.gif)
باقر جەبر زوبەیدی بەداخەوە حكومەت بڕیاریدا بەردەوام بێت لە بونیادنانی بۆری گواستنەوەی نەوت لە بەسرەوە بۆ بەندەری عەقەبەی ئوردن, لەو كاتەوەی كە پرۆژەكە لە لایەن حكومەتی پێشوو بە سەرۆكایەتی عادل عەبدولمەهدی و حكومەتی ئوردنی لە ساڵی 2019 راگەیەندراوە, ئێمە هۆشداری دەدەین لە مەترسی ئەو بۆریە, كە بە سەرەتای راستەقینەی ئاساییكردنەوەی پەیوەندیی دادەنێین لەگەڵ ئیسرائیل, چونكە بۆرییەكە بە " تیران" دا تێدەپەڕێت كە ئەمڕۆ لەژێر ئیدارەی " تەلئەبیب"دایە, هەروەها بەگوێرەی چەند زانیارییەكی تایبەت بۆرییەكە پێش ئەوەی بگاتە عەقەبە بە چەند كیلۆمەترێك لقێكی نهێنی لە ژێر زەویدا هەیە كە دەگاتە ئیسرائیل و بەبێ ئەوەی حكومەتی عێراق ئاگای لێبێت. لە رووی ئابورییەوە ئەو بۆرییە هیچ سودێكی نیەو تێچووی بونیادنانی 26 ملیار دۆلارە, بەواتای ئەوەی تێچووی گواستنەوەی هەر بەرمیلێك نەوت دەگاتە نۆ دۆلار لەبەرامبەردا تێچوی هەناردەكردنی لە كەنداوەو لە رێگەی بەندەرەكانی بەسرەوە نیو دۆلارە, جگە لەوەش مەترسی ئەمنیی زۆری لەسەرە بەهۆی ئەوەی بۆرییەكە بە دۆڵی حۆراندا تێدەپەڕێت كە لەژێر كۆنترۆڵی چەكدارەكانی داعشدایەو بەوەش گریمانەی تەقاندنەوەی بۆرییەكە هەمیشە لە ئارادایە. میسر و ئوردن زۆر پێویستیان بە بۆری نەوت هەیە لە بەسرەوە بۆ عەقەبە, ئوردن و بەندەری عەقەبە پێش بەسرە دەكەون و پێگەكەی وەك هەناردەكەری نەوت لاواز دەكەن, ئوردن قازانجێكی زۆر دەكات لە تێپەڕینی نەوت بە خاكەكەیدا جگە لەو كۆمێنشنە مەترسیدارو ترساناكانەی كە دەچنە گیرفانی سیاسییە عێراقیی و میسریی و ئوردنییەكانەوە. میسر وڵاتی ئوردنی قایل كردووە كە بۆرییەكە بگاتە ئەوێ بەهۆی كۆمپانیای " الجسر العربی" كە كۆمپانیایەكی هاوبەشی میسری ئوردنی عێراقییە بۆ گواستنەوەی دەریایی و بەوەش پێدوایستی میسر لە نەوت دابین دەبێت‌و لەلایەكی تریشەوە ئەو نەوتە هەرزانەی كە لە عەقەبەوە هەناردە دەكرێت بە سوێسدا تێدەپەڕێت‌و نۆكەندی سوپَس بۆ هەر بەرمیلێك نەوت 7 بۆ 10 دۆلار دەچنێتەوە. پێویستە هیچ یاداشتێكی لێكتێگەیشتن یان رێككەوتنێك لەگەڵ ئەو وڵاتانەدا نەكرێت كە داهاتووی عێراق هیچ پەیوەندییەكی بەو وڵاتانەوە نیەو جەمسەری سیاسیی عێراق نین و هیچ رێككەوتنێكی سیاسی لەگەڵ ئەو وڵاتانەدا كۆمان ناكاتەوەو میسرو ئوردن چەندان جار هەڵوێستی خۆیان دەربارەی عێراق گۆڕیوە بە ویستی وڵاتانی كەنداو‌و ئەمریكا ئەوان هاوبەشێكی سیاسی و ئابوری گەرەنتیكراو نین. *ئەمینداری گشتی بزوتنەوەی ئینجاز
.gif)
چیا عەباس شاعیری گەورەی کورد سالم صاحبقران لە ساتەکانی هێرشی تورک بۆ سەر میرنشینی بابان لە سلێمانی دەڵێت: عەزیزم وا لە ناو چاها خوداوەند نەجاتی دەی لەچیهرەی ئەو بکا یەعقوبی دڵ رەفزی سەفا پەیدا خودایە موڵکی بابان بێ رەواج و قەڵبە سا لوتفێ بە ئەکسیری وجودی ئەو بکا وەک میسک و بەها پەیدا لە ئەزاعی سلێمانی ئەوانەی شاد و ئاسودەن لە فەرعا نوتفەی هەیزن لە ئەسڵا جنسی شەیتانن لە زوڵمی چەرخی چەپگەردیش درێغا حەسرەتا دەردا بە میسلی سالمی بێکەس گەلێ کەس وێڵی شارانن ئاشکرایە شار تایبەتمەندی و کاریگەری خۆی لە سەر کۆی گشتی پرسەکانی سیاسەت و حوکمرانی و كڵتوری و ئابوری و کۆمەڵایەتی وڵاتەکان هەیە، فەرەنسا بێ پاریس، بەریتانیا بێ لەندەن، روسیا بێ مۆسکۆ و ئێران بێ تەهران چ چێژ و تامێکیان دەمێنێت؟ پێگەی تایبەتی شارەکان زادەی مێژویەکی درێژە، لە قورسایی کەسایەتی و دانیشتوانانی، روداوەکان و رۆڵیان لە مێژودا ئەو پێگەیەی بەدەست هێناوە. سۆز و خۆشەویستیم بۆ شاری باو و باپیرانم لە سونگەی دەمارگیری ناوچەگەری و سیاسیەوە نیە، لەو باوەرەشدام ئەوەی شارەکەی خۆی خۆش نەوێت و کار بۆ گەشەکردن و خۆشگوزەرانی نەکات مەحاڵە بتوانێت نێشتمانیشی خۆش بوێت. لە سەرەتاکانی شەستەکانی سەدەی رابوردو گەنجێکی سەرگەرمی کوردایەتی بوم، لەو سەردەمەدا، بێئەوەی لە دور و نزیکەوە، بێجگە سلێمانی، بە خزمەتی ئەو شارانە گەیشتبم هۆشیاری و گەنجینەی کوردایەتیم بە ناوەکانی مەهاباد و دیاربەکر و قامیشلێ و سلێمانی و بە کەسایەتیەکانی پێشەوا قازی محمد و شێخ محمودی نەمر و شێخ سەعیدی پیران و مەلا مستەفا گۆشەکران. ناشێت بازێک بدەم بەسەر دەنگە زوڵاڵەکە و بەرنامە بزوێنەرەکەی خوالێخۆشبو شوکروڵلای بابان کە ئێواران لە ئێسگەی رادیۆی کوردی کرمانشانەوە تا سەر ئێسک شەحنی دەکردمەوە. لە گەڵ بەرپابونی شۆرشی ئەیلولیش ناوی پێشمەرگە و دەنگی وێستگەی رادیۆی شۆرش و گرمەگرمی فرۆکە جەنگیەکانی حکومەتی بەغدا کە رۆژانە لە ئاسمانی سلێمانیەوە بەرەو کوشتن و وێرانکردنی نیشتمان و نەتەوەکەم دەفرین ئیرادەی بەرەنگاربونەوەی دوژمن و پێداگریم لە دروشمە ناودارەکەی ئەو سەردەمە، کوردستان یان نەمان، مۆتۆربە دەکرد. هەزاران گەنجی شارەکەم وەک من بوینە قەڵغانێکی بەهێزی بزافی کوردایەتی، بێئەوەی بۆ چرکەیەکیش ئایندەی خوازیاری نەتەوە لە زهن و ناخمان غیاب بوبێت. ئەمانە واقیع و راستیەکانی ئەو سەردەمە بون و تا لە ژیانیشدا مابم قەرزداری ئەو کەرەستە فرە رەنگە رەسەنانەی تابلۆی کوردایەتیم، چونکە ئەو واقیعە ناوەرۆک و پێوەرەکانی مانای کوردبونی منیان دارشتوە کە تا ئەم چرکەیەش پاش تێپەربونی نزیکەی شەست ساڵ شانازیان پێوە دەکەم. کوردبون لەو سەردەمەدا پاک و بێگەردی بو، گیرۆدەی ئاڵۆزی و ساختەکاری و خۆپەرستی و نەهامەتیەکانی ئەم سەردەمە نەبو، کوردبون ئەسیری فرە حزبی و سیاسی و بەرژەوەندی تایبەت و مەزهەبی و جەمسەرگەری نەبو، یەک پرسیار هەبو کە پێویستی بە وەڵامدانەوەی یەکلاکەرەوە هەبو: لە بەرەی میللەتی یا لە بەرەیەکی تر؟ لەو ساڵانەدا پێش ئەوەی بە دهۆک و خانەقین و هەولێر ئاشنابم بە هۆی هاتوچۆم بۆ بەغدا بۆ خوێندن بە کەرکوکدا تێپەریوم، لە دوای تەمەنی ٢٢ ساڵیمەوە گەرمیان و دەڤەری بادینان منیان لە ئامێز گرت، دواتریش چومەتە خزمەتی سابڵاغ و دیاربەکر، چاوەروانیەکانی سەردەمی گەنجایەتیم بۆ شا شارەکانی کوردستان لە تابلۆیەکی نەتەوەییدا دەبینی. باسکردنم بۆسلێمانی مانای کەمکردنەوە نیە لە هیچ شار و دەڤەرێكی تری کوردستان، بەڵکو واقعێكی حاشاهەڵنەگرە کە سلێمانی لە مێژە کەعبەیەکی مەزنی کوردایەتی بوە و هەرواش ماوەتەوە، بزانین چی بەسەر ئەو کەعبەیەدا هاتوە؟ ئەوانەی بەم بۆچونە سەغڵەت دەبن دەتوانن بە لاپەرەکانی مێژودا بچنەوە، ژمارە و روداوەکان بخوێننەوە و رۆڵی سلێمانیش لە زۆر بواردا هەڵبسەنگێنن، ئەم نوسینە شوێنی باسکردنی دەیان هەزار لاپەرەی ئەو مێژوە نیە. سلێمانی لە مێژوی نزیکدا لە سەردەمی شێخ محمودی نەمرەوە و لە کۆماری مەهاباد و شۆرشی ئەیلول و دوای شکستی ئەو شۆرشە و لە شۆرشی هەڵساندنەوەشدا درێغی نەکردوە لە بەخشینی هەزاران رۆڵەی خۆی. قارەمان و قوربانیەکانی ئەم شارە لە سەردەمی پاشایەتی و دواتر کۆماری و شۆرشی ئەیلول و نەبەردەکانی کۆمەڵە و یەكیتی گەواهی بەو راستیە دەدەن. ئەو رۆڵانەی لە سەختترین قۆناغی کوردایەتی لە باشور عەرشی دوژمنانیان هێنا بوە لەرزین. رۆڵە جوامیرەکانی سلێمانی و لە پێشەنگدا نەوشیروان مستەفا و سەدان فەرماندە و پێشمەرگە لە هەمو دەڤەرەکانی تری کوردستان رابەرایەتی مەزنترین راپەرینیان لە مێژوی ناوچەکەدا کردوە و چۆکیان بە درەندەترین رژێمی خوێنرێژ داناوە. مەخابن سلێمانی لە دوای راپەرینەوە بوە دەڤەرێکی نامۆ بە مێژو و سەروەریەکانی، بە تێگەیشتنی حوکمرانی و سیاسی و ئابوری و سەربازی و ئەمنی سلێمانی بوە ناوچەیەکی قۆرخکراو و نامۆ بە زۆربەی بەرپرسە تازەکانی، ئەمە کێشە نەبو کێشەکە لەوەدا بو زۆربەیان سلێمانی یان لە یەک کاتدا کردە قەمیسی عوسمان بۆ کوردایەتی و بۆ حەزە وردیلە و زەبەڵاحەکانی خۆیان. ئەوەی نەتوانراوە تا ئەم چرکەیەش دەستەمۆ و داگیر بکرێت ئیرادە رەسەنەکەیەتی، چونکە گەر ئەوە بکرێت سلێمانی دەبێتە لاشەیەکی مردو و بە دوای خۆیشدا بزافی کوردایەتی شتێکی ئەوتۆی نامێنێت لەسەر پێی خۆی بوەستێت. ئەمە کەمکردنەوە لە پێگە و گرنگی دەڤەرەکانی تر نیە بەڵکو راستیەکە مێژو سەلماندویەتی. بەشێکی باڵادەستەکانی ئەم دەڤەرە، موڵکدارە تازە هەڵکوەتەکان، ئەوانەی لە پرێک بون بە کورێک، دزە روقایمەکانی شار، بکوژە دەمامک کراوە هاوردەکراوەکان ئەمرۆ هەمویان بێ وچان هەوڵدەدەن سیمای سلێمانی وەک روخساری خۆیان رەش بکەن. سلێمانی بە زەعیم سدیق و سەدام و علی حەسەن مجید و چەندینی تریش دەستەمۆ نەکرا و ئیرادەی زەوت نەکرا، هەرواش دەمێنێتەوە، ئەمە ئەو سەرچاوە ئاگرینە سەرسەختەیە لە کوردستانی گەورە شانازی پێوە دەکرێت و هەزاران نوسین و چیرۆک و هەڵبەست لەسەر گر و تینی ئەو ئاگرە بونەتە تاجە گوڵینەکەی سلێمانی. ناحەز و حەسود و رق و کینە هەڵگرەکان بەرامبەر بە سلێمانی ساڵانێکە بۆقی بێدەنگی و بێ ئومێدی و بێ ئیرادەیی سلێمانی بڵاودەکەنەوە، ئەوانە کاڵفامانە تێنەگەیشتون سلێمانی زۆر لە مێژە و تا ساتە زۆر سەختەکانی حوکمرانی خۆماڵی کوردی و تا ئەم چرکەیەش دەستپێشخەر و پێشەنگی یاخیبون و نارازی و نۆژەنکەرەوەی شێوازەکانی بەرهەڵستی و خۆراگری بون، قوربانیەکی گەورەشی داوە، هاوکاتیش خەڵکە رەسەنەکەی شار لە ژیانی رۆژانەی خۆیان هێمنانە بەردەوام بون، تەنانەت لە سەیران و چێژکردنی خۆشیەکانی ژیان نەکەوتون، تۆ بلێی نهێنی ئەمە چی بێت؟ بە کورتی و کوردی خەڵکی سلێمانی لەو دەیان ساڵەدا فێری هونەرێک بون ئەویش: هونەری ململانێ بۆ مانەوە و چاوەروانی ساتی گونجاو. لە راپەرینە مەزنەکەشدا هەر وایان کرد. بۆ خۆم لە پارچە پەخشانێکدا، لەسەر ئیستای سلێمانی نوسیومە: ئەگەرئەمجارە بێمەوە لە مەملەکەتەکەی شێخی نەمر و مێرنشینی بابان لە لانەی مەحوی و سالم لە چەقی دوا هەناسەی عەولە سیس لە حامیەکەی مامۆستا ئەنوەر و یاسین لە بەر قاپی خانوە قورەکەی دایکە دڵ سوتاوەکەی مامۆستا عەزیز لە حەوشە چۆڵ و وشکەکەی باجی رەحمەی جلشۆر لەسەر گۆری بێ ناوەکانی بارزان و گەرمیان سەری نەوازش دادەنەوێنم پر بە قوڵایی زەوی و ئاسمان هاوار و نزا دەکەم سەر لە نوێ دوازدە وانەکەی پەشێو لە ئاسمانی شارەکەم بدرەوشێنەوە لە گشت حوجرە و پۆل و باخچەی منداڵان بخوێنرێنەوە ئەگەر ئەمجارە بێمەوە چنگ بە چنگ بە باڵای پیرەمەگروندا هەڵدەگەرێم بە گوێیدا دەچرپێنم لێی دەپارێمەوە بە بیریدا دەهێنمەوە چاوەزاری شارە بێ نازەکەم بمێنێتەوە
.gif)
سۆزان سەعید زۆر لە کاتەکانی ژیانمان هەستێکی نەخوازراوی چاوەڕواننەکراو هەڵدەکوتێتە سەرمان، هەستی ئەوەمان دەداتی کە ئێمە ڕاستیەکانی ژیانمان لە یادچۆتەوە یان بە ئاگا پشتگوێمان خستون و و لە یادی خۆمان بردونەتەوە. کاتێك ئەم هەستە دێتە ناخمانەوە کە لەناکاو ڕوبەڕوی لەدەستدانی یەکێك لە ئازیزمان دەبینەوە و بەبێ ماڵئاوایی لێمان جێمان دەهێڵێت. دەمانخاتە ئازارێکی پڕ لە بێدەنگی و نازانین چی لەئاستی ئەو ناهەمواریە دەرببڕین و چ ووشە و ڕستەیەکی لە ئاستا بێنینە سەر زارمان. دەمانکاتە دووبەشی ناتەبایی لەگەڵ خۆمان؛ بەشێکمان هۆش دەخاتە سەر ئازارەکانی ئەو ساتەی خۆمان، لە هەمانکاتدا دێینەوە بیری ئازاری لەدەستدانی کەسانێکی دور یان نزیك لێمان کە هەمان ئازاریان چێشتووە. کاتێك خۆمان کەسێکی ئازیزمان لەدەست دەچێت ئەوسا دەزانین کە چەندە بێمانا و بێباك و بێهەست بوین لە ئاستی ئەوانەدا کە کەسێکی ئازیزیان لەدەستداوە. هەمیشە هەڵخەڵەتاوین لەژیاندا، خۆمان کەسی سەرەکین لە فریودانی خۆمان، تەنها لەو ساتانەدا لە بیری ئەو ئازیزەمانین کە جێی هێشتوین، کات هەمو برینێك ساڕێژ دەکاتەوە و ئەوسا جارێکی تر خەمسارد دەبینەوە بەرامبەر ئەوانەی کە زوو یان درەنگ جێمان دێڵن. بەردەوام دەبین لە دواگەراندا بەدوای خۆشی و خۆشگوزەرانی و ئامانجە ماتەری و چاوچنوکی و ئارەزو وویستە بێنرخەکانمان. زۆر جار لەژیاندا هەستی ئەوەمان هەیە کە ئێمە باڵادەستین بەسەر هەستی خۆشی و ناخۆشێکانمانا، لەکاتێکدا ئەم هەستە تەنها خەیاڵە، لە روبەروبونەوەمان لەگەڵ ژیان و مردن هەستی خۆ بە باڵادەستیمان پوچ دەبێتەوە. دەگەینە ئەو ڕاستییەی کە ئێمە تەنها مرۆڤێکین ئەقلانییەتمان سنوردارەو ئەو ئەندازیارەی ژیانی خۆمان نین کە لە بیرماندا نەخشەمان بۆ کێشاوە. روبەروبونەوەمان لەگەڵ مردن وماڵئاوایی وەک تراژیدیای نەگەڕانەوەی ئازیزانمان هەمان سات و ڕۆژی ماڵئاواییان ئەو هۆشەمان پیا دێنێتەوە کە کەسانێک رۆلێکی زۆریان هەبووە لەژیانماندا بەڵام ئێمە هیچ کات بیرو هۆشمان نەخستوتە سەریان و ئەو بایەخەمان نەداونەتی وەک ئەوەی بۆ هەمیشە دڵ و هەستمان ئاسودە بێت. لەدەستدانی ئازیزانمان، ئازارێك دەخاتە ناخمانەوە کە هەمیشە بیریان لێدەکەینەوە و ئاستەمە خۆمان بخەینە کەشێکەوە کە وەڵامی پرسیاری خۆمان بدەینەوە یاخود لە کەسانێکی ترەوە وەڵام وەربگرینەوە کە ئایا چۆن بتوانین ئازاری تەعزێباریمان بە شێوەیەکی ئەقڵانی کەم ئازارتر و ئارامتر بکەینەوە، چارەسەرکردنی ئەو ئازارەی مەحاڵە وەسف بکرێت. ڕەنگە تەنها چاوەڕوانکردنی چارەسەر و وەڵامدانەوەی بێدەنگی ئەم ئازارە ئەوەبێت؛ با چاوەروانبین جارێکی تر هەستی نەویستنی لەیادنەچونەوە و خۆفریودان هەڵکوتێتەوە سەرمان و تاریکی ماڵئاوایی ئازیزە لەدەستچوەکەمان کاڵتر بێتەوە و تەعزێباری جێبهێڵین و دیسانەوە بکەوینەوە دونیای خۆهەڵخەڵەتاندن و ناڕیالیستی. ئەو بیرەی کە زۆرجێگای بایەخە لەپاڵ ئازاری ماڵئاوایی `` سەرباری بەتەنگەوەهاتن بە پێی ویست و توانا هێشتا هەست کردنە بە کەمتەرخەمی بەرامبەر کۆچکردوانمان``. کەمتەرخەمی و هەستکردن بە ناکامڵی لە جێبەجێکردنی بەرپرسیارێتی لای تەواوی مرۆڤەکان بەرامبەر تەوای ئەرکەکان، هەستێکە هەمیشەییە دەمانخاتە بەردەم ئازارێکی ڕۆحی، گەرچی دەگمەن دەیخەینە سەر زار. تەنها ڕێگایەك بۆ کەمکردنەوەی ئەو هەستە یان خۆدابڕاندنمانە لەسەرجەم هەست و سۆزی مرۆڤ بونمان یان لە ڕێگای ئەرکە مۆڕاڵیەکانمانەوە قەرەبوی بکەینەوە؛ ئەوەش لەرێگای بیرکردنەوە و یادکردنەوە و رێزلێنان لە کۆچکردووەکانمان، ئەمەش تەنها مافێکی سنوردارو هەڵبژاردەیەکە کە کۆچکردوەکانمان هەیانە و ئێمەش قەرزارباریانین کە هەمیشە پێیان ببەخشینەوە. زۆر جار لە کۆمەلگای کوردیدا باس لەوە دەکرێت کە گوایە "ئێمە مردو پەرستین" . جیاوازی هەیە لە نێوان مردو پەرستن ورێزلێنان لە مردو. هیچ مردویەک ناکرێت جێگای بێڕیزی پێکردنی بێت، بەو هۆیەوەی چەندە خراپکاریش بوبێت لە دوای مردنی بێدەسەڵات دەبێت لە خراپکاری و کاری نەخوازراو. بەڵام پەیوەندی کەسانی نزیک لە مردوەکە جیاوازە لەگەڵ کەسانی نەناس پێی.کەم تا زۆر کارە نەخوازراوەکانیشی لەیادا کاڵ دەبێتەوە، وەك ئەوەی لە ناو کۆمەڵگاکەماندا باوە، باسی خراپەکاریەکانی ناکرێت و دەڵێن شەیتانیش دەستی لێهەڵگرتووە. با ئەوەش لەیاد نەکەین سەرهەڵدانی مۆڕاڵ لە ناو مرۆڤەکاندا لە ڕودانی مردن و لەگۆڕخستنی لاشەوە هاتووە لەبری بەجێهێشتنی بو داڵ و ئاژەڵ بیانخوات یان ناشرینبن لە ڕوخسار و جەسەدەیاندا. رەنگە ئەو پرسیارە بکرێت ئایا ئێمە بۆچی دەچینە سەرگۆری کۆچکردوەکانمان و بەسەریان دەکەینەوە؟ خۆ بێئاگان لە سەردانمان و ئەوان لە دونیای خۆیاندان و بە دڵنیاییەوە پێزانینیان نیە بۆی و سوپاسگوزارمان نین کە بۆ ساتێك لە تەنهایی دوریان بخەینەوە. ئەگەر وەکو ئاییندارێك فاتیحە و دۆعای خێریان بۆ بکەین دەکرێت لە ماڵ و لە شوێنی خۆشمانەوە بێت. ئەمە مامەڵەیەکی ئەخلاقییە بە بێ بیرکردنەوە لە سود و ئامانجەکانی بەڵکو تەنها مامەڵەیەکی بێ بیرلێکردنەوەی هەست و ڕۆحیە کە رەگی داکوتاوە لەناخی مرۆڤەکاندا و بونی هەیە و لێکدانەوەی زانستی و عەقڵانی بۆ ناکرێت. جۆرە کۆدێکە کە لە مرۆڤەکاندا هەیە و دەتکاتە تاکێك لە نەریتەکانی کۆمەڵگاکەت. لە ڕێگای ئەو کۆدەوەیە هەست لەگەڵ یەکتری دەگۆڕدرێتەوە و جۆرێك لە هارمۆنی بەیەکەوەژیان لە گەڵ دەوروبەر و تەواوی کۆمەڵگا بنیاتدەنێت. چونە سەرگۆڕی کۆچکردووەکان ئەگەر تەنها بۆ خۆئارامکردنەوە بێت دەکرێت وەکو خۆپەرستی و بەرژەوەندییەکی دەرونی تێی بڕوانرێت. دەکرێت ئەوە لە ڕێگای پزیشکێکی دەرونیشەوە بە ئەنجام بگات، گۆڕی کۆچکردو ناکرێت وەکو ئەڵتارناتیڤی پزیشكی دەرونی یان دەوای ئارامکردنەوە تێی بڕوانرێت، ئەمە نیشاندانی گرنگی بە خۆ و بەرژەوەندی خۆ دانە نەك ڕێز و خۆشەویستی بۆ مردوەکە. هەستی مرۆڤ بەرامبەر بە مردن جۆرێکە لە ڕوداوێکی تەماوی موعجیزە ئاسا، مرۆڤی ئیماندار و بێباوەر بەرامبەری بێوەڵامن و بەشێوازو لەسەر بنەماکانی ئەقلانییت و زانستی ناتوانێت مامەڵە بکەن بەرامبەری. هەردوولا بەرامبەر بە مردن لاوازن، هەربۆیە لەسەر لاشە یان گۆڕی مردووەکان و لەئاستی مردن بێدەنگ و بێوەڵامن. هەردوولا دەکەونە ئەو ڕستە و بیرە فەلسەفییەی کە دەڵێت: ئیتر نازانم چی! یاخود، ئیتر خوا دەیزانێت!، هەردوو لا دەکەونە نەزانینێکی نادیارو دیاردەیەکی چارەسەرنەکراو. ئەوەی کە بۆمان دەمێنێتەوە بەرامبەر بە مردووە ئازیزەکانمان ئەوەیە کە چون رێورەسمی سڵاوکردنمان هەیە لەیەکتری بەهەمان شێوە بەسەرکردنەوەی سەر گۆڕەکانیان جۆرە سڵاولێکردنێکە لەوان وەک چۆن کاتێك زیندوەکان بەیەکتری دەگەن. ئەمەش تەنها بۆ ئەوەیە کە ئێمە هێشتا رێز لە مردۆکە دەگرین سەرەرای ئەوەی هێچ بەرهەمێکی نییە بەڵام ئێمە هێشتا لە دونیای خۆماندا وەک کەسێکی نزیک لە خۆمان دەیبینین و رێز و بایەخی بۆ دادەنێن لەگەڵ ئەوەشدا کە لە ژیاندا نەماوە، ئێتر چ لە ڕێگای سەردانی، یادکردنەوەی یان چەپکەگوڵێك خستنە سەر گۆری. گۆر نەك تەنها جێگای شاردنەوەی بەڵکو رەمزی مردوەکانیشمانە، جێگرەوەی ئەوانە هەرچەندە خۆیان نین، لە ڕێگای گۆرەکانیانەوە وێنەیەک لە خۆیان نمایش دەکەن و پێشانی ئێمەی دەدەن. ئێمەی مروڤ بە بڕوادار و بێباوەڕەوە لەکاتی خەفەت و ناسۆری تەعزیەباری کۆچکردوەکانمان روو دەکەینە کەرەستە و رەمزی مردوەکانمان، ئیتر ئەگەر لەرێگای شتە بەجێماوە بێنرخەکانیشیان بێت، وەك قەڵەمێك، چاویلکەیەك ، کاتژمێرێکی کەمنرخی دەستیان یاخود گۆرو کێلەکانیان. ئەم رەمزە پەێوەست نییە بە بیروباوەر یان ئایینەوە، بەڵکو تەنها مانابەخشە بە مردوەکانەوە لە ژیانماندا، بەوەی ئەوانە لەژیانماندا هەن بەڵام بەشێوازێکی تر، یادگاری و کەرەستە بەجێماوەکانیان ئەوانمان لە بەرچاودا دەردەخەن و نوێنەرایەتی ڕۆحیان دەکەن لامان. ئەو هەستە بێدەنگەی سستمان دەکات لەسەر گۆری ئازیزانمان ئەوەمان نیشان دەدات کە ئێمە زۆر بێهێزو بچوکترین لەچاو هەندی ئازاری ژیان. ئەو بێ دەنگیی و ئازارە گەورەیە یەک دەگرنەوە و لەگەڵ نەبینراو وەک تارماییەک بەسەرماندا زاڵ دەبن و ئەوەمان نیشان دەدەن کە لە کۆتاییدا ئەمە رێگامانە، هەرچەندە مەحاڵە مردنی خۆمان بخەینە بەر چاوی خۆمان و ئەو راستیە هەستپێبکەین کە ئێمە هەمیشە لەپاڵ مردندنێکی چاوەڕواننەکراواین. ئەم بیرە و لەگەڵیا ژیان بەها و هەستی ئەخلاقیمان دەجوڵێنێت، لەو تێڕوانینەوە وامان لێدەکات کە زیاتر بایەخمان هەبێت بۆ مرۆڤ و مرۆڤایەتی. پێویستە هەوڵبدەین هەمیشە ئەوەمان لە یادا بێت کە یاسای ژیان و مردن زۆر بێبەزەییەو بێویست و چاوەڕوانی خۆمانە، وەک ئەوەی یانکلافیج دەڵێت: کاتێک مرۆڤەکە لێرەیە مردن لێرە نییە، کاتێکیش مردن لێرەیە مرۆڤەکە لێرە نییە.
.gif)
له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج مورته‌زا لاخانی گه‌وره نه‌وتفرۆشی نایاسایی پاكستانی ، كاتی خۆی وتویه‌تی" من ئیش ده‌كه‌م له‌وه‌دا ده‌ستیشم پیس بێت گرنگ نیه " ئه‌م گوته‌یه به قه‌د ئه‌وه‌ی ئاماژه كردنه بۆ ئیش كردن ، ئاماژه كردنه بۆ ده‌ستبردن بۆ هه‌موو ئیشێك ، ئیتر ئه‌و ئیشه هه‌رچی بێت ، لاخانی كوڕی ملیاردێرێكی گه‌وره‌ی پاكستانی " سوڵتان عه‌لی لاخانی " ه سوڵتان لاخانی باوكی ئیمبراتۆری میدیاو راگه‌یاندن بوو له پاكستان ، هه‌ندێك لایه‌ن و كه‌سیش به گه‌وره ترین گه‌نده‌ڵكاری ئه‌و بواره‌ی ده‌زانن . مورته‌زا وه‌ك باوكی نه‌كرد له میدیادا كار بكات ، ئه‌و نه‌وتی هه‌ڵبژارد ، له‌و ڕوه‌شه‌وه مورته‌زاو كۆمپانیاكانی له كوێ بن ، ئه‌و شوێنه‌سه‌رچاوه‌ی گه‌نده‌ڵی و گزی كاریه ، ئه‌و ته‌مه‌نی له ئێستادا 60 ساڵه‌و ساڵی 1962 له كه‌راتچی پاكستان له دایك بووه‌و له هه‌ردوو وڵاتی به‌ریتانیاو كه‌نه‌دا گه‌وره بووه‌و هه‌ڵگری ناسنامه‌ی هه‌ردوو وڵاتیشه ، تا ئێستا چه‌ندین كۆمپانیای نه‌وتفرۆشی و قاچاغی نه‌وتی دروستكردوه‌و یه‌كێك له كاره‌كته‌ره سه‌ره‌كیه‌كانی فرۆشتنی نه‌وتی عیراق بووه له نه‌وه‌ده‌كان كاتی پرۆسه‌ی "نه‌وت به رانبه‌ر خۆراك " بۆ ئه‌مه‌ش به گزی له سه‌روو ئه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتوه‌كان دایناوه نه‌وتی عیراقی فرۆشتوه‌و به وه هاوكاری سه‌دام و رژێمه‌كه‌ی كردووه ، له‌و رۆژگاره‌دا موچه‌ی مانگانه‌ی گه‌یشتوه‌ته 5000 پێنج هه‌زار دۆلار ، جگه له ده‌سكه‌وتی لابه‌لای تر, لاخانی هه‌ر له عیراق نا له فه‌نزوێلاش كاری قاچاخ و فرۆشی نه‌وتی كردوه، له كاتی سه‌رهه‌ڵدانی داعشیشا ئه‌و نه‌وتی له داعشكڕیوه‌و له توركیاوه به‌ره‌و ده‌ره‌وه‌ی بردووه ، وه‌ك چۆن نه‌وتی كوردستانیشی به توركیادا گه‌یاندوه‌ته ماڵتاو له‌وێشه‌وه فرۆشتویه‌تی ، به قسه‌ی ئاشتی هه‌ورامی هاوڕێی لاخانی و دۆزه‌ره‌وه‌ی لاخانی بۆ كاری ڕه‌ش له بواری فرۆشی نه‌وتا ، ئه‌وان ناچار بونه نه‌وتی خۆیان به ئیسرائیل بفرۆشن ، ئه‌وه‌ش له رێگه‌ی لاخانیه‌وه ، هه‌ڵبه‌ت پێشتریش نه‌وتی داعشی به ئیسرائیل فرۆشتوه . لاخانی له گه‌ڵ سه‌دام له رێگه‌ی كۆمپانیای گلۆیكۆره‌وه نه‌وتی عیراقی به ده‌ره‌وه فرۆشتوه‌و له‌و رێگه‌یه‌وه بووه به خاوه‌ن ده‌یان ملیۆن دۆلار ، سه‌یر ئه‌وه‌یه به‌و پاره‌ی دزی و ساخته‌یه هاوكاری و كاری خێرخوازی له پاكستان كردووه ، له دوای سه‌رهه‌ڵدانی داعش ئه‌و چاوی خسته سه‌ر نه‌وتی كه‌ركوك و كوردستان ، هه‌رێمی كوردستانیش ئامێزیان بۆ كرده‌وه ، قسه‌یه‌ك هه‌یه كه گوایه هه‌ندێ جار موچه‌ی مانگانه‌ی له نه‌وتی هه‌رێم تا یه‌ك ملیۆن دۆلار رۆیشتوه ، هه‌ڵبه‌ت ئه‌مه له 2015و دواتر كاتێك كه موچه خۆرانی هه‌رێم چاره‌كه موچه یان هه‌ر موچه‌یان وه‌رناگرت . كۆمپانیای ئای ئێم ئێم ئێسی لاخانی له كوردستان له گه‌ڵ رۆز نه‌فت و ڤیتۆڵگروپ كاری كردوه‌و له‌و رێگه‌یه‌وه پاره‌ی خه‌یاڵی كۆكردوه‌ته‌وه هه‌ر له‌و رێگه‌یه‌شه‌وه نه‌وتی هاڤاناو بای حه‌سه‌ن و بابه‌گوڕگوڕی فرۆشتوه ، كه بریتین له بیره نه‌وته‌كانی كه‌ركوك ،مورته‌زا له مامه‌ڵه‌كردن له گه‌ڵ بانكه‌كانیشدا له گه‌ڵ بانكی گوماناوی كار ده‌كات ، یان رونتر كاره‌كانی گوماناوین و بانكه‌كان ده‌یخه‌نه ژێر پرسیاره‌وه ، بۆ نمونه كێشه‌كانی له گه‌ڵ بانكی میدی لوبنانی كه تا ئێستا ده‌ستی به‌سه‌ر بڕێكی زۆر پاره‌ی لاخانی و حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانیشدا گرتوه ، قسه له سه‌ر چه‌ند ژماره‌یه‌ك ده‌كرێت له‌وانه ملیارێك دۆلار ، یان شتێ كه‌متر ، له‌وه هه‌روه‌ها باسی 250 ملیۆن دۆلاری هه‌رێمیش ده‌كرێت . كاره‌كانی لاخانی به وته‌ی نوسه‌رێكی عه‌ره‌ب به ناوی عه‌لی سه‌لیم عومه‌ر عه‌لی یه‌كێكه له هۆیه‌كانی شه‌ڕی توندی میدیای نێوان هه‌رێم و به‌غدا و رێگریشه له چاره‌سه‌ر كردنی كێشه‌كان ، نه‌ك وه‌ك خۆی وه‌ك ئه‌و كاره نایاساییانه‌ی كردویه‌تی ، عه‌بادی كاتی خۆی دڵنیابووه له‌وه‌ی كوردستان له رێگه‌ی لاخانیه‌وه نه‌وت ده‌فرۆشێت به ئیسرائیل ، ئه‌مه‌ش كێشه‌كه‌ی قوڵتر كردوه‌ته‌وه ، لاخانی گه‌وره بازرگانی نێوده‌وڵه‌تی ساخته‌كردنی نه‌وته‌و ده‌ستی له ده‌یان كاری نایاساییدا هه‌یه . هه‌ڵبه‌ت قسه كردن له‌م ساخته‌كاره گه‌وره‌یه‌ی نه‌وت پێویستی به لێكۆڵینه‌وه‌و توێژینه‌وه‌ی ورده ، ئه‌وه‌ی بۆمن جێی سه‌رسوڕمان بوو لاخانی بڕی یه‌ك ملیۆن پاوه‌نی بۆ ده‌سته‌یه‌كی گه‌وره‌ی پزیشك و كارمه‌ندو نه‌خۆشخانه خه‌رج كردووه بۆ ئه‌وه‌ی دوانه‌یه‌كی پێكه‌وه نوساوی پاكستانی له یه‌كتر جیا بكاته‌وه ، ئه‌مه له سه‌رو به‌ندی ئه‌و رۆژگاره‌دا كه پێشمه‌رگه‌یه‌ك له‌كه‌ناڵه‌كانه‌وه ده‌گریا بۆ ئه‌وه‌ی بینێرنه ده‌ره‌وه بۆ چاره‌سه‌ری دوو مناڵه نه‌خۆشه‌كه‌ی ، دواتر حكومه‌ت نا كۆمه‌كی خه‌ڵكی خێرخواز ئه‌ویان نارده ده‌ره‌وه .
.gif)
دانا نەقی بەردەوامی بەرزبونەوەی نرخی نەوت لە کۆتاییەکانی ٢٠٢١ و سەرەتاییەکانی ساڵی ٢٠٢٢، بە تەواوی ئیدارەی بایدنی هەراسانکردوە. بەرزی نرخی نەوتی خاو لە ئەمەریکا بوەتە هۆی بەرزبونەوەی نرخی بەنزین لەو وڵاتە. بە پێی لێکۆڵینەوەکانی سەنتەری ووزە لە جیهان چارەکی یەکمی ٢٠٢٢ نرخی نەوت دەگاتە ١٠٠ دۆلار، هەر چەندە ئەمەریکا لە هەوڵدایە بۆ ڕێگریکردن لە گەشتنی یەک بەرمیل نەوت بۆ سەد دۆلار، بەڵام هەوڵەکانی دیاریکراوەو توانای وەستانی بەررزبونەوەکەی نیە. نیگەرانی ئیدارەی بایدن لەم دۆخە ئەوەیە، کە بەتەوای هەراسان بوە بە دەست بەرزبونەوەی نرخی بەنزین لە ئەمەریکا شان بە شانی بەرزی نرخی نەوت. ئەمەریکا ڕۆژانە پێویستی بە هەشت ملیۆن و نیو لیتر بەنزین هەیە بۆ ناوخۆ، بەرامبەر بەمەش زیاد لە نۆ ملیۆن بەرمیل نەوتی پێویستە بۆ پاڵاوتن. هۆکارە زەقەکانی شکستی ئەمەریکا بەرامبەر بە ڕێگیرکردنی بەرزبونەوەی نرخی نەوت ئەم سێ خاڵەن. ١- شکستی ئیدارەی بایدن لە بە کارهێنانی نەوتی خەزنی ستراتیجی ئەمەریکا، هەر چەندە لە ساڵی پار پەنجا ملیۆنی بە کار هێنا، بەڵام هەر نەیتوانی ئامانج بپێکێت. ٢- ڕەتکردنەوەی داواکاریی ئەمەریکا لە ووڵاتانی وەک( بەریتانیا، هند، چین، یابان، کۆریای باشور) بۆ بەکارهێنانی نەوتی خەزنکراویان. ٣- ئەندامانی ئۆپیک بە هەمان شێوە گوێگریان نەکرد بۆ داواکانی ئەمەریکا، کە ڕێژەی هەناردە کردنی زیادە بریتی بێت لە ملیۆن و نیوک بەرمیل ڕۆژانە، بەرامبەر بەمە ئۆپیک چواردسەد هەزار بەرمیلی زیاد کرد. ئاشکرایە نەوتی خەزنکراوی ستراتیجی ئەمەریکا، لە ساڵی ٢٠٠٢ پێنج نەوەدو دوو ملیۆن بەرمیلە تاوەکو ساڵی ٢٠٢٢. ئەمەریکا ئەم خەزنەی هەمیشە وەک کارتێکی سیاسی بەکار هێناوە بۆ دابەزاندنی نرخی نەوت، گەر ئەمەریکا لە داهاتو بیەوێت نەوت و نرخەکەی دابەزێنێت ئەوا دەبێت ١٠٠ ملیۆن بەرمیل بە کار بهێنێت و، پاشان دەتوانێت بە خستنە بازاڕی ئەو خەزنە نرخی بەنزین لە وڵاتەکەی بگەینێتە هەژدە سەنت بۆ لترێک بەنزین.
.gif)
پەیكار عوسمان (١) کاتێ (لافاوێکی گەورەو فەزیحەیەکی گەورە) پێکەوە ڕووئەدەن، عەقڵی سادە، خێرا ئەو دووانە گرێئەداتەوەو وا لێکی ئەداتەوە، کە لافاوەکە غەزەبی خودایەو باجی مەلهاکەیە.. کە ئەمە خورافەیەو هیچ ڕەبتێکی ماقوڵی تێدانیە،، بەڵام لەسەرێکیشەوە ڕەبتی تیایە، ئەزانی چۆن؟ یەعنی شتەکە ئەکەوێتە سەر تێگەیشتنی تۆ بۆ خودا، کە بێگومان خودا حەرەسی گەڵوگونی خەڵك نیەو کائینێکی شبرو شێتیش نیە، کە بۆ گانێك شارێك کاولکا، وەکئەوەی کە وا تێگەیشتووین و وا وێنا کراوە بۆمان. بەڵکو (لن تجد لسنە اللە تبدیلا) کە ئەمە هەم یاسا گەردونییەکان و هەم یاسا مرۆییەکانیش ئەگرێتەوەو وەکچۆن گەردوون بە یاسا فیزیاییەکان ئیش ئەکا، مرۆڤایەتیش بە یاسا ئاکارییەکان ئیش ئەکاو ئەوە خودا نیە کە تەداخول ئەکاو لە توڕەییدا یاسا سروشتییەکان ئەگۆڕێت، بەڵکو ئەوە یاسا ئاکارییەکەیە، کە ئیشی خۆی ئەکاو (چاکە هەر چاکەی لێئەکەوێتەوەو خراپەش هەر خراپە)! یەعنی کاتێ پارەی گشتی، ناخرێتە خزمەتی گشتی و ئەخرێتە خزمەتی گەڵوگونی چەن مەسول و سۆزانییەك، ئیتر ئۆتۆماتیکی شار خەلەلی تێئەکەوێ و ئەگەریش ئەو پارەیە بچوایەتە خزمەتی شارەوە، ئاسایی ئەو خەلەلە دروست نەئەبوو،، ئەمەش نەك خورافە نیە، بەڵکو یاسای ژیانە! جا ئەگەر تۆ، خودا وەکو چاکەی ڕەها بناسیت، ئیتر هەرچی بچێتە چاکەوە، ئەشچێتە خوداوە. یەعنی ئەگەر پارەی ئەو وڵاتە، بچوایەتە خزمەتەوە، ئەوکات نەتیجەکەشی چاك و خودایی ئەبوو،، بەڵام کە ناچێتە ئەوێ و ئەچێتە ئەنواعی فەسادەوە، ئیتر نەتیجەکەشی جیکڵاس و لافاوەو ڕەبتەکەش تەحسیڵ حاسڵێکی زەمینییانەی یاسای ئاکارە، نەك شتێکی ئاسمانی و شێواندنی یاساکانی سروشت! یەعنی میتافیزیکاو بنەمای نادیاری شتەکان، هەر لێرەیەو عەقڵیی و ویژدانیی و یاساییە، نەك شتێکی دەرە عەقڵیی و بان یاسایی و ئەفسانەیی! یەعنی گەردونی مادی و مەعنەوی، یان عالەمی خەلق و ئەمر، بە یاسای خۆی ئەڕواو تەنانەت دوعای پێغەمبەرێکیش هیچ لەمە ناگۆڕیت. ئەو دوعایەی کە گیرائەبێ، ئەوەیە کە تۆ، شوێنی مادی و مەعنەوی خۆتت، لە یاساکەدا گۆڕیوە، نەك ئەوەی کە خودا یاساکەی بۆ تۆ گۆڕیبێت. ئەو دوعایەشی کە گیرا نابێ، ئەوەیە کە تۆ شوێنی خۆت ناگۆڕیت و داوا ئەکەیت، خودا نەوامیس و یاساکانی کەونت بۆ بگۆڕێ! جا یەکێ لە کەرێتییە لەمێژینەکانی مرۆڤ، ئەوەیە کە گەورەیی خودا لە یاساکانی گەردووندا نابینێ، بەڵکو لە موعجیزەو پێشێلی یاساکاندا ئەیبینێ! هەر پێغەمبەرێکیش هاتبێ، یەکسەر داوای ئەم ئیشە قۆڕەیان لێکردوە،، تەبعەن ئیشی خوایەکی گەورەش، ئەوەنیە کە وەڵامی ئەم حەزە بچوکە بداتەوەو یاساکانی گەردوون ببن بە یاریی مناڵان، بەڵکو ئیشی مرۆڤ ئەوەیە کە زانستەکان دابهێنێ و یاساکان بدۆزێتەوە. یەعنی ئیشی خودا ئەوەنیە کە بچوك ببێتەوە، ئیشی مرۆڤ ئەوەیە کە گەورەببێت! ئەوەشی کە پێیئەوترێ موعجیزە، پێشێلی یاساکان نەبووە، بەڵکو ئاستێکی تری زانست و زانین و بەکارهێنانی یاساکانبووە بۆ کەسێك، کە بۆ ئەوانیتر شۆكبووەو عەقڵیان نەیبڕیوە. یەعنی هەموو وجودو هەموو ئەوەی کە ڕووئەدا، هەر لەناو یاسای (کن فیکون)دایە، بەڵام ئاستێکی نزمی زانین، ئاستێکی بەرزتری زانینی لێبووە بە شتێکی غەریب و عەجیب! بزنێك دوو سەری هەیە، قورئانێکی ئەخرێتە سەر و خەڵك لەژێریا بەلیشاو ئەنوسێ سوبحانەڵا، لە کاتێکا ئەوە خەلەلێکە ڕوویداوە، نەك موعجیزەیەكی خودایی. دوکتۆرێكی کافر، بە یاساکە، خەلەلەکە ئەدۆزێتەوەو بە عەمەلیاتێك، بزنەکە ئەکاتەوە بە ئاژەڵێکی ئاسایی، کەچی کەس بەمەی دووەمیان ناڵێ سوبحانەڵا،، لەکاتێکا گەورەیی خودا، لە ئینسانێکی ژیرو بەکارهێنانی یاساکەدایە، نەك لە بزنێکی سەقەت و مرۆڤێکی جاهیل! مرۆڤی سەرەتایی، لە قۆناغی چاو و شتی بەرجەستەدایە، بەڵام مرۆڤی پێگەیشتوو، لە قۆناغی عەقڵ و تێگەیشتن لە بنەماو یاسای پشتەوەی شتەکاندایە. ئێستا پرسیارەکە ئەوەیە، بۆچی لەکاتی تێکەڵبوونی یاسا سروشتی و ئاکارییەکەدا، کاهینەکان، یەکسەر تەرکیز ئەخەنە سەر دیوە ئەفسانەییەکە نەك دیوە ماقوڵەکە؟ وەڵامەکەی زۆر ئاسانە، چونکە یاسا ئاکارییەکە، قسەی ئاگاییەو لێرەدا تۆ خۆت هۆشیاریت و پێویستت بە کوێخاو دەمڕاست نیە،، دەی ئیشەکەی ئەوانیش لەسەر ئەوەیە کە تۆ هۆشیارو سەربەخۆ نەبیت و هەر لە دۆخی پاشکۆیەتیدابیت! یەعنی ئەوە کاری خوداو هەورێکی توڕە نیە، کە تۆڵەی گەندەڵییمان لێبکاتەوە، بەڵکو کاری خۆمان و خودی گەندەڵییە، کە ئاوەڕۆیەکی باشمان دروستنەکردوە. یەعنی شتەکە هەر لێرەو لەسەر زەوییە، بەڵام ئەگەر لێرەبێ، عەقڵ بەسەریا ئەشکێ و مەجالی فریودانی تێدانیە،، بۆیە ڕەگەزی ئەفسانەیی بۆ دروست ئەکەن و لەویدا یارییەکەی خۆیان ئەکەن، هەر وەکو ئەوەی کە لەگەڵ کۆرۆنادا کردیان! جا ئەم بە ئەفسانەکردنەی شتەکە، ئیشی کاهینی هەموو دینەکانەو هەر لە سودی کاهینەکانیش نیە، بەڵکو بۆ خەڵکە ئاساییەکەش، لابردنی بارگرانیی بەرپرسیارێتییەو ئیتر خودایەك و بارانێك، ئیشەکە ئەکاو تۆش تەنیا تەماشاکەرێکی حیکایەتە ئەفسانەییەکەیت و ڕۆڵەکەت لە سوبحانەڵایەکا کۆتایی دێت و لە کارایی ئەکەویت و نابیتە ئەو ئینسانە هۆشیارو بەرپرسیارەی، کە ئیتر خۆی بێتە مەیدان و چارەسەری دەردی خۆی بکات! هەنێجار یاسا ئاکاری و سروشتییەکە تێکەڵ ئەبن، وەك ئەوەی کە مرۆڤ، ژینگەی هەسارەکە ئەشێوێنێ و ئەمەش ئەبێتە هۆی گۆڕانی کەشوهەواو زیادبوونی باران لە شوێنێك و کەمبوونی لە شوێنێکی تر.. بەڵام یاساکە ناگۆڕێ و بارانی ئێرەو ئەوێ، هەر بە هەمان یاسا ئەبارێ. واتە کاری ئێمە، یاسای سروشت ناگۆرێ، بەڵکو هەر لەناو یاساکەدا، ئەمانبا بۆ ئەگەرێکی ترو نەتیجەیەکی خراپ. ڕەنگیشە دەستێوەردانەکە، بە دیوە باشەکەدابێ، وەکو ئەوەی کە بە زانست، ئاڕاستەی نەیزەکێك بگۆڕین و نەیەڵین بەر شارێك بکەوێ و وێرانیکا،، خۆ لێرەدا فیزیامان نەگۆڕیوە، هەر بە فیزیا، ئاڕاستەی تەنەکەمان گۆڕیوە! هەڵبەتە کە ئەڵیم یاسای ئاکاری، مەبەستم ئەخلاقە بە مانا نەگوڕو وجودیی و ویژدانییەکەی، کە لە ناخی هەمووماندا هەیەو یەکە، نەك بە مانا گۆڕاوە کۆمەڵایەتییەکەی، کە زۆرجار بێمانایە. بۆ نمونە لای ئێمە، ئەخلاق پێچراوە لە گەڵوگونەوە، نەك لە ویژدانەوە، بۆیە بەرپرسێك بەوە ناشکێ کە لایەکی وڵاتەکەی دزیوە، بەوە ئەشکێ کە وێنەیەکی ڕووتی بڵاوببێتەوە! ماویەتی
.gif)
فارس نەوڕۆڵــی کورد ئەو نەتەوەیە لە مێژوودا زۆرجار کەوتۆتە دۆخی تەڵەزگەوە ( مەئزەق)، زۆرجاریش لەو دۆخەدا ڕێگا چارەی نەدۆزیوەتەوە و وەک بەردەکەی (سیزیف ) هاتۆتەوە بۆ خوارەوە و بۆ سەرەتای یارییەکە. لەشێوازێکی تراژیدیدا، دۆخی تەڵەزگە لە سیاسەتداو بەتایبەتی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا زۆر دووبارە دەبێتەوە. تەڵەزگە ئەو دۆخەیە، کە هەڵبژاردەیەکت لە ئەوی دیکە خراپتربێت ئەمەش لە ئامادە نەبوونی بیرکردنەوەی ستراتیجی و دەسکراوەیدایە، بەڵام هەندێکجار فاکتەرێک لە ناوەوە یان ڕوداوێک لە دەرەوە دەلاقەیەک دەکاتەوە دەکرێ بقۆزرێتەوە بۆ دەربازبوون لە دۆخی تەڵەزگە، تێنەگەشتن لە دۆخی تەڵەزگە تێنەگەشتنە لە دیاری نەکراوی ئاڵۆزییە ناوەکییەکان، بۆ تێگەشتن لە ئاڵۆزییە ناوەکییەکان پێویستمان بە هونەری لێکدانەوە هەیە، هونەرێک بە تێگەیشتن لەو فاکتەرانەش کە دەوریان داوین. کورد ژیانی ئەزمونکراوی زۆرە لەتەک دۆخی تەڵەزگەدا، لێرەدا دەبێ بگەڕێینەوە بۆ ئەو تێگەیشتنەی کە سیاسەت هونەری ئیدارەدانی جیاوازییەکان و کێشمەکێشەکانە، بۆ ئەمەش دەبێ بۆچارە سە ر باوەڕمان بە فەلسەفەی هەڵکردن هەبێت ئەوکات دەزانین لەم ناوچەیەدا لە فەزای سیاسی و کێشمەکێشەکاندا چی دۆخی نا ئەقڵانی و دۆخی تەڵەزگە دروستدەکات. حیکمەت و ئەقڵانییەت لێرەدا خۆی مانیفێست دەکات وئەوەمان پێدەڵێ ئەقڵانییەت ئەوەیە کە بتوانی ئیدارەی دۆخی نا ئەقڵانی بدەیت.
.gif)
سالاری بازیان ئەوانەی دوێنی وتمان دوژمنن ئەرتەش و سوپایان دەناردە سەر كوردستان بەئیمامی ئيزرائيل ريفراندۆمیان لەناوبرد، ئێستا بوونەتە عزيزى ميصر و هەولێریان کردۆتە سەرەڕێ !!! نیازمەندن بەماڵی شێواوی كورد پینە و پەڕۆیی بەرگی دڕاوى شيعەيزم بكەن و نەخشەی زۆرینە و کەمینە و سەروەری خاكى عێڕاق لەهەولێر بەکرد بدەن، پرسی سەرۆک کۆماریش ،وەک داشەهارە بجوڵێینن و كەرکوک و ماددەی (١٤٠)و قوتی خەڵک و پێشمەرگە هەڵواسراوی بێ ڕێککەوتن و وەرەقەی واژۆکرا بەویژدان و بەزەیی برا شیعەکان و هاومەزهەبەکان بسپێرن سلێمانیش هەر چاوەڕێ وەفدی شاری خامۆشانە و گیریخواردوە، سەرۆک کۆمار بەفرۆکەخانەی هەولێر بنێرن مسۆگەرە يان بەکەرکوک و سلێمانی بنێرن. باشە..ئیسلامییەکان و یەکێتی و گۆڕان سلێمانی شکۆ و هەیبەتی ئەوانە و حەق نییە کۆبوونەوەیەک بکەن و بڵێن ئێمەش هەین؟؟!!! چاوەڕێ كام جۆره لەبەشدارى سیاسین؟ هەر هێندەی بەڕەکەی خۆتان بەنیازن پێ ڕاکێشن، ئەگەر هەڕ وابێ ده نگی بێ سەدابن زۆر دڵنیابن هەڵبژادن ئەمجارەی کوردستان چارەنووستان دەچێتە بەر شمشری زۆرینە و کەمینە دەرد و بەڵا یەخەتان دەگرێت بەهیچ حەکیمێک دەوا ناکرێت ، ئەوسا نەک بەقەد بەڕەکەی خۆتان پێ ڕاناکێشن، بەڵکو بەڕەتان نامێنی تا لەسەری دابنیشن ...
.gif)
ئارام سەعید فەیسبوک مالێک بۆ سایکۆپاتەکان کەسێک روبەروو دەبینیت و مامەڵەی لەگەڵ دەکەیت هێشتا بەئەستەم رەنگە بروا بە قسەکانی بکەیت و متمانە دروست بێت، بەڵام بۆ پەیوەندیەک کە لەڕێگەی ئینتەرنیت و سۆشیال میدیاوە بێت چۆن لەرێگەی پۆستەکان و نوسینەکانیان لە فەیسبوک بیان ناسیت؟ هەربۆیە لێکۆڵەران ناچارن ئیتر کار لەسەر ئەوە بکەن هاوڕێکانی فەیسبوک چۆن لەرێگەی پۆستەکانیانەوە بناسیت. بەگویرەی لێکۆڵینەوەیەکی گۆڤاری Computers in Human Behavior لەساڵی ٢٠١٨ تاقیکردنەوە لەسەر ٦٧٢٤ کەس ئەنجام دراوە زۆربەی ئەوانەی بە سایکۆپات دەستنیشانکراون ئەوانە بوون کەزۆر حەز بە دەرخستنی پێداویستی و چێژەکانیان دەکەن،وەک بڵاوکردنەوەی وێنەی خواردنەکانیان بەبەردەوامی و تیرکردنی ئارەزوەکانیان. چێژبینین یەکێکە لە رواڵەتە دیارەکانی سایکۆپاتەکان کەلەهەموو چێژەکاندا خۆی دەبینێتەوە و خواردن یەکێکە لەوانە. لە لێکۆڵینەوەکەی گۆڤارەکەدا نوسراوە بەکارهێنەرانی فەیسبوک ئەوانەی هەڵگری چەند سیفەتێکی تاریکن چەند تایبەتمەندیەکی زمانەوانیان هەیە دەتوانرێت لەرێگەیەوە دەستنیشان بکرێن، چونکە لەراستیدا مەرج نیە هاوڕێکانی فەیسبوک ئەو کەسانە بن کە لەواقیعدا دەیانبینیت بەڵکو تەنها لەرێگەی ئینتەرنیتەوە دەیانناسین و رەنگە تیایاندا بێت لەوانە بن کە خۆیان دەنێنەوە بۆ هاوڕێکانیان یان ئەوانە بن کەحەزیان بە شەڕفرۆشتنە و ئەوانەش لەوکەسانەن کە ناونراون " سێکوچکەی تاریک" کەئەوانیش بریتین لە ماکیاڤیلیست، نەرجسی، سایکۆپات. رەنگە کەسمان توشی شۆک نەبین کاتێک زاناکان ئەوە دەسەلمێنن کە ئەوانەی پۆست و کۆمێنتی پڕ لە رق بڵاودەکەنەوە و خەڵک توڕە دەکەن بەدەستی ئانقەست لەریگەی سۆشیاڵ میدیاوە ئەوکەسانەن کە مەیلی سایکۆپاتیان هەیە. ئیرین بوکلیز لە زانکۆی مانیتوبا لەلێکۆڵینەوەیەکدا بۆئەو رەفتارانە گەڕاوە کەهەیانە و خەریکی تەنگ پێهەڵچنین و بڵاوکردنەوەی گرتەی سێکسی، تورەکردنی ئەوانی ترن و زۆر حەز بەباسی سێکسی دەکەن وناویان دەنێت عەقڵ تاریکەکان کە ئەو رەفتارانە لە سایکۆپاتەکاندا هەن. ناتوانین بڵێین هەموو ئەوانەی پۆستی سیاسی بڵاودەکەنەوە لەسەر فەیسبوک سایکۆپاتن، چونکە ئەوکات زۆربەی کۆمەڵگە دەگرێتەوە، بەڵام بەگوێرەی لێکۆڵینەوەیەکی زانستی گرنگیدانی زۆر و ئالودەبوون بە سیاسەتەوە لە سیفەتەکانی کەسی سایکۆپات دا هەیە چونکە بەگشتی ئەوان حەزیان لە دەسەڵات و ناکۆکی و هێز هەیە و ئەوەش لە سیاسەتدا دەدۆزنەوە و سەرنجیان رادەکێشێت، واتە کەسی سایکۆپات لەسۆشیاڵ میدیادا حەز بەسیاسەتکردن دەکات چونکە ژینگەیەکی گونجاوە بۆ دوژمنایەتی و بەکارهێنانی هێز لەرێگەی ئینتەرنێتەوە، هەندێک لە سیاسیەکان ئەو رواڵەتەیان تێدا دەبینرێت و ژمارەیەکی زۆر لە سیاسیەکان سایکۆپاتن و لەکردەوەکانیاندا خولیاو ئارەزوەکانیان بۆ دەسەلات و هێز دەردەکەوێت ، هەندێکی تریان دیمەنی تراژیدی وپاڕانەوەو گریان نیشان دەدەن و دەیانەوێت گردبونەوەی بۆ بکەن گرژی ئاڵۆزی بنێنەوە کە چێژی لێ دەبینن، لەمجۆرە گرتە ڤیدۆییانە و زمانی پاڕانەوەو جوڵاندنی هەست و سۆزی خەڵک لە فەیسبوک و ئەنستاگرام زۆردەبینریت لە کوردستاندا. لەئاکامدا بەشیکی تێرکردنی ئارەزووی سایکۆپاتێکە نەک خزمەتکردنی قوربانیەکە ، بێگومان بۆ بەدەستهێنانی دەسەڵاتیشە کە ئارەزویان تێردەکات. ئایا ئەتوانین سایکۆپاتێک لەسەر فەیسبوک بدۆزینەوە؟ رەنگە ئەمە پرسیارێکی قورس بێت بۆ وەڵامدانەوە چونکە بەگویرەی لێکۆڵینەوەکان سایکۆپاتەکان لەسەر فەیسبوک خۆیان بەشیوەیەکی تر نیشان دەدەن لەوەی کە هەن و جگە لەوەی ژمارەیەکیشیان ئەوانەن کە ئەکاونتیان نیە نایانەویت لەسۆشیاڵ میدیا بناسرین. رەنگە دۆزینەوەی کەسی نەرجسی ئاسانتر بێت بەوەی زۆر حەز بەخۆدەرخستن و وێنەکانی خۆی دەدات و پێویستیەکی زۆری بە فەیسبوکە بەڵام بۆ سایکۆپات و ماکییاڤیلیستەکان جیاوازە. سایکۆپات هەمیشە فەیسبوک بەشێوەی جیاواز بەکاردەهێنن و بۆ ئامانجی جیاوازبۆ نمونە هەر ئەکاونتێک یان پەیجێک دەیکەنەوە ئامانجێکی جیاوازیان هەیە لەوی تر و هەریەکەیان بەکاردەهێنن بۆ مەرامێکی جیاواز لەشەرفرۆشتن و خۆمەڵاس دان بۆ ئەوانی تر، لەجیاتی ئەوەی زانیاری لەسەر خۆیان وکەسایەتیان بڵاوبکەنەوە زیاتر سەرقاڵی بڵاوکردنەوەی زانیاری ئەوانی تر و روداوەکان باس دەکەن بەڵام بەکورتی و کارێک دەکەن هەمیشە داوای رونکردنەوەیان لێ بکەیت و بکەویتە تەڵەکەیانەوە. بەگویرەی لێکۆڵینەوەیەک کەرۆژنامەی Der Taggspiegel ئەڵمانی بڵاوی کردۆتەوە و وەک ئەوەی بەردێک هەڵبداتە گۆمێکەوە وئاوەکە بشڵەقێنێت نوسیویەتی" ئەوانەی تاوانی گەورەیان ئەنجام داوە لەسەر فەیسبوک هەژماریان نیە و لاپەرە و ئەکاونتیان نیە تێیدا" کە نمونەی تەقەکەرەکەی دێنڤەری هێناوەتەوە کە کە ١٢ کەسی کوشت و ٥٩ کەسی بریندار کرد،یان ئەو ئەندریس بریڤیکی نەرویژی کە هێرشی تیرۆریستی ئەنجامدا هەروەها محمەد میرای فەرەنسی کە ٧ کەسی کوشت و ٦ کەسی بریندار کرد، هیچ کام لەمانە فەیسبوکیان نەبوو، هەر بەگویرەی ئەو لێکۆڵینەوەیە بەشی سەرچاوە مرۆییەکانی هەر دامەزراوەیەک کاتێک کەسێک دەیەویت کارێک بدۆزیتەوەو سیڤی پێشکەش دەکات نیگەران دەبن لەوەی کاتێک دەبینن کە کەسەکە لەسەر فەیسبوک یان هەر سۆشیاڵ میدیایەکی تر ئەژماری نیە...چونکە پێیان وایە یان شتێکی هەیە دەیشارێتەوە یان لەبەر هۆکاریکی یاسایی لە فەیسبوک سڕاوەتەوە! ئەوەش مایەی نیگەرانیە.
.gif)
عەتا قەرەداخی [ تەمەن شەپۆلە رامانداماڵێ] -١- مارف عومەر گوڵ یەکێکە لە شاعیرانی نەوەی هەشتاکانی سەدەی رابردوو، کە تاکو ئێستاش بەردەوامە. ئەو پێنج کۆمەڵە شیعری بڵاوکردووەتەوەو لەم دواییانەشدا هەر پێنچ کۆمەڵەکەی لە بەرگێکدا بە ناوی پێنج دیوان پێکەوە بەچاپگەیاندووە. ئەوەی جێگای تێبینیە شیعر لای ئەم شاعیرە وەکو بەرهەمێکی خۆڕسک دەربڕی سروشتی هەست و سۆزو ناخی سادەو خاوێنە. ئەم بەهرەیەکی شیعری باشی هەیە، بەڵام وەکو پێویست هەوڵینەداوە ئەو بەهرەیە بەسەرچاوەی بیرو لێکدانەوەی قوڵ و بنەماکانی جوانناسی و جیهانبینی مەودا فراوانتری مرۆیی، یان گەردوونی دەوڵەمدنتر بکات. واتە ئەگەر بەو ئەندازەی کە بەهرە خۆڕسکیەکەی سەرچاوەیەکی بەهێزو دەوڵەمەندی بەرهەمهێنانی شیعرو شیعریەتە، لە رووی تیۆرییشەوە لە ئاستی شێوازو جیهانبینیشدا بەهرە خۆڕسکیەکەی دەوڵەمدن بکردایە، پێگەیەکی بەهێزتری دەبوو لە جوگرافیای شیعری نوێی کوردیدا. ئەو بە زمانێکی پاراو و بێ گرێ و گۆڵ دەنووسێت، رەگەزەکانی بەرهەمهێنانی شیعر لای ئەو رەگەزە کوردییەکانن. سروشتی کوردستان و توخم و رەگەزەکانی نێو سروشتی کوردستان و رووداو و چیرۆک و بەسەرهات و پاڵەوانی کوردی رەگەزی سەرەکی پێکهاتنی دەقەکانێتی. وێنە شیعرییەکانی بەرجەستەکراوی سروشت و پێکهاتەکانی ژینگەی کوردەوارین. ئەم بەم زمانە پاراوە کوردیەو بە وێنەی شیعری بەرجەستەکراوی نێو زەمینەی کوردی و بە هونەرەکانی رەوانبێژی بە تایبەتی لێکچوون و میتافۆرو دووانەی دژ و بەرامبەر و بە مۆسیقای ناوەوەی دەق ئاستێکی باش لە شیعریەت بەرهەم دەهێنێت. جیهانبینی دەقەکانی دابەش دەبن لە نێوان جیهانبینی ناوچەیی، تایبەتی و هەندێجاریش پەل دەهاێژێت بۆ بەرهەمهێنانی جیهانبینی مەودا فراوانی گەردوونی، بە تایبەتی لە پرسی پەیوەست بە بابەتی ژیان و مردندا کە وەکو دووانەیەکی دژ و وەکو چەمکی ژیان و مردنیش ئامادەبوونی بەرچاوی هەیە لە ئەزموونی شیعری ئەم شاعیرەدا. لێرەدا ئێمە هەوڵدەدەین شیکردنەوەی یەکێک لە دەقەکانی ئەم شاعیرە بکەین کە ئەویش دەقی شیعری "هەوار"ە، کە ساڵی ١٩٩٦ لە تاراوگە نووسیووێتی و لە لاپەڕە ( ٤٣٨ ) ی کۆبەرهەمەکانیدا کە ساڵی ٢٠٢١ چاپکراوە، بڵاوکراوەتەوە. ناونیشانی ئەم دەقە شیعریە " هەوار"ە، کە بێگومان ئاشکرایە ناونیشان نەک هەر پەیوەندییەکی بەهێزی بە دەقەوە هەیە، بەڵکو ناونیشان وەکو چڕکردنەوەی پرسیارو جیهانبینی دەق سەیردەکرێت، یان چەتری کۆکەرەوەی کۆی وردەکاری دەقە لە ئاستی جیهانبینی و بنیادی دەقەکەدا. ئەمە بێجگە لەوەی کە ناونیشان وەکو کلیلی دەق سەیردەکرێت و لە دەقی زیندوودا ناونیشان رێگای چوونە ناو بنیادی شاراوەی دەق دەکاتەوەو نەک هەر یارمەتیدەری رەخنەگر، یان شیکەرەوەو راڤەکەری دەقەکەیە، بەڵکو یارمەتیدەری خوێنەری ئاساییشە بۆ ئەوەی بتوانێت لە دەقەکە تێبگات، یان چێژی لێوەربگرێت. "هەوار" وەکو وشە لە زمانی کوردیدا وشەیەکی کۆنەو بە لایەنی کەمەوە لە رووی ئیتمۆلۆجیەوە مێژووی دەرکەوتنی دەگەڕێتەوە بۆ سەروەختی یەکەمین نیشەجێبوون لە شوێنێکدا کە دەشێت نیشتەجێبوون بووبێت بۆ ماوەی کورت خایەن. ئەو شوێنەی بۆ ماوەیەکی کورتخایەن یان دیاریکراو خێزان و تیرەو خێڵە کۆچەرییەکانی کورد تیایدا ماونەتەوە، پێی گوتراوە هەوار. نیشتەجێبوونی ناو هەوار، لە شێوەی دەوار هەڵدان یان کەپرکردندا بووەو دەشێت ئەو قۆناغە وەکو قۆناغی پێش نیشتەجێبوونی تەواو لە گونددا سەیر بکرێت، یان لە دوای نیشتەجێبوونیش لە گونددا، گوندنشینی کوردەواری بە پێی وەرزەکانی ساڵ هەندێجار گوندەکەیان بەجێهێشتووەو چوونەتە شوێنێکی تر. بۆ نموونە لە وەرزی هاویندا خاوەن ئاژەڵەکان گواستوویانەتەوە بۆ ئەو شوینانەی کە ئاودارترو فێنکتر بوون و لەوەڕگای باشیان تیادابووە بۆ ئاژەڵەکانیان. لەوێ هەواریان خستووە تا وەرزی پایزو لەگەڵ باران و ساردبوونی ئاووهەوادا گەڕاونەتەوە بۆ ناو گوند. هەروەک لە گەرمیان و کوێستانی خێڵە کوردیشدا ئەو شوێنەی بۆ ماوەیەک خێڵی تیادا ماوەتەوە دیسان پێی گوتراوە هەوار. لە سەردەمی نوێشدا وشەی هاوینە هەوار بۆ ئەو شوێنانە بەکاردێت کە لە وەرزی گەرمی هاویندا، لە شوێنانی تر فێنکترن و خەڵک روویان تێ دەکەن بۆ بەسەربردنی چەند کاتێک لەو شوێنە فێنکانە. کەواتە ئێستا ئەو پرسیارە سەرهەڵدەدات: ئایا ئەم لێکدانەوەیە هیچ پەیوەندییەکی بەم ناونیشانەوە هەیە؟ ئەم شیعرە لە شاری لێیژ لە وڵاتی بەلژیک نووسراوە. پەیوەست بەوی شاعیر ئەو شوێنەی کە ئەوکاتە لێی جێگیربووە، وەکو هەوار وایە چونکە شوێنی راستەقینە، یان زێدی خۆی نەبووەو مانەوەی لەوێ کاتی بووە. لەم روانگەیەوە ئەو شوێنەی دەقەکەی تیادا بەرهەمهاتووە، خاسێتی هەواری هەیە. کەواتە دەشێ لە رووی شوێنی بەرهەمهێنانی دەقەکەوە، هەوار بە مانای ماوەیەکی کاتی و کورت دێت، کە ئەوی شاعیر لێی ماوەتەوە. هەروەک شیکردنەوەی دەقەکە ئەوە بە روونی دەردەخات کە وشەی هەوار ئەگەر وەکو شوێن بەکارنەهێنرێت، دەلالەتی ژیان هەڵدەگرێت، کە بە گوێرەی هەموو زیندەوەران بەگشتی و مرۆڤ بە تایبەتی ماوەیەکی کورت و کاتیە. واتە ژیان یان تەمەن کورت خایەنە هەمان شێوەی هەوارخستنی خێڵ و هۆزە کوردەکان کە بۆ ماوەیەکی دیاریکراو لە شوێنێک هەوار دەخەن. لەم روانگەیەوە ژیانی هەموومان وەکو هەوارخستن وایە لەسەر ئەم زەویە، کە بۆ ماوەیەک دەمێنینەوەو پاشان بۆ هەتا هەتایە بەجێیدەهێڵین. هەروەک دەشێ لە ئاستێکی دیاریکراودا، هەوار هەرچۆن شوێنی نیشتەجێبوونی کورت خایەن دەگەیەنێت، پەیوەست بە ژیانی کورتی مرۆڤ، مانای نیشتیمانیش ببەخشێت، بەتایبەتی پەیوەست بەوکاتەی دەقەکە بەرهەمهاتووە کە شاعیر لە تاراوگە بووە، وەکو مەجاز هەواری لە شوێنی نیستیمان دانابێت. سەرئەنجامیش داوا دەکات هەوار وێران نەکرێت. ئەمەش لە ئاستێکی تردا پەیوەستبوونی ئەو بە هەوارەوە واتە بە نیشتیمانەوە نیشان دەدات. -٢- دەقی شیعرەکە: گوڵستانی رووح تەرزە دایکوتا، پووش و پەڵاشە سەوزەڵانی ژین ئەستێرەم دەدوان بە نیوە شەوێ خۆم نەگریام و ئەو کەوتە گرین * * * خۆرەتاوی دەم کەلی سبەینێی، بەفرگرتوو بوو هێنامییە شنە پیاهەڵپژانی ژیان و مەرگە، خونچەی ئاواتی لە بەیندا ونە. * * * تەمەن شەپۆلە راماندەماڵێ نەکەن دارستان ئاگرباران کەن چاوی هیوامان ئەوا داڕژا نەتانکردبێ هەوار وێران کەن. ئەگەر سەرنجی پێکهاتەی زمانیی ئەم دەقە بدەین، دەبینین لە سێ کۆپلە پێکهاتووەو هەر کۆپلەیەک لە چوار نیوە دێڕ پێکهاتووەو هەموو دەقەکە بە پیتی ناوبەندیشەوە لە پەنجاو دوو وشە پێکهاتووە. ناو زیاترین رەگەزی زمانییە لەم دەقەداو نزیکەی نیوەی وشەکان ناون و دوای ئەویش فرمان دێت کە بریتین لە فرمانی تەواو و فرمانی ناتەواو کە پێکەوە چواریەکی وشەکانی ئەم دەقەن. ئاوەڵناو کەمترین رێژەی داگیرکردووە. ئەمەش لە رووی ئەرکی رەگەزەکانی زمان پێکەوە لە بری ئەوەی دەقەکە بکاتە دەقێکی وەسفی، دەیکاتە دەقێکی کرداری، واتە دەقێک کە کاری تیادا ئەنجام بدرێت. کات لەم دەقەدا کە دەمی فرمان دیاری دەکات بریتیە لە رابردوو، رانەبردوو. هەندێ رستە راستی جێگیر دەردەبڕن، ئەوانە رانەبردووی سادەن. هەندێ رستەش لە ئاستی بینراودا داخوازی نەرێن بۆ ئەنجامنەدانی کار لە داهاتوودا. هەروەک دوا دێڕی دەقەکەش پرسیاری نەرێیە. کەواتە ئەم دەقە شیعریە کە رووبەرێکی بچووکی داگیرکردووە، لە رووی زمان و بنیادی کاتەوە هەرسێ دەمی رابردوو، ئێستا و داهاتوو لەخۆ دەگرێت. ئەمەش ئەو دەلالەتە هەڵدەگرێت کە هیچ شتێک لەم گەردوونەدا ئەوە نییە کە تەنیا لە ئیستادا هەیەو ئەوەش نییە کە بەهەڵواسراوی لە بۆشایدا هەبێت. هەموو شتێک کە لە ئیستادا هەیە رەگوڕیشەی رابردووی هەیەو تەنانەت ئەگەر لە ئیستاشدا لەناوبچێت یان بمرێت بەجۆرێک کاریگەری لەسەر داهاتوو دەبێت، ئەگەرچی ئەو کاریگەرییە کەم و سنوورداریش بێت. هەروەک هیچ شتێک نییە لەم گەردوونەدا پەیوەندی بەو ژینگەو دەوروبەرەوە نەبێت کە تیایدا لەدایک بووە. هەروەها هەموو شتێک بە ئاستی جیاواز کاریگەری دەرەوەی خۆیی لەسەر دەبێت، هەم ئەم کاریگەری لەسەر دەرەوەی خۆی دەبێت. وەکو پێشتر ئاماژەمان بۆ کرد بەشێکی فرمانەکانی ئەم دەقە فرمانی ناتەواون، ئەوەش بەجۆرێک کاریگەری دەبێت لە سەر جوڵەو رووداو لە پانتایی دەقەکەداو ئەگەر تەنیا لە ئاستی بینراوی دەقەکە بڕوانین، ئەوا وەکو دەقێکی وەستاو لە رووی جوڵەوە دێتە بەرچاو، بەڵام لەپشتی ئەم ئاستەوە جوڵەو کردار هەیە. یەکەم کۆپلەی دەقەکە بە رستەیەکی راگەیاندن دەستپێدەکات، کە رایدەگەیەنیت "گوڵستانی رۆح تەرزە دایکوتا". رۆح وەکو رەگەزێکی نامادی لە رێگای خستنەپاڵی وشەی گوڵستانەوە وەکو رەگەزێکی مادی بەرجەستە دەکرێت و تەرزە دایدەکوتێت. ئێستا خەیاڵمان بۆ بینینی دیمەنی گوڵستانێکی وەرزی بەهار دەچێت، کە تاوە تەرزە دەبارێت بەسەریداو دەیکوتێت و پەڕەی گوڵەکانی ئەو گوڵستانە قەشەنگە هەڵدەوەرێنێت. دیمەنی گوڵستانێک کە تەرزە کوتابێتی هاوشێوەی دیمەنی شارێکە کە کارەساتێک وەکو بومەلەرزە، لافاو یان جەنگ وێرانی کردبێت. ئەم لە رێگای ئەم وێنەیەوە واتە "گوڵستانی رۆح" کە وێنەیەکی جوانە سەرنجمان ڕادەکێشێت و دەشێ راستەوخۆ هەست بە جۆرێک لە چێژی جوانی بکەین، بەڵام نیوەی دووەمی دێڕەکە " تەرزە دایکوتا"، ئەم وێنە جوانەمان لێ دەشێوێنێت و راستەوخۆ ئەو چێژی جوانیەی هەستمان پێدەکردو خۆشیەکی پێدەبەخشین، دەگۆڕێت بۆ نیگەرانی و خەم، چونکە کوتانی تەرزە راستەوخۆ وێنەکە دەشێوێنێت و دیمەنی وێرانبوون، یان کارەسات لەبەر دیدەی خوێنەردا ئامادە دەکات. واتە جوانی و چێژی جوانی دەگۆڕێت بۆ وێرانبوون و خەم و کارەسات. ئەگەرچی رۆح لێرەدا خاسێتێکی گشتی هەیە، بەڵام پەیوەست بە کەسی شاعیرو ئەو زەمینەی دەقەکەی تێدا بەرهەمهاتووە، دەشێت بگوترێت شاعیر باسی رۆحی خۆی دەکات، کە چۆن تاراوگەو دووری لەزێدو نیشتیمان ماندووی کردووەو وەکو ئەوە وایە گوڵستانێکی بەهار بێت و تاوە تەرزە کوتابێتی. ئەم ژیان بە سەوزەڵان وەسف دەکات. رەنگی سەوز هێمای ژیانەوەو زیندووێتیە. ئەم وێنەیە ژیان وەکو وەرزی بەهار نیشان دەدات، بەڵام ئەم سەوزەڵانیە کە وەکو خاسێتێکی جێگیرو هەمیشەیی ژیان باس دەکرێت، ئێستا وەکو خۆی نەماوەو گۆڕاوە بۆ پووش و پەڵاش. پووش و پەڵاش دەلالەتی وشکی و نەبوونی ژیان و قەیرانی زیندەگانی هەڵدەگرێت. ئەمەش ئەوە نیشان دەدات ئێستا ژیان رەنگ و تام و چێژو زیندوێنتی تیادا نەماوەو رەنگی زەردو بێ گیانیی پووش و پەڵاشی پۆشیووە. بێگومان کاتێک کە رۆح سەرکوت کرابێت و ئێستا وێرانە بێت، مانای وایە ژیان لەکەناری مەرگدایە. ئەمەش راستەوخۆ فەزای کارەسات و مەرگەسات درووست دەکات. رستەی دووەم " پووش و پەڵاشە سەوزەڵانی ژین"، دەمی رانەبردووی سادەیە. هەمیشە بۆ دەربڕینی راستیە جێگیرەکان و ئەو رووداوانەی کە بەردەوام دووبارە دەبنەوە لە زماندا دەمی رانەبردووی سادە بەکاردەهێنرێت. کەواتە لێرەدا ئەو دەلالەتە بەرهەم دێت کە سەرباری ئەوەی ژیان دەبێت وەکو سەوزەڵان وابێت و هەمیشە سەوزو جوان و پڕ لە جوڵە بێت، بەلای ئەمەوە ژیان بە بەردەوامی زەردو بێ جوڵەو بێ گیانە و وەکو پووش و پەڵاش سووک و بێ گەوهەرەو تەنانەت دەشێت شنە بایەک رایبماڵێت. ئەم باسی ئەوە دەکات کە بە نیوە شەوێ ئەستیرەی دواندووە. ئەم رووداوە، یان ئەم کارەی کردوویەتی لە رابردوودایەو رابردوویەکی بەردەوامیشە، واتە زیاتر لە جارێک نیوە شەوان ئەستیرەی دواندووە. ئەم بەم بارودۆخەیەوە کە تیایدا گوڵستانی رۆحی تەرزە کوتاوێتی و سەوزەڵانی ژیانی بووەتە پووش و پەڵاش، هێشتا ئەستیرەی نیوە شەو دەدوێنێت، لە ئەنجامیشدا ئەستێرە دەکەوێتە گریان. ئەمەش کاریگەری دواندن، یان گێڕانەوەکەی ئەم و ترسناکی ئەو شتانە نیشان دەدات کە ئەم لێیان دەدوێت. ئەم ئازاری ئەو بارودۆخەی چەشتووەو بە کردەوە تیایدا ژیاوە کە دەشێت ئەو کاتانە قورسی ئەو خەمانەو ئازارەکانیان وایان لێکردبێت بگری، بەڵام بۆ ئێستا باسکردنی شتەکان، یان گێرانەوەو بەیادهاتنەوەی ئازارەکان دەشێت شتێکی ئاسایی بن، بەڵام بۆ ئەستێرە دەشێ کاریگەرتر بن، هەر بۆیە ئەستێرە دەخاتە گریان. بێگومان گێڕانەوەی خەم و نیگەرانی و ئازارو ژانەکانیان بۆ کەسانی تر، یان تەنانەت بۆ ئاژەڵ و باڵندەو رووەک و تەنانەت بۆ رەگەزە نازیندووەکانی سروشتیش شتێکی ئاساییە. واتە گرنگ نییە بۆگێڕەرەوە کێیە یان چییە، بەڵکو ئەوەی گرنگە گێڕەرەوە لە کرداری گێڕانەوەدا ئەوەی لە ناخیدا پەنگی خواردووەتەوەو ناخی داگیرکردووە دەگێڕێتەوەو بەوەش لە رووی دەروونیەوە خۆی خاڵی دەکاتەوەو بەجۆرێک دەگاتە حەوانەوەیەکی دەروونی و هەندێجار حەوانەوەی رۆحییش. پاڵەوانی یەکێک لە چیرۆکەکانی چێخۆف خەم و ئازارەکانی بۆ ئەسپێک دەگێڕێتەوە. رەنگە لێرەدا ئەو پرسیارە سەرهەڵبدات ئایا دەشێت ئەستێرە هێما بێت بۆ کەسێک و شاعیر مەبەستی ئەوە بێت لە نیوەشەواندا کەسێکی دواندووەو باسی خەم و ئازارەکانی خۆیی بۆ کردووەو سەئەنجام کاریگەری خەم و ئازارەکانی ئەم، ئەو کەسەی خستبێتە گریان؟ بێگومان لێکدانەوەی "ئەستێرەم دەدوان" بەم ئاراستەیە ئەگەرێکی زۆر لاوازی هەیە. -٣- ئەم باسی ئەوە بۆ خوێنەر دەکات کە سەیری خۆرەتاوی بەربەیانی کردووە کاتێ لە دەم کەلەوە سەردەردەهێنێت. لێرەدا پێشبینی دەکرێت خۆر بە تیشکێکی زیوینەوە لەکەل بێتەدەرو هەتاو و تینی هەتاو دنیا بگرێتەوە. بەڵام ئەم باسی ئەوە دەکات کە ئەو خۆرەتاوە بەفرگرتوویەتی. ئاشکرایە خۆر سەرچاوەی گەرمیەو بەفریش کە دۆخی رەقی مادە نیشان دەدات سەرچاوەی ساردی بەخشەو وەکو هێمای ساردی سەیردەکرێت. ئەوەی چاوەڕوانکراوە تیشکی خۆر بەفر دەتوێنێتەوە. بەڵام لێرەدا بەفرگرتوو بۆ وەسفکردنی خۆرەتاو بەکاردێت، کە ئەوەش جۆرێک لە نەگونجان نیشان دەدات، بەڵام لە ئاستێکی تردا دەشێت وەها لێکبدرێتەوە کە بەفرگرتوو بۆ وەسفی دەم کەل بەکارهاتبێت و لەم بارەدا وەسفەکە گونجاوتر دەبێت و ئەو وێنەیەی بەرهەم دێت " تیشکی خۆری بەیانی دەم کەلی بە بەفر پۆشراو" وێنەیەکی جوانی نێو ئەم سروشتەیەو تەنانەت وێنەیەکی باو و ناسراوە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا جوانیەکی لە ئەندازەبەدەری هەیە. ئەم وێنە نەخشێنراوە جوانە ئەو دەهێنێتە شنە. شنە جۆرێکە لە جوڵەی با، بەڵام نەک هەموو با-یەک، بەڵکو تەنیا بای شەماڵ کە با-یەکی هێمن و لەسەرخۆ و فێنک و خاوێن و ئارامبەخشە. ئەم وێنە جوانە، ئەم دەخاتە سەر جوڵەیەکی لەو جۆرە کە خاسێتەکانی شنەی شەماڵی هەبێت. واتە جوانی ئەم وێنەیە کاریگەری خۆی لەسەر ئەم دیاری دەکات و بەجۆرێک دەیبزوێنێت بەڵام بزواندنێکی هێواش، کە بێگومان سەرچاوەی ئەو بزواندنە هێواشەش کە ئاسودەیی بە رۆحی دەدات ئەو چێژی جوانیەیە کە ئەم لە بینینی ئەو وێنەیەدا وەریدەگرێت، کە وەکو تابلۆیەک بەرجەستە دەبێت. بەریەککەوتنی تیشکی خۆرو بەفر، کە بریتیە لەبەریەککەوتنی گەرم و سارد، هاوشێوەیە لەگەڵ پەیوەندی نێوان ژیان و مردندا. لێرەدا لە دوای درووستبوونی دووانەی گەرم / سارد کە لە پەیوەندی نێوان خۆرەتاوی سبەینێ و بەفری دەم کەلدا دروست دەبێت، دووانەی ژیان / مردن بەرهەم دێت. ئەمی شاعیر پەیوەندی نێوان ژیان / مردن، وەک پیاهەڵپژان نیشان دەدات. ئەمەش بە تەواوی لەگەڵ پەیوەندی ئەم دووانەیەدا وەکو دووانەیەکی دژ، یان بەرامبەر بەرجەستەکردنێکی گونجاوە. ژیان بەردەوام ململانێی مردن دەکات و دەیەوێت بەسەریدا زاڵ بێت. لە بەرامبەردا مردن هەمیشە لە هێرش کردندایەو رێگانادات ژیان بەسەریدا زاڵ بێت و بوونی بسڕێتەوە. ئەم لەبەرامبەر یەکتر وەستانە، کە هەر جەمسەرەو دەیەوێت پارێزگاری لە بوونی خۆی بکات و رووبەری هەژموون و دەسەڵاتی خۆی فراوان بکات، وەکو ململانێیەکی تووند دەردەکەوێت کە هەڵپژانە و سروشتی ململانێ و هێرش بۆ سەر یەکتریکردنی هەیە. هەڵبەت ئاشکرایە هاوسەنگی سروشت بەرهەمی پەیوەندی و ململانێ و لەبەرامبەر یەکتروەستانی دووانە دژەکانە. ئەگەر بێت و هەرکام لە جەمسەرەکانی ئەم دووانە دژانەی کە هاوسەنگی سروشت، یان گەردوونیان دروست کردووە، پاشەکشە بکات و توانای هاوسەنگبوون لەگەڵ بەرامبەرەکەیدا لەدەست بدات، ئەوە ئەو هاوسەنگیە تێکدەچێت و هارمۆنیای گەردوون دەشێوێت. بۆ نموونە ئەگەر ژیان بەسەر مردندا زاڵ بێت و مردن نەمێنێت، ئایا چ پێشبینیەک بۆ ئایندەی گەردوون بەگشتی، یان گۆی زەوی بە تایبەتی دەکرێت؟ یان بە پێچەوانەوە ئەگەر جەمسەری مردن بەسەر ژیاندا زاڵ بێت، واتە ژیان بەرەو کۆتایی دەچێت، ئەوەش نەک هەر تێکچوونی هارمۆنیای گەردوونە، بەڵکو دەبێتە کۆتاییهاتنی بوون. هەربۆیە ژیان و مردن بەردەوام لە بەرامبەر یەکتردا وەستاون و هاوسەنگی نێوانیان دەپارێزرێت. پەیوەندی نێوانیان وەکو ململانێ و دژایەتیکردنی یەکتر وایە. بەڵام پێشبینی ئەوە ناکرێت براوە یان دۆڕاو، سەرکەوتوو یان بەزیووی تێدا بێت. لە هەڵپژانی بەردەوامی هەریەکە لە ژیان و مردن بەیەکتردا، سەرباری دەرکەوتنی پەیوەندی نێوانیان وەکو شتێکی ئاسایی، بەڵام هێشتا ئاڵۆزی لەو پەیوەندییەدا هەیە، بە جۆرێک سەرباری هاوسەنگی نێوانیان کە لە جەمسەری ژیانەوە سەیری جەمسەری بەرامبەر واتە مردن بکرێت، ئەوا هەست دەکرێت کە هەرچی ئاوات هەیە لەبەردەم هەڕەشەی مردندایە، واتە رووبەری نێوان ژیان و مردن، رووبەرێکە لەبەردەم هەڕەشەدایە بۆیە ناشێت خونچەی هیچ هیواو ئاواتێک لەو رووبەرەدا شین ببێت یان بکرێتەوە. دیسان لەم کۆپلەیەدا دوو نیوە دێڕی یەکەم دەمی رابردوو نیشان دەدەن، کە باسی رووداوێک دەکەن لە رابردوودا روویداوە، کە خۆرەتاوی بەربەیانی دەم کەلی بەفرگرتوو ئەمی هێناوەتە شنە یان جوڵە. دوو نیوە دێڕی دووەم کە باسی راستیەکی هەمیشەیی دەکەن کە لە بەرامبەر یەکتروەستانی ژیان و مردنە، دەمی رانەبردووی سادەیە. ژیان و مردن هەمیشە بەرامبەر یەکتر وەستاون. ئەمەش راستیەکی رەتنەکراوەیە. هەروەک پێشتر ئاماژەمان بۆ کرد بۆ گوزارشت کردن لە راستی، دەمی رانەبردووی سادە بەکار دێت. -٤- شاعیر باسی تەمەن دەکات و بە شەپۆل وەسفی دەکات. ئاشکرایە سەپۆل خاسێتی دەریاو زەریاکانە، هەرچەندە لە رووی لۆجیکی زانستەوە شەپۆل وەکو کار سەیرناکرێت، چونکە لادان نابڕیت، بەڵکو هەمیشە لە شوێنی خۆیدا دروست دەبێت و دەجوڵێت و دەکوژێتەوە، یان کۆتایی دێت، بەڵام لە مەودای جوڵەی خۆیدا هەرچی بێتە بەردەمی رایدەماڵێت، بە تایبەتی لە کاتی باوباران و زریاندا، یان لە کاتی گۆڕانکاری لە کەش و هەوادا، شەپۆلەکان بەهێزتر دەبن و سەرباری دیمەنی جوانیان وەکو هێزێکی تێکدەرو وێرانکەر سەیر دەکرێن، بەلەم و کەشتی نقوم دەکەن، هەندێجار کەنارەکان دەشێوێنن. ئەو تەمەن بە شەپۆل وەسف دەکات، واتە هەرچۆن شەپۆل هەموو ئەو شتانە رادەماڵێت کە دێنە بەردەمی، تەمەنیش هەموو زیندەوەران بە مرۆڤیشەوە رادەماڵێت. ئاشکرایە هەر چەشنێکی زیندەوەر تەمەنێکی دیاریکراوی خۆیی هەیەو کۆتاییەکەی مردنە. وەسفکردنی تەمەن وەکو هێزێکی ڕاماڵەر، ئەو دەلالەتە هەڵدەگرێت کە ژیانی ئێمە ماوەیەکی دیاریکراوە، لەبەرئەوە پێویستە مرۆڤ هیچ کارێکی نەرێنی نەکات. هەربۆیە داوامان لێ دەکات، خۆمان بەدووربگرین لە ئاگربارانکردنی دارستان. ئایا مەبەست لە دارستان لێرەدا تەنیا دارستانە، یان مەبەست سروشتە بە هەموو پیکهێنەرەکانیەوە؟ بێگومان ناشێت لەبەر ئەوەی تەمەن وەکو شەپۆل رامان دەماڵێت، ئەو تەنیا داوامان لێ بکات بەدوور بین لە ئاگربارانکردنی دارستان، بەڵکو زیاتر بەلای ئەو لێکدانەوەیەدا دەچین کە بەدووربین لە تێکدان و ناشیرینکردنی سروشت بەهەموو توخم و رەگەزەکانیەوە. دەشیت دارستان وەکو وشەیەک، یان دالێک بکرێتە هاوتای وشە، یان دالی سروشت. ئەویش لەو روانگەیەوە کە سروشت لە چەندین رەگەزی جۆراوجۆری زیندوو نازیندوو پێکهاتووەو بەو ئەندازەی رەگەزی ئاشکراو بینراوی تێدایە، ئەوەندەش رەگەزی شاراوەو ئاشکرانەکراوی تێدایە. هاوکات دارستانیش هەم لە درەختی جۆراوجۆر پێکدێت، هەم چڕی دارستان هۆکارێکە بۆ شاردنەوەو داپۆشینی زۆر شت. کەواتە کاتێک باسی ئاگرباران نەکردنی دارستان دەکرێت، دەشێت مەبەست هەموو سروشت بێت. هەروەک دەربڕینی "ئاگربارانکردن" بە مانای گولەبارانکردن دێت زیاتر لەوەی بە مانای سووتاندن بێت. ئەوەی گولەباران دەکرێت مرۆڤ و زیندەوەرەکانی ترن نەک دارستان. بۆیە لەم روانگەیەشەوە دارستان زیاتر بە مانای مرۆڤ دێت. ئەمەش لەگەڵ داواکارییەکەی ئەودا دەگونجێت کە وریامان دەکاتەوە لەوەی هەرگیز دەستدرێژی نەکرێتە سەر مرۆڤ. ئەم باسی ئەوە دەکات کە مرۆڤ هەمیشە و لە هەموو بارودۆخێکدا چاوی هیوای کراوەیەو ئاسۆی بینینی روو لە ئایندەیە. بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا، هەندێجار هیواکانی مرۆڤ بەدینایەن، ئەویش لەبەر چەندین هۆکار کە بەشێکیان پەیوەندییان بە خودی مرۆڤەوە هەیە وەکو ئافریدەبووەیەکی ژیرو هەستیارو بەشێکیشی پەیوەندی بەو بارودۆخانەوە هەیە کە واقیعی کۆمەڵایەتی و هەلومەرج بەسەر مرۆڤیدا دەسەپێنێت. هەربۆیە ئەمیش دەڵێت چاوی هیوامان خێل بووە، یان رژاوە، واتە هێندە جاوەڕون بووین و هێشتا هیچ تروسکەیەکی ئەو ئامانجەمان لێ دەرنەکەوتووە ئاوی چاومان داهات. چاوەڕوانی دوورو درێژی بێ ئەنجام بووە بەهۆی ئەوەی خێل بین، یان چاوی هیوامان هیوابڕ بێت. بەڵام ئەم ناڕاستەوخۆ واینیشان دەدات کە دەشێت هۆکارێک هەبێت بۆ بێ هیوابوون، رەنگە ئەو هۆکارەش پەیوەندی بە خۆمانەوە هەبێت. واتە لێرەدا ئەوە دەردەکەوێت کە ئەم هەرگیز هیواو ئومێدی بە ئایندە ناڕوخێت، مەگەر خۆمان هۆکاری ئەو رووخاندنە بین. هەر بۆیە کاتێک هەست دەکات هیوای ئایندەمان روو لە رووخانە، دەمانخاتە بەردەم لێ پرسینەوەی ئەوەی کە لەوانەیە ئێمە "هەوار"مان وێران کردبێت. هەڵبەت ئێمە لە سەرەوە باسی هەوارو ئەو مانایانەمان کرد کە هەوار دەیانگەیەنێت، لەناو ئەوانەشدا ئاماژەمان بۆ ئەوە کرد کە یەکێک لە ماناکانی هەوار لەم دەقەدا نیشتیمانە. کەواتە ئەو دەترسێت هۆکاری رژانی چاوی هیوامان وێرانکردنی نیشتیمان بێت، ئەویش بە دەستی خۆمان. هەڵبەت لێرەدا دەشێت پەیوەست بەوکاتە مێژووییەی دەقەکەی تێدا بەرهەمهاتووەو ئەو بارودۆخەی کە هەواری رەسەنی ئەوی شاعیر واتە نیشتیمانەکەی پیایدا تێپەڕیووە، لێکدانەوەیەکی سیۆسیۆسیاسی بکەین و وێرانکردنی هەوار ببەستینەوە بە شەڕی ناوخۆوە، کە لەو ساتەدا بەردەوام بووەو لە راستیشدا ئەو شەڕە بریتی بووە نەک تەنیا لە وێرانکردنی نیشتیمان، بەڵکو جۆرێک بووە لە خۆکوژی. ئەم لە کاتێکدا باسی ئەوە دەکات تەمەن ماوەیەکی کورتەو دەڕوات و مردن هەموو شتێک رادەماڵێت، بۆیە پێویستە بەدووربین لە هەموو کارو چالاکیەکی وێرانکەر. دارستان کە هەوار، یان نیشیمان، یان کۆمەڵانی خەڵک نیشان دەدات، پێویستە نەک ئاگرباران نەکرێت بەڵکو دەبێت بپارێزرێت. هەروەها لە رستەیەکی رابردووی نەرێدا کە خاسیتی پرسیاری هەیە، هەرچەندە لە دەقەکەدا نیشانەی پرسیاری بۆ دانەنراوە، دەپرسێت "نەتان کردبێ هەوار وێران کەن؟" کە بەپێی بنەمای رێزمان وەڵامی پرسیاری نەرێ بە بەڵێ دەدرێتەوە. ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت کە ئەوان هەواریان وێرانکردووە. شاعیر لەم کۆپلەیەدا داواکاریەک بەرزدەکاتەوە. ئاشکرایە داواکاری، یان داخوازی بۆ ئیستاو ئایندەیە، هەربۆیە بە تافی رانەبردوو دەردەبڕرێت و داهاتوو نیشان دەدات، واتە داوا دەکات نەکەن لە ئێستاوە بۆ داهاتوو دارستان ئاگرباران کەن، کە وەکو گوتمان مەبەست ئەوەیە خەڵک، یان وڵات رووبەڕووی چەک نەکەنەوە. بەڵام پرسیارە نەرێکە بە دەمی رابردووە. ئەمەش مانای ئەوەیە لە رابردوودا ئەمان هەواریان وێرانکردووە. کەواتە هۆکاری سەرەکی بێ هیوا بوونی ئێمە لە سەر زمانی ئەوەوە کارە خراپ و نەرێنیەکانی ئێمەیە، کە لە یەکەمیاندا هەوار واتە نیشتیمانمان وێرانکردووە. هەروەها بۆ ئەمەودواش دەترسێت کە دارستانیش کە وەکو پێشتریش ئاماژەمان بۆ کرد لەم روانگەیەوە مرۆڤەکان، یان هاووڵاتیان دەگرێتەوە، ئاگرباران کەن، کە مەبەست لە ئاگرباران، گولەباران کردنە، ئەویش بۆ مرۆڤ بەکاردەهێنرێت. سەرئەنجام ئەم دەقە شیعریە کە لە لایەک لە سەر بنەمای دووانەی ئەوێ / ئێرە بنیادنراوە، وێناکردن و بەرجەستەکردنی ماوەیەکی دیاریکراوی ژیانی بەرهەمهێنی دەقەکە لە نێوان ئەوێ کە لە واقیعدا ئەمی شاعیر لەوێیەو ئێرە کە بە خەیاڵ، یان لە رووی یادەوەرییەوە بۆی دەگەڕێتەوە نیشان دەدات. ئەم لە ئەوێیە کە بەهەوار ناوی دەبات، لە رووی یادەوەرییەوە دەگەڕێتەوە بۆ ئێرە، کە ئەمیش دیسان بەهەوار ناودەبات، کە مەبەستی هەواری نیشتیمانە. لەوێوە دەترسێت هەوار وێران کرابێت و ئاماژەی ئاشکراش بۆ بکەری ئەو وێرانکردنە دەکات کە ئێمە خۆمانین. ئەوەش دەبێتە هۆی بێ هیوابوونمان. لەم دەقەدا ئەم جیهانبینیە نەتەوەییە کۆمەڵایەتیە دەبەسترێت بە ململانێی نێوان مەرگ و ژیانەوە وەکو دووانەیەکی دژ، کە هاوسەنگی و هارمۆنیای سروشتی دروستکردووە، کە ئەمەش واتە ئەم ململانێیە رەهەندێکی گەردوونی هەیە. ئەم دەقە ئەم دوو پرسە، یان ئەم دوو جیهانبینیە ناوخۆیی و گەردوونیە پێکەوە دەبەستێت. لە پشتی ئەم پێکەوەبەستنەشەوە ئەو بۆچوونە هەیە کە پرسە ناوچەیی و تایبەتەکان کاتێک بە زیندوویی دەمێننەوە خاسیتی گەردوونی وەربگرن، یان ببنە بنەماو کەرەستەو پایەی جیهانبینی یان گەردوونی. ٢٦-٧-٢٠٢١ تێبینی/ ئەم بابەتە لە هاوینی رابردوودا نووسراوە، لەگەڵ چەند بابەتێکی تر ئامادەبوو بۆ چاپ، بەڵام بەداخەوە، دکتۆر مارف کۆچی ناوادەی کردو بۆ هەمیشە بەجێیهێشتین و بابەتەکەی نەبینی. ئەوەش خەمی منی بۆ کۆچی ئەو براو هاوڕێ و کەسە نزیکەم هیندەی تر زیاد کرد. دکتۆر مارف سەرباری کەسێتیە کۆمەڵایەتیە باڵاکەی، دڵسۆزی لە ئەندازە بەدەری بۆ هەمووان و هاوڕێ دۆستیەکەی، شاعیرێکی ناسک و رۆشنبیرێکی نەتەوەپەروەرو ئەکادیمیەکی وردو بەدیقەت و جێ دەست دیاربوو. مەرگی ناوادەی ئەو خەمێکی گەورەیە بۆ ئێمەو زیانێکی گەورەیە بۆ میللەتەکەمان. ئەم باسە پێشکەشە بە رۆحی بەرزەفری کاکە مارف کە مەرگی ئەو خەمێکی گەورەیە بۆ من و هەموو کەس و هاوڕێ و دۆستەکانی.
لوقمان حەوێز* بۆچی بارانە بە لێزمەکان و بەخوڕەکان زۆرتر و توندتر بوون..؟ بۆچی شەپۆڵەکانی ووشکی و سەرما و گەرماش زۆرتر و توندتر و دورکێشتر بوون..؟ دیاردەکانی کەش و هەوا وەکو لافاو، ووشکی، شەپۆڵەکانی گەرما و سەرما، زریانەکان و گەردەلولە باراناویەکان دیاردەی سروشتین و بەردەوام ڕوویانداوە لەسەر ڕووی گەلێک شوێنی سەر هەسارەکەمان، بەڵام کاتێک پیاچوونەوە دەکەین بە تۆماری پێوانەکانی کەش و هەوای زۆربەی ووڵات و ناوچەکانی جیهان کە لەبەر دەستن و بەر لە پتر لە 150 ساڵ تاوەکو ئێستا تۆمارکراون و دەکرێن، سەرنجی ئەوە دەدرێت کە نزیکەی 25 ساڵ دەبێت بەگشتی ئەو دیاردانە توندتر و زۆرتر و دورکێشتر بوون، بە گشتی ئێستا گەلێک لەو دیاردانە کاتێک ڕوودەدەن پێوانەکانی ئەو ماوە دورو درێژە دەشکێنن، چاودێری ئەوەش کراوە کە دابارینە بە لێزمەکان کاتێک ڕوودەدەن زۆر بەخوڕترن و دەبنە هۆی لافاوی گەورە و وێرانکاری دەنێنەوە، ڕەشاباکان بەهێزترن، شەپۆڵەکانی گەرما و سەرما دور و درێژترن و پێوانەکان دەشکێنن، لە ساڵی ڕابردوو پلەکانی گەرما لە سەدەها شار و ناوچەی جیهان پێوانەکانیان شکاندوە، ئەمەش واتە لەوەتەی پلەکانی گەرما تۆمار دەکرێت لەو شوێنانە لە هەمان ئەو ڕۆژەی ساڵدا پلەی گەرما ئەوەندە بەرز نەبۆتەوە، لە وەرزی زستانیشدا بە تایبەتی لە گەلێک شوێنی نیوەی باکوری گۆی زەوی زریانەکان و دابارینی بەفر و دابەزینی پلەکانی گەرما چەند ساڵ جارێک هەموو پێوانەکان دەشکێنن... بۆچی دیاردەکان لە 25 ساڵی ڕابردوو توندتر بوونەتەوە..؟ بەرگە هەوای هەسارەکەمان پێکەوە لەگەڵ زەریاکان زۆر چالاک و هەستیارن، لە دۆخە ئاساییەکاندا بە گشتی گۆڕانی بەردەوام لە پێوانە سەرەکیەکانی وەکو پلەکانی گەرما و ڕێژەی هەڵمی ئاو لە ناوچە جیاجیاکان کاردانەوە دروست دەکەن و دەبنە هۆی دروستبوونی دیاردەکانی کەش و هەوا، بەڵام بەگشتی کاتێک ئەو گۆڕانانە گەورەتر و توندترن دەبن ئەوا کاردانەوەکان و دیاردەکانی کەش و هەواش توندتر دەبن، لە ئێستادا ساڵانە ئەوە ڕوودەدات لە زۆربەی ناوچەکانی جیهان... یەکێک لە لێکەوتەکانی گۆڕانی کەش و هەوا کە ئێستا بەڕێوەیە لەسەر هەسارەکەمان بەهۆی کار و چالاکیەکانی مرۆڤ بریتیە لە بەرزبوونەوەی تێکڕای پلەکانی گەرما لەسەر ڕووی هەسارەکەمان، لەگەڵ ئەوەی تێکڕای بەرزبوونەوەکە لە نێوان 1 بۆ 1.5 پلەی سەدیە، بەڵام بەهۆی نا هاوسەنگی لەو بەرزبوونەوەیە لە ناوچە جیاجیاکانی جیهان گۆڕانێکی بەرچاو لە کەش و هەوای سەر هەسارەکەمان لە ئێستادا بەڕێوەیە، ئەو بەرزبوونەوەیە بۆتە هۆی زۆربوونی ڕێژەی هەڵمی ئاو تا ڕادەی 7% زیاتر لە ڕێژە ئاساییەکان لەنێو تۆپەڵە هەوای زۆربەی ئەو نزمە پاڵەپەستۆیانەی دروست دەبن، بۆیە دابارینی بەخوڕ و توند یەکێک لە سیماکانی دیاردەی گۆڕانی کەش و هەوای سەر هەسارەکەمانە کە بۆتە هۆی زۆربوون و توندتربوونی لافاوەکان، جگە لەوەش بەرزبوونەوەی تێکڕای پلەکانی گەرما لەسەر هەسارەکەمان بۆتە هۆی گۆڕانی ڕێڕەوەکانی تەوژمەکانی با jet.streams ، ئەمەش بۆتە هۆی گۆڕانی جوڵە و ڕێرەوی بەرزە پاڵەپەستۆکان و نزمە پاڵەپەستۆکان، هەروەها بەهۆی جێگیربوون و مانەوەی بەرزە پاڵەپەستۆکان بۆ ماوەیەکی زۆر درێژتر لەهەمان شوێن شەپۆڵەکانی گەرما لە وەرزی هاویندا توندتربوون، لە وەرزی زستانیشدا هەمان ئەو کاریگەریانە لە هەندێک شوێن دەبنە هۆی کەمبوونەوەی دابارین، لە شوێنی تریش دەبنە بەهێزبوونی شەپۆڵەکانی سەرما و دابارینی بەفرێکی زۆر... لەم 10 بۆ 15 ساڵەی ڕابردووش ئەگەر تۆ لەهەر شوێنێکی سەر ئەم هەسارەیە بووبیت ئەوا پشکێکی ئەم گۆڕانکاریانەت بەرکەوتووە ئەگەر لافاو و زریانی بەهێز بووبێت یان ووشکی توند، یان شەپۆڵەکانی گەرما یان سەرما، بەداخەوە پێشبینی ئەوەش دەکرێت لە ساڵانی داهاتوودا ئەو توندیانە هەر بەردەوام بن ئەگەر زۆر توندتریش نەبنەوە... ئەوەی ڕوودەدات بە ئاشکرا کاردانەوە و توڕەیی سروشتە بەرامبەر کار و چالاکیەکانی ئێمە، هەموومان جارێ تەنیا یەک ماڵمان هەیە کە ئەم هەسارە شین و جوانەیە، بەدڵنیاییەوە خۆمان زەرەرمەندی یەکەم دەبین لە ئەنجامی تێکدانی هەر هاوسەنگیەک لەنێو بایۆسفیر و ئەتمۆسفیری سەر هەسارەکەمان، پێویستە هەموو ئێمەی مرۆڤەکان بەتایبەتی بڕیار بەدەستەکان و خاوەنکارەکان، هەموومان پەند لە ڕووداوەکان وەربگرین، هەر بەم دواییەش ڤایرۆسی کۆڕۆنا پێی ووتین لەئاکامی سەرهەڵدانی هەر مەترسیەکی سەرتاسەری لەسەر ئەم هەسارەیە ئەوا هاووڵاتیانی هیچ ووڵات و ناوچەیەک بەبێ زیان نابن... بۆ دەستکەوتنی زانیاری زیاتر دەربارەی دیاردەی گۆڕانی کەش و هەوا دەتوانیت تەماشای ئەم ڤیدیۆیەم بکەیت: https://www.facebook.com/Lukman.Hawez/videos/337177398038708 *ئەندامی کۆمەڵەی گەردوونناسی تێکساس
سالاری بازیان زۆرترین دووبارەکردنەوەی وشەی(عێراقیزم) رستەی سەرەوەی خاکی عێراق گەڕان بەپێی(برهنه )دانیشتن لەسەر زەوی سادەیی و ساکاری و موقتەدا پێمان دەڵێت عارفی دیموکراسی و مرۆڤدۆستییە، ولێ لەڕووی کرداریەوە دەیەوێت دەستور و بنەماکانی دیموکراسی لەدنیا بینینی شەریعەتی شیعەدا کۆبکاتەوە بیخاتە چوار چێوەیەکی( پیرۆزە)وە و ببێتە سەرچاوەی (امربالمعروف النهی بالمنكر)لەم گوشەنیگایەوه بەکاریزمای مەرجەعیەتی شیعی ڕازی نییە دەیەوێ بەیتی شیعی بێتە سەرچاوەی ئیلهامبەخشی بەرێوەبردنی وڵات نەخشەی عێراقێکی یەک پارچەو ڕابەری کردن لەلایەن خودی خۆیەوە لەژێر عەباکەیدا بەدیدەکرێت هەڵکردنی چرای سەوزی ئەمریکی و (لا شەرقیە و لاغربیە )دەستوری عێراقیش لە ڕیفراندۆمێکدا سەراولێژکاتەوە دیزانینی لەم جۆرەش لەدوێنێی شۆڕشی ئیران گەلانی ئەمڕۆی ئەفغانستان بەدیدەکرێت، جێگەی تێڕامانە لەیەکەم هەنگاوی ئەم فەلسەفە نوێیەی دیزاین کردنەی عێراقدا تیمی کورد لەبەغداد لێکهەڵوەشا و بەرشەواره كەوتن و بەوەعد و بەلێن بۆ پۆستی ژێربوشی بەغداد (30) ساڵە لافی کوردایەتی شەڕی دەوڵه ت و ئاڵای جیابونەوه ئابووری سەربەخۆی بوونەسه راب، بەدیوكی تردا له بەرپرسیاریتی مێژوویدا سەرەڕای دنیایەک قەیران و ئابوری و سیاسی کۆمەڵایەتی بەشداری بۆ گۆڕینی مۆدیلی سیاسی داڕشتنەوەی عێراق بەفەلسەفەی زۆرینە و كەمینه قەوارەی هەرێم دەكەوێته ژێر هەڕەشەی جددییەوه، هەرچەنده له چەند روژی رابردودا له وتارێکمدا ئاماژەم پێداوه قەڵای هەولێر و قەڵاچوالان لێكدوور ده كەونەوه هەرچەنده هەوڵدرا له نمایشكی سیاسیدا پینەی ئه م دوركەوتنه بكرێت، ولێ زۆری نەبرد ئەوەی كه ئێستا لەبەغداد ڕوودەدات قه وارەی هه رێمی خستۆته به رده م مەترسیی له ناو بردن و توانەوه ی بەهیواشی له سەرخۆ، هەرچەنده دۆخی كوردستان ئالۆز تر دەكا ت ماڵی كورد شێواو تر و پێگەی هەرێم لاوازتر و بێ كاریگەرتر دەبێت .. دواجار تێپەراندنی ئەم ڕەوشە بۆ سەدر عێراق دەبانەوه سێگوشەی یەكەم و كوردستانیش دەبێتەوه شمالی حەبیب.
.gif)
شوان حەمە پرسی لەشفرۆشی بەدرێژایی مێژوو گرێدراوە بە ڕەگەزی مێ‌وە، لەکاتێکدا بەدریژایی هەمان مێژوو، لەنێوان پیاواندا نێربازی و بەچەبازی وەک جۆرێک لە لەشکڕین و لەشفرۆشتن هەبووە. ئەوەی شوناسی لەشفرۆشی بەڕەگەزی مێ‌وە گرێداوە کۆمەڵگای پیاوە. چونکە دواجار پیاو نایەوێت لەبەرامبەر ژندا شەرمنانە بوەستێت و دان بەو ڕاستییەدا بنێت. هەردوو خانمە توێژەرەوەی نەرویجی سیسیلیا هۆیگۆرد و لیڤ فینستاد لەکتێبی "پشتی شەقامەکان" بە وردی باس لەکارەساتە دەروونییەکانی لەشفرۆش دەکەن کە دەبێتە هۆی وێرانکردنی ڕۆح‌و لەدەستدانی خودڕێزی و خودشوناسی. ڕۆماننوسی براوەی خەڵاتی نۆبڵ بۆ ئەدەب، گابریل گارسیا مارکیز لەڕۆمانی "قەحپە غەمگینەکانی من" پێمان دەڵێت هەر لەشفرۆشێک لەناخی خۆیدا، ئارەزوویەکی گەورەی بۆ خۆشەوسیتی لەنێوان خۆی و یەک پیاودا هەڵگرتووە. تێگەیشتنی کۆمەڵگای کلاسیک هەمیشە بەئاڕاستەی سزادانی لەشفرۆش کاریکردوە. بەتایبەت سزادانی ژنانی لەشفرۆش و ئازادکردنی پیاوانی لەشکڕ. پرسیاری دادپەروەرانە ئەوەیە: پێویستە کێ سزا بدرێت؟ لەشفرۆش یان لەشکڕ؟ لەشفرۆشی جۆرێکە لەچەوساندنەوەی لەشکڕ بەسەر لەشفرۆشدا. لەشفرۆش لەپێناو داهاتێکی دیارکراو لەشفرۆشی دەکات. لێرەدا دۆخی لەشفرۆش ئاستێکی پلەخوار و ناچار و سەپێندراوی بەکۆیلەکردنە. لەبەرامبەردا لەشکڕ وەک ڕەگەزی باڵادەستی خاوەن پێگە و پارە، ڕۆڵێ چەوسێنەر و خاوەن کۆیلە دەبینێت. لەشکڕین واتای بەکۆیلەکردنی لەشفرۆش ئەگەر بۆ کاتژمێریش بێت. ئەوەی پێویستە سزا بدرێت لەشکڕە، نەک لەشفرۆش!
.gif)
رێبوار کەریم وەلی راستییەکەی تا ئەم دەقیقەیە، میحوەری ھەموو قسەوباسەکان، پۆستی سەرۆککۆمارە. ئەوەشی کە بەدی دەکرێت ئەوەیە کە سەرباری ھەموو ھەوڵەکان دانانەوەی بەرھەم ساڵح بێ رەزامەندیی بارزانی شتێکی نزیکە لە مەحاڵ. بەرھەم ساڵح تەنھا کەسە کە توانی سەرباری دژایەتیی بارزانی لە کۆشکی سەلام دانیشێت. * شتێکی شاراوە نییە کە بارزانی ڤیتۆی لەسەر بەرھەم ساڵح ھەیە و بەو ھۆیەشەوە تا راددەیەکی زۆر یەکێتیش کەوتۆتە ژێر گوشارەوە. داشی پارتی سوارە و کاندیدی سەرۆکایەتیی کۆماریشی حازرە و، ئەگەر بەرەی شیعەی موالیی ئێران لەگەڵ سەدر ھیچ نزیکبونەوەیەکیان نەبێ، کێشەی قانونی بۆ کاندیدی پارتی دروست نەکرێت و ئاوا بەردەوام بن، ئەوا کاندیدی پارتی بە مسۆگەری دەردەچێ، ھەرچەندە ھیچ رێککەوتبێکی نووسراو لە نێوان سەدر و بارزانیدا نییە کە پابەندیان بکات بە دەنگدان بە یەکترییەوە. * ئەگەرچی مەسەلەی سەرۆکایەتیی کۆمار یەکێکە لە ئاستەنگەکان، بەڵام ئەم ئیتیفاقە ئینتیقامیانەی کە کراون، دەرخەری دوو راستین. یەکەمیان ئەوەیە کە پارتی ھیچ حیسابێک نەک بۆ یەکێتی، بگرە بۆ بەرەی شیعەی موالیی ئێرانیش ناکات. دووەمیان ئەوەیە کە پارتی وەکو حزبێک(بە رازیکردنی سوننەکانیش) کار بۆ بە مەرجەعکردنی موقتەدا سەدر دەکات لە عێراقدا. * ئەگەرچی ئۆباڵی ئەو ئینفرادەی ئێستا پارتی لە ئیجماعی نیشتمانیدا، دەیکات بەشێکی زۆری لە ئەستۆی یەکێتییە لە رابردوودا کە لە ٢٠١٨ وایانزانی پارتی لە موعادەلەی عێراقیدا کۆتایی ھاتووە، بەڵام ئەمڕۆ پارتیش بە دیوێکی دیکەدا، ھەمان شت دەکات. حیسابی نەبوو بۆ یەکێتی دەکات. * راستییەکەی تابلۆی ئێستای عێراق ئەوەیە کە حکومەتێکی زۆرینەی ئینتیقامی لە درووستبووندایە و ھەموو لایەک جگە لە کورد(نەک پارتی) لێی سودمەندن. لە سایەی ئەم موحاسەبەی رابردووەوە و بە ھیممەتی پارتی، عەرەبی سوننە خۆیان یەکخستەوە و لەپڕێکەوە بوونە کوڕێک، موقتەدا بووە مەرکەزی قەراری عێراق و لەو بەینەشدا، ناوھێنانی کورد لە بەغدا بۆ ئاستی پارتی دابەزی! * بۆیە پێشڕەوی کورد پارتییە! * مەعلوم نییە چ روودەدات، بەڵام ھاوکێشەکان تا ئیستا لە قازانجی بارزانی، سەدر و سوننەدایە. ئەگەر ھیچ نزیکبووبەوەیەک لەنێوان شیعەکانی موالیی ئێران و سەدر روو نەدات، بۆ ھەموو لایەک وەزعەکە شامی شەریفە، چونکە سەدر بۆ ھەموو ھەنگاوێک پێویستیی بەو بلۆکەی پارتی و سوننە ھەیە، بەڵام خۆ ئەگەر بێتوو بتوانێ ھەندێک لە شیعەکانی دیکە بۆ لای خۆی رابکێشێت، ھەم مەشروعیەتی خۆی پێ بەھێزتر دەکات و ھەمیش ھێندە مەجبوری پارتی و سوننە نابێ. * ھەموو ئەوانەش لەکاتێکدایە کە تا ئێستا سەنەدێکی رێککەوتنی ئاشکرا لە نێوان ئەو سێ لایەنەدا(سەدر ، سووننە و پارتی) بۆ رایگشتی ئاشکرا نەکراوە و دەگوترێ کە رێککەوتنەکە زۆر لاوازە و شتێکی کڵێشەییە تا یەکلاکەرەوە و، بواری ئەوەی تێدایە کە ئەگەر پاشگەز بوونەوەش روو نەدات، پشتگوێ خستن روو بدات. بە تایبەتیش لەگەڵ کەسێکی وەکو سەدر کە بادانەوە یەکێکە لە سیفەتە بەناوبانگەکانی. * بەڵام مەترسیدارترین لایەنی ئەم ئیئتیلافی زۆرینەی ئینتیقامییە ئەوەیە کە ئیتر لە داھاتوودا، دەستی شیعە و سووننە ئاواڵەیە بۆ دروستکردنی حکومەتی زۆرینە و تەنانەت سڕینەوەی ئاسەواری تەوافوق. حکومەتی زۆرینە وەک شمشێری دوودم وایە، رەنگبێ سبەی رۆژێ رووی لە پارتی بێت؛ ئەگەر ئەمڕۆ موشارەکەی پارتی بە بەشداریی کورد لێک بدرێتەوە، سبەی رۆژێ یەکێتی و حزبەکانی دیکەش دەتوانن ھەمان شت بکەن. * پوختەی کەلام ئەوەیە کە ئەگەرچی یەکێتی حزبێک نییە جێگەی بەزەیی بێت، بەڵام ئەم سەرھەڵگرتنەی ئەمجارەی پارتیش عاقیبەتی خێر بێت!
له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج كه‌م رۆژ هه‌یه له تویته‌ره‌وه موقته‌دا سه‌در نه‌چریكێنێ ، چریكه‌كانی له ده‌نگی بولبول و كه‌ناری ناچن ، زۆربه‌یان هه‌ڕه‌شه‌ن ، هه‌ڕه‌شه له میلیشیا " تا ئێستا خۆی میلیشیای هه‌یه " سه‌رایه سه‌لام " پێشتریش سوپای مه‌هدی هه‌بوو ، هه‌ڕه‌شه له گه‌نده‌ڵی له كاتێكا خۆی فڕۆكه تایبه‌ته‌كه‌ی بای 20 ملیۆن دۆلاره ، وه‌ك بیستومه ، موقته‌دا له زاخۆوه تا فاو به یه‌ك چاو سه‌یر ده‌كات ، بڕوای به ماده‌ی 140 و چاره‌سه‌ری كێشه‌ی كه‌ركوك نیه ، له ساڵی 2003 له پڕدا ده‌ركه‌وت و سه‌نگه‌ری له سیاسیه‌كۆنه‌كان گرت ، له كۆتای 2003 سوپای مه‌هدی بۆ لێدانی هاوپه‌یمانان و ئه‌مه‌ریكیه‌كان دامه‌زراند و شه‌ڕی ده‌سته‌و یه‌خه‌ی كردن ، ده‌یان ده‌سته‌ی مردنی دروستكرد ، له به‌رانبه‌ر حه‌وزه كۆنه‌كاندا حه‌وزه‌ی نوێی دامه‌زراند ، من له ساڵی 2003 له گه‌ڵ یه‌كێ له هه‌وادارو نزیكه‌كانی له سه‌ماوه كه‌وتمه گفت و گۆ ، ئه‌و هه‌ر بڕوای به ناوی كوردستانیش نه‌بوو وتی كوردستان " بیدعه‌یه " من وه‌ڵامی خۆم داوه و ته‌نانه‌ت داوه‌تیشی كردم بۆ حه‌وزه‌كه‌یان نه‌چووم . له 2011 سوپای مه‌هدی سڕكردو سێ ساڵدواتر سه‌رایا سه‌لامی دژی داعش دروستكردو هه‌موو هێزه‌كه‌ی هێنایه ناوچه سونیه‌كان پارێزگاكانی " موسڵ ، كه‌ركوك ، تكریت ، دیاله ، ئه‌نبار " ئه‌و هێزه‌ی تا ئێستاش ماوه ،كه‌چی ده‌ڵێت ده‌بێت چه‌ك له ده‌ستی ده‌وڵه‌تا بێت و جگه له سوپاو پۆلیس و هێزه ئه‌منیه‌كان نابێت هیچ میلیشیایه‌ك هه‌بێت ، بانگه‌شه‌ی نه‌رۆژهه‌ڵاتی نه‌رۆژئاوای ده‌كات ، له قوم داده‌نیشێت و له گه‌ڵ به‌ریتانیه‌كانیش كۆده‌بێته‌وه ، كه‌سێكه جه‌نجاڵ و هه‌میشه گۆڕاو ، هه‌ر به راستی ۆر ئه‌سته‌مه متمانه‌ی پێبكرێت ، چونكه ئه‌و ته‌نها ئه‌وانه‌ی ده‌وێت كه له بن باڵه‌كانیدان . ئه‌مه بۆ ناوخۆ بۆ ده‌ره‌وه‌ش تا ئێستا نه‌ئێران نه ئه‌مه‌ریكا نه‌كه‌سی تر له‌و پیاوه ناگه‌ن ، ئه‌م ئاڵۆزیه بۆ كه‌سێك كه پێش 2003 هه‌ر نه‌یزانیوه سیاسه‌ت چیه ، مایه‌ی سه‌رسامیه . كورد به تایبه‌ت پارتی و بارزانی كه ئێستا جۆرێك له هاوپه‌یمانه‌تیان له گه‌ڵ موقته‌دا سه‌درو ڕه‌وتی سه‌درهه‌یه، ده‌كرێت ئه‌م جۆره په‌یوه‌ندیه وه‌ك دابه‌شكردنی رۆڵ لێی بڕوانرێ و له كۆتایدا به به‌رژه‌وه‌ندی كورد كۆتای بێت ، ئه‌گه‌ر له بنه‌ڕه‌تا هه‌نگاوه‌كه له‌تكردنی ماڵی كورد نه‌بێت ، رۆڵی بارزانی له‌و یاریه سیاسیه‌دا ده‌كرێت له‌و شوێنه‌دا به قازانجی گه‌لی كوردستان كۆتای بێت كه دواجار نوێنه‌ره‌كه‌ی یه‌كێتی كه ده‌بێته سه‌ر كۆمار كۆده‌نگی پارتی و یه‌كێتی دروستبكات ، ئه‌مه پێی ده‌ڵێن سود بینبن له هاوپه‌یمانه‌تی كه‌سێك كه هێشتا نازانین رای له سه‌ر كورد چۆنه‌و ده‌یه‌وێت چۆن مامه‌ڵه له گه‌ڵ هه‌رێمی كوردستان بكات ، ئه‌گه‌ر هونه‌ری سیایه‌ت دابه‌شكردنی سێوه‌كان بێت به‌سه‌ر سه‌به‌ته‌كاندا یان به جۆرێكی تر هونه‌ری به ده‌ستهێنان بێت ، ئه‌وه پێویسته كوردیش سود له‌و ده‌رفه‌تانه ببینێت . هه‌رچه‌ند ئێمه‌و مانان هه‌میشه هه‌ست ده‌كه‌ین كورد ناتوانێ پێكه‌وه بێت ، بۆیه له‌م هه‌نگاوه‌شدا چه‌ند ئه‌گه‌ری گه‌شبینانه بژمێرین هێشتا ۆه‌شبینی زاڵه به سه‌ربیركردنه‌وه‌ماندا ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی نازانین ئامانجی كۆتای چیه .
.jpg)
.jpg)
.png)
