.gif)
د. شێرکۆ کرمانج بەپێی ئەو چاوپێکەوتنەی کە لینزی گراهام لەگەڵ تەلەفزیۆنی فۆکس نیوز سەعاتێک پێش ئێستا کردویەتی گۆڕانکاریی زۆر بەڕێوەن بەڵام پرسیار ئەوەیە داخۆ قسەو پلانەکان عەمەلین یان نا. بەهەرحاڵ با قسەکان‌و پلانەکانی ترەمپ لەسەر زاری لینزی بخەمەڕوو ئینجا دوو قسەش لەسەر پلان‌و قسەکان دەکەین. لینزی دەڵێت دوێنێ شەو لەگەڵ ترەمپ قسەمکردوە ئێستا پلانەکە بەمشێوەیە: یەکەم، دروستکردنی ناوچەیەکی خاڵی لە هێزی سەربازی (demilitarized zone) لەنێوان کورد و تورک. دووەم، ناوچە خاڵییەکە لە هێزی سەربازی لەلایەن هێزێکی نێودەوڵەتی دەپارێزرێت کە ئەمریکا لە ڕێگەی هێزی ئاسمانییەوە دەیپارێزێت. سێیەم، ناوچە پارێزراوەکە دەبێت زەمانەتی پاراستنی تورکیا بکات لە هەندێک کەس‌و لایەن کە تورکیا بە تیرۆریست ناویان دەبات لەگەڵ پاراستنی کوردەکان لە تورکیا. چوارەم، ترەمپ ڕێزو پێزانی بۆ هەوڵەکانی کوردەکان هەیە، بۆیە بەیەکەو هەوڵدەدەین بۆ نەگەڕانەوەی داعش‌و پاراستنی زیندانە داعشییەکان ئەویش بەیارمەتیدانی کوردەکان‌و هێزەکانی هەسەدە بەبوونی چەند سەربازێکی ئەمریکی‌و هێزی ئاسمانی ئەمریکا. پێنجەم، پاراستنی ئەو بیرە نەوتانەی کە لەژێر دەسەڵاتی کوردەکان دان لەلایەن کوردەکان بەهاوکاری ئەمریکا تاوەکو نە ڕژێمی سوریا نە ئێران کەڵک لە داهاتی نەوتی سوریا وەرنەگرن‌و ببێتە سەرچاوەی داهاتی ئەو هێزانەی کە ئەمریکا دابینیان دەکات بۆ پارستنی چاڵە نەوتەکان‌و ئەو هێزە ئاسمانییەی کە ئەمریکا دابینی دەکات بۆ پاراستنی ناوچە خاڵییەکە لە هێزی سەربازی. ئەمە ئەو پلانەیە کە گوایە ترەمپ هەیەتی‌و لینزی گراهام وەک چارەسەرێکی مێژوویی ناوزەدی کرد. ئێستا بابزانین خاڵە پۆزەتیڤ‌و نێگەتیڤەکانی ئەم پلانە چییە: یەکەم، پێناچێت ئەم پلانە بە ئاشکرا لەگەڵ هیچ لایەنێک قسەی لەسەر کرابێت بەڵام ترەمپ پلان‌و کردارەکانی هەمووی لە پشت پەردەوەن. دەکرێت ترەمپ لەگەڵ تورکیاو ڕوسیا قسەی کردبێت بەڵام تا چوونی ئەردۆگان بۆ مۆسکۆو دیداری لەگەڵ پۆتین ئەو پێکهاتەی پشت پەردە ڕون نابێتەوە. دووەم، لینزی باس لە هێزێکی نێودەوڵەتی دەکات کە ناوچە خاڵییەکە لە هێزی سەربازی بپارێزێت، وەک ئەوەی کە لەنێوان کوریای باکورو کۆریای باشور یان ئەوەی نێوان قوبرسی باکورو قوبرسی باشور هەیە. دابینکردنی ئەم هێزە پێویستی بە ڕەزامەندی ئەنجومەنی ئاسایش دەبێت بۆ ئەمەش ئەگەر ڕوسیا ڕازی نەبێت ئەوە جێبەجێکردنی ئەستەمە. سێیەم، وەک پێکهاتنەکەی تورکیاو ئەمریکا ئەو ناوچانەی کە ناوچە خاڵییەکە لە هێزی سەربازی دەیانگرێتەوە لە قسەکانی لینزی دەرنەکەوت. لەبەر بوونی هەندێک شارو شارۆچکەی گەورە لەو ناوچانە دیسان دامەزراندن‌و جێبەجێکردنی ئەم پلانە سەختە، مەگەر وەک ترەمپ لە تویتێکدا ئاماژەی پێکردوە کە کوردەکان بگوازرێنەوە بۆ شوینی دیکە، ئەمەش ئەرکێکی ئێجگار گەورەو قورسە. چوارەم، کۆنتڕڵکردنی نەوت لەلایەن ئەمریکاو کورد ئەویش میکانیزمەکانی دیارنین، دیارە ئەگەر ئەمریکا ئەوە بکات ئەوە دەبێت هەر بە کەڵەگایی ئەو پلانە جێبەجێ بکات‌و بەسەر سوریاو ڕوسیاو عێراقیشی بسەپێنێت. بۆیە دەڵێم عێراق چونکە ئەگەر سوریا ڕێگە بە دەرچوونی نەوتەکە نەدات بە بازاڕەکانی دنیا ئەوە تاکە دەروازە بۆ هەناردەکردنی نەوت لە سوریاوە عێراقە. ئەمەش هەر ئەرک‌و پلانێکی سەختە، بەس موستەحیل نیە. پێنجەم، ئەگەر ئەم پلانە جێبەجێ بکرێت ئەوە نیشانەی ئەوەیە کە ئەمریکا دەیەوێت ئەزمونی ئیدارەی خۆسەری لە باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا وەک خۆی بمێنێتەوە بەڵام ئەمریکا لەکاتێکدا ئەم قسەیە دەکات کە هێزەکانی سوریاو ڕوسیا هەر ئێستا لەو ناوچانە بوونیان هەیە. شەشەم، ئەم پلانە، ئەمریکا لە ڕووی سەربازیشەوە نەبێت لە ڕووی سیاسییەوە بەهێز دەهێنێتەوە نێو گەمەکانی سوریا. داخۆ ترەمپ دەیەوێت ئەوە بکات دیسان مەعلوم نیە بەڵام مادام چاوی لە نەوتەکەیەو باس لە هێشتنەوەی نەوت دەکات ڕێیتێدەچێت، کە ئەمەش دیسان ئاماژەیەکی نوێیە بۆ گەڕانەوەی ئەمریکا. بەگشتیی پلانەکە خاڵی لاوازی ئێجگار زۆرە چونکە هەمئاهەنگییەکی گەورەی نێودەوڵەتی دەوێت کە پێناچێت کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ئەو ئامادەییەی هەبێت، بەهەرحاڵ، لەماوەی چەند ڕۆژی ڕابردو ئەوەی تا ئێستا موستەحیل دەهاتە بەرچاو ڕوویداوە ئەوەش دەکرێت یەکێک لەو موستەحیلە بەدیهاتوانە بێت.
لیزا فەلەكەدین كاكەیی پرسی رۆژئاوای کوردستان چەند رۆژێکە بووە بە هەواڵ و باسی یەکەم لە سەرتاسەری جیهان، ئەمجارە نەک تەنها بووە بە تایتڵ و بابەتی گەرمی مێدیاکان، بەڵکو بووە بە پرس و تەوەری سەر مێزی کۆبوونەوەی سەرکردەکانی ژمارەیەک وڵاتی زلهێز و خاوەن هەژموونی ناوچەکە (رۆژهەڵاتی ناڤین). ئەکتەرە سەرکییەکان بە دوو شێوە یارییەکانیان دەکەن، گروپێکیان کە ئەمریکا و تورکیان بە ئاشکرا و بێ شەرمانە و گروپەکەی دیکەیان کە روسیا و ئێرانن لە پشتی پەردەوەن.هەر بۆیەش فشارە نێودەوڵەتییەکان زیاتر لەسەر گروپی یەکەمە (ئەمریکا و تورکیا). ئەمریکا بەدەموچاوی دۆناڵد ترەمپەوە لە رێگەی تۆڕی کۆمەڵایەتی تویتەرەوە و تورکیاش بە دەموچاوی ئەردۆغانەوە لەرێگەی ئۆپەراسیۆنی سەربازی وشکانییەوە هەنگاو دەنێن، بەڵام هەنگاو بەرەو چی و لە چوارچێوەی کام بەرنامە وستراتیژییەتی دارێژراو؟. ئەمریکا دەڵێت ئیتر نابم بە بەشێک لە جەنگێکی دوو سەد ساڵە و با کورد خۆی جەنگی خۆی بکات بۆیە کشامەوە. تورکیاش دەڵێت، بەرنامەم هەیە بۆ دامەزراندنی ناوچەیەکی ئارام لە باکووری رۆژهەڵاتی سوریا بە قوڵایی 32 کیلۆمەتر، بۆ گەڕاندنەوە و جێگیرکردنی 3 ملیۆن ئاوارەی سوری کە ئێستا لە تورکیان. لەولاشەوە هێزە کوردییەکانی ناوچەکە لەرێگەی رێککەوتنەوە ناوچەکە دەسپێرنەوە دەست حکومەتی سوریا... بەگوێرەی ئەو داتایانەی کە لێکۆڵەرەوەی فەرەنسی (فابریس بالنکی) بڵاوی کردووەتەوە ئەو ناوچەیەی دەستنیشانکراوە بۆ ئەوەی ببێت بە ناوچەی ئارام 850000 کەسی تێدا دەژیت، کە 650000 ی کوردن و ئەوانی ترعەرەب و کریستیان و تورکمانن (واتا کورد زۆرینەی دانیشتوانی ناوچەکە پێکدەهێنن). لێکدانەوە سیاسییەکان ئاماژەبەوە دەکەن کە ئەم گێژاوەی رووبەرووی ناوچەکە بووەتەوە رێککەوتنێکی ژێربەژێری ئەکتەرەکانی ئەم رووداوانەن وئامانجیش گۆڕینی دیموگرافیای ناوچەکە و تێکشکاندنی کەمەرەی کوردییە کە وڵاتانی ئیقلیمی بە مەترسی ئاییندە بۆسەر ئاسایشی نەتەوەییان لە قەڵەمی دەدەن. هەندێکی دیکەش وای بۆ دەچن کە ئەمە گەمەیەکە بۆ دروستکردنی کەمەرەیەکی عەرەبی سوننە. لێکدانەواکان زۆرن و بەرامبەر ئەمەش پێشهات و گۆرانکارییەکانیش زۆر بەخێرایی روودەدەن و ئەگەری دووبارە سەرهەڵدانەوەی داعش دیوێکی مەترسیداری دیکەی پرسەکەیە... ئەوەی پێویستە بەلای ئێمەوە گرنگ بێت و بە هەندی وەرگرین گەمەکە لە بەرژەوەندی کورد ناچێتە پێشەوە تا رادەیەک چاوەروان دەکرێت ئەنجامەکانی ئەم جەنگە ببێت بە یەکێک لەو رووداوە مێژووییانەی کە بووە بە هۆکاری پاشەکشەی دۆزی کورد لە ناوچەکەدا... تورکیا و پەکەکە پاش نەهێشتنی داعش لە ناوچەکە پەکەکە نەیتوانی سیاسەتێکی عاقلانەی هەبێت و باجەکەشی خەڵکی ناوچەکە دایەوە، بەڵام ئەگەر بێت و ئەم دانبەخۆنانەی ئێستای پەکەکە و پارتە سێبەرەکانی لە باکوری کوردستان بەردەوام بێت، ئەگەر هەیە رووداوەکانی داهاتوو لە بەرژەوەندی کورد بێت (بەتایبەتی ئەگەر بیانووی زیاتر نەدرێت بە دەست ئەردۆغانەوە). ئه‌مڕۆ کورد هێزی یەکلاکەرەوەیە لە هەڵبژاردنەکانی تورکیا و ئەگەر بتوانن سەرکەوتووبن لەوەی زیرەکانەتر مامەڵە لەگەڵ دۆخەکەدا بکەن ئەوسا لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوو وەڵامی خۆیان دەدەنەوە... ئەمریکا و تویتەکانی ترەمپ هەڵوێستی ئەم دواییەی ترەمپ پێویست بە سەخڵەت بوون ناکات، هەروها پێویست بەوەش ناکات ئەمریکا بە بێ وەفاو خائین لە قەڵەم بدەین، ئەوەی گرنگترە ئیتر کاتی هاتووە دیدی خۆمان هەمبەر جیهان بگۆرین. یەکەمجارە ئەمریکا بەئاشکرا پشتی تێکردین، ئەمجارە ناچار نەبووین بە تەنهایی ئازاری بێ وەفایی و بریاری هەڵەی ئەمریکا بچێژین، بەڵکو گشت دونیا شاهێدی ئەوە بوو کە چۆن ئەمریکا بە یەک پەیامی تویتەر باشترین هاوپەیمانی خۆی لە رۆژهەڵاتی ناڤین بەجێهێشت و تەسلیمی دۆزەخی کردن... کوردستانی بێکەسم، بۆ ئەوەندە حەپەساوین و باوکەڕۆمانە؟ خۆ ئەمریکا یەکەمجاری نییە لە ناخۆشترین رەوشەکاندا جێماندەهێڵێت!؟ با نەگەڕێمەوە بۆ مێژوو چونکە لای زۆربەمان رووداوەکان ئاشنایە و پێویست ناکات ئەوەندە مێژووناس بین، گرنگ دەرس لە رابردوو وەرگرین و لەهەمان بازنەی بەتاڵ بەهەمان سیاسەت و هزری ئەوکات و بەدەستی بەتاڵ نەخولێینەوە... بەشبەحاڵی خۆم سوپاسی ترەمپ دەکەم کە ئەوەندە راستگۆیانە و بەبێ سانسۆر و زۆر شێتانە ئەمجارەیان رووبەروومان بوویەوە، تا گەیاندییە ئەو ئاستەی فەرەنسا و یەکێتی ئەوروپا و ئیسرائیل بە ئاشکرا و بەبێ دوو دڵی گەر تەنها بە پەیامێکیش بێت پاڵپشتی لە کورد بکەن. هەم دیسانەوە بەم هەڵوێستەی ترەمپ هۆشیاری کردینەوە کە ئیتر جگە لە خۆمان ئومێد لەسەر هیچ هێزێکی دەرەکی هەڵنەچنین. دووبارە سوپاس ترەمپ کە بێدارت کردینەوە لە بێهۆشییەکی قوڵی ناتەبایی و پەرتەوازەیی وخۆخۆری نێوخۆییمان. سوپاسێکی دیکەش بۆ ئەو هەموو بانگەشەیەی لە رێگەی تویتەرەوە بۆ کوردت کرد، هەرچۆنێک بێت ئەوەت سەلماند کە لە رووی جوگرافیاوە کوردناسێکی باشیت.. شادبوونەوە بە هیوا و ئومێد یەکێک لە وتارە رۆژنامەوانییەکانی رەوانشاد باوکم (فه‌له‌كه‌دین كاكه‌یی) کە زۆر کاریگەری لەسەر هزر و خەیاڵم جێهێشتووە تایتلەکەی بەناوی (لە نائومێدیدا ئەوداڵی ئومێدێکم)ە. باس لە دووبارە لە دایک بوونەوەی ئومێد و هەڵکردنی چرای هیوایە لەناخۆشترین بارودۆخ و لە تاریکترین سەردەمەکاندا، کە چۆن لە کێشە و رووداوە ناخۆشەکاندا بتوانین هیوا و ئومێدبسازێنەوە ... یەکدەنگی و هاوهەڵویستی لایەنە کوردییەکانی هەرێمی کوردستان لەسەر پرسی رۆژئاوا ئەو ئومێدەیەکە رۆشناییەکی تر لەم تاریکستانەدا هەڵدەکات. هەڵوێستی سەرۆک بارزانی و پەیامە نەتەوەییەکانی لەسەر ئەم پرسە دەکرێت بکرێن بە بنەمایەکی نوێ بۆ یەکگرتنێکی نەتەوەیی سەرتاسەری. ترەمپیش پێی گوتین "کاتی ئەوە هاتووە کورد خۆی شەڕی خۆی بکات". دوور لە تووندوتیژی و خوێن رێژی، ئەم هەڵومەرجەی ئێستای کورد تێنووی شەری سیاسەت و دیپلۆماسییەتە بە هزرێکی تەواو کوردستانییەوە بێگومان بە گرنگیدان بەلایەنی سەربازی و کارکردن بۆزیاتر بەهێزکردنی پێشمەرگە...
.gif)
د.كامه‌ران مه‌نتك گۆڕانی هاوسه‌نگی هێز، گۆڕانی جیۆپۆله‌تیكی گه‌وره‌ی له‌گه‌ڵ خۆیدا هێناوه‌ته ئاراو ئه‌و گۆڕانه جیۆپۆله‌تیكیه له به‌رژه‌وه‌ندی مه‌سه‌له‌ی كورد له هه‌موو به‌شه‌كانی كوردستاندا نیه و خه‌ریكه وه‌كو قۆناغی شه‌ڕی سارد هه‌مدیس كوردستان ده‌كاته‌وه ناوچه‌یه‌كی تامپۆنی داخراو!. بۆیه ده‌بینین ئه‌وه‌ی له رۆژئاوای كوردستان ده‌گوزه‌رێت و ئه‌و رێكه‌وتنانه‌ی له نێوان توركیا ئه‌مریكا ده‌رباره‌ی رۆژئاوای كوردستان و كۆمه‌ڵێك بابه‌تی تر په‌یوه‌ست به رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست ئه‌نجامدراوه و ئه‌نجام ده‌درێت، ده‌رئه‌نجامی ئه‌و پارادۆكسه‌یه، كه له‌نێوان گۆڕانی جیۆپۆله‌تیك و گه‌شه‌سه‌ندنی رای گشتی جیهانی، وه‌ك ده‌رهاویشته‌ی شۆڕشی گه‌یاندن هاتۆته دی. له راستیدا رووی راسته‌قینه‌ی سیاسه‌تی جیهانی له‌سه‌ر بنه‌مای جیۆپۆله‌تیكه، ئه‌مریكا، روسیا، هه‌موو زلهێزه‌كان له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه هاوپه‌یمانیه‌تیه‌كان ده‌به‌ستن و هاوسه‌نگی هێزه‌كان ده‌گۆڕن، هه‌رچه‌نده هه‌میشه كار بۆ ئه‌وه ده‌كه‌ن ئه‌و راسته‌قینه بشارنه‌وه‌و دیزه به ده‌رخۆنه‌ی بكه‌ن!. رێكه‌وتنی ئه‌مریكاو توركیاش هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌و ده‌هاویشته‌ی به تامپۆنی بوونی پێگه‌ی كوردستانه، به هۆی بووژانه‌وه‌ی روسیاو چین و هاوپه‌یمانه هه‌رێمایه‌یه‌تیه‌كانیان. سه‌رۆكی ئه‌مریكاش هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه ویستی له‌سه‌ر حیسابی مه‌سه‌له‌ی كورد توركیا بۆخۆی رابكێشێت و له روسیای دووربخاته‌وه، له‌به‌رئه‌وه‌ی سێكوچكه‌ی رووسی – ئێرانی – توركی، دڵی ئۆراسیای داگیركردووه‌و خه‌ریكه ئه‌مریكا تووڕهه‌ڵده‌داته‌وه ئه‌وبه‌ری ئۆقیانووسی ئه‌تڵه‌سی!. ئه‌وه‌ی كێشه‌ی بۆ سیاسه‌تی سه‌رۆكی ئه‌مریكا دروست كرد و دروست ده‌كات، كه گومانی تیانیه كورسیه‌كه‌ی له ژێر ترامپ ده‌رده‌هێنێت و رێگا نادات بۆ جارێكی تر هه‌ڵبژێردرێته‌وه، رای گشتی ئه‌مریكی به پله‌ی یه‌كه‌م و رای گشتی جیهانیه به شێوه‌یه‌كی گشتی، كه بینیمان دوای بڕیاری كشانه‌وه‌ی ئه‌مریكا له سوریا، چۆن جوڵاو له‌سه‌ر هه‌موو ئاستێكدا كاریگه‌ری خۆی كردو به ناچاری توركیا ئه‌ندانی ناتۆو هاوپه‌یمانی ئه‌مریكای خسته به‌ر چه‌قۆی سزاكانی ئه‌مریكا، كه بۆیه‌كه‌م جاره له قۆناغی شۆڕشی گه‌یاندن رای گشتی ئه‌مریكی و جیهانی به‌رامبه‌ر مه‌سه‌له‌یه‌ك وا یه‌كگرتوو بێت و به‌رگری له پڕه‌نسیپه ئه‌خلاقیه‌كان بكات، كه ئه‌و پڕه‌نسیپانه هه‌رگیز له‌هه‌گبه‌ی ریالیسته نوێیه‌كانی ئه‌مریكا دا نیه. بۆیه سه‌رۆكی ئه‌مریكا بۆ فریودانی رای گشتی ئه‌مریكا، له 17\10\ 2019، واته دوێنێ ئێواره رێكه‌وتنێكی له‌گه‌ڵ توركیا ئیمزا كرد، كه‌هه‌رچه‌نده بانگه‌شه‌ی وه‌ستاندنی هێرشی توركیای بۆ كرا، به‌ڵام نه‌شه‌ڕ وه‌ستاوه‌و نه ئاگربه‌ستیش تا ئێستا سه‌ری گرتووه، دوای تێپه‌ڕبوونی نزیكه‌ی رۆژێك به‌سه‌ر ئه‌و رێكه‌وتنه بۆ وه‌ستاندنی شه‌ڕ، تازه كۆشكی سپی ده‌ڵێت شه‌ڕ به ئاسانی ناوه‌ستێنرێت!. ئه‌مه وا ده‌كات ئه‌و گریمانه‌یه زۆر به‌هێزتر بێت، كه فاكته‌ری سه‌ره‌كی له‌و رێكه‌وتنه‌ی ترامپ – ئه‌ردۆگان رزگاركردنی توركیا بێت له تووڕه‌یی رای گشتی ئه‌مریكی و هه‌نگاوه بوێره‌كانی كۆنگرێس، واته توركیای له چوونه ناو قۆناغێكی نوێوه رزگاركرد. كه فڕێ ده‌درایه ده‌ره‌وه‌ی كۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی، به تایبه‌تیش كۆمه‌ڵگای رۆژئاوایی و له رووی ئابووریشه‌وه زیانێكی زۆر پێده‌گه‌یاند!. له هه‌مان كاتدا ده‌رفه‌تێكیشی بۆ هێزه‌كانی سوریای دیموكرات خۆشكرد، بۆ ئه‌وه‌ی هێزه‌كانی خۆیان كۆبكه‌نه‌وه‌و برینداره‌كانیان بنێرنه ده‌ره‌وه‌ی به‌ره‌ی شه‌ڕ بۆ ئه‌وه‌ی چاره‌سه‌ری وه‌ربگرن!. ئه‌گه‌ر ئه‌گه‌ری وه‌ستاندنی ئه‌و شه‌ڕه له ئارادا بێت. هاوكات ئه‌و رێكه‌وتنامه ، بێگومان ئه‌وه‌ی بڵاوكرایه‌وه، كه ره‌نگ بێت ئه‌مه به‌شێكی بچووكی بێت، هه‌موو ئه‌و شتانه‌ی داوه‌ته‌وه ئه‌درۆگان، كه له‌رێگای شه‌ڕه‌وه تا ئێستا نه‌یتوانیوه به ئاسانی به‌ده‌ستیبێنێت!. به‌كورتی كورد ده‌بێت بزانێت، كه گۆڕانكاریه جیۆپۆله‌تیكیه‌كان له قۆناغی ئێستادا له‌به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌ودا نیه!، وه‌لێ ده‌توانێت سوود له ئامڕازه‌كانی شۆڕشی گه‌یاندن، وه‌كو ئه‌نته‌رنێت و سه‌ته‌لایت و تۆڕه‌كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان و ئه‌نجامدانی خۆپیشاندنی جه‌ماوه‌ری گه‌وره له كوردستان و هه‌موو جیهان وه‌ربگرێت، بۆ ئه‌وه‌ی له رێگای به‌هێزكردنی رای شگتی جیهانی له بایه‌خی ئه‌و گۆڕانه جیۆپه‌له‌تیكیانه كه‌م بكاته‌وه، هه‌رچه‌نده ئه‌مه ره‌نگ بێت كاریكی ئاسان نه‌بێت و له‌مێژوودا نمونه‌ی نه‌بووه، وه‌لێ هه‌رچۆنێك ده‌بێت له‌و قۆناغه‌دا كورد یه‌كگرتووبێت بۆ دروستكردنی ئه‌و رایه‌و هاوكات خۆی ئاماده بكات بۆ جه‌وله‌یه‌كی تری شه‌ڕ، دوای پێنج رۆژی تر، كه ره‌نگ بێت هه‌ر له بنه‌ڕه‌تدا تا ئه‌و كاته شه‌ڕه‌كه نه‌وه‌ستێت و توركیا ته‌نیا وه‌كو ته‌كتیكێك رازی بووبێت بۆ رازیكردنی ئه‌مریكاو خۆدزینه‌وه له پابه‌ندیه نێوده‌وڵه‌تیه‌كانی!. نابێت ئه‌و راستیه فه‌رامۆش بكه‌ین، كه تا ئێستا ئه‌و كارتانه‌ی له‌به‌رده‌ست توركیایه زۆر به‌هێزتره له‌و كارتانه‌ی له‌به‌رده‌ست كورد دایه، توركیا له قۆناغی ئێستادا روسیا به قووڵایی ستراتیژی خۆی تێده‌گات و ئه‌مریكا بۆ ئه‌و، ئه‌و بایه‌خه‌ی جارانی نه‌ماوه، به‌تایبه‌تیش له‌سه‌رده‌می ترامپدا، كه متمانه‌ی ئه‌مریكای له‌سه‌ر ئاستی نیوده‌وڵه‌تی و جیهانی تێكشكاند، رووسه‌كانیش وایده‌بینن، كه توركه‌كان ئه‌و هاوپه‌یمانه‌ن، كه ده‌توانن له دروستكردنی ئۆراسیایه‌كی نوێدا هاوپه‌یمانیان بن و رۆڵی گه‌وره بگێڕن!.
.gif)
ئاراس فه‌تاح ترامپ بڕوای وایه كه „چاره‌سه‌ری كۆتایی“ بۆ پرسی كورد و „كێشه‌ی 200 ساڵه‌ی“ تورك له‌گه‌ڵ ئه‌م گه‌له‌دا دۆزیوه‌ته‌وه، وه‌كو خۆی له دواتویتیدا ده‌ڵێت. ئه‌م „چاره‌سه‌ره كۆتایی“یه له میكانیزم و جه‌وهه‌ردا هیچ جیاوازییه‌كی له‌گه‌ڵ زاراوه‌ی „دواچاره‌سه‌ر“ی هیتله‌ر نییه بۆ پرسی جوو له ئه‌ڵمانیا. ئه‌وه‌ی لێره‌دا به‌شێوه‌یه‌كی ته‌هه‌كومی جیاوازه ئه‌وه‌یه كه هیتله‌ر وه‌ك جه‌نگاوه‌رێكی ئایدیۆلۆژیی ده‌یویست جوویه‌ك له دونیادا نه‌هێڵێت، ترامپ و ئه‌ردۆگانیش له ڕێگای دروستكردنی ناوچه‌ی ئارام و دامه‌زراندنی ئاشتییه‌وه، نه‌خشه‌ڕێگایه‌كی چاره‌سه‌ری هێمنانه‌یان بۆ پاكتاوی ڕه‌گه‌زیی داناوه. ئه‌م رێككه‌وتنامه‌یه‌ی نێوان ترامپ و ئه‌ردۆگان „چاره‌سه‌ری كۆتایی“ه، چونكه له‌هه‌ناوی خۆیدا هه‌ڵگری هه‌موو ڕه‌گه‌زه‌كانی پیاده‌كردنی ستراتیژی پاكتاوی ڕه‌گه‌زیی میلله‌تێكه به‌ناوی پاراستنی ئاساییشی نه‌ته‌وه‌یی ده‌وڵه‌تێكی كۆلۆنیالیی هه‌رێمیی له رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا. ئه‌م „سه‌رۆكه رائیع“ه كه ترامپ ئه‌ردۆگانی پێ ناودێڕكردووه، له‌وچرساتانه‌ی كه ئیمزای چاره‌سه‌ری كۆتایی پرسی كوردی له‌گه‌ڵدا كرد، به‌پێی ڕاپۆرته‌كانی ئه‌منستی ئینته‌رناسیۆناڵ تاوانی جه‌نگ پیاده‌كراوه و هاوكات UNیش سه‌رقاڵی لێكۆڵینه‌وه‌یه له پرسی پیاده‌كردنی تاوانی جه‌نگ. میدیاكانیش باس له به‌كارهێنانی چه‌كی فسفۆڕی ده‌كه‌ن. ئه‌وه‌ی ترامپ له‌گه‌ڵ ئه‌ردۆگان و له‌شكره ڕه‌گه‌زپه‌رسته‌كه‌ی له رۆژئاوادا به‌ناوی دروستكردنی ناوچه‌ی ئارام و چه‌كداماڵینه‌وه ده‌یكات، پیاده‌كردنی سیناریۆی ئه‌و مۆدێله‌یه له فیلمی ئه‌كشن كه هه‌ندێ سه‌رمایه‌دار به‌رامبه‌ر به به‌خشینی هه‌ندێك پاره، له‌ناو جوگرافیایه‌كی نادیار یان له ناشوێنێكدا ئاره‌زووه سادییه‌كانی كوشتنیان تێرده‌كه‌ن. له‌و سیناریۆیایانه‌دا چه‌ند به‌شه‌رێك له ناشوێنێكدا به‌ڕه‌ڵاده‌كرێن، پاشان بكوژه‌كان به‌كاوه‌خۆ ده‌ستده‌كه‌ن به پرۆسه‌ی ڕاوكردنیان به ئامێری چاودێرییكردن و به‌كارهێنانی قه‌ناس و چه‌كی پێشكه‌وتوو. ئه‌م مرۆڤانه‌ی كه ده‌خرێنه ناو ئه‌م گه‌مه‌ی كوشتنه‌وه، جگه له هه‌ڵهاتن و ڕاكردن له كوشتن و مردن، هیچ چه‌كێكیان پێنییه بۆ به‌رگرییكردن له‌خۆیان. ئه‌وه‌ی ترامپ له‌م رێككه‌وتنه‌دا كردوویه‌تی، پێشكه‌شكردنی رۆژئاوایه وه‌ك ناشوێنێك به ئه‌ردۆگان، بۆئه‌وه‌ی له‌شكره سادییه‌كه‌ی به ئاره‌زووی خۆی ڕاوی ئینسانگه‌لێكی مه‌ده‌نیی وه‌ك "هۆمۆساكه‌ر" تێدابكه‌ن كه تاكه تاوانێكیان كوردبوون و خه‌ونبینیه به ژیانێكی پڕكه‌رامه‌ت و ئازاده‌وه. ئه‌وه‌ی ترامپ له‌گه‌ڵ ئه‌ردۆگاندا ئیمزایكرد، له داڕشتنی نه‌خشه‌ڕێگایه‌ك ده‌چێت بۆ پیاده‌كردنی „چاره‌سه‌ری كۆتایی“ پرسی كوردانی رۆژئاوا، له‌لایه‌ن دووهه‌م گه‌وره‌له‌شكری ده‌وڵه‌تێكی ئه‌ندامی ناتۆوه.
هیمداد شاهین یەک. ئاگربەست و رێکەوتنەکەی پێنس و ئەردۆغان، یاخود ئاگربەست و رێکەوتنەکەی ترەمپ و ئەردۆغان، بەبێ ئامادەبوونی رووسیا و سوریا، بەبێ ئامادەبوونی هەسەدە، تەنانەت بەبێ رەزامەندییەکی فیعلیی کۆنگرێسمانە خاوەن نفوژ و رادیکاڵەکانی ئەمریکا، ئاگربەست و رێکەوتنێکی تەواو شەخصییە و هیچ ریشەیەک بە رێکەوتنی دەزگایی و موئەسەسیی نایبەستێتەوە، پێشموایە زۆر و کەم ئیعتیباریی نابێت، راگرتنی شەڕە بۆماوەیەک، لەراستییدا وەرگرتنی پشوویەکە بۆ هەردوولا. دوو. ئەمڕۆ رۆژێکی تەواو بەسەر ئاگربەست و رێکەوتنەکەدا تێدەپەڕێ، بەڵام دەیان سایت و میدیای ئەمریکیی و ئەورووپیی، بە مانشێت و خەتی گەورە نووسیویانە "تورکیا بە ئاگربەستەوەکەوە پابەند نییە"، "تورکیا هێرشەکانی رانەگرتووە"، "تورکیا بەڵێنەکەی بۆ ئاگربەست نەبردەسەر"، "تورکیا هێشتا بۆردوومان دەکات" و چەندین مانشێتی تر، ئەمە دەلالەتە لەوەی ئەردۆغان ئیعتیباری بۆ قسەکانی ترەمپ نییە، کاتێ ترەمپ بە زمانێکی شەعبیی پێیدەڵێ گەمژەمەبە، کاتێ ئەردۆغانیش نامەکەی دەخاتە تەنەکەی خۆڵەوە، دەلالەتناسیی ئەم پەرچەکردارە پێماندەڵێ ئەردۆغان ئەوەی بڕیاری لێداوە ئاسان لێی پاشگەز نابێتەوە. سێ. سەردانییکردنی بەپەلەی ئەلێکساندەر لاڤرنتییڤ'ی نوێنەری تایبەتی ڤلادیمێر پوتین بە یاوەریی سێرگی ڤێرشینیین، جێگری وەزیری دەرەوەی رووسیا بۆ لای ئەسەد، هەروەها لێدوانەکەی ئەسەد کە دەڵێ پێویستە بەزووتریین کات تورکیا و ئەمریکای دوژمن لە سوریا بچنە دەرەوە. پەیامێکی روونە بۆ ئەمریکا و تورکیا کە ئەوان بەبێ رووسیا و خودی ڤلادیمێر پوتین مافیان نییە و قودرەتیشیان نییە نەخشەی نوێی سوریا دابڕێژنەوە. چوار. هەسەدە لەئێستادا بەشێوەیەکی زیرەکانە و تاکتیکیی مامەڵە لەگەڵ ئەمریکادا دەکات، گرەوەکانی هەسەدە لەسەر ئەمریکا، گرەون لەسەر قومارێکی مەحاڵ و بێمانا، چونکە ئەزموونێکی تاڵیان لە جێهێشتن و پشتێکردنی ئەمریکییەکان لەچەند رۆژی رابردوودا نووسیەوە و ئەمە بۆ ژیانی سیاسیی و سەربازییان وەک وانەیەکی گرنگ تەماشا دەکەن. لەبەرامبەردا ستراتیژییانە مامەڵە و هاوپەیمانێتیی لەگەڵ قەیصەرە نوێیەکەی رووسیادا دەکەن، چونکە لە ترسناکتریین و خوێناوییترین دۆخدا فریای هەسەدە کەوت و هێرشەکانی تورکیای تائەندازەیەکی زۆر سنووردار کرد. پێنج. ئەم ئاگربەستە سەربگرێ و سەرنەگرێ، بە نزیکیی یەک ئەنجام بەدەستەوە دەدەن، لە حاڵەتێکدا ئەگەر سەربگرێ، ئەوە سەرگرتنێکی کاتییە و کێشەی کورد لە سوریا و پاشان تورکیا چارەسەر ناکات، ماوەیەکی تر هەمان کێشە سەرهەڵدەداتەوە، ئەگەرچی پێموایە ئەم ئاگربەستە لەئێستاشدا سەرناگرێ، چونکە ئەردۆغان دەیەوێ میلیشیا سونەکانی سوریا هەڵبڕێژێتە نێو رۆژهەڵاتی فوڕاتەوە، لەکاتێکدا ترەمپ یارییەکی ترسناک بە چارەنووسیی گەلانی ناوچەکە و سوریا و کوردەوە دەکات، بێباکە و گوێ لەکەس ناگرێ، بەڵام لەراستییدا ئەو نایەوێ کێشە و قەچییەی سیاسیی کورد چارەسەر بکات، ئەو دەیەوێ بەردەوام کێشە هەبێ، بۆئەوەی بەردەوام چارەسەری کاتی هەبێ، خۆی گوتەنی "کورد و تورک وەک منداڵ وان و پێویستە جارجارە شەڕ بکەن!". شەش. بەپێی لێدوانی ئەمنست و رێکخراوەکانی مافی مرۆڤی جیهانیی، بەڵگەی تەواو لەبەردەستدا هەن کە سوپای تورکیا تاوانی جەنگی لە سوریا ئەنجامداوە، کۆمەڵکوژیی کردووە، چەکی کیمایی و قەدەغەکراوی بەکارهێناوە، منداڵ و ژن و پیری کوشتووە، خەڵکی مەدەنیی بە ئامانج گرتووە، نەخۆشخانە و مزگەوت و کەنیسەکانی تەقاندۆتەوە، ئەم مەلەفانە قورس لەسەر تورکیا و خودی ئەردۆغان دەکەون. لەئەگەرێکی نزیکدا، لە رووی نێودەوڵەتییەوە سزای قورسی جەنگی بەسەردا بدرێ.
.gif)
کەمال چۆمانی لە رێککەوتنی نێوان ئەمریکا و تورکیا, لە خاڵی هەشت ئاماژە بەوە کراوە کە تورکیا و ئەمریکا پەیوەستن بە یەکپارچەیی خاکی سوریا و پەیوەستبون بە بڕیارنامەی ژمارە 2254 نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ چارەسەریی کێشەی سوریا، واتا بەو پێیە بێت تورکیا نەک هەر لە ناوچە کوردییەکان دەبێ بکشێتەوە، دەبێت لە جەرابلوس و ئەلبابیش بکشێتەوە. لەگەڵ ئەوەشدا، ئەو خاڵە جێبەجێنابێت، هەروەک چۆن رێککەوتنەکەش ئاسان نییە جێبەجێببێت، کە زۆر لە خاڵەکانی لە خزمەتی تورکیا دان. لە ئێستادا، تورکیا براوەیە، واتا شەڕەکەی بردۆتەوە بەڵام جەنگەکەی دۆڕاندوە. لە نزیک-مەودادا تورکیا براوەیە، بەڵام لە دور-مەودادا تورکیا دۆڕاوە. بەڵام: لە خەباتی ئازادیخوازییدا، جا ئەگەر خەباتەکەش دژی دەوڵەتێکی وەک تورک بو کە ئەندامی ناتۆیە، لەولاشەوە دژی دەیان گروپی تیرۆریستیی ئیسلامیی و شۆڤێنیستی عەڕەبیی بو، لە ناوچەیەکیشدا کە ئەکتەرە ناودەوڵەتیی و ئیقلیمییەکان ململانێی تێدا دەکەن، بەتایبەتییش کە بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا-یەکێتیی ئەوڕوپا و ئێران-روسیا بەیەکدا دەدەن، لە جیۆگرافیایەکدا کە بۆ شەڕ کەڵکی نییە و ناوچەی شاخاویی گەورەی لێ نییە و شارەکان بچوکن، کاتێکیش هاوپەیمانەکانی تۆ تەنها پێنج ساڵە هاوسۆزتن و لەگەڵ دوژمنەکەتدا پەیوەندیی ئابوریی سەدان ملیار دۆلاریان هەیە و دەیان ساڵە هاوپەیمانن، تۆ یان دەبێت ئەو واقیعە قبوڵ بکەیت و هەندێک تەنازول بکەیت، یان دەبێت خۆت بدەیتە دەست قەدەرێکی نادیار کە ئەو قەدەرە ئەگەری هەیە -خۆ لەوانەشە ئەو ئەگەر پێچەوانەکەی راست بێ- هەر بە کوشتنی خەبات و شۆڕشەکەت لەوانەیە کۆتایی نەیەت، بەڵکو خاکەکەشت لەدەستبدەیت، باشترین چارەسەر ئەوەیە تۆ بچیتە رێککەوتنەوە بۆ پاراستنی خەبات و خەڵکەکەت، ئەوەشی چاوەڕێت دەکرد لە پێنج ساڵی داهاتودا بەدەستیبێنیت، لەوانەیە ببێتە ١٠ ساڵ. ویستی تۆ جیاوازە لە واقیعی سیاسیی و عەسکەریی. کاتێک روبەڕوی واقیعێکی تاڵ دەبیتەوە، سیاسیی عاقڵ ناڵێت یان هەمو یان هیچ، وەک سەرکردایەتی کورد لە هەرێمی کوردستان لە کاتی ریفراندۆم. قبوڵکردنی واقیع تاڵە، توشی رەخنە دەبیتەوە، زۆر کەس ئازار دەچێژێ کە دەبینێت دوای ئەو قوربانیدان و ئازایەتییە ناچار بە پیاڵەیەک ژەهر دەکرێیت، بەڵام هیچ چارەسەرییەکی باشترت نییە. بۆیە بە رای من، ئەو رێککەوتنەی ئەمریکا و تورکیا، ئەگەر جێبەجێببێت و جارێکی تر شەڕ دروستنەبێتەوە، دەبێتە رێککەوتنێک کە دەبێتە وەرچەرخانێک لە مێژوی بزاڤی ئازادییخوازیی کوردستان و ناوچەکە. بیرتان نەچێت، پرسی رۆژئاڤا و باکور بەیەکەوە گرێدراوە، تورکیا یان دەبێت رۆژئاڤا لەسەر نەخشەی سوریا و دونیا بە ئایدیۆلۆژیاکەشیەوە بسڕێتەوە، یان دەبێت رۆژئاڤا قبوڵبکات و پرسی کورد لە تورکیا چارەسەر بکات. ئەوە پڕۆسێسێکی درێژە، بەڵام ئەو رێککەوتنە -هیوادارم- دەبێتە سەرەتای ئەوەی وێنەی سیاسەت لە سوریا و تورکیا جارێکی تر بکێشرێتەوە، بێگومان لەو وێنەیە نوێیەی سوریا و تورکیادا کورد جێدەگرێت.
.gif)
سەرکۆ یونس ڕۆژئاوای کوردستان یان باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا ، جوگرافیایەکی تایبەتمەند و دیموگرافیایەکی فرە ڕەنگ و فرە ئاینە لەنێوان کورد و عەرەب و مەسیحی .خاوەنی سەروەت و سامانێکی زۆری ژێر زەوییە. لەدوای شۆڕشی مەدەنیانەی خەڵکی سوریا دژی حکومی بەشار ئەسەد و سەرهەڵدانی شەڕی ناوخۆیی و دەست تێوەردانی وڵاتانی ناوچەکە و جیهان لەو وڵاتە، ڕۆژهەڵاتی باکوری سوریا کەوتە دەست دەسەڵاتی پەیەدە و یەپەژە هەر زوو توانیان ئیدارەیەکی خۆسەری بۆ بەڕێوەبردنی ئەو ناوچانە پێک بهێنن سەرەڕای هەموو ڕەخنەکان تاڕادەیەکی باش توانیان نمونەیەکی جوانی خۆ بەڕێوەبردن پێشکەش بکەن و ناوچەکەیان بکەن بەئارامترین شوێنی سوریا بەڵام هەڕەشەکانی تورکیا و ئەردۆغان لە ئێستادا ناوچەکەی کردوە بە نائارامترین شوێنی ئەو وڵاتەو و ناوچەکە، تورکیا مەبەستیەتی (ناوچەی ئارام) بە قوڵایی (30) کلم لەناو خاکی ڕۆژئاوا دروست بکات و هەژمون و پێگەی کوردی سوریا لەناوچەکە لاواز بکات بۆ ئەم مەبەستەش چەند هۆکارو مەبەستی ئاشکراو نهێنی کردوە بە بیانوی داگیرکارییەکەی لەدوا نیوەرۆی (9/10/2019) لەژێر ناوی (کانیاوی ئاشتی) ئۆپراسیۆنەکەی دەست پێ کرد بە هاوکاری گروپە ئۆپۆزیسیونەکانی حکومەتی سوریا و هەندێ گروپی توندڕەوی ئیسلامی عەرەب کەدەستیان لەتاوانی مرۆیدا هەیە. ئەوەی بەلای ئێمەوە گرنگە لایەنی و ئابوری و هۆکارە شاراوەکانی تری ئەم ئۆپراسیونەی تورکیایە بۆ سەر ڕۆژئاوا دەتوانین بڵێین خۆی لەم هۆکارانەی خوارەوە ئەبینێتەوە:- 1- دەوڵەمەندی ئەو ناوچانەی دەکەونە ژێر دەسەڵاتی خۆسەری کوردانی ڕۆژائاوا(هەدەسە) کەبەدەوڵەمەنترین بەشی سوریا حساب دەکرێت و سەرجەمی یەدەگی نەوتی دڵنیایی سوریا نزیکەی دوو ملیار بەرمیلە و کەمتر لە (0.18%) ی یەدەگی نەوتی جیهانە ،ئەم ناوچانە خاوەنی لە (%90)ی سامانی نەوتی سوریایە و لە (%45) بەرهەمهێنانی غاز لە ڕۆژئاوایە و بەرهەمێنانی نەوت لە سوریا . لەساڵی (2010) گەشتە نزیکەی (400) چوار سەد هەزار بەرمیل ڕۆژانە لەم ژمارەیە (250) هەزاری لە ناوخۆ بەکاردەهێنرێت و ئەوەی تری هەناردەی دەرەوەی دەکەن لە ئێستادا ئەم بەرهەمێنانە دابەش بووە بەسەر هەردوو دەسەڵاتی حکومەتی دیمەشق و ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری رۆژئاوا (هەسەدە) وە زۆربەی بیرە نەوتییەکانی دەکەونە باکوری خۆرهەڵاتی سوریاوە واتە رۆژئاوی کوردستان.هەروەها رۆِژئاوا خاوەنی چەندین کارگە و پرۆژەی ستراتیژی و پیشەسازی و کشتوکاڵی و وەک لۆکە و گەنم و زەیتون و جۆرەکانی ترە. 2- خۆ ڕزگارکردنی ئابوری و دارایی تورکیایە لەو بارگرانییەی کە بەهۆی ئاوارەکانی سوریاوە دروست بوە لە تورکیا کە نزیکەی (2 تا 3) ملیۆن ئاوارە لە تورکیا هەیە ،ئەردۆغان دەیەوێ بەم ئۆپراسیۆنە بەشێکی زۆری ئەو ئاوارانە بگەڕێنێتەوە بۆ خاکی سوریا هەروەک چۆن لە کانتۆنی عەفرین ئەو سیاسەتەیان جێ بەجێ کرد دوای ئەوەی لە ئۆپراسیۆنێکا عەفرینی داگیرکرد و بەدەیان خێزانی ئاوارەی عەرەبی ناردەوە بۆ عەفرین، ئەردۆغان دەیەوێ بەدروست کردنی ناوچەیەکی ئارام ئەو سیاسەتە جێ بەجێ بکات 3- ئامانجێکی تری ئەردۆغان سڕینەوەی ناوچەکوردیەکانە بەهێنانی عەرەبی هاوردەی تورکیا بۆ ناوچەکە و لاوازکردنی پێگە و دەسەڵاتی کورد و سەرئەنجام هەڵگیرساندنی شەڕی کورد و عەرەب و بێ گومان ئەم سیاسەتە دەرئەنجامەکانی دوور مەودایە و مەتری بۆ سەر نەتەوەیی کورد دروست دەکات. 4- بیانویەکی تری ئەردۆغان و تورکیا لەکوردانی ڕۆژئاوا دروست کردنی دەوڵەتێکی کوردیە لە ڕۆژهەڵاتی فورات لەسەر بیروڕای و ئایدۆلۆژیای عەبدوڵا ئۆجالان و پاڵپشت کردنی پەکەکە لەو دەوڵەتە و مەترسی ئەوەیە لە داهاتودا رۆژهەڵاتی فورات ببێتە شوێنێکی ستراتیژی بۆ هێرشکردنە سەر تورکیا و بیانوی ئەوە ئەهێنێتەوە ئەم دەسەڵاتەی کوردان لە ڕۆژئاوا ببَیتە پێگەیەکی بەهێزی پەکەکە و لەئایندەیشدا ببێتە پێگەیەک بۆ شۆڕشگێڕانی تری کوردی باکور . *ئابوریناس
.gif)
شێرکۆ کرمانج لەسەرەتا دەبێت ئەوە بڵێین کە ڕێکەوتنی دوێنێی نێوان تورکیاو ئەمریکا تاڕادەیەکی زۆر تەمومژاوییە. جەوهەری کێشەی نێوان ڕۆژاڤاو تورکیا قەبارەو شوێنی ئەو ناوچە ئارامەیە کە تورکیا داوای دەکات. ڕێکەوتنەکەش بە هیچ شێوەیەک نە ئاماژەی بە قوڵایی نە بە پانتایی ناوچە ئارامەکە نەکردوە، لە خوارەوە هەم لەسەر ناوچە ئارامەکە هەم لەسەر هەڵوێستی هەسەدە لەپەیوەند بە ڕێکەوتنەکە قسەو باسێک دەکەین. ناوچە ئارامەکە، لە کوێوە بۆ کوێیە؟ دەکرێت بگوترێت کە ئاماژەنەکردن بە قوڵایی و شوێنی ناوچە ئارامەکە خاڵێکی پۆزەتیڤی ڕێککەوتنەکەی تورکیا -ئەمریکایە. بەگشتیی دوو تەفسیر بۆ ڕێکەوتنەکە دەرکەوتن، یەکەم، تەفسیرێکی تورکی کە گوایە ناوچە ئارامەکە بە قوڵایی ٣٠ کیلۆمەترەو پانی نزیکەی ٤٥٠ کیلۆمەتر دەبێت کە لە کۆبانێ دەستپێدەکات تا سەر سنوری باشوری کوردستان. لەبەرابەردا، تەفسیری کوردی بۆ ڕێکەوتنەکە ئەوەیە کە ناوچە ئارامەکە تەنیا ئەو ناوچانە دەگرێتەوە کە ئێستا شەڕی تێدا هەڵگیرساوە. ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت کە پانی ئەو ناوچەی کە شەڕی تێدا ڕادەوەستێت لە سەرێ کانی تا گرێ سپیە نەک لە کۆبانێ تا سەر سنوری باشور. لەسەر ئەو بنەمایە من وای بۆ دەچم کە ڕێکەوتنەکە لەسەر مەسافەی نێوان سەرێ کانی و سەرێ سپی کرابێت کە ١٠٠ کیلۆمەترە، واتە ئەو ناوچانەی کە شەڕ لێیاندا هەڵگیرساوەو ئێستا بەشێکی بە قوڵایی نزیک لە ٣٠ کیلۆمەتر لەلایەن ھێزەکانی تورکیا داگیرکراوە. ئەگەر وابێت، کاریگەریی ناوچە ئارامەکە زۆر کەم دەبێت لەبەر ئەم هۆکارانە: یەکەم، ناوچەی ئارام ٥٥٠ کیلۆمەتر نابێت وەک ئەوەی کە تورکیا خەونی پێوەدەدیت بەڵکو تەنیا ئەو ١٠٠ کیلۆمەترە دەبێت کە دەکەوێتە نێوان سەرێ کانی‌و گرێ سپی وەک لە نەخشەکە دیارە. دووەم، لەبەرئەوەی بەگشتیی ئەم ناوچانە ناوچەی عەرەبنشین بۆیە ئەگەر تورکیا ئاوارەکانیشی تێدا نیشتەجێ بکات دیموگرافی ناوچەکە بەزەرەری کورد ناگۆڕێت بەڵکو دەبێتە کەمبوونەوەی ڕێژەی عەرەب لە ڕۆژاڤا چونکە ئەگەری زۆر کەمە کە تورکیا ئەم ناوچانە چۆڵبکات. بەڵام پرسیاری گرنگ ئەوەیە داخۆ هەسەدە بەم ڕێکەوتنە ڕازی دەبێت؟ من پێموایە سەرەڕای ئەوەی کە هەسەدە پێشوازی لە ڕاگرتنی شەڕ کردوە بەڵام پێموانیە کە بەو ڕێکەوتنەی نێوان تورکیا و ئەمریکا ڕازی بێت بەتایبەتی بەو شێوەیەی کە تورکیا تەفسیری دەکات کە گوایە ناوچە ئارامەکە لە کۆبانێ درێژدەبێتەوە بۆ سەر سنوری باشوری کوردستان. ناوچە ئارامەکە وەک لەسەرەوە ئاماژەی پێکرا لە ڕێکەوتنەکە دیارینەکراوە بۆیە هەر لایەنە بەپێی تێگەیشتن‌و قازانجی خۆی تەفسیری دەکات. پرسیار ئەوەیە بۆ هەسەدە بە ڕاگرتنی شەڕ ڕازییە بەڵام بە ڕێکەوتنەکە ناڕازی، ئەی مەبەستی چیە لە ڕاگرتنی شەڕ؟ دەکرێت مەبەستەکانی هەسەدە لە ڕاگرتنی شەڕ لەم خاڵانە کۆبکرێنەوە: یەکەم، هەسەدە دەتوانێت بە قازانجی خۆی کەڵک لەو پێنج ڕۆژەی ڕاگرتنی شەڕ وەربگرێت بۆ دووبارە خۆڕێکخستنەوەو پلاندانان. ئەگەر ئەوە بەبیر خۆمان بێنینەوە کە ئەمریکییەکان زۆر کتوپڕ پشتیان لە ڕۆژاڤا کردو تورکیاش زۆر خێرا هێرشی کرد، ئەمەش وایکرد کە هەسەدە ئامادەکاریی تەواوی بۆ شەڕەکە وەک پێویست نەکردبێ، بۆیە دەکرێت بڵێین بۆ هەسەدە ئەم پێنج ڕۆژە زۆر پێویستە. دووەم، هەسەدە لەوانەیە بیەوێت کات بکڕێت تاوەکو هێزەکانی سوریاو ڕوسیا دەگەنە ناوچەکە لەسەر سنوری تورکیا-سوریا، ئەوکات بەرگریکردن‌و شەڕکردن لەگەڵ تورکیا بۆ هەسەدە ئاسانتر دەبێت ئەویش بە مسۆگەرکردنی پشتیوانی ڕوسیاو سوریا. سێیەم، هەسەدە دەیەوێت پێكهاتنەکانی لەگەڵ سوریا و ڕوسیا لە بەیاننامەیەک بگەیەنێتە هاوپەیمانیەکی تۆکمەترو هەماهەنگی لەنێوان هێزەکانیان دروستبێت بۆ بەرەنگاربوونەوەی هێرشەکانی تورکیا، لەبەر هێرشەکانی تورکیاو کتوپڕی پێکهاتنەکان هەسەدەو لایەنەکانی دیکە تا ئێستا نەپڕژاونەتە سەر وردەکارییەکان، ئەم پێنج ڕۆژە لەوانەیە ئەو دەرفەتە بڕەخسێنێت. سێیەم، لەو پێنج ڕۆژە لەوانەیە هەسەدە تێگەیشتن‌و بەرچاو ڕونیەکی باشتری بۆ پێکهاتنەکانی لەگەڵ ڕوسیا و سوریا لەلا دروستبێت، بۆیە ڕەتکردنەوەو قەبوڵکردنی ڕێکەوتنەکە لەلایەن هەسەدە دەوەستێتە سەر ئەوەی کە داخۆ سوریاو ڕوسیا چەندە جدین لە پشتیوانیکردنی هەسەدە، ئەگەرنا لەوانەیە ڕازیبیێت بە ڕێکەوتنەکە. چوارەم، هەسەدە لە ماوەی ئەو پێنج ڕۆژە ئەوەشی بۆ ڕوندەبێتەوە کە داخۆ پۆتین لە دانیشتنە چاوەڕوانکراوەکەی ٢٢ی ئەم مانگە لەگەڵ ئەردۆگان لەسەر چی پێکدێت. ڕوسیا هەڵوێستی توند بێت ئەوە هەسەدەش هەڵوێستی توند دەبێت، پێچەوانەکەشی لەوانەیە ڕاستبێت. هەرچۆنێک بێت، من وای بۆ دەچم دەکرێت تەواو هەڵەبم، بەڵام ڕازی بوون بەم ڕێکەوتنە بەم شێوەیەی کە تورکیا تەفسیری دەکات بێجگە لە پاراستنی ژیانی شەڕڤانان‌و ڕاگرتنی ئاوارەبوونی کوردانی ڕۆژاڤا هیچ قازانجێکی دیکەی بۆ کورد نیە. خۆ ئەگەر ناوچەی ئارامیش وەک هەسەدە تەفسیری دەکات تەنیا ئەو ١٠٠ کیلۆمەترەی نێوان سەرێ کانی‌و گرێ سپی بگرێتەوە ئەوە بە ڕای من ڕێکەوتنەکە لە قازانجی کوردیش نەبێت لە زەرەری نیە.
ئاراس فه‌تاح رێككه‌وتنه‌كه‌ی نێوان ئه‌مریكا و توركیا، ڕێككه‌وتنی نێوان ترامپ و ئه‌درۆگانه بۆ ڕزگاربوونی هه‌ر یه‌كه‌یان له‌و قه‌یرانه گه‌وره و قووڵانه‌ی كه پێگه‌ی هه‌ر یه‌كه‌یانی به شێواز و قووڵایی جیاواز له ناوه‌وه ده‌ره‌وه‌دا له‌قكردووه. هه‌ردوو سه‌رۆكه‌كه، ترامپ و ئه‌ردۆگان، له قه‌یرانێكی گه‌وره‌ی ناوخۆیی سیاسیی و نێو‌نه‌ته‌وه‌یی ئه‌خلاقییدا ده‌ژین، چونكه ڕای گشتیی جیهانیی به توندی ئاگربارانی سیاسه‌ته ته‌عه‌سوفییه‌كانیانی له رۆژئاوای كوردستاندا كردووه. هاوكات ئه‌م ڕێككه‌وتنه هه‌وڵێكه به ئاراسته‌ی ڕزگاركردنی په‌یوه‌ندیی توركیا به رێكخراوی ناتۆشه‌وه، چونكه په‌یوه‌ندی ئه‌م دوو سه‌رۆكه پۆپۆلیسته خه‌ریك بوو سه‌ری ناتۆش بخوات. رێككه‌وتنه‌كه جگه له ئه‌ردۆگان و ترامپ دڵی هیچ یه‌كێكی تری له گه‌مه‌كه‌ره سه‌ره‌كییه‌كان خۆشنه‌كردووه، وه‌كو ترامپ له تویتێكدا بانگه‌شه‌ی ده‌كات. له‌م رێككه‌وتنه‌دا جگه له هه‌ردوو به‌ره‌ی ئه‌مریكیی و توركیی، ئیمزای هیچ بكه‌رێكی سیاسیی و ده‌وڵه‌تێكی تری به‌سه‌ره‌وه نییه. له‌م ڕێككه‌وتنه‌دا ترامپ و ئه‌ردۆگان ئیملای داهاتووی رۆژئاوای كوردستان و سنووری باكووری سوریا به‌ته‌نها ده‌كه‌ن. بۆیه „به‌ڕێكه‌وت“ و ده‌قیق له كۆتارۆژی١٢٠ سه‌عاتییه‌كه‌ی كه ئه‌مریكا و توركیا بۆ جێبه‌جێكردنی ڕێككه‌وتنه‌كه‌یان دایانناوه، قه‌یسه‌ره نوێكه‌ی ڕوسیا، پوتین، سوڵتانه‌كه‌ی توركیای بۆ رۆژی سێشه‌ممه‌ی داهاتوو داوه‌تكردووه، بۆئه‌وه‌ی له شاری سۆتشی له‌سه‌ر ده‌ریای ڕه‌ش، وتووێژ له‌سه‌ر دۆخی ڕه‌شی سوریا و هێرشه سه‌ربازییه‌كه‌ی توركیا بكه‌ن. پێده‌چێت پوتین ده‌یه‌و‌ێت وه‌ڵامی ئه‌و پرسیاره‌ی ده‌ستكه‌وێت ئایا ئه‌م رێككه‌وتنه چه‌نده دژ به رێككه‌وتنه‌كه‌ی نێوان هه‌سه‌ده و ده‌وڵه‌تی سوریایه كه به سه‌رپه‌رشتیی روسیا ئاماده‌كرا؟ چۆنیش ده‌توانرێت سه‌روه‌ریی ده‌وڵه‌تی سووریی له‌ناو ئه‌م رێككه‌وتنه‌دا بپارێزرێت كه به‌مانای پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندییه ستراتیژییه‌‌كانی روسیا دێت. رێككه‌وتنه‌كان هێشتا كۆتاییان نه‌هاتووه، چونكه واقیعی ئاڵۆزی سیاسیی له سوریا ئه‌وه‌مان پێده‌ڵێت كه دڵخۆشكردنی دڵی سه‌رۆكێك یان دووان، مانای دڵخۆشبوونی هه‌موو هێز و سه‌رۆكه‌كانی تر ناگه‌یه‌نێت.
.gif)
د. ئیسماعیل نامیق بەڕێز مەزڵوم كۆبانی بەڕێز صالح موسلیم بەڕێزان سەرجەم بەرپرسانی سەربازی ومەدەنی بەڕێوەبەرێتی خۆسەر سڵاو، ئەزانم لەئێستادا بەكاتێكی سەخت ودژواردا تێدەپەڕن، بەهۆی ئەو دەستدرێژیە ناڕەوایەی دەوڵەتی تورك وچەتەكانی كە بۆ پاكتاوكردن وسڕینەوەتان دەستیان پێكردوە، وە لەئەزموونی سیاسی وسەربازی وحیكمەتی بڕیاردانتان دڵنیام، كە بڕیارێك نادەن، یان هەنگاوێك نانێن، دژ بەگەلی خۆ، بۆیە پێویستتان بەهیچ رێنمایی وئاراستەكردنێك نیە، ئەركی ئێمەش تەنها پشتگیریكردن وهاوكاریكردنتانە. بەڵام ئامان بیرتان نەچێت، لەئێستاوە بەڵێن بەخۆتان وگەلی خۆ بدەن، دوای تێپەڕاندنی ئەم قۆناغە دژوارە و دروستكردنی قەوارە وئیدارەی خۆتان، قەت بیر لەوە مەكەنەوە، بەبیانوی شەرعیەتی شۆڕشگێڕی لەدەسەڵاتدا بۆ هەمیشەیی بمێننەوە. ئەم خەباتە پیرۆزەتان هەرگیز بەخەڵكی مەفرۆشنەوە، چونكە ئێوە ئەو كاتە بەجوانی وگەورەیی دەمێننەوە كە بەهای مادی ودارایی لەبەرامبەر خەباتەكەتاندا وەرناگرن، ئەو دەمە جێگەی شانازین، كە منەت بەسەر خەڵكیدا ناكەن ونابن بەبەڵا بەسەریانەوە. ئێوە دوای قۆناغی شەڕ ودەستپێكردنی ئیدارەی مەدەنی، بەبیانوی خزمەتكردن لەدەسەڵاتدا مەمێننەوە، چونكە ئێوە گەورەترین خزمەتتان كردوە، ئیتر پێویستە باشترین خزمەت بكرێن، هەرمانەوەیەكتان لەدەسەڵاتدا لەقۆناغی ئیدارەی مەدەنیدا بێگومان زیان بەم خەباتە پیرۆزەتان دەگەیەنێت. بەڕێزان، تكاتان لێدەكەم لەدوای قۆناغی شەڕ قەت بیر لەوە مەكەنەوە كۆمپانیا وڤێلا وباخ وریزە ئۆتۆمبیل وپاسەوان و هێزی سەربازی تایبەت بەخۆتان هەبێت، چونكە ئەوانە نەك زیان بەخۆتان، بەڵكو زیان بەروحی شۆڕگێڕی ونیشتمانپەروەری خەڵك دەگەیەنن ولەگۆڕی دەنێن. مەڵێن دۆخی مەترسیدارمان تێپەڕاند ودۆستەكانمان دەمانپارێزن وپێویستمان بەخەڵك نەماوە، دڵنیابن ئەگەر ئیرادە وخۆڕاگری خەڵك نەبێت كەس ناتوانێت بتانپارێزێت، ئەگەر خەڵكیش بەدڵ وبەگیان لەگەڵتاندا بێت، پارێزراو دەبن. دڵنیاشبن تا كورد بڕیاریدابێت بەكوردبوون بمێنێتەوە، خەباتی چەكداری پێداویستیەكی ژیانیە بۆمانەوەی. خوشك وبرایان، هیچ كات بیر لەوە مەكەنەوە، كوڕ وكچەكانتان بنێرنە خۆشترین وڵاتانی جیهان، یان بیانێرن بۆ باشترین زانكۆكانی جیهان لەپارەی میللەت بڕوانامە بەدەستبهێنن، هەروەها رێگە خۆش مەكەن بۆ كوڕ وكچەكانتان تا بەهۆی خەباتی ئێوەوە ببن بەسەرمایەدار، یان پشتاو پشت دەسەڵاتیان بۆ بگوێزرێتەوە، چونكە ئەگەر ئەمەتان كرد، ئیتر ناتوانن خەبات وماندوبونتان بەخەڵكی بفرۆشنەوە، ئەو كات میللەت مافی خۆی دەبێت پێتان بڵێت، ئێوە خەباتتان بۆ خۆتان وخێزانتان كرد وپاداشتەكەیتان بەزیادەوە وەرگرتووە، چیتر باسی مەكەن بۆمان. نابێت ئەوە لەبیر بكەن، كە هەزاران كچی جوان دەستبەرداری مێینەتی خۆیان بوون ووازیان لەهەموو ناز وناسكیەك هێناوە، بەشەرەف وكەرامەتی خۆیان ئامادەن لەبەرامبەر سوپای بێ بەزەیی وتورك وكۆمەڵێك چەتەی دڕندە پارێزگاری لەمیللەتەكەیان بكەن. ئەو هەزاران كوڕە جوانە فەرامۆش مەكەن، كەژیانی گەنجێتی وخوێندن وخۆشی ژیان دەكەن بەقوربانی گەلەكەیان. لەقۆناغی ئیدارەی مەدەنیدا ئەم شەڕڤانە پاڵەوانانە هەمویان كارتی دەستەبەری ژیانیان بۆ بكرێت وهەموو پێداویستیەكانی ژیانیان بۆ فەراهەمبكرێت ولەفەرمانگەكاندا سڵاوی سەربازیان بۆ بكرێت وبەڕێزەوە ئیش وكارەكانیان بۆ جێبەجێ بكرێت. شەهیدەكانتان بكەنە تاجی سەرتان، غەمباری وجەرگ سوتاوی كەس وكاریان بەكەم مەزانن، دەبێت كاری لەپێشینەتان، دڵدانەوەو تەعویزكردنەوەی كوڕ وكچی ئەو شەڕڤانانە بێت، كەباوك ودایكیان شەهید بوونە، رێزی تەواویش لەو باوك ودایكانە بگرن كە كوڕ وكچە شەڕڤانەكانیان داری ئازادی رۆژاڤا بەخوێنی خۆیان ئاو دەدەن. دەستم بەدامێنتان ناو وخوێنی شەهیدەكان مەكەن بەبابەتی داڕشتن وشیعرو شانامەی درۆ، كۆڕ وكۆبونەوە حیزبیەكانی خۆتانی پێ جۆش بدەن. ئەزانن لەدەستدانی ئەندامێكی جەستە، چەند بەئازار وپڕ سوێیە بۆ مرَوڤـــ، ئەوانەی ئەندامەكانی جەستەیان لەدەستئەدەن، ئەبێ زۆر وریا بن، پیویستیان بەمامەڵە وبایەخ پێدانێكی زۆر تایبەتە، نەكەن تكایە نەكەن، پشت گوێیان بخەن وبیاندەنە دەستی غەدری زەمەن، ئەمانە دەبێت ئێوە بڕۆنە بەردەم ماڵەكانیان وسڵاوی سەربازیان بۆ بكەن وبەردەوام بەدەمیانەوە بن، چیان پێویست بوو بۆیان بكەن. ئاگاداربن، ئەو خەڵكەی ئاوارە دەبن وماڵ وسەروەتیان دەسوتێ یان تاڵاندەكرێت، لەبەر ئەوەیە بەژیانی ژێر دەستی داگیركەر رازی نین، ئەگەر باشیش بێت، بۆیە دەبێت زۆر گرنگی بەم بابەتە بدەن وژیانێكی شایستەتریان بۆ دابین بكەن، تا پەشیمان نەبن لەئێستاو خۆزگە بۆ رابردوو نەخوازن. ئەبێ هەستتان بەوە كردبێت، بیركردنەوەو پێدوایستی خەڵك لەقۆناغی ئیدارەی مەدەنیدا جیاواز دەبێت لەبیركردنەوەو پێداویستی قۆناغی ئێستا، ئەو كات داوای دادپەروەری وئازادی ودیموكراسی وفرە رەنگیتان لێدەكەن، ئەبێ خۆتان بۆ ئەو قۆناغە ئامادە بكەن. دەستتان خۆش بێت نەتانهێشتوە، دوبەرەكی بكەوێتە نێو هێزە چەكدارەكانتانەوە، وە كارێكی باشتان كردووە نەتانهێشتووە هێزی سەر بەم لاو لا لەڕۆژاڤادا دروست بێت، بەڵام ئازیزان دەبێت ئەوە بەهەند وەربگرن، كەهێزە سەربازیەكەتان هێزێكی دامەزراوەیی بێت، پارێزگاری لەهەموو تاكێكی رۆژاڤا بكات وهێزی ئەم پارت وئەو پارت نەبێت، خۆی بەدور بگرێت لەململانێی سیاسی، وبەیەك ئاست لەهەموو هاووڵاتی وپارتێكی سیاسی نزیك بێت. ئازیزان، ئەگەر بەمێژووی خەباتی چەكداری كوردستانی باشوردا ( هەرێمی كوردستان ) بچنەوە، دەتوانن سەدان وهەزاران داستانی كۆبانێ وسەرێكانی ئاسای تێدا بدۆزنەوە، بەڵام دڵنیابن ئێستا لەتوانای كوردی باشوردا نیە، داستانێكی هاوشێوەی ئەوانە بنوسێتەوە، هۆكاری ئەمەش ئازایەتی نەوەی رابردو وترسنۆكی نەوەی ئێستا نیە، بەڵكو تاكە هۆكار خراپی وفەشەلی ئیدارەی مەدەنی پارتە دەسەڵاتدارەكانە، چونكە لەئاستی مەزنی ئەو خەبات وخوێنەدا نەبوو كەلەپێناویدا بەختكرا، خراپی ئەم ئیدارەیەش روحی شۆڕشگێڕی ونیشتمانپەروەری تەواو لاواز كردوە. روداوەكانی 16 ی ئۆكتۆبەری ساڵی 2017 وپەرچەكرداری خەڵك لەو كاتەدا باشترین گەواهیدەری ئەم راستیەن. ئەوەش بزانن خەڵكی هەرێمی كوردستان ئەوەندەی ئێستا بۆ رۆژاڤا بەپەرۆشن، لەساڵی 2017 بۆ كەركوك وناوچە جێناكۆكەكان بەپەرۆش نەبوون، چونكە ئەزمونی ئێوە لەبەڕیوەبردندا تاقینەكراوەتەوە، بەڵام لەهەرێمی كوردستاندا ئەزمونی 27 ساڵەی حوكمڕانی سەركەوتوو نەبووە. بەكورتی دەمەوێت پێتان بڵیم، ژیریە ئەگەر سود لەكەموكوڕیەكانی باشور وەربگرن، بۆ ئەوەی رۆژاڤا زوو خۆری شۆڕگێڕی ونیشتمانپەروەری لێ ئاوا نەبێت. خوشك وبرایانی رێزدار، لەكۆتاییدا ماوەتەوە بڵێم، ئەم قۆناغە سەخت ودژوارە تێدەپەڕێنن، بەرهەمی خەباتتان دەچننەوە، رەنگە ئەوەی بەدەستی دەهێنن دڵخوازی ئێوە وهیچ كوردێك نەبێت، بەڵام دڵنیام رەورەوەی خەباتی ئێوە بەرەو پێشەوە دەڕوات، هەرگیزا وهەرگیز ناگەڕینەوە دۆخی پێش ساڵی 2011، گومان دەبەم دۆخێكی هاوشێوەی هەرێمی كوردستانی- عێراقتان بۆ دروست ببێت، ئەمەش رادەوەستێت لەسەر ئەو حیكمەت وژیری وسەلیقە سیاسیەی كە لێتان چاوەڕوان دەكرێت لەهەڵنانی هەنگاو بڕیارەكانتاندا. بۆیە داواكارم، بەرهەمی خەباتتان هەرچیەك وهەرچۆنێك بێت، ئەم ووشانە لەیادتان بێت ولێمەگەڕێن لەزاكیرەتاندا بسڕێنەوە. بژی كورد، سەركەوێ رۆژاڤا. هەر شاد وسەرفرازبن. د. اسماعیل نامق 17/ 10/ 2019
ئازاد جندیانی دەوڵەتی عیراق ، بە هاوكاری و پشتگیریی پایتەخەتەكانی داگیركەرانی تری كوردستان (ئەنقەرە، تاران و دیمەشق) و بە چراسەوزە هەڵگیرساوەكانی (ئەمریكا، برۆكسل، لەندەن، ناتۆ، مۆسكۆ، پێژین و پایتەختەكانی تری عەرەبیش) ڕۆژی 16 ئۆكتۆبەری 2017 یان كردە ڕۆژی سزادان و هێرشكردنە سەر كوردستان، كە لە دەروازەی سیاسی و هەستی نەتەوەییماندا، لە کەرکووک دەستیان پێ كرد ـ هەرچەندە ڕوونە كە ئەوەی ئەو ڕۆژە ڕووی دا بەهاوكاریی خائینانەی گرووپێكی ناو حزبێكی گرنگی كوردستان بوو، كە چاوەڕوانی تری لێ ئەكرا. تا ئێستاش لەناوخۆی ئەو حزبەدا مشتومڕی ئەوە كۆتایی پێ نەهاتووە، ئەوە خیانەت، یان كاڵفامی یاخۆ جیبەجێكردنی ئەمری دەوڵەتێكی هاوسێی كوردستان بوو، بەڵام ئەوەی لەبەرچاوان ڕوونە ئەوەیە كە ئەو گرووپە پاداشت كران، نەك سزا بدرێن. باسەكەم ئەوە نییە و تەنیا مەبەستم بوو ڕاگوزەرانەش بێ ئاماژەیەك بە ڕۆڵی ئەو گرووپە و خیانەتەكەیان بدەم . دەنا مەبەستم نییە دەرفەت بۆ ئەو گرووپە و میدیاو میدیاكارانیان بڕەخسێنم كە بكەونەوە پیاهەڵدانی خۆیان و شانازی بەخۆوەكردنیان. لەم نووسینەم، كە لە سێیەم ساڵەی هێرشی سوپا و حەشدی عیراقە بۆ سەر كوردستانی باشوور و هاوكاتیشە لەگەڵ هێرشەكانی سوپای توركیا بۆ سەر ڕۆژئاوای كوردستان و گەڕانەوەی سوپای سووریا بۆ ناوچەكانی ئەو بەشەی كوردستان، هەرچەندە هەر لە سەرەتاوە دەوڵەتی سووریا لەناو پایتەختی ڕۆژئاوا (قامشلو)دا ماوەتەوە . بەهۆی ئەو دوو بۆنەیەوە كورد لە هەر شوێنێكی نیشتمانە داگیركراوەكەی و لە دیاسپۆڕاشدا بەقووڵی برینداری دووبارەبوونەوەی غەدرو خیانەتە. بۆیە بە پێویستم زانی بەراوردێك لەوبارەوە بكەم، بەڵكوو چیتر خەڵكی كوردستان چەواشە نەكرێ. لە باشووردا، بەشێوەیەكی فەرمی و لە دامەزراوەی ڕێپێدراو (پەرلەمان) بڕیار لەسەر ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی درا، هەموو حزبەكان و نەتەوە و ئایینەكانی كوردستان لە بڕیاردان لەسەری بەشدار بوون و دواجار ڕیفراندۆم بە سەركەوتوویی ئەنجام درا . ئەمریكا و ئەوروپا و ڕێكخراوی نەتەوەیەكگرتووەكان و زۆر وڵاتی تریش پشتیان كردە هەموو ئەو پرنسیپانەیان، كە نزیك بە سەدەیەكە گوێی دنیایان لێ پڕ كردووە و مەزنی خۆیان و دەوڵەتەكانیان لە ڕوانگەی ئەو پرنسیپانەوە نماییش كردووە (ئەڵەبەتە لەپاڵ ئابووریی بەهێز و دەستی كوشندەی سوپا بەهێزەكانیان). دواتر كە هێرش كرایە سەر كوردستان و سنوور و فڕۆكەخانەكان داخران و گەمارۆی ئابووری و بازرگانی و دەیان ئیجرائاتی نامرۆڤانەمان بەرامبەر كرا، بیانووی داگیركەران و هاوپشتەكانیان لە زلهێزە جیهانییەكان و ناوچەییەكان ئەوە بوو كە ئێمە بۆمان نییە سەربەخۆ بین، چونكە بەرژەوەندیی زلهێزەكان و داگیركەران لەوەدایە ئێمەی كورد هەر داگیركرا و كۆیلەی ئەو چوار پایتەختە بین كە ناوەندێكی گرنگی بەرژەوەندییەكانی پایتەختە زلەكانی دنیاش پێك ئەهێنن. بە هەرحاڵ ئەو وڵاتانە چۆن هێرش و خیانەتكردن لە كورد پاسا و ئەدەن و گوتاری سیاسیی خۆیان چۆن بەبازاڕ ئەكەن، كە بۆیان ئەكرێ و شەرم لە گوتاری پڕ لە عەیب وخیانەتی خۆیان ناكەن، چونكە زلهێزی دنیا یان زلهێزی ناوچەیین، بەڵام دەستبەجێ هەندی لایەن و میدیا و نووسەری كوردستان كەوتنە خۆیان تا بە كۆنەقین و تەنیا بۆ ئەوەی بە حسابی خۆیان شكست بە ڕێبەرانی ڕیفراندۆم و نووسەر و میدیاكارانی بێنن و بە نیازی خۆیان شەرمەزاری مێژوومان بكەن، قەوانی پایتەختە داگیركەر و پایتەخەتە غەدارەكانی دنیایان لێ دەدایەوە. هەموومان قسەی ئەو بەرەیەمان لەبیرە، كە ئێستاش هەر ئەڵێنەوە و بەردەوام مشتوماڵی ئەوە دەكەن كە ئێمە ڕیفراندۆممان كردووە بۆیە لەشكركێشیمان كرایە سەر و وەك دەگوترێ سەدا پەنجا و یەكی باشوورمان لەدەست داوە، دەگوترا و دەگوترێ كە قسەی ئەمریكامان شكاند و كوفری سیاسیمان كرد بۆیە برسی كراین و گەمارۆ دراین . دەیانگوت ئابووریی سەربەخۆمان ڕاگەیاند و نەوتمان دەرهێنا و ناردمانە دەرەوە و فرۆشتمان، بۆیە شایستەی ئەو سزایانە بووین. دەیانگوت سەركردەی یەكەمی ڕیفراندۆم بۆ پێگەی خۆی ڕیفراندۆمی كرد و پەنجەی ڕاوەشاند، بۆیە هاتنە سەرمان و چیان پێ كرا كردیان. دەیانگوت و ئدەیانگوت، خەڵكی ئازاردراو و برسیكراوی كوردستانیش نەك لەبەر ڕاستیی بیانووەكانی بەرەی دژەسەرەبەخۆیی، بەڵكوو لەبەر ئاسەواری برسیكردن و گەمارۆدان و ترساندن بە حەشدی شەعبی و بە چەكی پێشكەوتووی ئەمریكی و بگرە بەو ترسی جینۆسایدەی كە لە یادەوەریی خەڵكی كوردستاندا هەمیشە ئامادەگیی هەیە، بەتایبەت كە چوار وڵاتی زلهێزی ناوچەیی داگیركەر و نەتەوەیەكگرتووەكان و پایتەختە گرنگە چاوپۆشەكانی دنیا، ڕەدووی ئەو پاساوانە كەوتن كە دژەسەربەخۆكانی ناوخۆ لە دەیان كەناڵی میدیاییەوە بانگەشەیان بۆ دەكرد. گریمان باشوور و سەركردەكانی نانی شوانی ئەم جیهانەیان خوارد و سواری سەری خۆیان بوون و وتیان ئێمە سەربەخۆییمان ئەوێ، بۆیە بە قسەی دژە سەربەخۆییەكانی ناوخۆ ئەوانەی هێرشیان كرد، ئەوانەی لەپشت هێرشەكەوە بوون، ئەوانەی چاویان لە هێرشەكە پۆشی، ئەوانەی برسییان كردین، ئەوانەی تا سەر ئێسقان گەلەكەمانیان ترسان، ئەوانەی بەردەوام ئەنفال و كیمیاباران و جینۆسایدیان ئەخستینەوە بەرچاو و یادەوەریان بەو كارەساتانە پڕ دەكردینەوە، بە تایبەت ئەوانەش كە دەیانویست پەت بخەنە ملمان و پەلكێشی بەردەمی بارەگای سوڵتانەكانی بەغدامان كەن، ئەوانە پێیان دەگوتین و ئێستاش بەردەوام پێمان دەڵێن: ئەها ئەگەر ئێمە نەبین و ئێوەش كۆیلە و گوێ لەمستی قسە و فەرمان و بەرژەوەندییەكانمان نەبن، ئەوە گورگەكان دەتانخۆن و ئێمەش پێدەكەنین، وەك ئەوەی كۆنە پادشاكان و ئیمپراتۆرەكان لە بەرزاییەكەوە و بە لووتبەرزی و شانازی و كەیف و سەفاوە، تەماشای شانۆی ڕاوی مامزەكانیان دەكرد كە چۆن تانجیەكان و تیروكەوان و ئامرازەكانی تری كوشتن، كە دابوویانە دەست مرۆڤە تانجیەكان، یان ڕاستتر بڵێم مرۆڤە گورگەكان تا ئاسكە نازدارەكانی خوا هەلاهەلا بكەن و بكوژن. دەی با بەراوردێك بكەین لەنێوان ئەوسای باشوور (16 ی ئۆكتۆبەری 2017 ) و ئێستای ڕۆژاوا(13ی ئۆكتۆبەری 2019). یەكەم: تیۆر و فیكر و فەلسەفەی سیاسیی ڕێبەرایەتی و حوكمڕانیی ڕۆژاوا لەسەر سەربەخۆیی و جیابوونەوە بنیات نەنراوە و ئەمەش نە تاكتیكە و نە شاراوە، بەڵكوو لە دووتوێی تیۆری شارستانیەتی دیموكراتی ئۆجەلانەوە سەرچاوەی گرتووە، كە بوونی دەوڵەت – نەتەوە ڕەت ئەكاتەوە، بەو مانایەی كە سەربەخۆیی نەتەوەیی دان پیانانێ. بۆیە ئەزموونی رۆژئاوا هەڕەشە نییە بۆ سەر یەكپارچەیی خاك و دەوڵەت و سەروەریی سووریا. ئەی كەوایە بۆچی نەك هەر توركیا بەڵكوو ئەمریك او روسیاش دژی ئەزموونەكەیان ئەوەستنەوە، ئایا ئەمە دووڕوویی و درۆی ئەو وڵاتانە نییە كە هەمیشە بۆ سەروەری و یەكپارچەیی خاك و دەوڵەتەكان دەگرین و ئامادەن هەر لەبەر ئەوە كارەساتی گەورە بەسەر گەلانی تردا بێنن. لێرەدا جێی خۆیەتی پرسیارێكیش لە دژە سەربەخۆییەكانی باشوور بكەین: ڕۆژئاوا نانی شوانی نەخوارد، دژی ویستی ئەمریكا نەوەستایەوە، داوای دەوڵەتی سەربەخۆی نەكرد و تێزی بەڕێوەبردنی خۆسەریی هێنایە ئاراوە و پراكتیزەشی كرد، كە لە ئەدەبیاتی كلاسیكی فیكری سیاسیدا بە بەڕێوەبردنی خۆجێی (الادارە المحلیە) ناو دەبرێ. نەك هەر هێندە، كاتێك ئەمریكا كەوتە سات و سەودا لەگەڵ توركیا بۆ ئەوەی ڕێی چوونە پاڵ روسیای لێ بگیرێ، بێ ئەوەی ڕێبەرایەتیی ڕۆژئاوا یان قەندیل بەشدار بێ (ئەوەی تا ئێستا زانراوە) بۆ ڕەواندنەوەی هەستیاری و مەترسییەكانی ئاسایشی سنووری توركیا، ئەمریكا بەرنامەی پاشەكشەی سنوورداری بۆ هێزەكانی سووریای دیموكرات داڕشت، كە دەبوایە كورد خۆی سەنگەر و تونێلەكانی بەرگریش لەو پانتاییەدا تێك بدا. ڕێبەرایەتیی ڕۆژئاوا لە قسەی ئەمریكا دەرنەچوو هەر ئەوەی كرد كە ئەمریكا (ئەمری كرد) ئەڵبەتە ئەمریكا وەك سەركردەی هاوپەیمانی دژی داعش دەدوا و بڕیاری دەدا. دووەم: بەڕێوەبەری ڕۆژئاوا ئابووریی سەربەخۆی ڕانەگەیاند، بەڵكوو وەك جۆرێك ڕێككەوتن بیرەكانی نەوت و گازی لە دەسەڵاتی سووریا وەرگرت، بۆ ئەوەی نەكەوێتەوە دەستی داعش، ئەڵبەتە ئەمریكا بەوە ڕازی بوو، پێ ناچێ رووسیا و دیمەشقیش بێ ئاگا بووبن. دەی كەواتە بیانووی توركیا و ملدانی ئەمریكا بۆ سەندنەوەی بیرە نەوتەكان لەبەر چی بوو؟ هەرچەندە هێشتا دیار نییە چی و چەند بیرە نەوت، ئەمجارەیان لە ترسی توركیا ئەخرێنەوە ژێر دەستی سووریا. دیسانەوە ئەبێ لەو بەڕێزانەی باشوور كە دژی سەربەخۆیی ئابووری بوون و ئەوەشیان بە پاساوێكی مەنتقی ئەزانی بۆ هێرشی بەغدا بۆ سەر بیرە نەوتەكانی کەرکووک و چاوپۆشیی ئەمریكا و بەتایبەتیش بەریتانیا لەو كردەوەیە. ئەڵبەت تا ئێستاش بودجەی هەرێم و مووچەی كارمەندانی هەرێم لە 2014 ەوە نەچووەتەوە شوێنی خۆی و هێشتاش پرۆبەغداكانی كوردستان بە هێندێ میدیاكار و پەرلەمانتار و هی تریشەوە، بەرۆكی هەرێمیان بەرنەداوە و هەمیشە ئەوان مكوڕتر لە عەرەبەكان داوای ڕادەستكردنی دووسەدوپەنجا هەزار بەرمیلە نەوتەكەی هەرێم ئەكەن. هەموومان بیرمانە كە هێشتا لە بەغداوە تازە مووچەی یەكەم هاتبوو، ئەمانە دەهۆڵیان دەكوتا و كوردستانیانیان دەترساند و دەیانگوت: (هەر ئەم مووچەیە یان دوو مووچەی تر دەدرێ و ئەگەر نەوتەكە نەدەنەوە دەست سۆمۆ، ئەوا كوردستان بێ مووچە ئەبێتەوە). ئێستا ئەگەر بیرەنەوتەكانی ڕۆژئاوا بدرێنەوە دەست وەزارەتی نەوتی سووریا، خۆبەڕێوەبەریی ڕۆژئاوا هیچ داهاتێكی ئەوتۆی نامێنێ تا خۆی پێ بەڕێوە ببات، ئەی كەواتا بۆ لەبەرچاوی ئەمریكاوە ڕۆژئاوای كوردستان وا سزا دەدرێ، خۆ ئەوێ نە سەربەخۆخوازە و نە خوازیاری ئابووریی سەربەخۆش بووە. سێیەم: كە ڕۆژئاوا بە رلە حەوت ڕۆژ كەوتە بەرهێرشێكی دڕندانەی توركیا و جهادییە كرێگرتەكان، ئەمریكا بەرلەوە بە چەند سەعاتێك ڕای گەیاند كە ئەو هێزەكانی ئەكشێنێتەوە و هەر واشی كرد. زۆربەی وڵاتان و میدیای سەرتاسەری دنیا ئەو ڕاگەیاندنەی ئەمریكایان بە پێكردنی چرای سەوز پێناسە كرد تا توركیا هێرش بكا. بینیمان توركیاش چی كرد و چۆنی كرد، هەڵبەتە روسیاش چرای سەوزی پێ كردبوو، بەڵام ئەوەی ئەمریكا چرا بەشەوقەكەی دەستپێكردنی شەڕەكە بوو، چونكە ئەو لە ناوچەكانی كوردستانی ڕۆژئاوا بوو نەك روسیا . ئەمەش بۆ ئەوە ناڵێم كە پاساو بۆ رووسیا بێنمەوە، چونكە روسیا لە عەفرینداهەمان دەوری شەرمەزارانەی ئێستای ئەمریكای بینی. ئەمریكا هەر بە كشانەوە و پێكردنی چرا سەوزەكەشەوە نەوەستا، بەڵكوو لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتیشدا لەپاڵ روسیا و چین فیتۆی بەكارهێنا و ڕێگەی نەدا كە بڕیاری ڕاگرتن و كشانەوەی هێرشی توركیا دەربچێ. لێدوانەكانی سەرۆكی ئەمریكاشمان تا ئەمڕۆش لەبەردەست و چاوانە كە چی ئەڵێ و چۆن ئەیڵێ. حەزەكەم ئەوە بڵێم كە من لێدوانە پەیتاپەیتاكانی ئێستا و پێشووتری ترامپ بە قسەی ناهەڵسەنگێنراو و ناهاوسەنگ نازانم و باسكردن و وەسفكردنی ئەو لێدوان و توێتانەی ترامپ بەوەی كە هی كەسێكی هاوسەنگ نییە، تێنەگەیشتنە لەو ستایلە لە دەوڵەتداری و بەڕێوەبردنی ململانێ ناوخۆیی و دەرەكییەكانی ئیدارەی ئێستای كۆشكی سپی و هاوكات پاساودانیشیەتی. بوارەكانی بەراورد یەكجار زۆرن، كە لە نووسینێكی ئاوا كورتدا هەر جێی ئەو بوارانە بووەوە كە ئاماژەم پێ دان. كۆی ئەو شتانەی وتم، بە هی زۆر لە نووسەری ناوخۆ و عەرەب و بیانیشەوە، ئەو دەرەنجامەمان پێ ئەڵێ كە: لە دیدی چوار پایتەختەكەوە كورد نەتەوەیەك نییە ڕێی پێ بدرێ بەوپەڕی ڕێوشوێنی دیموكراتیكیشەوە سەربەخۆ بێت، بگرە لە هێندێكیاندا، كورد شایستە نین وەك نەتەوە دانیشیان پیادا بنرێ، لە دیدی ئەمریكاشەوە دەركەوت كە كورد بلاكۆتەرێكی خۆجێی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستە و هیچی تر نا. دوا قسەم ئەوەیە، كە ئەمریكا و روسیا و ناتۆ و نەتەوەیەكگرتووەكان، لە باشترین حاڵەتدا، كە لە وەختی قات و قڕی و لەناوبردندا هاوكارمان بن، ئەوەیە كە بۆیان دەكرێ و لەدەستیان دێت د، وەك ئێستای ڕووسیا دەیكات، ناوبژیوان بن و بە سەلامەتی، بەڵام بە زەلیلی و چاوشۆڕییەوە بمانبەنەوە بەردەرگای كۆشكی سوڵتانەكانی ئەنقەرە و تاران و بەغدا و دیمەشق، بەڵام هەرگیز تا سەر ئامادە نین لەبەردەم كۆشكەكانی خوێن لەو چوار پایتەختەدا گرەنتی بكەن، كە دوای ڕۆیشتنی ئەوان لە مەیدانی بەردەمی كۆشكی سوڵتانەكانی خوێندا لەسێدارە نەدرێین. لێرەوەیە دەبێ ئەوە بڵێم كە وەختێ ئەمریكا لە 2011 دا عیراقی جێ هێشت، ئێمەی كوردی بەناو هاوپەیمانیشی بۆ ڕۆژگارەكانی كارەساتی ئێستا جێی هێشتین. كورد دەبێ ئەوە لە خۆی بپرسێت: ئەرێ خۆبەدەستەوەدان ناوبژیوانی دەوێ؟
د.بەختیارشاوەیس ئەوەی لەڕۆژئاوا ڕوودەدا بەرامبەر بەکوردانی ئەوپارچەیەی کوردستان بەهۆی لەشکرکێشی سوپای داگیرکەری تورکیا لەکوشتن و برین و لەجینۆسایدی خەڵکی کوردستان. نەک بەتەنهائێمە، نەک هەر کوردانی هەموو سەرزەمین ، بەڵکو ویژدانی ئازادیخوازان و مرۆڤدۆستانی دنیای دەرەوەی ڕاچەنیوەو چەند ڕۆژیکە خەوی لەهەموان تاساندوەو دەست بەدۆعا و بەوپەڕی ماتەم و حوزنەوە تابەیانی بەدیار هەواڵێکی خۆش بۆ منداڵ و ژن و پیرو پەککەوتەکانی کوردانی مەزڵومی ڕۆژئاوا ڕۆژ دەکەینەوە. دوای پێنج ڕۆژ لەدەستپێکردنی لەشکرکێشیەکەو لەناو ئەو شەڕە نابەرابەرەی کەلەنێوان سوپای تورکیا و شەڕڤانان هاتە ئاراوە، کە بەداخی زۆرەوە شەهیدبونی نزیکەی ۲۰۰ هاونیشتمانی و سەدان بریندار و ئاوارەبونی ۲۷۰ هەزار هاوڵاتی ڕۆژئاوای کوردستانی لێکەوتەوە. هەربۆیەلە۱۳ی ئۆکتۆبەر فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکرات هەسەدە مەزڵوم کۆبانی ڕێککەوتنی لەگەڵ سوپای سوریا ڕاگەیاندو وتی: لەنێوان ڕێککەوتن لەگەڵ سوریا و قڕکردنی گەلەکەمان بێگومان ژیانی گەلەکەمان هەڵدەبژێرین. ئەم دۆخە تراژیدیایەی کەئێستا لەڕۆژئاوا دەگوزەرێ، دەکرێ سوتفەیەکی سەیر بێت لەگەڵ ئەو ڕوداوانەی کە ۱٦ی ئۆکتۆبەری دوو ساڵ لەمەوبەر لەکەرکوک ڕویاندا،وەک مێژووی ڕۆژەکە بەتەنها سێ ڕۆژ جیاوازیان هەیە، بەڵام لەقوڵایدا و لەمامەڵەی ژیرانەی سەرکردە سەربازیەکانی ئەوکاتی کەرکوک و ئێستای ڕۆژئاوا زۆر لەیەک دەچن. پەندێک هەیە دەڵێ: هەندێک حەقیقەت هەیە تەنها بەتێپەربونی کات ڕون دەبێتەوە. ئەوەی کەلە۱٦ ی ئۆکتۆبەری کەرکوک ڕوویدا، هەمان سیاسەتێک بوو کە لە۱۳ی ئۆکتۆبەری ئەمساڵ لەڕۆژئاوا ئەنجامدرا، بەڵام جیاوازیەکە ئەوەیەکەلەلای کەسانێک ئەوەی کەرکوک خیانەت و ئەمەی ڕۆژئاوا لەلای زۆرینە بڕیاری ژیرانەوشەرەفمەندانەو دڵنیام هەروایە. لەپەیوەندیدا بەم مناقەشە بەردەوامە بێئەنجامەوە، پێموایە بەهەمومان لەدووساڵی ڕابردوو نەمانتوانی وەک بڕیارەکەی مەزڵوم کۆبانێ حەقیەتی ۱٦ی ئۆکتۆبەری ۲۰۱۷ بۆ جەماوەر ڕوون بکەینەوە. مەزڵوم بەبڕیارە ژیرانەکەی هەربەتەنها مەزڵومیەتی کوردی لەڕۆژئاوا نەپاراست و کوردقڕانی دوورنەخستەوە، بەڵکو پەیامێکیشی دابەگوێی فس فس پاڵەوانەکانی ناوبەشێک لەکەناڵەکانی تەلەفزیۆنی خۆمان و پێی وتن ئیتر بوختان وچەواشەکاری و تەشهیرەکانتان بەوەی ۱٦ی ئۆکتۆبەر خیانەت بوە درۆیەکی گەورەیە.چونکە لەناوجەرگەی شەڕی نابەرابەر و لەم سەردەمەی تەکنەلۆجیاو پیلانگێڕی سەربازی دەوڵەتانی بەرژەوەندیخواز ، پاراستنی ژیانی گەل و ڕێگەگرتن لە ڕژانی پەنجەی منداڵێک گەورەترین دەسکەوت و شانازی یە. کەواتە جەنگاوەرانی ۱٦و۱۳ ئۆکتۆبەر لەباشوور و ڕۆژئاوای کوردستان، حەقیقەتی سیاسەتی ژیرانەتان ئەمڕۆ لای خەڵک بەدەرکەوت، هەروەک دەزانم ڕۆژیکیش دێت کەخەڵاتی شانازی و مەدالیای سەربەرزیتان دەکرێتەگەردن. وەک ئەوەی پەشێوی شاعیر بۆمەزڵوم کۆبانێ نوسیوە؛ ئەمەی تۆ کردت هەرگیز فرۆشتن نیە، هەرگیز. بەڵکو ڕێگری بو لەسڕینەوەی نەژادی نەتەوەیەک. سوپاس، جەنگاوەر.سوپاس
.gif)
کامەران مەنتک هه‌موو زلهیزیك دوو جۆر هێزی هه‌یه له ململانێكانیدا به‌كاریده‌هێنێت، هێزی نه‌رم، كه ئه‌و پره‌نسیپ و بیروباوه‌ڕانه‌یه به‌رزی ده‌كاته‌وه‌و وه‌ك ئامڕازێكی گرنگ له‌شه‌ڕدا به‌كاریده‌هێنێت، له‌گه‌ڵ هێزی ره‌ق، كه ئه‌و سوپاو چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نیانه ده‌گرێته‌وه، كه له‌به‌رده‌ستیدایه. زۆرجار به‌رله‌وه‌ی هێزه ره‌قه‌كان رووبه‌رووی یه‌كتر ببنه‌وه، هێزی نه‌رم به‌ره‌ی دوژمنه‌كه‌ی داگیركردووه!. ناپیلۆن به‌ر له‌وه‌ی بگاته ئه‌وروپا، پڕه‌نسیپه‌كانی شۆرشی فه‌ره‌نسی(دادپه‌روه‌ری و برایه‌تی و یه‌كسانی) كۆمه‌ڵگای ئه‌وروپی ته‌نیبوو، بۆیه هێزه ره‌قه‌كه‌ی ناپلیۆن، واته سوپاكه‌ی به ئاسانی توانی ئه‌و وڵاتانه داگیر بكات، كه نه‌ك رووبه‌رووی نه‌بوونه‌وه، بگره پێشوازیشیان كرد!. پاشان به‌هۆی نه‌گونجانی هێزی نه‌رم و ره‌قی ناپیلۆن، واته ئه‌و كارانه‌ی ئه‌نجامیان ده‌دا له‌گه‌ڵ ئه‌و پڕه‌نسیپانه‌ی به‌رزیان كردبووه، ئه‌و كه‌سانه‌ی پێشوازیان له سوپاكه‌ی ناپلیۆن كرد، هه‌ر خۆیان لێی هه‌ڵسانه‌وه‌و ده‌ریانكرد!. ئه‌مریكا كاتێك هاته رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست، دوای لێدانی ئێراق، كۆمه‌ڵێك پڕه‌نسیپی سه‌رنج راكێشی به‌رزركردبوه‌وه وه‌ك ئازادی و مافی مرۆڤ و دادپه‌روه‌ری كۆمه‌ڵایه‌تی و ... هتد، ئه‌گه‌رچی مێژووی ئه‌مریكا وایكرد، زۆر له خه‌لكی هوشیار باوه‌ڕ به‌م دروشمانه‌ی ئه‌مریكا نه‌كات، وه‌لێ له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا كاریگه‌ری گه‌وره‌ی خۆی له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگاكان هه‌بوو. له ماوه‌ی بیست و هه‌شت ساڵی رابردوو به‌رده‌وام هاوسه‌نگی نێوان هێزی نه‌رم (سۆفت پاوه‌رو) و هێزی ره‌قی(هارد پاوه‌ر) ی ئه‌مریكی له له‌نگیدا دابووه، واته رۆژ به رۆژ باوه‌ڕكردن به ئه‌مریكا لاوازتر بووه. ده‌توانین هه‌ڵوێستی ئه‌مریكا به‌رامبه‌ر رۆژئاوای كوردستان وه‌ك خاڵی ترۆپك و كۆتایی سۆفت پاوه‌ری ئه‌مریكی هه‌ژمار بكه‌ین، ده‌سه‌ڵاتی ئه‌مریكی نه‌ك له جیهان، بگره له ناوه‌خۆی ئه‌مریكاش متمانه‌ی له ده‌ستدا، كه ئه‌مه خاڵی ده‌ستپێكی كشانه‌وه‌و به كۆتاهاتنی راسته‌قینه‌ی ئه‌مریكایه وه‌ك تاكه هیزێكی جیهانی، چونكه له رووی هێزی ره‌قه‌وه ئه‌مریكا دوای ساڵی (2000) ورده ورده له كشانه دواوه دایه!. له‌ده‌ستدانی سۆفت پاوه‌ر كاریگه‌ریه‌كی ترسناكی له‌سه‌ر چاره‌نووسی هێزه‌كان هه‌یه، چونكه بنه‌مای دروست بوون و به‌هێزبوونی هه‌موو هێزه‌كانی تره. ئه‌وه‌ی تا ئێستا توانیویه‌تی له‌م بواره‌دا یارمه‌تیه‌كی سۆفت پاوه‌ری ئه‌مریكی بدات بۆ ئه‌وه‌ی خۆی بگرێت، ئه‌وه‌یه هێزه ركابه‌ره‌كانی وه‌ك روسیا و چین سۆفت پاوه‌ریان زۆر لاوازه‌و هیچ ئه‌لته‌رناتیڤێكی نوێیان بۆ كۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی پێ نیه، به‌ڵكو كار له‌سه‌ر هه‌مان ئه‌و دروشمانه ده‌كه‌ن، كه له قۆناغی شه‌ری ساردا كاریان پێده‌كرد!. ئه‌مریكا دوای ئه‌و هه‌نگاوه‌ی به‌رامبه‌ر كورد له رۆژئاوای كوردستان، هه‌ر هه‌ڵوێستێكی تر بنوێنێت، تازه سۆفت پاوه‌ره‌كه‌ی له‌كه‌دار بووه، وه‌ك هه‌ندێك خه‌ڵك به ساده‌یی ده‌ڵێن ئه‌خلاقی ئه‌مریكا له‌كه‌دار بوو، كه زۆر ئاسته‌نگه جارێكی تر كاریگه‌ر بكرێته‌وه. راسته لای ریالیسته نوێیه‌كان له سیاسه‌تدا مه‌سه‌له‌ی ئه‌خلاق هیچ شوێنێك ناگرێت، به‌ڵام ئه‌مه هه‌رگیز له به‌های ئه‌وه كه‌م ناكاته‌وه، كه ئه‌خلاق وه‌ك فاكته‌رێكی گرنگ، به تایبه‌تیش له دۆخه به‌رچاو و هه‌ستیاره‌كاندا رۆڵێكی گرنگ له پێكهاته‌ی هێزی نه‌رمدا ده‌گێڕێت، بۆیه كشانه‌وه‌ی ئه‌مریكا له رۆژئاوای كوردستان، به ته‌نیای كشانه‌وه‌ی سوپاو چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نیه‌كانی ئه‌مریكا نیه، به‌ڵكو كشانه‌وه‌و گه‌ڕانه دواوه‌ی به‌هاكانی ئه‌مریكی و سۆفت پاوه‌ری ئه‌مریكایه.
.gif)
هێڤیدار ئەحمەد بۆ 16ی ئوکتۆبەر روویدا؟ هەڵبەت ئێستا ناخۆشترین ووشە لایی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان یان دەتوانین بڵێن بەشێکی (یەکێتی) ووشەی (ئوکتۆبەرە)، چونکە هەر کاتێ باسی 16ی ئوکتۆبەر دەکەی یەکسەر دەمارییان دەگیرێ و نارەحەت دەبن. بێگۆمان خۆیان چاک دەزانن لەو رۆژەدا چییان کردووەو ئەگەر پێیان کرابوایا (16ی ئوکتۆبەرییان) لەنێو هەموو ئەدەبیاتی دنیادا لە نێوییان دەبرد. شوکر پێیان ناکرێ. برادەرانی یەکێتی ببورن، ئەوە مێژۆیەکە خۆم تییدا شاهیدم، تاوەکو پێم دەکرێ ئەو مێژۆیە بو خەڵکی خۆم وەک ئەمانەتێک باسی دەکەم کە لەو رۆژەدا چی روویدا؟. رووداوەکانی پێش 16ی ئوکتۆبەر... کاتی خۆی کە هەوڵی سەندنەوەی متمانەیان لە مالیکی سەرۆک وەزیرانی عێراق کرا، جەنابی سەرۆک بارزانی، لە دۆکان بە مام جەلالی گوت "ئێمە لە کوبوونەوەی دوکان داوای سەندنەوەی متمانە ناکەین، بەڵام زەمینە خۆش دەکەین بو ئەوەی سەدر و نوجێفی و سەرکردەکانی عێراق لەو کوبوونەوەیە داوا بکەن، تووش وەکو سەرۆکی عێراق بڵێ ئەگەر ئەو هەنگاوە بهاوێژن منیش وەک سەرۆک کۆمار پاڵپشتیتان دەکەم" بەڵام کە کوبوونەوەکە کرا "پێش ئەوەی ئەوان داوا بکەن، جەنابی مام جەلال یەکسەر گوتی ئەگەر ئێوە داوایەکی وەها بکەن منیش پاڵپشتی ئێوە دەبم". کە کارەکە بو بەجددی، لە دوا ساتەکاندا مام جەلال پەشیمان بوو و لەو رۆژەوە کورد لە عێراق شکا. بەڵام ئەگەر سەریگرتبوایا، ئەوا بەحەیات لە عێراق کەس نەیدەوێرا بەرامبەر کورد هەڵە بکات، چونکە پێش مالیکی لەسەر داوای مام جەلال، جەنابی سەرۆک بارزانی، ئیبراهیم جەعفەری کە سەرۆک وەزیری عێراق بووم مام جەلالی ناڕەحەتکردبوو لایبرد، مالیکیش دەرکرابوایا، دەردەکەوت کە کوردن بڕیاردەدەن کێ دادەنن و کێ لایدەبن. بەڵام ئەو کارتە لەدەست کورد چوو. ئێدی هەموو رۆژێ سزای کوردییان دا تاوەکو بودجە و مووچەی خەڵکی کوردستان بڕدرا، کە هەموو کەس دەزانێ لەسەر داوای کێ بوو! ئەمەش وایکرد خەڵکی کوردستان بێر لە جیابوونەوە لە عێراق بکەن و ئیدی ئامادەنین زەلیل و بن دەستی قبووڵ بکەن. 25ی ئەیلوولی 2017 خەڵکی باشووری کوردستان دەنگیان بو جیابوونەوە لە عێراق دا، بڕیارێک بوو، یەک میسقال زەرەش هەڵەی تیدا نەبوو، زۆر بوێرانەبوو، ئاقلانەبوو. سەرۆک بارزانی، ئاڵای گشتپرسی گرتبووە دەست، هەموو دنیا هاتن بۆ ئەوەی بارزانی پەشێمان بکەن، هەڕەشەییانکرد، ئیغرای بارزانییان کرد، ویستییان بارزانی بوەستێنن، بەڵام هێز نەبوو ئەم پیاوە بوەستێنێ، چونکە ئیمانی بە گشتپرسی هەبوو بۆ میللەتەکەی کە نە خۆی و نە میللەتەکەی ئامادەنەبوون بە زەلیلی لەژێر دەستی بەغدا بژین. بارزانی و میللەتەکەی لە ئەنجامدانی بڕیارەکەی سەرکەوتن، گشتپرسی کرا. دەرکەوت هەمو رێگایەکی دیبلۆماسی لە دنیا بو وەستاندنی بارزانی شکستی هێنا. سەرۆک بارزانی لە دوا کۆبوونەوەی سەرکردایەتی سیاسی حیزبە کوردستانییەکان گوتی "تکایە ئەگەر ئێوە لەگەڵ ئەنجامدانی گشتپرسی نەبن، لە دژیش نەوەستن". مانگێک لەسەر گشتپرسی نەرۆیشت، خەونی جیابوونەوەی کوردستان لە عێراق بو چەندین ساڵ لەنێو برا. هیچ دەوڵەتێک جورئەتی نەکرد ئەو خەونە لەنێو ببات، تاوەکو کەڵێنێکی گەورەیان لەنێو هێزە کوردستانییەکانییان بینی کە ئەو کارەیان بوو بکەن، کەڵێنەکەش (بەشێک بوو لە یەکێتی نیشتیمانی کوردستان) نەک هەموو یەکێتی. یەکێتی لەگەڵ بەغدا، بریتانیا، ئێران رێککەت کە هێرشی بکەنە سەر پێشمەرگە لە کەرکووک و شنگاڵ و مەخموور و دەرسێک بدەن بە پارتی بەحەیات جورئەتی ئەوە نەکات جارێکی دیکە باسی دروستکردنی کیانێک بکات بو خەلکی هەرێمی کوردستان! بەڵێ یەکێتی ئەوەی کرد، کوردستانی بو چەند تەنەکەیەکی نەوتی فرۆشت، دواتر نە تەنەکە نەوتەکە بویان ما، نە کەرکووک و نە دەسەڵاتەکەی و نە خەڵکەکەی. نە یەکێتیش ئەو (کاڵفامانەیان) سزادا کە جەنابی کاک کوسرەت ئەو وەسفەیان دایێ دوای خیانەتی 16ی ئوکتۆبەر. ئەوەی لە هەموو شتێک ناخۆشتر بو یەکێتی ئەوەبوو کە پێشمەرگە لە پردێ و سحێلا بە بێ هێزێ (پێشمەرگەی یەکێتی) سوپا و حەشدی شەعبی و راوێژکارەکانی ئێران و ئەمریکایان شکاند و داستانێکی مێژۆییان تۆمارکرد. چونکە دایاننابوو ئەمە ئەو کاتەیە کە کۆتای بە پارتی بهێنن و هەرێمی کوردستان هەمووی تەسلیمی حەشدی شەعبی بکەن!. بەڵام دوای 16ی ئوکتۆبەر بەغدا و تاران و ڵەندەن دەرگای خۆیان لەسەر ئەو بەشەی یەکێتییان داخست، وەک ئەوەی بڵێ "ئەوەی خیانەت لە خەبات و قوربانی گەلێکی هەڕەشە لێکراوی خۆی بکات، بو کەس ماڵ نییە و ماڵیش نابێ". لە هێتلەرییان پرسییەوە "کێ چنەترین کەسە لای تۆ؟ ئەویش وەڵامی دایەوە گوتی، ئەوانەبوون کە هاوکاری ئێمەیان کردووە بۆ داگیرکردنی وڵاتی خۆیان" دەیگێڕنەوە، کاتی خۆی سوپای ناپلیۆن پۆ نابرت ویستییان نەمسا داگیربکەن، قورابی زۆیان دا و تێدا سەرنەکەوتن، هەستان بەدوای کەڵێنێکدا دەگەران کە چۆن بتوانن دەست بەسەر ولاتی نەمسادا بگرن، فەرماندەی سەربازی سوپای نەمسا خۆی دەفرۆشێ و لەگەڵ فرەنسا رێککدەکەوێ و وڵاتی خۆی رادەستی فرەنسا دەکات. دوای لە حزۆری ناپلیۆن ئامادەدەبێ، کاتێ فەرماندەی سوپای فرەنسا پێ دەڵێ "ئەگەر هاوکاری ئەم فەرماندەی نەمسا نەبوایا، بە ئاسانی نەمانتوانی نەمسا داگیربکەین. ناپلیۆنیش هەر لە شوێنی خۆی کیسێک کە چەند دەرهەمی زێڕی تێیدا بوو فرێداتە بەردەم فەرماندە نەمساوییەکە کیسەکە بە ئەرزەوە دەخشێ تاوەکو دەگاتە بەردەستی. دەڵێ ئەوە دیاری تۆیە. فەرماندە نەمساوییەکەش دەڵێ دەمەوێ تەوقەیەک لەگەڵ جەنابی ناپلئۆن بکەم، ناپلیۆن پێ دەڵێ من دەستی خۆم ناخەمە نیو دەستی کەسێک کە خیانەتی لە وڵاتی خۆی کردبێ!". خو تێ دەگەین من چی دەڵێم؟
د. هادی عەلی یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان و كادیر و ئەندامانی یەكگرتوو لەهەردوو ڕەهەندی ئیسلامی و نەتەوەییەوە نابێ لەخۆیان بەگومان بن ، لەوێستگە و ڕووداوە هەستیار و نەخوازراوەكاندا نابێ دوچاری شڵەژان و دڵەڕاوكێ ببنەوە، لە دەِربڕین و مامەڵە كردنیان لەگەڵ ڕووداوەكان دا نابێ توشی ناهاوسەنگی ببن. ـ لەڕەهەندی ئیسلامیەوە:- ـ ئاشكرایە كە یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان هەر لەسەرەتاوە داهێنەری پڕۆژەیەكی ئیسلامی كوردستانی میانڕەوانە و هاوچەرخ بوە ، لەسەر ئاستی تاك و كۆمەڵگە ئەزمونێكی نوێ و سەركەوتوی پێشكەش بەكۆمەڵگەی خۆی كردووە. ـ لەبواری ڕەتكردنەوەی هەموو شێوازەكانی توندڕەوی و توند و تیژی و تیرۆر و تۆقاندن بەناوی ئیسلامەوە پێشەنگ بوە و هۆكارێكی سەرەكی بوە لەدورخستنەوەی مەترسیەكانی تیرۆر لەكۆمەڵگەی كوردەواری و بەهێزكردنی سەقامگیری كۆمەڵایەتی لەم هەرێمەدا . ـ لەبواری پێكەوە ژیانی ئاشتیانەو یەكتر قبوڵ كردن و ڕێزگرتن لەفرەیی سیاسی لەفیكر و مومارەسە دا سەرمەشق بووە. ـ لەبواری ڕێزگرتن لەمافەكانی ئافرەت و بەشداریكردنی كارای ئافرەت لەژیانی گشتی و سیاسی دا داهێنەر بووە و تائێستاشی لەگەڵدابێت لەپێش هەموو ئاڕاستە فیكری و سیاسیەكانی تری ساحەكەوەیە. ـ لەڕەهەندی نەتەوەییەوە:- ـ هەر لەسەرەتای دامەزراندنیەوە یەكگرتوو ئەو ڕاستیەی چەسپاندووە كە گەلی كورد مافی خۆیەتی وەك گەلانی تری جیهان و ناوچەكە خاوەنی قەوارەی سیاسی خۆی بێت و ئەندامێكی كارای ڕێكخراوە نێو نەتەوەییەكان بێت. ـ هەر لەو سۆنگەیەوە مامەڵەی دروستی لەگەڵ ئەزمونی سیاسی هەرێمی كوردستان كردووە ، لەسەر ئاستی ناوخۆی هەرێم و عێڕاق و دەرەوەش هەمیشە ڕۆڵی هاوكار و پشتیوانیكردنی بێدرێغی هەبوە . ـ لە سەر ئاستی پارچەكانی تری كوردستان پشتگیری دۆزی رەوای گەلەكەمانی كردووە و پەیوەندی دوستانەو هاوسەنگی ڕاگرتووە لەگەڵ تێكرای لایەنە سیاسیەكانیاندا و ئەوەندەی پێی كرابێت هەوڵی داوە بۆ ئەوەی بە رَێگای سیاسی و دیموكراسی چارەسەری كێشەكانیان بكرێت. - لەماوەی ساڵانی ڕابردوودا پێش رۆخانی رژێمی بەعس و دوای رۆخانیشی، لە هەر ویستگەیەكدا كە هاتبێتە پێش ، یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان ئەركی نیشتیمانی و نەتەوەیی خۆی ئەنجامداوە و هەوڵی داوە رۆڵی ئەرێنی خۆی هەبێت ئەگەر چی لەو پێناوە دا باجی گەورەشی دابێت. - ئیستاش كە ئەم كارەساتە نەخوازراوە رووی كردۆتە گەلەكەمان لە رۆژئاوا ، یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان وەك هەمیشە هەر لەسەرەتاوە وەك لایەنێكی كوردستانی ڕەسەن سەیری روداوەكە و دەرهاویشتنەكانی كردووە ، هیرشی سوپای توركیاو بە كارهێنانی هێز بە كارێكی ناڕەوا لە قەڵەم داوە و ئیدانەی كردووە و نیگەرانی خۆی دەڕبریوە بۆ ئەو نەهامەتی و وێرانكاری و ئاوارەبوونەی دووچاری خەلكی ئەو ناوچانە دەبێتەوە. هەر لەو میانەدا یەكگرتوو ڕایگەیاندووە كە گەلی كورد لەو بەشەی كوردستاندا مافی ڕەوای خۆیانە كە بە هەرشێوەیەك بیانەوێت گۆزارشت لە ئیرادە و ئیدارەی خۆیان بكەن . داوای لە حكومەتی توركیا و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی كردووە كە هەرچی زووترە كۆتایی بەم هێرش و پەلاماردانە سەربازیە بهێنن و لەسەر مێزی گفتۆگۆ بە رێكاری سیاسی كێشە و ئالۆزیەكان چارەسەر بكەن. لە ئایندەشدا مامەڵەی دروست لەگەڵ پەرەسەندنەكاندا دەكات و هەڵویستی پێویست وەردەگرێت. لەو ڕوانگەیەوە جارێكی تر تەئكید دەكەینەوە كە یەكگرتووەكان نابێ لە وێستگەو روداوە هەستیارەكاندا چیتر توشی شڵەژان و دڵە راوكێ ببنەوە و نابێ لە خۆیان بە گۆمان بن. بەلكو پێویستە و شایستەی ئەوانە كە بە ئەو پەڕی متمانە بە خۆبوون و بەشێوەیەكی هاوسەنگ و لۆژیكیانە مامەڵە لەگەڵ روداوەكاندا بكەن و هەمیشە ڕاو سەرنجی پێویست و خوێندنەوەی تایبەت بەخۆیانیان لەبارەی ڕوداوەكانەوە هەبێ ، ئەم ڕەشە با و زریانەش كۆتایی دێت ، ستەمكاران لەناودەچن و میلەتان تەواونابن... (( ۆتِلْكَ الْأَیَّامُ نُدَاوِلُهَا بَیْنَ النَّاسِ ))
.gif)
.jpg)
.jpg)
.png)
.jpg)
