(درەو): شیعەكان لەسەر كاندیدی پۆستی وەزارەتی نەوت ناكۆكن، نزیكەی پێنج ناو كاندیدكراون بۆ پۆستەكە، بەڵام هێشتا هیچ یەكێكیان یەكلانەبونەتەوە. سایتی سۆمەریەنیوز لەزاری سەرچاوەیەكەوە رایگەیاند، هەوڵێك هەیە بۆ ئەوەی زەیدون ساعدی كاندید بكرێت بۆ پۆستی وەزارەتی نەوت. سەرچاوەكە باسی لەوەكردووە، ساعدی پسپۆڕی لە بواری نەوتدا نییە‌و بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستە گونجاو نییە، زۆرینەی كوتلە سیاسییەكانی شیعە كاندیدكردنی رەتدەكەنەوە. بەپێی قسەی سەرچاوەكە، كوتلە سیاسییەكانی شیعە هەڕەشەیان كردووە ئەگەر زەیدون ساعدی بۆ پۆستی وەزارەتی نەوت كاندید بكرێت، لە پەرلەمان متمانەی پێنادەن. رۆژی دوو شەممە مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عێراق وتارێكی لە رۆژنامە عێراقییەكاندا بڵاوكردەوە، لە بەشێكی وتارەكەیدا باسی لەوەكرد، هەندێك لە لایەنەكان لە پشتی پەردەوە دەستوەردان دەكەن پڕكردنەوەی پۆستە وزارییەكاندا، ئەوە لەكاتێكدایە پێشتر بەڵنیان پێداوە ئازادبێت لە پێكهێنانی حكومەتەكەیدا. كازمی هۆشداریدا لەوەی دەستوەردانی ئەو لایەنانە رەنگە ئاستەنگ بۆ پڕكردنەوەی پۆستە وزارییە بەتاڵەكان دروست بكات. زەیدون خەلەف ساعدی سەرۆكی كۆڕبەندی داهێنەرانی عێراقە‌و هاوكات بەرپرسی بەشێكە لە وەزارەتی نەوت. جگە لە ساعدی ناوی چەند كەسێكی تر دەهێنرێت كە كاندیدكراون بۆ پۆستی وەزارەتی نەوت، لەوانە: •    مەحمود عەباس یاریدەدەری بەڕێوەبەری گشتی كۆمپانیای پرۆژە نەوتییەكان •    ئەحمەد خەزعەل یاریدەدەری بەڕێوەبەری كۆمپانیای گواستنەوە •    عەبدولكەریم ساعدی، ئەم پیاوە لە وەزارەتی نەوت كاریكردووە‌و دەوترێت لەسەر تێوەگلانی لە گەندەڵی دورخراوەتەوە  پێنج پۆستی وزاری لە كابینەی مستەفا كازمی بەبەتاڵی ماونەتەوە‌و بەوەكالەت بەڕێوەدەبرێن، پۆستەكان بریتین لە: •    وەزارەتی دەرەوە: ئەم پۆستە یەكێكە لە پۆستە باڵاكان‌و پشكی پارتییە، پەرلەمانتارانی پارتی باسلەوەدەكەن فوئاد حسێن كاندیدە، هەندێكی تر باسلە كاندیدكردنی (فەوزی هەریری)ی دەكەن. •    وەزارەتی نەوت: ئەم پۆستە یەكێكە لە پۆستە باڵاكان‌و پشكی پێكهاتەی شیعەیە، لەناو خۆیاندا لەسەر كاندیدەكەی ناكۆكن، پەرلەمانتارانی سەربە پارێزگای بەسرە دەڵێن دەبێت كەسێكی پارێزگاكەی ئەوان بۆ پۆستەكە كاندید بكرێت، بەوپێیەی زۆربەی نەوتی هەناردەكراوی عێراق نەوتی بەسرەیە. •    وەزارەتی داد: ئەمە پشكی یەكێتی نیشتمانی كوردستانە، عەبدولڕەحمان مستەفا پارێزگاری پێشووتری كەركوكی بۆ كاندیدكرا، بەڵام لە پەرلەمان متمانەی وەنەرگرت‌و هێشتا یەكێتی كاندیدی خۆی یەكلانەكردوەتەوە. •    وەزارەتی رۆشنبیری •    وەزارەتی كۆچ‌و كۆچبەران •    وەزارەتی بازرگانی  

درەو: مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق لە وتارێکدا کە ژمارەیەک لە رۆژنامەکان عێراق لەژێر ناونیشانی "گەورەتر لە ئاڵنگارییەکان" بۆیان بڵاوکردەوەتەوە دەڵێ: 🔹 ئەم بەرپرسیارێتییەم وەرگرتووەو پێشوەختە ئەو ئاستەنگانەم زانیوە کە دێنە بەردەمم. 🔹 ئەوەی ئاستەنگەکان زیاتر دەکات ئەوەیە بەشێوەیەکی جددی چاونەخشێندرێتەوە بە پەیکەری وەبەرهێنان و خستنەبازاڕی نەوت. 🔹 دابەزینی مەترسیداری داهاتی وڵات لەگەڵ داڕمانی نرخی نەوتدا، پێویستی کردووە لەسەر حکومەت بەدوای سەرچاوەی خێرای داهاتدا بگەڕێت بۆ موچەی فەرمانبەران و خەرجی دامەزراوەکان. 🔹 پێویستە لەم دۆخەدا کوتلەکانی پەرلەمان یارمەتیمان بدەن لە تەواوکردنی پێکهاتەی وزاری حکومەت لەڕێگەی دەنگدان بە لیستی کاندیدی وەزارەتە بەتاڵەکان. 🔹 دوای ١٧ ساڵ لە بارودۆخێکداین کە ئیرەیی پێنابرێت، سەروەریمان کەموکورت و جێگای گومانە، خاکی وڵاتەکەمان خەریکە دەبێت بە گۆڕەپانی ململانێی وڵاتانی تر. 🔹 ئاسایشی هاوڵاتیانمان لەژێر هەڕەشەدایە، ئەمەش تەنیا بەهۆی داعش و شانە نوستووەکانییەوە نیە، بەڵکو بەهۆی ئەو چەکانەوەیە کە لە دەرەوەی چوارچێوەی دەوڵەتن. 🔹 بێکاری بووە بە دیاردەیەک کە ناتوانرێت کۆنترۆڵ بکرێت، ژمارەی بێکاران بەتایبەت لەنێو دەرچواندا گەشیتوەتە ئاستێک کە هەرگیز پێی نەگەیشتووە. 🔹 ئەو سامانەی کە لە ١٧ ساڵی رابردوودا چووەتە ناو خەزێنەی عێراقەوە بەشی ئەوەی دەکر سەرلەنوێ وڵات بنیادبنرێتەوەو سندوقی ئایندە دروستبکرێت، بەڵام گەندەڵی لەناویبردو هەندێکی بەئاشکرا ئاودیوی دەرەوەی وڵات کرا. 🔹 کە بەرپرسیارێتیم وەرگرت کەوتم بەسەر خەزێنەیەکی نیمچە بەتاڵدا. 🔹 دەمەوێت گەلەکەمان لەو ئاستەنگانە ئاگاداربکەمەوە کە روبەڕوومان بوەتەوە، لەوانە دژبەیەکی لەو بەڵێنانەی کە بەئاشکرا پێماندرا لەبارەی ئازادیم لە هەڵبژاردنی کابینەی وزاری و ئەو مانۆڕانەی کە لە پشتی پەردەوە دەکرێن لەلایەن هەندێک لایەنەوە، ئەمە ئاستەنگ بۆ تەواوکردنی کابینە وزارییەکە دروست دەکات. 🔹 هیچ رێگەیەکمان لەبەردەمدا نییە جگەلەوەی وەڵامی خواستە رەواکانی گۆڕەپانەکانی خۆپیشاندان بدەینەوە،کە ئەویش نەهێشتنی پشک پشکێنەو روبەڕووبونەوەی گەندەڵی دارایی و کارگێڕییە. 🔹 ناتوانرێت هیچ هەنگاوێکی جددی بنرێت تاوەکو دەوڵەت شکۆی بۆ نەگەڕێتەوەو چەک لە دەستی دەوڵەت و لەژێر فەرمانی فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکاندا نەبێت. 🔹 جەخت دەکەمەوە ئەو ئەرکەی کە پێمدراوە تێپەڕاندنی قۆناغی ئینتیقالییە بەشێوەیەکی خێراو ئەنجامدانی ئەم کارانەیە؟بەشێوەیەکی راستەوخۆ، دیارترینیان: 🔸 تەواوکردنی یاسای هەڵبژاردنەکان و .. فەراهەمکردنی هەموو ئەوشتانەی کە پێویستن بۆ سازدانی هەڵبژاردن لە نزیکترین کاتدا.. 🔸 گرتنەبەری هەموو رێوشۆێنێک بۆ پاراستنی سەلامەتی خۆپیشاندەران لە گۆڕەپانەکاندا.. 🔸 وەکو فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکان رایدەگەیەنم من نە فەرمانم کردووەو نە فەرمانیش دەکەم بەوەی تەقە لە خۆپیشاندەری ئاشتیخوازانە بکرێت و هەرکەسێک کاری لەوجۆرە بکرێت روبەڕووی دادگا دەکرێتەوە.. 🔸 بۆ جاری دووەم جەخت دەکەمەوە فەرمان دەرچووە بۆ هەموو دەزگا ئەمنییەکان سەرجەم خۆپیشاندەرە دەستگیرکراوەکان ئازادبکەن.. 🔸 هەموو رێوشوێنێکی بەپەلە بگیرێتە بەر بۆ روبەڕووبونەوەی قەیرانی ئابوری و دارایی و رێکخستنەوەی خەرجییەکان و روبەڕووبونەوەی گەندەڵی و دەستپێکردنی چاکسازیی...

(درەو): لیژنەی بلۆككردنی دارایی تیرۆرستان لە عێراق، دارایی پێنج رێكخراوی بلۆككرد، یەكێك لە رێكخراوەكان بارەگاكەی لە سلێمانییە‌و خاوەنەكەی سەرۆكی ئەنجومەنی بۆردی زانكۆی ئەمریكییە لە سلێمانی بووە. بەپێی نوسراوێكی (لیژنەی بلۆككردنی دارایی تیرۆرستان)ی سەربە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، دارایی ژمارەیەك رێكخراوە‌و خاوەنەكانیان بلۆك دەكرێت. نوسراوەكە رۆژی 16ی ئازاری ئەمساڵ دەرچووە، تێیدا بەپشتبەستن بە حوكمەكانی یاسای روبەڕوبوونەوەی سپیكردنەوەی پارە‌و پارەداركردنی تیرۆرستان، لیژنەی بلۆككردنی دارایی تیرۆرستان ناوی پێنج رێكخراو و كەسی خستوەتە لیستی ئەوانەوە كە داراییەكانیان بلۆك دەكرێت. یەكێك لەوانەی كە لەناوی لە لیستەكەدایە (عەزام جەواد مەهدی عەلوش) دامەزرێنەرو بەڕێوەبەری رێكخراوی (سروشتی عێراق)ە. عەزام عەلوش یەكێكە لە دامەزرێنەرانی زانكۆی ئەمریكی لە سلێمانی و ئێستا سەرۆكی بۆردی زانكۆكەیە بووە، رێكخراوەكەشی (سروشتی عێراق) بارەگاكەی لە سلێمانییە لە شوقەكانی پاك سیتی لە نزیك سیتی سەنتەر. عەلوش یەكێكە لەو كەسانەی كە خۆی وەكو چالاكوان‌و شارەزایەكی بواری ژینگە دەناسێنێت، ئەو لە ساڵی 2003وە بە سپۆنسەری رێكخراوە كۆمەكبەخشە نێودەوڵەتییەكان، بەتایبەتیش رێكخراوە ئەمریكییەكان، سەرۆكایەتی هەڵمەتێك دەكات بەناوی "بوژاندنەوەی هۆڕەكانی باشوری عێراق).  بەپێی بڕیارەكە جگە لە دارایی، هەموو سەروەت‌و سامانی گوازراوە‌و نەگوازراوەی ئەم كەسانە بلۆك دەكرێت، كە نوسراوەكە وەكو كەسانی "گومانلێكراو" ناوی بردوون: •    رێكخراوی (شەمس رافیدەینی خێرخوازیی) كە سەرۆكی رێكخراوەكە ژنێكە بەناوی (فاتمە حەسەن جاسم قەیسی). •    رێكخراوی (سروشتی عێراق) كە سەرۆكەكەی (عەزام جەواد مەهدی عەلوش)ە. •    دامەزراوەی (لاوانی جیهان بۆ راهێنان‌و گەشەپێدان) كە سەرۆكەكەی (ئەبان ئیدریس داود)ە. •    كۆمەڵەی (پەروەردەی ئیسلامی) كە سەرۆكەكەی (زیا بەدری حەمودی)یە. •    رێكخراوی (دەستپێشخەران بۆ فریاگوزاری‌و گەشەپێدان) كە سەرۆكەكەی (عەباس حسێن جبوری)یە.

درەو: 🔻 دوو پەرلەمانتاری کوردی سەربە پارتی و یەکێتی تێدایە 🔻 دۆسیەی یەکێکیان دزی و ئەوی تر بەرتیلە (درەو): ئەنجومەنی باڵای دادوەریی عێراق داوای هەڵگرتنی پارێزبەندی لەسەر ژمارەیەک پەرلەمانتاری عێراق دەکات، دوان لەوانە پەرلەمانتاری کوردن و یەکێکیان سەربە پارتی و ئەوی تر سەربە یەکێتییەو دۆسیەکانیان دزی و بەرتیلوەرگرتنە. سایتی سۆمەریەنیوز لە زاری سەرچاوەیەکی ئاگادارەوە رایگەیاند، ئەنجومەنی باڵای دادوەریی داوای لە پەرلەمانی عێراق کردووە پارێزبەندی لەسەر ژمارەیەک پەرلەمانتار هەڵگرێت. ئەوانەی ئەنجومەنی باڵای دادوەری داوا دەکات پارێزبەندییان لەسەر هەڵبگیرێت، چەند پەرلەمانتارێکن کە تۆمەتی گەندەڵی و دۆسیەی بڵاوکردنەوەو چەند کەیسێکی تریان لەسەرە. دادگا دەیەوێت لێکۆڵینەوەکانی لەگەڵ ئەو پەرلەمانتارانە تەواوبکات، بۆ ئەمە پێویستی بەوەیە پارێزبەندیی یاساییان لە پەرلەمانەوە لەسەر هەڵبگیرێت. بەگوێرەی قسەی سەرچاوەکە، ئەو پەرلەمانتارانەی کە ئەنجومەنی باڵای دادوەریی داوای کردووە پارێزبەندییان لەسەر هەڵبگیرێت بریتین لە: 🔹 قاسم الفهداوي 🔹 مثنى السامرائي 🔹 كاظم الصيادي 🔹 عبد الله عبد الحميد ذياب 🔹 صادق السلطاني 🔹 هريم كمال 🔹 فائق الشيخ 🔹 عالية نصيف  🔹 محمد اقبال عطوان العطوانی 🔹 كاظم فنجان الحمامي 🔹 احمد عبد الله الجبوري 🔹 علي الصجري 🔹 ندى شاكر جودت 🔹 طلال الزوبعي 🔹 مناهل جليل علي 🔹 بشار الكيكي 🔹 فلاح حسن زيدان

(درەو): راپۆرتی بانكی نێودەوڵەتی: •    پێشبینییەكان بۆ ئابوری عێراق لە شەش مانگی رابردوودا خراپتر بوون. •    پێشبینی دەكرێت داهاتی ناوخۆیی لە ساڵی 2020دا بەرێژەی 9,7% كەمبكات، ئەمە لەكاتێكدایە ساڵی رابردوو ئاستی گەشەی ئەرێنی ئابوری عێراق گەیشتوەتە 4,4%. •    لە ساڵی 2003وە ئەمە خراپترین ئاستی ئابورییە كە لەمساڵدا عێراق بەخۆیەوە دەبینێت. •    ئەو بارودۆخەی كە لە عێراق هەیە، تەنانەت بەر لە قەیرانی دابەزینی نرخی نەوتیش، تواناكانی وڵاتی سنورداركردبوو لە ئیدارەدان‌و كەمكردنەوەی لێكەوتە ئابوریی‌و كۆمەڵایەتییەكانی دابەزینی نرخ‌و كەمكردنەوەی ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت‌و رێوشوێنەكانی خۆپارێزی لە ڤایرۆسی كۆرنا. •    پشتبەستن بە نەوت‌و رۆڵی بەرفراوانی كەرتی گشتی لە چالاكییە ئابوری‌و بازرگانییەكان لە عێراق گرفت بۆ رەخساندنی هەلی كار بۆ خەڵك دروستدەكات كە زۆربەیان گەنجن. •    زیادبوونی دامەزراندن لە كەرتی گشتی‌و دابەزاندنی تەمەنی خانەنشینیی‌و حەواڵەی جۆراوجۆری دارایی‌و كەبونەوەی داهاتی نەوت، پێشبینی لێكەوتی زیانبەخشی ئابورییان لێدەكرێت. •    تەنانەت ئەگەر نرخی نەوت لە دەوروبەری (30 دۆلار)یشدا رابوەستێت، ئەگەر چاكسازی نەكرێت، پێشبینی بانكی نێودەوڵەتەتی ئەوەیە: -    بودجەی عێراق بۆ ساڵی 2020 رێژەی 29%ی كورتهێنانی دەبێت. -    تەنیا بۆ موچەی موچەخۆران عێراق پێویستی بە (67 ملیار) دینارە، واتە زیاتر لە 39%ی كۆی داهاتی ناوخۆیی. -    لەم بارودۆخەدا ئەگەر پشت بە دابینكردنی دارایی لەناوخۆدا ببەسرێت، یەدەگی بانكی ناوەندی كەمدەبێتەوە‌و زیان بە بودجەی گشتی بانكەكە دەگات، ئەمەش دەبێتەهۆی دروستبوونی فشاری هەڵاوسان‌و نرخی دراو. •    پێویستە عێراق دەستبكات بە جێبەجێكردنی ئەجێندای چاكسازییەكی ئابوری گشتگیر بە ئاڕاستەی ئەوەی كەرتی تایبەت سەركردایەتی گەشەی ئابوری‌و رەخساندنی هەلی كار بكات.

درەو: درەنگانێكی ئەمشەو ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق متمانەی بەخشیە كابینەكەی  مستەفا كازمی. لە پرۆسەی دەنگدان بە كانیدیەدەكاندا (15 ) كاندیدی متمانەیان پێبەخشرا, ( 4) كاندید رەتكرانەوەو متمانەیان پێنەبەخشرا، هەردوو وەزارەتی دەرەوەو نەوتیش دواخران. كورد سێ وەزارەتی بەركەوت، نازەنین وسو متمانەی بەدەستهێنا بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە، عەبدولڕەحمان مستەفا متمانەی بەدەستنەهێناو رەتكرایەوە، وەزیری دەرەوەش كە بەر كورد دەكەوێت كاندیدەكەی دواخراوەو بەپێی زانیارییەكان پارتی دیموكراتی كوردستان ( فوئاد حسێن)ی بۆ كاندید كردووە.  پرۆسەی دەنگدان بە كاندیدەكانی كابینەكەی مستەفا كازمی:  🔹 عەلی عەلاوی بۆ پۆستی وەزارەتی دارایی پەسەندکرا 🔹 عوسمان غانمی بۆ پۆستی وەزارەتی ناوخۆ پەسەندکرا 🔹 جومعە عناد بۆ پۆستی وەزیری بەرگری پەسەندکرا 🔹 خالید نەجم بەتال بۆ وەزیری پلاندانان پەسەندکرا 🔹 عەدنان دەرجال بۆ وەزیری وەرزش و لاوان پەسەندکرا 🔹 ماجد مەهدی بۆ وەزیر کارەبا پەسەندکرا 🔹 نەبیل کازم بۆ وەزیری خوێندنی باڵا پەسەندکرا 🔹 ناسر حسێن بۆ وەزیری گواستنەوە پەسەندکرا 🔹 حەسەن محەمەد بۆ وەزیری تەندروستی پەسەندکرا 🔹 ئەرکان شەهاب بۆ وەزیری پەیوەندییەکان پەسەندکرا 🔹 منهل عەزیز بۆ وەزیری پیشەسازی پەسەندکرا 🔹 نازەنین محەمەد وسو بۆ وەزیری نیشتەجێبوون پەسەندکرا 🔹 عادل حاشوش بۆ وەزیری کار پەسەندکرا 🔹 مەهدی رەشید بۆ وەزیری سەرچاوەکانی ئاو پەسەندکرا 🔹 عەلی حەمید بۆ وەزیری پەروەردە پەسەندکرا 🔸 عەبدولڕەحمان مستەفا بۆ وەزیری داد رەتکرایەوە 🔸 سەنا حیکمەت بۆ وەزیری کۆچبەران رەتکرایەوە 🔸 نەوار نەسیف بۆ وەزیری بازرگانی رەتکرایەوە 🔸 ئیسماعیل عەبدولڕهزا بۆ وەزارەتی کشتوکاڵ رەتکرایەوە 🔹 کاندیدی وەزارەتی نەوت دواخرا 🔹 کاندیدی وەزارەتی دەرەوە دواخرا

 (درەو): دواجار پارتی سازشی لەسەر دانانی فوئاد حسێن كرد لە پۆستی وەزارەتی دارایی، كاندیدی وەزارەتی دارایی خوشكەزاری ئەحمەد چەلەبی‌و ئامۆزای ئەیاد عەلاوییە. پۆستی وەزارەتی دارایی لە كابینەی نوێی حكومەتی عێراق كە مستەفا كازمی سەرۆكایەتی دەكات لە كورد سەندرایەوە، پارتی جەختی لەسەر وەرگرتنەوەی ئەم پۆستە‌و دانانی فوئاد حسێنی دەكرد، بەڵام لە كۆتایدا پاشەكشێی كرد‌و قایل بوو بەوەی لەبەرامبەر پۆستی وەزارەتی دارایی، پۆستی وەزارەتی دەرەوە وەربگرێت، كاندیدی وەزارەتی دەرەوەش تائێستا یەكلانەكراوەتەوە‌و دیار نییە پارتی كێ بۆ ئەو پۆستە كاندید دەكات. لەدوای ساڵی 2003و روخانی رژێمی پێشووی عێراقەوە، لە حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانی عێراقدا لەناو پۆستە باڵاكاندا، پۆستی وەزارەتی دەرەوە لای كورد بوو، تاوەكو كابینەی حەیدەر عەبادی لە ساڵی 2014، لەو كابینەیەدا كورد بۆ یەكەمجار پۆستی وەزارەتی دارایی وەرگرت. پۆستی وەزارەتی دەرەوەی لەدوای روخانی رژێمەوە كە بەر كورد كەوتووە، لای پارتی بووە‌و لەناو پارتیشدا لای هۆشیار زێباری بووە، ساڵی 2014 كە لەبری پۆستی وەزارەتی دەرەوە پۆستی وەزارەتی دارایی درا بە كورد، بەهەمان شێوە پۆستەكە نوێیەكە بۆ پارتی بوو، پارتی هۆشیار زێباری لە پۆستی وەزارەتی دەرەوە گواستەوە بۆ وەزارەتی دارایی، زێباری ماوەی وەزیرییەكەی لە وەزارەتی دارایی تەواونەكرد، لە پەرلەمان بەتۆمەتی گەندەڵی متمانەی لێوەرگیرایەوە. پۆستی وەزارەتی دارایی لە كابینەی نوێی حكومەتی عێراق كەسێكی بۆ كاندید كراوە بە ناوی (عەلی حەیدەر عەبدولئەمیر عەباس). عەلی حەیدەر كێیە ؟ بەپێی ئەو پرۆفایلەی كە ئاڕاستەی پەرلەمان كراوە، عەلی حەیدەر لەدایكبووی ساڵی 1948ی بەغدادە. ساڵی 1968 بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە ئەندازیاری شارستانی لە بواری گواستنەوە‌و ماستەرپلانی شارەكاندا لەزانكۆیەكی ئەمریكا بەدەستهێناوە، دواترو لە ساڵی 1971 بڕوانامەی ماستەری لەبواری ئابوری‌و هاوكاری نێودەوڵەتی لە زانكۆی هارڤاردی ئەمریكا بەدەستهێناوە. لە گروپی بانكی نێودەوڵەتی لە واشنتۆن وەكو شارەزایی بواری وەبەرهێنان‌و دارایی كاری كردووە‌و لەماوەی ساڵی 1971 بۆ 1979 سەرپەرەشتی كۆمەڵێك پرۆژەی كردووە، بەڕێوەبەری جێبەجێكار بووە لە یەكەمین بانكە وەبەرهێنە عەرەبییە نێودەوڵەتییەكان لە لەندەن لە ساڵانی (1972- 1992). گروپێكی وەبەرهێنانی (Progas energy) لە بواری جێبەجێكردنی پرۆژەكانی بواری نەوت (1992- 2003). ئەم پیاوە یەكێك لەو كەسانە بووە كە بەشداربووە لە نوسینی بەیاننامەی لایەنە شیعەكانی عێراق لە ساڵی 2002 كە تێیدا داوای روخانی رژێمی سەددامیان دەكرد. خوشكەزای ئەحمەد چەلەبی‌و ئامۆزای ئەیاد عەلاوییە، لە خێزانێكی ئۆرستۆكراتییە، باوكی لەسەردەمی حوكمی مەلەكیدا لە عێراق لە دەرباری شاهانە وەكو پزیشك كاریكردووە‌و دواتر بووە بە وەزیری تەندروستی، لەبنەڕەتەوە بنەماڵەكەی سوننەمەزهەب بوون، بەڵام دوای ئەوەی باپیرە گەورەیان كراوە بە حاكمی ناوچەی كازمیە، بوون بە شیعەمەزهەب. سەرباری ئەمانە: •    وەزیری بازرگانی بووە لە حكومەتەكەی ئەنجومەنی حوكمدا لە (2003-2004) •    وەزیری بەرگری بووە لە حكومەتەكەی ئەنجومەنی حوكمدا لە (2004) •    لەسەر ئیئتیلافی نیشتمانی هەڵبژێردراوە بۆ كۆمەڵەی نیشتمانی عێراق (2005) •    وەزیری دارایی بووە لە (2005-2006) •    مامۆستای وانەبیژ بووە لە زانكۆی برنستۆن-ی ئەمریكا (2008) •    مامۆستای زانكۆی (نان یانج) بووە لە سەنگاپورە (2015) •    گۆڤارێكی بەریتانی لە ساڵی (2013) وەكو چوارەم بیرمەند لەسەر ئاستی جیهان هەڵیبژاردووە.  

درەو: شارەكانی عێراق جارێكی تر ڕووبەڕووی مەترسی كەوتنە دەست داعش دەبنەوە، بەتایبەت لەدوای زیادبوونی جموجۆڵ‌و هێرشەكانی ئەو گروپە لەناوچەكانی باكورو باكوری خۆرهەڵاتی عێراق. كە دواترینیان هێرشەكەی دوێنێ‌ بوو لەپارێزگای سەڵاحەدین بوو. كە تێیدا 10 چەكداری حەشدی شەعبی كوژران‌و ژمارەیەكی تریشیان برینداربوون. لەسەرەتای مانگی ڕەمەزانەوە، ئەوە جاری دووەمە ڕێكخراوی داعش هێرش دەكاتە سەر خاڵەكانی چاودێری‌و بەربەستە ئەمنییەكانی سەر بە حەشدی شەعبی. لەدوای هێرشەكەی هەفتەی ڕابردووی داعش بۆ سەر شارۆچكەی "میقدادیە"ی سەر بە پارێزگای دیالە.  پارێزگاكانی (كەركوك‌و سەلاحەدین‌و ئەنبار) لەدیارترینان ئەو ناوچانانە كە داعش چالاكییە سەربازییەكانی تێدا دەستپێكردووەتەوە بەشێوازی جیاواز، لەدانانی بۆمبی چێندراو تادەگاتە هێرشی چەكداری‌و هاوەنبارانكردن‌و، ئەنجامدانی كردەوەی خۆ كوژی.  لەدوای كەوتنی داعش‌و دەرپەڕاندنی چەكدارەكانیان لەدواین ئەو شارۆچكانەی لەخۆرئاوای عێراق كۆنتڕۆڵیان كردبوو، ئەم جموجۆڵە چڕانە بەسەرەتای دەركەوتنەوەی داعش‌و دەستپێكردنەوەی چالاكییە سەربازییەكانی دادەنرێت، بەتایبەت كە عێراق بە دۆخێكی سیاسی‌و ئابوری‌و تەنانەت تەندروستی ناسەقامگیردا تێپەڕدەبێت.   بەگوێرەی چاودێرانی دۆخی عێراق، هۆكار گەلێكی دروستبوو لە گۆڕەپانی عێراق، لەپشتی چڕبوونەوەی ئەو هێرشانەن، كە دیارترینیان: •    كشانەوەی هێزەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتیی لەزۆرینەی چالاكی‌و پرۆسە ئاسمانی‌و هەواڵگرییەكانیان لە عێراق. •    بەڵای كۆرۆنا‌و قەدەغەی هاتووچۆو كشانەوەی یەكە سەربازییەكان بۆ شارەكان‌و دەوروبەری بۆ زامنكردنی ڕێوشوێنەكانی خۆپارێزی. •    سەركردایەتی نوێی داعش لەهەوڵەكانی بەردەوامە بۆ سەرلەنوێ‌ دروستكردنەوەی شانەكانی لە پاشماوەی تێكشكاوی چەكدارەكانی لەو شارانەی  ئازاد كراون. تیرۆی پیلانگێڕی‌و تۆمەتباركردن حاكم زاملی سەركردە لە"ڕەوتی سەدر" بە سایتی "بەغداد ئەلیەوم"ی ڕاگەیاندووە: مەترسی داعش ڕۆژ لەدوای ڕۆژ زیاتر دەبێت، ئەوەش لێدانی زەنگی كارەساتێكی ئەمنییە كە ڕەنگە ببێتە هۆی ئەوەی جارێكی تر شارەكانی عێراق بكەونەوە دەستی داعش. بەتایبەت كە لەئێستادا داعش پشتیوانییەكی دەرەكی‌و ناوخۆیی دەكرێت. لای خۆیەوە، ئەحمەد جبوری پەرلەمانتاری "میحوەری نیشتمانی" هەندێك لەهێزە سیاسییەكان تۆمەتباردەكات بە پشتیواینكردنی جموجۆڵەكانی داعش‌و دروستكردنی ئاستەنگی ئەمنیی لەناوچە ڕزگاركراوەكان. جبوری لەبەیاننامەیەكدا بێئەوەی ناوی ئەو لایەنانە بهێنێت، دەڵێت: دوای ئەوەی جۆرێك لە سەقامگیری ڕیژەیی لەناوچانە ئازادكراوەكان هاتووەتە ئاراوە، هەندێك هێزی گومان لێكراو هاوكاری داعش دەكەن‌و، خەریكە سەرلەنوێ‌ تیرۆرستان دەسەڵاتی خۆیان بەسەر ئەو ناوچانەدا دەسەپێنێتەوە.  كەریم علیوی پەرلەمانتاری هاوپەیمانی "فەتح" ئۆباڵی سەرهەڵدانەوەی داعش‌و تێكچوونی دۆخی ئەمنیی دەخاتە ئەستۆی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكاو دەڵێت: ئەوەی ڕوودەدات پیلانگێڕییە. علێوی لەلێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا رایگەیاندووە: ئەوەی ڕوودەدات بەشێكە لەپیلانگێڕی ئەمریكا دژی عێراق، بە ئامانجی هێشتنەوەی هێزەكانی. دەشڵێت: هەركات ئەمریكا هەستیكرد بە نزیكی چوونە دەرەوەی لەعێراق، كەرەستەكانی دەجوڵێنێت بۆ شێواندنی دۆخی ئەمنیی وڵات. لەگەرمەی ئەم تۆمت بەخشینەوە ناوخۆیی‌و دەرەكییەی پەرلەمانتاران‌و سەركردەی هێزو لایەنە سیاسییە جیاوازەكانی عێراق، وەزارەتی پێشمەرگەی هەرێمی كوردستان ئۆباڵی تێكچوونی دۆخی ئەمنیی لەناوچە دابڕاوەكان دەخاتە ئەستۆی حكومەتی فیدڕاڵی عێراق. بەغداد بەرپرسیارە جەبار یاوەر ئەمینداری وەزارەتی پێشمەرگە ئاشكرای دەكات: دوو پێشنیازیان بۆ پاراستنی ناوچە كێشە لەسەرەكان پێشكەشی حكومەتی عێراق كردووە: •        وەزارەتی پێشمەرگە ئەو ناوچانە بپارێزێت. •    بەهاوبەشی لەگەڵ سوپای عێراق ئەو ناوچانە بپارێزن. بەقسەی ئەمینداری وەزارەتی پێشمەرگە، حكومەتی عێراق هیچكام لەو پێشنیازانەی قبوڵنەكردووە، بەجۆرێك نە خۆی ئەو ناوچانە دەپارێزێت، نە ڕێگەش بەوان دەدات پارێزگاری لێبكەن. بەگوێرەی زانیارییەكانی یاوەر، لەماوەی چوار مانگی سەرەتای ئەمساڵدا، داعش 85 هێرشی تیرۆرستی لەوناوچانە ئەنجامداوە، كە بەهۆیەوە 70 كەس كوژراون. 41 كەسیش ڕفێندراون. تەنیا لەمانگی نیساندا، داعش 37 هێرشی لەناوچە دابڕاوەكان ئەنجامداوە.    

درەو: داهاتی مانگانەی نەوتی عێراق لە ( 6 ملیار) دۆلارەوە بۆ ( ملیارێك و 400 ملیۆن دۆلار) كەمیكردووە بەڕێژەی (400%).  وەزارەتی نەوتی عێراق داهات و فرۆشی نەوتی مانگی نیسانی 2020ی بڵاوكردەوە بەم شێوەیە: 🔻 داهاتی نەوتی عێراق بۆ مانگی 3/2020  🔹نەوتی هەناردەكراو: ( 103 ملیۆن و 144 هەزارو 911) بەرمیل نەوت 🔹رۆژانەی هەناردەكراو: ( 3 ملیۆن و 438 هەزار) بەرمیل 🔹نرخی بەرمیلێك نەوت: (13.8) دۆلار. 🔹داهاتی نەوت: ( ملیارێك و 423 ملیۆن و 799هەزار) دۆلار 🔻 داهاتی نەوتی عێراق بۆ مانگی 3/2020  🔹فرۆشی نەوت: (105 ملیۆن و 102 هەزار و 927) بەرمیل 🔹نرخی بەرمیل: (28.4) دۆلار 🔹كۆی داهات: ( 2 ملیار و 988 ملیۆن و 711 هەزار) دۆلار 🔻 داهاتی نەوتی عێراق بۆ مانگی 2/2020  🔹فرۆشی نەوت (98 ملیۆن و 347 هەزارو 884) بەرمیل 🔹داهات ( 5ملیارو 52 ملیۆن و 528هەزار) دۆلار 🔹نرخی بەرمیل: (51.4) دۆلار 🔻 داهاتی نەوتی عێراق بۆ مانگی 1/2020  🔹فرۆشی نەوت: ( 102 ملیۆن و 485 هەزار 591 ) دۆلار 🔹داهاتی نەوت : ( 6 ملیارو 163 ملیۆن و 338 هەزار) دۆلار بووە. 🔹نرخی بەرمیلێك نەوت: (60) دۆلار بەو پێیەش بەراوردی داهاتی نەوتی عێراق لە نێوان مانگی (1/2020 – 4/2020) لە ( 6 ملیارو 163 ملیۆن) دۆلارەوە بۆ ( ملیارێك و 423 ملیۆن) دۆلار كەمیكردووە، واتا بەرێژەی (400%) كەمیكردووە.  

(درەو): ئەو هێزەی كە ئێستا لە عێراق ناوی لێنراوه "حەشدی شەعبی" بەكۆی گشتی خاوەنی (164 هەزار) كارمەندو چەكدارە، لەم ژمارەیە (110 هەزار) كەسیان حەشدی شیعین‌و ئەوانی تر حەشدی سوننە‌و كەمینەكانن، بەشە شیعەكەی ناو حەشدی شەعبی كە زۆرینە‌و دەسەڵاتدارە، بەدەست كێشەی ناوخۆی توندەوە دەناڵێنێت، سەرچاوەی كێشەكە دابەشبوونی حەشدی شیعییە بەسەر دوو رەوتدا، رەوتی وەلائییەكان واتە ئەوانەی لایەنداری ئێران دەكەن، لەگەڵ رەوتی عەتەبەكان واتە ئەوانەی عەلی سیستانی بە مەرجەعی خۆیان دەزانن. هیشام هاشمی توێژەری بواری رێكخراوە ئیسلامییەكان كە هاوكات رۆژنامەنوسێكی وردو نزیكە لە سەرچاوەی زانیارییەكانەوە لە عێراق لەبارەی وردەكاری كێشەی ناو حەشدی شەعبی راپۆرتێكی وردی بڵاوكردەوە، لەبەربایەخی ناوەڕۆكەكەی بۆ خوێنەری كورد، (درەو) دەقی راپۆرتەكەی وەرگێڕایە سەر زمانی كوردی. ناكۆكی وەلائی‌و مەرجەعی لەناو حەشدی شەعبیدا نوسینی: هشام الهاشمی وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت روبەڕووبونەوەكە خۆی دەبینێتەوە لە ناكۆكی قوڵ لەنێوان دوو رەوتدا كە لەڕووی فیقهییەوە لەناو حەشدی شەعبیدا دابەشبوون، یەكەمیان بە سەرۆكایەتی كۆچكردوو ئەبومەهدی موهەندیس كە پەیڕەوی لە عەلی خامنەیی رابەری باڵای ئێران دەكات‌و رەوتی دووەمیش پێكهاتەیەكە لە كۆی ئەو لایەنانەی كە وابەستەن بە "عەتەبات"ەكان‌و عەلی سیستانی مەرجەعی باڵاوە لە نەجەف.  حەشد لەڕووی ئاڵاو ناو و ئەوەی كە لەسەرەتای دامەزراندییەوە لە ساڵی 2018 خراوەتە پاڵ پێكهاتەی شیعە، پێكدێت لە (67) گروپی شیعە، (43) گروپی سوننی‌و، (9) گروپی سەربە كەمینەكان لە ناوچەكانی باكوری وڵات، دەكرێت ئەو گروپە شیعانە لەڕووی پەیڕەویكردنیان لە فیقهی مەزهەبییەوە دابەشبكرێن بۆ (44) گروپی پەیڕەوكار لە خامنەیی‌و، (17) گروپی پەیڕەوكار لە سیستانی، (6) گروپی پەیڕەوكار لە مەرجەعەكانی تری شیعە لەناوخۆو دەرەوەی عێراق. ژمارەی توانای مرۆیی كۆی هێزەكانی حەشدی شەعبی دەگاتە (164 هەزار) كارمەندو هێزی شەڕكەرو لۆجستی، یاسای ژمارە (40)ی ساڵی 2016 دەیپارێزێت‌و پشت بە پەیكەرێكی رێكخراوەیی دەبەستێت كە چەند فەرمانێكی دیوانیی لە ساڵی 2019دا بۆی داناوە، كە ئەوانیش فەرمانەكانی ژمارە (237)‌و (328)‌و (331)ن، ژمارەی توانای مرۆیی سەربە پێكهاتەی شیعە نزیكەی (110 هەزار) كەسە، پێكهاتەی سوننەش نزیكەی (45 هەزار) كەسە، پێكهاتەی كەمینەكانیش نزیكەی 10 هەزار كەسن. توانای مرۆیی حەشدی وەلائی (مەبەست لەوانەیە وەلائیان بۆ رابەری باڵای ئێران هەیە) ژمارەیان (70 هەزار) كەسە‌و حەشدی مەرجەعیەتەكانی تر لەنێویشیاندا هێزەكانی سەرایای سەلام نزیكەی (50 هەزار) كەسە. پەیكەری دەستەی حەشدی شەعبی بەپێی ئەو فەرمانە دیوانییانەی كە لە ساڵی 2019 دەرچوون، حەشدی دابەشكردووە بەسەر چەند لیوایەكدا‌و ژمارەی لیواكان (64) لیوایە‌و دابەشكراون بەسەر (8) میحوەری فەرماندەیی هێزەكانی حەشدی شەعبیدا، بەجۆرێك قەدەغەكراوە ئەو لیوایانە ئاڵاو ناوی گروپەكانی خۆیان بەكاربهینن‌و لەسەریان فەرزكراوە تەنیا ژمارەی لیواكانیان‌و ئاڵای فەرمی حەشدی شەعبی بەكاربهێنن.  فەرمانی دیوانیی ژمارە (237)ی ساڵی 2019 دەرفەتی كردەوە بۆ پچڕاندنی پەیوەندی گروپەكانی حەشدی شەعبی بە حزب‌و قەوارە سیاسی‌و ئاینییەكانەوە، فەرمانی دیوانیی ژمارە (328)ی ساڵی 2019 وای لە حەشد كرد وەك نوێنەرایەتییەكی هەماهەنگكار بەشدار بێت لەناو فەرماندەیی هاوبەشی هێزە چەكدارەكانی عێراق، فەرمانی دیوانیی ژمارە (331)ی ساڵی 2019 پەیكەرێكی رێكخراوەیی‌و ئیداری بۆ دانا كە پێكدێت لە: 1-    پۆستەكانی سەركردایەتی باڵا كە (4) پۆستە‌و بەمشێوەیە دابەشكراوە: (3) پۆستی سیاسی بۆ بەیتی سیاسی شیعەی نزیك لە سەركردایەتی وەلائی كە ئەویش پۆستەكانی "سەرۆكی دەستە‌و نوسینگەی سەرۆكی دەستە‌و ئەمین سڕی گشتییە". هەروەها (1) پۆستی سەرۆك ئەركان بۆ سەركردایەتی وەلائی "ئێستا ئەبو فدك عەبدولعەزیز محەمەداوی"یە‌و بە فەرماندەی باڵای جێبەجێكارو ئۆپراسیۆنەكان دادەنرێت‌و (5) یاریدەدەری ئەركان‌و (8) میحوەری فەرماندەیی ئۆپراسیۆنی هێزەكانی دەستەی حەشدی پێوەبەستراوەتەوە. 2-    پۆستی كادیرە مامناوەندییەكانی سەركردایەتی جێبەجێكار؛ كە ئەویش (5) یاریدەدەری سەرۆك ئەركانە، (3) لە یاریدەدەرەكان بە سەرۆكایەتی وەلائییەكان‌و (2) یاریدەدەر بە سەركردایەتی سەركردە خانەنشینەكان‌و یاخود راسپێردراوە سەربازی‌و ئەمنییەكان كە ئەوانیش لەلایەن حزبە سیاسییەكانی نزیك لە سەركردایەتی وەلائییەوە هەڵبژێردراون. 3-    پۆستی كادیرە مامناوەندییە ئیدارییەكانی سەركردایەتی لۆجستی؛ كە ئەویش (10) بەڕێوەبەرایەتییە، (7)یان بۆ ئیدارەی سەربە حەشدی وەلائی‌و (3)یان بۆ ئەو كەسە مەدەنیانەی كە بە تەزیكییە لەلایەن حزبە سیاسییەكانی نزیك لە سەركردایەتی وەلائییەوە هەڵبژێردراون. 4-    پۆستی كادیری ئیدارە مەیدانییەكان؛ كە ئەویش (50) بەڕێوەبەرایەتی‌و بەشن كە بەستراونەتەوە بە یاریدەدەرەكانی سەرۆكی ئەركانی دەستەی حەشدەوە، (32) پۆستی ئەو ئیدارانە سەربە حەشدی وەلائین‌و، (18)یان لەلایەن حزبە سیاسییەكانی نزیك لە سەركردایەتی حەشدی وەلائییەوە هەڵبژێردراون یان دانراون. بەگوێرەی ئەم وردبینییە خێرایە دەكرێت وادابنرێت كە رێژەی 80%ی پەیكەری رێكخراوەیی‌و ئیداری دەستەی حەشدی شەعبی سەركردە‌و ئیدارییەكانی سەربە مەرجەعیەتی حەشدی وەلائین، لەكاتێكدا حەشدی مەرجەعیەت‌و حەشدی سوننە‌و كەمینەكان پۆستی سەركردایەتی باڵا یاخود ناوەندییان نییە لەناو پەیكەری رێكخراوەیی دەستەی حەشددا. لایەنە ناكۆكەكان ناكۆكی رۆژ لەدوای رۆژ قەبارەی گەورەتر دەبێت لەنێوان "فرقە العباس القتالیە"ی سەربە عەتەبەی عەباسی كە عەلی سیستانی بە مەرجەعی عەقیدەیی خۆی دەزانێت هەروەها دەستەی سەرەكی، بەدیاریكراویش لەگەڵ سەركردایەتی وەلائی حەشددا، شوباتی 2018 بازنەی ناكۆكییەكان تا ئەو رادەیە فراوان بوو ئەبومەهدی موهەندیس جێگری ئەوكاتی سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی زنجیرەیەك بڕیاری توندی دەركرد بۆ فشارخستنەسەر گروپە چەكدارەكانی سەربە عەتەباتەكان لەڕووی دارایی‌و ئیدارییەوە. ناكۆكی لەنێوانیان گەورەتر بوو لە میدیاكانیشدا دەركەوت، بەجۆرێك مانگی ئازاری 2018 سەرچاوەیەكی ئاگادار بە رۆژنامەی "العالم الجدید"ی وتبوو:" سەرەتا هەفتەی رابردوو كۆبونەوەیەك كراوە‌و فەرماندەكانی حەشدی شەعبی تێیدا بەشداربوون بۆ گفتوگۆكردن لەبارەی ئەو یاسایەی كە سەرۆك وەزیران حەیدەر عەبادی پێشكەشی كردبوو تایبەت بە دووبارە رێكخستنەوەی پەیكەری حەشد، لەكاتی گفتوگۆدا ئەبومەهدی داوای لە مەیسەم زەیدی فەرماندەی فیرقەی عەباس كردووە كە یەكێك بووە لە ئەندامانی لیژنەی راسپێردراو بە دوبارە رێكخستنەوەی پەیكەری حەشد بەگوێرەی یاسایەكی حكومی نوێ، پەیوەندی فیرقەكەی لەگەڵ گروپی عەتەبە پیرۆزەكانی سەربە مەرجەعیەتی ئاینی ئەو عەتەباتانەدا بپچڕێنێت، هاوشێوەی ئەو گروپانەی كە پەیوەندییان لەگەڵ حزب‌و رەوتە سیاسییەكانیان بڕیوە لەنمونەی عەسائیبی ئەهل حەق‌و رێكخراوی بەدر‌و گروپەكانی تر، بەڵام ئەم پێشنیازە زەیدیی توڕە كردووە‌و بە رەهایی رەتیكردوەتەوە، بەوپێیەی عەتەبە پیرۆزەكان حزب یاخود جوڵانەوەی سیاسی نین كە هەوڵ بۆ دەسەڵات‌و بەشداری لە هەڵبژاردندا بدەن، بەڵكو دامەزراوەی سەربە دەوڵەتن، مەرجەكەی ئەبو مەهدی موهەندیسی وەكو هەوڵێك بۆ بەردەوامیدان بە پرۆسەی پەراوێزخستن‌و دروخستنەوەی لایەنەكانی سەربە مەرجەعیەتی باڵا لەنەجەف ناوبردووە بەبەهانەی ئەوەی بەتەواوەتی ناكۆكن لەگەڵ ئاڕاستەی ئەبو مەهدی موهەندیسدا كە ناگونجێت لەگەڵ خواستەكانی بەغدادو نەجەفدا. توندبوونەوەی كێشەی نێوان گروپی "عەتەباتەكان" لەگەڵ موهەندیسدا دوای ئەوە دەستیپێكرد كە دكتۆر حەیدەر عەبادی رەزامەندی نیشاندا لەسەر ئەوەی فەوجێكی تەواوەتی فیرقەی عەباس بخرێتەسەر سوپا‌و لەڕووی رێكخراوەییەوە بەشێوەیەكی فەرمی ببەسرێتەوە بە وەزارەتی بەرگرییەوە، ئەمە شتێك بوو كە چاودێران‌و خەڵكی سەربازیی بە "گوڕانكارییەكی ئەرێنی لە كاروانی حەشدی شەعبی‌و تێكەڵبوونی لەناو ریزی هێزە نیزامییەكان" وەسفیان كرد، بەڵام سەركردە وەلائییەكان لە دەستەی حەشد دوچاری واقوڕمان بوون لەو پەرەسەندنە لەنێوان حكومەت‌و گروپی سەربە مەرجەعیەتی نەجەف، ئەمە بوو بەهۆی دەستپێكی داڕمانی پەیوەندی لەنێوان گروپی "عەتەبەكان"‌و گروپە وەلائییەكان. ئەبومەهدی موهەندیس جێگری سەرۆكی دەستە لە كانونی یەكەمی 2018دا بڕیارێكی فەرمی دەركرد بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەیوەندی فەرمی فیرقەی عەباس لەگەڵ عەتەبەی عەباسیدا‌و تێكەڵبوونی لەگەڵ فەرماندەیی هێزەكانی حەشد لە فوراتی ناوەڕاست بە سەركردایەتی لیوای خانەنشین عەلی حەمدانی‌و بە فەرمانی راستەوخۆی موهەندیس، ئەمە مەیسەم زەیدی فەرماندەی فیرقەی عەباسی توڕەكرد، هەڵمەتێك لێدوانی دژ بە موهەندیس ئەنجامداو رەخنەی گرت لە لایەنداریكردن بۆ تاران‌و مەرجەعیەتە ئاینییەكەی كە خۆی دەبینێتەوە لە عەلی خامنەیی رابەری باڵای ئێراندا.  لەوەڵامی هەڵسوكەوتەكانی موهەندیسدا لەگەڵ "فیرقەی عەباس"، ئەحمەد سافی بریكاری مەرجەعیەت لە نەجەف لە وتاری هەینی كەربەلادا وتی:" ئینتیما بۆ فیرقەی جەنگیی عەباس، دەبێت باجی هەبێت، بەشێك لەو باجە ئارامگرتن‌و سازش نەكردنە لەسەر بنەما‌و ناسنامە‌و بەهاكانمان، سەرباری ئەوەی بژاردەكان كراون". ئەمە جەختكردنەوە بوو لەسەر قوڵایی ناكۆكی نێوان هەردوولا. سەباح ئەزیرجاوی، یەكێك لە سەركردەكانی كەتائیبی ئیمام عەلی لە لێدوانێكی رۆژنامەوانی پێشتریدا، ناكۆكی نێوان گروپی عەتەبە پیرۆزەكان كە مەبەست لێی گروپەكان سەربە نەجەفن لەگەڵ هاوتاكانی لە "حەشدی شەعبی" ئاشكراكرد، كە ئەوەش ناكۆكی ئیداری، لۆجستی، تەنانەت فیكری‌و عەقیدەیشە. ئاماژەی بەوەكرد" جەنگاوەری عێراقی هەن لەگەڵ رژێم لە سوریا، بەشێكی زۆریان بەمدواییە گەڕاونەتەوە، بەڵام ئەوانی تر كە ژمارەیان چەند هەزار كەسێكە هێشتا لەوێن‌و بەراشكاوی نازانین پارە لە كوێوە وەردەگرن". ئەمە وەكو ئاماژەیەك بۆ هێزەكانی " النجبا‌و "‌و كەتیبەكانی حزبوڵا‌و بەدر خۆراسانی، كە چەند ساڵێكە بە یارمەتی دارایی ئێران‌و پاڵپشتی رژێمی سوریا لەچەند ناوچەیەكی سوریا دەجەنگن‌و دارایی حەشدی شەعبی لە عێراق قۆستراوەتەوە لەبەرژەوەندی ئەو گروپانەدا.  ئەم گروپە دژبەرانە بەشێوەیەكی مەركەزی بەستراونەتەوە بەحكومەتەوە، بەڵام لەڕووی پێدانی سەرچاوەی دارایی‌و فیكرو ئایدۆلۆژیاوە جیاوازن، گروپەكانی مقاوەمەی ئیسلامی چەند گروپێك لەخۆدەگرێت‌و بەر لە فتواكەی ساڵی 2014ی سیستانی (پێكهێنانی حەشدی شەعبی) دامەزراوە، ئەم گروپە خۆی وادەبینێت كە لە هەموو گروپەكانی تر زیاتر مافی دارایی‌و ئیمتیازاتی هەیە، بەوپێیەی لەدوای ساڵی 2003وە هاوشێوەی بەدرو عەسائیب‌و كەتیبەكانی حزبوڵای عێراقی دژی بوونی ئەمریكا شەڕی كردووە. ئەو، هاوكات نوێنەرایەتی هەژمونی سەربازی ئێران دەكات لەناو عێراقدا. هۆكارەكانی ناكۆكی 1-    سەركردایەتی عەتەبەی لیواكانی حەشدی مەرجەعیەت ناڵاندویەتی بەدەست گرفتی دارایی‌و لۆجستییەوە، ئەمە كاریگەری كردوەتەسەر ئاستی ئەداو لێوەشاوەیی، یەكێك لە هۆكارە سەرەكییەكانی ئەو كێشانە تێكچوونی هاوسەنگییە لە دابەشكردنی داهاتی حەشد بەشێوەیەكی دادپەروەرانە لەنێوان لیواكانی حەشدی وەلائی‌و لیواكانی تری حەشددا بەتایبەتیش لیوای عەتەبەكانی مەرجەعیەت، ئەو رێگایەی كە سەركردایەتی باڵای ئۆپراسیۆنەكان لە دەستەی حەشدی شەعبی بڕیاری پێدەدات، وایكردووە لەلایەن لیواكانی حەشدی مەرجەعیەت‌و حەشدەكانی ترەوە هەست بەبێ ئومێدی‌و پەراوێزخستن بكرێت. 2-    وەرگرتنی بڕیار لەلایەن سەركردایەتی ئۆپراسیۆنەكانەوە لە دەستەی حەشد شەفافیەتی تێدا نییە، بەشێوەیەك سەركردایەتی لیواكانی تر ئەوانەی كە بەشدار نین لە فەرماندەیی باڵا، بێبەش دەكات لە دەركردنی بڕیارەكان هەروەك بێبەشیشیان دەكات لەوەی بۆچونی خۆیان بدەن لەبارەی هەندێك لە پرسەكان‌و پێشنیازی چارەسەر بۆ دەرچوون لە قەیرانەكان.  3-    زانیاری تایبەت بە بڕیارەكانی دەستەی حەشدی شەعبی بەكەس نادرێت تاوەكو دوای دەرچوونی بڕیارەكە لەڕێگەی راپۆرتێكەوە كە لەلایەن نوسینگەی جێگری سەرۆكی پێشووی دەستەكەوە دەردەچێت یاخود سەرۆكی ئەركانی ئێستا دەستەی حەشد، ئەمەش بەس نییە‌و نابێتە هۆی ئەوەی سەركردەكانی تری لیواكان ئاگاداری ئەو بابەتانە بن كە گفتوگۆیان لەسەر كراوە. نەبوونی یەكسانیی لە بەشداریكردنی سەركردەی لیواكانی حەشدی مەرجەعیەت لە بڕیارە چارەنوسسازەكانی دەستەی حەشددا بەتایبەتیش لە بڕیارەكانی رێكخستنی پەیكەرو هەڵبژاردنی ئەبو فدك عەبدولعەزیز محەمەداوی پرسیاری دروستدەكات لەبارەی رێزگرتن لەسەر ئەو بەشدارییە، ئەگەر بەشدارییەكی كرداری هەیە ئایا بۆچونێكی پێشنیازكراوی كاریگەر هەیە لە بڕیارەكەدا كە زۆربەی كاتەكان لەپشت دەرگا داخراوەكانەوە لەلایەن سەركردایەتی حەشدی وەلائییەوە دەردەكرێن كە دەستیانگرتووە بەسەر پۆستەكانی پەیكەری رێكخراوەیی حەشدی شەعبیدا. لەم حاڵەتەدا هەروەك لە حاڵەتەكانی تریشدا ئەو پەراوێزخستنە توندەی سەركردەكانی حەشدی مەرجەعیەت رێگە بەوە نادات كاركردن لەسەر ئەم پەیكەرەدا بەردەوام بێت، بۆیە هەنگاوی ناوە بەرەو چارەسەر بەئاڕاستەی جیابونەوەی تەواوەتی لە دەستەی حەشد، بەجۆرێك لە نیسانی 2020وە لیوای عەتەباتەكان لەڕووی ئیداریی‌و ئۆپەراسیۆنییەوە پەیوەندی بە نوسینگەی فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانەوە كردووە‌و لەژێر فەرمانی راستەوخۆی ئەودایە.   4-    لیواكانی تر لەوانەی كە وەلائی نین (لایەنداری ئێران ناكەن) پەنجەرەی پەیوەندییان لەگەڵ سەركردەی لیوای عەتەبەكاندا كردوەتەوە بۆ ئەوەی بچنە ناو ئەوانەوە لەوانەشە بۆ پێكهێنانی رێكخراوێكی نوێ لەژێر هەمان چەتری یاسایی‌و دارایی دەستەی حەشدی شەعبی، چونكە بەدیاریكراوی سەرایای سەلام‌و حەشدی سوننی هیچ بەرەوپێشچونێكی راستەقینە نابینن لەو دامەزراوەیەداو دەنگی حەشدە مامناوەندی‌و بچوكەكان بەشێوەی پێویست نابیسرێت، ئەمەش پێشێلكردنی بنەمای هاوسەنگییە لەناو دەستەی حەشددا. 5-     كەسایەتییە ئاینییە مەرجەعییەكان داوایانكردووە ئەو سەركردانەی حەشد كە وەلائی نین رۆڵی ناوەندییان هەبێت لە دووبارە راستكردنەوەی پۆستەكانی پەیكەری رێكخراوەیی، بەتایبەتیش پۆستەكانی سەركردایەتی باڵا لەڕووی پێكهاتە‌و شێوازی كاركردنی، بۆئەوەی زیاتر دادپەروەرانە‌و شەرعی بێت، ئەمەش لەپێناو راستكردنەوەی كەموكورتییەكانی هاوسەنگی لەنێوان دەسەڵاتی لیواو بەڕێوەبەرایەتییە سەرەكییەكان، بەتایبەتیش لەنێوان هەموو لیواكانی دەستەی حەشدو پۆستی سەرۆكی ئەركانی دەستەی حەشد. هەروەها لەپێناو بەدیهێنانی ئەو ئامانجە كەسایەتییەكانی مەرجەعیەتی ئاینیی لەنمونەی سەید ئەحمەد سافی‌و شێخ عەبدولمەهدی كەربەلائی داوایانكردووە دەرفەتی راستەقینە بدرێت بە سەركردەكانی حەشدی مەرجەعیەت بۆ ئەوەی چاكسازی ریشەیی بكەن لە پێكهاتەی شێوازی كاری پەیكەری رێكخراوەیی دەستەی حەشد، ئەوەش بە چاككردنی شێوازی نوێنەرایەتی‌و وای لێبكرێت زیاتر دادپەروەرانە‌و شەرعی بێت. 6-    سەركردایەتی لیوای عەتەبەكان‌و سەرایا سەلام رەخنەیان هەیە لە بڵاوبونەوەی نوسینگەی ئابوری سەربە حەشدی وەلائی‌و لە زیاد لە بۆنەیەكدا داوایانكردووە لاببرێن‌و سزای ئەو لایەنانە بدرێت كە لەپشتی ئەو كارەوەن، ناكرێت بەهانە بۆ بوونی ئەم جۆرە نوسینگانە بهێنرێتەوە لەو ناوچانەی كە بە قوربانیدانی ئەو هێزانە ئازادكراون، نەبوونی چاودێری لەسەر ئەو نوسینگە ئابورییانە بەبەهانەی ئەوەی لایەنی سیاسین‌و ناكەونە ژێر چاودێریی دەستەی حەشدی شەعبییەوە، حەشدی وەلائی هەندێك لەو نوسینگە ئابورییانە دەپارێزن. 7-    كێشەی سەرەكی لە حەواڵەی موچەی تایبەت بە هێزەكانی حەشدو بەكارهێنانی تواناو سەرچاوەكانی دەستەی حەشدە، لەلایەن هەندێك گروپی وەلائییەوە كە سەربە لیواكانی حەشد نین، هەروەها كێشەی لیوا وەلائییە تێكەڵەكان كە باڵی سیاسی و هەندێك باڵی حكومی‌و هەندێكی تر لەناو حەشدو یەكێكی تر لە دەرەوەی دەستەی حەشد وابەستەیە بە دەرەوەی سنوری نیشتمانی پرۆژەی میحوەری مقاوەمەتەوە. لەبەر رۆشنایی ئەوەدا، پێویستی هەمواركردنی فەرمانی دیوانیی ژمارە (331) دەردەكەوێت بۆ رێكخستنی پەیكەری دەستەی حەشد، تاوەكو فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكان دەتوانێت دەسەڵاتی خۆی بسەپێنێ لەرێگەی چاودێریكردنی كاری پۆستەكانی سەركردایەتی باڵا لە دەستەی حەشددا. ئاستەنگەكانی چاكسازی لە پەیكەری رێكخراوەیی دەستەی حەشد لەڕێگەی رێككنەكەوتن لەسەر ئاستی ناوخۆیی لەبارەی پرسی دوبارە رێكخستنەوە، وێنەكە روونە، رێكنەكەوتن دەبێتە ئاستەنگێكی راستەقینە لەبەردەم هەمواركردنی پەیكەری پێشنیازكراو  لە فەرمانی دیوانیی ژمارە (331)دا. ئەو گفتوگۆیانەی كە لە ساڵی 2018وە لەژێر چەتری حەشددا كراون، بە لێدوانی رەتكردنەوەی پێشوەختەی سەركردەی عەتەبەكان‌و سەرایا سەلام دەستیپێكردووە، دادپەروەری لە دابەشكردنی پۆستەكانی پەیكەری حەشددا، بەشدارییەكی گشتگیرتر، هاوسەنگی لە دابەشكردنی پۆستەكان تائێستا بابەتێكی زۆر گرنگ‌و بەبایەخن. لەسەر بنەمای ئەو پێدراوانەی پێشوو، دەتوانین تێبگەین لە داواكارییەكان بۆ دووبارە دابەشكردنەوەی پۆستەكان بەسەر سەركردەكانی حەشددا بەشێوەیەكی دادپەروەرانە‌و لەسەر بنەمایەكی ستراتیژی، بەجۆرێك پشكی سەركردە وەلائییەكان گونجاوبێت لەگەڵ قەبارەی توانا مرۆییەكانیان كە نزیكەی 35%ە‌و ئەو رێژەی 65%ی كە دەمێنێتەوە بەشێوەیەكی دادپەروەرانە دابەشبكرێت بەسەر حەشدەكانی تردا، دەكرێت دیارترین ئاستەنگەكان ئەمانە بن: 1-    ئیشكالیەتی ئەو حەشدانەی كە پەیوەندی سیاسی‌و سەربازیی ناوخۆیی‌و دەرەكییان هەیە، رەنگە ببێتەهۆی ئیفلیجكردنی دەستەی حەشد بەهۆكاری زۆربوونی ئەگەرەكانی بەریەككەوتنی بەرژەوەندییەكان لەگەڵ زیادبوونی رێژەی پۆستی سەركردەكانی حەشدی وەلائی، ئەمە دەبێتەهۆی بەكارهێنانی مافی ڤیتۆ بەشێوەیەكی شورەیی بۆ پارێزگاریكردن لە بەرژەوەندییەكانیان‌و بەرژەوەندی هاوپەیمانەكانیان بەتایبەت لەكاتی بوونی دژبەیەكی لەنێوان جەمسەری سەركردایەتی مەرجەعەكان‌و ناكۆكی تێڕوانین لە پرسە نێودەوڵەتییەكاندا. 2-    داماڵینی چەكی گروپەكان‌و كورتكردنەوەی لە دەستی دەوڵەتدا، لەپاڵ كێشەی پلە سەربازییەكان‌و تەمەن‌و بڕوانامەی خوێندن‌و پلەبەندی سەربازی جەنگیی‌و لۆجستی.. ئەم ئاستەنگە رەنگە هێزەكانی حەشدی شەعبی بكات بە شانۆی مشتومڕی دورودرێژو قوڵ‌و لە كۆتایدا رێگر بێت لە وەرگرتنی بڕیاری یەكلاكەرەوەی خێرا. 3-    لێرە دا دەبێت تەماشای ئەگەری گونجانی ئەم سەركردایەتییانە بكەین لەژێر یاسای (40)ی 2016دا، ئایا سەركردایەتی حەشدی وەلائی ئامادەن بۆ دووبارە دابەشكردنەوەی ئەو ئیمتیازاتانەی كە هەیانە لەگەڵ ئەندامە پێشنیاركراوە نوێیەكان، بەتایبەتیش مافی بڕیاردان‌و ڤیتۆكردنی بڕیار لەگەڵ ئەو گروپ‌و حەشدانەدا كە پێشتر نەیارو ركابەربوون‌و لەئێستادا بوون بە هاوڕێ ؟ 4-    گفتوگۆی ئێستا پەیوەندیدارە بە پەیوەندی نێوان ئەبو فدك عەبدولعەزیز محەمەداوی‌و مەیسەم زەیدی، هەریەكێكیان ئەتوانێت ئەوی تر تێپەڕێنێت. وەكو باسمان كرد، لیوا وەلائییەكان لەگەڵ بەلاداخستنی كێشەكەدان بەڵام بەمەرجێك لیوای عەتەبەكان لەڕووی یاسایی‌و داراییەوە ملكەچی دەستەی حەشدی شەعبی بن‌و هێزەكانیان بخەنەژێر فەرمانی نوسنیگەی فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانەوە لەڕووی ئیداری‌و داراییەوە. بەواتایەكی تر، سەركردەی عەتەبەكان‌و مەیسەم زەیدی ناتوانن سەركردایەتی حەشدی وەلائی‌و ئەبو فدك تێپەڕێنن. سەرباری ئەمەش حەشدی وەلائی پێویستی بە حەشدی مەرجەعیەت هەیە وەكو ئامرازێكی گرنگ بۆ بەهانەی بوونی دەستەی حەشدی شەعبی لەڕووی ئاینیی‌و پەیوندی دروستكردنی دەستەكە بە فتواكەی 13ی حوزەیرانی 2014ی مەرجەعیەتی نەجەف كە بە فتوانی "الدفاع الكفائی" ناوبانگی دەركرد، هەڵسوكەوتی راگەیاندنی حەشدی وەلائی لە شەش ساڵی رابردوودا دەریخست، فتواكەی مەرجەعیەت بەكاردەهێنن بۆ پێدانی شەرعیەتی ئاینیی بە سیاسەتە شەڕخوازانەكانی، بەڵام پرسیاری كۆتایی ئەوەیە ئایا ئەو حەشدەی كە وەلائی نییە دەتوانێت پێویستی خۆی بە حەشدی وەلائی لەڕووی سەركردایەتی‌و ئۆپەراسیۆن‌و ئەمنی‌و هەواڵگری‌و پیشەیی‌و پەیوەندی سیاسی‌و هێزی تایبەت‌و پیشەسازی سەربازییەوە، تێپەڕێنێت؟ پێشنیازەكان: ئەوانەی پێشتر دەریدەخەن پێكهاتەی ئێستای پەیكەری دەستەی حەشدی شەعبی ناگونجێت لەگەڵ سیستمی سیاسی ئێستا‌و ئەو گۆڕانكارییانەی كە بەسەریدا هاتووە، ئەوانەی ئەمڕۆ نەیاری پەیكەری حەشدی شەعبین زۆر زیاترن لەوانەی كە لەسەرەتای دروستكردنیدا لەدژی بوون. سەرباری ئەمە حەشد لەئێستادا روبەڕووی چەندین قەیران بوەتەوە ئەمە جگە لەوەی وڵاتانی گەورەی خۆرئاواو وڵاتانی عەرەبی عێراق هاندەدەن بۆ ئەوەی دەستەی حەشدی شەعبی هەڵبوەشێنێتەوە‌و رۆڵ‌و دەسەڵاتەكانی لەقاڵب بدات‌و توانا مرۆییەكانی كامبكاتەوە یاخود پێداچوونەوە بكات بە پرۆسەكانی تێكەڵكردنی لەگەڵ هێزە نیزامییەكان یاخود بیكات بە هێزێكی یەدەگ كە لەكاتی پێویستدا بانگیان بكاتەوە‌و موچەیەكی خانەنشینی دادپەروەرانەیان پێبدات.. پەیكەری ئێستا حەشدی شەعبی گوزارشت ناكات لەو گۆڕانكارییە دراماتیكیە سیاسی‌و ئابوریانەی ئێستا‌و دەبێت حەشدە وەلائییەكانی تر بەهێزبكرێن لە زەمەنێكدا كە قەیرانی جۆراوجۆر‌و تێكهەڵچوو بەخۆوە دەبینێت لەوانە تیرۆری نێودەوڵەتی‌و ململانێ ناوخۆیی‌و نێودەوڵەتییەكان‌و زیادبوونی هەژاریی، هەموو ئەمانە كاریگەرییان دەبێت لەسەر پێویستی دوبارە داڕشتنەوەی پەیكەری دەستەی حەشد. لە كۆتایدا پێویستە پێوەری دیاریكراو و روون دابنرێت بۆ پۆستەكانی دەستەی حەشدی شەعبی‌و پەنابردن بۆ بەكارهێنانی یاسایی سەربازی دژ بە كەسێك كە یاخی دەبێت، هەروەها رۆڵی ئاسایش‌و یاسا‌و پشكنەرایەتی حەشد كارا بكرێت بۆ داخستنی نوسینگە ئابورییەكان‌و سزادانی سەرپێچیكاران‌و رێگریكردن لە كاری سیاسی‌و حزبی، تاوەكو ئەم دەستەیە دەتوانێت رۆڵی خۆی بگێڕێت لەناو جەستەی دەوڵەتی عێراقیدا بەشێوەیەكی گونجاو لەگەڵ یاساو دەستوری عێراقدا. هەروەك پێویستە كارەكانی دەستەی حەشد ملكەچ بكرێت بۆ چاودێری دارایی‌و كارگێڕیی لەرێگەی كاراكردنی رۆڵی چاودێری حكومی‌و پەرلەمانیی بۆ رێگرتن لە دەرچوونی بڕیاری نایاسایی كە پێچەوانەی حوكمەكانی یاسای عێراقی بێت.   

راپۆرتی: درەو لەژێر فشاری شیعەكان‌و هەڕەشەی بڕینی بەشە بودجەی هەرێمی كوردستان لەلایەن بەغدادوە، پارتی دیموكراتی كوردستان دەستبەرداری دانانەوەی فوئاد حسێن دەبێت بۆ وەزیری دارایی عێراق، بەتایبەت كە بەشێك لەپەرلەمانتارانی شیعە هەڵمەتێكی میدیای فراوانیان دژی ناوبراو دەستپێكردووەو، بەهۆكارێكی سەرەكی قەیرانی دارایی عێراقی دەزانن. ئەوەش ئەو بڕوایەی لای پارتی تۆختر كردووتەوە، ئەگەر مستەفا كازمی_یش ڕەزامەندی پیشانبدات بەدانانەوەی ناوبراو، ئەوا لەپەرلەمان دەنگی پێویست ناهێنێت، بۆیە پارتی دەیەوێت بە رێككەوتنێك لەگەڵ سونەو شیعە بیكاتە جێگری سەرۆك وەزیرانی عێراق.    بارزانی یەكلای دەكاتەوە سەرچاوەیەكی باڵا لەپارتی دیموكراتی كوردستان كە دوایكرد ناوی نەهێنرێت بە (درەو)ی ڕاگەیاند: مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی بڕیاریداوە، گەنجێكی شارەزاو پسپۆڕ لەبواری دارایی‌و ئابوری بۆ شوێنی فوئاد حسێن دەستنیشان بكات. ئەوە لەكاتێكدایە، ململانێیەكی شاراوەو ژێر بەژێر لەناو پارتی هاتووەتە گۆڕێ‌ لەسەر ئەو پۆستە.   هەر ئەمڕۆ وەسفیە شێخۆ پەرلەمانتاری فراكسیۆنی پارتی لەلێدوانێكدا بۆ سایتی "بەغداد ئەلیەوم" لەوباریەوە ڕایگەیاند: پارتی پێداگری ناكات لەسەر دانانەوەی فوئاد حسێن بۆ وەزارەتی دارایی. بەگوێرەی زانیارییەكانی "بەغداد ئەلیەوم": پارتی بڕیاریداوە كەسێك لەمەكتەبی سیاسی حزبەكەی بۆ ئەو پۆستە كاندیدبكات، ئەگەر ئەو كاندیدەش ڕەتبكرێتەوە، ئەوا بیر لەدانانی بەنگین ڕێكانی وەزیری ئاوەدانكردنەوەی ئێستای عێراق دەكاتەوە بۆ وەرگرتنی وەزارەتی دارایی. بەڵام پێدەچێت هاتنە سەر خەتی بارزانی‌و، كۆمەڵێك پێشهاتی نوێ‌ لەچەند كاتژمێری ڕابردوودا لەبەغداد، چانسی هەموو ئەوانەی بۆ وەرگرتنی وەزارەتی دارایی بەتەواوی لاوازكردبێ‌و، ئەگەری بەهێز ئەوەیە پارتی دەموچاوێكی تازەی شارەزا لە كاروباری دارایی و ئابوری كاندید بكات بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستە.  كازمی‌و مەرجی تازە لەبارەی تازەترین پێشهاتەكانی بەغدادیش، سەرچاوەیەكی سیاسی باڵای عێراق بە(درەو)ی ڕاگەیاند: مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی ڕاسپێردراو بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێ‌، بەلایەنە سیاسییەكانی ڕاگەیاندووە: وەزارەتەكانی (ناوخۆو دارایی‌و بەرگری) دەدات بەكەسانی سەربەخۆ. بەگوێرەی سەرچاوەكە: وەك ئیستحقاقی هەڵبژاردن، دارایی بۆ كوردو ناوخۆ بۆشیعەو بەرگری بۆ     سوننە دەبێت، بەڵام پێویستە لەسەر ئەو لایەنانەی ئەوسێ‌ وەزارتەیان بەردەكەوێت كەسانی سەربەخۆی بۆ كاندید بكەن. هەر بەگوێرەی ئەو زانیارییانەی دەست (درەو) كەوتووە، كازمی بەنیازە سێ‌ جێگر بۆ خۆی دەستنیشانبكات‌و یەكێك لەو جێگرانەش بدات بەكورد، پارتی دیموكراتی كوردستان  فوئاد حسێنی دەستنیشانكردووە بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستە.  كازمی لەتازەترین لێدوانیدا كە لەتۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر بڵاویكردووەتەوە  دەڵێت: پێویستە حكومەتی داهاتووە لە ئاستێكدابێت بتوانێت قەیرانەكان چارەسەر بكات، پێویستە هەموو لایەنەكان بەرژوەندی عێراق لەپێشەوە دابنێن. تەنها ئەو گوشارانە قبوڵ  دەكەم كە لەبەرژوەندی وڵات بێت. پەرلەمان هەڵدەوەشێنمەوە ڕۆژنامەی "ئەلعەرەبی ئەلجەدید" ئاشكرایكردووە: بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق وەك ناوبژیوان بەچڕی هاتووەتە سەرخەت بۆ نزیككردنەوەی بۆچوونی لایەنە ناكۆكە شیعییەكان‌و، چارەسەركردنی قەیرانی پێكهێنانی حكومەت، بەتایبەت ئەو مۆڵەتە دەستورییەی بۆ كازمی دیاریكراوە نیوەی كۆتایهاتووەو، تەنها دوو هەفتەی لەبەردەستدا ماوە بۆ پێكهێنانی حكومەتەكەی، یان چوونە ڕیزی دوو ڕاسپێردراوەكەی پێشخۆی.  بەگوێرەی سەرچاوەكە، سەرۆك كۆماری عێراق هۆشداری داوەتە لایەنە سیاسییەكان لەئەگەری شكستهێنانی كازمی هاوشێوەی (عەلاوی‌و زورفی)، ئاماژەی بە ئەگەری پەنابردن بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان‌و هەڵبژاردنی پێشوەخت كردووە، ئەگەر بەزوویی حكومەت پێكنەیەت. مستەفا كازمی لە دوو هەفتەی ڕابردوودا شكستیهێنا لەگەیشتن بەڕێككەوتن لەگەڵ هێزە سیاسییەكان لەبارەی پێكهێنانی حكومەتەكەی، بەجۆرێك زۆرینەی هێزە شیعییەكان بەشێكی زۆری ئەو ناوانەیان ڕەتكردەوە كە ناوبراو كاندیدی كردن بۆ وەزارەتەكان.

درەو:  مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی ڕاسپێردراوی عێراق سەرقاڵی گەڕێكی تری دانوستانە لەگەڵ هێزە شیعییەكان، ئەمجارە بە لیستێكی جیاواز لەناوی ئەو كاندیدانەی لەدوو ڕۆژی ڕابردوو بڵاوكرانەوە، لەگەڵیان دادەنیشێت.  ئەم هەنگاوانەی كازمی دوای ئەوە دێت، زۆرینەی ئەو ناوانەی كاندیدی كردبوون بۆ وەرگرتنی وەزارەتەكان لەلایەن هێزە شیعییەكانەوە ڕەتكرانەوە، هاوكات هەندێك لەهێزو لایەنە سونییەكانیش دابەشكردن‌و ئەنجامدانی گۆڕانكاریان لە هەندێك لە وەزارەتەكان ڕەتكردەوە، بەوپێیەی لەماوەی چەند ساڵی ڕابردوودا لەپشكی خۆیان بووە. بۆی دیاركراوە بەگوێرەی سەرچاوە ئاگادارەكان، لایەنە شیعییەكان بەكازمی_یان ڕاگەیاندووە: پێویستە كاندیدەكانی كابینەكەی لەو ناوانە هەڵبژێرێت كە بۆیان پێشنیاز كردووە، نەك لەدەرەوەی ئەو لیستەو بەبێ‌ گەڕانەوە بۆ بڕیارو پرس ‌و ڕاوێژی ئەوان. بەشێك لەهێزە سیاسییەكان ڕەخنەی ئەوە لەكازمی دەگرن، زۆرینەی ئەو ناوانەی كاندیدی كردووە بۆ وەزارەتەكان لاوازن‌و هەندێكیشیان دووبارەن‌و چانسیان زۆر كەمە لەپەرلەمان تێبپەڕن، ئەوەش ڕەنگە وابكات كازمی فریای ئەوە نەكەوێت جارێكی تر كۆمەڵێك ناوی تر پێشكەش بە پەرلەمان بكات، بەتایبەت كە نیوەی ئەو ماوە دەستورییەی لەبەردەمیدایە بۆ پێشكەشكردنی كابینەكەی بەرەو تەواوبوون دەچێت. ڕەتكردنەوەی زۆرێك لەناوی كاندیدەكان‌و بەردەوامی ناكۆكی لایەنەكان لەسەر هەندێك لەوەزارەتەكان،   ئەركی كازمی هێندەی تر ئاڵۆزكردووە، بەجۆرێك هەندێك بەدووری نازانن هەمان چارەنوسی (محەمەد عەلاوی)هەبێت، ئەوە لەكاتێكدایە تائەم ساتەش لایەنە شیعییەكان پشتیوانی دەكەن بۆ تێپەڕاندنی حكومەتەكەی لەپەرلەمان.  ناكۆكییەكە توندە لەدیارترین ئەو وەزارەتانەی ناكۆكییان لەسەرە، (نەوت‌و دەرەوەو كارەباو دارایی‌و بەرگری‌و ناوخۆو پیشەسازی)ن. كازمی بەنیازبووە كەسانی سەربەخۆ بۆ وەزارەتەكانی بەرگری‌و ناوخۆ دەستنیشابكات، بەڵام فشاری لایەنە شیعی و سونییەكان ناچاری كردووە پاشگەزبێتەوە لەو بیرۆكەیە. دەزگای ئاسایشی نیشتمانی‌و هەواڵگری‌و دەزگا ئەمنیی‌و سەربازییەكانی تریش ناكۆكی توندیان لەسەرە، حزبە سیاسییەكان بەهەموو شێوەیەك ڕەتیدەكەنەوە ئەو پۆستانە بدرێت بە كەسانێك كە ئەوان دیارییان نەكەن.     میدیا عێراقییەكان باس لەكۆبونەوەیەكی چاوەڕوانكراودەكەن كە بڕیارە ئێوارەی ئەمڕۆ بەڕێوەبچێت‌و تێدا كازمی لیستی كابینە نوێیەكەی پێشكەش بە هێزە سیاسییەكان بكات، یەكێك لەو سیناریۆیانەشی قسەی لەبارەوە دەكرێت، پێشكەشكردنی كابینەكەیەتی بە پەرلەمان بەبێ‌ پڕكردنەوەی ئەو وەزارەتانەی كە ململانێی توندی لەسەرە، بەتایبەت وەزارەتەكانی بەرگری‌و ناوخۆو پیشەسازی‌و، كازمی خۆی بەوەكالەت بەڕێوەیان بەرێت، هاوشێوەی نوری مالیكی لەویلایەتی دووەمی سەرۆكایەتیكردنی ئەنجومەنی وەزیراندا.   كازمی وەزعی خراپە بەدر زیادی پەرلەمانتاری هاوپەیمانی سائیرون دەڵێت، تائەم ساتە كازمی لەدۆخێكی سەختدایە، پێویستبوو ناوبراو سود لەئەزموونی ئەوانەی پێشخۆی وەربگرێت‌و، پێشتر لەسەر میكانیزمێك ڕێك بكەوتایە پێش ئەوەی ناوی كاندیدەكان دەستنیشانبكات.   زیادی بە "سۆمەرییە نیوز"ی راگەیاندووە: ئەو فشارانەی لە ڕاسپێردراوانی پێشوو كران، هەمان ئەو فشارانە ڕووبەڕووی كازمی بووەتەوە، بەتایبەت لەلایەن كوردو سوننەوە لەوەی پەیوەستە بە كاندیدە دیاركراوەكانیان بۆ وەزارەتەكان.    ڕاشیگەیاندووە: كازمی میكانیزمی كاركردنی لەدەستداوە، دۆخەكە ناڕەحەت بووە، بەیانی ناوەكان دادەنرێن‌و ئێواران دەگۆڕێن، ئەمەش دۆخی كازمی زۆر ئاڵۆزكردووە تا ئەم ساتە. بەدڵی حزبەكان نەبێت تێناپەڕێت لەبەرامبەردا "دەوڵەتی یاسا" پێیوایە، دەبێت سەرۆك وەزیرانی ڕاسپێردراو ئەو بڕوایەی لابچەسپێت ئەگەر ڕەزامەندی هێزە سیاسییەكان بەدەستنەهێنێت،  ناتوانێت پێكهاتەی حكومەتەكەی تێپەڕێنێت.  خالد ئەسەدی سەركردە لە ئیئتیلافی "دەوڵەتی یاسا" لەچاوپێكەوتنێكدا كە ڕۆژنامەی "ئەلعەرەبی ئەلجەدید" وردەكارییەكەی بڵاوكردووەتەوە، ڕایگەیاندووە: پرۆسەی پێكهێنانی حكومەت ئاڵۆزە. كازمی ڕووبەڕووی سەختی‌و فشاری جۆراوجۆر دەبێتەوە، هەندێكیان پەیوەستن بە بنەڕەتی پێكهاتەی حكومەت‌و، هەندێكی تریشیان پەیوەستن بەو كەسایەتییانەی پێشنیازكراون بۆ وەزارەتەكان.    بەپێویستیشی زانیووە كازمی ئەو دەرفەتەی لەبەردەمیدایە لەدەستی نەدات‌و، ناتوانێت كابینەكەی تێبەپەڕێنێت بەبێ‌ ڕازیكردنی هێزە سیاسییەكان. ئاماژەی بەوەشداوە: دەوڵەتی یاسا لەبنەڕەتەوە تێبینی هەبووە لەسەر ڕاسپاردنی كازمی، بەڵام بەهۆی ڕەزامەندی زۆرینەی شیعەوە پەسەندی كردووە. تەئكیدیشی كردووە:  بەردەوامیی دەستوەردانی دەرەكی وڵاتانی كاریگەر لەعێراق ڕۆڵی دیاری هەیە لەپێكهێنانی حكومەت، بەدیاركراوی دەستوەردانی  ئێران‌و ئەمریكا.  

 راپۆرتی: درەو ئەو بەڵێنانەی هێزە سیاسییەكان بە مستەقا كازمی سەرۆك وەزیرانی ڕاسپێردراویاندا لەساوەختی ڕاسپاردنیدا بە سەرپشككردنی لەدیاریكردنی وەزیرەكانی حكومەتەكەی تاسەر نەبوو، لەگەڵ دەستپێكردنی دانوستانەكاندا،  سەرجەم هێزە سەرەكییەكان پێداگریان لەسەر پشكی خۆیان‌و ئیستحقاقی هەڵبژاردن كرد. لەوەش زیاتر، ململانێكە لەسەر دوو ئاست قوڵبووتەوە: •    ئاستێكیان، ناكۆكی كوتلە سیاسییەكانە لەسەر پشكی پێكهاتەكانیان لە وەزارەتەكان، بەتایبەت وەزارەتە سیادیییەكان. •     ئاستی دووەمیشیان، ناكۆكی نێوان هێزەكانی ناو خودی پێكهاتەكانە، بەجۆرێك هەر لایەنەو چاوی لەسەر وەزارەتێكی دیاریكراو یان زیاترە بۆ خۆی بەرێت. بەپێی ئەو زانیارییانەی هەندێك لەمیدیا عێراقییەكان بڵاویانكردووەتەوە، لەدانوستانەكانی پێكهێنانی حكومەتەدا: •     دەوڵەتی یاسا داوای وەزارەتی ناوخۆی كردووە، وەگرتنی ئەو وەزارەتەی كردووەتە مەرج بۆ پاڵپشتیكردنی كازمی. •     پارتی دیموكراتی كوردستان پێداگری  لەسەر هێشتنەوەی فوئاد حسێن وەزری دارایی دەكات لەكابینەكەی كازمی_دا. •     ڕەوتی حیكمەو سائیرون هەردووكیان داوای وەزارەتی نەوت دەكەن. •     سوننەكان داوای هێشتنەوەی چەند وەزیرێك‌و ئاڵوگۆڕی یەك دوو وەزارەت دەكەن. عەقیل ئەلردەینی پەرلەمانتاری هاوپەیمانی "نەسر" لە لێدوانێكدا بۆ سایتی "بەغداد ئەلیەوم" ڕایگەیاندووە: كوتلە سیاسییەكان تەنها داوای وەزارەت ناكەن لەكازمی، بەڵكو دەیانەوێت كاندیدی دیاریكراویشی بەسەردا بسەپێنن. جەختیشی كردووە: قسەی هەندێك هێزی سیاسی لەبارەی سازشكردنی لە پۆستی وزاری‌و، سەرپشككردنی كازمی، تەنها دروشم و بانگەشەیە. هیچ نەماوە بیدزن عەدنان زورفی ڕاسپێردراوی پێشوو بۆ پێكهێنانی حكومەت، لەتویتێكدا لەبارەی ململانێی هێزە سیاسییەكانی عێراق سەبارەت بە دابەشكردنی پۆستەكان دەەڵێت: "وڵات هیچی تیانەماوە بەكەڵكی دزی بێت، حكومەت پێكبهێنن باخەڵك بحەوێتەوە". لای خۆیەوە، مەنسور بعێجی پەرلەمانتاری "دەوڵەتی یاسا" لەچاوپێكەوتنێكی تەلەفیزیۆنیدا ڕاگەیاند: پشكێنەی حزبی ڕێگرە لەبەردەم پێكهێنانی حكومەت، پێویستە لەسەر كازمی ئەو ڕێككەوتنە لەبەرچاو بگرێت كە لەگەڵ كوتلە سیاسییەكان ئەنجامیداوە، بە تایبەت لەگەڵ كوتلە شیعییەكان كە كاندیدیان كردووە بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران. بەوتەی ئەو پەرلەمانتارە، كوتلە شیعییەكان لەسەرەتادا كازمی_یان سەرپشككرد، بەڵام كاتێك لەگەڵ كوتلە كوردییەكان كەوتە دانوستان مەرجی خۆیان بەسەردا سەپاند، هەروەك چۆن سوننەكانیش هەندێك مەرجیان هەبوو بۆی، ئەوەش وایكرد كوتلە شیعییەكان لە سەرپشككردنەكە پاشگەزببنەوە. جەختیشی كرد: لەئێستادا هیچكام لەهێزەكان سازش لەسەر پشكی خۆیان ناكەن‌و، حكومەت لەڕێی پشكێنەی حزبییەوە نەبێت تێناپەڕێت.  ئەوە لەكاتێكدایە، زیاتر لە سێ‌ یەكی ئەو ماوە دەستورییەی لەبەردەم كازمی_دایە  بۆ پێشكەشكردنی كابینەكەی بە پەرلەمان كۆتایهاتووە، پێشتر هێزە سیاسییەكان بانگەشەی ئەوەیان دەكرد پێش هاتنی مانگی ڕەمەزان، حكومەتەكەی كازمی لەپەرلەمان تێدەپەڕێت.    كازمی ئاگاداردەكەنەوە  بڵاوبونەوەی دەنگۆی ڕەتكردنەوەی كاندیدی هێزە سیاسییەكان بۆ وەزارەتەكان‌و دانانەوەی هەندێك لە وەزیرەكانی حكومەتی ئێستای عێراق لەكابینەی داهاتوودا، لەلایەن مستەفا كازمی_یەوە، هەندێك لە هێزە سیاسییەكانی توڕەكردووەو، ناڕاستەوخۆ هەڕەشەی هەمان چارەنوسی (زورفی) لێدەكەن، ئەگەر پابەندنەبێت بە ڕێككەوتنی لەگەڵ كوتلە سیاسییەكان.  محەمەد غەبان سەرۆكی كوتلەی هاوپەیمانی "فەتح" لەپەرلەمانی عێراق لەتویتێكدا ڕایگەیاندووە: زروفی_یان ڕەتكردەوە لەبەر ئەوەی بەمیكانیزمێكی پێچەوانەی دەستورو عورفی سیاسی ڕاسپێردرا، سەرۆك وەزیرانی ڕاسپێردراوی ئێستاش لەڕێی تەوافوقی كوتلە سیاسییەكانەوە هاتووە، نەك لەبەر ئەوەی باشترینە، یان لەهەڵبژاردنەكاندا سەركەوتووبوبێت، بەڵكو وەك دەرچەیەك‌و چارەسەرێك بۆ قەیرانەكە دیاریكراوە، بۆیە پێویستە لەسەری پابەندی ئەو پرنسیپانەبێت كە كوتلە سیاسییەكان لەسەری ڕێككەوتوون لەگەڵی.  دەنگ‌و جوڵەكان لەفراوانبوندان توندبوونەوەی ململانێی هێزو لایەنە سیاسییەكانی عێراق لەسەر پێكهێنانی كابینەی نوێ‌،  هاوكاتە لەگەڵ فراوانبوونی ئەو دەنگە ناڕەزاییانەی  لەناو هێزو لایەنە شیعییەكاندا دژ بە هەرێمی كوردستان قسەدەكەن. فالح خەزعەلی پەرلەمانتاری كوتلەی "سەنەدی نیشتمانی" كە سەربە گروپەكانی حەشدی شەعبی_یە لەپەیامێكدا كە ئاراستەی مستەفا كازمی كردووە، دەڵێت: ناكرێت پەراوێزخستنی پارێزگاكانی ناوەڕاست‌و باشور بەردەوامبێت، پێویستە پرۆگرامی حكومەتی داهاتوو دادپەروەربێت‌و ڕوونبێت لەدابەشكردنی سامانی وڵات. خەزعەلی، كۆكردنەوەی چەك لەدەستی دەوڵەت بە داواكارییەكی گرنگ دەزانێت، داواش لەكازمی دەكات، داهاتی خاڵە سنورییەكان‌و نەوت‌و فرۆكەخانەو باج بگێڕێتەوە بۆ ژێر دەستی دەوڵەت.  دەشڵێت: ڕێگەنادەن بە دووبارە بوونەوەی ئەزمونی حكومەتەكانی ڕابردوو، هانی پەرلەمانتارەكانی ناوەڕاست‌و باشوریش دەدات بەرپرسیارێتی لەئەستۆ بگرن. ئەوەش لەكاتێكدایە، چەند ڕۆژێك لەمەوبەر حەسەن سالم پەرلەمانتاری كوتلەی "سادقون" ی سەر بە گروپی عەسائیبی ئەهلی حەق لەبەیاننامەیەكدا، حكومەتی هەرێمی كوردستانی تۆمەتباركرد بە دەستبەسەراگرتنی سامانی دەوڵەتی عێراق‌و، داوای لەهێزە شیعییەكان كرد، سنورێك بۆ بردنی داهاتی عێراق دابینێنن لەلایەن هەرێمی كوردستانەوە، بە تایبەت كە عێراق مانگانە بودجە ڕەوانەی هەرێم دەكات، بەڵام تائێستا هەرێم ئامادەنییە نەوتەكەی ڕادەستی بەغداد بكات. هەر لەوچوارچێەیەدا، دوێنێ‌ لەمیدیاكاندا نوسراوێكی ئەمیندارێتی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڵاوبووەوە كە ئاراستەی نوسینگەی وەزیری دارایی عێراق كراوە، تێیدا داوای ڕاگرتنی پشكی هەرێم دەكات لەبودجەی عێراق،  بەهۆی پابەندنەبوونی هەرێم بە ڕادەستكردنی ئەو بڕە نەوتەی لەسەری پێویستە ڕادەستی كۆمپانیای سۆمۆی بكات. پێشتریش محەمەد غەبان سەرۆكی كوتلەی هاوپەیمانی "فەتح" لەچاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ ئاژانسی هەواڵی عێراق، كە میدیایەكی نیمچە ڕەسمی حكومەتی عێراقە، داوایكرد پرۆسەی كۆكردنەوەی چەك لەدەستی دەوڵەت، چەكی پێشمەرگەش بگرێتەوە.

 (درەو): شارەزایەتی بواری وەبازاڕخستنی نەوت كە پێشتر لە كۆمپانیای وەبازاڕخستنی نەوتی عێراق "سۆمۆ" كاریكردووە، دەڵێ داڕمانی نرخی نەوتی ئەمریكی كاریگەری لەسەر بازاڕی نەوت لە جیهاندا دەبێت‌و عێراق‌و وڵاتانی بەرهەمهێنی نەوت لە رێكخراوی "ئۆپێك" زەرەرمەندی گەورە دەبن‌و پێشبینی دەكات دواجار بۆ رێكخستنەوەی بازاڕی نەوت دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا پەنا بۆ بژاردەی سەربازیی ببات. لەبارەی دابەزینی نرخی نەوتەوە محەمەد جبوری- بەڕێوەبەری گشتی پێشووی وەبازاڕخستن لە كۆمپانیای سۆمۆ  وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت داوا لێبوردن دەكەم كە دوێنێ شەو نەمتوانی هیچ شتێك بنوسم سەرباری ئەوەی پسپۆڕییەكەم لە بواری وەبازاڕخستنی نەوتدایە، بەڵام زۆر كەس پەیوەندییان پێوەكردم و داوایان كرد لێكدانەوە بۆ ئەم دیاردەیە بكەم (دابەزینی بەهای نەوتی ئەمریكا) بۆ ئەوەی بینرێن بۆ بەرپرسان یاخود بڵاوی بكەنەوە. لە ساڵی 1986وە بازاڕی نەوت لە نیویۆرك دروستكراوە‌و ناوی لێنراوە بازاڕی كاغەزیی نەوت، ئەمە گەمەیەك بوو بۆ راكێشانی بەڕەكە لەژێر پێی وڵاتانی ئۆپێك، كە پێشتر ئەوان نرخی نەوتی خاویان دیاریدەكرد، لەوكاتەوە ئۆپێك وردە وردە كۆنترۆڵی خۆی بەسەر دیاریكردنی نرخی نەوتدا لەدەستدەدات‌و چیتر میكانیكییەتی خواست و خستنەڕوویش هاوشێوەی كاڵاكانی تر، توانای دیاریكردنی نرخی نەوتی نەماوە، بەڵكو ئەوەی رۆڵی سەرەكی دەگێڕێت كڕێن‌و فرۆشتنی موستەقبەلیی نەوتە لەناو بازاڕی كاغەزیدا. بازاڕی كاغەزیی نەوت وردە وردە زیاد دەكات، تا ئەو رادەیەی قەبارەی خستنەڕووی نەوت لە بازاڕی كاغەزیدا (14 هێندە) زیاترە لە قەبارەی ئەو نەوتەی كە لە بازاڕی راستەقینەدا مامەڵەی پێوەدەكرێت، لە بازاڕی واقیعی نەوتدا رۆژانە (100 ملیۆن) بەرمیل نەوت مامەڵەی پێوەدەكرێت، بەڵام لە بازاڕە كاغەزییەكەدا رۆژانە نزیكەی (هەزارو 400) ملیۆن بەرمیل نەوت مامەڵەی پێوەدەكرێت. كێشەكە ئەوەیە، ئەوانەی لە بازاڕی كاغەزیی نەوتدا مامەڵەدەكەن پێویست ناكات خەڵكانی شارەزای بواری نەوت بن، بەڵكو ئەوانە تەنیا كەسانێكن كە نرخ لێدەدەن‌و بەدوای بەدەستهێنانی قازانجێكی خێرادا دەگەڕێن. هەر بەوبۆنەیەوە، ساڵی 2008 یەكێك لە برایانی عێراقی راوێژی پێكردم لەبارەی لێدانی نرخ لە بازاڕی كاغەزیی نەوتیدا، رێنمایم كرد بە كڕین‌و قازانجكردنی بە بڕی زیاتر لە (4 ملیۆن‌و 500 هەزار) دۆلار، ئەوكات داوای لێكردم لەوبوارەدا هاوكاری بكەم، بەڵام من رەتمكردەوە چونكە دژی شەریعەتی ئیسلامییە!!! فرۆشتنی كاڵایەك كە بوونی نییە (ئەمە نرخ لێدانە)، رێگای كاركردن لە بواری نەوت بەشێوەی كاغەزیی ئەوەیە تۆ بڕێك بەرمیلە نەوت دەكڕیت لەشێوەی كاغەزێكدا بۆ داهاتوو، دەبێت بۆماوەی مانگێك یان دوو مانگ بێت، بەر لەو مانگەی كە دیاریكراوە، لە رۆژی 20 و 21ی هەموو مانگێكدا بەرمیلە نەوتە كاغەزییەكان دەبن بە بەرمیلی راستەقینەی نەوت، ئەوانەی كاری لێدانی نرخ دەكەن لە بازاڕە كاغەزییەكاندا، زۆرجار كە نەوتەكەیان لە كاغەزەوە دەبێت بە نەوتی راستەقینە، ئیتر نەوتەكەیان ئەمبار دەكەن، بەڵام كاتێك ئەمبارەكان لە وشكانیدا پڕدەبن، نرخی بەكرێگرتنی كەشتییەكان بە رێژەی 687% بەرزدەبێتەوە، ئیتر ئەستەم دەبێت ئەو نەوتە لە كەشتییەكاندا ئەمبار بكرێت، چونكە ئەمبارەكان لەسەر وشكانیی پڕبوون یان بەكرێگیراون. كێشەكەی دوێنێ (مەبەستی نوسەر ئەو رۆژەیە كە بەهای نەوتی ئەمریكیی بۆ خوارو سفر دابەزی) ئەوەبوو، زۆرینەی ئەوانەی نرخەكان لێدەدەن پشتیان بە لێدوانێكی ترەمب بەستبوو لەبارەی ئەوەی نرخی نەوت‌و ژیانی ئابوری ئاسایی دەبێتەوە، بەڵام كاتێك كاتەكە لەدەستدەرچوو ئەوسا بە بارودۆخەكەیان زانی، ئەمە وای لێكردن پەنا ببەن بۆ خۆڕزگاركردن لە نەوتەكانیان‌و نرخی نەوتی خۆرئاوای تێكساس دوچاری داڕمان هات، هەندێك ملیۆنان دۆلار زیان‌و هەندێكی تر ملیۆنان دۆلار قازانجیان كرد. ئەمڕۆ وێنەكە رونترە (خراپترە)‌و كاریگەری دەبێت لەسەر بازاڕەكانی تریش، چونكە زۆرێك لەوانەی نرخەكان لێدەدەن لە بازاڕی مامەڵەی داراییدا، پێشبینی ئەوەیان دەكرد نرخی نەوت بەرزببێتەوە وەكو ئەوەی ترەمپ بەڵێنی دابوو !!! ئایا كاردانەوەی ترەمپ چی دەبێت !؟ ئایا قەرەبویان دەكاتەوە!؟ لەوباوەڕەدام بازاڕی نەوت تایبەت بە نەوتی تێكساس وەكو خۆی دەمێنێتەوە كە بنەڕەتی كێشەكە بوو. ئەمەش بێگومان رەنگدانەوەی لەسەر بازاڕی جیهانیی دەبێت‌و وڵاتانی ئۆپێك‌و عێراق لە گەورەترین زەرەرمەندەكان دەبن‌و پێدەچێت سەریش بكێشێت بۆ داڕمانی تەواوەتی بازاڕی نەوت ئەگەر بارودۆخەكە چارەسەرنەكرێت، ئەوكاتە ترەمپ هەوڵی چارەسەركردنی قەیرانەكە دەدات‌و پێدەچێت چارەسەرەكەش سەربازیی بێت!!!

درەو:  (پاشەكەوتی موچە، دەستكاریكردنی دەرماڵە ناجێگیرەكان، گۆڕانكاریكردن 25%ی كۆی موچەی فەرمانبەران) ئەو سێ پێشنیازەی وەزارەتی دارایی عێراقن بۆ دەستكاریكردنی موچەی فەرمانبەران، كە لەلایەن پەرلەمانەوە رەتدەكرێتەوە. عەلا چەلوب فەهد، وتەبێژی نووسینگەی راگەیاندن و پەیوەندیییەكان لە ئەمیندارێتی گشتیی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بە رۆژنامەی سەباحی زمانحاڵی حكومەتی عێراقی  راگەیاندووە: وەزارەتی دارایی بەپێی گۆڕانكارییە ئابوورییەكان و دابەزینی نرخی نەوت، سیستەمی نوێی موچەی فەرمانبەران دادەڕێژێتەوە. فەهد ئاماژەی بەوەشكردووە، لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق و وەزارەتی دارایی لە هەماهەنگیدان بۆ گفتوگۆكردن لەبارەی پێشنیازەكان بۆ چارەسەركردنی قەیرانی دارایی، پێشنیازەكانیش بریتین لە؛ 🔹  گۆڕانكاریكردن لە 25%ی كۆی موچەی فەرمانبەران 🔹  پاشەكەوتی بەشێكی موچەی فەرمانبەران 🔹  كەمكردنەوەی دەرماڵە ناجێگیرەكان  هەسەم جبوری سەرۆكی لیژنەی دارایی لە پەرلەمانی عێراق رایگەیاندووە كە بەهەموو جۆرێك دەستكاریكردنی موچەی فەرمانبەران رەت دەكەنەوەو ئەو پێشنیازانە لەلایەن لیژنەی داراییەوە نەخراوەتەوە روو. پێشتر (درەو) لە هەواڵێكیدا بڵاویكردەوە (كۆردێك بیرۆكەی پاشەكەوتی موچە دەخاتە بەردەم بەرپرسانی عێراق) ئاماژەی بەوەكردبوو (د. فوئاد حسین) وەزیری دارایی عێراق چەند بیرۆكەو ئۆپشنێكی ئامادەكردووە بۆ بەردەم بەرپرسانی عێراق، ئەویش (پاشەكەوتی موچە یان بڕینی دەرماڵەی موچەخۆرانی عێراق)، لە پێناو رزگاربوون لەو دۆخە داراییەی كە بەرۆكی عێراقی كردووە.