چەند سەرنجێك لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار ئاکۆ ئاڵی ماوەی چەند خولە پۆستی سەرۆك كۆماری عێراقی فیدراڵ لای كوردە، لەناو كوردیش لای یەكێتی نیشتمانی كوردستانەو مام جەلال بۆ ماوەی دوو خول سەرۆك كۆمار بووە، دواین خولیش دكتۆر بەرهەم ساڵح لەدەرەوەی سازانی پارتی و یەكێتی ئەو پۆستەی گرتە دەست. ئەوەی گرنگە لەبەراوردی خولەكان و تواناكان، كات و رووداوەكانی سەردەمەكان لەبەرچاو بگیرێت، مام جەلال جگە لەوەی خاوەن كەسایەتیەكی دیارو شارەزایەكی قاڵ بووی سیاسی بوو، لەهەمانكاتدا حزبەكەی و تارادەیەكیش پارتی و لایەنەكانی دیکە پشتیوانییان كرد، ئەمە جگە لەوەی لەسەردەمی ئەودا هێزێكی چەكدای وەك حەشدی شەعبی بوونی نەبوو، بۆیە دەكرێت لەبەراوردكاریدا ئەو هۆكارو دەركەوتە نوێیانە لەبەر چاوبگیرێت كە كاریگەریی زۆریان لەسەر دۆخی سیاسی و پەیوەندیەكانی نێوان هەرێم و بەغداد هەبووە، واتە دۆخەكە بەتەواوەتی جیاوازی گەورەیان هەبووە. قۆناغی دكتۆر بەرهەم، جگە لەبوونی هێزێكی خاوەن ئەزموونی شەركەری خاوەن شەرعیەتی خوێنی پرچەككراوی حەشدی شەعبی بەباشترین چەكەكانی هاوپەیمانان، جگە لەوەی دۆخی ناوخۆ بەهۆی خۆپیشاندانەكانی تشرینەوە ئاڵۆزییەكی زۆری بەخۆیەوە بینی و بوە هۆی ئەوەی سەرۆكی حكومەت دەستلەكاربكێشێتەوە، لەهەمانكاتدا دروست بوونی ئاڵۆزییەكانی نێوان ئەمریكاو ئێران و دابەزینی نرخی نەوت و هاتنی پەتای كۆرۆنا، هەموو ئەمانە بوونە هۆكارگەڵێك كە ئەركی دكتۆر بەرهەم قورستر بكات، لەپاڵ ئەمەشدا بەهۆی ئەوەی بەسازان پۆستەكەی وەرنەگرتبوو زۆربەی حزبە كوردستانییەكان نەك پشتیوانیان نەكرد و هەماهەنگییەكی باشیان نەكرد، تەنانەت بە میدیاكانیشیان لەهەوڵی لەقاڵبدان و بچووكردنەوەی هەوڵەكانی سەرۆك كۆمارە كوردەكە بوون بە لەتێك لە حزبەكەی خۆشییەوە. دیارە هیچ كەس ئینكاری لەتواناو شارەزایی تاڵەبانی ناكات، هەموو لایەكیش ئەزانن كە ئەوكاتە هاوسەنگی هێز لەنێوان هەولێر و بەغدا لەقازانجی كورد بوو، بەڵام لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا بەراورد بەدۆخەكە دەتوانرێت بەو ئەنجامە بگەین، ئەوەی دكتۆر بەرهەم لەماوەی سێ ساڵی سەرۆكایەتی بەرهەمیهێناوە جێگەی هەڵوێستە لەسەر كردنە، چونكە لەدۆخێكی ئاوا ئاڵۆزدا راگرتنی هاوسەنگی كارێكی ئاسان نییە، بەتایبەت لە نێوان خۆپیشاندانی تورەو دەسەڵاتێكی بێ باك، لەنێوان سوننەیەكی خۆبەمەغدور زان و شیعەیەكی تورە، لەنێوان دنیایەك بێ متمانەیی لایەنەكانی هەرێم و دژایەتی كردنی یەكتر.. خۆ ئەگەر ئەمجارە كورد بەسازان بتوانن دكتۆر بەرهەم بكەنەوە بەسەرۆك كۆمار و وەك سەرۆكێكی كورد چاوی لێبكەن و میدیا لەباتی ئەوەی بیخەنە بەرامبەری بیخەنە خزمەتی، لەباتی ئەوەی گەلەكۆمەكێی دەنگنەدانی لەسەر بكەن، بەپێچەوانەوە ئەگەر پەرلەمانتارە كوردەكان پشتیوانی بكەن، ئەوا بەدڵنیاییەوە دكتۆر بەرهەم زۆر لەرابردوو زێدەتر دەتوانێت هاوسەنگی بپارێزێت و قورسایی كورد لەبەغداد بگێرێتەوە بۆ سەردەمی مام جەلال، بەتایبەتی بۆ یەكێتی زۆر گرنگە كە ئەم پۆستە نەكەنە كراسەكەی عوسمان و نەكرێتە هۆی دابران و بەریەككەوتن، چونكە بۆ یەكێتی ئەوەی كەزۆر لە ژمارەی پەرلەمانتارەكانی گرنگترە وەرگرتنەوەی ئەو پۆستەیە تا بتوانێت هاوسەنگی خۆی لەسەر ئاستی عێراق و هەرێمیش بپارێزێت.
.gif)
ئاسۆ حاجی دوای زیاتر لە دوو ساڵ لە وەرگرتنی سەرۆکایەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان، خەڵکی کوردستان بە هەردوو ئاراستەکەی، چ ئەوانەی رەخنەیان لێ دەگرت و ئەوانەش ئافەرینیان لێ دەکرد، مافی خۆیانە بپرسن مەسرور بارزانی چی کردووە تا پێی سەرسام بین؟ بە کورتی و بە سادەیی دەکرێ سەرنج لە چەند کار و گۆڕانکاریەک بدەین کە لەگەڵ دەست بەکاربوونی ئەو کابینەیە روویانداوە: - دەرچوونی یاسای چاکسازی و جێبەجێکردنی بڕگەکانی ئەو یاسایە و بەردەوامبوون لە کارکردن بۆ جێبەجێکردنی ئەو بڕگانەی کە ماون. - دابین کردن و خەرجکردنی موچەی مانگانەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان بە شێوەیەکی مانگانە و بەبێ لێبڕین، بەبێ قەرد کردنی یەک دینار یان دۆلار. - دەرفەت دان بە دادگاکان بۆ ئەوەی کارەکانیان دوور لە دەست تێوەردان ئەنجامبدەن، کارابوونی داواکاری گشتی بۆ بەدواداچوون و وەدەنگ هاتن دەربارەی پرسگەلێک کە پێشتر بە بێدەنگ بوون لێیان کاریگەری خراپیان لەسەر کۆمەڵگە دروست کردبوو، کار و ئەدای دادگاکانیشیان خستبووە بن پرسیار. - هەمووارکردنەوەی یاسای وەبەرهێنان لە کوردستاندا لە بەرژوەندی گشتی، بە لە بەرچاوگرتنی هۆکاری هاندانی وەربەرهێنەران بۆ بەرهێنان کردنی زیاتر لە کوردستاندا. - لەوانەش هەموویان گرنگتر ئەوەیە کە خەڵک زیاتر هەست بە ئارامی دەروونی دەکا و دڵنیاترە کە حکومەت راستگۆیانە کار بۆ زیاتر ئارامی و خۆشگوزەرانی دەکات. ئەوەی تا ئێستا گرفتی گەورەیە و پێویستە کاک مەسرور و حکومەتەکەی دەستی بۆ ببەن و بە جدی کار بۆ بنەبڕکردنی بکەن، هەبوونی چەکێکی زۆرە لە دەستی خەڵک و ئەوەش هۆکارە بۆ ئەوەی کە رۆژانە هەواڵی ناخۆش لە کوشتان و هەڕەشەکەدن دەبیستین، ئەگەر کاک مەسرور ئەو کارەشی کردبا بە راستی زیاتر سەرسام دەبووم بە کارەکانی، چونکە هەموو کارەکانی دیکەی کە جێی دەستخۆشین پەیوەندیان بە لایەنی ژیاری خەڵکەوە هەیە، بەڵام ئەو پرسە پەیوەندی بە ژیانی یەک بە یەکی هاوڵاتیانەوە هەیە، سنووردانانێک بۆ ئەو دیاردەیە و کارکردن بۆ بنەبڕکردنی خەڵک لە رووی دەروونیەوە زیاتر ئارام و دڵنیا دەبێتەوە، حکومەتیش خۆشوویستتر و پەسندتر دەبێت لەلای خەڵک.
.gif)
دڵشاد ئەنوەر هێشتا زیاتر لە مانگێکی ماوە بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق و بەئەگەرێکی زۆرەوە پۆستی سەرۆک کۆمار بۆ کورد دەبێتەوە، هەرچەندە لە ڕواڵەتیشدا هیچ دیار نیە، بەڵام لە پشتەوە مشت و مڕێکی قورس لە ئارادایە لەسەر پۆستی سەرۆک کۆمار. مشت و مڕ لەسەر پۆستی سەرۆک کۆمار لە نێوان یەکێتی و پارتیدا هەیە، لەنێو خۆی پارتیش هەیە، لە نێوخۆی یەکێتیش کێشمەکێشە لەسەری، کە لە خوارەوە دێمە سەر وردەکاریەکەی. مشت و مڕی نهێنی لە نێوان یەکێتی و پارتی لەسەر پۆستی سەرۆک کۆمار لە ئارادایە، بەوەی گەر پارتی ئەو پۆستە ببات، کەهەوڵی بۆ دەدات، لەبەرامبەردا چی بۆ یەکێتی ببێت؟ تا ئێستا لە موقابیلی پۆستی سەرۆک کۆماردا، پارتی دەیەوێت پۆستە سیادیەکانی عێراق، لە وەزارەتی دەرەوە و پۆستەکانی تر بدات، لەگەڵ پۆستی سەرۆکی هەرێم، بەڵام هیچ شتێ هێشتا لەلایەن یەکێتیەوە ڕەزامەندی لەسەر نەدراوە و یەکلایی نەکراوەتەوە. مشت و مڕ هەیە لە نێوخۆی یەکێتی، کە بەهیچ شێوەیەک دەستبەرداری پۆستی سەرۆک کۆمار نەبن، چونکە ئەو پۆستە بۆ یەکێتی گرنگە. جگە لە دکتۆر بەرهەم، ناوی ملا بەختیار و عەدنان موفتی دێت. لە نێو پارتیشدا، یەکلایی بووەتەوە، گەر پۆستی سەرۆک کۆمار وەربگرن، نێچیرڤان بارزانی ناڕوات بۆی، چونکە تا ئێستا گرفتی زمانی عەرەبی هەیە، کەواتە کێ بێ؟ ڕایەک هەیە، لەسەر کاندیدکردنەوەی فواد حسێن بۆ سەرۆک کۆمار، ڕایەکیش لەگەڵ کاندید کردنی فازڵ میرانیدایە… گەر پۆستەکەش وەرنەگرن، دەیانەوێ بەکەسێک بدرێت، کە پێی ڕازی بن، بەو مانایەی ناو یەکێتیدا پێی دەوترێ ( پرۆ پارتی). دواجار سەرەداوی ئەم کێشمەکێشانە، دوای هەڵبژاردن دەردەکەون.
ئارام مەحمود موبارەکەی ئێران لە هەڵبژاردنەکانی عێراق و وەسفکردنی بە پرۆسەیەکی سەرکەوتو، دەلالەتێکی ڕوونە بۆ تێپەڕاندنی ئەنجامەکان بەمشێوەیەی ئێستا و، نەگەڕانەوە بۆ پێش دەی تشرین. تاران بەم پەیامە ئەوەی گەیاند، ڕازییە بە ئەنجامەکان و، گواستنەوەی ڕابەڕایەتیکردنی هێزە وەلائییەکانی، لە هادی عامرییەوە بۆ نوری مالیکی، ڕەنگە ئەوەش کۆمەڵێک هۆکاری ناوخۆیی و دەرەکی هەبێت. لەسەر ئاستی ناوخۆ: 1_ مالیکی لەماوەی ڕابردوداو، لە زیاد لەقۆناغێکی هەستیاردا ڕێگر بووە لە تەقینەوەی کێشەکانی نێوان گروپە چەکدارەکان و مستەفا کازمی، کە ئەم پرسە بۆ ئێران و ئەمریکاش، مەسەلەیەکی ئێجگار گرنگ بووە. 2_ مالیکی زیاتر بە سیاسییەکی لێزان و خاوەن ئەزمون ناسراوە، لەبەرگی پیاوێکی دەوڵەتیدا، بەپێچەوانەی عامری، کە زیاتر لەوێنەی جەنگاوەرێکدا دەردەکەوێ. 3_ مالیکی بەدژێکی سەرسەختی موقتەدا سەدر ناسراوە، بەگوێرەی هەندێک سەرچاوەی ئاگادار، لەهەڵبژاردنی ئەمجارەدا زۆرینەی ئەندامانی حەشدی شەعبی دەنگیان بەمالیکی داوە، چونکە ئەو بە بەهێزتر دەزانن لەعامری بۆ ڕوبونەوەو ڕاگرتنی سەدر، بەتایبەت لەپرسی دەستبردن بۆ حەشدی شەعبی و داواکانی بۆ تێکەڵاوکردنەوەیان لەگەڵ سوپای عێراق. 4_ پێناچێت ئەمریکاو ئێرانیش هیچیان بیانەوێت، سەدر ببێتە بڕیاردەری تاک تەنها لەپرۆسەی سیاسی لە عێراق، بەتایبەت ئەو پیاوە بەوە ناسراوە کە هەڵوێستەکانی زۆر جێگیرنین و ناکرێت هیچکامیان وەک دۆستێکی هەمیشەیی تەماشای بکەن، بۆیە قوتکردنەوەی مالیکی لەبەرمیدا، ڕەنگە کارتێکی بەهێزبێت بۆ سنوردارکردنی هەنگاوەکانی داهاتوی سەدر. لەدیارترین هۆکارە دەرەکییەکانیش: 1_وێڕایی گەمارۆ و قەیرانی قوڵی دارایی، ئێران لەیەککاتدا گیرۆدەی زیاد لە دۆسییەکی سیاسی بووە، گەرچی لەیەمەن حوسییەکانی هاوپەیمانی لەپێشڕەویدان، بەڵام حزبوڵا لە لوبنان دوچاری کێشەی قوڵبوە، بەهۆی فشاری ڕوسیاو نالەباری دۆخی ئابوریشەوە، تاران ژمارەی چەکدارەکانی لە سوریا لە 20هەزارەوە کەمکردوەتەوە بۆ 10 هەزار. 2_لەسەرو ئەمانشەوە، بەرەیەکی فراوان و خامۆشی دەیان ساڵەی بەرامبەر کراوەتەوە، کە بەدرێژایی سێَ سەدەی ڕابردوو هەرچی هەڕەشەیەک بەرۆکی ئێرانی گرتبێت لەوێوە سەریهەڵداوە، ئەویش بەرەی ڕۆژهەڵاتێتی، بەتایبەت دوای سەرکەوتنی ئازەربایجان، هاوپەیمانی تورکیاو ئیسرائیل لەشەڕی قەرەباغ و گەڕانەوەی تاڵیبان بۆ ئەفغانستان. 3_ پەککەوتنی دانوستانەکانی ڤێنناش لەبارەی دۆسیە ئەتۆمییەکەی یەکێکی ترە لە پرسە گرنگەکان. 4_ئەمانە هەموی وایکردووە، تاران لەمەسەلەی عێراقدا زۆر پێداگر نەبێت، پێدەچێت پاداشتەکەی لەکۆمەڵێک دۆسیەی تردا وەربگرێت، کە دیارترینیان سوککردنی گەمارۆی ئابوری و یەکلاکردنەوەی دۆسیە ئەتۆمییەکەی بێت. لەگەڵ هەمو ئەمانەشدا، ئێران دڵنیایە لەوەی هیچ حکومەتێک لە عێراق بەبێ تەوافوق و سازانی لایەنە سەرەکییەکان پێکنایەت، هێزە هاوپەیمانەکانیشی لەیارییەکە ناکرێنە دەرەوە، چونکە نە کورد ئامادەیە ببێت بە بەشێک لەناکۆکییەکانی ناوماڵی شیعە، نە هێزە سونییەکانیش بەکارێکی لەوشێوەیە، بەرەیەک لە شیعەکان ئەکەن بە دوژمنی خۆیان. ڕاستە کۆمەڵێک هێز لەعێراق بە ئاشکرا خۆیان بۆ ئێران یەکلاکردوەتەوەو لەسەر تاران حسابن، بەڵام تەواوی هێزەکانی تریش لەبەرەی بەرامبەر، پەیوەندی قوڵ و ستراتیژیان هەیە لەگەڵ ئێران و، هیچ هەنگاوێک نانێن بەرژوەندییەکانی دورمەدایان لەگەڵ ئەو وڵاتە بخاتە مەترسیەوە. ساختەکاری لەدوای ڕاگەیاندنی ئەنجامە بەراییەکان، زیاد لەهێزێک بانگەشەی بونی ساختەکاری و دەستوەردانی دەرەکی دەکەن لە هەڵبژاردنەکانی دەی تشرینی ئەمساڵ، بەڵام بۆ کەوتنی تەواوی هێزەکانی نزیک لە ئێران لەهەرسێ پێکهاتەکە(شیعەو سوننەو کورد) واقیع پێمان دەڵێت، دۆخی بابەتیی خۆی هەیە. 1_مەزاجی هاوڵاتیانی عێراق بەگشتی، لەدوای خۆپیشاندانەکانی تشرینی ساڵی 2019وە گۆڕانی گەورەی بەسەرداهاتووە، تۆمەتبارکردنی ئاشکرای گروپە چەکدارەکانی نزیک لە ئێران بە کوشتنی سەدان خۆیشاندەر و ڕفاندنی دەیان چالاکوانی مەدەنی، کاریگەری گەورەی لەسەر پێگەو ناوبانگی ئەو هێزانە لەشەقامی عێراقی دروستکردوەو، زیانی زۆری پێگەیاندون. 2_خولقاندنی دۆخێکی سیاسی و ئەمنی ناسەقامگیر لە عێراق، لەڕێی موشەکبارانکردنی باڵیۆزخانەی ئەمریکاو دروستکردنی هەڕەشە لەسەر ژیانی نێردە دبلۆماسییەکانی وڵاتان لەبەغداد و هێرشکردنە سەر هەولێر، دیسان چارەنوسی عێراق و عێراقییەکانی خستەبەردەم کۆمەڵێک ئەگەری کراوە، کە تا هەڕەشەی چۆڵکردن و جێهێشتنی عێراق ڕۆیشت، ئەوەش مەسەلەیەکە کە نەهاوڵاتیانی عێراق بەگشتی و نە زۆێکیش لە هێزە سیاسیەکان بە قازانجی خۆیانی دەزانن، بە تایبەت ئەجێندای پشتی ئەو کارانە بە ئەجێندایەکی ناعێراقی دەزانن، کە ئامانجەکەی فشارکردنە بۆ دەرکردنی هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق. 3_ ڕێزنەگرتن لەدامەزراوەکانی دەوڵەت و ڕەمزەکانی و کۆکردنەوەی هێزی چەکدار لەدژیان، لەگەڵ دروستبونی هەر ئاڵۆزییەکدا، ئەوەش مەسەلەیەکە زیاد لەجارێک دووبارە بوەتەوە. 4_لەسەر ئاستی سوننەکانیش، کەوتنی هاوپەیمانی عەزم، دیسان بۆ نزیکی لەبەرەی ئێران و نزیکی لە هێزەکانی نزیکی ئێران لەعێراق دەگەڕێتەوە، کە دیارە ئەمە بۆ زۆرێک سوننەکان جۆرێک لەهێڵی سورەو، بەزاندنی بێ سزا تێناپەڕێت. 5_ لەئاستی هەرێمی کوردستانیش، یەکێتی نیشتمانی کوردستان کە بەهێزێکی نزیک لە ئێران ناسراوە، گیرۆدەبونی بەکێشە ناوخۆییەکان زیانی گەورەی پێگەیاندووەو، هۆکارێکی دیارە بۆ کەمبونەوەی دەنگەکانی. بۆیە هەموو قسەکردنێک لەسەر ساختەکاری، لەچوارچێوەی گریمانەدا ئەمنێتەوە، بەتایبەت کە تائێستا جگە لەهەندێک پێشێلکاری و کۆمەڵێک هەڵەی تەکنیکی و شپرزەبونی کۆمسیۆن، هیچ هێزێک نەیتوانیوە بەڵگەی یەکلاکەرەوە لەسەر ئەنجامدانی ساختەکاری بەشێوەیەکی بەربڵاو بخاتەڕوو، بەجۆرێک ببێتە هۆی گۆڕینی ئەنجامەکان و دورخستنەوەی هەندێک هێزێک لە شانۆی سیاسی.
باقر جەبر زوبەیدی هەرچەندە ڕۆڵی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی لە زۆرینەی خولەکانی پێشووی هەڵبژاردن ئامادەیی هەبوو، بەڵام دەستوەردانی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی لەم هەڵبژاردنەی دواییدا زۆر گەورەتر بوو لە خولەکانی پێشوو و بەچەندین ڕێگاو شێوازیش بووە. زانیارییەکان باس لەوەدەکەن کە چەند سێرڤەرێکی کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکان لە ئیماراتە و ڕاگەیاندنی هەندێ دەوڵەت بەشێوەیەکی ئاشکرا بە ویست و ئارەزویان بۆ بردنەوەی لایەنێک لەسەر حسابی لایەنێکی تر ئەو دەستێوەردانە گەورەو ئاشکرایەی لە کاروباری هەڵبژاردنی عێراق بەجۆرێ ئاشکراکرد کە هیچ گومانێک هەڵناگرێ. ئەوەی جێی سەرنجە دەستوەردانی ئیمارات لە هەڵبژاردنەکان دوای ماوەیەکی کەم دێت لە ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان لەگەڵ ئیسرائیل!! ئەو لێدوانانەی کە تایبەتن بە هەڵبژاردنەکانی ئەمدواییە. دەستوەردانی بەریتانیاش لە دەستوەردان تێپەڕیوەو لە داگیرکردنی عێراقەوە ساڵی 1914 زانیاریمان هەیە کە سەرۆک وەزیرانەکانی عێراق لە سەردەمەکان پێشوودا بەریتانیا دەستی باڵای هەبووە لە ئاڕاستەکردنیان. لە چەند ڕۆژی ڕابردودا بەریتانیا لەبری ئەوەی ئەو ڕوڵەبگێڕێت پێویست بوو یەکێک لە تاوانبارەکانی جەنگ دەربکات و ڕادەستی بکات کە لە ئوردنەوە چوەتە ئەو وڵاتە، بەڵام مافی پەنابەرێتی سیاسی پێ بەخشی سەرەڕای ئەوەی دەستی بەخوێنی شەهیدانی هۆڕەکان و هەڵەبجە سورە. فەرەنسا دوای ئەوەی بە پشتیوانی بەریتانیاو ئەمریکا سەرکەوتوو بوو لە گرێبەستی تۆتاڵ لە دەرەوەی چوارچێوەی یاساو ڕێساکانی حکومەت بۆ گرێبەستەکان، پشکی خۆی لە کێکەکەی عێراق بەدەستهێناو دەیەوێت لەڕێگەی حکومەتی داهاتوەوە پارێزگاری لێ بکات. ویلایەت یەکگرتوەکانی ئەمریکا و تورکیاش هەوڵدەدەن هێزە داگیرکەرەکانیان بۆ ماوەیەکی دوورودرێژتر بهێڵنەوەو ئێرانیش کە لە هەڵبژاردنی 2018دا دەستوەردانی کرد لەم هەڵبژاردنەی دواییدا ڕۆڵی کەمبوەوە. ئەم دەستوەردانە ئیقلیمی و نێودەوڵەتییە سوکایەتیکردنێکی ئاشکرایە بە بژاردەی گەل و پێشێلکردنی سەروەریی عێراقە وەک دەوڵەت و بەداخەوە هەندێ لایەن كە لەگەڵ ئەو دەستێوەردانانەدا دەڕۆن، بەردەوامن لە گەمە و فێڵیان لە پێناوی خزمەتکردنی پرۆژە دەرەکییەکان و چەمکەکانی نیشتمانی و وەلائیان بۆ نیشمان وەلاناوە. بەگوێرەی ئەو زانیاریانەی بەدەستمان گەیشتوە، هەندێ لایەنی بەشداربووی هەڵبژاردنەکان داوای دەستوەردانی ئیقلیمی لە چەند دەوڵەتێک کردووە کە پرۆژەی ڕۆخێنەریان بۆ عێراق هەیە، یان بەشێک لە خاکی نیشتمانیان داگیرکردووە، ئەوەش لوتکەی بەکرێگیراوییە. ئەو بەڵێنانەی کە ئەوانەی خەونی دابەشکردن و هەرێمەکانیان هەیە بریتیە لە هەوا لەناو تۆڕدا، هەروەک چۆن گرەویان لەسەر تیرۆر و بەعس دۆڕاند، ئاواش هەنگاوەکانیان بۆ دابەشکردنی عێراق بە هێزو بازوی پاڵەوانەکانمان لە هێزە ئەمنی و حەشدی شەعبی شکست پێدەهێنرێت. * ئەمیداری گشتی بزوتنەوەی ئینجاز
.gif)
سه‌ردار عه‌زیز بزوتنەوەی گۆڕان توشی شکستێکی گەورەبوو. ئێستا هەموو قسەکان دەربارەی هەستانەوەن. بەڵام ئەم هەستانەوەیە هێندە ئاسان نیە. لێرەدا چەند سەرنجێکی خۆم دەخەمە بەرچاو. یەکەم، زۆربەی ئەوانەی قسە لە سەر ئەم پرسە دەکەن، لە دیدی دوبارەکردنەوەوە دەیبینن. مەبەستمان لە دووبارەکردنەوە ئەوەیە کە: بزوتنەوەی گۆڕان لە رابورودا سەرکەوتووبوە، پاشان توشی هەندێک قەیران و زۆرێک هەڵە بوە، ئەگەر بێتوو هەڵەکانی ڕاست بکاتەوە، ئەوا دەتوانێت بگەڕێتەوە دۆخی جارانی. ئەم پرسی دوبارەکردنەوەی مێژوو، لە ڕوی فیزیکی مێژوییشەوە ئەستەمە. بۆیە گۆڕان دەبێت ئاوڕێک لە ڕابوردوو بداتەوە نەک هەوڵبدات دوبارەی بکاتەوە. چونکە لە هەوڵی بۆ گەیشتنەوە بە رابوردوو داهاتوشی لە دەست دەچێت. نە دۆخی سیاسی، نە کۆمەڵایەتی، نە دیموگرافی، نە ئابوری، نە جیوپۆلەتیکی، نە ئاگایی، وەک جارانە و وەک جاران ماوە. دووەم، گۆڕان لە پاش کاریزمان، تەنها یەک چارەسەری هەیە ئەویش خۆی بە دەزگایی بکات و جۆرێک لە هاوپەیمانێتی گروپەکانی پێکبهێنێت. دۆخی ئەوەی کە دوو گروپ یان کەسایەتی ناتوانن لەهەناو جوڵانەوەیەکدا هەڵبکەن، شکستی توانای بە دەزگایی بونە. هێزێک گەر بیەوێت کۆمەڵگایەکی پڕ لە جیاواز ئاراستە بکات، نەتوانێت جیاوازییەکانی هەناو خۆی ڕێک بخات، قەیرانە. زاڵبونی کەلتوری یەکێتی لە ناو گۆڕاندا دۆخی پەرتەوازەیی و نەبونی هاوبەشیی و پێکەوەهەڵنەکردن و زۆر خەسڵەتی تری لە گەڵ خۆیدا هێناوە. سێیەم، گۆڕان گەر بیەوێت هەستێتەوە دەبێت ببێتە ناوەندێک بۆ راکێشانی وزەو تواناکان. لە قۆناغی پاش کاریزمای گۆڕان ئەم بزوتنەوەیە لەبری جەختکردنەوە لە توانا زیاتر پەنای بۆ وەلائی ئەندامەکانی برد. وەلائیش بنەمای پەرتبونە. کەلتوری وەلائی دەبێتە هۆی سەرکەوتنی لاوازو بێتواناکان لە بڕی خاوەن تواناکان. چوارهەم، گۆڕان لە میانەی ململانێی لە گەڵ ئەوانیتردا لەبری ئەوەی خۆی ئەوانیتر بگۆڕێت خۆی وەک ئەوانیتری لێهات. ئەمە دۆخە ئایا بەرهەمی فشار، بەرژەوەندی، ناچاری یان کەم ئاگایی بووە، دەبێت ببێتە بنەمای فەلسەفەی داهاتوو. ڕەنگە دەنگدەرێکی پارتی بە بنەماڵەیی شاگەشگە بێت، بەڵام ئەم مەرج نیە بۆ دەنگدەرێکی گۆڕان ڕاست بێت. پێنجەم، گۆران پێویستی بە بیرو ئایدەلۆژیایە، بۆ تۆکمەیی ناوەوە و پەیوەندی دەرەوە. دەبێت دیپلۆماسیەتی بەهێز بکات.
ئاسۆ حاجی پارتی هێز و سەرکەوتنی بۆ زیاتر یەکخستنی نێو ماڵی کوردستانی بەکاردەهێنێت نەک بۆ شکاندنی لایەنەکانی دیکە، چونکە پارتی هێز و لایەنە سیاسیەکانی کوردستان بە رکابەری سیاسی خۆی هەژمار دەکات نەک بە نەیار و دوژمن، تا بیر لە تۆڵە لێ کردنەوە بکاتەوە. ئەوە فەلسەفە و کار و دونیابینی سەرۆک مەسعود بارزانیە کە درێژکراوەی مێژووی پارتی و کلتوری بارزانی نەمرە، لەو روانگەیەشەوە پارتی لە دوای سەرکەوتنێکی گەورە لە هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەڕلەمانی عێڕاق کە ژمارەی کورسیەکانی لە ژمارەی هەموو لایەنە سەرکەوتووەکانی دیکەی کوردستانە، بەڵام پارتی بەر لەوەی روو لە بەغدا بکات بڕیار دەدات روو لە سلێمانی بکات کە بەشێک لە هێزە رکابەرەکانی پارتی بارەگای سەرەکیان لەوێیە. ئەو شاندەی پارتی تەنها سەردانی ئەو لایەنانە ناکات کە کورسیان بردۆتەوە، بەڵکو سەردانی ئەوانەش دەکات هیچ کورسیەکیان لەو خولەی پەڕلەماندا نیە، بەڵام پارتی گوێیان لێ دەگرێ و پێیان دەڵێ:یەکگرتوویی و یەک گوتاری کوردستانی دەسکەوت و هێزێکی گەورەترە لە ژمارەی کورسیەکانمان. لە ئەزموونی حەڤدە ساڵەی رابردووی هەرێمی کوردستان لەگەڵ عێراق، تەنها ئەوە سەلمێندرایەوە کە عەقلیەتی حوکمڕان لە بەغدا درئژکراوەی هەمان ئەو عەقلیەتە شۆڤینیەیە کە لە دامەزراندنی عێڕاقەوە تا ئێستا زاڵە و هەرگیز ناگۆڕێ، بۆیە دەبێ کورد و کوردستانیەکان خۆیان بگۆڕن، چیتر ئەزموون و مێژووی دووبەرەکی و خۆخۆری دووبارە نەکەنەوە، چونکە ئەوە تاکە کەلێنە کو دوژمنان لێیە دێنە ژوورەوە و تاکە کارتی بەهێزی دوژمنانیشە کە لە دژی کورد بەکاری دەهێنن.
.gif)
كارزان سه‌باح هه‌ورامی رووداوه‌كانی هه‌رێمی كوردستان و عێراقیش خێران، له هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق، پارتی دیموكراتی كوردستان، ژماره‌ی كورسیه‌كانی زیاتر بوو ئێستا پارتی یه‌كێكه له‌هێزه سه‌ره‌كی و به‌هێزه‌كانی پێكهێنه‌ری حكوومه‌تی نوێی عێراق، بڕیاره له‌چه‌ند رۆژی داهاتوو مانۆرێكی سیاسی له‌عێراق بكرێت، سه‌دریه‌كان هه‌وڵی جدی ده‌ده‌ن بۆ ئه‌وه‌ی ببنه پێكهێنه‌ری سه‌ره‌كی حكوومه‌تی عێراق و سه‌رۆك وه‌زیران دیاری بكه‌ن، سه‌در و لیستی ته‌قه‌دوم به‌سه‌رۆكایه‌تی محه‌مه‌د حه‌لبوسی و سه‌ربه‌خۆكانی عێراق كه‌به نزیكه‌كانی مسته‌فاكازمی ناسێنراون و له‌گه‌ڵ پارتی دیموكراتی كوردستان به‌هه‌موویانه‌وه ده‌توانن 50+1 كورسیه‌كانی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران پێكبهێنن، له‌به‌رانبه‌ردا لیستی نووری مالیكی هه‌یه كه له هه‌ڵبژاردنی رابردوو 25 كورسی په‌رله‌مانی هه‌بوو له‌م هه‌ڵبژاردنه ژماره‌ی كورسیه‌كانی بۆ 35 كورسی به‌رز كرده‌وه، مالیكی و لیستی فه‌تح و نه‌سر و ئه‌نجومه‌نی باڵای ئیسلامی و گروپه‌كانی حه‌شد ئه‌مانیش به‌هه‌موویانه‌وه 120 كورسیان هه‌یه ده‌یانه‌وێت به‌رێككه‌وتن له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌كان حكوومه‌تی عێراق دروست بكه‌ن، ئه‌وه‌ی تێبینی ده‌كرێت پێكهاته‌ی ئه‌م به‌ره‌یه ئاڵۆزه نه‌ده‌توانێت سه‌رجه‌م ئه‌و فره جه‌مسه‌رانه كۆبكاته‌وه نه چانسی ئه‌وه‌شی هه‌یه كه نسابی په‌رله‌مانی تێپه‌رێنێت بۆ پێكهێنانی حكوومه‌ت، كه‌واته ئێستا بۆ پێكهێنانی حكوومه‌ت روویامان روون بوه‌ته‌وه ئه‌ویش له دووبه‌ره‌دایه یه‌كه‌م به‌ره‌ی سه‌در و هاوپه‌یمانه‌كانی دووه‌م به‌ره‌ی مالیكی و هاوپه‌یمانه‌كانی. پارتی دیموكراتی كوردستان جیاله‌وه‌ی هێزێكی كاریگه‌ره له‌هه‌مان كاتدا توانای بڕیاردان و كاریگه‌ری له‌سه‌ر بریاره سیاسییه‌كانی عێراق هه‌یه، بریاره له‌چه‌ند رۆژی داهاتوو شاندی سیاسی سه‌ردانی پارتی بكه‌ن، بژارده‌ی جیاواز له‌به‌رده‌م پارتییه بۆ داهاتووی عێراق، به‌ڵام گرنگترینیان، له‌به‌رده‌م سێ سیناریۆدایه، سیناریۆی یه‌كه‌م: پارتی و یه‌كێتی و حزبه كوردستانییه‌كان له‌گه‌ڵ سه‌دریه‌كان حكوومه‌ت دروست ده‌كه‌ن، ئه‌مه به‌هێزترین ئه‌گه‌ره، پارتی كۆمه‌ڵێك هه‌نگاوی ته‌واونه‌كراوی ماون له كابینه‌ی مسته‌فا كازمی ده‌بێت له‌م كابنیه‌یه هه‌وڵ جێبه‌جێكردنیان بدات، باشترین سیناریۆ بۆ پارتی ئه‌وه‌ی كه هه‌وڵ بدات به‌ماوه‌یه‌كی خێرا له‌گه‌ڵ سه‌دریه‌كان و لایه‌نه‌كانی دیكه سوننه حكوومه‌ت دروست بكات، چونكه قه‌یرانه‌كانی كوردستان به‌شێكی زۆریان په‌یوه‌ستكراون به به‌غداوه به‌تایبه‌ت پرسی به‌نزین و پشكی به‌نزینی كوردستان و یاسای نه‌وت و گازی عێراق و بابه‌تی نه‌وت و كه‌ركووك و شه‌نگال، دووه‌م: وه‌ك پارتی به‌هێزترین سیناریۆ ئه‌وه‌یه له‌گه‌ڵ ئاراسته‌ی به‌هێزی به‌غدا رێككه‌وێت, چونكه واقع ئه‌وه‌یه كه له كوردستان پارتی به‌رپرسیاریه‌تی یه‌كه‌می حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستانه ناكرێت به‌م قه‌یرانانه‌وه كه به‌غدا به‌رپرسیاره پارتیشی پێوه‌بسوتێنرێت، بۆ پارتی به‌پله‌ی یه‌كه‌م پرسی ناوچه جێ ناكۆكه‌كان ئه‌وله‌ویه‌ته سنووری پارتی له‌گه‌ڵ كه‌ركووك و شه‌نگال و مووسڵ زۆرترین به‌ركه‌وته‌ی هه‌یه، له‌م ناوچانه‌وه ته‌حه‌دایه‌كی زۆری كورد و حكوومه‌ت ده‌كرێت گرنگه شاندی پارتی به‌مه‌رجه‌وه له‌گه‌ڵ جێبه‌جێكردنی ئه‌م داواكاریانه بچێته‌گفتووگۆه. ه‌سه‌ردانی دوایی نووری مالیكی بۆ هه‌رێمی كوردستان, به‌ڵێنی داوه كه پرسی یاسایی نه‌وت و گاز له‌په‌رله‌مانی عێراق ده‌ربكات و باسی له‌وه كردووه كه پرسی ناوچه‌جێ ناكۆكه‌كان چاره‌سه‌ری بۆ ده‌دۆزێته‌وه، سیناریۆی سێیه‌م ئه‌وه‌یه پارتی بچێته ئه‌م به‌ره‌یه‌وه، له‌هه‌ردوو حاله‌تدا ئه‌وه‌ی بریار ده‌دات پارتییه كه چۆن هێزه كوردستانییه‌كان رازی ده‌كات به‌وه‌ی به‌كام به‌ره‌خۆیان یه‌كلا ده‌كه‌نه‌وه، وه‌ك ئه‌وه‌ی زانیاریم هه‌بێت له سه‌ركردایه‌تی پارتییه‌وه پێم دراوه له‌دوای راگه‌یاندنی ده‌رئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردن له‌لایه‌ن كۆمسیۆنه‌وه، پارتی كۆمه‌ڵێك خاڵ له چوار چێوه‌ی به‌رنامه‌ی كاری حزبه كوردستانییه‌كان ئاماده ده‌كات ئه‌وه‌ش دوای گوتوبێژ له‌گه‌ڵ حزبه‌كانی دیكه‌ی كوردستان بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م به‌رنامه‌یه ببێته بنه‌مای بۆ گفتووگۆ كانی پێكهێنانی حكوومه‌ت, لایه‌نه‌عێراقییه‌كان ئه‌م جاره ده‌رفه‌تێكی باشیان به‌رده‌مدایه كه به‌هاوكاری پارتی بتوانن ئه‌و لاسه‌نگه‌ی دروست بووه له پرۆسه‌ی سیاسی راستی بكه‌نه‌وه، هه‌م مالیكی و هه‌م سه‌دریه‌كانیش له‌وه گه‌یشتوون كه دژایه‌تی كردنی هه‌رێمی كوردستان به‌تایبه‌ت پارتی ئاكامه‌كه‌ی بۆ به‌غدا باش نابێت، به‌پێچه‌وانه‌وه حكوومه‌تێكی لاواز دروست ده‌بێت كه ئه‌زمونی سه‌رده‌می حه‌یده‌ر عه‌بادی باشترین به‌لأگه‌یه بۆیه هیچ یه‌كێك له پێكهێنه‌رانی حكوومه‌تی عێراق خۆیان ناخه‌نه ئه‌و چوار چێوه‌وه،له‌ماوه‌ی رابردووش هه‌رێمی كوردستان تووشی لێكترازانێكی سیاسی بوو به‌وهۆیه‌وه به‌شێكی په‌رله‌مانتارانی كورد له‌به‌غدا فراكسیۆنی جیاوازیان دروستكرد و له‌ناو پێكهێنه‌ری سه‌ره‌كی حكوومه‌تیش هێزێكی سیاسی به‌ئاراسته‌ی دژایه‌تی حكوومه‌ت هه‌نگاوی نا ئه‌مانه له‌ماوه‌ی چه‌ند مانگی رابردوو چاره‌نووسیان یه‌كلا بویه‌وه به‌شێكیان سركاون له مه‌یدانی سیاسی كوردستان و به‌شێكیان له‌په‌رله‌مانی عێراق متمانه‌یان وه‌رنه‌گرت و نه‌بونه په‌رله‌مانتار. ێستا باشترین ده‌رفه‌ته بۆ ئه‌وه‌ی كه پێكه‌وه له كوردستانه‌وه هه‌نگاو بنرێت بۆ ئه‌وه‌ی به‌یه‌كگرتوو بچینه به‌غدا و باشترین كاته كه پارتی له نه‌مانی ئه‌م گروپانه په‌ره‌به‌به‌هێزكردنی حكوومه‌ت بدات به‌تایبه‌ت له سنووری پارێزگاری سلێمانی ئه‌مه جیاله‌وه‌ی كه ره‌نگ بێت ئه‌م گۆرانكاریانه‌په‌یامێك بێت بۆ ناوخۆی كوردستانیش كه په‌رته‌وازه‌یی و شپرزه‌یی سیاسی ئاكامی لاوازكردنی كوردستانه, ده‌رفه‌تیش له‌به‌رده‌م سه‌رجه‌م هێزه‌كان هه‌یه كه بتوانن كاربكه‌ن بۆ چوار ساڵی داهاتوو تا متمانه‌ی خه‌ڵك وه‌ربگرن، بۆ ئه‌م پرسه پارتی یه‌كه‌م هێزه كه بتوانێت له‌رێگای حكوومه‌ته‌وه خزمه‌تی زیاتری خه‌ڵكی كوردستان بكات گرنگه به‌غدا بكرێته ناوه‌ندی به‌ده‌ست هێنانی مافه‌كانی گه‌لی كوردستان چونكه له‌ماوه‌ی رابردوو به‌چاوی سیاسییه‌وه سه‌یری ئه‌و مافانه‌كراوه و وه‌ك كارتی سیاسیش به‌كارهێنراوه له‌م كاته‌دا پارتی به‌هێزترین بژارده‌ی ئه‌وه بێت باشه كه سه‌رجه‌م ئه‌م كارتانه بسوتێنێت .
.gif)
سۆزان سەعید ووشەی فەلسەفە و نوسین و لێکوڵینەوە و بەرتوکی تایبەت بە فەلسەفە بۆتە خولیای نوسەران. زۆر لە نوسین و دوان و بابەتەکانی ناو پەیج و ماڵپەرەکان لە بازنەی فەلسەفە و تیۆریە فەلسەفیەکاندا دەخولێنەوە. زۆر لە نوسینەکان دوبارە و چەندبارە تیوری و وتەی فەیلەسوفەکان نمایش دەکەن. جێگای نکۆڵی نیە کە فەلسەفە گۆرانکارییەکی بنەرەتی لە وڵاتانی پێشکەوتوخوازو دیموکراسی هێناوەتە دی، ئەوەش دوا ئەنجامی توێژینەوە و کرداری ئەو فەیلەسوفانە بووە کە پێشرەوی گۆڕانخوازی و پێشکەوتنخوازی بوون. بەڵام ئایا سەرەرای بایەخێکی زۆر بە نوسینی بابەتی تایبەت بە فەلسەفە، بۆچی رۆژ بە دوای رۆژ هەندێك لە وڵاتان لەبری گەیشتن بە پێشکەوتن و دیموکراسی و دادپەروەری، بە پێچەوانەوە لە هەموو بوارەکاندا بەرەو دواکەوتن و خراپتر و خراپتر دەچێت؟ ئەم پرسیارە وەڵامی زۆر هەڵدەگرێت، بەڵام لەم باسەدا تیشک دەخەینە سەر ئەوەی ئایا ئەو وتارە فەلسەفیانە هاوتەریبن لەگەڵ واقعی ژیانی کۆمەڵگایانە یاخود ڕاست دەنوسرێت و دەگەیەنرێت بە تاکەکانی کۆمەڵگاکان؟ ئایا بۆچی سەرەرای ئەم هەموو باسە فەلسەفییە هیچ گۆرانکارییەکی لەبەرچاو ڕوو نادات لە کۆمەڵگاکان و کۆمەڵگاکەی ئێمە و سیستەمی بێسیستەمی هەرێمەکەمان؟ وەکو دەسپێک بۆ وەڵامی ئەو پرسیارە لە سەرەتادا شێوازی خۆێندنی بەشی فەلسەفە لە کۆلێژەکان دەدوێم وەکو نمونەیەك بەو مەبەستەی تێڕوانینێکی سەرەتایی بخەمە ڕوو. هەروەها ڕێنماییەکی گشتی سەبارەت بەوەی چۆن دەکرێت فەلسەفە بەکاربهێنین کە سودمەند بێت لە خزمەتی کۆمەڵگا. لە هەمان کاتدا شێوازی گونجاو لە نوسینی وتاری فەلسەفی بە چ میتۆدێکی ڕاست بتوانێت کاریگەربێت و بەکاربێت لە پراکتیکدا. دەرچوی بەشی فەلسەفە لە زانکو باڵاکانی فەلسەفە بەم شێوازەیە؛ پاش خۆێندنی ماستەر لە یەکێك لە بوارەکانی فەلسەفە زانیاریەکی کەم تا زۆر سنوردار دەدات بە خوێنەر. بۆ بەدەستهێنانی پسپۆری لە بوارێکی دیاریکراوی فەلسەفە پیویستە لە ڕێگای دکتۆراوە بهێنەرێتە دی . لە زانکۆ باڵاکاندا ناکرێت خوێندنی دکتۆرا پاش بەدەستهێنانی تەنها یەك ماستەر پەسەند بکرێت. بۆ نمونە لە زانکوی ئۆکسفورد، یاخود زانکۆی لۆفن لە بەلجیکا بەشی فەلسەفە کە ٢٤ هەمین پلەی هەیە لەسەر ئاستی جیهان، پێویستە ئەم مەرجانە لە قوتابی کاندیتدا هەبێت؛ بەدەستهێنانی بڕوانامەی دوو ماستەر، یەکێکیان بە پلەی لە سەدا٨٠ کەمتر نەبێت. پاشان لەسەر قوتابی پێویستە ئەوە پێشان بدات کە ئەو توێژینەوەیەی ئەنجامی دەدات بابەتێکی نویە و سودێکی دیاریکراوی هەیە بۆ کۆمەڵگا و بەو ئامانجەیە گۆرانکارییەک بهێنێتە دی لە بازنەی دەوڵەت و کۆمەڵگادا؛ ئیتر لەبواری سیاسی ، ئەخلاقی، زانستی، پەروەردە، ئاێین، تەندروستی ...هتد. ئەوانەی کە ماستەر یاخود دکتورا بەدەست دەهێنن لە فەلسەفەدا دەتوانن ئەو زانستەی کە بە میتودێکی دروست فێربوون بیکەنە پراکتێک و گاریگەری لەسەر سیستەمی دەوڵەت هەبێت، بۆنمونە لە دەزگا و ئۆرگانە جیاوازەکانی دەوڵەت و دەرەوەی دەوڵەت. نوسینی بابەتەکانی فەلسەفی کە تەنها دوبارەکردنەوەی وتەی فەیلەسوفەکان بێت ناکرێت وەکو ووتاری فەلسەفی تێبڕواندرێت. ئەو جۆرە نوسینانە ناکرێت یەکسان بێت لەگەڵ ناوەروک و ئامانجی فەلسەفە. ئەمە جۆرێکە لە ووتنەوە و بە توتیکردنی فەلسەفە. کاتێك خوێنەر وتارێکی لەوجۆرەی ئەرستو یاخود ئەفلاتۆن دەخۆێنێتەوە دەچێتە چوارچێوەی خوێندنەوەی بەشێك لە مێژوی بیر و فەلسەفەی ئەو فەیلەسوفانە، بەکورتی خوێندنەوەی مێژوی بیری فەلسەفەیان، ئەمەش مەخابن بۆتە جۆرێك لە نەریتی ووتار نوسینی بەناو فەلسەفە. لەهەمان کاتدا یەکێکە لە خاڵە لاوازەکان کە هۆکارە بۆ ئەوەی کە لە کۆمەڵگا ڕۆژهەڵاتیەکاندا فەلسەفە هیچ جۆرە گەشەیەکی لەبەرچاو بەخۆوە نەبینێت. چۆن فەلسەفە دەتوانێت کاریگەربێت؟ کەسانی شارەزا لەبواری فەلسەفە دیارن، ئەوەش لەشێوازی بیرکردنەوە و نوسینیان، جێ پەنجەیان دیارە و کاریگەری ڕاستەقینەیان لەسەر کۆمەڵگا هەیە. مەرج نییە شارەزا لەبواری فەلسەفە هەمیشە تیوری یاخود ناوی فەیلەسوف یاخود وشەی فەلسەفە بەکاربهێنێت، ئەم شارەزایە خۆی لەبیردا دەوڵەمەندە لە ڕێگای تیۆریە فەلسەفیەکانەوە، کە لە بیریدا ڕوواوە. پاشان لەسەر بنەمای زانیاریە فەلسەفیەکانی پێش خۆی وەك درەختێك لق و پۆپی بۆ دروست دەکات درەختێك کە خاوەندی رەگێکی بەهێزە و دەکرێت لق و چڵی نوێێ لێ ببێتەوە، بێگومان ئەوەش پەیوەستە بە و دەوروبەر و کۆمەڵگایەی کە پێویستی بە چ جۆرێك لە بەرهەمی ئەو درەختە هەیە. بۆ نمونە لە سەردەمی کێشەی قوڵی چینایەتی و چەوساندنەوەی کرێکاران لە ئەوروپا کارڵ مارکس ئەو ڕۆڵە دیاریکراوەی بینی و لەسەر بنەمای درەختی فەلسەفەی هێگڵ و فۆیرباخ چەندین لق و پەلی جیاوازی دروستکرد و بەرهەمی ئەوەش چەندین ڕاپەڕیین و شۆڕشی کرێکاران و چینە چەوساوەکانی کۆمەڵگا بوو. هەروەها هانا ئارند، بە هەمان شێوە لەسەر بنەمای فەلسەفە کلاسیکیەکان و گونجاندنی لەگەڵ واقعی کۆمەلگاو سیستەمدا توانی تێزە فەلسەفیەکانی بخاتە ناو سیستەمەوە. بەو شێوازە ئەو دوو فەیلەسوفە توانیان کاریگەری ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆیان لەسەر سیستەمی دەوڵەت و کۆمەڵگا هەبێت لە ڕێگای تیێوری و تێزەکانیانەوە. هانا ئارنت کاریگەریگەری لەبەرچاوی لەوەوە سەریهەڵدەدا کە چەختی دەکردە سەر کێشە واقیعیەکانی ناو کۆمەڵگاکەی، لە نمونەی کەیسی ئایشمان ، ئەگەرچی هانا ئارنت ئەوەی ڕەت دەکردەوە کە ناوی بنێن فەیلەسوف. ئارنت زیاتر بایەخی بۆ بابەتی سیاسی هەبوو کە مۆرکی فەلسەفی پێدەدان، بەو مەبەستەی بە کرداری لە ڕێگای سیاسەتەوە بتوانێت فەلسەفە بخاتە کار و کاریگەریەوە لە مەیدانی ژیانی کۆمەڵگادا. هاوتەریب لەگەڵ ئارنت، ئەمرۆ مارتا نوسباوم یەکێکە لەو کەسە دیارانەی کە تێۆریە فەلسەفیەکانی لە واقعی ژیانداو بەتایبەت لە بواری دادپەروەری و مۆراڵدا زۆر بەکاردەهێنرێت و ڕەنگدانەوەی واقعی کۆمەڵگایە. نوسباوم لەسەرەتادا ڕەخنەکانی ئاراستەی خۆی دەکرد پاشان لە باوکی، نەک تەنها بە تیۆری بەڵکو بە کرداریش هەڵوێستی لەبەرامبەر باوکی وەرگرت و لێی دورکەوتەوە بەوهۆیەی باوکی کەسێکی نەژادپەرست بوو. وەک پەرچەکردار چووە سەر ئایینی جوو. نوسباوم وەک پرۆفیسۆری ئەخلاق و یاسا داوای دادپەروەری جیهانی دەکات، هەمیشە بایەخی هەیە بۆ ژیانی هەژاران و کۆمەڵگای هندی وەک نمونە دەخاتە ڕوو. تەنانەت نمونەکانی ژیانی منداڵان و ژنانی هندی لەکاتی وانەوتنەوە و نوسینەکانی وەک نمونەیەکی زیندو بەکاردەهێنێت. هەمیشە ڕووی رەخنەی دەکاتە دەسەڵات و حکومەت و سیستەمەکان و لەو باوەرەدایە کە ئەوە سیستەمە زەمینە سازی بۆ مرۆڤ و ژیان و ئایندەی چۆن بێت. تیۆریەکانی نوسباوم بە شێوەیەکی فراوان لە بوارەکانی فەرمانبەری سیاسی و چالاکیەکانی رێکخراوە مرۆییەکان بەکاردەهێنرێت. گرنگی فەلسەفە لەوەدایە کە بتوانێت بەشێوازێکی رەخنەگەرایی قوڵ و بەشێوازێکی بەردەوام گۆرانکاری لە ژیان و گوزەرانی مرۆڤەکان دروستبکات. بێگومان مەرج نییە ئەم گۆرانکاریە تەنها لەوکەسانەوە بێت کە شارەزای بواری فەلسەفەن. هەر مرۆڤێک خزمەتی مرۆڤایەتی بکات بەشێوەیەکی پرنسیپیانە و بێ لەبەرچاوگرتنی بەرژەوەندی ماتەری و مەعنەوی خودی خۆی، دەچێتە قاڵب و ئامانجی ناوەرۆکی فەلسەفەوە. فەلسەفە وەرزش کردن و بەهێزکردنی فکرو هۆشە، کە لەو ڕێگایەوە مرۆڤ بتوانێت بەرەو کرانەوە و ڕەخنەگەرایی بروات و دژ بە ناڕاستی و نادادپەروەری بوەستێتەوە. ئەمەش دوائەنجام مرۆڤی هۆشیار خولیا دەکات بەو مامەڵەیە و دەیکاتە ریتمێکی رۆژانەی هەڵسوکەوتی و لەسەری بەردەوام دەبێت. بۆ نمونە کەسێک رۆژانە جادەکان پاک و خاوێن بکاتەوە بە دڵ و گیان بەبێ فرت و فێل، حەز بکات شارەکەی بە جوانی و خاوێن بمێنێتەوە دەچێتە قاڵبی کارو ئامانجی فەیلەسوفەوە، ئەگەرچی لە لایەن بەشێك لە ئەندامانی کۆمەڵگاکەیەوە وەکو کەسێکی نزم و بێتوانا تێیبڕواندرێت، بەڵام لە واقیعدا دەتوانین ناوی بنێن هەڵگری فەلسفەی پاقژی. فەیلەسوفێک دەتوانێت زۆر تێوری و شیکردنەوەی لەسەر بنوسێت ، ئەو پاکەرەوەیەش لەلایەن خۆیەوە دەتوانێت بە سادەیی کرداری ببێتە نمونەیەك بۆ ئەو فەیلەسوفە . ئەم مامەڵەیە دەکەوێتە ویست و خواستی فەلسەفە کە بایەخ و نرخ بۆ هەموو کردارو هەنگاوی مرۆڤایەتی دادەنێت. ئەو مرۆڤەی کە جادەکان بە دڵ و گیان پاک دەکاتەوە بۆ خۆشبەختی و ئاسودەیی مرۆڤەکان، بەشێکە لەو ئامانجە فەلسەفیانە . هەر بۆیە کە باس لەوە دەکرێت کە هەندێك کەس بەکردار فەیلەسوفە ئەنجامی ئەوەیە کە مامەڵەی ڕاست و دروست پراکتیك دەکات بۆ خۆشبەختی مرۆڤەکان لە کاتێکدا لە هیچ بواری فەلسەفە و تیۆریە فەلسەفیەکان بەئاگا نیە. کرداری پاکەرەوەکی ئاوا زۆر لە نوسین و ووتاری ئەو نوسەرانە بە نرخ و بەها ترە کە تەنها وتاری فەلسەفی دەنوسن بۆ خۆ دەرخستن و بێ کردار و دور لە ژیانی کۆمەڵگاکەیان و دور لە ئامانج و ڕێکار پێشاندان بۆ نەهێشتنی نەهامەتیەکانیان. نوسینی وتاری فەلسەفی دور لە ژیانی واقیع و ڕیالیستی کۆمەڵگا هیچ گورانکارییەک ناهێنێتە دی و تەنها و تەنها نوسینێکی بێ بەرهەم دەبێت.
شێرزاد شێخانی (١) بایکۆت چۆڵو هۆڵی بنکەکانی دەنگدانی ئەمجارەی هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عیراق سەرنجی راکێشام . کە هاتمە دەرەوەش بەدەم رێگاوە سەیری پەنجەی خەڵکم ئەکرد ، زۆر کەم پەنجەی مۆرکراوم بینی . ئەمەشیان شۆکێکیتر بوو . چونکی پێموابوو تووڕەیی خەڵک لەم دەسەڵاتەو زوڵموزۆرداری چەند ساڵەی ئەم دەسەڵاتە ، نانبڕین وئاو بڕین ومووچەبڕینی ئەم خەڵکە ، لابد ئەمڕۆ رۆژیانە بۆ ئەوەی تۆڵەی خۆیان لەم دەسەڵاتە بکەنەوە . پێموابوو ئەم هەڵبژاردنەی پەرلەمانی عیراق ئەبێتە دەرسێک بۆ حزبەکانی دەسەڵات ، بەڵام ناهوشیاری خەڵک ئەم بۆچوونەی پووچەڵ کردەوە . بایکۆت ئەزعەف ئیمانەکەیە کە هیچکات سوودی نەبووەو هیچیشی لەوەزعی میللەت نەگۆڕیوە . میللەتی ئێمە کە نەتوانێ بێتە سەر شەقام لەترسی بیکەیسی دەسەڵات ، نەوێری راپەڕێ لەترسی قەتلوعام ، نەوێری تەنانەت لەتۆڕە کۆمەڵایەتیەکانیشدا کۆمینتێکی بچووک بنووسێ لەترسی گرتن وزیندانی دەسەڵات ، تاکە فرسەتێک هەبێ لەبەردەم ئەم خەڵکە ناڕازییە بۆ سزادانی حزبەکانی دەسەڵات تەنهاو تەنها سندوقی دەنگدانە ، بەڵام بینیمان ٦٠% دەنگدەرکان بایکۆتیان کردو حزبەکانی دەسەڵاتیش لەسەر حیسابی حزبە بچووکاکانو سەربەخۆکان بە کەماڵی ئیسراحەتەوە کورسیەکانی خۆیان مسۆگەر کردەوە ، چونکە دەنگدەری ئەوان سەرلەبەیانییەوە لەسەر سندوقەکانی دەنگدان سازو ئامادە بوون . بۆیە ئەمجارە حزبەکانی دەسەڵات هیچ پێویستیان بەتەزویرو ساختەکاری نەبوو ، چونکی دەنگدەرە ناهوشیارەکانمان هاوکاریان بوون بە بایکۆت و دوورکەوتنەوە لەسندوقەکان . سەیرە لەم هەموو کاندیدە سەربەخۆو لایەنەکان چوار کەسیان تێدا نەبووبێ تۆزێ مەعقولترو شاییستەتر بن لەکاندیدانی دەسەڵات دەنگیان پێبدەن . هەر دەسەڵاتێک شەرعییەتی لەسندوقەکانی دەنگداندا وەر ئەگرێ ، جا دادگەر بێت یان ستەمکار ، بە مافی خۆی بێت یان بە ساختەکاری ، بۆیە هەڵبژاردن تاکە فرسەتێکە بۆ تەعبیرکردن لەرأی گشتی جەماوەرو رۆژی حیسابیشە بۆ حزبەکانی دەسەڵات ، بەڵام بە داخەوە دەنگدەری کورد تاکو ئەمڕۆش لەگرنگی و گاریگەری ئەم چەکەی بەدەستیەوە تێنەگەیشتوە و وەکو پێویست بەکاری نەهێناوە ، هەر ئەوەشە حزبەکانی ئێمەو ناوچەکەش بەگشتی ساڵانێک حوکمڕأنی ناتەندروست ئەکەن و بەشەرعییەتێکی ساختەکاری سندوقەکانەوە دەسەڵاتەکانیان بەسەر میللەتاندا ئەسەپێنن . خۆ هەمووشمان ئەزانین ، بایکۆت ئەگەر بگاتە ٩٠% شەرعییەتی هەڵبژاردن بەپێی یاسا هەر ئەمێنێ ، بەمەش هەمیشە میللەت زەرەرمەندە لەبایکۆت کە لای من ، بێدەنگی ورازی بوون بە زوڵموزۆرداری حزبەکانی دەسەڵات . (٢) دۆڕان شکستی بزووتنەوی گۆڕان ئەمجارە ، نە بەپیلانی پارتی و نە بەتەزویری پارتیش بوو ، شکستی گۆڕان لەدوای ئاوابوونی خۆری نەوشیروان مستەفاوە دەستی پێکرد ، لەغیابی سێبەری ئەودا ، مەعدەنی حەقیقی سەرکردەکانی گۆڕان و هەڵپەی دەسەڵات وپڵەو پۆست زۆر بەئاشکرا دەرکەوت . زۆرجار لەوتارەکانمادا ئاماژەم بەوەدا داوە ، هەر حزبێک لەپارتی نزیک ببێتەوە بە ئاگرەکەیەوە ئەسووتێ . نموونەش زۆرن هەر لەیەکگرتووی ئیسلامیەوە تا زەحمەتکێشان وسۆسیالست ، بە یەکێتی نیشتمانیشەوە کە لەهەر خولێکی هەڵبژاردندا پێگەی لاوازتر ئەبوو بەدەست پڕۆپارتییەکانەوە . لەهەڵبژارنەکانی ساڵی ٢٠١٨ کادێریکی دیاری دژە پارتی ناو یەکێتی ویستی خۆی کاندید بکات بۆ پەرلەمانی کوردستان ، داواکەی رەفزکرایەوە لەلایەن دەزگای هەڵبژاردنەکانی یەکێتییەوە بە بیانووی ئەوەی گوایە ئەو کادیرە زۆر دژی پارتییە !! . جا ئەوەیان لەساڵی ٢٠١٨دا کە یەکێتی لەو سەردەمەدا لەوپەڕی دوژمنایەتی پارتیدا بوو ، ئەبێ ئێستا کە یەکێتی بەهۆی کێشە ناوخۆییەکانیەوە ریزەکانی خەریکە لەیەک ئەترازێ ، چۆن مامەڵە لەگەڵ پارتیدا بکات ؟! . هیچ گومانی تێدا نیە یەکێتی بەم لاوازییەی خۆیەوە زیاتر دەستەمۆی سیاسەتە نا نەتەوەییەکانی پارتی ئەبێت لەبەغدا . لە کوردستانیش بەهۆی ئەو شکستە گەورەییەی لەهەولێر بەسەریدا هات ، بێگومان کاریگەری ئەبێت بەسەر شێوازی مامەڵەی پارتی لەگەڵ یەکێتیدا.. لەمەحسەڵەشدا رووخانی گۆڕان و لەدەستدانی هەولێر لەلایەن یەکێتییەوە سنورەکانی هەردوو زۆنی سەوزو زەرد تۆختر ئەکات ، ئەمەش خۆی لەخۆیدا تەرازووی هاوسەنگی ئەگۆڕێ و پارتی زیاتر تووشی غرور ئەبێ لە نەتیجەشدا هەموو میللەتی کورد زەرەرمەند ئەبێ بە بایکۆتکەرانو دەنگدەرانیشەوە . (٣) سیحری پارتی زۆرجار وتومە پارتی حزبێکی تەزویرچی و گزیکارە ، بەڵام هیچ قەناعەتم بەوە نیە پارتی بەم هەموو تەزویرەی کە لەیەکەم هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانەوە تاکو ئەمڕۆش بەردەوامە بتوانێ زیاتر لە ٣٠ کورسی پەرلەمانی تەزویر بکا . لەوانەیە بتوانێ ١٠ کورسی لەهەر هەڵبژاردنێکدا بە تەزویر بباتەوە ، ئەی باقیاتی لەکوێوە ئەهێنێ . گومان لەوەدا نیە پارتی ئەندام وکادیرو جەماوەری خۆی هەیە ، هەر ئەوانەشن کە باقییاتی کورسیەکانی بۆ مسۆگەر ئەکەن ، ئەویش کاتێک بایکۆت زیاد ئەبێ ، جەماوەرو دەنگدەرانی پارتی بە لێشاو ریز ئەبەستن بۆ چوونە سەر سندوقەکانەوە ، بەمەش هەموو جارێک کورسییەکانیان ئەگەر زیادیش نەکات ، کەم ناکاتەوە . ٦٢% خەڵکی ناڕازی بایکۆتی هەڵبژاردنی ئەمجارەیان کردووە ، لەبەرامبەریشدا دەنگدەرانی پارتی یەک کەسیان دوانەکەوتووە ، بەمەش توانییان پارێزگاری لەدەنگەکانیان بکەن و بەرامبەرەکانیان بە بایکۆت شکست بێنن ، پارتی بۆ ئەمجارە هیچ پێویستی بە ساختەکاری نەبووە ، تەنها بایکۆتی خەڵکەکە بوو کە هەموو جارێ سزای حزبەکان ئەدەن جگە لەپارتی !! . ناهوشیاری دەنگدەری کورد هەمیشە خزمەتی پارتی ئەکات . سیحری پارتی ئەوەیە کە دەنگدەرانی هوشیارترن لەدەنگدەری حزبەکانیتر . ئەوانەی پارتی هەموویان لەرۆژی دەنگداندا لەسەر سندوقەکانن ، دەنگدەری حزبەکانیش لەبەر شتی پرووپوچ لەحزبەکانیان ئەتۆرێن و لەهەڵبژاردنەکاندا سزای حزبەکانی خۆیان ئەدەن !. لەهەموو هەڵبژاردنەکاندا تەنها حزبەکانی غەیرە پارتی سزا دراون ، یەکێتی و یەکگرتوو و گۆڕان وکۆمەڵ لەهەموو هەڵبژاردنەکاندا کورسییەکانیان کەمیکردووە ، دەنگدەرانی ناڕازی لەدەسەڵات ئەوەندە شعووریان نیە هەر بەدەستی خۆیان بۆ یەکجاریش بێ سزای پارتی بدەن کە تاکڕەوانە حوکمی کوردستان ئەکات !. تا ئەم دەنگدەرە ناهوشیاریانەش بەمشێوەیە بیر بکەنەوە ، تا هەتا پارتی هەر حزبی یەکەمەو ، حزبەکانی تریش یەکلەدوای یەک هەڵدەورێن ، ئەمەش مەترسییە گەورەکەیە کە پارتی بەم هەموو زوڵموزۆردارییەی خۆیەوە هەمیشە مەرجەع و تاکەحزبی سەرکردەو حیزبی قائید بێت . دوا فرسەت مابێت لەبەردەم گەلی کوردستان هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی کوردستانە ، با بزانین لەوێ میللەت هوشیار ئەبێتەوە ، یان هەروەکو ئێستا رازییە بەم ستەمو زۆردارییەی پارتییەوە ..
.gif)
د.چیا عەباس لە سەرەتاوە چاوروان دەکرا هەڵبژاردن بۆ پەرلەمانی بەغدا کورد توشی شکستێکی هەستیار بکات، زەمینە بۆ ئەو شکستە پەرتەوازەیی نێو ماڵی کورد، غیابی متمانە و باوەر و دیدگای هاوبەش بۆ پرسە گرنگە نەتەوەیی و نیشتمانیەکان، دەستتێوەردانی هێزە ئیقلیمیەکان، هاوکاتیش کێشەکانی ناو یەکێتی و لاوازی گۆڕان ئەو هۆکارانە بون کە بێئومێدی هاوڵاتیاینان بە پرۆسەی هەڵبژاردنیش خەستتر کردەوە، بۆیە شکستی نەتەوەیی چاوەروانکراو بو. تێکچونی خەستی نێوان هێزە دەسەڵاتدارەکان لە بەغدا، تایبەت نێوان هێزەکانی شیعە، هەژمونی بەهێزی ئێران لەسەر دۆخی کوردستان و عێراق، نەبونی نیەتی جدی لە بەغدا بۆ مامەڵەکردنی واقیعی و دروست لە گەڵ پرسی کورد ( نەک لە گەڵ هێزە کوردیەکان) و هەڵوێستی پاسیڤی ئیدارەی بایدن ئاماژەی زەقی تر بون کە ئاکامی ئەم هەڵبژاردنانە هەرچۆنێک بێت شتێکی ئەوتۆ لە پرسی کوردایەتی و جۆری پەیوەندیەکانی لە گەڵ بەغدا ناگۆرێت، دوبارەبونەوەی ئەزمونە شکستخواردوەکانی ماوەی ١٨ ساڵی رابوردو دەبێت، بۆیە هەڵمەتی جدی نەتەوەیی کورد، بێجگە لە چەند ناوچەیەکی زەوتکراو نەبێت، لەم هەڵبژارنەدا بونی نەبوە، بەشداری رێژەیەکی کەمی هاوڵاتیانی کوردستان لە هەڵبژاردنەکان ئاماژەن بۆ ئەوەی عەرەب دەڵێت: " اڵابکم من الاشارە یفهم"، بەڵام هێزە دەسەڵاتدارەکانی کوردستان لە مەراق و خەمی سەرەکی حزبی و بنەماڵەیی خۆیاندان بون. مایەی سەرسورمانە وێرای ئەوەی کورد لە باشور لە زۆر بواری هەستیاردا پێویستی بە بەغدایە کەچی دەسەڵاتدارانی کورد بە سەرۆک کۆماریشەوە کە کوردە رۆڵ و کاریگەریان لەو پرۆسەیەدا لە لاوازترین ئاستدایە، بۆیە لەو باوەرەدوام گەر هەر سێ سەرۆکایەتیە سیادیەکەی عێراق بدەن بە حیزبە کوردیەکان سفری پاش فاریزەی کرۆکی پرسە نەتەوەییەکان ناگۆرێت، ئەوەی دەگۆرێت چەورتربونی جزدان و کۆیلایەتی زیاتری دەوروبەری دەسەڵاتدارانی کورد دەبێت. دەبینین دوای ئاشکراکردنی ئامانجە بەراییەکانی هەڵبژاردن هاوکێشەکە بە چ ئاراستەیەکدا دەچێت و گروپە چەکدارە بە هێزەکانی عێراق گەر هێزە ئیقلیمیەکان رێگایان پێبدەن فۆرمی دەنگدان وەک کاغەزی تەوالێت بەکار دەهێنن. ئەم راستیانە کوردی باشوری لە نێو توێکڵە رەقی بێخەمی دەسەڵاتی کوردی و غیابی نیەتی جدی دەسەڵاتی بەغدا گیرۆدە کردوە و بواری جوڵەی تێدا نیە. دەربارەی کوردستان کورد ئەزمونی زۆری لە گەل هەڵبژارنەکاندا هەیە، ساختەکاری، مامەڵەی هاوشێوەی بازاری عەکاز لە گەڵ دەنگدەر، خراپ بەکارهێنانی پێگە و دەسەڵاتی حزبی و حوکمرانی، دەسەڵاتی پارە و میلیشیا و بنەماڵە و ... ئەو هۆکارانەن کە کرۆکی هەڵبژارندەکانیشیان لە بنەرەتدا پوچەڵ کردۆتەوە، بینیمان چۆن پارتی و یەکێتی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنیان بەرێوە برد، دەتگوت شەری ناوبازار و لاکۆڵانە و بە دەگمەن بەها نەتەوەیی و کۆمەڵایەتی و دیموکراسیەکان دەبینران. پارتی بۆ پاراستنی پێگەی خۆی لە بەغدا ئەوەندە پابەند نەبوە بە پرسی نەتەوەییەوە، چونکە هەر ئەو پارتیە بو کە بەغدای بە قوبلەی نەهامەتی و دەردەسەریەکانی کورد دەزانی، خێرە شەیتانەکانی بەغدا بونەتە فریشتە و پەپولە و بە راست و چەپدا لێیان نزیکبونەتەوە و تموحی پۆستێکی باڵای بەغداشیان هەیە. پاشەکشەی یەکێتی چاوەروانکراو بو، هێزێک نێوان خۆیان لە سەر ئیرسێکی سیاسی و مادی کەوتونەتە گیانی یەکتر، من تێناگەم شەری باڤڵ و قوباد تاڵەبانی لە گەڵ شێخ لاهوری ئامۆزایان بە قازانجی کێ شکاوەتەوە، بۆ سەیرێکی ئەنجامەکانی حزبەکەیان لە هەڵبژاردنەکان ناکەن، تایبەت لە قودسی کوردستان و هەولێری پایتەخت، ئەوانیش لەم هەڵبژاردنەدا شەریان بۆ حزبەکەیان کردوە، هاوپەیمانیەکەیان لە گەڵ گۆران شایستەی گەلێک پرسیاری جدیە کە دەسەڵاتدارانی گۆڕان کەوتنە داوەکەیەوە. بازدان بەسەر واقیعێکی تاڵی نەخوازیار تابلۆی هەڵبژاردنەکان بە ناتەواوی نمایش دەکات ئەویش غیابی هێزێکی ئۆپزسیۆنی تۆکمەی بەرچاوە، بۆیە هەڵتۆقینی هێزێکی ئۆپزسیۆنی وەهمی چاوەروانکراو بو، دەسەڵاتی کوردی لای مەبەستە بەناو ئۆپزسیۆنێک هەبێت بۆ ئەوەی کاڵای سیاسی خۆی بە دنیای دەرەوە بفرۆشێت، بۆ ئەو مەبەستەش ژێر بە ژێر یارمەتی چەند تاقمێکی بەناو ئۆپزسیۆنی روکەشی داوە، زۆربەی هێزە ئیسلامیەکانیش ئۆپزسیۆنی کاتی و مەوسمین، ئەوەی لە سایەی ئەو چەمکەدا دەیکەن گەلێک پرسیاری وروژاندوە، تایبەت ئەوان و پرسی دیموکراسی و نەتەوەیی و دیدگایان بۆ دەسەڵات. راستیەکی حاشا هەڵنگرە دوای وەفاتی مام جلال و کاک نەوشیروان پرسە نەتەوەییەکان لە بەغدا رویان لە کاڵبونەوە کردوە. شکستی گۆڕان و ئەگەرەکانی ئایندە کەم نین ئەو کەسایەتی و گروپانەی دوای شکستی کەمەر شکێنەری گۆڕان بۆچون و هەڵسەنگاندن و تێرامانیان بۆ شکست و ئایندەی بزوتنەوەکە باس دەکەن. لە کەش و هەوای کوردستان و لاوازی بەرچاوی گۆران بزوتنەوەکە پەنای بۆ هاوپەیمانیەک لە گەڵ ئەو هێزە برد کە لە مێژوی دروستبونیەوە تاوانی زۆری بەرامبەر کردوە و ئەزیەتێکی زۆریشی داوە، ئەم هەنگاوە خەیاڵپڵاویە چەندین لێکدانەوە لە خۆ دەگرێت. گرنگترینیان دەسەڵاتدارانی گۆڕان هیواخواز بون لە سایەی ئەم هەنگاوەدا پشکێک بۆ خۆیان بپچرێنن، وا دەرنەچو هیچ دوریش نیە لە ناو یەکێتیدا ساختە و فێڵی زۆریان لێکرابێت، ئەگەرێکی بەهێزە کە ئەم شکستەی گۆڕان رێگا خۆشکەر بێت بۆ هێدی هێدی گەرانەوە بۆ "مالە گەورەکە"، یەکێتیش بە پۆستی حزبی و ئۆفیسی ئیداری و برێ پارە گەراوەکان رازی بکەن. هەندێکیان نەیان شاردۆتەوە کە گەورەترین هەڵەی سیاسی ژیانیان وازهێنان بو لە یەکێتی، یەکێتیش لە سەرەتای ئاساییکردنەوەی پەیوەندیەکان لە گەڵ گۆڕان لە وەتەری ئەم تەوەرەی داوە کاتێک دەیانگوت بەرەو یەکگرتنەوە کار بکەین. ناشێت لێرەدا ئاماژە بە تاقمێکی گۆرانچیەکان نەدەم کە لە حوکمرانیدا بەرپرسیاریەتی باڵای پوچەڵیان پێدراوە و دڵیشیان پێیان زۆر خۆشە و ئامادەش بون کۆیڵەی دەسەڵات بن بۆ پاراستنی پێگە پوچەڵ و بێ بەهاکانیان، ئەمانە وەک تابوری پێنجەم کاریان کردوە و بەردەوامیش دەبن و کاریگەری زۆر خراپیان لە سەر پێگەی بزوتنەوەکەیان هەبوە. ئەوەندەی ئەم گۆڕانەی دوای کاک نەوشیروان خزمەتی دەسەڵاتیان کردوە خودی دەسەڵات نەیکردوە، بەرپرسیاری سەرەکیش رێکخەری گشتی و تاقمەکەی دەوروبەریەتی. گوناهی گەورەی کورەکانی کاک نەوشیروان بێدەنگیان بو، ساتێک نەهاتن پەیامی خۆیان بۆ جەماوەری گۆڕان و خەڵکی کوردستان رابگەیەنن، تایبەت دەربارەی ئیرسی مادی و ئەوان و گۆڕان، بۆیە لە تاریکیدا گیرسانەوە، چەند هەڵسوراوێکی خۆپەرستی ناو گۆڕان لە ئاستی باڵاوە نان و پیازیان بەم پرسە هەستیارە خواردوە. من دڵنیام کاک نەوشیروان لە دوا رۆژەکانی ژیانی روان بە تۆمارکراوی هەڵوێستی خۆی بەرامبەر بە پرسە گرنگەکانی ئایندەی گۆڕان و موڵکداریەتی باس کردوە. کورد وتەنی نان ئەو نانەیە ئەمرۆ لە خوانە ! زۆربەی جەماوەر و دەنگدەرانی پرسی گۆرانکاری دەنگیان بە گۆڕان و بە هێزەکانی تر نەداوە، ئەمە ئاماژەیەکی حاشاهەڵنگرە کە بە ئەمەک ماون بۆ ئەوەی باوەریان پێێ هەیە، هاوکاتیش زەمینیەکی زۆر بە پیتیشە بۆ بنیاتنانەوەی پرسی گۆرانکاریەکی نوێ و جێگیر. ئەم بنیاتنانەوەیە چەند خاڵێکی گرنگی هەستیار لەخۆ دەگرێت: یەکەم: خانەی راپەراندن دەست لەکار کێشانەوەی راگەیاندوە، جڤاتی نیشتمانیش بەرپرسیارێکی سەرەکیە لەو دۆخەی گۆڕان و شکستەکەی، بۆیە ناکرێت ئەوان خۆیان لەو بەرپرسیاریەتە بێبەری بکەن، گرنگە بە بریارێک جفاتەکە هەڵوەشێننەوە و ئەنجومەنێکی کاتی بەرێوەبردن لە هەڵسوار و کەسایەتیە پاک و بوێر و خاوەن دیدگای تەندروست بۆ پرسی گۆرانکاری پێکبهێنرێت، تایبەت لەو کەسایەتی و گروپە دڵسۆزانەی لە ساڵانی رابوردو هەوڵی بەردەوام و جدیان داوە بۆ رزگارکردنی هزری گۆرانکاری لەو تاقمە نابەرپرسانەی خانە و ئەنجومەنی نیشتمانی. دوەم: تیشکخستن بێ پێچ و پەنا لەسەر پرسی موڵکداریەتی و باسکردنی خواستەکانی کاک نەوشیروان پێش وەفاتی لەو بابەتە هەستیارەدا، ئەمە ئەرکێکی سەرەکی دو کورەکەی کاک نەوشیروانە کە تا دوا هەناسەی ژیانی لە گەڵیدا بون و لە زۆر بابەتی باسنەکراو بە ئاگان. سێیەم: ئەنجومەنی کاتی بریار لە کشانەوەی گۆڕان لە حکومەتی هەرێم بدات، گەر پێرەو نەکرا سزای ریكخراوەیی خەوارجەکان بدات، ئەو سزادانە دەبێتە فڵتەرێکی گونجاو بۆ ناسین و راماڵینی دەمامک لە نیەتی حزبی و سیاسیشیان. لە کۆتاییدا ئەو بەرێزانەی لە پرسی بنیاتنانەوەی هزری گۆرانکاری بە شێوەیەکی نوێ بەشدار دەبن دەبێت وەک شێر بچنە مەیدان و چاوەرێی خێر و بەرەکەتی ئەم و ئەو نەبن و لە کەمیندا نەبن بۆ پچراندنی پشکیان لە لاشەیەکی بێ جوڵە و وزە.
د. ئارام رەفعەت سیستەمی حوکمڕانی لە عێڕاقی ٢٠٠٣ لەسەر بنەمای سازان و بەشداری هەر سێ پێکهاتەکە، گەلی کوردستان، سوننە و شیعە دارێژراوە. لەم هەڵبژاردنەدا، سازانەکە لە دەرەوەی عێڕاق و نێوان سێ کاراکتەری دەرەکی بووە، کە تورکیا و سەعودییە-ئیمارات و ئەمریکان. لەعێراقدا چارەنوسی کورد (کۆنترۆڵکردن و لەمەنگەنەدانی کورد)، خەمی سەرەکی تورکیایە... چارەنووسی سوننە، بەهێز کردنی سوننەکان و پاراستنی بەرژەوەندییەکانیان خەمی سەرەکی سەعودییە ئیماراتە... دوورخستنەوەی شیعەکانیش لە ئێران خەمی سەرەکی ئەمریکایە. پارتی ئەم خواستەی تورک و حەلبوسیش ئەم خواستەی سەعودییە-ئیمارات و سەدریش ناراستەوخۆ و وەک دەرەنجام تاکە هێزی شیعییە کە ئەم خواستەی ئەمریکییەکان بەجێ بێنێت. دابەشکردنی ژمارەی کورسییەکانی هەر لایەنێک رەنگدانەوەی ئەم خواستەی سێ هێزە نیودەوڵەتییەکەیە. بەواتایەکی تر، نەخشەی هێز لە کوردستان لەبەرژەوەندی تورک و هی سوننەش بەدڵخوازی سەعودییە-ئیمارات و هی شیعەکانیش بە خواستی ئەمریکا بووە. ئەمە رێکەوت نییە کە: پارتی (کە پارێزەری بەرژەوەندییەکانی تورکیایە لە باشور و عێراق) دوو هێندەی یەکێتی و بەقەد هەموو هێزەکانی تری کوردستان، کە زۆربەیان نزیکن لە ئێران کورسی دێنێت (پارتی ٣٣ کورسی و یەکێتیش ١٦ و سەرجەم هێزەکانی تریش بەیەکێتیشەوە ٣٠). حەلبوسی (نزیکترین لایەنی سوننی لە سەعودییە-ئیمارات) بەتەنیا دوو هێندە زیاتری خەمیس خەنجەر، کە نزیکە لە حەشد و ئێران، کورسی دێنێت (حەلبوسی ٤٣ کورسی و خەنجەر ٢٠). سەدر تاکە لایەنی سەرەکی شیعەیە کە بتوانێت، لانی کەم لەروکەش و گوتاردا، مەودایەک لە نێوان عێڕاق و ئێراندا دروست بکات. لەم هەڵبژاردنەدا سەدر نزیک بە دوو هێندەی مالیکی، کە رکابەرە سەرەکییەکەیەتی و نزیکەی بەقەد سەرجەم هێزە شیعییەکانی تر، کە هەموویان نزیکن لە ئێران، کورسی دێنێت (سەدر ٧١ کورسی و مالیکیش ٤٠، وە سەرجەم هێزە شیعییەکان بە مالیکیشەوە نزیکەی ٧٠ کورسی). ئایا ئەم نەخشە و دیزایینە پێشتر داڕێژراوە؟ با بەیەکەوە دەست بۆ هەندێک سەرەداو ببەین ◀ کازمی چی بە عەلاوی گوتووە..؟ عەلاوی لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنی، کە پێدەچێت پێش هەڵبژاردنەکان ئەنجام درابێت، دەڵێت هێشتا کازمی هەر سەرۆکی دەزگای هەواڵگری عێڕاق بوو و نەبووبووە سەرەک وەزیر، رۆژێکیان کازمی هاتە ماڵم و پێی گووتم لە کۆبونەوەیەکی ئەنجومەنی ئاساییشی عێڕاقدا هاککەرێکم لەگەڵ خۆم برد و لەپێش چاوی هەموومان و لەماوەی تەنها ٤ خولەکدا توانی بچێتە ناو سیستەمی بایۆمەتری عێڕاقی و سەرجەم داتاکان بەئارەزووی خۆی ئاڵوگۆڕ پێ بکات (لینکی چاوپێکەوتنەکە لە کۆمێنتە). بەواتایەکی تر، سیستەمی بایۆمەتری عێڕاقی، سیستەمێکە قابیلی دەسکاری کردنە. ◀ راوێژکارەکەی کازمی چ فەزیحەیەکی خۆی ئاشکرا کرد؟ سەرەداوێکی تر پەیامەکەی موهەننەد نەعیمە. ئەو کە راوێژکاری کازمی سەرۆک وەزیرە لە هاوس کڵابێکدا بەهەوادارانی دەڵێت من بەئەرکی سەرشانم زانیوە کە پرۆسەی هەڵبژاردنەکان دەسکاری بکەم و هێزە سەرەکییەکان لەبەریەک هەڵوەشێنم (لینکی قسەکانی کە دزەیان پێکراوە لە کۆمێنتە). ئەم پەیامەی راوێژکارەکەی کازمی ئاماژە و دانپێدانانێکی سەرەکییە کە یاری بەهەڵبژاردنەکان کراوە. ◀فلاش میمۆرییەکەی هەڵبژاردن دەگەڕێتەوە ئیمارات لەهەموو دونیادا فلاش میمۆری دەگەێتەوە سەنتەر، واتە پایتەختی وڵاتەکە و هی عێڕاقیش دەبوایە لە بەغدا بووبێت. بوونی ئەم حاڵەتە بەسە بۆ ئەوەی کە لایەنی سێیەم (دەرەکی) دەستی بگاتە ئەنجامەکان و دەستیشی بخاتە ناو، بەتایبەت ئەم وڵاتەش ئیمارات بێت کە پایتەختی سپیکردنەوەی پارەی دزراوی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هەم دەست و هەم بەرژەوەندی لە ناو عێڕاقدا هەیە و هەم سیستەمەکەی دوور و نزیک نە بە هەڵبژاردن و نە بە دیموکراسی ئاشنایە. ◀فەزیحەی کاندیدە مردووەکە چیمان پێدەڵێت؟ ئەنسا مانوئێل ئەسکەندەر سەرداوێکی تری فەزیحەی دەسکاریکردنی هەڵبژاردنەکانە. ئەو لە کۆتای مەسیحییەکاندا کاندید بوو، بەڵام دوو مانگ لەمەوبەر کۆچی دوایی کرد، کەچی دوو مانگ دوای مردنی و بە ٢٣٩٧ دەنگ پێش دەیان کاندیدی رکابەری مەسیحی کەوتەوە و بووە براوەی هەڵبژاردنەکان ( لینک لە کۆمێنتە). جۆزیڤ سڵێوە سەبی نوسەر و سیاسەتمەداری مەسیحی دەڵێت، من کەسایەتییەکی سیاسی و ناسراوی ناو مەسیحییەکانم و کاندید بووم و لەناو خەڵکدابووم و کەمپینم کردووە، ماقوڵ نییە، کچێکی مردووی نەناسراو، بێ ئەوەی کەمپین بکات و لەناو خەڵکدا بێت لەمن زیاتر دەنگ بێنێت و ببێتە براوەی هەڵبژاردنەکان و من بدۆڕێم. دەستەی هەڵبژاردنی عێڕاقی بۆ پەردەپۆشی ئەم فەزیحەیە پاساوی ئەوە بووە کە خەڵک نەیزانیوە مردووە و دەنگیان پێداوە. لەراستیدا ئەمە لەهیچ شوێنێکی دوونیادا رووی نەداوە و بەتایبەتیش لەناو مەسیحییەکاندا روونادات، کە جگە لەوەی وەک گروپ و ناوچە و تائیفە یەکتری دەناسن، خوێندەوارترین پێکهاتەی کوردستان و و عێڕاقیشن. زۆرینەئ ئەو عێڕاقییانەی لە سۆشیال میدیای قسەیان لەسەر ئەو فەزیحەیە کردبێت لەسەر ئەوە کۆکن کە فەزیحەکەی ئەنسا ئاماژەیە کە دوومانگ لەمەوبەر ژمارەی دەنگ بۆ سەرجەم کاندید و کوتلەکان دیاریکراوە و هەڵبژاردنەکە تەنها رووکەشێک بووە و ئەنجامەکان رەنگدانەوەی واقیع نین. ◀ دوو کاندیدە عەرەبەکەی پارتی لە مەخموور سەرەداوێکی ترە. پارتی لە بازنەی یەکی موسڵ دوو عەرەب بەناوەکانی تەعمە لهێبی و ئیخلاس دلێمی کاندید دەکات و هەردووکیان دەدەچن. بازنەکە هەریەک لە مەخمور و گوێڕ و قەراج لەخۆ دەگرێت و بەحیسابی پارتی بێت بەدەنگی کوردەکانی ئەم ناوچەیە ئەم دوو کاندیدە دەرچوون (لینک لە کۆمێنتە). با بەسەر ئەوەدا باز بدەین کە ئەوە جۆرێکە لە تەعریبی مەخمور و دەچێتە خانەی خیانەتی نیشتیمانیش، بەڵام بە ئەقڵی کێدا دەچێت کە کوردی مەخمور و قەراج و گوێڕ، کە لەژێر هەڕەشەی تەعریب دان و داعشیش وەک دێوەزمەیەک مەترسییەکی هەمیشەییە بە تێکڕا دەنگ بە دوو عەڕەب بدەن؟ جگە لەوەش، بەشێکی بەرچاوی دانیشتوانی ئەو ناوچەیە، ئەگەر زۆرینەی نەبێت، لایەنگری پارتی نین و دەنگ بە پارتی نادەن چ جای کاندیدە عەرەبەکانی پارتی. سەرجەم ٣٢٩ کاندیدەکەی عێڕاق بەهەقی خۆیان دەرچووبن، ئەم دوو عەرەبە بەگەمەیەکی تەزویر دەرچوونە. ◀ کاندیدەکانی نەوەی نوێ سەرجەم ٩ کاندیدەکەی نەوەی نوێ لەم هەڵبژاردنەدا دەرچوون، تا ئێرە ئاساییە. بەڵام نائاسایی ئەوەیە، زۆربەیان یەکەم یان دووەمی سەر بازنەکانییان بوون. هێشتاش هەر رەنگە ئاسایی بێت، بەڵام دوان سیانێکی لێدەربچێت، هیچ کام لەو کاندیدانە، نە فیگەری سیاسی و نە میدیایی و نە جەماوەری بوون هەندێکیشیان دوور و نزیک هیچ پەیوەندییەکیان بەو ناوچانەوە نەبوو کە لێی کاندیدکرابوون. رەنگە بگوترێت کە ئەوانە دەنگی نەوەی نوێیان هێناوە نەک هی خۆیان. بەڵام، سروشت و میزاجی هەڵبژێری کورد پێچەوانەی ئەوەمان پێدەڵێت. لەپرسی دەنگداندا جەماوەریبوون و ناسراوی کاندید بەقەد جەماوەری بوونی حیزبەکەی گرنگ نەبێت کەمتر نییە. لەهەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان، شاسوار نزیکەی ٩٠٪ی دەنگەکانی حیزبەکەی دێنێت، چونکە ناسراوترینیان بوو. بەهەمان شێوەش، قوباد تاڵەبانی زۆرترینی یەکێتی و عەلی حەمەساڵح لەدوو دەورەدا زۆرترینی گۆڕان و ئەمە بۆ کەسە دیار و پۆپۆلیستەکانی حیزبەکانی تریش راستە. هەروەک لە حاڵەتی ئەنسای مەسیحی و دوو عەرەبەکەی مەخمووردا، بەربژێرەکانی نەوەی نوێش لە دیزاینەکەی ئیماراتدا وەها جێگایان کراوەتەوە کە دەرچوونییان زامن بێت و ئەمەش زیاتر بەهەدەفی پەرتەوازەکردنی رکابەرەکانی پارتی و لەساحە دەرکردنی نەیارەکانی تورکیا. لێرەدا هێڵەکەی لاهور، کە بەئاشکرا هاریکاری یان دۆستایەتی تەڤگەری باکور و رۆژاڤا دەکەن و گۆڕانیش کە پێشتر و لەسەردەمی نەوشیروان مستەفادا نەهاتە ژێر باری تورکەکانەوە دەبنە قوربانی. ◀ سێ کاندیدەکەی پارتی لەشەنگال بازنەی شەنگال سێ کورسی بۆ دیاری کراوە. پارتی هەرسێ کورسییەکەی بردۆتەوە. دوای ٢٠١٤ و گورگانخواردووکردنی ئێزیدییەکان پارتی لەهەر کوێیەکی دونیا کورسی بباتەوە لەشەنگال ناباتەوە، بەتایبەت کە ئێستا شەنگال لەژێر هەژموونی یەبەشەدایە و تەنانەت خەڵکی شەنگال رێگایان نەدا کاندیدەکانی پارتی بچنە ئەو شار و دەڤەرە بۆ بانگەشە. بردنەوەی کاندیدەکانی پارتی لەم ناوچەیە بەڵگەیەک بۆ درووستی سەرجەم ئەو بەڵگە و گومانانەی سەرەوە، کە لایەنە براوەکانی عێڕاق لەم هەڵبژاردنەدا تورک و کەنداوییەکان و ئەمریکییەکان بەسازان دیارییان کردوون و کوردستان پشکی تورک بووە لەم سازانەدا
.gif)
د. نیاز نەجمەدین نرخی نەوت لە 80 دۆلار تێپەڕیوە و پێشبینیی دەكرێت بگاتە 90-100$ لە كۆتایی ئەمساڵدا. بۆ وڵاتانی نەوتیی، ئەمە هەمیشە هەواڵێكی خۆشە، چونكە لە ئابوریی جیهانەوە پارەی زیاتریان بۆ دێت. بەڵام ئەمجارە رەنگە جیاواز بێت، ئەگەر ئەمریكا نەتوانێت قەرزەكانی بداتەوە، ئەوەی ئابوریناسان پێی دەڵێن "debt default". ئێستا جیهان گەیشتۆتە بەر لەم قۆناغە، ئەوەی پێی دەڵێن "موزایەقەی قەرز-debt distress". قەرزەكانی جیهان گەیشتۆتە 296 ترلیۆن دۆلار، كە نزیكەی 20 ترلیۆنی لە دەستپێكی پەتای كۆرۆناوە زیاد بووە. نزیكەی 40 دەوڵەت گەیشتونەتە قۆناغی "موزایەقەی قەرز"، لەوانە كامیرۆن كە 23.8%ی جی دی پی (GDP) بۆ دانەوەی قەرزەكانی خەرج دەكات بەرامبەر بە تەنها 3.9% لەسەر تەندروستیی (جی دی پی واتە كۆی داهاتی نیتشمانیی). زامبیا لە 44%ی داهاتی ساڵانەی حكومەتەكەی بۆ قەرزدەرەكانێتی، یەكەم دەوڵتیش بوو كە رایگەیاند توانای دانەوەی قەرزەكانی نەماوە. ئەمریكا، ئەو دەوڵەتەی سەدەیەكە ئاغای جیهانە، توشی هەمان مەترسیی بۆتەوە. قەرزەكانی ئەمریكا لە 100%ی جی دی پی تێپەڕاندووە ( بە تێكڕا، هەر كەس 70-80 هەزار دۆلار قەرزارە). (یابان و چین یەكی زیاتر لە ترلیۆنێك و بەڕیتانیا نزیكەی نیو ترلیۆنیان لای ئەمریكایە). لە سەرەتای 1980كاندا، قەرزەكانی حكومەت سفر بوو، لە 1990دا یەك ترلیۆن دۆلار بوو. جۆرج دەبلیو بۆش گەیاندییە 10 ترلیۆن، ئۆباماش 20 ترلیۆن، واتە 70%ی جی دی پی (جەنگی دژە تیرۆر و قەیرانی 2008 و زیادكردنی خەرجیی بۆ تەندروستیی و شتی دیكە كەڵەكەیان كرد). (لە بەرنامەیەك لە یوتیوب ئەم داتایانەم وەرگرتووە). بەهەرحاڵ، سەقفی ئەمجارە تا نزیكەی 29 ترلیۆن دۆلار بەرز دەكرێتەوە بەشێوەیەكی كاتیی. وەزیرەی دارایی (سكرتێری خەزێنەی) ئەمریكا جانێت ییڵن چووە كۆنگرێس و وتی: سەقفی قەرز بەرزنەكەنەوە، تەنانەت پارەم نابێت چەكی موچەی سەربازان لە كاتی خۆیدا بدەم (موچەكانیان دوا دەكەوێت!)، جگە لە دواكەوتنی موچەی 50 ملیۆن كەسی بەتەمەن و 30 ملیۆن خێزان كە لەسەر كرێدتی باجی منداڵەكانیان هاوكاریی وەردەگرن تا بژین. داهاتی باج لە ئەمریكا دەرەقەتی خەرجییەكانی حكومەت نایەت و چاپكردنی پارەش سەلامەت نییە و گرانی لێ دەكەوێتەوە. لەم كەش و هەوا تازەدا، سەقفی قەرزیش بەرزبكرێتەوە، تازە ترس و دڵەڕاوكێكە دروست بووە و دەستكەوتنی قەرز قورس بووە (نرخی فایدە بەرز دەبێتەوە بۆیە گران دەكەوێت لەسەرت قەرز بكەیت). ئەو شاخە بەرزەی قەرز كە ئەمریكا چۆتە ژێریی وای كردووە وەبەرهێنەران لە بەهای دۆلار بترسن و دڵیان لە مشتیاندایە، تەنانەت بەهای پشكەكانیشیان سەقامگییر نییە. مەترسیی هەرەسی ئابوریی جیهان لەبەردەمماندایە، ئەگەرچی هەندێك لە ئابوریناسان دەڵێن: چەند قەرزت دەستدەكەوێت وەستاوەتە سەر ئەوەی چەند متمانەت هەیە. ئەمریكا متمانەی هەیە و مەترسیی نییە تەنانەت زیاتریش قەرزار بێت. ئەگەر كۆنگرێس سەقفی قەرزی (واتە سنوری قەرز كە یاسایەكە لە 1939ەوە دانراوە تا حكومەت جڵەو بكات و خۆی نەخاتە ژێر قەرزی زەبەلاحەوە) بەرز نەكردایەتەوە، ئەوا بەهای دۆلارەكەی گیرفانی تۆ و حكومەتەكەشت هاڕڕەی دەكرد، نە تۆ ژنت بۆ دەهات و نە كاندیدەكان و حزبەكانیان دەیانتوانیی ساحێبی پەیمانەكانیان بن تەنانەت ئەگەر راستگۆش بن. (ئەوانەی ئەیانەوێت لە بەهای دۆلار تێبگەن، دەبێت بەردەوام چاودێریی ئەمریكا بكەن). ئا لێرەدایە ئێمە پێوە ئەبین: كێشەكەمان هەر ئەوە نییە خۆشگوزەرانیی ئێمە تەنها بە نرخی نەوتەوە (نەك كاندیدەوە!) نەبەستراوەتەوە، بەڵكو بە نرخی دۆلاریشەوە. بۆ ئەوەی ئەمە روونەدات، یان كاریگەرییەكەی كەم بكرێتەوە، پێویستمان بە سیاسیی و بڕیاربەدەستێكە دەستوبرد بكات لە رووبەڕووبوونەوەی ئەم مەترسیاینەی بەردەممان بەوەی وەبەرهێنان هەمەڕەنگ بكات و رۆحی هەمئاهەنگیی و هاریكاریی بكاتەوە بە بەری كۆمەڵگەكەدا نەك لە گروپی بچوكدا قەتیسی بكات. قەیران هەمیشە ماتڕیاڵێك بووە بۆ ئابورییناسان تا تیۆرییەكانی خۆیانی پێ بسەلمێنن و بەڵگەی زیاتر بهێننەوە. دوو گفتوگۆ لەم كاتانەدا بڵاودەبێتەوە. یەكەمیان ئەوەیە: ئایا قەرز مەترسییدارە؟ هەندێك دەڵێن نەخێر، ئەم دڵەڕاوكییە چییە دروستتان كردووە؟ تۆ هەڵەیت كە وادەزانیت هەموو كات ئەوە باشە "پێ بە قەد بەڕەكەی خۆت راكێشیت". قەرز نەكەیت ئابوریی زیاتر خاودەبێتەوە. قەرز بكە، بەڵام بۆ وەبەرهێنان بێت (وەك خوێندن یان خانوو بكڕە) نەك بۆ ژوری میوان. هەندێكی تر دەڵێن هەموو شت پرەنسیپی خۆی هەیە. رۆژێك دێت كۆی داهاتەكەت بەش بەسی نرخی سودی قەرزەكەت دەكات و تیا دەچیت. كە خەڵك و و بزنسكار و حكومەتەكانیش بە مایەپوچیی بینیانیت، ئیتر هەر تاقەتیان نییە سەلامیشت لێ بكەن چجای قەرزت بدەنێ! گفتوگۆی دووەم، فكری ئابورییە. هەندێك دەڵێن: كێ ئەو هەموو قەرزەی كرد جگە لە حكومەتەكان؟ ئەمانن خەڵك و پاشەكەوتكاریان فریودا و پارەكانیان لە پشكدا خەرج كرد كە وەبەرهێنانی راستەقینە نییە یان بۆ خۆشیی ژیان و پێداویستیی خەرجیان كرد (واتە بەكاربردن) و بەخەسار چوو. حكومەت بە نەفرەت بكەن، چونكە لە كوێدا قەیران هەبوو، حكومەت هەیە. هەندێكیش ئەڵێن قەرزاربوونی كەرتی تایبەت و بازاری ئازادەكەتان مەسڕن بەناو چاوی حكومەتدا. بازاڕی ئازادەكەی ئێوەیە مرۆڤی كردووە بە مرۆڤێكی چڵێس و هیچ بەشی ناكات. ئیدی ئەمیان شەیتانەكە بە حكومەت و ئەویان بە بازاڕی ئازادی دەزانێت. ماركسیی و كۆمۆنیستەكانیش (لەوانە ئابوریناس ریچارد ۆڵف) ئەڵێن: بۆستن.. چی وایكرد هەم حكومەت و هەم خەڵك و بزنسكار قەرزەكانیان بەفیڕۆ ببەن؟ ئەم هەموو قەرزە بۆ نەخرایە ئەو وەبەرهێنانەی ئێوە دەڵێن و بۆ گەندەڵیی تیادا كرا؟ وەڵامەكەی وون مەكەن، مەسەلەكە سیستمی سەرمایەدارییە كە هەمیشە مرۆڤ دەشێوێنێت و هیچی تری پێ ناكرێت جگە لەوەی بە دروستكردنی كێشەیەك (وەك قەرز) كێشەیەكی تر چارە دەكات (وەك زیادەمەسڕەفیی)، پاشان بۆ رزگاربوون لە قەرزەكە ئەبێ گرانیی (هەڵئاوسان) بخاتەوە، ئیدی بەو شێوەیە لەم كێشەیە بۆ ئەوی دی دەڕوات تا لە شوێنێكدا دەتەقێتەوە. هەر یەك لەم تێزە فكرییانە كەموكوڕیی خۆیان هەیە. هەر یەكیش بۆشاییەك پڕ دەكەنەوە و دەبێت هاوكاری یەكتر بن و یەكتر تەواو بكەن لە بری ئەوەی بیەوێت بەڵگەی زیاتر بۆ خۆی بهێنێت. بەس وادەردەكەوێت لە ماوەی كورتخایەندا جگە لە چارەسەرە تەقلیدییەكان شتێكی نوێ لە ئارادا نییە و ئەمەش مانای ئەوەی جیهان لە مەترسیی گەورەدایە. بەڵام مرۆڤ زیرەكە و زۆری تر نابات شتێكی گونجاو هەر دەدۆزێتەوە و ئێمەی كوردە حەیاتەكەش چیمان لەسەرە؟ بەكارهێنانەكەی.
(1).gif)
په‌یكار عوسمان - حکومەتی کازمی لەوەدا بردییەوە، کە تەزویری سنوردارکرد. بەڵام لەوەدا دۆڕاندی، کە نەیتوانی زۆرینەی عێراقییەکان بباتەوە سەر سنوقی دەنگدان. - خۆپیشاندەرانی عێراق، لەوەدا سەرکەوتووبوون، کە هەڵبژاردنی پێشوەختەیان سەپاند. بەڵام لەوەدا فەشەلیان هێنا، کە نوێنەرایەتییەکی بەهێزیان هەبێ و هەڵبژاردنەکە ببەنەوە. - سەرکەوتنی سەدرییەکان ئیجابییە. لەوێوە نا، کە شتێکی زۆر جیاوازو موهیمیان لێ چاوەڕوان بکرێ. بەڵکو لەوێوە کە لە وجودی شەقامێکی ملیۆنی خۆپیشاندەردا، کابینەکان لاوازو لەرزۆکن و کاریان لەبەر ناڕوات. بەڵام ئەگەر حکومەتەکە هی خۆیانبێ و هەر لەناو پایتەختدا جەماوەرێکی ملیۆنیی هەبێت، ئیتر ڕەنگە لە حکومەت بچێ. - خاڵێکی تری ئیجابی، پاشەکشێ ی حەشدییەکانە، کە چاکەی ئەمە ئەگەڕێتەوە بۆ قوربانیدانی خۆپیشاندەران و بۆ سنوردارکردنی تەزویر. - هەڵکشانەوەی مالکی شتێکی ئاساییە، چونکە لەڕاستیدا بەس سەدرییەکان و دەعوە، هێزی ڕاستەقینەی ساحەی شیعەن، ئەوانیتر پترۆ دۆلارو دەستێوەردانی ئێران فووی تێکردون. - سونەکان لەڕێگەی سەرخستنی حەلبوسییەوە، موتڵەگ و عەلاوی و نوجێفییان تێپەڕاندو نوێ تاقیئەکەنەوە. کۆنی گەندەڵ ئەولاترچێ، بەڵام نوێ ی پۆپۆلیستیش، وەکو قومارەو چەنێك ئومێدێکی ئانییە، ئەونەش نائومێدییەکی دواترە. - کازمی و کۆمسیۆنی نوێ، تا ڕادەیەکی باش، تەزویریان کۆنترۆڵ کرد، چونکە خۆیان تەرەف نین لە ململانێکەدا. سەرۆكەکانی پێشتر، خۆیان ڕکابەربوون و کۆمسیۆنیش نوێنەری لایەنە مونافسەکان بوون، ئیتر تەزویریش زۆربوو. دەی ئەگەر ئەو دووانە ڕەبت بکەینەوە،، یەعنی حکومەت و کۆمسیۆن، خۆیانن کە تەزویر ئەکەن و ناکەن! - هیچ هەڵبژاردنێكی پاك و ئازاد، سەتا سەتی خەڵك بەشداری تیا ناکات. بەڵکو ڕێژەی بەرزی بەشداریی، عادەتەن لە شەست بۆ حەفتا، ئەوپەڕی هەشتایە. هەشتا بەرەو سەریش، مەساحەی تەزویرو دیکتاتۆرەکانە. یەعنی کاتێ بەشداری سەتا چلە، مانای وانیە بایکۆت سەتا شەستە. چونکە ئەسڵەن یارییەکە لە سەت نیە، بەڵکو لە حەفتاو هەشتایە! - بەڵام قەبارەی بایکۆت گەورەیەو لە کۆی هەموو هێزەکانی ساحەکە گەورەترە. ئەوەش نایەکی زۆر شایستەیە بۆ کۆی هێزەکان و لێرەدا هەموویان دۆڕاون. وەلێ ئەگەر دەسەڵات جارێك دۆڕابێت، موعارەزە دووجار دۆڕاوە، چونکە ئەوانە ناڕازیین و ناڕازییش قەرارە دەنگی ئۆپۆزسیۆنبێ! - لە وێنە گەورەکەدا هەمووی دۆڕاوە، بەڵام لە مەساحە بچوکەکەدا، جۆرێکی تر لە بردنەوەو دۆڕان هەیە، کە ئەمە بەشێکە لە وێنەکە نەك هەمووی. یەعنی ئەوەی کە لێرەدا سەرکەوتووە، تەنیا لێرەدا سەرکەوتووە، نەك لە کۆی وێنەکەدا. بەڵام ئەوەی کە دۆڕاوە، لە کۆی وێنەکەو هەردو مەساحەکەدا دۆڕاوە! - شکستی سەربەخۆکان، لەوێوە خراپە، کە هەیمەنەی حیزبەکان بەسەر سیاسەتەوە تۆخترئەکاتەوەو ئیتر جگە لە حیزب ڕێگایەکی تر نامێنێ بۆ بەشداری سیاسی. بەڵام لەوێدا ئیجابییە کە پێ ی وتین، شەڕەدەم و جنێوبازی، بەدیلی دزی و گەندەڵی نیە، بەڵکو تاکەکەی تری داکشانی سیاسییەو لێرەدا بێدەنگییەکەی بایکۆت، نایەکی گەورەبوو بۆ دەنگەدەنگ! - نەوەی نوێ، لە ساحەی پۆپۆلیزمدا، لە سەربەخۆکانی بردەوەو وتی ئەگەر ئێوە بەس دەمتان هەیە، ئێمە دەم و تەنکەرە ئاویش. بەڵێ نەوەی نوێ تەنیا لە شەڕە دەمدا نەچەقیوەو بەردەوام بواری تری نمایش ئەدۆزێتەوەو ساحە بۆ یارییەکەی خۆی فراوان ئەکات. بەڵام یاری فکرو پرۆژەو سیاسەتی باڵا نا، بەڵکو یاری نزمی "وروژاندن"! - گۆران پرۆژەیەکی قەلەقبوو لەنێوان عەقڵانیەت و وروژاندندا. ئەم دووانەش پێکەوە ناکوڵێن. چونکە ئەگەر پێکەوەبن، هەمیشە عەقڵ ئەدۆرێ و وروژاندن سەرئەکەوێ. ئاخر عادەتەن زۆرینە، حەوسەڵەی بیرکردنەوەی نیەو هەر بە هەستەکان، لەگەڵ ورژاندنەکەدا شەکل ئەبێ و لە عەقڵانیەتەکە ئەپچڕێ. گۆڕان ئەبوو لە عەقڵانییەت و پێنج کورسییەوە دەستپێبکا بۆ سەرەوە. نەك لە وروژاندن و بیستوپێنجەوە بۆ خوارەوە! - مەسەلەن لە بەرنامەیەکی ڕووبەڕوودا، کاك نەوشیروان تەرحێکی عەقڵانیی عەرز ئەکاو ئەڵێ ئێمە دژی کەس نین، تەنیا دژی فەسادین. بە کردەیی واشی ئەکرد، لەگەڵ هەموو لایەنەکان دائەنیشت و سەردانی هەمووشیانی ئەکرد. بەمەش پێمان ئەڵێ سیاسەت بریتییە لە کاری هاوبەش و کۆبوونەوەی هەمووان لەسەر پرۆژەی گشتی، نەك ڕقبازی و پچڕان و یەکتری داپڵۆسین. بەڵام هەر پێنج دەقە دوای ئەوە، ڕاپۆرتێکی بڕیار نامیق، ڕیسەکەی ئەکردەوە بە خوری و شتەکە ئەبوویەوە بە شەڕی شەخسی و ئیتر دانیشتنی نەوشیروانیش لەگەڵ فڵان، ئەبوو بە عەیبە. ئەوەشی کە لەناو خەڵکا جێ ی ئەگرت، ڕاپۆرتە وروژێنەرەکەی بڕیار بوو، نەك خیتابە عەقڵانییەکەی نەوشیروان. - جا بەوبەختیی کورد ئەوەیە کە شتی خراپ زوو وەرئەگرێ و ئیتر ئێمەش بەرەو پێشەوە نەچووین و گەڕاینەوە بۆ دواوە. لە گۆڕانێکی قەلەقەوە، هاتین بۆ نەوەی نوێ ی یەکلایی. بەڵام یەکلایی بەلای وروژاندنەکەداو ئیتر بڕیار نامیق بوو بە حیزب و بە مۆدێلی باوی سیاسەتی ئێمە! - یەعنی وروژاندن خەلەلێکبوو لە گۆڕاندا، ئەبوو ئەوەی کە دوای گۆڕان دێت، چاكیبکاتەوەو کەشێکی ئارامترو عەقڵانیتر دروستبکاو هەنگاوێ بەرەوپێش بچین. نەك خودی خەلەلەکە بکاتە بناغەو کۆڵەکەی پرۆژەکەی. - بێینەوە سەر هەڵبژاردن، نەوەی نوێ بە تەکنیکی "گڵۆپەکە"، کاندیدە لاوازەکانی خۆی پاراست لەوەی کە موقاڕەنە بکرێن بە کاندیدە بەهێزەکانی بازنەکان. ئەمەش بۆ ئەمسەر یارییەکی زیرەکانەبوو. بۆ ئەوسەریش ستافێکی لاواز، باشتر کۆنترۆڵ و ئاڕاستە ئەکرێن. - بۆ ئەوانەی کە ڕەقەمیان بۆ گرنگەو لەداخی تەزویر بایکۆتیان کرد، ڕەنگە سەرکەوتنی ئەمجارەی نەوەی نوێ، گەڕانەوەی ئومێدێك بێت و وایان لێبکات کە هەڵبژاردنی داهاتوو بچنەوە سەر سنوقەکان. بەڵام بۆ ئەوانەی کە تۆزێ لە ڕەقەم واوەتر ئەڕوانن. پۆپۆلیزم، بۆ ئێستا نائومێدییەکی نوخبەوییەو بۆ دواتریش نائومێدییەکی گشتی! - کاتێ بە دەستی خۆت، هەموو کۆڵەکە مەعنەوی و گشتییەکانی حیزبەکەت ئەشکێنی و لە پرۆژەیەکی سیاسییەوە ئەیکەی بە دوکانێکی سیاسی، ئیتر دوکانەکە هەر بۆ داخستن باشە. لەڕاستیدا تاکە خزمەت و داهێنانێك، کە لەبەردەم گۆڕاندا مابێت، خۆ هەڵوەشاندنەوەیە. ئاخر یەکێ لە سیفەتە ناقۆڵاکانی حیزبی کوردی، عینادییەکەیەتی و ئەوکاتەشی کە پێویست نیە هەبێت، هەر عینادی ئەکاو دەڕابەکەی داناداتەوە! مەسەلەن حیزبی شیوعی، سەردەمانێك پێویستی قۆناغ و حیزبی یەکەمی عێراق بوو. دەی ئێستا هیچیش نیەو هەیە! حسك سەردەمانێك عەرزی ئەدڕی و هێزی دووەمی شاخ بوو. دەی ئێستا هیچیش نیەو هەشە. هاتنی گۆڕان جوان بوو، گرنگە کۆتاییەکەشی جوانبێ و ئەو نەریتە دابهێنێت، کە حیزب گەیشتە قۆناغی هیچ و "ڕەهەندی گشتی" تیا نەما، ئیتر لەوێدا خۆشی نەمێنێ و درێژەیەکی ناپێویستی نەداتێ. - ئەگەریش بەتەمای بەردەوامبوون و هەستانەوەن، بۆ نا، ئەوەش ئەبێت. ئەزانی چۆن؟ بە گواستنەوەی بەرپرسیارێتی، لە شانی ئەوەوە بۆ شانی خۆت. خۆی ئەوان هەر بە یەکتر تۆمەتبارکردن و خۆ بێبەریکردن وایان لە گۆڕان کرد. ئەگەر بەتەمان هەر بەوەش چاکیکەنەوە، لێیگەڕێن باشترە. - (حیزبی دەنگدەر) هەستیارەو (حیزبی بنکە نەگۆڕ) بێ هەستە. بێ هەستیی بە مانای جنێو نا. بەو مانایەی کە هەستیار نیە بەرامبەر ئەوەی کە ئەگوزەرێ و وەلائێکی نەگۆڕی هەیە، کە بەهێزترە لە گۆڕاوەکانی دنیای سیاسەت. پارتی و یەکێتی لەم نەوعەن و پشتبەست بە دەسەڵات و پارەو چەك و کەسوکاری شەهیدو شەرعیەتی شۆڕش.. شتی وا ئەکەن کە نابێ بکرێ و ئەشیکەن، چونکە دڵنیان لە بوونی جەماوەرێکی نەگۆڕ لە هەموو حاڵێکدا. بەڵام گۆڕان حیزبی دەنگدەری گۆڕاوە، کەچی خۆی لێبووبوو بە حیزبی بنکە نەگۆڕو ئەو شتانەی ئەکرد، کە دەنگدەرەکان پێ ی هەستیارن! - پارتی براوەی یەکەمی ڕەقەم و دۆڕاوی یەکەمی ئەخلاقی سیاسی بوو. چونکە ٣٠٠هەزار کەمی نەکردوە، بەڵکو ئەوەندە هەزار تەزویری لێ دەرکەوتووە! - یەکێتیش ئەوە حەجمی ڕاستەقینەی خۆیەتی و ئەو کاتەی کە لەمە زیاتری ئەهێنا، مەسەلە حاجی قاسم بوو نەك ئاغای لالەزار. دەی ئاشکرایە بۆشایی قاسمیش بە نورەدین پڕنابێتەوە. - ئیسلامییەکانیش بە براوەو دۆڕاویانەوە، هێشتا لە نیومەترییەکەدان و نەچوونەتە مەسبەحی گەورەکان. ئێستەش من لەوە تێنەگەیشتم، یەکگرتوو چوار بەرێ و کۆمەڵ یەك، یان کۆمەڵ چوار بەرێ و یەکگرتوو یەك، فەرقی چیەو ئەم یارییەی بەینی خۆیان چ عیلاقەی بە ئێمەوە هەیە؟ - دۆڕاوێکی تری هەڵبژاردن پەکەکەبوو. مەبەستم بانگەوازە بێتامەکەی جەمیل بایك نیە. بەڵکو ئەمەوێ بڵێم، کاتێ شەنگال بەدەست پەکەکەیەو کورسییەکانی پارتی ئەیبات،، ئەمە یەعنی وڵات بە پشوبەو وریابە بەڕێوە نابرێ. خەڵك لە گەندەڵی بێزارە، بەڵام لە نێوان گەندەڵی و عەسکەرییدا، گەندەڵی هەڵئەبژێرێت. نیزامی شمولی و بە عەسکەرکردنی خەڵك و بە معەسکەرکردنی کۆمەڵگا، لە دوورەوە جوان و جیڤارا دیارە، بەڵام لەناوەوە کاسترۆیەو شوێنی ژیان نیە! - دواجار لەم هەڵبژاردنەدا سۆسیال میدیا لە میدیای بردەوە. سۆسیال میدیا وەکو زمانحاڵی ناڕەسمی بایکۆت و میدیاش وەکو زمانحاڵی ڕەسمی دەنگدان. سۆسیالمیدیا فەزایەکی فراوانترەو جێ ی حزیبی و ناحیزبی و بەشداری و بایکۆت و هەموو نەوعەکانی تێدا ئەبێتەوە. بەڵام میدیا تەسکەو هەر بەقەت ئەجندای حیزبەکەیەتی.
.gif)
عه‌داله‌ت عه‌بدوڵڵا ئه‌گه‌رچی نه‌شاره‌زایییه‌كی فكریی گه‌وره‌یه كه ته‌نها پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن بكرێته پێوه‌ر بۆ ئاماده‌بوونی سیسته‌می دیموكراسی، چا جای له‌و مۆدێله عێراقییه‌ی كه رۆژنامه‌ی نیویۆرك تایمز-_ی ئه‌مریكی ناوی لێ نابوو: كۆنترۆڵكردنی سیاسه‌ت به چه‌ك و پاره!، به‌ڵام ئه‌گه‌ر ئه‌و تێگه‌یشتنه ساویلكانه‌یه‌شمان، وه‌ك پێوه‌ر، بۆ دیموكراسی قبوڵ بێت، ئه‌وا له ئه‌زموونی ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ی عێراقدا، به هه‌رێمی كوردستانیشه‌وه، نه‌ك كورتی هێنا، به‌ڵكو به ئاشكرا تێكشكا تا ئه‌و راده‌یه‌ی كه چاودێرانی نێوده‌وڵه‌تیی هه‌ڵبژاردنه‌كه داوای به‌خۆداچوونه‌وه له پارته سیاسییه‌كانی عێراق بكه‌ن، به‌تایبه‌تی دوای ئه‌وه‌ی، جارێكی تر، رێژه‌ی به‌شداریكردن له هه‌ڵبژاردنه‌كه‌دا ته‌نانه‌ت نه‌گه‌یشته 50% و له باشترین حاڵدا 41%ی تێنه‌په‌ڕاند. واته له كۆتاییدا، نزیكه‌ی 16 ملیۆن هاووڵاتیی ده‌نگده‌ر له كۆی 25 ملیۆن كه‌س كه مافی ده‌نگدانیان هه‌بووه، بایكۆتی هه‌ڵبژاردنه‌كه‌یان كردووه، ئه‌مه‌ش رووداوێكه، چه‌ندین شیكردنه‌وه‌ی سیاسی بۆ ئاینده‌ی نادیاری عێراق هه‌ڵده‌گرێت، به‌تایبه‌ت كاتێك زۆربه‌ی دانیشتوانی ئه‌م وڵاته، به هه‌رێمی كوردستانیشه‌وه، به ته‌واوی پشت له پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن ده‌كه‌ن و وه‌ك میكانیزمێك بۆ گۆڕانكاریی سیاسیی نایبینن. بایكۆت، به‌و رێژه گه‌وره‌یه، ده‌لاله‌تی سیاسیی زۆری هه‌یه، یه‌كه‌مینیان ئه‌وه‌یه كه سه‌رله‌نوێ سه‌قامگیری سیاسی و ئه‌منی و كۆمه‌ڵگه‌یی كه‌وتۆته ناو چه‌ندین پێشهات و سیناریۆی جیاجیاو مه‌ترسیداری داهاتووه‌وه‌و به‌هیچ جۆرێك مسۆگه‌ر نییه. جارێ ده‌ستنیشانكردنی سه‌ره‌ك وه‌زیران و پێكهێنانی كابینه‌ی داهاتووی حكومه‌ت و دابه‌شكردنی پۆست و به‌ركه‌وته‌كان، ده‌بێته به‌ربه‌ره‌كانییه‌كی Challenge گه‌وره‌و به ئاسانی روونادات، چه‌ندین هێزی سیاسی له‌به‌رده‌م بژارده‌ی هه‌ڵبژاردنی به ئۆپۆزسیۆنبووندان، ئۆپۆزسیۆنبوونیش له ئه‌زموونی سیاسیی عێراقدا واته كردنه‌وه‌ی ده‌رگاو په‌نجه‌ره‌ش به‌ڕووی ده‌ستێوه‌ردانی زیاتری ده‌ره‌كی، چونكه زۆربه‌ی هێزه عێراقییه‌كان، به سروشتی حاڵ، لینكی خۆیان له‌گه‌ڵ هێزه هه‌رێمایه‌تی و نێوده‌وڵه‌تییه‌كاندا هه‌یه‌و له ململانێی ناوخۆییدا به‌گه‌ڕی ده‌خه‌ن. له‌لایه‌كی تر، پره‌نسیپی نوێنه‌رایه‌تیكردن، به‌هۆی بایكۆته‌وه، دوچاری زه‌بری كوشنده بووه. هیچ گروپێكی براوه له عێراقدا ناتوانێ به‌بێ بڕێكی زۆر له شه‌رمی سیاسی باس له نوێنه‌رایه‌تیكردنی خه‌ڵكی عێراق بكات، چونكه له كۆتاییدا نوێنه‌ری كه‌مینه‌یه‌كی ده‌نگده‌رن كه ته‌نها 41%ی ده‌نگده‌رانی وڵات پێكده‌هێنن. واته ئه‌نجامی ئه‌مجاره‌ی هه‌ڵبژاردن، سیسته‌می نوێنه‌رایه‌تیی خستۆته قه‌یرانێكی گه‌وره‌وه‌و له هه‌موو كاتێكدا شه‌قامی عێراقی له په‌رله‌مانتاران و هێزه‌كانیان زیاتر مافی لافی نوێنه‌رایه‌تیكردنی عێراقییه‌كانیان هه‌یه. دۆخه‌كه بۆ هه‌رێمی كوردستانیش هه‌روایه. له‌كاتێكدا كه پارتی و یه‌كێتی و نه‌وه‌ی نوێ له میدیاكانیانه‌وه ئاهه‌نگ و شایی بۆ كورسییه‌كانیان ده‌گێڕن، شینی له‌ده‌ستدانی متمانه‌ی زیاتر له نیوه‌ی خه‌ڵكی كوردستانیان په‌رده‌پۆش كردووه!. پارتی پتر له 300 هه‌زارو یه‌كێتی نزیكه‌ی چاره‌كه ملیۆنێك و نه‌وه‌ی نوێ_ش ده‌یان هه‌زار ده‌نگیان دۆڕاندووه. گۆڕان، ئه‌گه‌رچی دۆڕاو خراپیش دۆڕا، به‌ڵام زوو به زوو دانی به شكستی گه‌وره‌ی خۆیدا نا، ئه‌مه‌ش ئه‌گه‌ری به‌خۆداچوونه‌وه‌و گۆڕانكاریی له‌به‌رده‌مدا واڵا ده‌كات، هه‌رچی یه‌كێتییه، ئه‌وا تا ئێستا له واقعی خۆی هه‌ڵدێت و كورتهێنانه‌كانی له هه‌ولێر خستۆته ئه‌ستۆی ساخته‌كاری و، له كه‌ركوكیش له ئه‌ستۆی كاندیده سه‌ربه‌خۆكان و، له سلێمانیش(ئه‌ندامه بێ وه‌فاكان!) وه‌ك له هه‌ندێ سۆشیال میدیاوه ده‌بیسترێت..! واته تا ئێستا به ره‌سمی نایه‌وێت دان به‌وه‌دا بنێت كه نزیكه‌ی چاره‌كه ملیۆنێك خه‌ڵكی لێ بۆته‌وه‌و نیوه‌ی كورسییه‌كانی له كه‌ركوك و زۆربه‌ی كورسییه‌كانی له هه‌ولێر و، چه‌ند كورسییه‌كی له ناوه‌ندی سلێمانی دۆڕاندووه، به ئه‌گه‌ری له‌ده‌ستدانی پۆسته‌كانی داهاتووی سه‌رۆكایه‌تیی كۆمار و پارێزگاری كه‌ركوكیشه‌وه.. تاقه ده‌سكه‌وتیشی له دهۆك و دوزخۆرماتوو و نه‌ینه‌وایه‌و هیچیتر. هه‌رچی پارتییه، راسته كورسییه‌كی زۆری هێناوه‌و له كه‌ركوك و سلێمانی چۆته پێشه‌وه، به‌ڵام هاوكات سه‌دان هه‌زار ده‌نگی له‌ده‌ستداوه، له‌وه‌ش خراپتر كه ده‌بێ حسابی وردی بۆ بكات، رێژه‌ی كه‌می به‌شداریی ده‌نگده‌رانی پارێزگای پایته‌خته، هه‌ولێر، كه ئاماژه‌یه‌كی سیاسییه بۆ لاوازبوونی پێگه جه‌ماوه‌رییه‌كه‌ی كه هه‌رگیز به پێگه‌ی نیابی داناپۆشرێت كه وه‌ك پشك له یاسای هه‌ڵبژاردندا دانراوه‌و پێشوه‌خت به‌شی پارێزگاكان دیاری كراوه.
.jpg)
.png)
.jpg)
