.gif)
سەعد هەمەوەندی چەند ساڵی رابردوو، بەهۆی هەڵەی بەشێک لە لێپرسراوو بەرپرسانی پارتی، کە بیرو هۆشی تەواوییان تەنها بەرژەوەندییە کەسێتییەکانی خۆیان بوو، ئاوێکییان رشت بۆ هەندێ گەماڵ و پیسخۆری دەستی دوو و سێی حیزبەکانی دی و بەناوی نووسین و وتارو پیشەی رۆژنامەوانيەوە خزاندینیانە نێو ریزەکانی پارتی، بەڵام بەشێوەیەکی بازاڕی و بەبێ هیچ پلانێک، تەنها لەسەر بنەمای کڕینی ئەم پیسخۆرو دەم شڕانەی رۆژانە لە ناوچە جیاجیاکان، جنێوو سووکایەتییان ئاڕاستەی پارتی و سەرۆک و سەرکردایەتی وئەندامانی(پارتی) لە حکومەت دەکرد..! کاتێکیش خزێندرانە نێو ریزەکانی پارتی، دوای بڕینەوەی مووچەو پشتیوانی بەردەوام بۆ سوودمەندبوونییان لەسەر حیسابی خەڵکی دڵسۆزو رەش و رووتی پارتی، تاو ناتاو ژەهری باڵباڵێن و دووبەرەکی لەنێوخۆی حیزب(پارتی)، هەڵدەڕێژن کە لە بنچینەدا هیچ جۆرە باڵباڵێنێک لەنێو پارتیدا نییەو جێی نابێتەوە..! بەڵێ بۆچوونی جیاواز هەبووەو هەیەو دەشبێت، شێوەی دوو برا لەماڵێکدا، بەڵام مانای سەنگەر لێک گرتن و چاڵ هەڵکەندن نییە بۆ یەکتری، وەک ئەوەی ئەم پیسخۆرو کاسەلێسانەی خزێندراونەتە ریزەکانی پارتی وێنای دەکەن...! پارتی، حیزبێکە سەرۆک گووتەنی( دار بەڕوو)ەو تەنها یەک چەتری هەیە(سەرۆک مەسعود بارزانی) ئەمانی دی، هەموومان لەژێر سایەو سێبەری ئەم چەترەداین، هەتا سەرۆکیش لە ژیندایە، هەموو کادیرو ئەندامانی پارتی باڵی سەرۆک مەسعوود بارزانین، بەتێکڕا.. ئیدی دەبێت، سنوورێک بۆ گرەوچییە ساختەچی و قەڵەمە پیسە فرۆشیارەکان، دابنێین و لێپێچینەوەشییان لەگەڵ بکەین، کاتێک بیانەوێت ئارمانجی نەیارانی پارتی، بە پارەی پارتی بپێکن...! پارتی حیزبێکیشە، سەدان قەڵەم و هزری جوانترو بەهێزتری تێدا، تەنها رێکخستنەوەیان پێویستە .
.gif)
ئه‌بوبه‌كر كاروانی دەربارەی مەترسی جەمسەرگیریی عەلمانی- ئیسلامی لە کۆمەڵدا لە سەدەی ڕابردووداو بەتایبەتیش لە نیوەی دووەمیەوە تاکو ئێستا، خۆرھەڵاتی ناوەڕاست و زۆر کونج و کوژبنی تری جیھانی ئیسلامی، شایەتی جۆرەھا فۆرمی سەرکوتی دەسەڵات و ستەمکاری و دوواکەوتوویی بوون؟! ھۆکاری بنەرەتیش نەخەمڵینی چەمکی دەوڵەتی نیشتیمانی نوێ و دکتاتۆریەت و نەبوونی ڕێکكەوتنێکی کۆمەڵایەتی و سیاسی نێوان پێکھاتەو ڕەوت و ناسنامە جیاوازەکانی نێو ئەو کۆمەڵگانە بووە، کە بە گوێرەی ئەو دەسەڵاتێکی نوێنەرایەتی و خزمەتکاری ھەمووان حوکمڕانیەکی دادپەروەرانە بکات. پێکھاتەو رەوت و ئایدۆلۆژیاکان، لە بری یەکتر سڕینەوە، بڕیاری بەیەکەوە ژیان و کێبرکێی مەدەنی لە چوارچێوەی چەسپاوە نیشتیمانیە تەوافوق لەسەرکراوەکان بدەن. بەوەش کۆمەڵگە لە ھەژانی گەورە دوور بخەنەوەو تواناکان بۆ گەشەپێدان و چاکەی گشتی تەرخانبکەن و بەکار بھێنن. بە پێچەوانەی ئەو دۆخە سروشتیەوە، لە سۆنگەی نادیموکراسی بوونی دەسەڵات و ڕێکنەکەوتن لەسەر سیستم و چەسپاوەکان، ھەر کەسێك ھەوڵی داوە ھەڵبکوتێتە سەر دەسەڵات و تواناکانی دەوڵەت بۆ خۆی پاوان بکات و ئەوی دی سەرکوت بکات و دەرگای سزاو زیندان و لە باشترین حاڵەتدا پەراوێزکەوتنی بەڕوودا بکاتەوە؟! یەکێ لەو دابەشکردنانەش لەم ڕووەوە کە کارەساتی لێکەوتەوە دابەشکردنی ڕەوتەکان بوو بۆ ئیسلامی و عەلمانی و ئەو ململانێ خوێناویە بوو لە چەندین وڵاتدا لێی کەوتەوەو تاکو ئێستاش لە فۆرمی جۆراوجۆردا درێژەی ھەیە، بەتایبەتیش لەلایەن دەوڵەتانی ناوچەکە دژ بە تەوژمی ئیسلامی بەحوکمی ئەوەی زۆرترین دەوڵەتەکان لەلایەن تەوژمی عەلمانی و ھێزە تەقلیدیە دژی ئیسلامییەکانەوە بەڕێوەدەچوون. بەداخەوە دەیان ساڵ لەنێوان ھەڵگرانی تێزی دەوڵەتی عەلمانی و ئیسلام لەم ناوچەدا ململانێ و، شەڕ بەردەوام بوو، ئەوەی لەم نێوەندەشدا بوو بە، قوربانی گەل و دەوڵەت بوو، چونکە دەوڵەتی قۆرخکراو لەلایەن تەوژمێکەوە کە ستەم و سەرکوت و جیاکاری لێدەکەوێتەوە، لە جەوھەردا موڵکی گەل نامێنێ، چونکە موڵکایەتی گەل بۆ دەوڵەت بە کەناڵی دەسەڵاتێکی گەلیدا تێدەپەڕێت، کە ھاووڵاتیان سەرچاوەی راستەقینەی دەسەڵات بن. دەوڵەتیش کاتێك بە واتا ڕاستەقینەکەی دەبێت بە دەوڵەت، بە گوتەی بورھان غلیۆن، ببێتە ناوەندێکی بێ لایەن بۆ ئینتیماو ناسنامەو چوارچێوەیەك بۆ خەمڵین چەمکی ھاوڵاتی ئازادو یەکسان و بەدیھێنانی دادپەروەری و ھاوسەنگی لەنێوان پێکھاتەکانی ناویدا. ھیچ کام لە ھێزەکانیش لە ڕابردوودا دیموکراس نەبوون و شەڕیان لەسەر قۆرخکردنی دەسەڵات بۆ خۆیان و بێبەشکردنی بەرامبەرەکان بووە؟! بۆیە لە ڕاستیدا، ھەڵگرانی تێزی دەوڵەتی عەلمانی و ئیسلامی نادیموکرات و گەندەڵ لە ناوچەکەدا کە دوو ڕەوتی ئایدۆلۆژی شمولی ھاوبەش قبوڵنەکەربوون، لەو شوێنانەی لە دەرەوەی ڕێوشوێنە دیموکراسیەکانەوە گەیشتنە دەسەڵات و کەوتنە پیادەکردنی ئەوەی موژدەیان پێدابوو، شکستیان خواردو بوونە مایەی ئازاردانێکی مێژوویی بۆ گەلەکانیان. لێرەوەیە تێزی دابەشکردنی کۆمەڵگە بۆ ئیسلامی و عەلمانی بەشێوەیەکی ئایدۆلۆژی و چەقبەستوو لە ھەرێمدا، لە لای ئیسلامخوازێکەوە یاخود عەلمانییەکەوە بێت، جگە لەوەی دووبارەکردنەوەی ئەزمونێکی شکستخواردووە، کارێکی مەترسیداریشە، چونکە لە باریایەتی سەربکێشێت بۆ یەکتر ڕەتکردنەوەو دەمارگیری و داخروی فیکری و سیاسی. ئەم تێزە لە پاڵ مەترسیەکەی، ناڕاستیشە ناراستیەکەشی لەوێوە سەرچاوە دەگرێت، لەنێوان ھەردوو بازنەی ئیسلامی و عەلمانی لە کۆمەڵگاکانی ناوچەکەدا، میانەڕەو و دیموکراتخوازو توندڕەو و توندوتیژو نادیموکراتمان ھەیە. بۆیە ئەگەر بۆ مەبەستێکی زانستی یاخود کاتی ناچاریش بین، ئەو پۆڵێنکردنە بەکاربێنیین، دەبێت نەھێڵین بگۆڕێت بە جەمسەرگیریەکی چەسپاو و ڕیزبەندیی ترمان ھەبێت، لانی کەم لە ڕووی سیاسییەوە، بۆئەوەی ھێزو تەوژمەکان بەدەر لە ئیسلامی و عەلمانی بەسەر میانەڕەو و ڕیفۆرمخوازو توندڕەو و ناڕیفۆرمخوازو سەرکوتکار دابەشبکەین. ئەمەش دەخوازێت ھەردوولا، لەسەر دەستورێکی تەوافوقی ڕێکبکەون، کە تیایدا پەیوەندی نێوان شەریعەت و دەوڵەت و فۆرمی دەوڵەت و سیستمی سیاسی و بە گشتی چەسپاوە نیشتیمانییەکان لە کایە جیاوازەکاندا، ڕێکكەوتنی لەسەر کرابێت و دیموکراسیش وەك شێوازێك بۆ ئیدارەدانی جیاوازییەکان و ڕێگری لە ستەمکاری و قۆرخکردنی دەسەڵات و.سەرکوتکردن، بووبێتە ئامانجی ھاوبەشی ھەمووان. واتە، پێ بنێینە پاش قۆناغی دەوڵەتی ئیسلامی و عەلمانی و ڕێز لە ناسنامەی ئیسلامی زۆرینەی کۆمەڵگە و ئاینەکانی تر بگیرێت، لە جیاتی ئەوەی فقھی ئیسلامی قانون بێت، بنەماکانی شەریعەت لە پاڵ سەرچاوەکانی تردا سەرچاوەی یاسادانان بێت و لە دەرکردنی یاساکاندا رەچاوی ھەستی ئاینداری خەڵك بکرێت کە پێویستیەکی خودی دیموکراسی و ھەوڵدان بۆ ڕازیکردنی خەڵك و ھاوڵاتیانە. دەوڵەتیش لەسەر ئاستی رەوتەکان، نائایدۆلۆژی و خزمەتگوزارو پارێزەری ماف و ئازادی ھاوڵاتیان بێت، رەوتەکانیش لە سایەی دەستورێکی تەوافوق لەسەرکراودا کێبڕکێ لەسەر چاکەی گشتی و زیاتر خزمەتکردن و پێشخستنی کۆمەڵگەدا بکەن. بەم جۆرە دەتوانین پێکەوە بژین، لە ئاڵوگۆڕی ڕژێمەوە بگوازینەوە بۆ ئاڵوگۆڕی دەسەڵات و واتا دان بە دەوڵەت. بەو مانایەی جێگەی ھەموومانی، بە ناسنامەی جیاوازی ئایینی و نەتەوەیی و مەزھەبی و ئایدۆلۆژی و سیاسیمانەوە، تێدا ببێتەوەو ھیچ پێکھاتەوەو تەوژم و ھێزێك ھەست بە پەراوێزخستن و سەرکوت و بێمافی نەکات. ئەمەش ئەو مۆدێلە بوو لە ھەرێم لە چوارچێوەی ڕەشنوسی دەستوری ھەرێمدا لە ڕابردوودا لەنێوان رەوتی ئیسلامی و ھێزەکانی تردا، گفتوگۆی لەسەرکراو لە گەیشتنە تەوافوقی تەواو نزیکبووبوونەوەو وەستانی کاری لیژنەی دووبارە نوسینەوەی دەستور ڕێگر بوو لەوەی ھەوڵەکان بە ئاکامی سروشتی خۆیان بگەن. ھەروەھا ئەو نمونە بوو لە باکوری ئەفەریقاو لەو وڵاتانەی شۆڕشەکانی بەھاری عەرەبی تیایاندا سەرکەوتوو یاخود نیمچە سەرکەوتوو بوون، ھەوڵی بەدیھێنانی درا، کەچی گەلەکۆمەی ھەندێ لە دەوڵەتان و ھێزەکانی دژە شۆڕش و تایپێکی نادیموکرات و دواکەوتووی عەلمانی لە ناوچەکەدا، خستویانەتە ڕۆخی لەبارچوونەوە؟! لە کاتێکدا بەدەر لەم سازش و ڕێکكەوتنە مێژووییە لەم وڵاتانەدا دەوڵەتی نوێ و نیشتیمان و گەلسازی و سەروەری یاسا و سەقامگیری بەدی نایەت و وڵاتانی ناوچەکە لەبەردەم ھەڕەشەی شەڕی ناوخۆو دەستێوەردانی دەرەکی و دواکەوتوویی سیاسیدا دەمێننەوەو بازنەی دوژمنایەتییەکان فراوانتر دەبن. بۆ ئێمەش گرنگە ڕەھەندێکی تر نەخەینە سەر قەیرانە ھەمە جۆرەکەمان و دەستبەرداری فۆبیای دژ بە یەکتر بێنین.
.jpg)
عه‌بدولڕه‌زاق شه‌ریف جگە لە هەیکەلی ئاپارتمانێکی روخاو، هیچیتر لە ( ینک ) نەماوەتەوە. زۆر کەس و گروپ بە پشتیوانی ناوخۆ و دەرەوە کار بۆ هەستانەوە یان چاکسازی لەم داروپەردوەیا ئەکەن، بەڵام هەر جوڵەیەک، دەست بۆ هەرلا بردنێکی وەک فیلی ناو شوشەکە شتێکیتر ئەشکێنێ، بێگومان بەرهەم ساڵح، پایەیەکی چەسپاوی بەهێزی ئەو بینا روخاوەیە کە ماڵی مام جەلال بە خۆشی یا ناخۆشیان بێت ئەمجارە دەستی بۆ ئەبەن و لە سەرۆکایەتی کۆمار لای ئەبەن. ئەگەر ئەو بە پۆستێکی سیادی لە عێراقدا، رازی نەبێت! دەرگای ململانێیەکی سەختی لەناوخۆی یەکێتیدا، بۆ ئەکرێتەوە٫ تیایدا جەمسەرە ناکۆکەکانی ناوخۆی یەکێتیەکەی دوای هەشتی تەموز هاوێر ئەکرێن و سەنگەری مان و نەمان لەیەکتری ئەگرن. من هەرگیز خۆزگە بەو کێشانەی ناوخۆی یەکێتی ناخوازم ( لای کەمی وەک ئەو باخچە لە باخەوان دورەی کە دەیان ساڵ خزمەتی کردوە )، هەرگیز ئاواتەخوازی گێرە و کێشەی ( بەرهەم ساڵح ) یش نیم ، چونکە کە پۆستی سەرۆک کۆماری وەرگرت بەنامەیەک پیرۆزباییم لێکردو تییدا تکاو داواکاریم ئەوەبو ئاگای لە سلێمانی بێت! بەداخەوە یەکێتی هەم لە گێرەو کێشەی روخاندا، هەم ( بەرهەم ساڵح )یش هەمو ئەو ماوەیە نەیتوانی و بۆی نەکرا ئاگای لە شارەکەی خۆی بێت (ئاگا بون مەبەست لێی پەراوێز نەخستن و گەشەکردنە لە هەمو رویەکی حوکمدارییەوە، کە بەداخەوە پێچەوانەکەی رویدا). لە ئایندەیەکی نزیکداو ململانێی ستونە بەهێزەکەی یەکێتی و کوڕانی تاڵەبانی لە ئیدارەی پارێزگای سلێمانی بە توندی دەستپێدەکات، توندتر لە شەڕی پسمام و روداوەکانی دوای هەشتی تەموز، دیسانەوە ناوچەکەو حوکمداری و ژیانی حیزبی و سیاسی دەچێتە قۆناغێکی سەختتری شەڕی پوڵ و پۆست و دەسەڵاتەوە، ئەمجارەیان سیناریۆی ناوەندی بڕیار و هاوپەیمانی لە دەرەوەی یەکێتی دوبارە نابێتەوە، لەبەر لاوازی پێگەی ماڵباتی تاڵەبانی شەڕی خاوەندارێتی راستەقینەی ئەو پاشماوەیەی ( ینک ) دەستپێدەکات، گەر کوڕانی تاڵەبانی چارەسەری کێشەی ئامۆزاکانیان نەکەن زەحمەتە دەرەقەت بێن! لە هەمو حاڵەتەکاندا، لاهوری شێخ جەنگی ئەو کەسەیە کە بە پێگەیەکی بەهێزەوە دێتەوە مەیدان و هەمو جەمسەرەکانی ئەو ململانێ سەختە پێویستیان بەو ئەبێت بۆ یەکلایی کردنەوەی خاوەندارێتی یەکێتی، ماڵباتی تاڵەبانی ناتوانن بەو پەرتەوازەییە بەرگری لە مانەوە و دیفاکتۆی دەسەڵاتەکانی بافڵ تاڵەبانی بکەن، باشترین بژاردەش لەبەردەمیاندا، یان رادەستکرنی دەسەڵاتەکانی هاوسەرۆکە بە مەکتەبی سیاسی نوێ یان ئاشتبونەوەو رێکەوتنێکی جەنتڵمانی نێوان (لاهور و قوباد و بافڵ)ە، لە هەردو حاڵەتەکەشدا، ناتوانن ئاپارتمانەکەی یەکێتی وەک جاران و وەک ئێستاش نۆژەن بکەنەوە، بەڵام ئەتوانن ئیدامە بەو دەسەڵات و حوکمڕانیە بدەن و بچنە قۆناغێکی نوێی یەکێتی بونەوە، هیچ لەو ئەرکانەش قورس و گران نین و تەنیا بە بڵاوکردنەوەی رونکردنەوەیەک دوای رێکەوتن، هەموان تێگەیشتنمان بۆی ئەبێت.
.gif)
عه‌داله‌ت عه‌بدوڵڵا رووی ئه‌م چه‌ند په‌ره‌گرافه ده‌كه‌ینه به‌ڕێز مه‌سرور بارزانی و پڕ به دڵ به‌هیوا ئه‌بین كه وه‌ك ره‌خنه‌ی دڵسۆزانه وه‌ری بگرێت، یان وه‌ك بیرخستنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵێك ئه‌رك و بڕیار كه جێبه‌جێ نه‌كراون. ئاراسته‌كردنی ئه‌م نووسینه‌ش بۆ كاراكته‌رێكی دیاریكراو، ته‌واو دووره له تۆمه‌تباركردنی پێشوه‌خت، به‌ڵكو دانانی ئیعتیباره بۆ پێگه‌كه‌ی، به‌و پێیه‌ی كه‌سی نمره یه‌كی ده‌سه‌ڵاتی راپه‌ڕاندنی ئه‌م هه‌رێمه‌یه. ئه‌وه‌ی ئه‌زانرێ، له‌مساڵدا، سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی له‌م كابینه‌یه لێبڕینی مووچه كۆتایی هات و حكومه‌تیش، به سه‌رۆك و جێگره‌كه‌ی و كابینه‌كه‌وه به‌گشتی وه‌ك ده‌سكه‌وتێك وێنایان كرد، به‌ڵام ئه‌م بابه‌ته هێشتا كۆتایی نه‌هاتووه، لانیكه‌م، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی رێككه‌وتنی یه‌كلاكه‌ره‌وه له‌گه‌ڵ به‌غدادا نه‌كراوه، تاوتوێكردنی بودجه‌ی فیدراڵی ساڵی نوێیشمان (2022) له ڕێدایه، ئه‌مه، هه‌ر خۆی، دڵه‌ڕاوكێی له‌ناو خه‌ڵكدا به‌رپا كردۆته‌وه، مه‌سه‌له‌كه ته‌نها ترسی مووچه‌خۆرانیش نییه، به‌ڵكو چینی كاسبكارو بازاڕیش به گشتی له سۆراغی كاریگه‌رییه‌كانی نه‌دانی مووچه‌ن له‌كاتی خۆیدا وه‌ك له ئه‌زموونی ئه‌م مانگه‌دا به‌ده‌ركه‌وت، ترسیان له ئه‌گه‌ری ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی جارێكی تری لێبڕینی مووچه‌شه كه ئه‌گه‌رێكه، پێش هاووڵاتی، كاربه‌ده‌ستانی حكومه‌ت خۆیان نوقڵانه‌ی بۆ لێده‌ده‌ن!. به‌بۆچوونی ئێمه، ئه‌م مه‌ترسی و دڵه‌ڕاوكێیانه، هه‌ر خۆیان ده‌بنه هۆی زیاندان له په‌یوه‌ندیی ئه‌و دووانه‌یه‌ی كه له زانستی سیاسه‌تدا پێی ده‌وترێت په‌یوه‌ندیی كۆمه‌ڵگه - ده‌وڵه‌ت. كه‌م قه‌واره‌ی فه‌رمانڕه‌وایی له جیهاندا هه‌یه كه بایه‌خ به‌و په‌یوه‌ندییه‌و ئه‌و فاكته‌رانه نه‌دات كه سه‌قامگیریی بۆ دابین ده‌كه‌ن. سیسته‌می سیاسیی خراپ، به مانای ساده‌ی وشه، هه‌میشه ئه‌و سیسته‌مه‌یه كه پێیوایه ئه‌و په‌یوه‌ندییه وابه‌سته‌ی هه‌ژموون و باڵاده‌ستیی مه‌عنه‌وی و فیزیكی ده‌وڵه‌ته نه‌ك ره‌زامه‌ندیی كۆمه‌ڵگه. سه‌رچاوه‌یه‌كی سه‌رهه‌ڵدانی سته‌مكارییش به‌نده به‌و لۆژیكه ترسناكه‌وه كه ده‌ڵێت: مادام ده‌وڵه‌ت توانای كۆنترۆڵكردنی كۆمه‌ڵگه‌ی هه‌یه، ئه‌وا ناسه‌قامگیری و هه‌ڕه‌شه له ئارادا نابێت!، نا ئاگا له‌وه‌ی كه خودی لۆژیكی كۆنترۆڵكردن، له ئه‌زموونی هه‌موو وڵاتانی دنیادا، به‌رهه‌مهێنه‌ری په‌نگخواردنه‌وه‌ی زیاتری ناڕه‌زایی كۆمه‌ڵگه‌و گوزارشت لێكردنێتی به شێوازی جیاجیا،ته‌نانه‌ت، هه‌ندێجار، به سروتی خۆخواردنه‌وه‌و بێده‌نگییش!. بێده‌نگییش خۆی، رێك پێچه‌وانه‌ی لانیكه‌می باڵاده‌ستیی سیسته‌می دیموكراسییه، چونكه وه‌ك گه‌وره كۆمه‌ڵناسی فه‌ره‌نسی و جیهان، ئالان تۆرین، ده‌ڵێت: دیموكراسی، گۆڕه‌پانێكی هێمن نییه. واته به‌رده‌وام چین و توێژو هێزه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان و كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی، له‌رێی چه‌ندان شێواز له‌شێوازه مه‌یدانییه‌كانی ناڕه‌زایی، مانگرتن، رێپێوان، كه‌مپه‌ین، ئیمزاكردن، ئێستا هه‌شتاگ و گروپی راگه‌یاندنی نوێ-شی New Media هاتۆته‌سه‌ر، زیندوێتیی خۆیان و سیسته‌می دیموكراسییش ده‌پارێزن، به‌وه‌ش ده‌وڵه‌ت و فه‌رمانڕه‌وایان ده‌هێننه ژێر باری كاركردن بۆ تێپه‌ڕاندنی قه‌یرانه‌كان و جێبه‌جێ كردنی داواكارییه ره‌واكان، بگره له‌دۆخی وه‌ڵام وه‌رنه‌گرتنه‌وه‌دا سیسته‌می سیاسیی ده‌گۆڕن و هه‌ندێجاریش ده‌یڕوخێنن!. ئه‌و كاته‌ی كه كۆمه‌ڵگه بێده‌نگی هه‌ڵده‌بژێرێت، هه‌رگیز به‌وه ته‌فسیر ناكرێ كه په‌یوه‌ندیی ده‌وڵه‌ت - كۆمه‌ڵگه له‌ده‌ورانێكی ته‌ندروست و سه‌قامگیردایه، به‌ڵكو یه‌كێك له ده‌لاله‌ته هه‌ره ترسناكه‌كانی ئه‌وه‌یه كه سیسته‌مێكی دیموكراسی له ئارادا نییه ئه‌گه‌ر نه‌وترێ سیسته‌مێكی تۆتالیتاری له گۆڕێیه. ئێمه ده‌مانه‌وێ بڵێین، ئه‌ركی هه‌ره گه‌وره‌ی فه‌رمانڕه‌وایانمان ئه‌وه‌یه كه پارێزگاری له بنه‌ما دیموكراتییه‌كانی په‌یوه‌ندیی ده‌وڵه‌ت – كۆمه‌ڵگه‌و سه‌قامگیریی ئه‌م په‌یوه‌ندییه بكه‌ن. ساده‌ترین جوڵه بۆ به‌جێگه‌یاندنی ئه‌و ئه‌ركه‌و پاراستنی ئه‌و بنه‌مایه له په‌یوه‌ندی ئه‌وه‌یه كه، كاربه‌ده‌ستان، به‌پێی رێوشوێنه ده‌ستوری و یاساییه‌كان، سه‌ڵاحیات و ده‌سه‌ڵاته‌كانی خۆیان به‌كاربهێنن، به پله‌یه‌كی باڵا به‌رپرسارێتی هه‌ڵبگرن، رووبه‌ڕووی هه‌ر هێزو گروپێكی سیاسی، یان كاراكته‌رو كه‌سێكیش ببنه‌وه كه رێگری له به‌كارهێنانی ده‌سه‌ڵاته‌كانیان بكه‌ن و به‌و هۆیه‌وه هه‌موو قه‌یران و كێشه‌كانیان به‌سه‌ردا بشكێته‌وه. به‌ڕێز مه‌سرور بارزانی كه سه‌رۆكی حكومه‌ته، ده‌بێ ئه‌و راستییه هه‌رس بكات كه به‌بێ پشتیوانیی حزبه‌كه‌ی و هاوبه‌شه‌كانی تری له كابینه‌كه‌دا ناتوانێت سه‌ركه‌وتووبێت و رووبه‌ڕووی قه‌یرانه‌كانی هه‌رێم ببێته‌وه‌و سه‌قامگیرییش بۆ په‌یوه‌ندیی كۆمه‌ڵگه - ده‌وڵه‌ت مسۆگه‌ر بكات، ئه‌مه‌ش ده‌یخاته به‌رده‌م به‌رپرسارێتیی مامه‌ڵه‌كردنێكی بوێرانه‌و راشكاوانه‌وه چ له‌گه‌ڵ پارتی و چ یه‌كێتی و چ هه‌ر هێزێكی تری به‌شدار له كابینه‌كه‌یدا. ئه‌ركی ئه‌و ئه‌وه‌یه كه به هه‌ردوو هێزه‌كه بڵێت: له رابردوودا گه‌نده‌ڵی و لادان و زۆر رێكاریی ئیداریی هه‌ڵه‌و ناڕێك به‌ڕێوه‌چوون و ده‌بێ چیتر رابگیرێن. دیارترینیان ئه‌وه‌یه كه نابێ و له هیچ كوێی دنیادا نییه‌و نه‌بووه كه داهاتی وڵات له‌ژێر كۆنترۆڵی پارته سیاسییه‌كاندا بێت له بری حكومه‌ت، ململانێی نێوان ئه‌و پارتانه‌ش ببێته هۆی خاڵیكردنه‌وه‌ی گه‌نجینه‌ی حكومه‌ت له داهاتی پێویست كه ئه‌ركی ده‌سه‌ڵاتی راپه‌ڕاندنه دادپه‌روه‌رانه به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگادا دابه‌شی بكاته‌وه، مووچه‌ی موچه‌خۆرانی پێ دابین بكات، پرۆژه‌ی خزمه‌تگوزاری پێشكه‌ش بكاو بێكاری و هه‌ژاری جڵه‌و بكاو كه‌م بكاته‌وه. پێویسته سه‌رۆكی حكومه‌ت رێگه نه‌دات هیچ به‌رپرس و گروپ و تاقمێك له سه‌رتاسه‌ری هه‌رێمدا خاوه‌نی چاڵه نه‌وت بێت و سامانی سروشتیی هه‌رێم تاڵان بكات، سه‌ره‌تاش له حزبه‌كه‌ی خۆیه‌وه ده‌ست پێبكات و بیكاته نموونه. كه‌ی پارتی هێنایه ژێربارو كردی به فاكته‌رێك بۆ پاڵپشتیكردن له حكومه‌ت له چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌و قه‌یرانه‌كانی خه‌ڵكدا، ئه‌وا یه‌كێتی و هێزو گروپی تریش ناچار ده‌بن كه هه‌مان هه‌نگاو هه‌ڵبهێنن. ئه‌ركی سه‌رۆكی حكومه‌ته كه داهاتی نه‌وت شه‌فافتر بكا، پلانی هه‌بێت كه زیاترو زۆرتریشی بكات، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ئه‌وه به فرۆشتنی نه‌وتی هه‌رێمیش بێت له رێی كۆمپانیای سۆمۆ و به رێككه‌وتنێكی نوێ و ریشه‌یی كه له‌وسه‌ره‌وه بڕی داهاتی نه‌وتمان بۆ زیاد بكاو قه‌یرانی دارایی نه‌هێڵێت. ئه‌ركی سه‌رۆكی حكومه‌ته كه به بڕیارێكی بوێرانه بواردنی كۆمپانیا حزبییه‌كانی هه‌ردوو هێزی سیاسی له باجدان به حكومه‌ت هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه‌و هیچ كۆمپانیایه‌ك له‌و بڕیاره‌ش به‌ده‌ر و هه‌ڵاوێرد نه‌كات، به‌تایبه‌تی كه هاوكات باج و خه‌راج له‌سه‌ر هاووڵاتیان، ساڵ به ساڵ زیاد ده‌كه‌ن. ئه‌ركی سه‌رۆكی حكومه‌ته كه رووبه‌ڕووی دیارده‌ی قاچاخچێتی ببێته‌وه‌و له رێی گفتوگۆی نێوان هێزه ده‌سه‌ڵاتداره‌كان و رێككه‌وتنی نێوانیان و دانانی میكانیزمه‌وه بۆ چاودێریكردنی مه‌رزه‌كان، ئه‌و دیارده‌یه كۆتایی پێ بهێنێت كه ده‌یان به‌رپرسی ئه‌م وڵاته‌ی كردۆته لۆرت و ده‌وڵه‌ندی فاحیش و فیرعه‌ون ئاسا. ئه‌ركی سه‌رۆكی حكومه‌ته كه دیارده‌ی میلیشیایی و گروپی چه‌كداری حزبی و هێزی ده‌سته‌و تاقم و به‌رپرسان قه‌ده‌غه بكات و كۆتاییان پێ بهێنێت، له به‌رامبه‌ردا بڕیاری نوێی هه‌بێت بۆ یه‌كخستنی هێزی پێشمه‌رگه‌و پێكه‌وه گرێدانی هێزه‌كانی حه‌فتاو هه‌شتاو دروستكردنی سوپایه‌كی سیستماتیك و پڕچه‌ك و نیشتمانی. ئه‌ركی سه‌رۆكی حكومه‌ته نادادپه‌وه‌ریی كۆمه‌ڵایه‌تیی له سیسته‌می مووچه‌دا نه‌هێڵێت و له پله تایبه‌ته‌كان كه‌م بكاته‌وه‌و گوزه‌رانی چینی خواره‌وه‌ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێمی پێ باش بكات، به پێی پسپۆرییه پێویسته‌كانیش بۆ حكومه‌ت ده‌رچووانی زانكۆ و په‌یمانگاكان دابمه‌زرێنێت و له كه‌رتی تایبه‌تیشدا ده‌رفه‌تی كاریان بۆ بڕه‌خسێنێت. ئه‌ركی سه‌رۆكی حكومه‌ته كه یاسای چاكسازیی خێراتر بكات و مووچه‌خۆرانی بندیواری حزب له‌ناو حكومه‌تدا نه‌هێڵێت و له‌سه‌ر بنه‌ماو مه‌رجه‌كانی پسپۆری و بڕوانامه‌و ده‌وامكردن نه‌بێت، هیچیان قبوڵ نه‌كاو شوێنه‌كانیان به هه‌زاران هه‌زار ده‌رچووی زانكۆكانمان پڕ بكاته‌وه كه نزیكه‌ی 10 ساڵه چاوه‌ڕوانی هه‌لی دامه‌زراندن و ده‌رفه‌تی كارن. جه‌نابی سه‌رۆكی حكومه‌ت ئه‌گه‌ر جێبه‌جێكردنی هه‌موو ئه‌م ئه‌ركانه - كه ته‌نها مشتێكن له خه‌روارێك - به پله‌ی یه‌كه‌م، ده‌خاته ئه‌ستۆی خۆی و ده‌ستیان پێده‌كات، ئه‌وا به دڵنیاییه‌وه په‌یوه‌ندیی كۆمه‌ڵگه - ده‌وڵه‌ت له ئه‌زموونی هه‌رێمدا له قۆناغی قه‌یران و بێ متمانه‌یی دوور ده‌كه‌وێته‌وه، بگره پله به پله ئاساییش ده‌بێته‌وه، ئه‌گه‌ریش هیچ یه‌كێ له‌و ئه‌ركانه‌ی پێ جێبه‌جێ ناكرێت، ئه‌وا باشتر وایه له‌گه‌ڵ حزبه‌كه‌ی خۆی و یه‌كێتی و پارته به‌شداربووه‌كانی تری كابینه‌كه‌یدا رێك بكه‌وێت كه هه‌ڵبژاردنی پێشوه‌خته بكرێت. راسته كه‌متر له ساڵێكمان ماوه بۆ واده‌ی هه‌ڵبژاردنی گشتی، به‌ڵام ئاشكرایه ئه‌گه‌ر قه‌یرانه داراییه‌كان له ساڵی نوێدا سه‌رهه‌ڵبده‌نه‌وه‌و سیسته‌می مووچه كێشه‌ی تێ بكه‌وێته‌وه‌و نادادپه‌روه‌ریی كۆمه‌ڵایه‌تی و بێكاری و گرانیی بازاڕو دیارده‌ی چه‌كداری و گروپی چه‌كداری به‌رپرسان به‌رده‌وام بێت، ئه‌وا هه‌م كابینه‌ی حكومه‌ت و هه‌م هێزه سیاسیه‌كانی ناویشی زیانی یه‌كجار گه‌وره ده‌كه‌ن و ده‌كه‌ونه ناو گێژاوی هه‌لومه‌رجێكی ئه‌وتۆ ترسناكه‌وه كه ئه‌وسه‌ری دیار نه‌بێت.
.gif)
باقر جەبر زوبەیدی ئاماژەو زانیارییەكان جەختدەكەنەوە كە ئەمریكا چەندان موشەكی لە سەربازگە نهێنییەكەی لە چیاكانی باكوری خۆشەویستمان جێگیركردووە, ئەم موشەكانە دوو ئاراستەیان هەیە یەكێكیان بە ئاراستەی روسیا وەك ئامادەكارییەك بۆ هەر گۆڕانكارییەك لە قەیرانی روسیا ئۆكرانیا بێتەدی ئاراستەی دووەمیش رووەو ئێرانە كە ئەمەش كاریگەری نەرێنی خراپی دەبێت بۆ سەر پەیوەندییەكانی نێوان عێراق و روسیا كە عێراق لە پڕچەككردندا بەزۆری پشت بە چەكی روسی دەبەستێت. ساڵی 1962 یەكێتی سۆڤیەتی پێشوو موشەكی ئەتۆمیی لە كوبا جێگیركردو بەوەش قەیرانێكی گەورە دروست بوو كە زۆری نەمابوو بگاتە بەرپابوونی جەنگی جیهانی سێیەم دوای ئەوەی ئەمریكا هەڕەشەی هێرشكردنە سەر كوبای كردو قەیرانەكە كاتێك كۆتایی هات كە جۆن كنێدی سەرۆكی ئەمریكاو ئەمینداری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان یۆتانت لەگەڵ سۆڤیەت رێككەوتن بۆئەوەی موشەكەكانی لابەرێت بەمەرجێك ئەمریكا بەڵێن بدات هێرش نەكاتە سەر كوبا‌و ئەو موشەكە بالیستیانەشی لابەرێت كە لە ئیتالیاو توركیاو بەریتانیا جێگیریكردبون. لەم قەیرانەی ئێستادا ئەمریكا چەندان جۆر موشەكی رەوانەی ئۆكرانیا كردووەو لەوانەشە هەندێكیان موشەی ئەتۆمی كورت مەودا بن لەگەڵ چەندین كەلوپەلی تری سەبازی بە بەهای 60 ملیۆن دۆلار لە نێویشیاندا موشەكی ( گافلین) كە بە راوچی تانەكەكان ناسراوە. ناوچەی ناكۆكی نێوان روسیاو ئۆكرانیا دۆنباسی رۆژهەڵاتە كە هاوڵاتییەكانی روسین و زمانیان روسیەو خاڵی سەرەكی ناكۆكی روسیاو ئۆكرانیاش دەگەڕێتەوە بۆئەوەی كە ئۆكرانیا چاوپۆشی دەكات لە دزەكردنی تیرۆریستان" داعش و قاعیدە" لە ئەفغانستانەوە بۆ روسیا ئەوەش دوای دەستگیركردنی شانەیەكی داعش لە مۆسكۆ دەركەوت. لێرەدا دەبێت بگەڕێمەوە بۆ گەشتێكم بۆ یەكێتی سۆڤیەت هاتوچۆی نێوان مۆسكۆ و كێیڤی پایتەختی ئۆكرانیا لە ساڵی 1973دا كە ئەو كات هەستم دەكرد كیێڤ شارێكی سۆڤییەتییەو هەستم بەوەنەكرد كە شارێكی جیا بێت لە یەكێتی سۆڤیەت. ئەمڕۆ ئەمریكا ئەو كارەدەكات كە پێشتر رەتیدەكردەوە ئەمەش شكڵی سیاسەتی ئەمریكاو ئامانجی لە جیهاندا روندەكاتەوە كە لە چوارچێوەی ئەو جەنگە گەرمەدا دێت كە لە پێناوی گوشارخستنە سەر روسیا لە چەند دۆسیەیەكی تردا دەستیپێكردووە, ئایا ئەمریكا ئیسرائیل و وڵاتانی كەنداو بەكاردەهێنێت بۆ هەڕەشەكردنی هاوشێوە لە ئێران ئەگەر دانوستانەكان شكستیان هێنا؟
(1).gif)
په‌یكار عوسمان - هەزاران ساڵ لەمەوپێش، کارەساتی سروشتی، تەنیا یەك ڕەهەندی هەبوو، ئەدرایە پاڵ هێزێکی نادیارو تەواو. ئێستا شتەکە فرەڕەهەندە. بەشێکی هەر جانبە میتافیزیکییەکەیە بۆ ئەوانەی کە بڕوایان پێیەتی. بەشێکی تەفسیری زانستییە. بەشێکیشی پلان و ئەندازیاری و ئیشی حکومەتەو بە کۆی ڕەهەندەکانیشەوە وێنەکە تەواو ئەکەن. - کاتێ تاکڕەهەندانە هەر هەمووی درایە پاڵ هێزێکی نادیار، ئیتر خورافە دروستبوو. خوای باران و قوربانی و تقوسات و دنیایەك شتی ناپێویست هاتنە ئارا.. بەڵام ئەم جەهلە کۆنە، پاساوی هەیە، چونکە مەعریفەی ئەوکاتی مرۆڤ، هەر بەشی یەك ڕەهەندی شتەی کردوە. وەلێ ئێستا کە مەعریفەی بەشەریی گەشەی کردوە بۆ فرەڕەهەندی و گۆشەی تری وێنەکەمان لێوە دیارە. عەیبەیە هێشتا لە قۆناغی خورافەو تاکڕەهەندی میتافیزیکیدابین و تەنیا بە وشەی (کارەساتی سروشتی) خۆمان لە بەرپرسیارێتی ڕەهەندەکانی تر بدزینەوە! - لافاو بە سیاسەتی جزمە چارەسەر ناکرێ. ئەم چوونە ناو خەڵك و چوونە ناو قوڕە، کاتێك جوانەو مانای هەیە، کە پێش کارەساتەکە، حکومەت ئەوەی کە لەسەریەتی کردبێتی و ئەوەی کە هاتۆتە پێش، کەمتەرخەمیی ئەوانی تێدانەبووبێ، کە ئەمە ئاساییەو بۆ ئەمریکاو یابانیش دێتەپێش. بەڵام بەنداوێك کە گەندەڵیی تێداکراوەو بەرگەی لافاوێك ناگرێ.. ئاوەڕۆیەكی باش کە پێویستە هەبێ و نیە.. ئەمانە بەرپرسیارێتی مرۆڤەو لە وڵاتی خۆیدا، دەستلەکارکێشانەوەو محاسەبەو مەحاکمی تێئەکەوێ! - هەموو فینلەندا، بەقەت دوو شەقامی هەولێرو سلێمانی بینای بەرزی تێدانیە. بەڵام لە ژێر زەویداو لەوێدا کە تۆ نایبینیت، دنیایەك سیستەمی گەرمی و ئاو و کارەباو ئاوەڕۆی پێشکەتوو هەیە، کە لەم بەستەڵەکەدا زەبری سروشتی بێ کاریگەرکردوە لە بەرژەوەندی ژیان. جا کاتێ زۆرینەی پارەی وڵات، ئەچێ بۆ گەندەڵی بەرپرسان و بۆ مەشاریعی بیناو مۆڵ، ئیتر لەسەر ئەرز شتی جوان هەیە، بەڵام لەژێر ئەرز ئیشی باش نەکراوە. - شاریش ئەوەیە کە لەسەر "باشیی" دروستئەکرێ نەك لەسەر "جوانیی". ئەو جوانییەی کە لەسەر ناعەدالەتی دامەزراوەو بناغەکەی باشیی نیە، ئیتر ئەوە جوانیش نیەو تەنیا لافاوێك بەسە بە دەرخستنی ناشرینییەکانی. جا بەداخەوە لە سایەی گەندەڵییدا، شارەکانی ئێمە، خاوەنی ئەم جوانییە درۆزنەن. شار بۆ ئەوەی بەڕاستی جوان بێت، ئەبێ جوانییەکەی لە باشکارییەوە هاتبێ، نەك پەردەبێ بۆ داپۆشینی خراپکاریی! - با تۆزێ لە شار دوورکەوینەوەو بچینەوە لای عەقڵ. وەکو لەسەرەوە وتمان، کاتێ تێگەیشتن لە سروشت، تاکڕەهەندبوو، ئیتر خورافە لەدایکبوو. ئەوەش نمونەیەکی باشە بۆ تێگەیشتن لەوەی، کە هەمیشە "تاکڕەهەندیی" جەهلە. جەهلیش هەر خۆی نیە، بەڵکو ستەمیش ئەهێنێت. - ئەوەی کە ئەڵێ دین "تاکە چارەسەرە"، لەگەڵ ئەوەی کە ئەڵی دین "هەموو کێشەکەیە"، هەمان دیدی تاکڕەهەندە، کە جەهلە بە ڕەهەندەکانی تری ئینسان و دنیا. ئەم جەهلەش لە هەردولاوە، هەمان ستەمکاریی لێئەکەوێتەوە، کە داخستنی چاوی ڕاستی و کردنەوەی چاوی مێگەلە! - چاوی ڕاستی: چاوی خودێکی هۆشیارەو ئەوەیە کە ڕاستی بەبێ مەرج ئەبینێ و قبوڵیەتی ئەگەر تەنانەت لەبەرژەوەندیشی نەبێت. کە ئەمە ئیتر چاوی عەدالەتیشە، چونکە فەزڵی ڕاستی داوە بەسەر حەزە شەخسی و دەمارگیرییە گروپییەکاندا. چاوی مێگەل: چاوێکی ئایدۆلۆژییەو ڕاستی بە مەرجی مێگەلەکەی ئەبینێ و ئەگەر وانەبێ ئیتر کوێرە لە ئاستی. کە ئەمە چاوی ستەمیشەو ستەمکاریی لەو کوێرییەوە دێت. "ئیسلام"یش یەعنی دوو تەسلیمبوونی پێچەوانە. یەکێکیان تەسلیمبوونە بە چاوی ڕاستی. یەکێکیان تەسلیمنەبوونە بە چاوی مێگەلیی. - ئەو چاوی مێگەلە، هەر ئەوەیە کە لە ئیسلامدا پێیئەوترێ قۆناغی جاهیلی. کە زۆرینەی ئیسلامییەکان لەو قۆناغەدان و هەر ئەوانیش نا، بەڵکو دژەدینەکان و کۆی ئایدۆلۆژیستە دەمارگیرەکان، لەوێوە دنیا ئەبینن. ئەوەی کە بە چاك و بە خراپ، هەر لەگەڵ مێگەلی خۆتی و هەر ڕەگەڵ ئەکەوی و هەر خۆتی تێ فڕێ ئەدەی (کنا نخوضوا مع الخائضین)! - لەڕاستیدا فەرقی حەق و ناحەق، هەر ئەوەیە، کە ئایا تۆ هەڵوەستەیەك ئەکەیت و بە عەقڵ و مەنتق و ویژدان لە سەری ئەوەستیت، یان ناوەستیت و یەکسەر لەگەڵ شەپۆلی مێگەلدا بەناوئەکەوی. ئەو وەستانەش ئاسان نیە، چونکە "هێزی کێشکردنی مێگەلیی" هەمیشە هاوئاڕاستەی دەمارگیری و حەزە عاتفییەکانی خۆتەو قەت بێ دڵییت ناکات. لەکاتێکا هێزی عەقڵ و ڕاستیخوازی، زۆرجار پێچەوانەی مەیلەکانتەو ئەبێ پێ بنێی بە دڵی خۆتدا بۆی! - لەگەڵ ئەوەی ڕاستیخوازی قورسە، بەڵام خەڵاتەکەی گەورەیە کە ئازادییە. یەعنی باجی ئازادی، پێنانە بە هەردو هێزی دەمارگیری خۆت و هێزی کێشکردنی مێگەلییدا، کە ئەوەش قورسەو سەبری ئەوێت. وەلێ دواتر ئەگەیت بە زێڕی حەق و ئازادی و زبڵی دەمارگیریی و هەژموونی مێگەلت لە کۆڵ ئەبێتەوە. (استعینوا بالصبر والصلاة) کە ئەو سەڵاتە بێگومان مەبەستی نوێژ نیە، بەڵکو ئەڵێ، لەبەردەم شەپۆلە مێگەلییەکاندا ئارامبەو لە ئاگایی و عەقڵ و حیکمەت مەپچڕێ، بۆئەوەی نەکەویتە ناو ناحەقییەوە. - ئەوەی کە پێ ئەنێی بە دڵی خۆتدا بۆی، ئەوە حەقەو هەر ئەوەشە کە لەگەڵ ویستی خوداییدا یەکئەگرێتەوە. یەعنی کاتێ تۆ لەسەر خودا، ئەکەویتە جنێودان بە کەسێك، ئەمە تەنیا وەڵامدانەوەی مێگەل و تێرکردنی حەزەکانی خۆتە، ئەگینا خودا، پێویستی بە جنێودان و تەکفیرو هەڕەشەو کوشتن نیەو ئەمانە ناوچەی گەمژەیی مێگەلییە، نەك ناوچەی ئاگایی و خودایی! - پێغەمبەران حەقخوازبوون، یەعنی ڕووبەڕووی ئەو دوو هێزە وەستانەوە کە باسمان کرد (هێزی حەزەکانی خۆت و هێزی کێشکردنی مێگەلیی) ئا لێرەشەوە بتەکانیان شکاند. چونکە "بت" هیچ نیە جگە لە یەکگرتنی ئەو دوو هێزە. بەڵام شوێنکەوتەی پێغەمبەران، لەبری حەقخوازیی بتپەرستییان هەڵبژارد. بوونە عەبدی ئەو دوو هێزەو لەپشتی شکڵیاتی دینەوە، جەوهەری دینیان هەڵتەکاند. (پێغەمبەران لە جنێوپێدراوەکان بوون، لە جنێودەرەکان نەبوون!) - دەجالیش هەر ئاماژەیەکە بۆ ئەو کوێرییە مێگەلییە. دەجال شتێکی سەربەخۆ نیە، بەڵکو موزەییەفی شتە ئەسڵییەکانە. موزەییەفی هیچ شتێکیش بەقەت "موزەییەفی دین" کوێرکەر و دەجال نیە. "کوێریی مەعنەویی" ئەوەیە کە تۆ لە بازنەیەکدایت، هیچ پرسیار و گومانت لەو بازنەیە نیەو ئیتر نایبینیت. تەنیا سەیری دەرەوەی بازنەکە ئەکەیت، ئەویش سەیرێکی ڕقاوی و شەڕکەرانەو داگیرکەرانە، کە ئەمەش هەر ئەکاتەوە نەبینین. یەعنی لەڕاستیدا دەجال یەك چاوی نا، بەڵکو هەردو چاوی کوێرە. چونکە بازنەیەك بە خەیری موتڵەق ئەزانێ و بازنەیك بە شەڕی موتڵەق، ئیتر هیچیان وەکو خۆی نابینێت. ئاخر بینین، هەر بریتییە لە ئازادکردنی چاوی عەقڵ، لەو دابەشکارییە ئایدۆلۆژییە ڕەهاگەرایانە. بە هەر شتێك عەقڵی بیرکەرەوەو چاوی ڕەخنەو زمانی گفتوگۆ لەدەست بدەیت، ئەوە کوفرە، چونکە ڕاستیت لێ ئەشارێتەوە! - ئێمە کاتێ دنیامان کورتکردەوە لە حیزبدا، ئیتر دوو حیزب هەموو شتێکیان داگیرکرد. کاتێ دنیامان کورتکردەوە لە سەرکردەدا، ئیتر خۆیان و مناڵ و بنەماڵەیان، بوون بە فیرعەون و ئێمەش بە کۆیلە. کاتێ دنیامان کورتکردەوە لە جنێودان بە پارتی و یەکێتیدا، ئیتر کۆمەڵێ (مینی پارتی و یەکێتی) ترمان دروستکرد. کاتێ دنیامان کورتکردەوە لە دیندا، تەکفیری ئەوانیترمان کردو کاتێکیش کورتمانکردەوە لە دژەدینییدا، دژەهێرش و تەکفیری پێچەوانەمان کرد. - کە کورتمان کردەوە لە کوردایەتیدا، ئیتر ئەوەی نەکرێ بە کوردمان کرد، لە پشتی شیعاراتی خودپەرستییەوە. کە کورتیشمان کردەوە لە دژەکوردایەتیدا، دیسان کەوتینەوە گیانی کورد، ئەمجارەیان لە قۆڵی خودنەفرەتییەوە. کە کورتمان کردەوە لە چەپگەراییدا، مێشکی یەکمان برد بە باسی کرێکار، لەکاتێگا ئێمە کارگەو پیشەسازیمان هەر نەبوو. کە کورتیشمان کردەوە لە ئیسلامیزمدا، ئیتر کەوتینە بانگکردنی یەکتر بۆ ئیسلام، لەکاتێکا خۆمان موسوڵمان بووین. لیستەکە درێژەو پێموایە شتێك نەماوە کە "تاکڕەهەندانە" تاقیمان نەکردبێتەوەو هەمان نەتیجەشی نەدابینێ! - بەکورتی: دنیا کورتکەیتەوە لە جوانترین فیکردا، ئیتر تۆ لە لایەکەوە جوانیت و لە دە لاوە ناشرین. چونکە فیکرەکە هەرچەن جوانبێت، دواجار تۆ ناشرینییەکانی تاکڕەهەندیی لە خۆت بارئەکەیت. - هەموو شتەکان با هەبن، بەڵام بوونەکەیان تاکڕەهەندانە نەبێ و دنیای تیا کورت نەکەینەوە. چونکە ئەگەر وابێ، ئیتر بینین لەدەست ئەدەین و توشی کوێریی ئایدۆلۆژیی ئەبین. لێگەڕێ دنیاکە فرەیی بێت و هەرچیش کە هەیە، ڕەنگێکی ناو وێنەکەبێت، نەك هەموو وێنەکە. ئا ئەو داگیرکردنەی هەموو وێنەکە، بەڵای عەقڵ و بەڵای دنیایە. تەواوی ئایدۆلۆژیستەکان، شەڕەکەیان لەسەر ئەوەیە، کە بەوەی تۆ نا و بەوەی من وێنەکە داگیر بکرێ،، لەکاتێکا کێشەکە داگیرکردنەکەیەو بە هیچیان نابێ بکرێ و هەموویان مافیان هەیە بەشێکی وێنەکەبن، بەڵام هیچیان ئەو مافەی نیە کە هەموو وێنەکەبێت. - کورتکردنەوەی دنیا لە کەسێك، دینێك، حیزبێك، ئایدۆلۆژیایەك، حەزێك.. ئەمە ستەمە لە خۆت، چونکە نوری عەقڵ و حیکمەت و چاوی ڕاستی لە خۆتدا ئەکوژێنیتەوەو ئیتر بە تاریکی و چاوی مێگەل ڕێئەکەیت. ئەمەش ئەگەر هەر بۆ خۆتبووایە، کێشەیەك نەبوو. بەڵام هەمیشە تاکڕەهەندیی، جگە لەوەی جەهلێکی خۆتە، پێشێلێکی مافی ئەوانیتریشەو جەریمەیەکیشە بە حەقی پێکەوەژیان و دەستدرێژییەکیشە بۆ سەر فەزای گشتی. - کاتێ خاڵی هاوبەشی هەمووان، عەقڵی تاکڕەهەندە، ئیتر دەمارگیری و شەڕی هەموو لەگەڵ هەموو دەستپێئەکاو بۆ وەستاندنیشی، گرنگە هەرکەس واز لە شەڕی ئەو بێنێ و گرێکەی خۆی بکاتەوە. کردنەوەی ئەم گرێ خودییانە، ئەبێتە سەرەتای ئاشتوبوونەوەی هەموو لەگەڵ هەموو! - جا حوکمی ڕەهاو تاکڕەهەند، تەنانەت بەسەر حکومەتێکی گەندەڵیشدا، هەر هەڵەیەو ستەمە. یەعنی دەسەڵاتی گەندەڵی ئێمە، هەر بەرپرسە لە زۆرینەی کارەساتەکەی هەولێر، نەك لە هەمووی. وەلێ کوێرایی و کۆیلەیی و ستەمی گەورە، ئەوەیە کە هەر هەمووی بکەیتە خەتای سروشت و حکومەت نەك بە بەرپرس نەزانیت، بەڵکو بە نمایشی جووتێك جزمە، لێشت ببێ بە پاڵەوانی لافاوەکە! - کاکە گریمان لافاوەکەی هەولێر، هەمووی خەتای سروشتەو هیچ خەتای دەسەڵاتی تیانیە. دەی خۆ تەقەکانی سلێمانی کارەساتی سروشتی نەبوو!
.gif)
سالاری بازیان هەڵبەتە مەننظورم كاك نێچیرڤانە!!! واسەری ساڵە و موچە لە ناو قەدەوە پچڕاوە، دیارە سەرونەشەبەی بەخێرنابێت. ئەم شەڕی سەرۆك كۆمارە...لافاوێكی ناوەختیشی بەدوای خۆیدا هێنا، هەرچەندە (كاكە دارای كەشناسی) زۆر هاواری كرد، بەڵام بەوردی كام گەڕەكاكانی شار ئەگرێتەوە پێی نەوتین. سەرۆكی هەرێم، هەرێمەكەت گەڕاوەتەوە بۆ سەرەتای سەرەتا، حزب هەر ئامانجەو سەرانی حیزب عەزیزترن لە نیشتمان، بارەگا دستورییاكانی وڵات سڕ و سارد و دەستەپارچەن، شەڕی گرێی دەروونی و بەرژەوەندبازی بۆتە پێوەری هەڵبژاردنی كەسەكان بۆ پۆست، بەغدادی نەفرەت لێكراوی دوێنێ، ماڵی كوردی جارێكیتر پەرت پەرت و شێواوتر ئەكات، وەلێ ئەوەی خەندەدارە، تەواو بووین لە ابە شكردن و وەرگرتنی پۆست لە بەغداد، قەیرانەكانی هەرێم جارێكیتر ئەخەینەوە ملی بەغداد. یارانی كوردمەسئول لە بەغداد، عێراقیانە مامەڵە ئەكەن لەبەرئەو سوێندەی خواردیان كە نابێ لایەنگیری حكومەتی هەرێمیان پێوە دیاربێت. بۆ قوتی خەڵك و موچەی سەروگوێكراو، وەفدی كوردستان بەغدای شاری خامۆشان، كە دێنەوە دەڵێن كوردمەسئولانی بەغداد بێ دەسەڵاتن، دەراوزەكان پڕن لە قاچاخچێتی، وەزارەتی دارایش دەڵێن باجی درامەت داهاتەكەی نانێری...كە وەفدی دراوسێ دێت، دەڵێن عێراقین، كە ئەجنەبی تەشریف دێنن دەڵێن بەغداد زوڵم دەكات، دكتۆرێكی زانكو پێیوتم زانكۆ ناكەینەوە تا دوای هەڵبژاردن، چونكە پێئەچێ خۆپیشاندان بكەن، زانكۆمان كردەوە هاتنەسەر شەقام، وتیان دەستی دەرەكی دەرەكیان لەپشتە...هەمان ئێوارە باڵەفڕەكانی دۆستانمان بە شاخ و لادێكاندا بۆمبیان ئەباراند... شەڕی كورسی كەركوك ئەكەین، لەسەر محافزەكەی ڕێكناكە وین، ئەڵێن سەروك كۆمار بێ دەسەڵاتە وەلێ خەریكە شەڕی ناوخۆی لەسەر دروست دەبێت. داوات لێ ئەكەم، ئەمە و هەزاران دەردیتر كە نووسراوەتەوە، بە سپۆنسەری بەڕێزتان بكرێتە فیلم، دڵنیام دەبێتە پڕفرۆشترین فیلم...دواقسەشم چونكە ڕیشەیەكت سلێمانیییە، بە كورتەبەسەرهاتێك كۆتایی پێدینم:" پیاوێك هەبوو لەناو چایخانە و رێستورنت و هەر كۆڕوكۆبوونەوەیەك كە دەڕۆیشت، زەمی یەكیتی نیشتمانی كوردستانی دەكرد، وەلی هەر كادێرێكی یەكێتی دەبینی، دەیوت هەموومان بە یەكێتییەوە جوانین"...ئێمەش چەندە بێزار بین بە كوردبوونەوە جوانین، ئەوەشمان لەبەرچاو مەخەن و و زەوتی مەكەن.
.gif)
بەشدار عوسمان هەڵکردنی هەزاران ئاڵا ناتوانیت دەستی تەزیوی قوتابیەک لەم سەرمای زستانە لە نەبوونی سۆپە گەرمبکاتەوە، قەرزی قوتویەک شیری باوکێکی مووچە بڕاو بداتەوە، ئاڵا ناتوانیت گەنجان و بێکاران لەناو ئەو بێ ئومێدییە قوڵە ئاهێک بەدڵ و دەروونیاندا بکات و هێندە بیر لەرێگای مەرگ نەکەنەوە بۆ دەربازبوون لەو جەهەنەمە، هەڵکردنی ئاڵا چی لە وەزعیەتی نەخۆشێک دەگۆڕێت کە بەدیار نەبوونی سەرەتاترین پێداویستیە پزیشکییەکان دۆش دادەمێنێ و دەبێت چاوەڕوانی مەرگ بکات ؟! تەنها لە ماوەی شەش مانگی ڕابردوودا( ۲۳٦۳٠٠٠٠٠٠ )(دوو میلیار و سێسەد و شەست سێ هەزار دۆلار)ی دراوە بە کۆمپانیاکانی نەوت وەک کرێی کار و کرێی بۆرییەکانی گواستنەوەی نەوت. تەنها لەیەک مەبلەغدا کە مێدیاکان ئاشکرایان کردووە ( ۳۱٠٠٠٠٠) (سێسەد و دە میلیۆن یۆرۆ) لەگەڵ ۲۹٤٠٠٠٠٠٠ (دووسەد و نەوەدو چوار میلیۆن دۆلار) پارەی نایاسایی کە بەدزی براوەتە دەرەوە. بەم سەرمای زستان و بێ کارەباییە، نرخی بەرمیلێک نەوت نزیک دەبێتەوە لە (٢٠٠هەزار) و یەک قەترە نەوتیش بەسەر خەڵکەکەی دابەشنەکراوە، لەولاشەوە نەوتی ژێر زەویەکە هەرزان فرۆش دەکەن لەدەرەوە . دەسەڵاتی ژێر ئاڵاکە بەرگەی نوسین و قسەی گەنج و رۆژنامەنوسێک نەگرێت و گوللە بنێت بە دەم و سینگ و سەریانەوە، دەسەڵاتی ژێر ئەو ئاڵایە بەرگەی گردبوونەوە و ناڕەزایەتی چوار کەس نەگرێت و لە زیندانەکان بیانئاخنی، دەسەڵاتی ژێر ئەو ئاڵایە، دادگاکان بەکاربهێنێت بۆ تۆڵەکردنەوە لەکەسانی ناڕازی،ناتوانیت ببێتە رەمز و خۆشەویست و تەنها نوێنەرایەتی چینێکی مشەخۆری دەسەڵاتدارێتی دەکا و دەیەوێت خەڵک بە ئاڵاوە سەرقاڵ بکات و لەولاشەوە لە دزینی نەوت و سامانەکەی،قاچاخچێتی و شاردنەوەی داهاتەکان بەردەوام بێت . ئێمە دەسەڵاتی ژێر ئاڵاکەشمان تاقیکردۆتەوە لەماوەی ٣٠ ساڵی تەمەنیدا،دەستیانگرتووە بەسەر داهاتی سەر زەوی و ژێر زەوی و ئاسمانەکەشی و بۆ خۆشگوزەرانی و رەفاهیەتی چەند خێزانێکی حکومڕاندا بەکاریدەهێنن، کەچی مووچەی مانگانەش بە فەرمانبەرەکانی رەوا نابینێت. رێز لە سەرەتاترین ماف و ئازادییەکان ناگرن و تەنانەت سوکایەتی بە دەنگی دەنگدەرەکانی خۆشیان دەکەن ئەگەر بەدڵیان نەبێت پەرلەمان دەکەنە گەراجی سیارە ..! خەڵک پێویستی بە دورستکردنی کارگە و کارخانەیە،بە دابینکردنی نەوت و کارەبا و ئاو و شەقام و خزمەتگوزارییە، بە پێداویستی پزیشکیە،بە شافافیەتی نەوت و سامانەکەیەتی و دەرهێنانی لەدەستی کەسان و خێزانە دەسترۆیشتووەکان. لەژێر ئاڵای ئەو بینای قوتانخانانەدا، هەزاران خوێندکار و قوتابی دەلەرزن لەسەرمان و دەستەکانیان ووشکبۆتەوە و هیچ ئامێرێکی گەرمکەرەوەیان نیە .
.gif)
د. شێركۆ كرمانج وەک ئاگادارن کۆمەڵێک کەس، بەتایبەتی ئیسلامییەکان، لەسەر ئەو گرتە ڤیدیۆییەی ڕۆمانوس‌و نوسەرو مامۆستا شێرزاد حەسەن هاتونەتە دەنگ. لەملاو ئەولا هەندێکیش هەڕەشە دەکەن گوایە کاک شێرزاد سوکایەتی کردوەو گوتویەتی کتێبەکانی پەروەردەی ئیسلامی لە قوتابخانەکانی هەرێمی کوردستان داعش دروست دەکەن. سەرەتا دەبێ ئەوە ڕاستبکەمەوە کە کاک شێرزاد گوتی بەپێی توێژینەوەیەکی شێرکۆ کرمانج (بەندە) وانەکانی پەروەردەی ئیسلامی لە قوتابخانەکانی هەرێمی کوردستان داعش بەرهەم دێنن نەک خۆی بەم دەرئەنجامە گەیشتبێت. لەبەرئەوەی گفتوگۆکان ڕاستەوخۆ پەیوەندیان بە چەند توێژینەوەو بابەت‌و چاوپێکەوتنی منەوە هەیە، بە باشمزانی کە سەرەتا بۆ وەڵامی ئەوانەی کە هاتونەتە دەنگ‌و دەڵێن شتی وا لە کتێبەکانی پەروەردەی ئیسلامی نیە کە داعشدروستکەر بێت بە نمونە ئاماژە بە چەند دەق‌و پەیامێک لە کتێبەکان دەکەم، بەڵام هەر ڕۆژەی نمونەیەک دەخەمەڕوو. دواتر، لە دەرفەتێک کورتەی توێژینەوەکانم دووبارە بڵاودەکەمەوە. سەرەتا دەبێت ئەوە بڵێم کاتێک کاک شێرزاد دەڵێت کتێبەکانی پەروەردەی ئیسلامی داعش بەرهەمدێنێت مەبەستی داعشیزمە، واتە عەقڵیەتی داعش، ڕێک ئەوەی کە من لە توێژینەوەکان پێداگریم لەسەر کردون، ئەگینا ئەوکاتەی من توێژینەوەکەم ئەنجامدابوو داعش وەک ڕێکخراو بوونی نەبوو. بۆ ئەم مەبەستە سەرەتا واچاکە پێناسەی عەقڵیەتی داعش، داعشیزم، بکەین. داعشیزم فۆڕمە هەرە توندڕەوەکەی ئیسلامیزمە، ئەو ئیسلامیزمەی کە میانڕەوانی وەک یەکگرتو و توندڕەوانی وەک داعش کۆدەکاتەوە. لێرە مەبەست لە میانڕەویی‌و توندڕەویی زیاتر لە بیرکردنەوە نیە بەڵکو لە ڕێبازو ئامرازو دەرکەوتە. هەرچۆنێک بێت، مەبەست لە عەقڵیەتی داعش تێگەیشتنێکی تاکڕەوانەو ڕەهاییگەرییانەیە بۆ حەقیقەت، بە مانایەکی دیکە، مرۆڤێک کە هەڵگری بیروباوەڕێک‌و جیهانبینییەک بێت کە پێیوابێت هەقیقەتەکان هەمووی لای ئەوەو ئەوانی دیکە دەبێت بێنە سەر ڕێچکەی ئەو یان لەناوببرێن، لە باشترین حاڵەتیشدا ببن بە پاشکۆ. هاوکات، لەبەرئەوەی هەقیقەتەکانی ئەو، مەبەست عەقڵ داعشئاسایە، هەقیقەتی دینین ئیدی پیرۆزن‌و لەدەرەوەی ڕەخنەن، هەر کەس‌و لایەنێک لێیان نزیکبێتەوە دەبێت سەریان پەلبدرێت. بەکورتی، ئیسلامیزم/داعشیزم ئەو تیۆرە فیکری یان ئایدیۆلۆجیە سیاسییەیە کە لە ئاکامی هەوڵەکانی کەسێک (وەک سەید قوتب یان ئەبوبەکر بەغدادی)، ڕێکخراوێک (وەک ئیخوان موسلیمون) یان بزوتنەوەیەک (وەک داعش) بەرهەمدێت، ئەویش بەخوێندنەوەی سەرچاوە سەرەکییەکانی دینی ئیسلام. بەدەربڕینێکی دیکە، ئەو دیدەیە کە دین‌و سیاسەت لێکجیاناکاتەوە، واتە جیهانبینییەکە کە ئیسلام تەنیا وەک دینێک نابینێت کە تێگەیشتنی تایبەت بەخۆی هەبێت بۆ بوونی ڕسکێنەرێک (خالقێک) لەگەڵ چەندین ڕێوڕەسمی پەرستن وەک نوێژو ڕۆژو بەڵكو وەک ئایدیۆلۆجیاو سەرچاوە‌و ڕێنیشاندەر‌و ڕێنماییکەرێک بۆ تەواوی پرسە سیاسیی‌و کۆمەڵایەتی‌و ئابورییەکان دەیبینێت‌و مامەڵەی لەگەڵدا دەکات. بەواتایەکی دیکە، وەک بیرمەندو تیۆریستە ئیسلامییەکان دەڵێن "ئیسلام شێوازێکی کامڵی ژیانە"و "تاکە چارەسەرە" بۆ پرسە سیاسی‌و کۆمەڵایەتی‌و ئابورییەکان. هاوکات دەبێت ئەوەش بڵێم کە من، باوەڕناکەم کاک شێرزادیش، پێمانوابێت کە کتێبەکانی پەروەردەی ئیسلامی تاکە بەرهەمهێنەری داعش‌و داعشیزم بن لە هەرێمی کوردستان. هیچ دیاردەیەک، فیکرێک، ڕووداوێک نیە کە یەک هۆکاری هەبێت. کاک شێرزاد قسەکانی لەسەر ڕۆڵی قوتابخانەو پەروەردە بوو، توێژینەوەکانی منیش تەنیا لەسەر کتێبەکانی پەروەردەی ئیسلامی لە قوتابخانەکانی هەرێم بوو، بۆیە هەردووکمان ئاماژەمان بەو هۆکارە کردوە لە پشت داعش، دەنا دەیان هۆکاری دیکە هەن لە پشت دروستبوونی ئیسلامیزم/داعشیزم لە کوردستان‌و لە شوێنەکانی دیکە. دەبێت ئەوەش بڵێم کە لە نوسینی ئەم بابەتە ڕێساو ڕێکارە ئەکادیمییەکان بەکارنەهاتوە چونکە ئەمەی ئێرە توێژینەوە نیە بەڵکو خستنەڕووی هەندێک لە دەرئەنجامی توێژینەوەکانە، بۆ وردەکاری زیاتر دەبێت بگەڕێنەوە بۆ سەر توێژینەوەکان. با بێینە سەر ناوەڕۆکی بابەتەکە. لەم کورتەبابەتەو لە ڕۆژانی داهاتو بە چەند نمونەیەک پشتڕاستی ئارگیومێنتی توێژینەوەکانم دەکەم، کە دەکرێت وەک بەرگرییەک لە کاک شێرزاد ببینرێت. نمونەی یەکەم لە کتێبی پەروەردەی ئیسلامی بۆ پۆلی پێنجەمی بنەڕەتی چاپی ٢٠١١ لە لاپەڕە ٤٠، دانەرانی کتێبەکە دەڵێن: "شاندێکی کریستیانەکانی نەجران هاتنە لای پێغەمبەر (د.خ) ئەویش دوای خستنە ڕووی باسێکی چڕ و پڕی ئیسلام، پێی فەرموون، ئەوە ئیسلامە، یان وەریبگرن یان سەرانە بدەن، ئەگەر نا خۆتان ئامادە بکەن جەنگتان لەگەڵ دەکەین" (تەماشای وێنەی هاوپێچ بکەن). ئێستا دەزانم هەندێک کەس دەڵێن جا کێ دەڵێت ئەم چیرۆکە ڕاستە، یان ئەم فەرموودەیە سەحیحە. نەک بۆ ئەم نمونەیە بەڵکو بۆ هەموو نمونەکانی دیکەش ئەوە پرسی من نیە. پرسی من ئەوەیە داخۆ ئەم دەقە چ پەیامێک یان تێگەیشتنێک لای خوێندکار/منداڵ دروست دەکات. بەکورتی‌و بەڕاشکاوی، ئەم دەقە داعش دروست نەکات، من نازانم چی داعش دروست دەکات ئەگەر دەقی وا دروستی نەکات. ئاخر ئەم دەربڕینە بە ڕاشکاوی بە منداڵان دەڵێت ئەو کرستیانانەی لەگەڵتاندا دەژین لەم وڵاتە دوو بژاردەیان هەیە، یان سەرانەی/باجی کرستیانبوونیان بدەن یان دەبێت شمشێر بە ڕوویاندا هەڵبکێشین‌و بیانکوژین. لە ٢٠١٤ کاتێک داعش هاتو دەشتی نەینەوای گرت، ڕێک بەو شێوەیە مامەڵەی لەگەڵ کریستیانەکان کرد، وەک ئەوەی بڵێیت هەموویان خوێندکار بوون لە قوتابخانەکانی کوردستان. ئەوەی ڕاستی بێت ئەم دەقە لە چاپی ٢٠١٥ ی هەمان کتێب ڕەشکراوەتەوە، تەنیا ئەو چەند دێڕە نەک تەواوی بابەتەکە. ئەمەش دوو شت دەسەلمێنێت: یەکەم، ئەو ڕەخنانەی کە من گرتبووم لەو کتێبانە لە ساڵی ٢٠١٢ ـەوە، چ بە نوسین چ بە چاوپێکەوتن، لەگەڵ ئەو دیدارانەی کە لەگەڵ وەزیری پەروەردەو بەڕێوەبەری گشتی پڕۆگرام‌و چاپەمەنییەکان، هاوکات هەوڵەکانم لەگەڵ ڕێکخراوی یۆنیسکۆ، کاریگەرییان هەبووە، کە بۆ هەموومان جێگەی خۆشحاڵی‌و دەستخۆشییە. بەڵام زۆر بەڕاشکاویی دەیڵێم کتێبەکانی پەروەردەی ئیسلامیی دەیان‌و سەدان نا بەڵکو هەزاران پەیام‌و چیرۆک‌و دەربڕینی وای تێدایە کە مەرج نیە داعش دروستکەر بن بەڵام هێندە کرچ‌و کاڵن کە بە هیچ شێوەیەک هیچ پەیام‌و نرخێكی پەروەردەیی لە خۆناگرن، بگرە بە پێچەوانەوە پەیامی ناتەبایی‌و دژەپێکەوەژیان‌و پەراوێزخستن‌و بەکەمزانینی ئەوانی دیکە لەخۆدەگرن. دووەم: لادانی ئەو دەربڕینە لە چاپە نوێکە خۆی سەلمێنەری ئەوەیە کە تەنانەت دانەرانی کتێبەکانیش درکی مەترسیی بوونی دەقێکی لەم جۆرەیان لە کتێبەکان کردوە. وەک لە سەرەتا گوتم، تا چەند ڕۆژێکی دیکە هەر ڕۆژەی لە کورتە بابەتێک بەخستنەڕووی نمونەیەک دەمەوێت ڕاستیی داعشدروستکەری کتێبەکانی پەروەردەی ئیسلامی لە قوتابخانەکانی هەرێم بخەمەڕوو. بەڵام دەبێت ئەوە بڵێم کە ئەو نوسخانەی کە من لە ٢٠١٢ تا ٢٠١٥ ئیشم لەسەر کردون ئێستا لە کتێبخانەکەمدان لە ئوسترالیاو لێرە لەبەردەستم نین بۆیە کارکردنم زۆر ئاسان نابێت. بەهەرحاڵ هەر چۆنێک بێت هەوڵ دەدەم لانیکەم پێنج شەش نمونە بخەمەڕوو. چاوەڕوان بن.
ئەبوبەكر عەلی وتارەکەی بەڕێزیشت ڕەتکردنەوەی بەرامبەری (ئیسلامی) لێ دەچۆڕێت و دژبە سەرەتاکانی گفتوگۆیە کاك ئاراس فەتاح، لە ڕۆژی چوارشەممە، 15/12 لەگۆشەھەفتانەکەی خۆی، لەدرەومیدیا،وتارێکی بەناونیشانی( ھونەری بێدەنگکردن ) نوسیووە و وای دەرخستووە بەرگری لەلۆژیکی گفتوگۆدەکات. تیایدا بەشێوەیەکی زۆر سەیروسەمەرە تەماھی لەنێوان لۆژیکی دەسەڵات وگۆڕەپانە ئیسلامییەکە دەکات وزەربێکی ڕاست وچەپیش بەسەردووەمدا دێنێت وبەبێ ئاماژەکردن بەبچوکترین بەڵگە وخۆماندوکردن لەوڕوەوە، وەك ئەوەی ئاماژە بەجەوھەرێکی نەگۆڕبکات و بەڵگە نەویستێکی ماتماتیکیانە بیر خوێنەرانی بێنێتەوە، بێ ھیچ پۆڵێنکردن وجیاکردنەوەیەكی مەنھەجی وزانستی، کۆمەڵێ حوکمی ئەخلاقیی زۆر قورس بەسەر کۆی حاڵەتی ئیسلامیی کوردستانیدا دەدات؟! کە ھەوڵدەدەین لەخوارەوە ئاماژەیان پێدەکەین وڕەخنەو سەرنجەکانمان لەسەریان تۆمار بکەین: یەکەم/ پێی وایەئیسلامییەکان گفتوگۆی بابەتەکان وفیکری بەرامبەر ناکەن، چونکە توانای ئەوەیان نیە؟! لە جیاتی ئەوە پەلاماری کەسەکان وخاوەن فیکرەکان دەدەن ومۆرکی زەندیق وکافریان لێدەدەن وفتوای کوشتنیان دەر دەکەن؟!! ئەم حوکمەشی بەسەر کۆی حاڵەتە ئیسلامییەکەدا داوە و گشتیە، باس لەوەنیە یەکێ یان چەند کەسێك یاخود گروپێکی بچوك بەوجۆرە لەناوئیسلامییەکاندا ھەبوبن یاخود ھەبن، بەوجۆرەبوون وھەن. کەئەوەیان دەکرێت وئاساییە جێگەی مشت وقسەلەسەرکردن بێت. بائێمە لێرەدا دەساڵی ڕابردوو بەنمونە وەربگرین ولەکاك ئاراس بپرسین: ١- لەکوێ وکەی ئیسلامییەکان گفتوگۆی بابەتەکانیان رەتکردۆتەوە؟ ئەی لەچەند شوێن پێچەوانەی بۆچونەکەی ئەو لەگەڵ بەرامبەرە فیکری وسیاسی ودینییەکاندا گفتوگۆی کراوەیان کردووە؟ ٢- کوان ئەوفتوایانەی بۆکوشتن دراون؟ ژمارەیان چەندە؟ دژبەکێ بوون؟ کێ داونی؟ چەند کەس لەو نێوەندەدا کوژراون وکێن؟ گریمان یەکێ فتوایەکی لەوجۆرەی داوە، ئایە ئەوە دەبێت بەبەڵگەی تەکفیرکردنی مودێرنانەی تەوژمێکی دەیان ھەزار کەسی فرەشەبەنگ و بەربڵاوو لێپرسراوکردنی لەوکارە؟ کارێکی لەوجۆرە بچوکترین دادپەروەریی تێدایە؟ چونکە ئەوگشتگیکردنە لۆژیکی کارکردنی دەزگا ھەواڵگرییەکانی ڕژێمە تۆتالیتارو دیکتاتۆرەکانە، بۆسەرکوتکردنی نەیارەکانیان، نەك ڕۆشنبیرو ئەکادیمی. ٣- بەڕێزت دەربارەی ئەوڕاستیە دەڵێی چی: کەلەچەندین ساڵی ڕابردوودا چەندین، سیاسەتمەدار، ڕۆژنامەنوس ونوسەرو یاسایی وزانای ئیسلامی وکەسێتی سەربازی وکۆمەڵایەتی، لەھەرێمدا تیرۆر کراون ولەھیچ کام لەوانەدا دەستی تۆمەت بۆێیسلامییەکان درێژ نەکراوە؟ واتە ئەو تیرۆرو توندوتیژیەی ھەبووە نائیسلامی بووە؟ ئایە ھەق نیە بەشانازیەوە ئەوە بۆ ئیسلامییەکانی وڵاتەکەت تۆماربکەی؟ ٤- لەوتارەکەتدا بەوزمان وڕیبازە قسە لە سەرئیسلامییەکان دەکەیت، کەئەوانت بەپەیڕە وکردنی تۆمەتبارکردووە! واتە قسەت لەسەر خۆیان کردووە نەك فیکریان. تۆمەتبارتکردون بە: فەندەمێنتالیست، بێکەفائەت، تەکفیری، پیاوکوژ وتوندوتیژ و حەڵاڵکەری خوێنی خەڵك. واتە تاڕاددەیەکی بەرچاو لە عەقڵ وئەخلاق وھاوڵاتیبون داتڕنیون و وەك کۆمەڵێ تاوانبار خستوتنە ڕوو؟! کەلە ڕاستیدا دەبێت دادگایی بکرێن! ٤- سەبارەت بەھەڕەشەکردنی کوشتن لەمامۆستا شێرزاد حەسەن وھەرکەسێکی تر دەڵێین. خودی ھەڕەشەکردنەکە بێساغبونەوەی نابێتە بەڵگە بۆ تاوانبارکردنی کەس، چونکە: دەکرێت ئەوکەسە ئیدیعای بکات و وانەبێت، دەکرێت دەزگایەکی ھەواڵگری ولایەنێکی سێھەم بێت ومەرامی خۆی ھەبێت. دەشکرێت توندڕەوێکی ئاینی بێت. ئەگەر شتی واڕویداوەو ڕاستە داواکارم شێرزاد حەسەن چاوپۆشی نەکات وسکاڵا تۆمار بکات، بۆئەوەی ھەروەكوەکو کاتی خۆی کە سکاڵای یاسایی لەسەر تۆمارکرابوو دەربارەی ھەندێ لێدوانی دەربارەی ئیسلام( کەلەڕاستیدا توندو ھەستبریندارکەربوون) چیمان پێکرا بۆ کێشانەوەی داواکەو چارەسەرکردنی کێشەکە بەجۆرێکی ترکردمان ئەمجارەش بەرگری لێبکەین. چونکە بۆکەس نیە لەدەرەوەی یاساوە ھەڕەشەی کوشتن لەکەس بکات لەسەر بیروڕایەك ھەیەتی. دووەم/ بەڕێزت تۆمەتێکی تری بێ بەڵگەت خستۆتە پاڵ کۆی ئیسلامییەکان ووتووتە ئیسلامییە توندڕەوەکان( کەلەم وتارەدا سەرجەم ئیسلامییەکان توند ڕەون وئیسلامی میانەڕەوو گفتوگۆخواز بوونی نیە !!)، داعش تاوانبار نیە بە ناشیرینکردنی ئیسلام، بەڵکو ئەوانە ی تەماھی لەنێوان ئیسلام وداعشدا دەکەن و ڕەخنەی دەکەن، لێپرسراویان دەکەوێتە ئەستۆ؟! سەرەتا ئاساییە لەکوردستانداو لێرەو لەوێ لەبازنەی ئیسلامیدا ھەبن وبەوجۆرە بیر بکەنەوە، ھەروەك ئاماژەمان پێکرد باسمانکرد قسەی ئێمە لەسەر ئەوەنیە، چونکە ناوەندی ئیسلامیش وەك ناوەندەکانی تر کێشەی خۆی ھەیە لەوانەش بوونی بیرکردنەوەی توندڕەوانە، بەڵکو کێشەکە تاوانبارکردنی کۆی ناوەندە فیکری وئیسلامییە سیاسیەکەیە بەتوندوتیژی وتوند ڕەوی، کەقابیلی بێدەنگبوون نیە لەسەری. دەبێت بڵێین جێگەی داخە لێرەشدا بێبەڵگە قسە دەکات، چونکە پێچەوانەکەی ڕاستە، لەسۆنگەی ئەوەی یەکەم کتێبی شیکاری وڕەخنەیی لەسەر داعش لەکوردستاندا چاپکرا ئێمە نوسیمان. دووەمیش ھەر ئیسلامی بوو ھی مامۆستا عەلی باپیربوو. جاباوازبێنین لەھەموو ئەوەی پێیدەڵێن نوسین وبەییاننامەو لێدوان لەم بارەوە کەپێچەوانەی بۆچونەکەی کاك ئاراسچدەسەلمێنن بپرسین: مەگەر ھەرئەوان نەبوون فتوای ئاینییان بۆ پێشمەرگە دەرکرد شەڕی داعش بکەن ولەناسنامە دینییەکەیان سەرنەکەنەوە؟ پشتیوانی بەرەکانی جەنگ نەبوون؟ داوایان نەکرد ئەگەر حکومەتی ھەرێم پێویستی پێیان بێت وچەکیان پێبدات ئامادەن بچنە بەرەکانی جەنگ ودژبەداعش بجەنگن؟ جا ئەگەر بەڕێزت ئاگات لەھیچ لەم شتانە نیە، ئەوا مەرجی قسەکردنت دەربارەی تێڕوانینی ئیسلامیەکان بۆ داعش تێدا نیە، چونکە بێ زانیاری قسە دەکەی وئەوەش نابێت ودەبێتە پروپاگەندە، خۆئەگەرزانیاریت ھەیەو سەرە ڕای ئەوە ئەوجۆرە وەسفی پەیوەندی ودۆخەکە دەکەیت، ئۆباڵەکەی لەڕوی فیکری وئەخلاقیشەوە ئاسان نابێت، چونکە دەچێتە چوارچێوەی شێواندنی وێناوە. لەڕویەکی ترەوە گەرپێت وایە تەماھی وتێکەڵاوی دروستکردن لەنێوان ئیسلام وداعشدا، کارێکی ناڕاست ونازانستی وتەنانەت خراپە نیە دەرھەق بە ئیسلام ومەسوڵمانان، وەمافی خەڵکی باوەڕدار نیە ئەوە بە لەکەدارکردن وسوکایەتیکردن بە خۆیان و ئاینەکەیان بزانن وکاردانەوەیان ھەیبێت، چاوەڕوانیەکەت لەشوێنی خۆیدا نیە. بۆیە ھەروەك چۆن ھەر باوەڕدارێك ڕێزی خۆی وئاینەکەی وناسنامە نیشتیمانی وئینسانییەکەی بگرێت، دەبێت بیروتێگەیشتنی داعش وھاووێنەکانی بۆ خوداوئیسلام وئینسان بەتاریك وساختەو نەخۆش بزانێت، بەھەمان شێوەش یەکسانکردنی داعش بەئیسلام، شایستەی توندترین ڕەخنە لێگرتنە. چونکە جگە لەوەی لەجەوھەردا خزمەتکردنە بەداعش وپێدانی ڕەوایەتیەکی ئاسمانی وپیرۆزە پێی، وەتاوانبارکردنی ٩٩/ موسوڵمانانە بە لاڕێلادان وکەمتەرخەمی وجەھلی ئاینی، چونکە وەکوداعش ناکەن، ھەروەھا سوکایەتیەکی گەورەشە بەموسوڵمان وئاینەکەی، لەسۆنگەی تێکەڵاوکردنی ناوو ناوبانگ ووێنەی ھەردوکیان بە وەحشیگەری وتاوان وئەووێنەی داعش لە ئێستادا خاوەنیەتی. پوختە: بەپوختی ئەم وتارەو لۆژیکەکەی، دەچێتە خانەی ئەو نوسین وقسەکردنە بێ بەڵگەو حوکمی سەرپێیانەی بەشێ لە نوخبە فیکری وڕۆشنبیریەکە بەگشتی وبەتایبەتیش بەرامبەر ئیسلامییەکان کاری پێدەکەن، ئاماژەمانپێکرد نازانستیبونی لۆژیکی قسەکردنەکە لەچەندین ڕوەوە دەردەکەوێت لەوانەش: ١- گشتگیرکردنی داوەریکردنەکان وگوێنەدان بەو جیاوازیی وفرەییەی لەناو ناوەندەئیسلامییەکەدا بوونی. ناکرێت سەلەفییەکان وئیسلامییە حەرەکییەکان لەتای یەک تەرازودا کۆبکرێنەوە. چونکە زۆرێ لە سەلەفییەکان کاری حیزبیی ئیسلامییان پێ حەرامە. ڕەخنەی تێگەیشتن لەئیسلام وعەقیدەییان لەئیسلامییەکان ھەیە. تێڕوانینیان بەگشتی بۆ ئەھلی تەسەوف، دیموکراسی، دەوڵەتی نوێ، حیزبایەتی، ناسیۆنالیزم وئافرەت وتەکفیرو ناسنامەی ئیسلامی کۆمەڵگە جیاوازە. جگە لەفرە ڕەنگی ناوئیسلامیە حەرەکییەکان، لەبازنە سەلە فییەکەشدا چەندین دیدگاو ڕەوتی جیاوازمان ھەیە. ھەربۆیە لانی کەمی بیرکردنەوەی زانستی ڕێگا بە نەبینینی ئەم فرە رەنگیە نادات. ٢- قسەکردن وحوکمدان بێھێنانەوەی بەڵگە بۆ پشتڕاستکردنەوەیان. ٣- بەھەڵە بەکارھێنانی زاراوە لەوانەش فەندەمێنتاڵیزم.چونکە ئەمزاراوەیە بۆگوزارشتدانەوە لە تەوژمی ئیسلامی نازانستیە کەبەبەکانی ناسیونالیزم وزۆر بەھای تر متوربە بوەو بەبەرنامەی ھەڵبژاردنی سیاسیەوە بەشداری کێبڕکێی دیموکراسی دەکەن ولانی کەم لەھەندێ ڕوەوە نوێنەرایەتی قۆناغی پاش ئیسلامی سیاسی دەکەن. ٤- فەرا مۆشکردنی واقیعێكی بەرجەستەی بەیەکەوە ژیان وکارکردنی پێکەوەیی فیکری وسیاسی ئیسلامییەکان لەگەڵ بەرامبەرەکاندا. ناکرێت، پێکەوەبوون لەحکومەت، لیستی ھەڵبژاردنی ھاوبەشی ئیسلامی عەلمانی( لیستی چوارحیزبەکە٢٠٠٩) ، خەباتی ھاوبەش لەئۆپۆ زیسیۆندا، لەسەرشەقامبوونی پێکەوە ھەر لەھەڤدەی شوباتەوە تاکوئستا، پێکەوە نوسینەوەی دەستورو بەرگریکردن لەمافەنیشتیمانییەکان، سەدان چالاکی ھاوبەشی پێکەوەیی میدیایی و فیکری وسیاسی، نادیدە بگیرێت ولانی کەم ڕەگەزێکی ھەڵسەنگاندنی تەوژمێك نەبێت ولای کاك ئاراس وھاوشێوەکانی نمرەیان لەسەر نەبێت. حەزیش دەکەم ھەرلەم دەرفەتەدا سەرنجی کاك ئاراس بۆ ئەوە ڕابکێشم کە بەبڕوای ئێمە بەشێ لەنوسینەکانی لەبوارە سیاسیە گشتیەکەشدا، ھێندەی جەمسەرگیریەکانی ناوکۆمەڵگە قوڵدەکەنەوەو رق ویەکتر قبوڵ نەکردن بەھێزدەکات، خزمەت بە پەرەدان بەفەرھەنگی ڕێزگرتن لەجیاوازییەکان نیە، کەکاك ئاراس وبرادەرەکانی لەگۆڤاری ڕەھەند دەوریان زۆربوو لەبانگەشە بۆکردنی. بەوەش کۆمەڵگەیەکی نیمچە ھەڵوەشاوی سیاسی زیاتر لەبەریەکھەڵدەوە شێت وھاوڵاتیان بەرەو سەرھەڵگرتن ونائومێدی قوڵ دەبەن. بەتایبەتیش کەدەرفەتی لەبەریەکھەڵتەکاندنی سیستم زۆربوونی نیەو گەرڕوشبدات مەرج بەدیلەکەی دیموکراسی ودڵخواز بێت.
.gif)
ئاسۆس هەردی ئەوەندەی بیرم بێ لە ژیانی منداڵی و هەرزەکاری و لاویمدا، هەمیشە ئەوەی جێگای سەرنج و رێزم بوو ئەوەبوو، خەڵکی دیندارو شارەزای ئایین زمانشیرینترین و بەئەدەبترین خەڵک بوون. حەزت ئەکرد لە مەجلیسیاندا دانیشی و گوێیان لێبگری. ئەگەر لەگەڵ لێکدانەوەو تێگەیشتەکەشیان نە بوویتایە، شەرمت ئەکرد راستەخۆ قسە لەسەر بۆچوونەکانیان بکەیت. لە نموونەی ئەوانە: مامۆستا شێخ محمەدی خاڵ، مامۆستا مودەریس، مامۆستا شێخ محمەدی بەرزنجی و… هتد، خوا لێیان خۆش بێت. ئەمە جگە لەو خەڵکە ئاساییە باوەڕدارو پابەندی ئایینەی، دڵنیام هەر یەکێک لە ئێمە لە ژیانی خۆیدا دەیان نموونەی بینیون و لەیادی ناچێت. خەڵکێک ئەدەب و رێزیان لێ ئەباری. بەداخەوە! پێدەچێ ئەو جۆرە جوان و پڕ لە رێزو خاکیبوونە لە دینداری و خواپەرستی بەرەو لەناوچوون بچێت! هەندێ هاوڕێی فەیسبووک چەند سەرنجێکیان لەسەر ئەو هێرش و هەڕەشانە نووسیبوو کە رووبەڕووی مامۆستا شێرزاد بۆتەوە. ئەوەی بۆ من مایەی تێڕامان و بێزاری بوو، ئەو کۆمێنتانە بوون، کە بەشی هەرە زۆریان جگە لە سووکایەتی و جنێوی ناشرین هیچ شتێکی دیکە نەبوون! زۆر بە دەگمەن گفتوگۆ و وەڵامدانەوەم بینی. زمانێک کە هەرگیز لە سەردەمی مامۆستا منەووەرو شارەزاکانی ئایندا نەمانبیسیووە. ئەمە دیاردەیەکە پێویستی بە لەسەر وەستان هەیە. رەنگە یەکێک بڵێت ئەی بۆ باسی زمانی دزێوی “عەلمانییەکان” ناکەیت؟ پێم وایە بە درێژایی تەمەنی نووسینم دژی ئەو جۆرە قسەکردنە بووم و گەلێک جاریش قوربانیی ئەو زمانەی بەناو عەلمانییەکان بووم. بە لای منەوە کێشەی ئەوەی یەکەم لەوەدایە، بەناوی ئاین و خوداوە قسە دەکات و ئاینیش لای من سەرچاوەی رێزو ئەخلاقە، وەک لەو مامۆستا پایەبەرزانەوە فێری بووین. پێم وایە ئەو زمانە توندو بێباکە بەرهەمی ئەو بەناو مامۆستایانەیە کە لە شاشەی تەلەفزیۆنەکان و پەیجەکانی سۆشیال میدیاوە، زۆر بە خوێنساردی و بێباکی، زۆر بە ئاسانی و بێ سڵکردنەوە تەکفیری خەڵک دەکەن، حوکمی کوشتن و هەڵگەڕانەوە دەردەکەن، بە زمانێک کە لە هەموو شتێک بچێت، ئەوا بێگومان لە زمانی ئەو ئیماندارو زانایانە ناچێت کە نەوەی ئێمە ناسیومانن و گوێمان لێگرتوون. زمانێک پڕە لە (ببوورن لەم تەعبیرەم) سەپاندنی مۆرکی “بێ ئەخلاقی” بەسەر هەموو ئەوانەدا کە لە خۆیان ناچن و تێگەیشتنی جیاوازیان هەیە. کاتێکیش کە “مامۆستاکان!” بەو جۆرە رەفتار بکەن، چاوەڕیی لەوە باشتر لە”قوتابییەکان” و گەنجە پڕ لە حەماسەتەکانیان ناکرێت. پێم وایە لە بەرامبەر ئەم دۆخەدا ئەرکی گران و یەکەم دەکەوێتە سەرشانی ئە لایەن و رۆشنبیرانەی مەرجەعییەتیان ئاینەو خاوەنی تێگەیشتنێکی “میانڕەو” و سەردەمین بۆ ئاین. بەداخەوە ئەو بەڕێزانە، کە زۆریان هاوڕێی بەڕێزو ئازیزی خۆمن، تەنها ئەو دیوە دەبینن کە بە دڵی خۆیان نیە. هەر گفتوگۆ لەسەر ئەو بۆچوونانە دەکەن کە لەگەڵیدا ناکۆکن و بێدەنگن، یاخود لانیکەم بایەخێکی ئەوتۆ بەو هەموو ناشرینییە نادەن کە هەندێ کەس و تەوژم بەناوی ئایینەوە ئاڕاستەی خەڵکی خاوەن بۆچوونی جیاوازی دەکەن. نایشارمەوە من چاوەڕێی ئەوە بووم و چاوەڕێی ئەوەم ئەو بەڕێزانە داکۆکی لەمافی ئازادیی رادەربڕینی مامۆستا شیرزاد بکەن یا هیچ نەبێ راشکاوانە دژی هەڕەشە کردن لە مامۆستای بەڕێز بووستنەوە، ئەگەرچی لەگەڵ بۆچوونەکاینیشیدا نەبن، وەک چۆن خەڵکێکی زۆری “عەلمانی” هەر کاتێک ئەوان رووبەڕووی پەلامارو هەڕەشە بووبنەوە، پشتیوانییان لێکردوون، ئەگەرچی لەگەڵ فکرو بۆچوونەکانیشیان نەبووبن. رووبەڕوو بوونەوەی ئەو زمانە ناشرینەو ئەو عەقلییەتە تاریکە، ئەرکی هەموو لایەکمانە، سەر بە هەر بیروبۆچوون و قوتابخانەیەکی فکری بین. لەگەڵ رێزو خۆشەویستیم بۆ ئەو هاوڕێ ئازیزانەی خاوەن مەرجەعییەتی ئیسلامیشن و راشکاوانە رای خۆیان نووسیوەو ئازایانەش داکۆکییان لە مامۆستا شێرزادو ئازادیی رادەربڕین کردووە.
خالد سلێمان کۆمپانیاکانی نەوت لە دوورو نزیکەوە حەزیان لە پرانسیپ و مۆرالی ژینگەیی نیە، هەندێکیان لەلایەن وڵاتەکانی خۆیانەوە مەرجی ژینگەییان بەسەردا سەپێنراوەو لەکاتی هەڵکەندنی زەوی وێرانکردنیدا لەپێناو نەوتدا، دەبێت لەدەروبەری هەر چاڵە نەوتێک هەندێ دار بچێنن، وەک ئەوەی بەریتانیەکان لەسەدەی رابوردوودا لە کەرکوک کردیان. هەڵبەتە یاسای ناوخۆیی هەر وڵاتێکیش کە دەبێتە جێی سەرنجی کۆمپانیا بیانییەکان، ڕۆڵی لە سەپاندنی مەرجە ژینگەییەکاندا هەیەو دەکرێ کەمێک لغاو بکرێن لە تێکدانی سروشتدا. مەترسی گەورە لەوەدایە کە کۆمپانیای نەوت هی دەوڵەتێکی داگیرکەر بێت، ئیتر ئەو کاتە لەبری بیرکردنەوە لە چاندنی دارو درەخت لەچواردەوەری هەر چاڵە نەوتێک، دار سرووشتییەکانیش لەناو دەبات. ئەمەیان بەسەر کوردستاندا ساغ دەبێتەوە، بەو پێیەی هەرێمێکی دەرگا واڵایە بۆ داگیرکاری و بۆمباران و هەرچی جۆری کۆمپانیاو گەندەڵی هەیە. گەنەڵ ئێنێرجی، کە کۆمپانیایەکی تورکی-بەریتانییە یەکێکە لەو کۆمپانیایانەی نەوت کە سروشتی کوردستان تێکدەدات و ئەگەر لە کوردستان نەکرێتە دەرەوە، دوای ساڵانێکی تر چیاکانی قەرەداغ دەکاتە سوتماک. ئەم کۆمپانیایە بە یارمەتی هەندێ دەسەڵاتدارو دەستڕۆیشتووی ناوچەکەو زۆنی سەوز، دەستی گرتوە بەسەر چیاکانی قەرەداغدا کە تاکە شوێنە لە باشووری سلێمانی و باکووری گەرمیاندا وەک ڕووبەرێکی سەوز ماوەتەوە. ئەم زنجیرە چیا گرنگە لە ڕووی ژینگەیی و هەمە-چەشنییەوە ڕۆڵێکی بنەڕەتی لە ناوچەکەدا هەیە. یەکەم: توانانی هەڵمژین و حەشاردانی ڕێژەیەکی زۆری دووەم ئۆکسیدی کاربونی هەیەو ئۆکسجین دەبەخشێتە ناوچەکە. دووەم: جێگەیەکی سروشتی لەبارە بۆ هەموو جۆرەکان، لە ئاژەڵی بڕبڕەدارەکانەوە بگرە تا باڵندەو خشۆکەو مێروو. سێیەم: لە خۆگرتنی درەختی جۆراوجۆر کە بەشێکن لە ناسنامەی سروشتی کوردستان. چوارەم: بەخشینی ڕێژەیەکی باشی هەوای شێدار کە سەرچاوەی بارانە.. ئەمانەو چەندەها خەسڵەتی تر کە زاناکان دەتوانن بەڕوونترو فراوانتر باسی بکەن. وەک لە وێنەکەدا دەیبینن، ئێستا بەشێکی قەرداغ دراوەتە دەست کۆمپانیایەکی نەوتی تورکی و لەناو دڵی قۆپیەکانداو لە پێناو نەوتدا، جینۆسایدی دارو درەختی کوردستان دەکات، پلانەکەشی ئەوەیە چالاکییەکانی لە هەڵکەندندا زیاتر بکات و ڕووبەری زیاتر لە دارو ڕووبەری سەوزایی دابماڵێت. وەک لە نەخشەکدا ڕەچاوی دەکەن، پرۆژەکانی گەنەڵ ئێنێرجی زۆربەی قۆپییەکان دەگرێتەوەو لە داهاتوویەکی نزیکدا، دڵی ناوچەکە وێران دەکات. هاوینی ڕابوردوو لەکاتی کاری مەیدانی و گەڕانمدا، لەجارێک زیاتر لە ڕێگەی تەلەفۆن و ئیمێلەوە پەیوەندیم بەم کۆمپانیایەوە لە سلێمانی کردو مەبەستم ئەوەبوو لە خۆیانەوە گوێم لێبێت و چی دەڵێن دەربارەی ڕیشەکێشکردنی هەزاران داری قۆپیەکانی قەرەداغ، بەڵام بەهیچ جۆرێک وەڵامیان نەدامەوە.
.gif)
بەهرۆز جەعفەر لەهەموو ئاستێکدا، لە لای هەموو کەسێکەوە ڕوونە کە لە هەرێمی کوردستان ڕۆتین هەیە، داهات یەک نە خراوەتەوە، هێزی سەربازیی یەکدەست و یەک بەرگ نییە. ئاسایشی ووزە، ئاسایشی خۆراک، ئاسایشی ئەلیکترۆنی…و … تادوایی لەبەردەم هەڕەشەدان. بەڵام نیەت لە هاتوهاوارو پەلاماردانی حکومەتی هەرێم چی یە؟ بۆ نمونە ئێستا ئێمە ئەڵێین پرۆسە نەوتییەکانی هەرێم کێشەی بونیادی هەیە، بۆ هەر هەموو ئاستەکانی توێژینەوەی زانستی و ڕاسپاردەو دەرئەنجاممان خستۆتە ڕوو، بۆ گرێبەستەکان، بۆ گەڕان و پشکنین، بۆ پاڵاوتن، بۆ هەناردەکردن، بۆ بازاڕیکردن، بۆ لۆبی بۆکردن. کە ئەڵێین قەیرانی ئاو و کەشوهەوا کاریگەری خراپی هەیە، بە هەر سێ زمانی کوردی و عەرەبی و ئینگلیزی ئیشمان لەسەر کردوە، داومان بە هەموو لایەنەکان و میدیا… ئیتر بەوجۆرە لەسەر هەموو پرسەکان وەستاوین، بێ ئەوەی حکومەتی هەرێم سەلاموعەلەیکومێکیشی لێ کردبین. نیەت لەوە چییە کەسێک دوو خول و سێ خول پەرلەمانتارە هەموو بونی ئەو، پرۆژەی ئەو پەلاماردانی حکومەتی هەرێمە؟. لە شنگالەوە، لە قەندیلەوە، لە بەغداوە، لە میدیای بیانییەوە، لە ناوخۆوە، لە پەرلەمانەکانەوە پەلاماری حکومەتی هەرێم ئەدرێت، هەر بە ڕاستی (نیەت) ەکە چی یە؟ لە (١٧ی شوبات) مۆڵەتێکمان وەرگرت، بەنیەتی ئەوەی ئێمەش پەیامێک بدەین بە کۆی دەستەڵاتی کوردیی ئیمڕۆ ڕیفۆرمێک بکات لە سبەی باشترە، هەر ئەوەندەمان زانی لە چەندین لایەنی ئۆپۆ!ز!س!یۆ!نەوە هاتن…هاتن بۆ سواربونی شەپۆلەکە. هێشتا دانەبەزیون، یەکێک لەو برایانە کە ئەوا سێ خولە پەرلەمانتارە لە دوای ١٧ ی شوباتەوە، خوا ئاگەدارە ئەیوت؛ ئەمە وا نابێت، ئەبێت خوێن لە شەقام بڕژێ، ئینجا میدیای بیانی بهێنین بڵێیین ئەوە دەستەڵاتی کوردیی خوێنی ڕژاندوەو ئینجا کەسوکاری خوێن ڕژاوەکانیش دێنە شەقام لەگەڵمان!. کە زانیمان لە دەستمان دەرچوەو دەرەقەتیان نایەین، جیابوینەوە لە ئەنجومەنەکە تا ئەو خوێنە نەڕژێ!. لای ئەوان نیەتەکە ئەوە بو حکومەتی هەرێم خوێن نەڕێژێ ئیتر ئەم کاکەیە خۆی ببێتە پەرلەمانتارو سەرۆک و وەزیرو چی و چی ئینجا ئەم خۆی خوێن بمژێ و بڕێژێ!؟ حکومەتی هەرێم، سەروو (٤٠٠) ملیار دیناری بۆ پرۆژەی شەقامی سەت مەتری سلێمانی و (١٦) ملیاری بۆ سایلۆی گەنم لە گەرمیان و، (٣٤) ملیاری بۆ فراوانخوازی و چاککردنی هاتوچۆی ناو دهۆک و چەند ملیارێک بۆ ئاوی چەمچەماڵ و (٧) ملیاری دیکە بۆ پرۆژەکانی هەڵەبجەو، لە ڕادیۆکەی ناو سەیارەکەوە گوێم لێ بو کە مشوری سەگەکانیش ئەخوات و لەو دوورەوە شوێنی مانەوەو پێداویستی بۆ سەگە بەرەڵاکانی هەولێر دابین ئەکات. ئەی نیەت و پلانی تۆ چی یە؟. حکومەت هێشتا ئەو شانسەی نەبوە کە بایی ئەوە بەرگری لە خۆی بکات. پلاتفۆڕمێک دروست بکات کە بزانین ئەوانەی تر چی لەو باشتریان پێیە پێشکەشی بکەن؟ ئەو شانسەی نەبوە قۆپچەی سەرەوەی کراسەکەی بکاتەوە و بڵێت خۆ نزیکەی (٤٥٠) هەزار بندیوار من دام نەمەزراندووە لەسەردەمی کێدا کراوە؟ کام حیزبی بچوک و گەورە هەیە بە هەزاران مووچە خۆری- خانەنشینی لەسەر شانی حکومەتی هەرێم نەبێت، حیزبی بچوک هەیە هەزاران کەسی بە پێشمەرگەی دێرین خانەنشینە بێ ئەوەی هیچ بەرپرسیارێتیەک هەڵبگرێت لە ئێستای کوردستاندا!. هەیە لەسەر بنەمای خودی ئەم خراپیەی حکومەتی هەرێم دروستبوەو ئۆپۆزسیۆنەو (٤) هەر کەناڵی ئاسمانی داناوە!. نیەتی چی یە؟ بۆچی پەلاماری حکومەتی هەرێم ئەدات؟ خۆی مانگانە پارەی ئاوو کارەباو سەکیۆرتی لە هەزاران شوققەو ڤیەللا وەرئەگرێت بەڵام بە خەڵک ئەڵێت پارەی ئاو و کارەبا بە حکومەت مەدەن!؟ خۆی ئەزانێت هێڵی بۆڕی کوردستان سەروو (١٠٠٠) کیلۆمەترە تا مینای جەیهان و لە کۆتایی (٢٠١٣) تەواوبوە، عێراقیش هێڵی نییەو لە مینای بەسرەوە سۆمۆ نەوتەکەی ئەفرۆشێت، کەچی بە نیەتی پەلاماردان ( گرنگ نییە ناڕاستە) ئەڵێت حکومەتی هەرێم کرێی گواستنەوە ئەدات بەڵام بەغدا نایدات!. حکومەتی هەرێم باجی ڕێک نەخستۆتەوە؟ خۆی حکومەت ئەم گاپەی دروست کردوە، تەنانەت زبڵ و خاشاکیش کە زمان و دەست بگرن پەلاماری ئەدەن، هەقە لە هەر شارو شەقامێکدا شاشەیەکی ئەلیکترۆنی گەورە دابنات، ڕاستەوخۆ خۆی لە ڕێگای ئەو شاشانەوە گفتوگۆ لەگەڵ خەڵک بکات. هەر بەڕاستی خەڵک بێزارە، بێ دادە، لەسەروو ئەمەشەوە ناخۆشییەکەی ئەوەیە بە لا-ڕێدا ئەبرێن و بۆ موزایەداتی حیزبی و ئایدۆلۆژی و بۆ کامی دەروونی کەسانێک بەکارئەهێندرێن. سیستەمی پەروەردە خراپە (زۆریش خراپە) هەڵەی مەنهەج هەیە (زۆر وایە) نابێت شتێک هەبێت پێچەوانەی بنەماکانی ئاینی ئیسلام بێت، تۆزێک ڕاشکاویش بین ئەوەندەو نیوێکی وڵاتی ئەردەن لەم هەرێمە چکۆلانەیە مزگەوت هەیە، (٦٠٠٠) هەزار مزگەوت کارەبای تەواو سەرف ئەکات بێ ئەوەی وەزارەتی ئەوقاف یەک دینار بداتە حکومەتی هەرێم؟ هەروەک چۆن سەدان باخی بەرپرسان و سێبەرەکانی دەستەڵاتیش هەیە هەروەهایە. بۆ نمونە، تۆ بەم بیرو-ڕایەت ووت « مەبە بە موحامی حکومەت». من سەدان هەزار خوێنەر ئەزانێت نابم بە موحامی کەس، هەرگیز خۆم ناخەمە سوچێک یان بەرەیەک دژی بەرەیەک، لای توێژەر دواجار کەرەستەکانی نوسین بڕیار ئەدەن. بەڵام ئەی ببم بە موحامی بەغدا (تائێستاش بەغدا هێڵێکی بۆڕی چاک نەکردۆتەوە کە لە ٢٠١٤ ەوە داعش تەقاندویەتیەوە، بە بۆڕییەکەی کوردستاندا نەوتی کەرکوک هەناردە ئەکات). ببم بە موحامی حەشدی شەعبی؟ نەوەی نوێ؟ پەکەکە؟ حیزبەکانی ئێوە؟ بۆچی ! ئایا نیەتەکەی ئێوە وەک پرەنسیپێکی نیشتیمانی و زانستی و پرۆژەیەکی بەرجەستەکراو وایە، یان بۆ خۆ دەرخستن و کورسی بەدەستهێنانە لەسەر شانی خەڵکی ماندوو ی کوردستان؟ کابرا خۆی پزیشکەو ئەیەوێت ببێت بە بەرێوەبەری گشتی لەوەزارەتەکەدا، دێت سەت کەتنی تەندروستی باس ئەکا، لەبەرئەوەی نییە خەمی سێکتەری تەندروستی وەک خەمێکی گەورە لە کۆڵ بنات.
هونەر شێخ لەنگەری یاسای هاتوچۆی بەرکار لە عێراق و هەرێمی کوردستان دەربارەی کەسێك بەبێ مۆڵەت (ئۆتۆمبیل، ماتۆڕسکیل) لێ بخوڕێت و شۆفێری بکات، جیاوازە لە روی سزاوە. لەساڵی 2004 تا ساڵی 2019 یاسای ژمارە (٨٦)ی ساڵی (٢٠٠٤) بەرکار بوو لە عێراق و هەرێمی کوردستان، لە هەرێمی کوردستان یاسای ژمارە (٨٦)ی ساڵی (٢٠٠٤) هەتاوەکو ئێستا بەرکارە، بەڵام مادەکانی (٢١٫٢٢٫٢٣٫٢٤) لە ساڵی 2018 هەموار کرایەوە، هەروەها لە عێراقیش ساڵی 2018 یاساییەکی نوێ دەرکرا بەناوی یاسای هاتوچۆ ژمارە (٨) ی ساڵی (٢٠١٩). لە هەردو یاساکە بەشێوەیەکی جیاواز باسی لێخوڕین دەکەن بەبێ مۆڵەت، بەجۆرێک لەعێراق باسی حاڵەتی دوبارەکردنەوەی لێخوڕین بەبێ مۆڵەت ناکات، بەڵام لە هەرێمی کوردستان باسی دەکات، هەروەها لە یاسا نوێکەی عێراق دەسەڵاتی داوە بە هاتوچۆ دەست بەسەراگرتنی ئۆتۆمبیل بۆ ماوەی ١٠ رۆژ ،کەچی یاسای بەرکار لە هەرێم باسی دەست بەسەراگرتنی ئۆتۆمبیل ناکات لە حاڵەتی لێخوڕین بەبێ مۆڵەت. لە یاسایی ژمارە (٨٦)ی ساڵی (٢٠٠٤)ی هەموار کرا لە هەرێمی کوردستان بەدیاریکراوی لە بڕگەی یەکەمی بەشی (٢١) هاتوە: "ئەگەر کەسێك مۆڵەتەکەی کێشرایەوە (سحب) کرابێت یان هەڵوەشێندرابێتەوە (ٳلغاء) کرابیتەوە یان مۆڵەتەکەی تایبەت نەبێت بە جۆری سواڕۆیەک، ئەوە دادوەری کەتن سزای دەدات بە بڕی (250)هەزار دیناری عێراقی کەمتر نەبێت و (1) یەک ملیۆن دیناری عێراقی زیاتر نەبێ ، واتا ئەو کەسەی سواڕۆیەکە لێدەخوڕێت خاوەنی بێت (مالك) بێت یان لە ژێر دەستی دابێت (حائز)، لە حاڵەتی دوبارە کردنەوەی ئەم تاوانە سزاکەی جیاوازتر و توندتر دەبێت، بەگوێرەی بڕگەی (٢)ی بەشی (٢١) لە یاسای هاتوچۆی ژمارە(٨٦)ی ساڵی(٢٠٠٤)ی هەموار کراو و بەرکار لە هەرێمی کوردستان هاتوە: "بەسزادانی بەندکردن لە(١) یەک مانگ کەمتر نەبێت و لە (3) سێ مانگ زیاتر نەبێت و غەرامەی کردنی لە بڕی (٢٥٠٠٠٠) دوسەد و پەنجا هەزار دینار کەمتر نەبێت و لە (١٠٠٠٠٠٠) یەک ملیۆن دینار زیاتر نەبێت، هەروەها هەمان سزای سەرەوە دەدرێت ئەگەر هاتو رێگەبدات بە کەسێکی بێ مۆڵەت سواڕۆیەکەی لێبخـوڕێت. بەڵام لە یاسایی هاتوچۆی عێراق ژمارە (٨)ی ساڵی (٢٠١٩)ی بەرکار لە عێراق هەر کەسێک کە بەبێ مۆڵەت سواڕۆیەک لێبخوڕێت، بەپێی مادەی (٣٢) لە یاساکە سزا دەدرێت بە بەندکردنی (١) یەک مانگ کەمتر نەبێت و لە (٣) سێ مانگ زیاتر نەبێت یان بە غەرامەکردنی بڕی(٢٠٠) دو سەد هەزار دینار و ئۆتۆمبیلەکەشی دەستی بەسەر دەگیرێت لە (١٠) دە رۆژ زیاتر. هەروەها سەبارەت بەو کەسەی ئۆتۆمبیلەکەی بداتە دەستی کەسێکی بێ مۆڵەت لە عێراق سزاکەی جیاوازە، ئەویش بە غەرامەکردن یان بەندکردن، بەندکردنەکەش لە (١) یەک مانگ کەمتر نەبێت و لە (٣) سێ مانگ زیاتر نەبێت، یان بە غەرامەکردنی بڕی (١٠٠) سەد هەزار دینار کەمتر نەبێت و زیاتر نەبێت و لە (١٥٠) هەزار دینار کەمتر نەبێت یان هەردو سزاکە پێکەوە بدات وەک لە دەقی مادەی (٣٣) لەهەمان یاسای سەرەوە هاتوە. لە عێراق و هەرێمی کوردستان دادوەر دەسەڵاتێکی فراوانی هەیە بۆ جێبەجێ کردنی ئەحکامەکانی ئەم یاسایە، لەبەر ئەوەی زۆرینەی دەقەکانی ئەم یاساییە دادوەر دەسەڵاتی 'تقدیری' هەیە لە نێوان هەڵبژاردنی ئەم دو سزایە، بۆ نمونە (دەسەڵاتی سەپاندنی سزای پێبژاردن یاخود یانبەندکردنی هەیە). هەروەها دادوەر دەسەڵاتی هەیە کە سزای بەندکردنی دا بەسەر هەرکەسێکدا (ٳیقاف تنفیذ)ی حکومەکەی بکات. دەقی هەردوو یاسایی هاتوچۆ بەرکار لە عێراق و هەرێمی کوردستان. بەشی 21ی یاسایی هاتــوچــۆی ژمارە (٨٦)ی ساڵی(٢٠٠٤) هەموارکراو لەهەرێمی کوردستان: بڕگەی یەکەم: هەر کەسێك سواڕەویەک(مرکبە) بەبێ مۆڵەتی لێبخـوڕێن یان مۆڵەتەکی لێخوڕینی لێ ڕاکێشراو کرابێت یان هەڵوەشێندرایەوە یان نا تایبەت بەجۆری سواڕەوەکە لێبخوڕێت ئەوا بە پێ بژاردن لە (٢٥٠٠٠٠) دووسەدوپەنجا هەزار دینارکەمتر نەبێت و لە (١٠٠٠٠٠٠) یەک ملیۆن دینار زیاتر نەبێت سزا دەدرێت، ئەو کەسەی سواڕەویەک لەبەر دەستە ( خاوەنی بێت یان لە ژێر دەستی بێت) هەمان سزا دەدرێت، ئەگەر ڕێگە بدات کەسێکی مۆڵەت پێدراو بەلێخوڕین ئەم سواڕەوە لێبخوڕێت. بڕگەی دوەم: لە حاڵەتی دووبارە ئەنجامدانەوەی ئەو تاوانەی لە بڕگەی (یەکەم)ی ئەو مادەی دەقی لەسەر کراو، ئاوا سزاکەی دەبێتە بەندکردن بۆ ماوەیەک لە (١) یەک مانگ کەمتر نەبێت و لە (٣) مانگ زیاتر نەبێت، بە پێبژاردنێک لە (٢٥٠٠٠٠) دوو سەدوو پەنجا هەزار دینار کەمتر نەبێت و لە (١٠٠٠٠٠٠) یەک ملیۆن دینار زیاتر نەبێت . یاسایی هاتوچۆ ژمارە (٨) ساڵی(٢٠١٩) مادەی (٣٢): سزا دەدرێت بە بەندکردنی بۆ ماوەی (١) یەک مانگ کەمتر نەبێت و لە (٣) سێ مانگ زیاتر نەبێت یان بژاردنی بە بەبڕی (٢٠٠٠٠٠)دووسەد هەزاردینار کە هەر سوڕاوێک بەبێ مۆڵەت لێبخوڕێت یان مۆڵەتەکەی ڕاکێشرا بێت یان مۆڵەتەکەی هەڵوەشێندرایەوە، دەست بەسەراگرتن ئۆتۆمبیلەکەی بۆ ماوەی (١٠) دە رۆژ زیاتر نەبێت. مادەی (٣٣): سزا دەدرێت بۆ ماوەی (١) یەک مانگ کەمتر نەبێت و لە (٣) سێ مانگ زیاتر نەبێت یان سزا دەدرێت بە بڕی (١٠٠٠٠٠) سەد هەزار دینار کەمتر نەبێت لە (١٥٠٠٠٠) سەدو پەنجا هەزار دینار زیاتر نەبێت یان بە هەردوو سزاکە، خاوەنی ئۆتۆمبیلەکە یان لە ژێر دەستی بێت ئەگەر رێگەیدا بە کەسێکی بێ مۆڵەت سواڕۆیەک لێبخوڕێت).
محەمەد عەلی لە دوای گۆڕانكارییە خێراكان لە عێراق و ناوچەكەدا، بە تایبەتی لە نێوخۆی هەرێم، بەداخەوە جارێكی دیكە هەرێمی كوردستان كرایە ئامانج، بە شێوەیەك كە نەیاران و دوژمنان، هەرجارەو شێوازێك بۆ ئەم مەبەستە بەكار دەهێنن، بەڵام وەكو هەمیشە خۆڕاگریی گەل لە ژێر سەركردایەتییە حەكیمەكەیدا، وای كرد كە بەسەر گشت ئاستەنگەكاندا زاڵ بن. ئەوەتا پێشتر بە سوودوەرگرتن لە ناكۆكییە ناوخۆییەكانی هەرێم و لە ڕێگەی حكوومەتی عێراقی و بڕینی بودجە و مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم، فشارەكانیان بۆ سەر هەرێم دەهێنا، دواتر لە رێگەی دروستكردنی هەندێك هێزی نافەرمی، كێشەی جددییان بۆ ڕێككەوتنی نێوان هەرێم و بەغدا تایبەت بە بەڕێوەبردنی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم دروست كرد، لە دوای ڕووداوەكانی ٨ی تەمموز و ڕێككەوتنی نێوان هەرێم و بەغداش، ئیدی بۆشاییەك بۆ ئەم هەوڵانەی دژی هەرێم نەمایەوە، بەڵام ئەمجارە هەوڵەكانیان چڕ كردەوە بە ئاراستەی تێكدانی ئارامیی هەرێم و لێدان لە ناوبانگ و پێگەی هەرێمی كوردستان. بە هەمان مەبەستی دژایەتیكردنی ئەم ئەزموونە، زۆرێك لە هێزە سیاسییەكان لە ماوەی ڕابردوودا بەربەست بوون لە بەردەم نووسینەوەی دەستووری هەرێمی كوردستان، كە مەبەست لەم هەوڵانە، رێگریكردنە لە بەدامەزراوەییكردنی دەسەڵاتەكانی هەرێم، لە هەمان كاتدا هەمان ئەو هێزە ساسییانە بەرپرسن لە پەكخستنی هەوڵێكی سەرۆكایەتیی هەرێم بۆ كۆبوونەوەی گشت لایەنەكان لە دوای هەڵبژاردنەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، كە مەبەست لەم كۆبوونەوەیە، بۆ دروستكردنی كۆدەنگی بوو لە بەغدا، ئەمەش كاریگەریی راستەوخۆی دەبێت لەسەر پێگەی كورد لە عێراقدا، كە دەكرا پەرتەوازەیی ماڵی شیعە و یەكدەنگنەبوونی سوننەكان، وەك دەرفەتێك بۆ كورد هەژماری بكرێت بۆ جێكردنەوەی زۆرترین داواكارییەكانی لە بەرنامەی كاری حكوومەتی داهاتووی عێراقدا. ئەوەی نكۆڵیی لێ ناكرێت، داواكاریی مامۆستایانی وانەبێژ بە مەبەستی دامەزراندنی هەمیشەیی و قوتابیان بۆ پێدانی دەرماڵە، مافێكی ڕەوایە، بەڵام هەمووان باش دەزانن كە هەموو هەوڵەكانی حكوومەت لە ئێستادا بۆ دابینكردنی مووچەیە، لە كاتێكدا ڕێگریی جددی هەیە لە كۆكردنەوەی داهات و تەگەرە دەخرێتە بەردەم چاكسازییەكانی كابینەی نۆیەم و، حكوومەتی فیدراڵیش سستە لە ناردنی بەشەبودجەی كوردستان. لەگەڵ هەبوونی ئەم ڕاستیانەدا، هاندان بۆ خۆپیشاندان بە جۆرێك بوو، كە لە میانەیدا سوكایەتی بە پیرۆزییەكانی كوردستان بكرێت و هێرش بۆ سەر دامەزراوە حكوومیەكان ئەنجام بدرێت، ئەمە جگە لەوەی قوڵكردنەوەی ناكۆكییە كۆمەڵایەتییەكانی نێوان كوردستانیان بوو، بە تایبەتی لە مامەڵەی نێوان خۆپیشاندەران لەگەڵ هێزە ئەمنییەكاندا، ئەمەش دەریدەخات كە پیلانێكی هەمەلایەنی نێوان چەند هێزێكی جیاواز بۆ تێكدانی ئارامیی كوردستان لە ئارادایە، هاوكات قەیرانی كۆچبەرانی كورد لە سنووری نێوان بێلارووسیا و پۆڵەنداش، بە پیلانی هەندێك هێزی دیاریكراوە بۆ لەكەداركردنی پێگەی هەرێمی كوردستان لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیدا. لە چەند رۆژی رابردووش، چڕبوونەوەی هێرشەكانی داعش بۆ سەر هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستان و گوندە سنوورییەكان بە بەرچاوی هێزە عێراقییەكانەوە بە تایبەتی چەكدارانی (حەشدی شەعبی)، كردنەوەی بەرەیەكی تری شەڕە، هەم بۆ سەرقاڵكردنی هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستان و لەلایەكی تریش بۆ چۆڵكردنی ناوچە كوردستانییە دەوڵەمەندەكان بە نەوت و ئەو ناوچانەی بە سەبەتەی خۆراكی عێراق هەژمار دەكرێن، ئەمە جگە لە تەعریبێكی نوێ، كە دەكرێ بە فشارێك بۆ سەر هەرێم هەژمار بكرێت بۆ گۆڕینی هەڵوێستەكانی سەبارەت بە پێكهێنانی حكوومەتی داهاتووی عێراق. لە هەمان كاتدا، ئاماژە شاراوەكەی پشت ئەم ناكۆكیانە، بە ئاراستەی پێكدادانی نەتەوەییە، بە شێوەیەك كە نەتوانرێ كۆنترۆڵ بكرێت، بێگومان هاتنی خودی سەرۆكوەزیرانی عێراقیش بۆ هەولێر و سەردانی مەخموور، بۆ پوچەڵكردنەوەی ئەم پیلانەیە، بە شێوەیەك لە دوا وتاری (سەرۆك بارزانی) لە كۆنگرەی كۆنفیدراسیۆنی رەوەندی كوردی لە هەولێر، هۆشداریی دا كە نابێت خەڵكی كوردستان بۆ ئەم شەڕە نەخوازراوە پەلكێش بكرێت، ئەمە هاوكاتە لەگەڵ ئامادەكارییەكی چڕی میدیای نێوخۆیی بۆ شەڕێكی دەروونی لەگەڵ جەماوەری كوردستان و بێئومێدكردنیان لە حكوومەت و دامودەزگا سەربازییەكانی.
.gif)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.png)
