.gif)
محەمەد فاتح حامد یاسا یه‌كێكه له‌و بنه‌مایانه‌ی به‌مه‌به‌ستی رێكخستنه‌وه‌ی هه‌ڵسوكه‌وتی كۆمه‌ڵگه دانراوه و په‌یڕه‌وده‌كرێت و پێویسته هه‌موان ملكه‌چی بن ، ئه‌گه‌ر بێتو تاكه‌كانی هه‌رچ كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك ملكه‌چی یاسا نه‌بن و به‌ویست و ئاره‌زوی خۆیان هه‌ڵسوكه‌وت بكه‌ن ، به‌بێ ره‌چاوكردنی ئه‌ركی سه‌رشانیان و مافه‌كانیان و پێشێلنه‌كردنی مافی كه‌سانی دیكه ، ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه سه‌ركه‌وتونابێت. كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌ش به‌نده به یاساوه و هه‌رچ هاوڵاتیه‌كی ئاسایی سه‌رپێچی یاسا بكات ، لێپێچینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كرێت ، به‌ده‌ر له ده‌سه‌ڵاتداران و به‌رپرسان و كاربه‌ده‌ستانی هه‌رێمی كوردستان ، كه تاكو ئێستا نه‌مان دی لێپرسینه‌وه و لێپێچینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا بكرێت. بچوكترین نمونه كاتێك ئۆتۆمبێلێك به بازگه‌یه‌كدا ده‌ڕوات ناتوانێت به‌بێ پرسی بازگه‌كه تێپه‌ڕببێت ، و ئه‌گه‌ر بێت و ئه‌و یاسایه پێشێل بكات بۆی هه‌یه گولله بارانی بكه‌ن ، به‌ڵام كاروانی ئۆتۆمبێلی به‌رپرسه‌كان بۆیان هه‌یه ئه‌م یاسایه پێشێل بكه‌ن و ئه‌گه‌ر بازنه‌كان ناڕازی بن بۆی هه‌یه رووبه‌ڕووی لێپرسینه‌وه و لێپێچینه‌وه‌ش ببنه‌وه. دواتر هه‌ر له زمانی په‌رله‌مانتاره‌كان خۆیان ، به‌رپرسان و كاربه‌ده‌ستانی هه‌رێم پشكیان هه‌یه له‌و كه‌لوپه‌لو و خۆراكانه‌ی به قاچاخ ئاودیوی كوردستان ده‌كرێن و مه‌ترسین بۆ سه‌ر ژیانی هاونیشتیمانانی هه‌رێمی كوردستان ، هه‌ر وه‌ها ئه‌و په‌له‌مانتاران ده‌ڵێن : كه به‌رپرسانی هه‌رێمی كوردستان له دۆسێی گه‌نده‌ڵی نه‌وت تێوه‌گلاون ، دواترین لێدوانیان له‌لایان په‌رله‌مانتار سامان بابانه‌وه بوو ، رایگه‌یاند : زۆربه‌ی كۆمپانیاكان سه‌ر به مافیاكان و به‌رپرسانی حزبه‌كان و ئه‌ندامانی مه‌كته‌بی سیاسی حزبه‌كانن ، داوای له په‌رله‌مانی هه‌رێمی كوردستانیش كرد چیتر بێده‌نگ نه‌بن له‌و گه‌نده‌ڵییه‌ی له خاڵه سنوریه‌كان و دۆسێی نه‌وتدا هه‌یه ، داواشی كرد چاكسازی له حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانه‌وه ده‌ستپێبكات چونكه ئه‌م كابینه‌یه‌ی حكومه‌تی هه‌رێم گه‌نده‌ڵیه‌كی زۆری تیایه!. هه‌روه‌ها دكتۆر شێركۆ جه‌وده‌ت ئه‌ندامی لیژنه‌ی وزه‌و سامانه سروشتیه‌كان و پیشه‌سازی و بازرگانی له په‌رله‌مانی كوردستان ده‌ڵێت : ئیداره‌كردنی كه‌رتی نه‌وت و گاز له هه‌رێمی كوردستاندا له خراپترین ئاستیدایه و له 40% داهاتی دیار نییه‌و رێگری له په‌رله‌مانتاران و دامه‌زراوه په‌یوه‌ندیداره‌كان و ته‌نانه‌ت دیوانی چاودێری داراییش ده‌كرێت كاری وردبینی له‌و كه‌رته‌دا بكات. لای خۆیه‌وه په‌رله‌مانتار عه‌لی حه‌مه ساڵه‌ح ئاشكرای كرد : خاڵه سنوریه‌كان بۆته ناوه‌ندێك بۆ قاچاخچێتی و قۆرخكاری و به ملیۆنێركردنی چه‌ند به‌رپرس وكه‌سێك و ئه‌م دۆخی گه‌نده‌ڵیه له‌سه‌رجه‌م خاڵه سنوریه‌كاندا ھه‌یه، ھه‌ریه‌كه به شێوازی جیا و به‌دواداچونمان بۆ ھه‌موو دۆسیه‌كان كردوه، له ئیبراھیم خه‌لیل و سمێلكاوه تاوه‌كو باشماخ ، رونیشیكردوه : ئه‌وه‌ی دیومه، لوتكه‌ی فه‌سادو گه‌نده‌ڵیه و كۆی به‌رپرسانی حكومه‌ت له‌م دۆسیه مه‌ترسیدارانه ئاگادار كراونه‌ته‌وه، به‌ڵام تاوه‌كو ئێستا به‌رده‌وامه! كوان یاساكان كامه‌ن ؟ بۆچی تاكو ئێستا نه‌مان دی به‌رپرسێك له‌سه‌ر گه‌نده‌ڵی دادگایی بكرێت ، سه‌ره‌ڕای ئه‌و هه‌مو به‌رپرسه دز و ........ هینه‌ی هه‌مانه ! ئه‌ی بۆچی منێكی هاونیشتیمانی ئاسایی ئه‌گه‌ر بێت و بوتڵه غازێك یان به‌رمیله نه‌وتێك بدزم یاسا راپێچی دادگام ده‌كات ! ، كه‌چی ئه‌وان به بۆڕی و به تانكه‌ر ده‌یدزن به‌بێ ئه‌وه‌ی به‌رمیلێك به میله‌ت ره‌وا ببینن ، كه‌چی یاسا له‌ئاستی ئه‌واندا گوێره وبونی نیه ! ئه‌مانه نمونه‌یه‌كی بچوكن له‌چاو ئه‌و گه‌نده‌ڵێ گه‌ورانه‌ی ده‌یكه‌ن و تێكڕای هاونیشتیمانانی هه‌رێمی كوردستان ئاگاداری دزی و گه‌نده‌ڵێكانیانن و باسی لێوه ده‌كه‌ن. به ئاره‌زوی خۆیان ئه‌گه‌ر مه‌به‌ستیان بێت ته‌شهیر به‌یه‌ك ده‌كه‌ن و لایانگرانی خۆیان ئه‌كه‌ن به‌گژ یه‌كا و یاساش هیچیان له‌گه‌ڵ ناڵێت ، به‌ڵام ئه‌گه‌ر رۆژنامه‌نوسێكی وه‌كو من ، دۆسێی گه‌نده‌ڵی هه‌رچ كام له‌به‌رپرسه‌كان ئاشكرا بكه‌م ، ده‌ڵێن ته‌شهیره و یاسا یان راپێچی دادگام ده‌كات ، یانیش له‌لاكۆڵانێكا ده‌كوژرێم و دواتر چه‌ند به‌یاننامه‌یه‌كم بۆ ده‌رده‌كرێت و لیژنه‌یه‌كی لایانداری بكوژه‌كانم پێكده‌هێنن و سه‌ره‌خۆشی بۆ بنه‌ماڵه و هاوسه‌ر و مناڵه‌كانم ده‌رده‌كه‌ن و ده‌ستخۆشیش له بكوژه‌كانم ده‌كه‌ن! له‌كۆتاییدا ئاماژه به لێدوانێكی تشی گیڤارا شۆڕشگێڕی مه‌زنی ئه‌رژه‌نتینی به‌ناوبانگی جیهانی ده‌كه‌م كه ده‌ڵێت : ئه‌و یاسایه‌ی به‌رامبه‌ر به هه‌موان په‌یڕه‌ونه‌كرێت و یه‌كێكی لێ به‌ده‌ر بكرێت ، پێویسته رێزی لێنه‌گیرێت !
.gif)
عەدنان عەلی تاڵەبانی بەپێوەری جیهانی هەموو كابینەیەكی نوێ دوای 100 رۆژ دەتوانرێت هەڵسەنگاندن بۆ كارەكانی بكرێت و رووبەڕووی رەخنە بكرێتەوە, كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم نزیكەی 200 رۆژە سوێندی یاسایی خواردووەو دەستبەكاربووە, بۆیە ئێستا بەرچاوڕوونی زیاتر هەیە ئەم كابینەیە لەماوەی 4 ساڵی یاساییدا دەتوانێت چی بكات؟ مەسرور بارزانی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران لەكارنامەی دەستبەكاربوونیدا وتی: "خواستی یەكەمی من لەم كابینەیەدا رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی و ئەنجامدانی چاكسازییە", لە هێڵە گشتیەكانی بەرنامەی كابینەكەیشیدا یەكەم پرس دەستی بۆ چاكسازی بردوەو بە 13 خاڵا بڕێك لە میكانیزمی چاكسازی دیاریكردووە, لە دەستپێكی هێڵە گشتیەكانی بەرنامەكەشیدا ئاماژەی بۆ ئەوەكردوە " بەرنامەی كابینەكەی بەرنامەی رێككەوتنی گشت لایەنە بەشداربووەكانی ناو حكومەتە", بەو مانایەی حزبە بەشداربووەكان بە دیاریكراوی یەكێتی و گۆڕان وەك چۆن خواستیان لە كارنامەی كابینەكەدا جێكراوەتەوە, بە ئەندازەی حزبەكەی خۆیشی (پارتی) بەرپرسیارن لەبەرامبەر چاكەو خراپەكانی حكومەتدا. بەڵام ئەوە تەنها كارنامەیە لەسەر كاخەز, لەم وڵاتەدا چاكسازی و ریفۆرم بە كەسێك و دامەزراوەیەك ئەكرێت دەسەڵاتی هەبێت, لەكوردستانیش دەسەڵاتی حەقیقی لەناو حكومەت و وەزارەتەكان و پەرلەمان و دادگادا نیە و دەسەڵات لە شوێنێكی ترە, بۆیە هەر ئەو دەسەڵاتەی لە دەرەوەی دامەزراوە رەسمیەكانە لەپرسە گرنگ و چارەنوسسازەكاندا بڕیار ئەدات, نەك دامەزراوە رەسمیەكانی وەك پەرلەمان و حكومەت. بەپێی رێككەوتنی پارتی و گۆڕان بۆ پێكهێنانی حكومەت ئەبوو سەرۆك وەزیران یاریدەدەرێكی هەبێت بۆ كاروباری چاكسازی و لە پەرلەمانەوە یاسایەكی بۆ دەربكرێت و ئەم پۆستەش بدرێتە گۆڕان, بەڵام سەرۆكی حكومەت بێ یاسا 4 یاریدەدەری تری بۆخۆی دامەزراندوەو دوای 6 مانگیش هێشتا یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری چاكسازی دەستبەكار نەبووە!. بێگومان ئەمە هەڵەیەكی گەورەی گۆڕانە لە رێككەوتنەكەیدا, چونكە هیچ لۆژیكێك پێمان ناڵێت پارتی كە نزیكەی چوار ئەوەندەی گۆڕان كورسی هەیە, پرسێكی گرنگی وەكو چاكسازی كە خواستی هەموو خەڵكە تەسلیمی گۆڕانی ئەكات و ئەویش تەنها هاوكار و تەماشاكار ئەبێت و وەكو دەستكەوتیش بۆ بزوتنەوەی گۆڕان تۆمار بكرێت, پارتی دیموكراتی كوردستان وەك هێزی یەكەمی پێكهێنەری حكومەت ئەگەر نیەتی چاكسازی هەبوایە هەرگیز رازی نە ئەبوو ئەو پۆستە بدرێتە لایەنێكی تر. بۆ نمونە پێش پەسەندكردنی یاسای بەناوی چاكسازی لە پەرلەمانی كوردستان هەوڵێك هەبوو لەناو پەرلەمانەوە كەمترین موچەی خانەنشینی بە 300 هەزار دینار لەناو یاساكەدا جێگیربكرێت بەڵام پەرلەمانتاران بۆیان نەكرا, دوای چەند رۆژێك پارتی لەڕێی سەرچاوەیەكەوە هەواڵێكی لە سایتی رەسمی حزبەكەوە خستۆتە ناو رای گشتیەوە كە "سەرۆكی حكومەت لەگەڵا ئەوەدایە كەمترین موچەی خانەنشینی 400 هەزار دینار بێت". كەوابێت پارتی ئامادە نەبێت زیادكردنی 100 هەزار دیناری خانەنشینان بكاتە دەستكەوت بۆ هاوبەشەكانی لە دەسەڵات, ئیتر بە چی لۆژیكێك چاوەڕوان دەكرێت چاكسازی لە نەوت و گاز و خەرجی و داهات و گومرگ و هێزی پێشمەرگەو كۆی حكومڕانی بداتە لایەنێكی بەشداری حكومەت و خۆیشی تەنها هاوكار و تەماشاكار بێت!. لەسەرەتای ئەم كابینەیەو ئاڵوگۆڕی پۆستی سەرۆكی حكومەت لە نێوان دوو ئامۆزاو دەستبەركاربوونی مەسرور بارزانی چاوەڕوانیەك ئەگەر هەبووبێ بۆ چاكسازی لەو تێڕوانینەوە سەرچاوەی گرتبوو كە دەسەڵاتە حەقیقیەكەی ناو پارتی لوتكەی دەسەڵاتی جێبەجێكردنیشی گرتووەتە دەست و ئەگەر خواستی هەبێت ئەتوانێت چاكسازی بكات, ئیتر ئەو بیانوانەی كابینەكانی رابردوو نەماوە وەك كەسە نزیكەكانی نێچیرڤان بارزانی دەیانخستە ناو رای گشتی گوایە لەناوخۆی پارتیەوە بەربەستی ئاسنین هەیە بۆ ئەنجامدانی چاكسازی, ئەگەرنا "جەنابی دەوڵەتمەدار" خواستی ئەنجامدانی چاكسازی هەیە!. سەرۆك وەزیران سەرباری ئەوەی كوڕی گەورەی بارزانی و سەرۆكی پارتیەو پشتیوانیەكی گەورەیەتی بۆ ئەوەی لەیەكەم ئەزمونی حكومەتداریدا سەركەوتوو بێت, بەپێی زانیارییە رۆژنامەوانیەكان لەناو حزبەكەشیدا "برا گەورە" پێگەی بەهێزەو زۆربەی سەركردایەتی پارتەكەی هاوكاری و پشتیوانی لێ ئەكەن, لەناو دەزگا ئەمنی و نهێنیەكانی حزبەكەشیدا كەسی یەكەمەو لە كابینەكانی رابردوودا سەرۆكی دەزگای ئەنجومەنی ئاسایش بووە كە بۆ خۆی ئەو ئەنجومەنە حكومەتێكی بچوكراوە بووە لەناو حكومەتدا, بۆیە مەسرور بارزانی دەسەڵاتی تەواوی هەیە و هیچ رێگریەك لە بەردەمیدا نیە و ئەگەر نیەتی هەبێت دەتوانێت چاكسازی بكات. وەك خۆیشی لە كارنامەی دەستبەكاربونیدا دەڵێت: خواستی یەكەمی ئەنجامدانی چاكسازییە, بەڵام دوای زیاتر لە 6 مانگ لە دەستبەكاربوونی كابینەكەی پێشبینی ئەوە ناكرێ چاكسازی خواستی یەكەمی جەنابی "برا گەورە" بێت, رەنگە خواستی یەكەم و جەوهەری بەهێزكردنی پێگەی شەخسی خۆی بێت لەناو دەوڵەتی قوڵداو پەراوێزخستنی كەسە نزیكەكانی نێچیرڤان بارزانی ئامۆزای بێت و دوای ئەوەش لە رێگەی حكومەتەوە بەتەواوی دەست بەسەر حزبەكەیشیدا بگرێت,و تەوریسی سیاسی لەناو پارتیدا لەسەر رێچكەی خۆی بەردەوام بێت و دوای باوكی بۆ خۆی بمێنێتەوە, نەوەك تەوریسەكە گۆڕانكاری تێدا رووبدات و دوای مەسعود بارزانی بگوازرێتەوە بۆ نێچیرڤان بارزانی برازا.
.gif)
له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج 1 ئه‌گه‌ر نێچیرڤان یان به‌رهه‌م كارێكی باش بكه‌ن و به‌رتاقای كاره باشه‌كه پێیان بڵێی ، ئه‌وه پیاهه‌ڵدان نیه ، ئه‌وه به مانایه‌كی تر هاندانه بۆ به‌رده‌وامی ، ئه‌گه‌ر له خواری خواره‌وه ، له‌و پاككه‌ره‌وه‌ی شه‌قامه‌وه كه به‌ره به‌یان جاده‌كان پاكده‌كاته‌وه تا ده‌گاته سه‌ری سه‌ره‌وه تا ئه‌و كه‌سه‌ی له سه‌ر كورسی شاهانه دانیشتووه ، له به‌رانبه‌ر باشه‌كان باش و له به‌رانبه‌ر كه‌مته‌رخه‌می ره‌خنه‌یان لێبگرین ، ئه‌مه نه‌لایه‌نگری و نه‌دژایه‌تیه ، ئه‌وه چ لۆژیك و ئاوه‌زێكه پێت وابێت مادام من ره‌خنه له مه‌سعود بارزانی ده‌گرم ئه‌وه دژی پارتیم و مادام به به‌رهه‌م ساڵح ده‌ڵێن له‌و دۆخه‌ی ئێستادا باش ده‌كات ئه‌وه من لایه‌نگری ئه‌و ده‌كه‌م ، به‌رهه‌م ساڵح و مه‌سعود بارزانی و هه‌موو به‌رپرسانی ئه‌م وڵاته شایانی ره‌خنه‌و هه‌ڵوه‌سته له‌سه‌ر كردنن، خواستی ئێمه‌و خواستی گشتیش ئه‌وه‌یه ئه‌وانه‌ی به خوایشت یان به زۆر ده‌بنه نوێنه‌ریان نوێنه‌ری باش بن و به‌رژه‌وه‌ندی گشتی بخه‌نه سه‌روو به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌تیه‌وه ، ئێ كه واناكه‌ن ، خۆ ئێمه ناكرێت به لۆژیكی ئه‌و باباحزبیه‌ی ، سه‌رۆك له پاره‌ی گشتی ده‌یژێنێت ، سه‌رگه‌رمی پیاهه‌ڵدان بین . 2 تۆ ده‌بێت وه‌ك پارتیه‌ك پێت خۆش بێت من ره‌خنه له نێچیرڤان بارزانی ، یان هه‌ر به‌رپرسێكی تری پارتی بگرم ، هه‌ڵبه‌ت بۆ یه‌كێتیش هه‌روه‌سا ، ده‌بێت كادیری یه‌كێتی پێیان خۆش بێت من ره‌خنه له كۆسره‌ت ره‌سوڵ یان لاهور بگرم ، لایه‌نی پیاهه‌ڵدانه‌كه بۆ ئێوه‌و ره‌خنه گرتنه‌كه‌ش بۆ ئێمه ، ئێ جار جاره كه كارێكی باشیش بكه‌ن ، ئێمه بۆ به‌رده‌وامی پێیان ده‌ڵێین ئافه‌رین ، به‌ڵام ره‌خنه گرتنی ئێمه زه‌ره‌ری بۆ خۆمان و قازانجی بۆ ئێوه‌یه ، ده‌ی لانی كه‌م ، ئه‌وه‌ی ئێوه ناتوانن به‌سه‌روی خۆتانی بڵێن ئێمه ده‌یڵێین و ره‌نگه خێرو بێری وتنه‌كه‌ش بۆ سه‌ری خۆتان و ئێوه بێت و نه‌فره‌ته‌كه‌ش بۆ ئێمه ، ئێمه خه‌می ئاینده‌مانه‌و ئێوه‌ش خه‌می حزب ، ئێوه خه‌ڵك به‌رنه حزبه‌وه‌و له راپۆرتی مانگانه‌دا شانازی به‌و كاره‌وه بكه‌ن ، ئێمه‌ش به سه‌رانی حزب ده‌ڵێین ئه‌وه‌تان خراپه‌و ئه‌وه‌تان ناجۆر . 3 تۆ كاتێك به به‌رهه‌م بڵێم باشی كرد ، پێت ناخۆش بێت و ره‌خنه‌م لێبگری ، لێ كاتێ به بارزانی بڵێم له‌و كاره‌دا باشی كرد ئافه‌رینم كه‌یت ، ئه‌م لۆڤیكه حزبیه‌و له قاڵبدانی مرۆڤه ، من وه‌ك تۆ ناكه‌م ، ناتوانم هه‌موو ناشرینیه‌كان جوان بكه‌م ، هیچ جوانیه‌كیشم پێ ناشرین ناكرێت ، جیاوازیه‌كه ئه‌وه‌یه ، من جارێكیان وتم 13 ساڵ مۆڵه‌ت و بوار درابه مه‌سعود بارزانی ببێته چه‌ترێك بۆ هه‌مووان و قۆناغی 31ی ئاب و شه‌ڕی ناوخۆ به جێبێڵێت ، نه‌یكرد ئه‌مه دوژمنایه‌تی نیه ، من هیواخواستن بوو به‌وه‌ی كه وابێت ، كه‌نه‌بوو تۆ وه‌ك پارتیه‌ك چۆن ئه‌وه ده‌بینی كه‌یفی خۆته ، به‌ڵام ئه‌ركی من ره‌خنه كردنه ، ئه‌مه بۆ به‌رهه‌م و فڵان و فیساریش هه‌روایه . بیرت نه‌چێت خه‌ڵك پێكه‌وه‌یی و پێكه‌وه ژیانی ئاشتیانه‌و ته‌بایی ده‌وێت ، ئێمه‌و مانانیش كار بۆ ئه‌وه ده‌كه‌ین ، سه‌یركه وێنه‌یه‌كی به‌رهه‌م و نێچیر له كوردستانیش نه‌گیراوه له داڤۆس و له ناو سه‌رمایه‌و پاره‌دا گیراوه ، كه‌چی خه‌ڵك كۆڵێك دڵیان پێخۆشه .
.jpg)
پشکۆ ناکام ڕۆژی یەکی شوباتی ئەمساڵ یادی نۆساڵەی کۆچی دوایی رۆژنامە و ڕۆمان نووس ، شاعیر ، وەرگێڕ ، ئەدیبی عەوداڵی مافی زەوت کروای میللەتەکەمان لە ڕۆژهەڵات و لە باشوور " سعید ناکام"ە ،ناکام لە تەواوی ژیانیا جگە لە سەربەرزی و شانازی کردن بە تێکۆشانی سیاسی و بەرهەمە ئەدەبییەکانی بیری لە چیتر نەکردۆتەوە کە ئەیتوانی وەک خەڵکانێکی تری هاوبیروباوەڕی ئەو کە سەردەمانێک "کۆمۆنیست" بوون و ئێستاش بە دۆلار لووت ئەسڕن و لەسەر وەزنی" چەسپی دووقلو" نیو شیوعی و نیو سەرمایەدار ژیان بەسەر بەرێ ، ناکام هەر زوو وزە و کارامەیی ئەدەبی و خوێنەواری و دونیا دیدەنی تیا بەدی ئەکرا بە شێوەیەک کە نەک هەر خۆی حەزی ئەکرد خەڵکانی تریش ببن بە خوێنەوار تا لەرووی نا عەدالەتیەکانی کۆمەڵگای غەرقی نەخوێنەواری و پەویوەندییە دەرەبەگایەتییەکەی ئەو سەردەمانەی ناوچەی موکریان کە خۆی لەوێ ساڵی"1917"لەدایک بوە بوەستننەوە ، بەندە دوای ڕووخانی رژێمی شاهنشای ئێران ساڵی 1979 لە نێو زەنگەوە چووم بۆ مهاباد و سەردانی مامۆستای خێرنەدیو " هێمن موکریانی" ی شاعیرم کرد ئەو ووتی " من زۆر قەرزاری بابتم" منیش بەسوعبەتەوە ووتم چەنی لاتە ؟ حەزئەکەی بیەرەوە بە من! كەمێک پێکەنی و ووتی :" ڕەنگە گەر ناکام نەبوایە من ئەم هێمنەی ئێستام لێ دەرنەچوایە چونکە بە مناڵی ئەوەنەم ڕق لە فێربوونی خوێنەواری و زمانی کوردی ئەبووەکە دایمە لێم ڕائەکرد تا بردمیانە لای ناکام، ئەو بەشێوەیەک فێربوونی زمان و ئەلف و بێی کوردی لا خۆشەویست کردم کەحەزم ئەکرد بە شەو و بە جومعانیش لای ئەو بم.." - بڕوانە ناڵەی جودایی" ، کاتێک ناکام زانی کۆمەڵگای کوردی و بۆچونەکانی ئەو یەک ناگرنەوە لەهەڕەتی گەنجیا رووی کردە کوردستانی عێڕاق و لای "مامۆستا سەی حوزنی موکریانی" گیرسایەوەکە لە رێگەی ماڵی باوکییەوە لە مهاباد ئاشنایەتییان هەبوو و هەرلای ئەو زاتە گەورە و بە حورمەتە دەستی کردوە بە فێربوون وکارکردن لەسەر چاپخانە و نزیک بوونەوەش لەخەڵکانی سیاسی بە تایبەتی چەپ خوازەکان ، پاشتر روو ئەکاتە سلێمانی و جاپخانەی "ژین" لەگەڵ "پیرەمێرد" سەرەڕای جیاوزی تەمەنیان ئەبن بە دوو هاوڕێی نزیک لەیەک و تێگەیشتوو لەیەکتر ، هەر لەو کاتەشەوە زیاتر لە دونیای سیاسەت نزیک ئەبێتەوە و ئەچێتە ڕیزەکانی " حیزبی شیوعی عێڕاق" و زۆر دڵسۆز و بێ سڵەمینەوە لە دەرئەنجامەکان بانگەشەی بۆ مارکسیزم و داکۆکی کردن لە کرێکار و هەژار و چەوساوەکان کردوە هەر لەو دەروازەیەشەوە بوە بە هاوڕێ و ئاشنای نزیکی دەیان ئەدیب و شاعیری گەورە و بلیمەتی کورد وەک " گۆران ، بێکەس ، نوری عبد الواحید، سەلام ، دیلان..و دەیانی تریش" هەم لەسەر سیاسەت و هەم لەسەر نووسین و هەڵوێستەکانی سەدان جار تووشی گرتن و ئەشکەنجە و راونان و خۆشارنەوە و ماڵ وێرانی و دەربەدەری نێوان عێڕاق و ئێران بوە ( دایکی کۆچ کردووم ئەیگێڕایەوە کە دایمە دەستێک نوێن و سەفەرتاسییەکی حازر کراو لەماڵەوە هەبووە ، هەر پۆلیسێک لەدەرگای بایە مانای وابوو ناکام گیراوە و نوێن و خواردنەکەیان بۆ ئەنارد ..)زیندانەکانی سلێمانی ، کەرکوک ، قسر شیرین ، بەغا ، نوگرە سلمان ، ئەمنی عامه و زیندانەکانی تریش بونەتە شوێنی حەوانەوە ، چەن جارێکیش بە ماڵ و مناڵەوە گیراوە ، چەن جارێکیش دوورخراەوەتەوە لەگەڵ تەواوی خێزانەکەی بۆ باشووری عێڕاق ،،، ئەو هیچ نارەحەتییەکی سیاسی وای لێنەکردوە بۆ یەک جاریش لە پرینسیپەکانی خۆی لابات یان ببێتە مایەی نارەحەتی و نائارامی بۆ هاوڕێ و ئاشناکانی و خەڵکانی تر، ئەو پێی وابوو دەرگا داخستن لەسەر خۆت و برسێتی زۆر مەردانەترە لە وەرگرتنی نان و ئازادی لە کەسانێکی نا کەس بەچەوە،، تەنانەت ئەو سەردەمانەش کە ئەیزانی کەسانێکی شیوعی حیزب و بیروباوەڕی چەپ بۆ بەژەوەنی تایبەتی خۆیان بەکار ئەهێنن ئەو دژیان وەستاوەتەوە و هەردەم توانج بارانی کردوون.ناکام پاش ئەوەی تێئەگا و ئەگاتە قەناعەت کە بە داخەوە حیزبی شیوعی لە بناغە فەلسەفی و تیۆرییەکانی خۆی ووردە ووردە لا ئەیات بە تایبەتی دوای دروست بوونی " قیادەمرکزی" و جیابوونەوەی لە جەماعەتی "لیژنەی مرکزی" ' ئەو دوور ئەکەوێتەوە و ئیتر ئەکەوێتە ناو بەرداشی هەر سێ لایەکە ، حکومەت و پارتی و هاوڕێیەکانی دوێنێی حیزب !!! ماوەیەک " شیخ لەتیفی شیخ محمودی حەفید" ئەو زاتە جوانە خۆشەویستە داڵدەی ئەیا و لای ئەو ئەمێنێتەوە ، من خۆم جارێک چووم بۆ " سیتەک"- سیتەکی ئەوسا ئێستا نا - بۆ لای باوکم ، جەبابی شێخ لەتیف کە کەسێکی قسە خۆش بوو پێی ووتم : ژوورێکیش بۆ تۆ دروست ئەکەم کە گەورە بوویت و پێویستت بە خۆ شاردنەوە بوو ، وەرە بۆ لای مامی خۆت.. ناکام لە تەمەنێکی سەروو نەوەد ساڵییەوە ماڵ ئاوایی لێکردین بە داخەوە وەک خۆی ویستی لە سلێمانی نەبوە میوانی هەمیشەیی خاکەکەی ، ئەو دوای خۆی نەوەد مەتر ئەرزی نە هەبوو و نە جێهێشت، !!! ناکام هەر زوو ئەیتوانی لە نێوان گیرفان و مێژوو یەکەمیان هەڵبژێرێت ، بەڵام ئەو گیرڤانێکی سپی و مێژوویەکی ڕەشی پێ نەنگ بوو ، مێژوو کە ئەبەدیە هەڵبژاردەی ناکام بوو و ئەو گیرفانەی قەت بیری لێ نەکردبۆوە خستە جۆگەی مەلەزاتە کاتییەکانی تەمەن.. لە یادی کۆچی دوایی " ناکام"ی باوکم ، بەباشم زانی ئیشارەت بە چەن باسێک بەم کە ڕەنگە وەک خۆی باسی لێنەکراوە یان بەهاراتی پێوە کرا بێ ، لەوانەش : = هەر وەک هاوسەری " شەهید قازی محمد" جەن ساڵێک لەمەوبەر لە یادی کۆماری مهابادا باسی لێکرد کە لە یادکردنەوەی کۆمارا غەدرێکی زۆر لە ناکام ئەکرێ کە کەمتر لە ڕۆڵی ئەو لە چاپخانەی کوردستان باس ئەکرێ ، چونکە ناکام وەک ئەدیبێکی تێکۆشەری ئەو کۆمارەی موکریان کە خۆبەخشانە سەرپەرشتی چاپخانەکەی کردوە و جێ دەست و کارامەیی ئەو لە بیر ناکرێ =. كاتێک ناکام ڕۆمانی " ئاگری بن کا " بڵاو ئەکاتەوە ، پارتی ئەمە بە فورسەتێکی باش ئەزانن و بۆ پیشاندانی " حسن النیە" و نزیک بوونەوە لێی ، بریار ئەیەن کە خەڵاتی بنەماڵە کە ناویان لێ ناوە خەڵاتی بارزانی !! ببەخشن بە ناکام ، بەڵام ئەو سەرەتا رەتی کردۆتەوە نەبادا دەهۆڵی پارتی بوونی لێ بەن ، بەڵام دواتر " مام هەژار" تکای لێ ئەکا و ئەویش قبوڵی ئەکا و خەڵاتەکە وەرئەگرێ بێ ئەوەی ببێ بە پارتی.. = دەزگایەک هەیە بەناوی " ئاراس" کە مەبەست لێی "چەم"ی ئاراسە ،بە بێ پرس و ڕای خانەوادەکەی ، هەستاوە بە چاپ کردنەوەی " بیرەوەرییەکانی ناکام" بەڵام زۆر بەسەقەتی و ناڕاستگۆیانە، زۆر شتیان بەو مانا و شێوەیەی کە خۆیان مەبەستیانە وابێ وایان داڕشتوە وەک ئێمە لەبیرمان چووبێ شەستەکان پارتی پاشکۆی بنەماڵە ویستیان لە ڕێی کاژیکەکانی کانی ماسییەوە ناکام تیرۆر بکەن ،بەڵام هەر ئەو کەسەی ئەبوایە تیرۆەکە جێ بە جێ بکا پێی ووتبو من فەرمانی کوشتنی تۆم ، بەڵام بە هەقی نازانم و بۆ بتکوژم؟؟ =. ساڵی2000 کاتێک گەرامەوە سلێمانی "شێرکۆ بێکەس"ی شاعیرم بینی ، پێی ووتم کە هەفتەی ڕابردوو(ئەو کاتە)خۆی و ناکام سەردانی جەنابی" مام جەلال"یان کردوە بۆ کارئاسانی لە گواستنەوەی لەشەقڵاوەوە بۆ سلێمانی و جێنشین بوونی هەمیشەیی لەوێ ، وەک ناکام خۆی ووتبوی خەڵک ئەگەڕێتەوە سلێمانی تیا بژی من ئەگەڕێمەوە تیا بمرم چونکە زۆرم خۆش ئەوێ و یادگاری زۆرم لەگەڵیا هەیە...کاک شێرکۆ ووتی خانوویەکی بۆ ئامادە کراوە و ئێستاش گەڕاوەتەوە ماڵ و مەکتبەکەی بێنێ ، بەڵام چەن هەفتەیەک تێپەڕئ هەر دیار نەبوو ، دوایی زانیمان کە ناکام گەڕابۆوە "ئاسایش!!"ی پارتی بانگیان کردوە و پێیان ووتوە: چۆن بێ پرسی ئێمە چوویت بۆ سلێمانی و نیازیشت وایە بڕۆی بە یەکجاری لەوێ لای "جەلالییەکان" لە سلێمانی بژیت ؟؟ ئێمە بە پێی فەرمانی سەرووی خۆمانەوە ڕێگەت پێ نایەین کارێک لەو جۆرە بکەیت ، ئیتر ئەوە بوو وەک جێنشین کردنی زۆرە ملێی بردیان بۆ هەولێر و بۆیشی نەبوو لەو شارە بچێتە دەرەوە ، ناچار لەوێ مایەوە تا کۆچی دوایی کرد............................ . =. لە کۆنگرەی ڕاپەڕینی نووسەران لە 15/7/1992 ناکام وەک بەتەمەنترین بەشدار بووی کۆنگرە هەڵئەبژێرێت بۆ بەرێوەبردنی جەلسەکانی کۆنگرە تا هەڵبژاردنی دەستەیەکی تازەی یەکێتی نووسەران ، ئەویش قبوڵی ئەکات بەڵام ئەڵێت پێش ئەوەی دەست بە هیچ شتێک بکەین (تکایە : ئەو جاش قەڵەمانەی بە ناوی نووسەرانی کوردەوە خزمەتی بەعسیان کردوە ، با هەوییەی بەعسایەتیەکەیان بێنن لەسەر مێزە دایبنێن ) ئیتر کۆمەڵێک لەوانەی ئەم قسەیە ئەیگرتنەوە رەنگیان سپی ئەبێ و لەگەڵ نوێنەرانی سەرۆکی بنەماڵەی بارزانی ئەیکەن بە چپە چپ و بە پاساوی ئەوەی سەرۆکی بنەماڵە لێبوردنی دەرکردوە ئەبێ لاپەڕەیەکی تازە هەڵبدرێتەوە ...زۆربەی ئەوانەی هەوییەکانیان پێ بوو و بەر لێبوردنکە کەووتبوون ، تا دوا هەناسەیان بچووکی بنەماڵە بوون.
.gif)
ساڵح ژاژڵەیی بەشی دوانزەیەم "ڕونكردنەوەیەك بۆ بەر چاو ڕونی هەموان" خوێنەری ئازیز : دوای ئەوەی یانزە بەشی ئەم زنجیرە نوسینەم بڵاو كردەوە ، سەرنجم دا كەسانێك نوسینەكەی منیان بە دل َ نەبووەو بەو هۆیەوە زۆر كۆمێنتی ناشیرینیان بۆ نوسیوم .دیارە هەموو كەس ئازادە چی دەنوسێت و هیچ نوسینێكیش بە دڵی هەموان نابێت . گومانی تێدا نییە ناوەرۆَكی هەموو كۆمێنتەكانیش بە چاك و خراپەوە ڕەنگدانەوەی كەسایەتی خاوەن كۆمێنتەكانە . بە بۆچونی بەندە ئەوانەی كۆمێنیتیان نوسیوە لە سەر ئەم نوسینەی من پەلەیان كردوەو ڕۆژگاریش زۆری بەدەمەوە ماوەو عومر باقی بێت ڕاستی قسەكانی من لە داهاتودا بۆ هەموان باشتر ڕون دەبێتەوە. ئەم نوسینەی من ئەنجامی كاردانەوە نییەو باسی هەر كەس و هەر شتێكم كردبێت، وەكو خۆی چۆن هەبوە هەر بەو شێوەیە باسم كردوەو، پەیمانم بە خۆم داوە هەمیشە ڕاستگۆبم لە گەڵ ویژدانم و كەسانی دەورو بەرم . دەمەوێت ئەوەشتان پێ ڕابگەیەنم كە هیچ كێشەیەكی شەخسیم لەگەل َهیچ كەسێك نییەو نەبوە كە لەم نوسینەدا ناوم هێناون . پەیوەندی حیزبایەتی و سیاسەتی لێ دەرچێت، هەموو ئەوانە برای عەزیز و خۆشەویستی منن . بەڵام ئەمەی نوسیومە دەبێتە بەشێك لە مێژوی ئەم گەلەو پێویستە وەكو خۆی بنوسرێتەوە . دیارە لێرەدا خراپ تێگەیشتنێك هەیە كە زۆر بە گرنگ و پێویستیشی دەزانم ڕونكردنەوەی تەواوی لەسەر بدەم . بەڕێزان : سەرنجم داوە زۆربەی ئەوانەی كۆمێنتی نابەجێیان لەسەرم نوسیوە ئەوانەن كە كاك نەوشیروانیان زۆر خۆش ویستوە. وا تێگەیشتون كە ئەم نوسینەم بە تایبەت بۆ دژایەتی كردنی ئەو نوسراوە. بزوتنەوەی گۆڕان واتە كاك نەوشیروان. كاك نەو شیروان واتە بزوتنەوەی گۆڕان . كاك نەوشیروان نەیدەشاردەو لە چەندین بۆنەدا وتویەتی بزوتنەوەی گۆڕان خۆم دام مەزراندوەو هی خۆمە ، تەلەفزیۆن هی خۆمەو بچن خۆتان تەلەفزیۆن دامەزرێنن . دواجاریش قسەكەی ڕاست دەرچوو ئەوەتا هەموی بە میرات بۆ كوڕەكانی مایەوە. كەواتە پێت خۆشبێت یان ناخۆش كاك نەوشیروان دەبێتە سەنتەری باسەكە. منیش هاتوم باسی بزوتنەوەی گۆڕان دەكەم لە 10 ساڵی ڕابوردودا . كەواتە بەلانی كەمەوە نیوەی باسەكە دەبێتە باسی كاك نەوشیروان . من بە خراپە باسی كاك نەوشیروانم نەكردوە . بوختانم بۆ دروست نەكردوە . ناوم نەزڕاندوە . من باسی كاك نەوشیروانم وەكو چۆن هەبوە ئاوا باسم كردوە . جا ئەگەر كەسێك وەكو پێویست ئاگای لە ڕابوردو نەبوبێت و ئەم باسەی من بەلای ئەوەوە قابیلی قبوڵ نەبێت و ناوهێنانی كاك نەوشیروان لای ئەو كفر بێت، من تاوانم چییە؟؟. خۆ من نەهاتوم پێشمەرگایەتی خۆم بە ئەوان بفرۆشمەوەو منەتیان بەسەردا بكەم. ئەوان تاوانیان چییە ئەو كاتەی من پێشمەرگە بوم ئەوان لە دایك نەبون . بەڵام كارەسات ئەوەیە، ئەو كاتەی من لەشاخ بوم ئەوان لە دایك نەبون . بەڵام ئێستا ئەوان هاتون باسی خەباتی شاخ بۆمن دەكەن و ڕەخنەشم لێدەگرن لە زمانی خەڵكەوە . دەگێڕنەوە كەسێك دەچێت بۆ شار و یەكێكی تریش لە شارەوە دەگەڕێـتەوە. لە ڕێگا توشی یەكتری دەبن. دوای چاك و چۆنی و سڵاو لە یەكتری كردن، ئەوەی بەرەو شار دەڕوات ، دەست دەكات بە گێڕانەوەی خەبەرو باسی شار بۆ ئەوەی كە لە شارەوە گەڕاوەتەوە. ئەمەی ئێستا ڕودەدات ڕێك وەكو ئەوە وایە . سیاسەت دوو ڕوی هەیە ئەو بەشەی دەكەوێتە سەرمێزەكە بەشێكی كەمی سیاسەتەو زوربەی تێی دەگەن . بەڵام بەشە گرنگەكەی كە دەكەوێتە ژیرمێزەكەوە تەنها بەشێكی كەم ئاگاداری ئەوەن. لە ڕاستیدا من دەمەوێت خوێنەری بەڕێز لە مەبەست و ناوەرۆكی نوسینەكەم بگات. من خۆم بڕوام بە خۆشم و نوسینەكەشم هەیە و ئەوەی مەبەستمە ئەوەیە بەرامبەرەكەم لە مەبەستەكەم بگات. بەڵام كەسانێك نایانەوێت تێبگەن یان نوسینەكە بە دڵی ئەوان نییە، بەڵای منەوە هیچ گرنگ نییە، چونكە دڵنیام ژمارەیەكی زۆری خوێنەرانی ئەم نوسینە زۆرباش لە مەبەستەكەم دەگەن و ئەوەش بۆمن بەسە . باسەكەم بەم شێوەیە دەست پێ دەكەم : دەگێڕنەوە كە دوو كەس دەچنە سەر گۆڕی ( ونستۆن چەرچل) بەناوبانگترین سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا لە كاتی جەنگی جیهانی دووەمدا. یەكێكیان دەڵێت بەخوا پیاوێكی چاك و سیاسەتمەدارێكی زیرەك و شارەزا بوو . ئەوی تریش دەڵێت : بۆ ئەم گۆڕە چەند كەسی تێدایە ؟؟. ئەویش دەڵێت : یەك كەسی تێدایە . ئەوی تریش دەڵێت : تۆ باسی دووكەس دەكەی نەك یەك كەس . دەست دەكات بە شیكردنەوەو دەڵێـت: ئەگەر ئەو كەسەی تۆ باسی دەكەی پیاوی چاك بوو بیت ، ئەوە سیاسەت مەدار نەبوە خۆ ئەگەر سیاسەتمەداریش بو بێت ، ئەوە ناكرێت پێی بڵێی پیاوی چاك. ئەوەی كە سەركردەكان لە خەڵكانی ئاسایی جیادەكاتەوە ئەوەیە خاوەنی كۆمەڵێك خەسڵەتی تایبەتین كە لە هەموو كەسێكی ئاساییدا نییە . نمونەی ئەم خەسڵەتانە : ئاستی ڕۆشنبیری ، توانای ئیدارەدان و سەركردایەتی كردنی خەڵك، دوور بینی و خوێدنەوەی پێش وەخت بۆ ڕوداوەكان، هەست كردن بە بەرپرسیاریەتی، توانای قەناعەت پێكردنی كەسانی بەرامبەر، ئاستی كۆمەڵایەتی و چەندین خەسڵەتی تر. زۆر جاریش بارودۆخێكی تایبەت كەسێك دەكاتە سەركردەو دەگاتە لوتكەی دەسەڵاتیش ، بەڵام شایانی ئەو پلەو پۆستە نییە و قەدەری زەمانە دەبێتە هۆكار. لە ڕاستیدا ناخی هەموو مرۆڤەكان بەگشتی لە یەكەوە نزیكە. لە ناخی هەموو مرۆڤەكاندا جۆرێك لە ئەنانیەت واتە خۆ ویستی هەیە. حەزی بەوەیە لە خەڵكی تر باشتر و لە پێشتر بێت لە هەموو ڕویەكەوە. حەزدەكات خاوەنی سامان بیت، خاوەن بڕیار و دەسەڵات بێت. حەزدەكات خۆی بەسەر خەڵكەوە بادات و لەبەر چاوی خەڵك خۆی بنوێنیت . حەز دەكات هەمیشە كۆتا قسە هی خۆی بێت . حەزدەكات خەڵك بەگەورەی بزانن و ڕێزی بگرن و فەرمانەكانی جێبەجێ بكەن . ئەگەر بۆی بكرێت دەست بەسەر هەموو دەورو بەریدا دەگرێت . لە ناخی مرۆڤەكاندا ڕوحی داگیر كاری و پاوان خوازی زۆر گەورە هەیە . زۆرجار زوڵمی گەورە لە خەڵك دەكرێت. سەیرەكە لەوەدایە ئەمانە هەموی بە حەقی خۆیان دەزانن . ئەمانە خەسڵەتی زوربەی مرۆڤەكانن بە بێ جیاوازی. بەڵام كۆمەڵێكیش بەربەست لەبەردەم مرۆڤەكاندا هەن و ڕێگە نادەن مرۆڤەكان بە ئارەزوی خۆیان هەڵس و كەوت بكەن و بڕیار بدەن و زوڵم لە خەڵك بكەن. خۆ ئەگەر ئەو بەربەستانە نەبونایە، ژیان زۆر زەحمەت دەبوو . ئەم بەربەست و ڕێگریانەش لەمانەی خوارەوەدا خۆیان دەبیننەوە : زۆر جار دین دەبیتە ڕێگر و خەڵك بە هۆی پابەندبونیەوە بە دێنێك كە ڕێگای پێ نادات كاری خراپ بكات. زۆر جار ترس دەبێتە ڕێگر. زۆر جار یاساو دام و دەزگاكانی دەوڵەت دەبنە ڕێگر . زۆرجار پابەندبونی بە بیرو باەوەری حیزبێكەوە دەبێتە ڕێگر ئەگەر بۆ ماوەیەكی كەمیش بێت . زۆر جار كەسایەتی و مەكانەتی كەسەكە دەبێتە لەمپەڕ لە بەردەم ئەنجامدانی ئەو كارانە، چونكە خۆی بەوە نازانێت كاری لەو شێوەیەبكات. زۆرجار عورف و عاداتی كۆمەڵایەتی دەبنە ڕێگر. زۆر جار ویژدانی ئەو كەسە دەبێتە ڕێگر لە ئەنجامدانی كاری خراپ . دیارە سەركردەكانیش مرۆڤن . هەموو مرۆڤێكیش كە كاری كرد هەڵەدەكات . بەڵام هەڵەی سەركردەكان زۆر جار كارەسات بەدوای خۆیاندا دێنن و قەرەبوو ناكرێنەوە . بەڵام ئەو كەسانەی كە دەبنە سەركردە و سیاسەتمەدار بە تایبەتی لە قۆناغی ڕزگاری نیشتمانیدا ،زوربەی ئەو سنورانە تێدەپەڕێنن و زۆر جار ئەنجامدانی هەندێك لەو كارە دزێوانە بە پێویست دەزانن بۆ گەیشتن بە ئامانجەكان . ئەو كەسانەی كە دەبنە سەركردە : زۆر جار بۆ مانەوەی خۆیان ، كەسانی تر دەكەنە پەیژەو پێیاندا سەردەكەون بۆ بەدیهێنانی مەرامەكانی خۆیان . زۆر جار فەرمانی كوشتن دەر دەكەن . پاكتاوی ڕكەبەرەكانیان دەكەن . غەدر لە كەسانی تر دەكەن لە پێناوی خۆیاندا . خەڵكانی شەڕانگیز لە دەوری خۆیان كۆ دەكەنەوە بۆ ئەوەی خەڵكیان پێ بترسێنن . زۆر جار لەپێناوی بەرژەوەندی و مانەوەی خۆیانداو لە ژێر پەردەی نیشتمان پەرەوریدا ، شەڕ دروست دەكەن و خوێنی هەزران كەس بە ناحەق دەڕێژن. ئەگەر مێژوی كۆن و نوێ بخوێننەوە بە هەزاران ڕوداوی ناخۆش و سەرنجڕاكێش دەبیستن . بابانەكان چییان بەرامبەر یەكتری كرد لە پێناوی مانەوەی دەسەڵاتی خۆیاندا . مێژوی قاجارەكان و ساسەنیەكان بخوێننەوە ، بزانن چەند پاشاو سەركردەی مەزن چاوی كەسە نزیكەكانی خۆیان دەرهێناوە لە سەر دەسەڵات . لە هەموی گرنگتر زوربەی سەركردەكان سامانی وڵات تاڵان دەكەن و لە پێناوی مانەوەی خۆیاندا بەكاری دەهێنن . كەمێك سەرهەڵبڕەو چاو بكەرەوە، بە چاوی خۆت ببینە چ دەگوزەرێت لە هەرێمی كوردستان . سەركردەكان دڵڕەق و بێ بەزەین ، چونكە ئەگەر وانەبن كاریان بۆ ناڕوات . هەوڵ دەدەن كەسەكانی دەوری خۆیان بكەنە سیخوڕ بەسەر یەكترەوە بێ ئەوەی ئەوان بە یەكتری بزانن بۆ ئەوەی ئاگایان لە هەموو شتێك بێت . ئەگەر زانیان كەسێك خەریكە ڕكەبەرییان دەكات بێدەنگ نابن و هەوڵ دەدن ڕێگری لێبكەن و لە ناوی بەرن . ئەمانەو زۆری تریش بەشێكن لە خەسڵەتەكانی زۆربەی سەركردەكان بێ جیاوازی .خۆ ئەگەر بێیت و لەسەر ئەم شتانە ڕەخنەیان لێبگریت یان تانەیان لێبدەی ، ئەوەندەت پاساوی بەجێ بۆ دەهێننەوە ، هەر زوو پەشیمانیش دەبیتەوەو پشتیوانیشیان لێ دەكەی . ئەمەش هەر سیاسەتە . سەركردەكان ئەوەندە شارەزان ، ڕەوایەتی بە ئەنجامدانی ئەو كارە دزێو و قێزەونانە دەدەن لەژێر چەتری كوردایەتی و نیشتمانی پەروەریدا . خۆ ئەگەر ئەمانە ئاوا بەتوانا نەبن نابنە سسەركردەو سیاسەت مەدار. من و تۆش ئاوا بە ئاسانی دوایان ناكەوین . بەدەگمەن پییاوێكی باش و بە ویژدان ، دەبێتە سەركردەو سیاسەتمەدار چونكە ئەو خو و ڕەوشتانە بۆ پیاوی باش و بە ویژدان دەست نادەن . من لە ساڵی 1961 تێكەڵاوی كاری سیاسی بوم تا ئەمڕو دەكاتە نزیكەی 60 ساڵ و تەمەنیش خەریكە ببیت بە 75 ساڵ ، ئێستا لە هەندێ فرت و فێلی سەركردە سیاسیەكان تێگەیشتوم . كەواتە زۆر ئاساییە ئەوانەی سەرەتای تەمەنیانە لە هەموو شتێك نەگەن و لە دڵسوزی خۆیانەوە توشی هەڵە ببن و غەدریش لەم و لەو بكەن . بۆیە ئەوانەی كۆمینتی زۆر ناشیرینیشیان بۆ نوسیوم ، لێیان دڵگران نابم ، هیوادارم هەوڵ بدەن تێبگەن و پەلە نەكەن و هیوادارم تەمەنیان دریژ بێت و لە هەموو ڕاستییەكان بگەن . بۆیە حەزدەكەم لەو ڕاستییە بگەن سەركردەكانی ئێمەش بە كاك نەوشیروانیشەوە بێ بەش نین لەو ڕەفتار و كردەوانە ، خۆشیان زۆر لەو كارانەیان ئەنجامداوە لە پێناوی بەرژەوەندی تەسكی حیزبایەتی و بەرژەوەندی تایبەتی خۆیان بە ناوی بەرژەوەندی گەل و نیشتمانەوە . بۆیە ئەوانیش وەكو هەموو سیاسەتمەدارەكانی تری جیهان ، نە فریشتەن و نە مەعسومن لە هەڵەو كەم و كورتی . ڕەخنە گرتن لێیان نەك كفرنییە بەڵكو پێویستە بۆ ئەوەی وریا بكرێنەوە لە ئەنجامدانی كاری خراپ و ڕێگا نەدەین لە بری ئێمە ش بیربكەنەوەو بڕیاریش بدەن ، یان گەل و نیشتمان توشی كێشەی گەورە بكەن . حەز دەكەم لێرەدا ئەمە وەبیر خوێنەری بەڕێز بهێنمەوە بۆ ئەوەی لە ڕاستییەكان بگەن . ئەو كاتەی پۆل َبرێمەر حاكمی مەدەنی عێراق بوو دوای ڕوخانی حیزبی بەعس لە یاداشتەكانیدا ئەمەی نوسیوە : دەڵێت : جەلال تاڵەبانی و مەسعود بارزانی داوایان كردبوو كاتێكیان بۆ دیاری بكە م كە بێنە لام بەڵام زۆر ترسام وام زانی داوای جیابونەوەو كەركوكم لی دەكەن چونكە ئەوە زۆر قورس دەبوو بۆمن و نەم دەتوانی ئەو داوایەیان بۆ جێ‌َ بە جی َ بكەم . بۆ ئاگاداری هەموو لایەك لەو كاتەدا تاكە یەك سەربازی عێراقی نەمابوو . هێزی پێشمەرگەش لەوپەڕی بەهێزیدا بوو . باشە تۆ لەو كاتەدا نەتوانی كەركوك بگەڕێنیتەوە بۆ سەر خاكی كوردستان ، ئەی كەی دەتوانێت ؟؟؟. لە بری ئەوەی كەركوك و ناوچەكانی تر بگەڕێننەوە سەر هەرێمی كوردستان ، هاتن بە دەستی خۆیان عەرەبیان كردە شەریك و ناوچە كوردستانیەكانیان كردنە ، ناوچە كێشە لەسەرەكان . واتە خۆت بدەستی خۆت گومانت لەسەر كوردستانبونی ئەو ناوچانە بە یاسا دروست كرد . ئەوەتا لە ئێستادا تەعریب دەستی پێكردۆتەوە . مامجەلال نەماوە ، با كاك مەسعود بچێت كەركو وەرگرێتەوە . لە درێژەی قسەكانیدا دەڵێت : بەڵام كە هاتن داوای پارەیان لێكردم و زۆر خۆشحاڵ بوم و لە دڵی خۆمدا وتم ئەگەر كێشەی ئەوان پارە بێت زۆر ئاسانە . سەرنجی ئەمەش بدە ، مانای وایە پارە گرنگترە لای سەركردە كوردەكان وەك لە خاكی كوردستان . ئەگەر ئەمە وانەبوایە چۆن بە پارە دەست بەرداری كەركوك دەبون . بە ئارەزوی خۆیان پارەی پێدان و لەو كاتەوە ئێمە دەست بەرداری كەركوك بوین . بزانن ئەمە چ تاوان و چ هەڵەیەكی كوشندەیە ، ئەوەتەی كوردی عێراق هەیە لەسەر كەركوك خوێن دەڕێژێت ، ئێستا سەركردەكان بە پارە بیگۆڕنەوە ، چی ناو لێ دەنێی ؟؟؟ هاوڵاتییەكی ئیسڕائیلی سەرۆك وەزیرانی وڵاتەكەی خۆی كوشت ، هەر لەبەر ئەوەی لەگەل َ فەلەستینیەكان دانیشتوە قسەی كردوە . ئایا ئێمە هیچ كاردانەوەیەكمان هەبوو بەرامبەر بەو كارەی سەركردەكانمان ؟؟. ئێستا هەر ڕەخنەیەك لە مەسعود بارزانی بگری ، پارتی وا هەیە بۆی بكرێت دەتكوژێت . ئێمە بەم عەقڵیەتەوە زۆرمان ماوە ببینە دەوڵەت . ئەوە موزایەدەیە ئەمیان دەڵی دڵی كوردستان و ئەویان دەڵێت قودسی كوردستان . تا دەیانتوانی نەوتەكەی بە تاڵان بەرن كەركوك دل َو قودسی كوردستان بوو . ئێستاش یەكێتی پارتی یەكتری تۆمەتبار دەكەن لەسەر فرۆشتنی كەركوك . كاكی برا كەركوك دەمێكە فرۆشراوە . مامجەلال دەچێتە كەركوك و بۆ ڕازیكردنی توركمان و عەرەب ، دەڵی پۆستەكان 32 بە 32 دابەش بكەن . لە هەموو دانیشتنێكدا ئەم قاوانە لێ دەدەنەوە. دونیا هاتە ڕجای مسعود بارزانی ڕیفراندۆم نەكات ، هەر كردی و لە سەدا 50 خاكی كوردستانمان لەدەست دا . ئەی جەماوەر لە كوێ نوستوەو بۆچی كاردانەوەیان بەرامبەر مەسعود بارزانی نەبوو . تكاو ڕجای دونیامان لە كاك نەوشیروان كرد ، با ئەم بزوتنەوەیە بە دامەزراوە بكەین و بیخەینە سەر سكەی خۆی ، بەڵام ئەمەی نەكرد . دواجار بزوتنەوەكە دابەش بوو بەسەر دوو بەرەداو لە ئەنجامدا بزوتنەوەكە لە كۆتایی تەمەنی نزیك بۆتەوە . سەركردەكان ئەوەندە خۆیان بە گەورە دەزانن كە هەرگیز گوێ لەكەس نەگرن و بە ئارەزوی خۆیان بڕیار دەدەن . زۆر جار گوێمان لێ دەبێـت كەسانێك لە ڕوانگەی خۆشەویستی و دڵسۆزییان بۆ سەركردەكان دەڵێن : من لەسەر ڕێبازی بەڕێزان مەسعود بارزانی و مامجەل و كاك نەوشیروانم. ئەوان ڕێبازی كوردایەتییان پەیڕەو كردوە ، ئێمەش قوتابی ڕێبازەكەی ئەوانین . بەڵام ئەوە تێنەگەیشتنێكی زۆر خراپ و دواجار ترسناكیشە، چونكە لەم ڕێگایەوە دیكتاتۆر دروست دەبێت بێ ئەوەی بە خۆت بزانی، دواجار دەبیتە بت پەرست و كەسانی تر لە بری تۆ بیردەكەنەوە بڕیاریش دەدەن . پێش هەموو شتێك كوردایەتی ڕێباز نییە . كوردایەتی ئەركێكی نیشتمانی هەمومانە . كوردایەتی موڵكی هیچ كەس نییە بە تەنیا . خاكی كوردستان كە لەسەری دەژین نیشتمانی هەمومانە ، دایكی هەمومانە . كەواتە ئەركی هەموشمانە بە هەموو توانەكمانەوە بیپارێزین . هیچ یەكێك لە سەركردەكانی ئێمە خاوەنی ڕیبَازێكی فەلسەفی نەبون ، ئەوان خەباتی نیشتمانیان كردوە ، ئێمەش بەشدار بوین . ڕاستە من نە كاك نەوشیروان بوم ، نە دەشبم بە كاك نەوشیروان . بەڵام تەمەنی من نزیكی تەمەنی ئەوە .ساڵانی خەباتی ئەو نزێكی ساڵانی خەباتی منە . ئەو چۆن كوردایەتی كردوە ، منیش بەهامان شێوە كوردایەتیم كردوە . ئەگەر بۆ ئەو ڕێبازبوبێـت ، بۆ منیش ڕێێازە و هەرگیز حەقی خۆشم نادەم بە هیچ كەس و لایەنێك . ماوەتەوە ئەوەی بڵێم ئەو زۆر لە منی زیاتر بۆ كراوە ، كاریگەری زۆرتری هەبوە . باشتری بۆ هاتۆتە پێشەوە . بەڵام گرنگ ئەوەیە منیش هەرچیم لە توانادا بوبێت كردومە . خیانەتیشم نەكردوە . كەواتە بۆچی ببیم بە بت پەرست . ئەم ڕونكردنەوەی منیش بە مانای ئەوە نییە ، جیاوازی من و سەركردەكان نییە . ئەوان بارودۆخێكیان بۆ ڕەخساوە بون بە سونبولی ئەم نیشتمانەو لەسەرمان پێویستە ڕێزیان لی َبگرین تا ئەو كاتەی كارەكانیان لە خزمەتی گەل و نیشتمان و قازانجی گشتیدابن . تا ئەو كاتەی كارەكان بە باشی ئەنجام دەدەن و عەدالەت پەیڕەو دەكەن. بەڵام كاتێ ئەو سنورانەیان بەزاندو هەموو شتێكیان بۆ خۆیان ویست و ئێمە بە كۆیلەو دەروێش و خزمەتكاری خۆیان بزانن ، نابی ڕازیبین و بێینە دەنگ و بڵێین لێرەدا بوەستن و هەموو حەق و ڕاستییەكان لای ئێوە نین و ئێمەش هەین . ئەگەر هەموو ئەوانەی لە من ناڕەحەت بون لەسەر ئەوە بوە كە ڕەخنەم لە كاك نەوشیروان گرتوە یان زۆر ناوم هێناوە ، ئەوە زۆر بە هەڵەدا چون . كاك نەوشیروان سەركردەیەكی كارێزما بوە ، خاوەنی بۆچونی خۆی بوە كاریگەری گەورەی هەبوە لەسەر دەور و بەر . كەسێكی خۆشەویست بوە . ڕێزو حورمەتی زۆری هەبوە لای هەمومان و ئێستاش ئەو رێزو حورمەتەی هەر هەیە . بەڵام ئەویش مرۆڤ بوەو كاری باش و خراپی كردوە . باسكردنی كارە خراپەكانی یان هەڵەكانی بە مانای كەمكردنەوەی ڕوڵی ئەو نابێت . ئەو پیاوە سونبولی خەبات و تێكۆشان بوە . بە پێچەوانەوە باسكردنی هەڵەكانی دەبێتە هۆی ڕۆشنكردنەوەی بەرچاوی نەوەكانی داهاتو بۆ ئەوەی ئەو هەڵانە دووبارە نەكەنەوە . تێبینی : بەشی سیانزەیەم دوا بەشی ئەم زنجیرە نوسینە دەبێت كە لە چوارشەممەی داهاتودا بڵاو دەبێتەوە .
.gif)
🔹 مەریوان - ئاراس هەنگاوه شەرمنەکانی دەسەڵات له هەرێمی كوردستاندا بۆ چاکسازیی به فەرسەخ له دوای ئەو واقیعه وێرانەوەن كه ساڵانێكی درێژە پێویستی به چاكسازییەکی ڕیشەیی و ھەمەلایەن ھەیە. بە بۆچوونی ئێمە پرس و پڕۆژەی چاكسازیی له هەرێمی كوردستاندا، تا ئەم ساتەش، ھێندەی دروشمە، ھێندە دەربڕی ”ئیرادەیەکی سیاسیی چاکسازیخواست“ نییە، ئەوەندەی بەشێکە لە دیکۆرێکی سیاسیی بۆ بەخشینی ڕەوایەتیی بە چەند بکەرێکی سیاسیی، ئەوەندە بەرنامەیەکی عەقڵانیی و ئەخلاقیی نییە کە کۆڵەکە سەرەکییەکانی خراپبەکارھێنانی دەسەڵات و بەرھەمھێنانی سیستماتیکی گەندەڵیی لە کوردستاندا کۆتایی پێبھێنێت. ئەو چاکسازییەی ئەمڕۆکە پڕوپاگەندەی بۆ دەکرێت سیاسەتی داھێنانی درێژترین ڕێگا و خاوترین هەنگاوە بۆ دەستکاریکرنی ھەندێک لە ھەڵقە لاوەکیی و پەراوێزییەکانی ناو ئەو سیستمە جەردەییەی دروستکراوە. ئەزموونی سیاسیی ئەم هەرێمە یەک ڕاستیی زۆر سادەیەن فێرکردووین: ئەم دەسەڵاتدارانە تەنها كاتێك باس له ریفۆرم دەكەن و پرۆژەی چاكسازیی پێشكەشدەكەن، كه لە دوو شت دڵنیابن. یەکەم بوونی فشارێکی گەورە و پڕوکێنەر کە قابیلی فەرامۆشکردن نەبێت. دووھەم، لەوە دڵنیابن ئەو چاكسازییه كەمترین زیان به ھەڵقە سەرەکییە ڕەسمیی و ناڕەسمییەکانی دەسەڵات و بە حیزب و بە مۆدێلی حوکمڕانییەکەیان دەگەیەنێت، خۆشیان و ئەندامەکانیان بە سووكترین سزا لێیدەربازبن. واتە ئەوان تەنھا کاتێک باس لە چاکسازیی دەکەن کە کردەی چاکسازییەکە بەشێک بێت لە میکانیزمی سەرلەنوێ بەرھەمھێنانەوە و بەھێزکردنەوەی ئەو بونیاد و پەیوەندییە سەرەکییانەی ئەم حوکمڕانییەی لەم فۆرمەی ئەمڕۆدا سەروەرکردوە. كۆمەڵگای ئێمە له دوای ڕاپەڕینەوه گۆڕانكاریی گەورەی بەخۆیەوه بینیوه، ڕەنگە ھەرە گرنگەکانیان ئەو گۆڕانکاریانە بێت کە لە بواری ئابورییدا ڕوویانداوە. بۆ نموونە، لەدوای ڕاپەڕینەوە ئابوریی وڵاتەکە کەوتە ژێر رەحم و کۆنترۆڵی ئەو نوخبە سیاسیی و سەربازییەی ھەلێکی مێژوویی دەرکیی کردنی بە حوکمڕان لە ھەرێمدا. ئەو سیاسەته ئابوورییه خێزانیی و حیزبییەش کە ئەم نوخبە حوکمڕانە لە سێ دەیەی ڕابردوودا پیادەیانكرد، لە ڕێگای قۆرخکردن و دزیی و گەندەڵییەکی کەم وێنەوە، دابەشبوونی كۆمەڵایەتیی و چینایەتیی نوێ و فۆرمی تازەی پەیوەندیی نێوان سیاسەت و ئابوریی و میکانیزمی مافیایانەی کەڵەکەبوونی سەرمایەی، لەم ھەرێمەدا بەرهەمهێنا. ئەمانەش وایانکرد لە ماوەیەکی کورتدا فۆرمی تازەی دەوڵەمەندبوون و میکانیزمی نوێی ھەژارکەوتن و مۆدێلی تازەی پەراوێز و تەرەخستنی كۆمەڵایەتیی پەڕگیر بێتەکایەوە و بەسەریەکیشەوە نەخشەی کۆمەڵایەتیی ئێمە گۆڕانكاریی قووڵی بەسەردابێت. ھاوکات توانیان چەندان تۆڕی ئابوریی قاچاغ و ناقاچاغ لەناوەوە و دەرەوەی کوردستاندا دروستبکەن و ئابورییەکی سەرمایەداریی چەتەگەریی پڕ لە تاوان و توندوتیژیی و دزییکردن بسەپێنن. دەستکاریکردن و گۆڕانی ھەڵقە سەرەکییەکانی ئەم ئابوورییه تەواو زەحمەتە و دەستبردن بۆ ھەر یەکێک لەو ھەڵقانە، دەستبردنە بۆ پێگەی زیاد لە گروپ و خێزان و کەسایەتییەکی بەھێزی ناو نوخبە دەسەڵاتدارەکە. ئەم ئابورییە داڕزاوە کە ژێرخانەکەی گەندەڵییەکی سیستماتیکە، ئابورییەکە لە شێوەی تۆڕێکی گەورەدا ئامادەیە، بەشە جیاوازەکانی ئەم تۆڕە لە شوێن و جێ و ناوچەی ناوەکیی و دەرەکیی جیاوازدا ئامادەیە. ئەمەش مانای ئەوەیە تۆڕی گەندەڵیی لە ھەرێمدا تەنھا تۆڕێکی ناوەکیی نییە، بەڵکو تۆڕێکی ئیقلیمیی و جیھانییە و زیاد لە کەس و لایەن و ھێز و کۆمپانیایەکی ناوەکیی و ئیقلیمیی و جیھانیی لەناویدا ئامادەن و چالاکانە کاردەکەن. ئەمە وادەکات چاکسازییکردن لە بواری ئابورییدا، کە بواری ھەرە سەرەکیی و ھەرە گرنگیی دروستبوونی ژمارەیەکی گەورە لە کێشە و قەیرانەکانی ئەمڕۆیە، مەسەلەیەکی ھێجگار زەحمەت بێت، ئەگەر مەحاڵ نەبێت. چونکە ئەو بکەرانەی کە دەیانەوێت لەم بوارەدا چاکسازیی بکەن، خۆیان دروستکەر و پارێزەری ئەو بونیاد و میکانیزمە ئابورییانەن کە زیاد لە دوو دەیەیە خانە بە خانە بەو واقیعە وێرانە دروستدەکەن. بەبێ دەستبردن بۆ ئەم بونیادە ئابورییە و بۆ ئەو ژینگە گەندەڵ و ستەمگەر و مافیایەی بەدەوری ئەم بونیادە دروستکراوە، ھەموو کردەیەکی چاکسازیی ماکیاژکردنێکی ساخەتکارانەی سەرجەمی بونیادەکە خۆی و سەرجەمی بکەرە سەرەکییەکانیەتی. دەستبردن بۆ سیستمی موچە وەک ھەنگاوی یەکەمی چاکسازییش فەرامۆشکردنی ئەو بونیادە گەندەڵ و مافیاییە کە باسمانکرد. بێگومان زۆربەمان دەزانین سیستەمی موچە لە ھەرێمدا یەکێکه لە خراپترین سیستەمەکانی موچە لە ناوچەکە و لە دونیادا، بەڵام ئەم سیستەمی موچەیە ھەڵقەیەکی بچووکە لەناو سیستەمێکی ئابوریی سیاسیی گەورەتردا، کە سەرچاوەی سەرەکیی کێشەکانە. ئاوەکە لە شوێنێکی ترەوە بۆگەنە و بۆگەنە گەورەکە لەناو سیستمی موچەکەدا نییە. تاوانە گەورەکە خۆشی لەو گرێدانە ھەمەلایەن و ڕاستەوخۆیەوە سەرچاوەدەگرێت کە لە ھەرێمدا سیاسەت بە ئابورییەوە گرێدەدات. لە بەستنەوەی پێگە سیاسییەکاندایە بە پێگە ئابوورییەکانەوە، لەناو سیستەمێکی ئابووریی رەیعیی چاودێیرنەکراودایە، کە نەوت ھەم سەرەتا و کۆتایی سیستەمەکەیە و ھەم شێوازی بەرھەمھێنان و فرۆشتن و ساغکردنەوەکەشی بەناو دەیان تونێلی تاریک و پڕ نھێنیدا تێدەپەڕێت. شێوازی بەڕێوەبردنی ئابوریی نەوت لە ھەرێمدا، کێشەی ژمارە یەکی ئەو ئابورییەیه کە تێکەڵکردنی سیاسەت و ئابوریی کردوە بە دەردێکی کوشندەی بێچارەسەر. گرێدانەوەی پێگە سیاسییەکان و بەستنەوەی ڕاستەوخۆی کایەی سیاسیی بە کایەی بازرگانی بەگشتیی و بە بازرگانی نەوتەوە بە تایبەتیی، ئەو کونە گەورەیەیە کە بۆگەنییە گەورەکانی سیستەمەکەی لێوە دێتەدەر. هەر ئەم راستییەشە وادەكات ئەم كابینه نوێیه، هەنگاوی یەکەمی ”پڕۆژه چاكسازییە ستراتیژییەکەی“ لە بواری نەوت و وزه و داهاته نیشتیمانییەكان و گومرك و بازرگانی قۆرخکراو و کۆمپانیا ئەمنییەکان و هتد... نەبێت، کە سەرچاوەی سەرەكیی گەندەڵیی سیستمەكەن، بەڵکو ئەو کۆمیدیا تاڵەی چاکسازیکردنی موچە بێت، کە ھیچی ئەوتۆ لە بونیادە قووڵەکانی گەندەڵیی و دزیی و جەردەیی سیستماتیککراو لە ھەرێمدا ناگۆڕێت. خاڵێکی گرنگی تر لە ئابوریی ھەرێمدا ئەوەیە کە ھەڵقە سەرەکییەکانی ئەم ئابورییە بە کردەوە گۆڕاوە بۆ موڵکی شەخسیی کۆمەڵێک خێزان و بنەماڵەی سیاسیی كۆن و نوێ. بازرگانی نەوت و وزە و دەرمان و خۆراک و بوونی پشکی گەورە لە ناو چەندان کۆمپانیای تردا، ھتد.. لە دەستی ئەندامانی ئەم بنەماڵە سوڵتانییانە و بازنەی یەکەمی دەوری ئەم بنەماڵانەدان. خاڵی بنەڕەتییش لە ئیدارەدانی ئەم ئابووریەدا، بەتایبەتی لە شێوازی ئیدارەدانی ئابوریی نەوت و لە شێوازی ڕێکخستنی پەیوەندیی نێوان کایەی ئابوریی و کایەی سیاسیی و لە فۆرمی ئەو پەیوەندییانەشدا کە ھەرێم بە ھێزە ئیقلیمییەکانەوە گرێدەدات، ئەوەیە کە لۆژیکی پاراستن و بەھێزێکردنی ئەم دەسەڵاتە شەخسیی و خێزانیانە سەرجەمی ئەو شتانە ئاراستەدەکات. ئەم لۆژیکەش تەنانەت بچووکتر و داخراوتریشە لە لۆژیکی خێڵ و لۆژیکی ناوچەگەریی و حیزبایەتی کورتبینیش. ئەم خێزان و بنەماڵانە خەریکی دروستکردنی ئیمپراتۆریەتی ئابوریی تایبەت بەخۆیانن، کە ھێزی سەربازیی و میدیایی تایبەت و پەیوەندیی ئیقلیمی گومانلێکراو، دەیانپارێزێت. هەر ئەم تایبەتمەندییه سیاسیی و ئابورییەشه وادەكات ھەموو قسەکردنێک لە ھەرێمدا لەسەر چاکسازیی بەبێ شکاندنی ئەم لۆژیکە خێزانیی و بنەماڵەییە و بەبێ دەستکاریکردنێکی ڕیشەیی چۆنیەتی ئیشکردنی سیستمە ئابورییەکە و بەبێ کۆتاییھێنان بە مۆدێلی ڕێکخستنی پەیوەندیی نێوان سیاسەت و ئابوریی، خورافەتێکی تەواو بێت. هاوكات هەموو قسەكردنێك لەسەر چاكسازیی ڕیشەیی بەبێ گۆڕینی ئەو پەیوەندییانەی کە لۆژیکی خێزان و بنەماڵەکان بە دەزگاکانەوە دروستیدەکات، لە دەزگا سەربازییەکانەوە بیگرە بۆ پێگە ئابوریی و میدیایی و مەدەنییەکان، دەبێت به سەفسەتەیەكی سیاسیی بێمانا. سیستەمە دەسەڵاتگەر و سوڵتانییەکان، بە شێوەیەکی گشتیی، لەپاڵ پەنابردن بۆ توندوتیژییدا، لەسەر دوو کۆڵەکەی سەرەکیی تر کاردەکەن بۆ ئەوەی پێگەکانی دەسەڵاتی خۆیان بپارێزن. یەکەمیان بریتییە لە ”گەشەکردنی ئابوریی“ و ”بەرزکردنەوەی ئاستی ژیان“ی ئەو دانیشتوانەی کە حوکمڕانییان دەکەن. ئەمەش لە ڕێگای دابینکردنی هەلی کار و خزمەتگوزاریی پێویست و ژیانێکی ئاسان و مسۆگەرەوە بۆ زۆرینەی کۆمەڵایەتیی. دووھەمیان لە ڕێگای درۆ و پڕوپاگەندە و بەڵێنی خورافیی و ناعەقڵانیی بەردەوامەوە. ئەوەی ئێستا لە ھەرێمدا ڕوودەدات، لانیکەم لە ئاسته ئابورییەکەدا، بەتاڵکردنەوەی ئەو ئابورییەیه لە توانای دابینکردنی لانی ھەرەکەمی خزمەتگوزاریی و کار و بژێو بۆ دانیشتوانی ھەرێمەکە. دووھەمیان کۆتاییھاتنی سەرجەمی ئەو دۆر سیاسییانەیە کە ئەم نوخبە دەسەڵاتدارە لە فۆرمی بەڵێن و مژدەدا بە خەڵکیان دەدا. پرۆژەی چاکسازیی بەوشێوەیەی لە ئێستادا دەیبینین ھەوڵدانێکە بۆ پڕکردنەوەی ئەو بۆشاییە ترسناکەی کەوتنی ئەم دوو کۆڵەکە سەرەکییەی حوکمڕانی دەسەڵاتگەریی و سوڵتانی دروستیانکردوە. بەتایبەتی لە ساتەوەختێکدا کە خەڵک باوەڕ و متمانەی بە سەرجەمی نوخبە سیاسییەکە نەماوە، چ ئەوانەی حوکمڕانن و چ ئەوانەی لە دۆخی ئۆپۆزسیۆندا بوون. ئەم بێمتمانەییە تا ئەو ڕادەیەیە لە دواھەمین ھەڵبژاردندا نزیکەی حەفتا لە سەدی دەنگدەرانی هەرێم نەچوون بۆ دەنگدان و لەوە تێگەیشتن لەناو ئەو کیشوەرە گەورەیە لە تەزویر و فێڵی سیاسییدا، دەنگدان، مانایەکی نەماوە.
.gif)
ئارام سەعید کاتێک لەم بیدەنگیە ترسناکەی کۆمەلگەی ئێمە دەروانین چەند هۆکاریک هەن کە بونەتە هۆی بێ ئومیدی و بیدەنگیی لەئاست کارەسات و کێشەکانی ژیانی رۆژانەی خەڵکدا، دیارترینیان: تەسلیمبونیی ئۆپۆزیسیۆنی رابردوو، تەسلیم بونیی نوخبەی رۆشنبیریی بە دەسەلات و ئیمتیازاتەکانی، پاشان سەرهەڵدانی گوتارێکی نیمچە ئەدەبیی تازە کە بەردەوام دژ بە سیاسەت قسەدەکات و بانگەشەی ئەوە دەکەن سیاسەت خراپە و ئیشی ڕۆشنبیر ئەوە نییە خۆی بە مەسەلە سیاسییاکانەوە خەریک بکات. لەباتی ئەمە ئەبێت خۆی بە بەرھەمێنانی ”مەعریفە“ و ”فیکری جدیی“ەوە خەریکبکات. یاخود بەرگریی لەوەدەکەن کە نایانەوێت داهێنانەکانی خۆیان لەگەڵ سیاسەتدا تێکەل بکەن، وەک بیانویەک بۆ دورکەوتنەوەیان لە مەسەلە سەرەکییەکانی ناو ژیان و خەمی گشتی لە کۆمەڵگادا. ئەمانە لەشکرێکیش لە خوێنەری سەرلێشێواو وقەڵەمی کەم سەودایان دروستکردوە کە ئەم جۆرە قسانە وەک توتی دەڵێنەوە و خۆیان بە ھەڵگری ئەو ”فیکرە جدییە“ دەزانن کە گوایە تەنھا لای ئەوان دەستدەکەوێت. ئەوکاتەی نوخبەی رۆشنبیر هەڵئەخزێ و تەسلیمی ئیرادەی ھیچ نەکردن و ھیچ نەوتن دەبێت، ھەر یەکە و بە بیانویەک، ئیتر ناتوانیت رۆڵە سەرەکیەکەی خۆی ببینیت و ئەویش وەک زۆرێک لە سیاسیەکان متمانە لەدەست دەدەن. ئەمە جگە لەوەی ئەم جۆرە بیرکردنەوەو نوسینانە تێروانینی هاولاتیان دەشیوێنیت و دەیانگۆڕێت بۆ بوونەوەر و کەسایەتی ناسیاسیی و دووریاندەخاتەوە لە مەسەلە سەرەکیی و گەورەکانی ناو ژیانی گشتی. هاولاتی بۆ رۆشنبونەوەی رێگاکان پیویستی بە هزر و نوسینی نوخبەی رۆشنبیرە و بۆ ئەوەی نوخبەی رۆشنبیریش بتوانیت ئەو رۆلە ببینێت دەبیت ڕۆشنبیرێک بێت لەناو خەمی گشتیی و مەسەلە سەرەکییەکانی ژیانی گشتیدا ئامادەبێت، نەک بەناوی بەرھەمێنانی فیکر و مەعریفەی جدیەوە خۆی لە ھەموو بەشداربوونێکی ڕاستەقینە لە ژیانی سیاسیی و کۆمەڵایەتیدا بدزێتەوە . بەتەسلیم بونیی بەدەسەلاتداران، ڕۆشنبیر متمانەی نامێنیت و ناتوانێت بەرگریکار بیت لە هاولاتیەک کە دەسەڵات زوڵمی لێدەکات. بەداخەوە ژمارەیەکی گەورە لە ڕۆشنبیران لەمڕۆدا بە ئەقلی دەسەلات دەنوسن و بیرکردنەوە و رای گشتی دەشێوینن. چۆن لەهەموو کۆمەلگایەک سوپایەک هەیە سنورەکان دەپاریزیت ئاواش دەبێت نوخبەی رۆشنبیر هاولاتیان و ژیانی گشتیی بپارێزێت لە رووی فیکری و ڕۆشنبیرییەوە.. لەکۆتاییدا بەشیک لەنوخبەی رۆشنبیران ئەوانەن کە بە بیر وهزر بەشدار نین و دابراون، بەشیکی تریان ئەوانەن بیدەنگیی تەواویان هەلبژاردوە و ناچنە پال هیچ داواکاریەکی کۆمەلگەوە . بەشی سیهەم ئەوانەن بە تیکستەکانیان دەسەڵات و کارەکانی پیرۆز دەکەن. ژمارەیەکی کەم لە ڕۆشنبیران ھەن کە لەو خەمە گشتییانەوە ئاڵاون و بەرگریی لەو رۆحی بەرگرییە دەکەن کە لە کۆمەڵگادا ماوە کەچی لەلایەن رۆشنبیرانی تەسلیمبوو بێدەنگ و ئەوانەی گوایە سەرقاڵی فیکری جیدی و رۆشنگەرین پەلامار دەدرێن.
له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج له ناو یه‌كێ له میترۆكانی له‌نده‌نا بووم ، دوو ئه‌سانسۆر به‌ته‌نیشت یه‌كه‌وه بوون ، له دانه‌یه‌كیان نووسرابوو ببورن له باری چاككردنه‌وه‌دایه ، ئه‌وی تر زۆر جه‌نجاڵ بوو پیره ژنێكی به‌ته‌مه‌ن ده‌ستی كرده بۆڵه بۆڵ " چۆن ده‌بێت به چه‌ند رۆژێ ئه‌وه چاكنه‌كرێت و ئه‌م قه‌ره‌باڵغیه دروست بێت " كه‌س لێره ناپرسێ چۆن ده‌بێت به چه‌ند ساڵێ كاره‌با چاك نه‌بێت ، موچه رێك نه‌خرێت ، چاكسازی ریشه‌یی نه‌كرێت، پیاوه‌كانی حكومه‌ت یه‌كجار وه‌ك پیاوی حكومه‌ت ده‌ربكه‌ون و وه‌ك پیاوی حزب نا ،كه‌س ناپرسێت بۆ ده‌بێت رێگای نێوان كه‌لار- ده‌ربه‌ندیخان – سلێمانی ، سلێمانی – رانیه و زۆر رێگای تر رێگای مردنی رۆژانه بن ، كه‌س ناپرسێت بۆ ده‌بێت مرۆڤ له زیندانا خۆی هه‌ڵواسێت ، كه‌س ناپرسێت چۆنیه به 30ساڵ نه‌توانراوه ئاو بگه‌یه‌نرێته چه‌مچه‌ماڵ و ناویش نراوه پایته‌ختی شه‌هید و ئه‌نفال ، لێره له بری پیاوی ئازا ده‌روێش زۆره ، ده‌روێشی داكۆكی له حزب و له گه‌نده‌ڵی ، ده‌روێشی پاشماوه‌خۆرو ده‌رباری سه‌رۆكی حزب . له‌بری ئه‌وه‌ی خه‌ڵك داوای مافی خۆی بكات ، پاكانه بۆ نادادی و سته‌مه‌كانی حزب ده‌كات ، ده‌یان به‌ناو رۆشنبیرو نوسه‌ر ئه‌ركیان ئه‌وه‌یه چۆن گشته خه‌ڵك كوێر بین كه‌ن ، چۆن قالاو له خه‌ڵك بكه‌ن به هه‌ڵۆ ، چۆن بۆ هه‌ندێ پاره خه‌ڵك بترسێنن به‌وه‌ی ئه‌گه‌ر " خودا نه‌خواسته " ئه‌مه له ده‌ست بچێت هه‌مووی له ده‌ست ئه‌ده‌ین ، ئه‌وه بێ ئه‌وه‌ی باسی رۆژانه له ده‌ستدانی كه‌رامه‌ت بكه‌ن ، خه‌ڵك پێی وایه ئه‌و موچه‌یه‌ی وه‌ریده‌گرێت " مه‌كره‌مه" ی حزبه ، پێی وایه ئه‌ركی ئه‌و ئه‌وه‌یه هه‌میشه له‌به‌ر خودا بۆ حزب بپاڕێته‌وه و به گژ ئه‌وكه‌سانه‌دا بچێته‌وه كه ره‌خنه‌یان هه‌یه . ده‌سه‌ڵات لێره كاری دروستكردنی مرۆڤی بچوك و قه‌زه‌مه ، نه‌ك مرۆڤی خۆخاوه‌ن و خاوه‌ن بڕیار، ده‌سه‌ڵات و حزب ده‌زانن ، مرۆڤی بچوك و قه‌زه‌م توانای هه‌ڵوێست و هه‌ڵوه‌سته‌و بڕیاری نیه ، بۆیه به‌رده‌وام كارله سه‌ر شكانی شكۆی مرۆڤ ده‌كه‌ن ، ئه‌وه‌ی ملیان بۆ بدات كۆیله‌ی ده‌كه‌ن و ده‌یكه‌نه رۆبۆت و ئه‌وه‌ی ملیشیان بۆ نه‌دا برسی و رسوای ده‌كه‌ن ، له‌م دۆخه‌دا هیچ مه‌كه یه‌كجار ببه مرۆڤ ، یه‌كجار بیرله‌وه بكه‌وه مرۆیی بوونی تۆ ئێستا له كوێدایه .
.gif)
🔹 بەیار عومەر عەبدوڵا یه‌کێک له کێشه جه‌وهه‌ریه‌كانی هه‌رێمی کوردستان ئه‌وه‌یه که دوای یه‌کگرتنه‌وه‌ی ئیداره‌کانی سلێمانی و هه‌ولێر، سیسته‌مێکی ته‌واو مه‌رکه‌زی په‌یڕه‌وکراوه و سلێمانی و ئه‌م سنوره ته‌واو پشتگوێخراون. زۆر که‌س پێیان وایه که یه‌کگرتنه‌وه‌ی ئیداره مانای دروستکردنی سیسته‌مێکی مه‌رکه‌زیه. واته ئه‌بێت یان ئه‌م سیسته‌مه مه‌رکه‌زیه شکستخواردوه قبوڵ بکه‌ین، یان شه‌ڕی ناوخۆ دروستئه‌بێته‌وه و ئه‌چینه‌وه به‌ره‌و دو ئیداره‌یی. به‌ڵام ئه‌مه بۆچونێکی زۆر هه‌ڵه‌یه. بۆچی؟ چونکه یه‌که‌م، شه‌رت نیه یه‌کگرتنه‌وه‌ی ئیداره مانای په‌یڕه‌وکردنی سیسته‌مێکی مه‌رکه‌زی بێت. ئه‌کرێت ئیداره یه‌کبگرێته‌وه به‌ڵام سیسته‌می لامه‌رکه‌زی په‌یڕه‌وبکرێت. واته ئه‌و پرسانه‌ی ڕه‌هه‌ندی نیشتیمانیان هه‌یه وه‌ک مه‌سه‌له‌ی پێشمه‌رگه و سیاسه‌تی ده‌ره‌وه یه‌کبخرێنه‌وه، به‌ڵام مه‌سه‌له‌ی بودجه و داهات و ئیداره‌دان بکرێت به لامه‌رکه‌زی، و ده‌سه‌ڵات بدرێت به حكومه‌ته خۆجێیه‌كان و ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان به‌و شێوه‌یه‌ی که به‌باشی ئه‌زانن حکومڕانی ناوچه‌که‌ی خۆیان بکه‌ن و گه‌شه به ئابوری خۆیان بده‌ن. وه‌ک چۆن له نێوان ڕه‌ش و سپیدا ڕه‌ساسی هه‌یه، له نێوان دوئیداره‌یی و ئه‌م سیسته‌مه مه‌رکه‌زیه شکستخواردوه‌دا، چاره‌سه‌رێکی مامناوه‌ند هه‌یه که ئه‌ویش سیسته‌می لامه‌رکه‌زیه. واته له هه‌ندێک مه‌له‌فدا که ڕه‌هه‌ندی نیشتیمانیان هه‌یه وه‌ک پێشمه‌رگه و سیاسه‌تی ده‌ره‌وه یه‌کگرتوبین، له هه‌ندێک پرسی تردا وه‌ک داهات و پاره و ئیداره‌داندا ده‌سه‌ڵاتی ته‌واو بدرێت به پارێزگاکان، وه‌ک وڵاته پێشکه‌وتوه‌کانی دنیا. ئه‌مه‌ش کێبرکێ دروست ئه‌کات له نێوان پارێزگاکاندا له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی کامیان زۆرترین خزمه‌ت به سنوره‌که‌ی خۆیان به‌که‌ن و کامیان زۆرترین سه‌رمایه و هه‌لی کار به لای خۆیاندا ڕابکێشن. هەروەها هەر شارێک بە چەندەها تەکنیکی تر دەتوانێت کۆمپانیا و خاوەن سەرمایە بەرەو لای خۆی ڕابکێشێت. یەکێک لەوانە ڕاکێشانی کۆمپانیاکانە بە لابردنی هەندێک باج و ڕسومات لە سەریان، بۆ نمونە کۆمپانیایەکی گەورەی دروستکردنی ئۆتۆمۆبیل کە دەتوانێت ژمارەیەکی زۆر هاوڵاتی لە بێکاری ڕزگار بکات، بۆ ئه‌وه‌ی ڕایانبكێشین و لق له‌پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەکانی گەرمیان وە ڕاپەڕین بكه‌نه‌وه، ده‌توانین بۆ چه‌ند ساڵێك لە باجی زەویوزار بیانبه‌خشین. شاره‌وانی هەر شارێک دەتوانێت زەوی بکڕێت و ڕێگاوبان و خزمەتگوزاری بۆ ڕابکێشێت، پاشان بە نرخێکی گونجاو بیفرۆشێتەوە بە کۆمپانیا نێودەوڵەتیەکان بە مەرجێک پرۆژەی ستراتیژی و بەرهەمهێنی لەسەر دروست بكه‌ن، گرنگ ئەوەیە ئابوری ئه‌م ناوچه‌یه ببوژێنیته‌وه و هاوڵاتیان لە بێکاری ڕزگار بکەین نەک تەنها بکرێت بە پرۆژەی نیشتەجێبوون، که جگه له ده‌وڵه‌مه‌ندکردنی چه‌ند که‌سێکی که‌م له‌سه‌ر حسابی زۆرینه‌ی کۆمه‌ڵگا هیچی تری لێسه‌وزنه‌بوه. ئەم سیاسه‌تی هاندانه لە زۆربەی شارە پێشکەوتوەکاندا پەیڕەوکراوە کە لەسەرەتادا ویستویانە کۆمپانیا گەورەکان ڕابکێشن بەلای خۆیاندا و ببن بە شاری پیشەسازی و بازرگانی گرنگ و ڕێژەی بێکاری کەم بکەنەوە. ئه‌مانه چه‌ند هه‌نگاوێکن ته‌نها له سه‌ره‌تای گه‌شه‌ی ئابوریدا په‌یڕه‌و ئه‌کرێن، به‌ڵام هه‌ر شارێک که گرنگی په‌یداکرد و کارگه و کۆمپانیا گه‌وره‌کان ڕویان تێکرد، ئیتر پێویستت به‌وه نامێنێت چیتر هانی کۆمپانیا و کارگه بیانیه‌كان بدەیت و ئاسانکاریان بۆ بکەیت، چونکه که شارێک بو به سه‌نته‌رێکی بازرگانی و پیشه‌سازی گرنگ، کارگه و کۆمپانیا نێوده‌وڵه‌تیه‌کان خۆیان ڕویتێده‌که‌ن. بۆ نمونە لە سەرەتای سەدەی نۆزده‌یا، کێبڕکێیەکی گەورە هەبووە لە نێوان بۆستن و نیویۆرک و فیلادلفیا و بەلتیمۆردا، له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی کامیان ببن بە سەنتەری بازرگانی بۆ کەنارەکانی ڕۆژهەڵاتی ئەمریکا، چونکە زۆربەی کاڵاکان کە لە ئەوروپاوە دەهێنران بۆ ئەمریکا، پێشتر بە کەشتی دەبوایە بهێنرایه بۆ یەکێک لەم چوار بەندەرە، پاشان بە ڕێی وشکانیدا دەبوو هەزاران کیلۆمەتری ببڕیایە بۆ ناوەڕاستی ئەمریکا. نیویۆرک هەستا بە دروستکردنی کەناڵێکی ئاوی بە ناوی ئەیری کەناڵ (Erie Canal)، کە زەریای ئەتڵەسی بەست بە دەریاچەی ئەیرییەوە کە تا ڕادەیەک لە قوڵایی خاکی ئەمریکادایە. ئەمەش وایکرد کە نیویۆرک لەو كێبڕكێیه‌دا براوە بێت و زۆرترین کەشتی لە ئەوروپاوە ڕوبکاتە نیویۆرک، چونکە دەیانتوانی پاش پشویەک لە نیویۆرک لە گەشتەکەیان بەردەوام بن تا دەریاچەی ئەیری لە قوڵایی خاکی ئەمریکادا و لەوێوە شتومەکەکانیان بە ناو خاکی ئەمریکادا بڵاو بکەنەوە. ئەمە دەیسەلمێنێت کە نهێنی سەرکەوتنی شارەکانی ئەمریکا لەو کێبڕکێ ئابوریەدایە، کە هەریەکه‌و هەوڵئەدات زۆرترین خزمەتگوزاری پێشکەش بکات و زۆرترین سەرمایە بەلای خۆیدا ڕابکێشێت. دەکرێت ئێمەش سود لە ئەزمونی ئەوان وەربگرین. لامەرکەزیکردنی حوکمڕانی و په‌یڕه‌وکردنی سیسته‌می فیدرالی لە کوردستاندا چەند زووتر بکرێت باشترە، چونکە تا کات بڕوات سەروەت و سامانی ئەم سنورە زیاتر بەفیڕۆدەچێت و قەیرانەکان قوڵتر ئەبنەوە و ئەشێت لێکەوتەی خراپتریشی لێبکەوێتەوە. تا درەنگتر سیسته‌می لامه‌رکه‌زی و فیدرالی په‌یڕه‌وبکرێت، ڕێککردنەوەی ناعەدالەتی جوگرافی زەحمەتتر ئەبێت. بۆ نمونە لە وڵاتێکی وەک ئێراندا، کە لە سەرەتاوە زیاتر بایەخی بە تارانی پایتەخت داوە و شارەکانی تری تاڕادەیەک فەرامۆش کردوە، ئێستا چەند ئەکات ناعەدالەتی جوگرافی بۆ ڕێکناکرێتەوە، لەبەر ئەوەی نزیکەی 16 ملیۆن هاوڵاتی لە تارانی پایته‌ختا ئەژین و ژینگەی تارانیش بەو هۆیەوە زۆر ناخاوێنە، بۆیە حکومەتی ئێران بەردەوام لە هەوڵی ئەوەدایە کە هانی دانیشتوانی تاران بدات بۆ ئەوەی تاران جێبهێڵن و ڕوبکەنە شارەکانی تر، بۆ ئەوەی هەم جەنجاڵی سەر جادە و شەقامەکان کەمبێتەوە، هەم ژینگەی تاران پاکبێتەوه. بۆ ئەم مەبەستەش حکومەتی ئێران بڕیاریداوە کە هەر خێزانێک ئامادەبێت تاران چۆڵبکات، ئەوا حکومەت ئامادەیە زەوی بداتێ لە دەرەوەی تاران و پارەشی بداتێ بۆ ئەوەی خانوی پێدروست بکات. بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ژمارەیەکی زۆر کەم هاوڵاتی ئاماده‌ن تاران چۆڵبکەن، چونکە چەندین ساڵە هەر گرنگی بە تارانی پایته‌خت دراوە و شارەکانی تر پشتگوێخراون، بۆیه هه‌لی کار لە شارەکانی تری ئێران زۆر کەم ده‌ستئه‌که‌وێت بە بەراورد بە تارانی پایته‌خت. سه‌ره‌نجام دانیشتوانی تاران سەرەڕای پێدانی زەوی و پارە، هێشتا ئامادەنین شارەکەیان چۆڵبکەن. گرنکە لە هه‌رێمی کوردستاندا هەتا زووە و پێش ئەوەی کار لە کار بترازێت، ناعەدالەتی جوگرافی ڕێکبکرێتەوە، چونکە هەتا کات زیاتر بڕوات، ڕێککردنەوەی ئەم ناعەدالەتییە قورستر ئەبێت، و ترسی لێکترازانیش زۆرتر ئه‌بێت. گرنگه ئێمه‌ی كورد كه له سه‌ره‌تای بنیاتنانی ده‌وڵه‌تداین، له جیاتی ئه‌وه‌ی وه‌ك ده‌وڵه‌ته مه‌ركه‌زیه شمولیه دواكه‌وتوه‌كان، تەنها گرنگی بده‌ین به پایته‌خت و شاره‌كانی تر پشتگوێبخه‌ین و سه‌ره‌نجام ببین به خاوه‌نی وڵاتێكی دیكتاتۆری هه‌ژاری دواكه‌وتوو. ده‌ستبكه‌ین به‌وه‌ی كه وڵاته‌كه‌مان هاوشێوه‌ی وڵاته پێشكه‌وتوه‌كانی دنیا، وه‌ك ئه‌مریكا و ئه‌ڵمانیا و سویسرا و ئیمارات، بكه‌ین به وڵاتێكی فیدرالی و قورسایی سیاسی و ئیداری و ئابوریمان به شێوه‌یه‌كی ئاسۆیی دابه‌ش بكه‌ین و هه‌ر شار و شارۆچكه‌یه‌كی كوردستان له بوارێكدا گرنگی په‌یدابكات و ئابوریمان پێشبكه‌وێت. ئه‌مه‌ش زامنی مانه‌وه و پێشكه‌وتنمان ده‌كات و نزیكمان ده‌كاته‌وه له سه‌ربه‌خۆیی.
.gif)
رێبوار کەریم وەلی (1) دیداری سەرۆك نێچیرڤان بارزانی لەگەڵ سەرۆك ترەمپ، زۆری لەسەر گوترا و نووسرا، بەڵام بە هەموو پێوەرێك و لەو بارودۆخەی ئێستا ناوچەكەی پێدا تێپەڕ دەبێ، دیدارێكی مێژوویی بوو. گرنگ نییە چۆن رێكخراوە یان چەند خولەك بووە، گرنگ ئەوەیە لەو جەنجاڵییەی داڤۆسدا، ترەمپ دەرفەتی بینینی سەرۆكی هەرێمێكی بچوكی بێ دەوڵەتی هەبێ. ئەوەش لە كاتێكدایە كە سەرۆك نێچیرڤان بارزانی هێشتا داوەتنامەی فەرمیی چوون بۆ كۆشكی سپیشی هەر لە جێگەی خۆیەتی. كارنامەی سەرۆكایەتیی نێچیرڤان بارزانی لە سەردەمی حكومەتدا، كارنامەیەكی گەشە و شوێنپەنجەی بە ئاوەدانی و پێشكەوتنی كوردستانەوە لە درووستكردنی ژێرخانی ئابووریدا تا چەندین نەوەی دیكە هەر باس دەكرێ، بەڵام لە هەمووی گرنگتر ئەو بەڵانسە سیاسییە ناوخۆیی، ئیقلیمی و نێودەوڵەتییەیە كە لە دوای 16ی ئۆكتۆبەرەوە، جارێكی دیكە نازناوی پاڵەوانێتیی بۆ پێشمەرگە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا گەڕاندەوە و، پردە رووخاوەكانی دیپلۆماسیەتی نۆژەن كردەوە و ئابڵووقەی سەر كوردستانی شكاند. لە ناوخۆی كوردستانیشدا، نێچیرڤان بارزانی بەوە ناسراوە كە ئەگەر پارتی هەموو دەرگاكانی داخستبێ، هێشتا دەرگای ئەو بەكراوەیی ماوەتەوە و، وەك سەرۆكی هەرێمی كوردستان رۆڵی میحوەری دەبینێ لەوەی كە دامەزراوەكە ببێتە چەترێكی گەورەی سیاسی و نیشتمانی و كۆبوونەوە دەورییەكانی نێوان حزبە سیاسییەكانی دەرەوە و ناو حكومەت. هاوكات درووستكردنی ئیجماعێكی سیاسی لە مەسەلە نیشتمانییەكاندا لە بەغدا و راگرتنی هاوسەنگی لە ململانێی نێوان ئەمریكا و ئێراندا، جێگەی هەڵوەستە و تەقدیرە. نێردە دیپلۆماسییەكان و نوێنەرایەتییەكانیان ئەوە دەبینن كە بارزانی چەند بە پەرۆشە بۆئەوەی رێگە نەدات هەرێمەكەی ببێتە گۆڕەپانی ململانێ. بە سەرنجدان لە دیدارەكانی نێچیرڤان بارزانی لە داڤۆس (كە زۆربەیان وڵاتی دژبەیەك بوون)، دەكرێ ئەوە بگوترێ كە ئیتر كوردستان لە سیاسەتدا هێلكەكانی لەناو یەك سەبەتەدا نین و هەرێمێكی بچوكیش دەتوانێ لە هاوكێشە نێودەوڵەتییەكاندا رۆڵی گەورە ببینێ. جیۆستراتیژییەتی كوردستان رەنگبێ لە سەروەتە نەبینراوەكان بێت و سەرۆك نێچیرڤان بارزانیش لەو روانگەیەوە رۆڵێكی دیكە ببینێ كە ئەویش خۆی لە ناوبژیوانیی ئیقلیمیدا دەبینێتەوە و هیچ لایەكیش بە حەساسیەتەوە مامەڵەی لەگەڵدا ناكەن. بە پێچەوانەوە سەركردەیەكە لە زمانی هەمووان باش تێدەگات. چیرۆكی دوو كورد (2) لەماوەی نێوان یەك سەعاتدا لە داڤۆس، یەك بەدوای یەكدا سەرۆك ترەمپ دوو كوردی بینی، یەكەمجار سەرۆك نێچیرڤان بارزانی و دوای ئەویش سەرۆك بەرهەم ساڵح. ئەڵبەتە رەنگبێ پێشخستنی دیدار لەگەڵ سەرۆكی هەرێمی كوردستان و ئەو گەرموگوڕی و جۆری پێشوازییە لە بارزانی زۆر قسە هەڵبگرێ، لە كاتێكدا كە دووەم كوردی وەكو سەرۆكی عێراق بینی، ئەو كەیف و زەوقەی نەبوو؛ تا رادەیەكیش گرژ و توند بوو. لە پشت دەرگا داخراوەكان چ باس كراوە، بەشێكی كەمی لە میدیادا رەنگدەداتەوە، بەڵام دیداری سەرۆك بەرهەم لەگەڵ سەرۆك ترەمپدا، شەقامی عێراقیشی كردە دوو بەشەوە؛ هەندێك وەكو سووكایەتییەك بە سەروەریی بەغدا سەیریان كرد و تەنانەت هەڕەشەیان لە سەرۆك كرد كە نابێ ترەمپ ببینێ و، بەشێكی دیكەش پشتیوانی بوون. بە پێچەوانەوە دیداری سەرۆك نێچیرڤان بارزانی میدیا و سۆشیال میدیای تەنییەوە و وەكو دەستكەوتێكی گەورەی نەتەوەیی سەیر كرا. لە درەوەی هەموو ئەوانەشەوە، ئەم دیدارە بۆ هەردوو سەرۆكەكە بەشێك بوو لە وەبەرهێنانی سیاسیی ناوخۆییش كە بۆ سەرۆك نێچیرڤان بارزانی پێگەی سەرۆكایەتییەكەی قایمتر دەكات و موژدەدەری رۆڵێكی نوێشە. سەرۆك بەرهەمیش چاوی لەوەیە كە هەم بتوانێ كورسییەكەی بەغدا بپارێزێت و هەمیش كورسیی سەرۆكایەتی لەناو یەكێتیدا مسۆگەر بكات. بۆ هەنگاوی دووەمیش لاهور شێخ جەنگی خستبووە ناو شاندی عێراقەوە بێ ئەوەی هیچ پۆست و پایەیەكی هەبێ. ئەوەش وایكرد كە هەم لە ناوخۆی یەكێتی و هەم لەناو پارتیش كاردانەوە بەدوای خۆیدا بێنێت. بە دووریش نازانرێ كە پارتی لەمەودوا لە جاران زیاتر لێی توند بكەن. بە تایبەتیش كە سەرباری ئەوەی هەردوو سەرۆك لە داڤۆس بوون، بەڵام هیچ هەواڵێكی فەرمی لەبارەی دیداریان لە میدیا بڵاونەكرایەوە و ئەوەش بۆ خۆی جێگەی پرسیارە. مەلا هەڵۆ (3) راستییەكەی خەتای مەلا هەڵۆ نییە كە هەرجارە كەتنێك دەكات و میدیا و رای گشتی بەخۆیەوە مەشغوڵ دەكات، دوایی دەرچەیەكی پەشیمانی دەدۆزێتەوە (وەك ئەوەی بەرامبەر بە هونەرمەند ماریا هەورامی كردی) و بۆیشی دەچێتە سەر، بگرە خەتای داواكاری گشتییە كە لەو مەسەلانەدا بێدەنگە. ئەوجا ئەوەی دەستی مەلا هەڵۆ و ئەمسالی ئەویان واڵا كردووە، ئەو فتوایانەن كە وەخت و ناوەخت لە بەرامبەر ماف و ئازادییەكانی ئافرەتان دەردەچن، وەك ئەوەی كۆمەڵگای كوردی هیچ كێشەیەكی نەبێ جگە لە منداڵی بلووری و شۆفێرایەتیی تەكسی بۆ ئافرەتان! ئینجا مەلایەكی دیكەش راست دەبێتەوە و داوای فتوایەكی دیكە دەكات لەسەر رێكخراوەكانی ئافرەتان و داخستنیان. بە پێوەری مەلا هەڵۆ، هەموو ئینسانە ئازادەكانی كوردستان، بەبێ ئەوەی هیچ دەقێكی ئایینی بتوانێ پشتیوانی لە سووكایەتییەكەی بكات، بەر ناشیرینترین جنێو كەوتوون، بەڵام هێشتا مەلا دێتە سەر تەلەڤیزیۆن و بەرگری لە خۆی دەكات! ئەمە دیاردەیەكی خەتەرناكی داعشییە و تیرۆرە لە بەرگێكی دیكەدا. بێدەنگی لەبەرامبەر ئەو دیاردەیە وا دەكات كە ئەو گەرا مەترسیدارە پەرە بستێنێ، چونكە زۆرن لەكوردستان كە بە گیان و دڵ باوەڕیان بە قسەكانی مەلا هەڵۆ و ئەمسالی ئەو هەیە.
.gif)
سەرتیپ جەوهەر چەند رۆژی رابردوو سەفەرێكی كورتی رۆژئاوای كوردستانم كرد. لەماوەی مانەوەم ژمارەیەكی زۆر خەڵكم بینی. هەموو ئەوانەی بینیمن بەتایبەت كاربەدەست و ئەوانەی ئاگاداری بارودۆخی رۆژئاوای كوردستانی رۆژئاوا بوون، پرسیارێك هەبوو مەبەستم بوو لەهەمووانی بكەم ئەویش؛ ستراتیژییەتی ئەمریكا لەدوای روداوەكانی سەرێكانی و گرێ سپی دەبێ چی بێت؟ ئەمریكا تەنها بەنیازە بیرە نەوتەكان بپارێزێت یان دەیەوێت هەژموون و بوونی خۆی بگەڕێنێتەوە پێش رووداوەكانی ناوەڕاستی ئۆكتۆبەری رابردوو؟ جاران لەناوچەكە جگە لەهێزی سوریای دیموكرات و ئەمریكا، هیچ هێزێكی دیكەی لێ نەبوو، كەچی ئێستا بووە بەناوچەیەك وێنەكردنی زەحمەت بووە. جگە لەو هێزانەی توركیاو چەكدارە توندڕەوەكان كە بەشێكی خاكی رۆژئاوای كوردستانیان دابڕیوە، هاوكات هێزی سوریای دیموكرات و رژێمی سوریاو روسیاو ئەمریكای لێیە!! هەریەكەیان سنورێك و جوگرافیایەكی دیاریكراویان هەیە، جگە لە هێزی سوریای دیموكرات كە تێگەیشتن و خواستی بۆ ئایندەی هەرێمەكە روونەو كاری بۆ دەكات، هیچ كام لەو هێزانە نازانن چی دەكەن و بۆچی لەوێن!! ئەورۆژەی چووم لەسەر رێگەی رمێلان هێزێكی ئەمریكا بەری لەهێزێكی روسیا گرتبوو، رێگایان لەسەر داخستبوون و خەریك بوو گرژیی جددی دروست ببێت. هەردوو هێز رێگەیان لەهاتن و چوونی هەموو خەڵك گرتبوو، خەڵكێكی زۆر كۆببۆوەو بێ هیچ دەرەتانێك بەدیاریانەوە وەستابوون! ئەوەی بۆمن جێی سەرنج بوو دوو هێزی بیانیی ناكۆك رێگەیان لەیەكتر گرتبوو، بەڵام هەردوو هێز رێگەیان لە خەڵكی وڵاتەكە گرتبوو! واتە ئەو هێزانە هاوكات لەگەڵ ناكۆكی و ململانێی نێوان خۆیان، بوونەتە سەرئێشەو بارێكی گران بەسەر ناوچەكەو خەڵكەكە. پێشتر ئەگەر دەگوترا ئەمریكا رۆژئاوای كوردستان دەپارێزێت كەچی لە رێككەوتنێكیدا سەرێكانی تا گرێ سپی تەسلیمی توركیا كرد! روسیا ئەگەر جار جارە لەمیدیاكان باسی مافی گەلی كوردستان دەكات، كەچی عەفرینی رادەستی توركیا كرد! لەهەموو ئەوانەی بینیمن، تەئكیدیان لەوە دەكردەوە كە ئەمریكا ستراتیژییەتی سەبارەت بەئایندەی رۆژئاوای كوردستان دیارنییە، هاوكات تێگەیشتنی رژێمی سوریاش بۆ چارەسەری دۆزی كورد لەرۆژئاوای كوردستان هێشتا لەژێر كاریگەری بیری شۆڤینزمی عەرەبییە! روسەكانیش لەونیوانەدا جگە لەوەی چارەسەرێكیان پێ نییە، هاوكات لەگفتوگۆو دانوستانەكان هەمان تێگەیشتنی دیمەشقیان بۆ چارەسەر هەیە. لەو نێوانەدا كورد میللەتێكی زۆر بێكەسە، لەلایەك رژێمی ناوەند هیچ چارەسەرییەكی لا نییەو تەنها ئامادەیە دان بەمافە كلتورییەكانی گەلی كورد دابنێت، لەلایەكی دیكە وڵاتانی خاوەن نفوزو ململانێ لەسوریا هیچ نەخشەڕێ و پلانێكیان نییە! میللەتی كوردیش تەنها ئازایەتی و قوربانیدانی سەروەتە، میللەتێكی زۆر بێكەس و پشتیوانە، ئازایەتیی و قوربانیدانیش لەزەمەنی بێ مۆراڵی و ئەو تەكنەلۆژیا پێشكەوتووەی شەڕو كوشتن، گرەنتی داهاتوویەكی روون ناكات.
.gif)
كارزان سەباح هەورامی دوای كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانی ئه‌مه‌ریكا له‌رۆژئاوای كوردستان و هێرشی توركیا سیاسه‌تی كورد به‌گشتی به‌رانبه‌ربه ئه‌مه‌ریكا جۆرێك له ترس و پاشه‌كشه‌ی كرد، به‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا پشتی له دۆزی كورد كردووه، كاردانه‌وه‌كان له‌دژی ئیداره‌ی ئه‌مه‌ریكا وای كرد به‌ئاشكرا چه‌ند جارێك له كۆشكی سپییه‌وه دووپاتی په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ كورد بكرێته‌وه، هه‌ڵوێسته‌كانی كۆشكی سپی،جۆرێك بوو له‌راگرتنی هاوسه‌نگی، بۆ ئه‌وه‌ی كوردیش نه‌چێته به‌ره‌ی دژه ئه‌مه‌ریكا له‌عێراقدا، دوای نیگه‌رانییه‌كان و هه‌ڵوێستی (سه‌رۆك مه‌سعود بارزانی) له‌باره‌ی هاوكاریه‌كانی ئه‌مه‌ریكا بۆ كوردستان كه پێی گوتن (خوێنی كورد گه‌وره‌تره له هاوكاری چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نی)، دواتر شاندێكی ئه‌مه‌ریكا به‌سه‌رۆكایه‌تی (مایس پێنس) جێگری سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكا سه‌ردانی كوردستانیان كردوو له‌گه‌ڵ هه‌ریه‌كه له(نێچیرڤان بارزانی، سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان و مه‌سروور بارزانی، سه‌رۆكی حكوومه‌ت) كۆبوونه‌وه، كۆبوونه‌وه وای لێ ده‌خوێنرایه‌وه، ئه‌مه‌ریكا ده‌ستبه‌رداری كوردستان نابێت، (مایك پێنس) راشی گه‌یاند: كه ئه‌وان رێگا ناده‌ن جارێكی دیكه داعش ببێته‌وه به‌مه‌ترسی له‌سه‌ر كوردستان، جیاله‌وه‌ش به‌شێك له سیناتۆره‌كانی ئه‌مه‌ریكا په‌یوه‌ست به كوردستان جه‌ختیان له هاوكاری و هه‌ماهه‌نگی هه‌ردوولا كرده‌ووه، تا ئه‌و كاته‌ی رێگا نه‌درێت كه‌لێنی كوردستان و ئه‌مه‌ریكا دروست ببێت. رووداوه‌كانی ئه‌م دواییه‌ی ئه‌مه‌ریكا و ئێران، له‌سه‌ر خاكی عێراق هاوكێشه‌ی كوردستان و ئه‌مه‌ریكای دووباره خسته‌وه نه‌خشه‌یه‌كی دیكه، ئه‌و په‌یوه‌ندیه‌ی له‌نێوان هه‌دوولا هه‌بوو تازه كرایه‌وه، به‌تایبه‌ت به‌شداری نه‌كردنی كوتله كوردستانییه‌كان له كۆبوونه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران، له‌دژی بڕیاری چونه‌ده‌ره‌وه‌ی هێزه بیانییه‌كان له عێراق، ئه‌مه وای كرد كه كوردستان چانسێكی دیكه به‌په‌یوه‌ندیه‌كانی له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ریكا بداته‌وه و رێگا نه‌دا (داوی) په‌یوه‌ندیه‌كانی بپچرێت، كۆبوونه‌وه‌ی (دۆناڵد ترامپ) سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكا و (نێچیرڤان بارزانی) سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان، ئاماژه‌یه‌كی گرنگن كه ئه‌مه‌ریكا تایبه‌تمه‌ندی كوردستان له‌به‌رچاو ده‌گرێت، ئه‌ته‌كێتی پێشوازی و دانانی ئاڵای كوردستان له كۆبوونه‌وه‌كان و زمانی جه‌سته‌ی گفتووگۆكان پێمان ده‌ڵێن: هه‌نگاوه‌كان به‌ره‌و ئاراسته‌ی ئه‌رێنی ده‌رۆن. ئه‌و سیاسه‌ته‌ی له‌دوای 16ی ئۆكۆتبه‌ری ساڵی 2017 به‌رانبه‌ر به كوردستان په‌یره‌وی كرا، ده‌ركه‌وت هه‌ڵه‌بوو، حه‌شد سه‌رجه‌م ناوچه كێشه‌له‌سه‌ره‌كانی گرته‌وه و بونه به‌شێك له ئه‌جێندای ده‌ره‌كی له خاكی عێراقدا كه ئه‌مه ره‌وشی ئه‌و ناوچانه‌ی خراپ كردووه، له‌هه‌مان كاتدا كۆمپانیا به‌ریتانییه‌كان كه كه‌ركووك كه دوای 16ی ئۆكتۆبه‌ر هاتن نه‌یانتوانی رێژه‌ی به‌هه‌رمی نه‌وت له‌و ناوچانه بگه‌یه‌نێته(ملیۆنێك به‌رمیل نه‌وت) له رۆژێكدا ناچار پاشه‌كشه‌یان كرد و چاوپۆشی ئه‌مه‌ریكا له هێرشكردنه سه‌ر كوردستان له‌و ساڵه‌دا، كوردستانی ته‌واو نیگه‌ران كرد، بۆیه گرنگه ئه‌مه‌ریكا ئه‌و هاوكێشانه‌ی هه‌بوون له‌و ناوچانه راستیان بكاته‌وه، بۆ ئه‌مه‌ش گرنگه هاوكاری پێشمه‌رگه و حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان بكات تا سه‌قامیری بۆ ئه‌و ناوچانه بگه‌رێته‌وه و هێزی پێشمه‌رگه و سوپای عێراق ئیداره‌ی ئه‌و ناوچانه بده‌ن. ده‌رئه‌نجامی هه‌ڵه‌ی هاوپه‌یمانان خه‌ریكه راست ده‌كرێته‌وه، دوای هێرشی ئێران بۆ سه‌ر بنكه‌و باره‌گاكانی ئه‌مه‌ریكا له عێراقدا هاوپه‌یمانان سه‌رجه‌م مه‌شق و راهێنانه‌كانیان بۆ پێشمه‌رگه و سوپای عێراق هه‌ڵپه‌سارد، به‌ڵام جیاكار له ناوچه‌كانی دیكه‌ی عێراق، هاوپه‌یمانان بڕیاریاندا كه مه‌شقه‌كان به پێشمه‌رگه درێژه پێ بده‌نه‌وه، ئه‌مه‌ش دوای ئه‌وه هات (دیڤید شینگه‌ر)، یاریده‌ده‌ری وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا رایگه‌یاند: كه هه‌رێمی كوردستان باشترین ئارامی بۆ دیپلۆماتكارانی ئه‌مه‌ریكا په‌یدا ده‌كات. ئه‌و هه‌نگاوه به‌هێزانه‌ی كوردستان ئه‌نجامیدا بۆ ئه‌وه‌ی هاوسه‌نگی هێز له‌ناوچه‌كه رابگرێت، پشتیوانی فراوانی كۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی به‌دوای خۆیدا هێنا، له‌دواین چاوپێكه‌وتنی خۆی (نێچیرڤان بارزانی) سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان بۆ (ئه‌لمۆنیته‌ر)، ده‌ڵێت: "ئێمه پێمان باشه سوپای ئه‌مه‌ریكا له عێراق بمێنێته‌وه چونكه ئه‌وان له‌سه‌ر خواستی عێراقییه‌كان له شه‌ری داعش له ساڵی 2014 هاتنه‌وه و ئه‌و بریاره‌ی په‌رله‌مانی عێراق بۆ كشانه‌وه‌ی هێزه بیانییه‌كان له‌جێگای خۆیدا نه‌بوو، چونكه هێشتا كوردستان و عێراق له‌مه‌ترسی شه‌ری داعش ده‌رباز نه‌بوون و ناشكرێت به‌بێ دوو پێكهاته‌ی سه‌ره‌كی وه‌ك كورد و سوننه بریاری له‌و شێوه بدرێت". ئه‌مه له‌كاتێكدایه كه كوردستان ورتر له‌دۆخی ناوچه‌كه‌ی كۆڵیوه‌ته‌وه، چونكه هێشتا گروپه‌كانی سه‌ربه داعش چالاكانه له پارێزگای دیاله و مووسڵ و ناوچه‌كانی دیكه كاری خۆیان ده‌كه‌ن، دیاریش نییه كه قۆناغی گرژییه‌كانی عێراق به‌ره‌وكوێوه ده‌رۆن؟ كه دواجار ئه‌م پرسانه پێویستی به هاوكاری كۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی هه‌یه، عێراق هێشتا نه‌یتوانیوه له ته‌نگژه‌ی ئابووری و سیاسی و ئه‌منی ده‌رباز بێت تا پێشنیاری چونه ده‌ره‌وه‌ی هاوپه‌یمانان بكات. به كورتی: هه‌رێمی كوردستان جارێكی دیكه چانسی به په‌یوه‌ندی خۆیی و ئه‌مه‌ریكا دایه‌وه و خۆی بۆ هیچ به‌ره‌یه‌ك یه‌كلا نه‌كرده‌وه، خاڵی دواتر نه‌بووه هۆكاری گرژبوونه‌وه‌ی دۆخه‌كه، به‌ڵكو رۆڵێكی به‌هێزی بینی له كه‌م كردنه‌وه‌ی گژییه‌كانی ناوچه‌كه و چاوه‌روان ده‌كرێت شاندی كوردستان له واشنتۆن و له تارانیش ببنه فاكته‌ری به‌هێزی سه‌قامیگیری ناوچه‌كه كه ئه‌مه‌ش پێویستی به هه‌نگاوی ژیرانه و ورد و له‌سه‌ر خۆی هه‌یه.
.gif)
🔹 زانا توفیق بەگ لە دوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس تێگە یشتنێکی فراوان هە بوو لەسەر دۆخی ئابووری هەرێمی کوردستان وە هاوبەشیکردنی سەرمایەدارانی بیانی بۆ وەگەر خستنی سەرمایەکانیان لە هە موو سەکتەرەکانی بازاڕەکانی هەرێمی کوردستان بەتایبەتی وەبەرهێنان لە بوارەکانی سامانە کانزایەکان و دروست کردنی ئەپارتمانە کانی نیشتەجێ بوون هەروەها کۆمپانیاکانی وەبەرهێنان لە بوارەکانی مادەی خاو و کارگەی دروست کردنی بیناو بەتایبەتی ئاسن و کەرەسەی دروست کردنی مادەی لە قووت نانی بەرهەمی وەکو گوشت و ماسی و سەرچاوە ئاوییەکان. تا ئێرە بۆ هەرێمی کوردستان بایەخێکی گەورەو گرنگی هە بوو لە پێناو دروست کردنی ژێرخانێکی ئابووری هاوسەنگ کە لەگەڵ دۆخی سیاسی و دارایی هەرێم و ناوچە کە بگونجێ . بەڵام پرسیاری جەوهەر ئەوە یە ئایا پاش ئەو هەموو سەرمایە گوزارەی کە لە هەرێم دا کرا لە دوای کەوتنی رژێمەکەی (سەدام حسین) وە دۆخی سیاسی و ئابووری ئێمە لە ئێستادا لەچ قوناخێکدایە ؟ ئایا توانیمان ئەم هەلە زێڕینەی ئابووری هەرێم بکەینە پاشخانێك بۆ دروست کردنی دەوڵەتێکی هاووڵاتی یان هەرێمی هاووڵاتی کەلایەنی کەمی دۆخی هاونیشتمانی لەم هەرێمەدا بگاتە ئاستێکی بەرزی دارایی و رێژەی بێکاری لە هەرێم دالە دابەزیندا بێ بۆ خواروو ( %٤ ) کە رێژەیەی ستانداردی جیهانیە . بێ گومان بە داخەوە نەمانتوانی ئەم بابەتە گرنگە بکەینە سەرماییەکی سیاسی بۆ دابین کردنی دوارۆژی خۆمان و نەوەی داهاتوومان ئەگەر وورد تر سەیری هەڵەو کەم کوڕێکانی خۆمان لەم بوارەدا بکەین دە بینن خاوەنی سەرمایەگوزارێکی سیاسی و ئابووری جێگیر نین لە ناوچەکەدا چونکە زۆرینەی ئەو وەبەر‌هێنەرانەی کە لە سەرەتاوە لە کوردستان کاریان دە کرد دان بەو راستیەدا دە نێن کە زۆری هاوبەشەکانیان یان هاو پشکە کوردەکان پەیوەست نابن بە و ( کونتراکتانەی) کە لە نێوان کۆمپانیا بیانێکان و بەڵێندەرانی هەرێمی کوردستان دا کراوە یان بە پێچەوانەوە لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان دا کراوە هاوکات دادگاکانی هەرێمیش نەیان توانی وە پشتگیری یاسای بۆ ئەو کومپانیانەی دەرەوەی هەرێمی کوردستان دەستەبەر بکەن بەتایبەتی لەکاتی بوونی نیزاعاتی قانونی دا واتە ئەگەر بە دیوێکی تر بڵێن دادگاکانی کوردستان نەیان توانیەوە بێ لایەنی لەکاتی بوونی نیزاعی ئابووری لە نێوان (لایەنەکانی نزاع) دا بێ لایەن خۆیان بسەلمێنن. ئەم بێ متمانی یە نێوان کۆمپانیاکان و دەسەڵاتی سیاسی هەرێم هاو پشکەکانیان کاریگەریەکی گەورەی لەسەر ئاستی داهاتووی دۆخی سیاسی هەرێمی کوردستان دروست کردوە . لەوانەیە لە ئێستادا ئەم کاریگەرییە بەو شێوە فراوانە نەکەوێتە بەرچاووی هاونیشتمانی یان خەڵکانی ئابووری ناس و سیاسیەکانی کورد بەڵام بە تێپەڕ بوونی کات ئەو هەلاوسانە ئابوور و سیاسی یە دەبینن وەکاریگەریەکی گران دەخاتە سەر شانی هاووڵاتیانی هەرێم . ئەگەر نمونەیەك وەربگرین لەسەر نزیکی دۆخی هەرێم لەگەڵ دۆخی هەندێ لە ووڵاتانی (خلیج) لە سەرەتاکانی نەوەدەکانەوە لە پاش ئەو ئەزموونە گەورەیەی ئەو ووڵاتانە لە دەرهێنانی نەوت هەیان بوو . کەچی هەرسێ ووڵاتانی (بەحرین و ایمارات و عومان) نەیانتوانی سەرنجی ئەو کۆمپانیا گەورانەی ڕابکێشن کە بێن لەو ووڵاتەکەیان دا استپماری گەورە بکەن بەتایبەتی لە بواری دروست کردنی پارچەکانی (ئوتوموبیل و بەستنی هەیکەلی ئوتوموبیل) لەگەڵ هەندی کومپانیای خواردەمەنی کە لەسەر ئاستی جیهان ناو ناوبانگێکی گەورەیان هەیە وە براندیان لە هە موو ووڵاتێکدا هەیە. ئەم دوو بوارە یەکێکیان لەپاش هەوڵێکی گەورەی (ائیمارات) کە وویستی بەشێکی گەورەی دروست کردنی ئوتوموبیلی( بی ئێم) بێنتە (خلیج) بەتایبەتی (ئیمارات و عومان و بەحرێن) کە پارچە کانی بەستنی ئەم (ئوتوموبیلە) لەوی دروست بکری تەنانەت هەولێکی زۆر گەورەیان دا کە کومپانیای خواردەمەنی فاست فودی ئەمریکی (مەکدۆنال) وەکیلی سەرەکی لە (ئیمارات) بێت بۆ ناوچەکانی ووڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەراست وە لای ئەوانەوە دابەش بکرێت وەهەوڵەکانیان بێ ئەنجام مایەوە بەهۆی هۆکار گەلێکی زۆری خراپی بەکارهێنانی سامانی گشتی ووڵات بۆ بەرژەوەندی تایبەتی . لێرەدا دەبێت بزانین هۆکارە سەرەکێکانی نەهاتنی ئەو کومپانیانە بوچی دەگەرێتەوە بە مەرجێك کە ئەو ووڵاتانە لەڕووی سیاسی و ناسنامەی نێودەوڵەتیەوە هیچ کێشەیان نیە بە بەراورد لەگەڵ هەرێمی کوردستان. وە تا ئەندازەیەك کێشەکانی هەرێم هاوتەریبی هەمان کێشەکانی خلیجە کە لەم ووتارە تەنها دوو نمونەیان باس دەکەین سەرەتا پێش ئەوەی بێمە سەر باسی کێشەکان گرنگە باسی ڕۆڵی (ئەمیرەکانی خلیج) بکەین کە گەیشتنە ئەو بڕوایەی کە دەبێت بە زووترین کات چارەسەری دۆخی ناسەقامگیری ئابووری نە بوونی متمانەی ئابووری بکرێ. وە پێداچوونەوەی بە پلانی ئابووری و سیاسی بکەن وە بتوانن لەو دۆخە خراپە رزگاریان بێت . ئەویش بە ریفوڕم و فۆڕمەلەکردنەوەی ستراتیژێکی نوێ ئابووری و سیاسی وە دوورخستنەوەی ئەو کەسانەی کە دەستیان لەگەڵ دەسەڵاتی بەڕیوەبردن و کومپانیاکان تێکەڵ کردبوو بۆ بەرژەوەندی تایبەتی خۆیان. لەم دوونمونەی خوارەوە باسی بەشێکی بچووکی گەندەڵێکان دەکەین . ١. هاوپشکەکانی خلیج زیاتر بریتی بوون لە ئەمیرەکانی دەسەڵاتی هەرێمەکانی ئیمارات و بەحرێن و سلتەنەی عومان بە رێژەی قازانجی %٢٠ بە بێ ئەوەی هیچ سەرمایە گوزارێکیان لەگەڵ کومپانیاکانی بیانی کرد بێت هیچ هاوکاریەکی مادیان پێشکەش بە کومپانیاکان کرد بێت لە بەرامبەر ئەودا لە هەرێمی کوردستان زۆربای پشکەکانی هاوبەش لە هاتنی کومپانیا دەرەکێکان و تەنانەت ناوخویەکان دەسەڵاتی سیاسی بە شێوەیەکی ناراستەخۆ دە بێت بکرێنە هاوبەشی پشك بە رێژەی (%٤٠) زیاتریش لەم رێژەیەیە ئەوان ئەمە وای کردوە کومپانیا کان هیچ قازانجێکیان بۆ نە مێنتەوە وە قەبارەی پێشکەوتنی ئابووری و سەرمایەگوزاری بەردەوام لە نزم بوونەوەدا بێت وە بزبزمانی گەورە لەم دوخە دڵەڕاوکی یە هەوڵ بدا سەرمایەکەی تحویلی ووڵاتانی ئەورپا یان خلیج یان ئاسیا بکات بەتایبەتی ئەو شوێنانەی کە استقراری سیاسی لی یە. ٢. سەرمایەداری خزم خزمێنە لەسەر مۆڵکەکانی گشتی (خلیج) بەتایبەتی لە ووڵاتی (قەتەر) لە سەروویانەوە جگە لەو سێ ووڵاتەی تر کە باسمان کرد زۆربەی مۆڵکە گرنگ و ستراتیژێکانی دەوڵەت دەدرێت بە کەسانی نزیك لە بنەماڵە یان دەسەڵاتی سیاسی ناو حکومەت و دەسەڵاتی ئەمنی بۆ دروست کردنی شوێنی نێشتەجێ بوون یان کەشت وگوزار و یان فروشتنەوەی بە نرخێکی گران بە کومپانیا بیانی کان هاوکات جارێکی تریش لە پرۆژەکەدا دەبێت بکرێنەوە بە شەریك وە پشکیان هەبێت. بە هەمان دووخی گەندەڵی لە هەریم دا وە خزم خزمێنە لە دابەشکردنی مۆڵکەکانی گشتی حکومەتی هەرێم دە بەخشرێت بە دەسەڵاتدارەکانی حزب و کەسانی دەست روویشتی ناو حکومەتی هەرێم هاوکات فروشتنیان بە نرخێکی گران بەهاو وە دیسان داواکردنی پشك لەو کەس و کومپانیانەی لیانی دەکڕن هەندێ جار بە چاوو سەرکردنەوە هەڕەشەلێ کردن لیان . ئەمە دوو نمونەی بچووکی دۆخی خراپی ئابووری هەرێمی کوردستانن ئەگەر ئێمە خاوەنی ئەم جۆرە ئابووریە داڕووخاوە بین ناتوانین بە دروست کردنی قەوارەیەکی سەربەخۆی هەرێم دڵ خۆش ببین چونکەئەگەر ئێمە سەربەخۆی سیاسیشمان وەرگرت بەم جۆرە خراپەی دۆخی ئابووری ، گەنجانی ئێمە زیاتر ڕوودەکەنە هەندەران بەدوای هەلی کاردا دە گەڕێن لە جیاتی ئەوەی دەوڵەتێکی سەربەخۆی هەژارمان هە بێت، دەبێت بەدوای پلانی ستراتیژی ئابووری گەورە دا بگەڕێن کە سەرنجی کومپانیاکانی دنیا بۆلای خۆمان ڕابکێشن بتوانن ئابووریەکی تۆکمەمان بۆ دوارۆژ مسۆگەر بکات پاشان ببینە قەوارەیەکی سیاسی کە خاوەنی ئابووریەکی بەهێزو پتەوبێ.
.gif)
🔹 عەلی ئۆرەماری ل گۆرەی رویدانێن گەرمێن دروژهەلاتا ناڤین دا هەی، هەر ژ خۆپێشاندانێن عیراقێ و هەولێن هێزێن نێزیک یان سەر ب ئیرانێ ڤەنە،ژبۆ گۆهارتنا داخازیێن خۆپشاندەران ژ داخازیێن چاکسیازیێ و دژایەتیا گەندەلیێ و گەندەلکاران و دەرێخستنا عیراقێ ژ بن سیاسەت وزومگەراتیا ئیرانێ ،بەرف گۆتارەکا دینی ومەزهەبی و بڵندکرنا بانگێن دەرێخستنا هێزێن بیانی وە ک ئاماژەیەک بوو هێزێن ئەمریکا ژ عیراقێ ،کەئەڤە بخۆژی بەردەوامیا دەستێوەردانێن ئێرانێ نە دعیراقێ دا و ئەف هەوڵێن هەنێ نە ئاگرێ شەری دناڤبەرا ئەمریکا و ئیرانێ گەرم دکەن وهەڵبەت گۆڕەپان ژی عیراقە ولسەر ڤی بنیاتی ژی هەم هێزێن ئەمریکا و تێکرایێ هێزێن هەڤپەیمانان دناڤبەرا خۆڤەکێشان ژ عیراقێ ، نەخسامە کۆ حکۆمەتا عادل عەبدوولمەهدی یاداخازکریە کۆ دوماهیکێ ب هەبوونا هێزێن بیانی بینیت و رێکەفتنا ئەمریکا وعیراقێ بهەڵوەشینیت ،یان ژی هێزێن ئەمریکا وهەڤپەیمانان ل جهەکێ ئارامتر بگەریێن کۆ وەک ئەنترناتیف بۆجهگیرکرنا هێزێن خۆبکاربینن و نێزیکترین جه و باشترین جه ژی هەڵبەت دێ هەرێما کوردستانێ بیت کۆ هەم دویرنەکەڤن ژ ئارمانجێن بخۆ دانایێن و هەم ژی درێژیێ ب پلان وبەرنامەیێن خۆ بدەن ژبۆ فشارئێخستنێن ئابۆری وسەربازی لسەرئیرانێ وهنگافتنا ئارمانجان ، ئەڤەبخۆژی تێرا هندێ هەیە کۆ دویر نینە ژلایێ ئیرانێ ڤە هەرێم ببە ئارمانجا هێرشێن وێ ، ئەڤە و دحالەتێ ڤالابوونا عیراقێ ژ هێزێن ئەمریکا و هەڤپەیمانێن وێ ڕەنگە کارڤەدانەکا نەرینی ژی هەبیت لسەر کارێ بالیوزخانەیێن ئەمریکا وئەورووپا و کارو بەرنامە ووەزیفەیێن نەتەوێن ئێکگرتی ژی UN ل عیراقێ و تێتە چاڤەرێکرن دیسان نەتەوێن ئێکگرتی ژی بیر ل ڤەگۆهاستنا بارەگایێ خۆیێ سەرەکی ل بەغدا بۆ هەرێمێ بکەت و بالیوزخانەیێن بیانی ژی کارێن خۆ ل عیراقێ سر بکەن و بەرێ خۆبدەنە هەولێرێ ،بوویە دڤان بویەرێن گەرمێن رووی ل عیراقێ ورۆژ هەلاتا ناڤین دکەتن ، هەرێما کوردستانێ دێ رولەکێ میحوەری بینیت ،هەم دشیاندایە روڵەکێ دیبلوماسی بگێریت دئارامکرنا رەوشا نافخۆیا عیراقێ ویسان وەک جاران هەولێر ببیتە ناڤەندا پێک گەهشتنا هێزێن عیراقێ و دهەمان دەمدا ژی رولەکێ ئەرێنی بگێریت د خافکرنا وێ تۆندیا هەی دناڤبەرا ئەمریکا و ئیرانێ دا ودیسان ب هەم ئاهەنگی دناڤبەرا سەرۆک کۆماری وسەروکێ هەرێمێ وب زێندیکرنا هەم ئاهەنگیا جاران هەی دناڤبەرا ڕەونشاد تالەبانی وبارزانی دا دشیاندایە هەم ئاهەنگیا دناڤبەرا پارتی وئێکەتی و هێزێن دیتر زێندی ببیتەڤە و پایتەختێ هەرێمێ ببیتە ناڤەندەک هەم هەمی رێک ژبۆ چارسەرکرنا پرسگرێکێن دەڤەرێ هەولێربیتن ودشیاندایە ژی ڤەگۆهاستنا بالیوزخانەیێن ئەمریکاوئەورووپا و ناڤەندێن دنێن نیڤ دەۆڵەتی دبەرژەوەندیا بهێزئێخستنا پێگەهێ هەرێمێ بێتە بکارئینان ودیسان پێگەهێ هەرێمێ بۆ جاران بەری رویدانێن برینا بۆدجێ وهاتنا داعش و دەرئەنجامێن ریفراندومێ بڤەگەریێت ، نەتنێ هێزێن پێشمەرگەی فەبگەرێنە کەرکۆک و شنگاڵ ومەخمۆر بەلکۆ دشیاندایە لبن چاڤدێریا نەتەوێن ئێکگرتی وهەڤپەیمانان دوماهیکێ ب چیرۆکا مادا سەدوچل بینیت و پلان وبەرنامەیەکێ دەوڵەتی ژبۆ چارەسەرکرنا پرسێن جۆگرافی وکارگێری دناڤبەرا هەرێمێ و ناوەندێ بینیت ، لێ ژبۆ هەرێم وی رولی بگێریت و ڤێ دەلیڤێ ژدەست نەدەتن ،گەرەکە هەرێما کوردستانێ وسازیێن وێ پەرلەمان وحکۆمەت وسەروکاتیا هەرێمێ خۆدان پلان و ستراتیچ بن و ب گیانەکێ نشتیمانی ونەتەوەی ودویر ژ هزرێن تەسک و زالکرنا گیانێ تەسکێ حزبی ئەرکێن قۆناغێ برێڤەبەت و لسەر ئاستێ کوپیتکێ (لوتکە) هێزێن کوردستانێ لسەر دانانا هێلێن ستراتیچی رێک بکەڤن و دهەر پێنگاڤەکێ دا ژبۆ رێ پێدانا جهگیرکرنا هێزێن ئەمریکا وهەڤپەیمانێن وێ ل هەرێمێ دەبیت ب رێکەفتن بیت لگەل هەرێمێ وتا هەرێم گڕەنتیێن باشەرۆژێ تا ئاستێ سەربەخۆیا هەرێمێ وەرنەگریت نابیت لبن هندەک سۆزێن نەنڤیسی و دەمکی هەرێم رێکێ بجهگیرنا هێزێن هەڤپەیمان بدەت ، کە دوێ باوەرێ داینە دنهۆدا هیچ شینگرەک بۆ ئەمریکا وهەڤپەیمانا ژبلی هەرێمێ بدەست ناکەڤیت ،ل دوماهیێ ژی دشیاندا نینە هەرێم ڤی روولی بگێریت بێی دوماهیکێ ب حۆکمڕانیەکا حزبی بینیت وبێی جاکسازیەکا سیاسی ودیبڵوماسی و بنشتیمانیکرنا بریار و پێنگاڤێن سیاسی و بدەزگەهیکرنا هێزێن پێشمەرگەهی و هەمی سازیێن دنێن حکۆمەتا هەرێمێ وسەروکاتیا هەرێما کوردستانێ وی روولێ بگێریت ،هەر پێنگاڤەکا دن ژدەرڤەی بەرژەوەندیێن بڵندێن گەڵ و نشتیمان ،هەرێم دێ دفەلەکا وەختی دا خەندقیت دیسان دێ ئەڤروژی بیتە مێژو مفا ژ دەلیڤێ نائێتەوەرگرتن.
.gif)
🔹 سەركۆ یونس كۆتاییەكانی ساڵی (2019) لە عێراق دا بەوپەڕی نائارامی و ناسەقامگیری سیاسی و ئابوری گوزەری كرد كە تێدا كابینەكەی دكتۆر عبدالمهدی دەستی پێ لەكاركێشرایەوە و حكومەتەكەی بووبە كاربەڕێكەر و لەچاوەڕوانی ڕێكەوتنی لایەنەكان و شەقامدا بۆ كاندیدكردنی كەسێك كە مەرجی هەمووی لایەكی تێدا بێت عێراق بەم بارودۆخەوە پێ ی خستە ناو ساڵی (2020) ەوە، هەموو لایەك بەگشتی و كورد بەتایبەتی ئومێدی زۆری بەم كابینەیە هەبوو و تاڕادەیەكی باش بەرەوپێشچوون و لەیەك گەشتن هەبوو لەنێوان هەولێرو بەغدا بەتایبەت لەڕووی كێشەكانی نەوت وباجی گومرگی و پرۆژە یاسای بودجەی گشتی عێراقەوە بۆ ساڵی دارایی (2020). كابینە دەست لەكاركێشراوەكەی دكتۆر عبدالمهدی لەكۆتای ساڵی ڕابردودا توانی ڕەشنوسی پرۆژەی بودجە لە ئەنجومەنی وەزیران پەسەند بكات و ئامادەبوو بینێرنە پەرلەمان بۆ گفتوگۆكردن و پەسەندكردنی بەڵام بەهۆی ئەو ڕووداوانەی كەلە كۆتاییەكانی ساڵی ڕابردو ڕوویاندا كە زیاتر بەهۆی داواكاری خۆپیشاندەران و ڕێكنەكەوتن لەسەر كەسێك كە پەسەندی مەرجەعیەت و شەقام و لایەنە سیاسیەكان بێت و ناكۆكی ئەمەریكا و ئێران و كوژرانی قاسم سلێمانی و ئەبومەهدی موهەندیس نەتوانرا پرۆژەكە بنێرێتە پەرلەمان هەرچەندە ناردنی پرۆژەی یاسای بودجە بۆ پەرلەمان ئەم كابینە كاربەڕێكەرە دەیتوانی بیكات چونكە ئەنجومەنی وەزیران چەند ڕۆژ پێش دەست لەكاركێشانەوە پرۆژەكەیان پەسەند كرد بوو. بەپێ ی سەرچاوە حكومیەكان بودجەی گشتی عێراق بۆ ساڵی دارایی (2020) بڕەكەی لە نێوان (140 بۆ 145) ترلیۆن دینار دەبێت واتە نزیكەی (135) ملیار دۆلار ، وە كورتهێنانی پێشبینی كراو بە نزیكەی (40) ترلیۆن دینار دادەنرێت واتە نزیكەی (32) ملیار دۆلار، بۆ دابین كردنی ئەم بودجەیە حكومەت پشتی بەستوە بە (%93) داهاتی نەوتی فرۆشراو.كە پێویستە ڕۆژانە عێراق بڕی (3.800) سێ ملیۆن و هەشت هەزار بەرمیل ڕەوانە بكات و بەشی هەرێم لەو ڕێژەیە (250) دوو سەد و پەنجا هەزار بەرمیل بێت ڕۆژانە لەڕێگەی سۆمۆوە ڕەوانە بكرێت.نرخی نەوتیش بۆ هەر بەرمیلێك بە (53) دۆلار دانراوە ... بەڵام ئەوەی تێبینی دەكرێت و مەترسی یە بۆ حكومەت و دەوڵەتی عێراق ئەگەرێكی زۆر هەیە ساڵی (2020) عێراق پرۆژە یاسای بودجەی نەبێت و كاروچالاكی پرۆژە ئابوری و خزمەتگوزاری و بازرگانی و وەبەرهێنان لەم ساڵەدا نەبێت و تەنها حكومەت دەتوانێت بەپێ ی یاسای بودجەی (2019) كار بكات واتە یەك لەسەر دوازدەی بودجەی گشتی بەو مانایە حكومەتی عێراق جگە لە خەرجیە ئاساییەكانی وەك مووچە ناتوانێت دەست بخاتە ناو بودجەی گشتیەوە یان حكومەت دەتوانێت بەشێوەی قەرز لە بودجەی گشتی پارە خەرج بكات بۆ پرۆژە پێویستیەكان و مووچە هەتا ئەو كاتەی بودجەكە لەپەرلەمان پەسەند دەكرێت . لەلایەكی تریشەوە گومان لەوە دەكرێت كە دكتۆر عبدول مەهدی نایەوێ ڕەشنووسی بودجەكە بنرێتە پەرلەمان بە هەموو ئەو كەموكوڕیانەوە كە لە بودجەكەدا هەیە بەگشتی و بەتایبەت ئەو كورتهێنانە زۆرەی كە بەنزیكەی (40 بۆ 48) ترلیۆن دینار خەمڵێنراوە لەبەرئەوە سەرۆك وەزیران نایەوێ ئەم مەترسیە بیخاتە سەر شانی خۆی هەر بۆیە دوای خستوە بۆ كابینەی نوێ.ئەمە لە كاتێكدا عێراق (127) ملیار دۆلار قەرزاری دەرەوەیە و ناتوانرێت لە پرۆژە یاسای بودجەدا جێگەی بكرێتەوە و بارگرانیەكی گەورەیە بەسەر دارایی و ئابوری عێراقەوە ئەگەر هەوڵی دانەوەی نەدرێت ئەوا ساڵانە بەهۆی زیادبونی سوودی قەرزەكەوە بڕەكە گەورەتر دەبێت و بارگرانیەكە قورستر دەبێت. هەر بۆیە پێشبینی دەكرێت عێراق خراپترین بودجەی هەبێت و ساڵێكی مەترسیدار دەبێت بۆ سەرجەم عێراقییەكان و چونكە لەلایەك دەنگی نارەزایی شەقام هێشتا وەڵامنەدراوەتەوە و كابینەی نوێ پێكنەهێنراوە و فەوزایەكی سیاسی و ئابوری دەگوزەرێت لەعێراقدا دەنگی میلیشیا زاڵتر بەسەر دەنگی حكومەتەوە و لەبەر ئەم هۆكارانە و چەندینی تر بەهیچ شێوەیەك پێشبینی باش بەدی ناكرێت لەڕووی داراییەوە بۆ عێراقی ئایندە . *ئابوریناس
.gif)
.jpg)
.jpg)
.png)
.jpg)
