیەدا ئەتەقێتەوە و سەرجەمی ئەو دۆخە نائینسانییانە ئەزموون دەکەن کە کۆلۆنیالیزم دروستکەرو داهێنەریانە،  ئەم پرۆژە کۆلۆنیایەش لە هێڵە بەرچاو و سەرەکییەکانیدا بریتییە لەم خاڵانە: یەکەم، دۆخی کوشتن و وێرانکاریی و ڕاگواستن. هەموو کردەیەکی داگیرکاریی هەڵگری سیاسەتێکی تایبەتی کوشتنە، سەرکەوتنی ئەم پرۆژە تازیەی تورکیا مانای کوشتنی ژمارەیەکی گەورە لە خەڵک.  مانای وێرانکردنی سەرجەمی ئەو ناوچانەی داگیردەکرێن و لۆژیکی کارکردنی کۆلۆنیالیزم لەناویاندا کاردەکات. ئەمە جگە لە ڕاگوساتنی دانیشتوان و چڵکردنی جەندەها شوێن کە هێزە کۆلۆنیالیەکە وەک زۆنێکی سەربازیی دروستیدەکات. تورکیا پێشتر  سەرجەمی ئەم تاوانانەی لە عەفریندا بەشێوەیەکی بەرفراوان پیادەکردوە. بێگومان بە هاریکاریی هێزە ناوەکییەکانی ئەو ناوچەیە کە وەک چاوساغی سوپای تورکیا کاریانکردوە. ئەم پرۆژە کۆلۆنیالیە لە عەفریندا بە سەدەها کوردی کوشتوە، سەدەهایان گرتوەو دەیەهاشیان لە زینداندا  لەژێر ئەشکەنجەدا کوشتوە، لەمەشدا جیاوازیان لە نێوان ژنان و پیاواندا نەکردوە. لە هەرێمی کوردستانیشدا تورکیا لەم چەند ساڵەی دواییدا سەدەها گوندیان ڕاگواستەوەو سەدەهای تریش بەڕێوەن بۆ ڕاگواستن. لە عەفریندا چەندەها مەزارو شوێنی ئاینیی ئێزیدی و عەلەوی و گۆڕستانیان، وێرانكردووە. دووهەم، گۆڕینی دیمۆگرافی شوێنەکان. دەسکاریکردنی دیمۆگرافیای شوێنەکان بەشێکە لەم پڕۆژە تازەیەی سیاسەتی کۆلۆنیالانەی تورکیا. لە سنووری عەفریندا بە نموونە، داگیركاری توركیا وایکردوە زیاتر لە ٣٠ گوند و كەمپ دروستبکات و هەزاران كەسی عەرەب و توركمانیان تێدا نیشتەجێبکات.   ئەمەش بەشێکە لە بەرنامەی گۆڕینی دیمۆگرافیای ئەو ناوچەیە و لەنابردن و سڕینەوەی ناسنامەی كورد لەناویاندا. سێهەم، تێکدانێکی ترسناکی ژینگە. سوپای تورکیا هەم لەناوچەی بادینان لە هەرێم و هەم لە ناوچەی عەفیرندا  هەزارەها درەختی سوتاندوە، چەندان دارستانی بڕیوەتەوە، ژمارەیەک گوند و رێگایان تێکداوە.  هاوکات وێرانکردنی جەندەها گرد و تەپۆڵکەی هەمەجۆر. چوارهەم، دەستدرێژیكردنی سێکسی. پەیوەندیی نێوان کۆلۆنیالیزم و سێکس پەیوەندییەکی ئاڵۆز و پر مانای رەمزییە. دەستدرێژی سێکسی بەشێکە لە پەیداکردنی هەیمەنەیەکی کۆلۆنیالیانەی هەمەلایەن کە بەناو بێنرخکردن و سوکایەتیکردنێکی گەورە بە خەڵکە داگیرکراوەکەدا، تێدەپەڕێت. سەربازەکانی تورکیا و چەکدارە هاوکارەکانیان لە عەفریندا دەیەها حاڵەتی دەستدرێژیكردنی سێکسیان کردۆتە سەر ژنان و کیژانی ئەو ناوچەیە. بە کورتییەکەی ئەوەی لە ئێستادا لە هەرێمدا ڕووئەدات دروستبوونی دۆخێکی کۆلۆنیالیانەی ترسناکە، کە سەرێکی دەوڵەت و سوپای تورکیایە و سەرەکەی تریشی ئەو هێزە کوردییە ناوەکییانەن کە هاریکار و  هاوڕێگای ئەم پرۆژە کۆلۆنیالەن.  

(درەو):  "لە عێراق و سوریا بەتەواوی گەمارۆ دراون، بەمزوانە ناوچەی ئۆپراسیۆنی چنگ لە باكوری عێراق دادەخەین" ئەردۆغان لە نوێترین قسەیدا سەبارەت بە لەشكركێشی توركیا لەناو هەرێمی كوردستان وا دەڵێ. رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا وەكو ئاماژەیەك بۆ پارتی كرێكارانی كوردستان رایگەیاند" رێكخراوە جوداخوازەكە ئێستا توانای جموجوڵی لەناو سنوری توركیادا نەماوە، لە عێراق و سوریاش بەتەواوەتی گەمارۆ دراوە".  لە وتارێكدا كە لە ئاهەنگی دەرچوونی خولی دوانزەیەمی راهێنانی فەرماندەیی و ئەركانی هاوبەش لە پەیمانگای جەنگیی لە ئیستانبوڵ پێشكەشی كرد، ئەردۆغان وتی: بەمزوانە ناوچەی ئۆپراسیۆنی چنگی لە باكوری عێراق (مەبەستی هەرێمی كوردستانە) دادەخەین.  دوێنێش لە كاتی گەڕانەوەی لوتكەی سەركردەكانی (ناتۆ) لە ئەمریكا، ئەردۆغان لەناو فڕۆكەكەی قسەی بۆ رۆژنامەنوسان كردو باسی سلێمانی كرد. "لە عێراقدا بارگرژیی لە نێوان ئیداری سلێمانی و ئیدارەی هەولێر بەردەوامە. کاتێکیش سەردانی هەولێرمان کرد باسمان کرد. تا ئەو کاتەی دەسەڵاتدارانی سلێمانی مەودایەک لەنێوان خۆیان و پەکەکە دانەنێن، ئەوە هیچ گۆڕانکارییەک لە هەڵوێستی ئێمە بەرامبەر سلێمانی بەدی نایەت. گەمارۆی سەر کایەی ئاسمانی بەردەوام دەبێت. ئێمە پێمانگوتن ئەگەر لە لایەنی سلێمانی هەندێک هەنگاو بگرنەبەر، هەڵسەنگاندن بۆ هەڵوێستمان دەکەین. ئێستا تۆپەکە لە گۆڕەپانی ئەواندایە" سەرۆكی توركیا وای وت.