لوقمان حەوێز   ڤایرۆسی کۆرۆنا کە لە ناوچەی وھانی وڵاتی چینەوە سەریھەڵداوە چییە؟ چۆن بڵاودەبێتەوە؟ بۆ ئەوەندە مەترسی لێدەکرێت؟ ئایا ھیچ چارەسەرییەک لە ئارادایە؟ ئەم ڤایرۆسە سەر بە گروپی ڤایرۆسەکانی کۆرۆنایە Coronaviruses کە زۆربەی جۆرەکانی شیردەرەکان و باڵندەکان بەکاردەھێنن وەکو خانەخوێیەک بۆ مانەوە و زۆربوون، کاتێک دەچنە نێو لەشیان نەخۆشیان دەکەن و توشی کۆمەڵێک نیشانەیان دەکەن وەکو تا، کۆکە، تەنگی و قورسی لە ھەناسەدان، ئازاری لەش، ڕشانەوە، سکچوون، نەمۆنیا و مردنیش. تائێستا حەوت جۆر لە ڤایرۆسەکانی کۆرۆنا دۆزراوەتەوە بەمەی ئێستاشەوە کە مرۆڤیش توشدەکەن، لە جۆرەکانی پێشووتریش بۆ نمونە وەک SARS و MERS کە پێشتر بڵاوبوونەوە، ٢٠١٩novel.coronavrus ناوی فەرمی ئەم جۆرە نوێیەیە. خەسڵەتەکانی ئەم جۆرە نوێیە زۆر لە خەسڵەتی ڤایرۆسی SARS دەچێت کە لە ساڵی ٢٠٠٣دا لە وڵاتانی ئاسیا سەریھەڵدا و ئەوکاتە ترسێکی زۆری نایەوە و لە پتر لە ٢٠ وڵاتدا بڵاوبووەوە و نزیکەی نۆ ھەزار کەسی توش کرد، پتر لە ٧٥٠ کەسیشی کوشت، دواتر کۆنتڕۆڵکرا، ئەمجۆرە نوێیەش لەھەمان زنجیرەیە بەھەندێک خەسڵەتی نوێوە. چۆن بڵاوبووەتەوە؟ ئێستا چۆن بڵاودەبێتەوە؟ ئەم جۆرە ڤایرۆسانە بەوەی ئێستاشەوە لە بنەڕەتدا لە کۆمەڵێک باڵندە و شیردەردا بازیان داوە بۆ مرۆڤ، بە گشتی پێشتر لەگەڵ ئەوەی بازدانیش بۆ مرۆڤ ڕوویداوە، بەڵام نەخۆشیەکە لە مرۆڤێک بۆ یەکێکی دیکە نەگوازراوەتەوە، بەڵام لەئێستادا بەم جۆرەشەوە لەمرۆڤێکەوە دەگوازرێتەوە بۆ مرۆڤێکی دیکە لە کاتی پەیوەندیکردنی ڕاستەوخۆ یان لەڕێگەی ھەواوە کاتێک نزیکەی مەترێک بۆ دوو مەتر لە کەسە توشبووەکە نزیک بیت و ئەو کەسە بپژمێت یان بکۆکێت، ھەروەھا دەشێت بە دەستلێدانی کەل و پەلی نەخۆشەکەش بگوازرێتەوە بۆ کەسێکی دیکە. بەڵام ڤایرۆسەکە بۆ نمونە ناگوازرێتەوە لەڕێگەی ئەو کەل و پەلە ناخۆراکیانەی کە لە چینەوە دەنێردرێن بۆ وڵاتانی دیکە. بۆچی مەترسی زۆری لێدەکرێت؟ - تائێستا ھیچ ڤاکسینێک نییە بۆ بنبڕکردن یان ڕێگەگرتن لە توشبوون، دوای توشبوون ناتوانرێت بە دەرمان چارەسەربکرێت، تەنیا دوای توشبوون دەتوانرێت نیشانەکانی نەخۆشیەکە سوکتر بکرێن. - کاتێک کەسێک توشی ڤایرۆسەکە دەبێت بۆ ماوەی نزیکەی ١٤ ڕۆژ لەوانەیە ھیچ نیشانەیەکی نەخۆشیەکە دەرنەکەوێت، لەھەمان کاتیشدا کەسەکە بڵاویشی دەکاتەوە. ھەربۆیە بۆ نمونە ئەو ١٩٥ ھاوڵاتییە ئەمریکییەی کە لە ناوچەی وھانی چین کاریاندەکرد و ھێنرانەوە بۆ ئەمەریکا، ئێستا لە بنکەیەکی سەربازی حکومەتی ئەمەریکا لە کالیفۆرنیا لەژێر چاودێری پزیشکی ورد دان و دەستبەسەرن بۆ ماوەی لایەنی کەم ١٤ ڕۆژ تاوەکو دڵنیابوون لەوەی کەسیان ھەڵگری ئەو ڤایرۆسە نین و توشی نەخۆشیەکە نەبوون. - زۆر بەئاسانی لەڕێگەی ھەواوە دەگوازرێتەوە لەکەسێکی توشبوو بۆ کەسێکی ساغ لەکاتی پژمین و کۆکە لە کەسە توشبووەکە نزیک بیت، لە شوێنە داخراوەکانی وەکو ناو ژوورەکان و ناو پاسیش ئەگەری گواستەوەی زیاترە ھەتا ئەگەر نزیکیش نەبیت لە کەسە توشبووەکە، ئەگەری گواستنەوەشی زۆر زیاترە لەکاتی پەیوەندیکردنی ڕاستەوخۆ وەکو تەوقەکردن و ماچکردن. چۆن دەتوانیت خۆت بپارێزیت؟ - دوورکەوتنەوە لەو کەسانەی کەتوشبوون، ھەروەھا لەو شوێنانەی کە گومانی بڵاوبونەوەی ڤایرۆسەکەی لێدەکرێت. - دەستشوشتن پێش خواردن و خواردنەوە یان بردنی دەست بۆ دەم و چاو و لوت. - قایمکردنی دەمامک بەتایبەتی لەشوێنە گشتیەکان و نەخۆشخانەکان و شوێنی کارکردن بەتایبەتی لەکاتی ئەگەری ھەستکردن بەبوون یان بڵاوبوونەوەی یەک حاڵەتیش بێت لەو جۆرە ڤایرۆسە لەو ناوچەیەدا. ئایا ھیچ چارەسەریەک یان ڤاکسینێک بەڕێوەیە؟ بەڵێ کۆمپانیای دەرمانی ئەمەریکی Regeneron لە ئێستادا دەڵێت گەیشتووە بە سەرەداوی دۆزینەوەی ڤاکسینێک بۆ ئەم جۆرە ڤایرۆسە نوێیە، ھەمان کۆمپانیا بەر لە چەند ساڵێک چارەسەری بۆ نەخۆشی ئیبۆلا دۆزییەوە، پێشبینیدەکرێت لە ماوەی چەند ھەفتەیەکی دیکەدا بەتایبەتی دوای دۆزینەوەی ڤاکسینێک، ڤایرۆسەکە کۆنترۆڵبکرێت. زۆربەی زانیاریەکان ھی سەنتەری CDC یە واتە سەنتەری کۆنترۆڵکردنی نەخۆشیەکان کە سەر بە حکومەتی فیدراڵی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکایە. لەبەر ترسناکی ڤایرۆسەکە ھەر زوو ووڵاتی چین لەڕێگەی دامەزراوە زانستیەکانیەوە وردەکاری تەواوی جینۆمی ئەم ڤایرۆسە نوێیەی بڵاوکردەوە genome.sequence بۆ ھەموو جیھان بەمەبەستی ئەوەی ھەموو پسپۆڕانی زیندەوەرناسی و دەرمانناسی لە سەرانسەری جیھاندا لە ھەوڵی ئەوەدابن بەزووترین کات ڤاکسینێک بدۆزنەوە بۆ ڕیگەگرتن لە بڵاوبوونەوە و توشبوون بە نەخۆشیەکە، وردەکاری زنجیرەی جینۆمی ڤایرۆسەکەش لەم لینکەدا  دەست دەکەوێت. دڵنیاشبن ئەوەی دەوترێت لەھەندێک لە ڕاگەیاندن و پەیجە عەرەبیەکان و بەکوردیش بڵاودەکرێتەوە کە ئەم ڤایرۆسە بە دەستی مەبەست پەرەیپێدرابێت یان بڵاوکرابێتەوە لەلایەن ھەندێک لایەن و وڵاتەوە ڕاست نییە، کۆنترین زنجیرەی دۆزراوە لەم جۆرە ڤایرۆسانە کە لە شیردەرەکان و باڵندەکان ھەبووبێت و بڵاوبووبێتەوە دەگەڕێتەوە بۆ پتر لە ھەشت ھەزار ساڵ پێش ئێستا، لە سەدەی بیستەمەوە بازدانی ئەم جۆرە ڤایرۆسانە بۆ مرۆڤ زۆر زۆرتربووە بەھۆی زۆربوونی دانیشتوانی مرۆڤ و بەخێوکردن و خواردنی کۆمەڵێکی زۆر زیاتر لە ئاژەڵە خۆماڵی و کێویەکان لەلایەن مرۆڤەوە.   ئەندامی کۆمەڵەی گەردوونناسی تێکساس  

ئەحمەد ئەمین  پێشەکی ئەم نووسینەو نووسینەکانی داهاتووش بە پلەی یەکەم ئاراستەی وەزیری خویندنی باڵا (د. ئارام محمد قادر)ە، لەویشەوە بۆ سەرۆک کۆماری عێراق، دکتۆر بەرهەم صاڵح. ئەویش بەو پێیەی لە کاتی هاوپەیمانیدا و وەک رێکخراوی داکۆکی لە زانکۆو پەیمانگەکان کە پرۆژەی پاککردنەوەی لیسیتی مووچەخۆرانمان پێشکەشکردن، د. بەرهەم پرۆژەکەی زۆر لا پەسەندبوو. تەنانەت ووتی تاوەکو ئیستا ئیشی وا مەنهەجی نەهاتۆتە بەردەستم. هەربۆیە داوایکرد کە پڕۆژەیەکی بۆ سەربەخۆکردنی زانکۆکانی هەرێمی کوردستانی پێشکەش بکەین. لەو دانیشتنەدا دکتۆر ئارام ئامادەبوو.    لە هەمان کاتدا ئامانجی ئەم نووسینەو ئەوانەی داهاتووش هەڵسەنگاندن و تێگەیشتنە لە ئاستی گەندەڵی لە خوێندنی باڵاداو هەوڵێکیشە بۆ پیداچوونەوە لە ڕەگوڕیشەکانی گەندەڵی کە ساڵانێکە بووە بە مەسەلەیەکی گرنگیی ناو ژیانی گشتیی لە کوردستاندا. لەوانەشە بتوانێت ھاریکاریی ئەوانە بکات کە پلانی بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی وساختەکاری لە دام و دەزگاکانی هەرێمی کوردستاندا دادەنێن، ھەروەھا ئەوانەش کە لەم مەیدانەدا چالاکن و خۆیان بەم بوارەوە سەرقاڵ کردووەو دەکەن .ھەموو ئەمانە بەمەبستی برەودان بە تێگەیشتنێکی باشتر بۆ دیاردەی گەندەڵی بۆئەوەی بتوانن سراتیژەیتی باشتر بۆ بەرەنگاربوونەوەی دابنێن.  ئەم نووسینەو ئەوانەی داهاتووش بەشێوەیەکی سەرەکی پشتی تەواوی بەبەڵگەکانی  تاوانی رێکخراوی کشانەوەی دکتۆراکەم بەستووە. بێگومان کارێکی کەمێک زەحمەتە بتوانین لە یەک بابەتەوە تەواوی ئاستی گەندەڵی بپێوین. بەڵام  لانی کەم دەتوانین  بڵێین ئاستی ڕاستەقینەی گەندەڵی زۆر گەورەترو مەترسیدارترە لەو ئاستە رەسمییانەی کە بڵاودەکرێنەوە هەربۆیە وێنەی گشتیی گەندەڵی لێڵ و ناتەواوە. هەربۆیە ئەو بەڵگانەی لەبەردەستدان و بڵاویان دەکەینەوە ھێما بۆئەوە دەکەن کە گەندەڵی  ڕووبەرێکی گەورەیە و ژمارەی بکەرەکانی ژمارەیەکی گەورەو مەترسیدارن. پرۆژەی ناچاری چاکسازی و دەرکردنی یاسایەک بۆ جاککردنی خراپییەکانی رابردوو باشترین ئاستی گەندەڵییە لە هەریمی کوردستاندا کە خویندنی بالاش پشکێکی گەورەی بەردەکەوێت.  لە ئێستادا ژمارەیەکی زۆر لە راگەیاندنە نوسراوو بینراوەکان لەلایەن پارتە دەسەڵاتدارەکانەوە کۆنترۆڵکراون، قەیرانی داراییش ئەو برە کەمەی نیمچە راگەیاندنە ئازادەکانی لاوازکردووە. بە پاساوی ناوزڕاندن ناتوانن پەردە لەسەر رووی بکەرە راسەقینەکانی گەندەڵی هەڵماڵن. هەربۆیە بۆ بەئاگابوونی رای گشتی لە ئیستادا تەنها تۆرە کۆمەڵایەتییەکان لەبەردەستدان کە بە ئازادانەو لەسەر بنەمایەکی پێوەری بتوانین راستییەکان وەک خۆی بڵاوبکەینەوە. هەربۆیە تائەو کاتەی دەزگایەکی راگەیاندن بوێری بڵاوکردنەوەی ئەم بابەتەی دەبێت، تۆرە کۆمەڵایەتییەکان  شوێنی راڤەکردنیان دەبێت.  تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانیش بریتین لە میدیای دیجیتاڵی Digital Media و بەشێکیشن لە رووبەری گشتی Public Sphere. رووبەری گشتی فەزایەكی كۆمەڵایەتی هاوبەش و كراوەیە بە رووی هەموواندا. دەتوانن بە دەنگێكی بیستراو باس لە مەسەلە گشتییەكانی ژیانی خۆیان بكەن. رووبەری گشتی شوێنی گرنگیپێدانی هەمووانەو تایبەت نییە بە ژیانی تایبەتی ئەم یان ئەوەوە. رووبەری گشتی سەدەی هەژدەهەم لە ئەوروپا رۆلێكی گرنگی بینی لە بەدەستهێنانی ئەو یەكسانی و داپەروییەی لە رووی سیاسی و كۆمەڵایەتییەوە فەراهەم بووە. ئەویش لە رێی ئەو كۆڕو كۆبوونەوانەی كە تیایاندا قسەو باس و راگۆڕكێ لەسەر مەسەلە سەرەكی و گشتییەكانی ژیانی كۆمەڵایەتی لەسەر بنەمایەكی دیموكراسی، عەقڵانی و رەخنەیی دەكران. لە دوای ئەوەش راگەیاندنی چاپکراو رۆڵێکی گرنگی بینی.  واتە رووبەری گشتی ئاكارێكی دیموكراسیانەی بەهێزی هەیەو دیدو بۆچوونە جیاوازەکان لە رێی گفتوگۆی عەقڵانییەوە دەگەنە رێكەوتن. یەکێک لە خەسڵەتە گرنگەکانی تری رووبەری گشتی ئەوەیە کە وتارو نووسینەکانی جیایە لە دەزگاكانی دەوڵەت. هەر کاتێکێش رووبەری گشتی و دەزگاكانی دەوڵەت بوون بەیەک ئەوا هیچ بەرهەمناهێنێت. سیستمە تۆتالیتارییەكانی سەدەی بیستەم بەرهەمی تێکەڵبوونی دەوڵەت و فەزای گشتیی بوو. هەربۆیە رووبەری گشتی بێشكەی ئەو گوتارانەیە كە گوتاری دەوڵەت نین. گوتاری هاوڵاتیان و كۆمەڵگان و دیدی ئەمان بۆ ژیانی گشتی دەخاتە روو. كە تیایدا بیر لە مەسەلە هاوبەشەكانییان دەكەنەوە. بە كورتی رووبەری گشتی ئەو رووبەرە كۆمەلایەتییەیە كە تیایدا ئەو گوتارو روانینانە دروستدەبن و بڵاو دەبنەوە كە گوتارو تێڕوانینی دەولەت نین. هەربۆیە لە دەسەڵاتە دیکتاتۆرییەکاندا بە یاسا دەیانەوێت سنور بۆ ئەو رووبەرانە دابنێن. بۆ نموونە لە هەرێمی کورستاندا بە پێی ماددەی دووەم لە یاسای قەدەغەکردنی خراپ بەکارهێنانی ئامێرەکانی پەیوەندیکردن، لە یەککاتدا بەندە و د. رزگار ئاغا لەسەر بڵاو کردنەوەی بابەتی گەندەڵی و رەخنەیی دادگایی کراوین. لە کاتێکدا ئێمە قسەمان لەسەر خراپ بەکارهێنانی بکەرە گەندەلەکانی ناو خویندنی باڵا کردووە. بەڵام لە راستیدا فەلسەفەی پشت یاساکەو بڕیاری دادگا لە هەڕەشە بۆ کارەکانی ئەوان و ترس لە بێکارکەوتن و بژێویانە. هەروەها ترسە لەوەی ئەم ئامێرو تۆڕەکۆمەڵایەتییانە بتوانن بەرهەمهێنەری هۆشیارییەکی مێژوویی نوێ بن و بتوانن بەشدار بن لەدروستکردنی سەردەم و رۆژگارێکی نوێدا. سارا شایز لە کتێبی دزەکانی دەوڵەت Thieves of Stateدا تیشك دەخاتە سەر جۆرێک لەو حكومەتانەی كە تیایدا دەسەڵاتە فەرمییەكان دەبنە تۆڕی تاوانكاری رێكخراوو سەرچاوەی گەندەڵی. لەم جۆرە دەسەڵاتانەدا داهاتی سەر زەوی و بن زەوی ولات بەشێوەیەکی بەرنامە بۆ داڕیژراو تاڵاندەکرێت. هەربۆیە ئەو قەیرانە هەمەجۆرانەی هەن بەهۆی شکستی حکومەتەکانەوە نین بەڵکو دەرەنجامێکەو بەبەرنامە ئیشی بۆکراوە.  بۆ بەردەوامی ئەم جۆرە دەسەڵاتانەش، تۆڕەكانی بەرژەوەندی Patronage Networks  گشت پێگە هەستیارە حكومییەكان دەگرنە دەست و هەوڵدەدەن گشت ئامڕازە فەرمی و نافەرمییەكانی دەسەڵات ملكەچ بەبەرژەوەندییەكانییان بكەن. ئەویش لە رێگەی كڕینی لایەنگیری دام و دەزگا سەربازی و ئەمنییەكانەوە. بۆ دەربازبوونیش لەهەر لێپرسینەوەیەكی یاسایی، ئەو تۆڕانە كار لەسەر دەستەمۆکردنی دەسەڵاتی دادوەری دەكەن. مەترسیدارترین خالی ئەو تۆڕانەش بە یاساییكردنی كارە گەندەڵیەكانە لە رێی دەركردنی چەندان یاساو رێنمایی لە لایەن دەزگا یاسا دانانەكانەوە. هەربۆیە ئەم جۆرە دەسەلاتانە دەبن بە مەترسی بۆ ئاسایشی نێوخۆیی و نێودەولەتی. لەو نێوەندەشدا عێراق و ئەفغانستان وەک دوو نموونە باس دەکات. لە کۆتایی کتێبەکەشدا پێشنیار دەکات کە دەبێت شەری سەدەی بیست و یەکەمی ئەمریکا دژی گەندەڵی بێت. جا ئەگەر ئەمە بۆ ئاستە نیودەوڵەتتیەکە راست بێت ئەوا بۆ ئەو وڵاتانەی کە رێژەی گەندەڵی تایاندا زۆر بەرزە، دەبێت شەڕی گەندەڵی کاری لە پێشینەی حکومەتەکان و کۆمەڵگەی مەدەنی بێت. تاوانی پارچەپارچەکردنی جمال خاشقچی و هەوڵی شاردنەوەی بەڵگەکانی تاوانەکە باشترین نموونەیە لەسەر تاوانی رێکخراو کە لەلایەن تۆڕەکانی بەرژەوەندییەوە ئەنجام دەدرێن.لە کاتێکدا یەکێک لە کارەکانی پزیشکی دادوەری دیاریکردن و دۆزینەوەی سەرچاوەی تاوانەکانە بەلام لە تاوانی تیرۆرکردنی  جەمال خاشقچیدا رۆڵی شاردنەوەی بەڵگەکانی تاوانەکەی بینی. سەرپەرشتیاری خوێندنی دکتۆراکەم (پرۆفیسۆری یاریدەدەر د. دڵنیا ێ‌سعد) بەشێوەیەکی رێکخراو تاوانی بەدڕەوشتی یان ساختەکاری زانستی ئەنجامدا. سەرۆکی بەشی بایۆلۆجی پێشوو (د. هونەر هیوا عارف)، راگری کۆلیجی زانستی پێشوو (د. بەختیار عزیز قادر)، راگری کۆلێجی یاسای پێشو و ئەندامی لیژنەی لێکۆڵینەوەکە (د. رێبین ئەبوبەکر)، سەرۆکی زانکۆی سلێمانی پێشوو (پرۆفیسۆر د. صلاح الدین سعید) بەڕێوەبەری پلاندانان و پرۆگرامەکان لەدیوانی وەزارەت ( د. نجدەت ئاکرەیی) و وەزیری خوێندنی باڵای پێشوو (د. یوسف گۆران)،  هەمان رۆڵی ئەو پزیشکییە دادوەرییەی بینی و بەشداربوون لە شاردنەوەی بەڵگەکانی تاوانەکەدا. لە نووسینەکانی داهاتوودا، بە پشت بەستن بە بەڵگەکان، تیشک دەخەینە سەر ئاستی تاوانەکە.     

 رێبوار کەریم وەلی   (1) ئەوەی ئێستا و دوای بەستنی كۆنگرە لەناو یەكێتیدا روودەدات، شتێكی هێندەش ناسرووشتی نییە، پارتیش كە كۆنگرەی 13ی بەست، چەندین هەفتەی پێچوو تا توانی مەكتەبی سیاسی دابنێتەوە و جەدەل و مشتومڕێكی زۆریشی تێكەوت. گرفتی سەرەكی لەناو هەردوو حزب ئەوەیە كە كۆنگرە ناتوانێ كێشە بنچینەییەكانی ناوخۆی حزب چارەسەر بكات، بگرە هەندێك جار پەرەشیان پێ دەدات.   یەكێتی لە كۆنگرەی چواردا بە پەلەپڕوزێ هەندێك شتیان تێپەڕاند و نەپەرژانە سەر كێشە ئەزەلییەكانی ناو ئەو حزبە كە لە رۆژی درووستبوونییەوە بەدەستیانەوە دەناڵێنێ، خۆ ئەگەر ئەو كێشانەی نەبووایە ناوی (یەكێتی) نەدەبوو! بەڵام ئێستا یەكێتی لە بەردەم دووڕیانێكی سەختدایە و بە تاقیكردنەوەیەكی گەورەشدا تێپەڕ دەبێت كە ئەویش بریتییە لەوەی ئایا یەكێتی لە ژینگەی سیاسی و حوكمڕانیی ئێستای كوردستاندا، دەبێ لەسەر چ مەبنایەك خۆی پێناسە بكاتەوە؟ ئەگەر جاران فاكتەری قاسم سولەیمانی رۆڵی یەكلاكەرەوەی هەبووبێت، ئەمجارەیان یەكێتی دەبێ هەڵبژێرێت كە دەیەوێ حزبێك بێت بەدڵی پارتی بێت یان نا؟ ئەگەرچی پارتی بۆی گرنگ نییە ئەوانی دیكە لەسەر ئەو چی دەڵێن، بەڵام پارتی بە ئاسانی دەتوانێ بلاك لیستی خۆی بۆ هەموو حزبەكان هەبێت. ئەو ساردی و سڕییەش كە ئێستا لەسەر ئاستی حزبی لە نێوان پارتی و یەكێتیدا هەیە، دەلالەت لەوە دەكات كە بەشێكی زۆری بڕیاربەدەستانی ئێستای یەكێتی كەوتوونەتە ناو ئەو لیستە رەشەی پارتییەوە.   هەر بۆیەشە كە تا ئێستاش بەشێكی زۆری سەركردایەتی یەكێتی، پتر لەوەی بەتەنگ رێكخستنەوەی ناو ماڵی خۆیانەوە بن، بە تامەزرۆییەوە چاوەڕوانی ئەوە دەكەن پەیامێكیان لە پارتییەوە پێ بگات، لە پارتیشەوە دوو پەیامی جیاوازیان بۆ دەچێ، هەندێك لەوانەی باریان لەنگە، لای بەشێكی پارتی مەقبولن و هەندێك لەوانەیش كە ئێستا داشیان سوارە، لای بەشێكی دیكەی پارتی وەك ئەمری واقیعێك قەبوڵ كراون.   زوو یان درەنگ و هەرچۆنێك بێت، یەكێتی لە پێناو مانەوەی خۆیدا لەسەر سیغەیەكی بەڕێوەبردن رێكدەكەوێ، بەڵام ئیشی پارتی قورس دەبێ ئەگەر دان بە واقیعی كۆنگرەدا نەنێت، چونكە بە هەر شێوازێك رێككەوتن بكرێت، هەر ئەوانە یەكێتی هەڵدەسوڕێنن كە بە كوتەك كۆنگرەیان كرد.   باشترینی خراپەكان   (2) باڵەكانی یەكێتی بۆ سەرۆكایەتیی ئەنجوومەنی سەركردایەتیی حزبەكەیان لە دكتۆر بەرهەم ساڵح باشتریان دەستناكەوێ؛ لەگەڵ هەموویانە و لەگەڵ هیچیشیان نییە تا سەر. پارتیش تا راددەیەك موبارەكەی كردووە و رەنگبێ پۆستەكەشی لە بەغدا، فاكتەرێكی گرنگ بێت هەم بۆ پارتی و هەم بۆ ناوخۆی یەكێتیش. بۆیە هەرچەندە بەدڵی پارتیش نەبێ، دژی نین. هەر بۆیە رەنگبێ لە ناو ئەو بژارانەی كە شانسیان هەیە، لە خراپەكانی دیكە (بە نسبەت پارتییەوە) باشتر بێت. بەڵام هاوكێشەكانی ناو یەكێتی بە جۆرێكن كە باڵەكان سەعات بە سەعات یان رۆژ بە رۆژ حەملەی تاكتیكی لە دژی یەكتری دەكەن و بەوەش تێگەیشتن لە هاوكێشەكان زۆر قورس دەبێ.   بەرەی كۆسرەت رەسوڵ و كەركووكییەكان داوای فرە جێگری (تا پێنج جێگر) دەكەن، بەرەی تاڵەبانییەكان داوای یەك یان دوو جێگر دەكەن. بۆ بەرهەم ساڵح زۆر باشە ئەگەر فرەجێگری هەبێت، چونكە ئەوە وادەكات كۆنسەیەك درووست بكات و خۆی سەرپەرشتییان بكات، بەڵام بە حوكمی ئەوەی كە هیچ نفووزێكی ئەوتۆی لەناو سەركردایەتیی تازەی یەكێتیدا نییە و هەڵبژاردنەكانیش دەنگێكی زۆری دەوێ، تا ئێستا هیچ هەڵوێستێكی لەوبارەیەوە نییە و، دەشزانێ ئەگەر یەك یان دوو جێگر هەبێت، ئەوا دەسەڵاتی فیعلی لە بڕیاردان لای ئەو جێگرە یان دوو جێگرەكەیە و پۆستەكەی تەشریفاتییە!    لەبەرامبەر ئەوەشدا، ئێستا باڵی كۆسرەت رەسوڵ و كەركووكییەكان، كارتێكی دیكەی گوشاریان دەرهێناوە كە ئەویش بەخشینی دەسەڵاتی یەكلاكەرەوەیە بە ئەنجوومەنی باڵای سیاسی و سەرۆكەكەی بەسەر هەموو ئۆرگانەكانی یەكێتیدا و، بڕیاری كۆتاییش هەر لای ئەوان بێت. بەوەش سەرۆكی ئەنجوومەن و جێگرەكانی (جا هەر چەندێك بن) بایەخیان نامێنێ. ئەم حەملە تازەیە بەشی زۆری رووی لە بەرهەم ساڵحە تا خۆی یەكلایی بكاتەوە و پەیامێكیشە بۆ پارتی كە گرەو لەسەر باڵەكانی نەكات.   خۆی خنكاند، بەڵام چۆن؟ (3) هەفتەی رابردوو، سەبارەت بە(خۆكوشتنی) پێشمەرگەیەك بەناوی مەجید ئیبراهیم، شەش روونكردنەوە و بەیاننامەی جیاواز لەلایەن پەرلەمانەوە بڵاوكرانەوە، هەمووشی دژی یەك. پوخت و موختەسەر هەموو ئامانجەكە ئەوەیە كەیسێك كە هێشتا نەچووبووە بەردەمی دادوەر و تاوانی تێدا ساغ نەببووەوە، بكرێتە سیاسی. جارێ رەهەندە سیاسییەكەی هەر ئەوەندە بڕی كرد كە هەندێك كەس نان و پیازی پێوە بخوات، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرسوڕمانە، ئەوەیە كە بۆ دەبێ نەتوانرێ لە دەرەوەی سیاسەت پرسیارگەلێك بەرەوڕووی دامودەزگا ئەمنی و قەزاییەكانی كوردستان بكرێتەوە؟ ئەوە گریمان ئەو كەسە سەر بە هیچ لایەنێكی سیاسی نەبوو، ئایا رای گشتی و میدیا دەیانزانی حاڵەتێكی وا روویداوە؟ ئایا میدیای كوردستان جورئەتی ئەوەیان هەیە بپرسن كە چۆن دەبێ كەسێك لە بەندیخانەی ئاسایش راگیرابێت و كەرەستەی خۆكوشتنی لەبەردەست بێت؟ ئایا لەسەر ئەم بابەتە كە ئیهمال و كەمتەرخەمییە، هیچ كەسێك لە ئاسایش سزا دراوە؟ ئایا ئەو كەسەی كە ئەو كەمتەرخەمییەی كردووە، بەو كارەی یارمەتیی هیچ كەس و لایەنێكی داوە كە دۆسییەی بازرگانیكردنی بە ماددەی هۆشبەرەوە داپۆشرێت؟ ئەوە بابەتێكی زۆر هەستیارە و بە سیاسیكردنیشی وا دەكات زۆر پرسیار بێ وەڵام بمێنن.

بەیار عومەر عەبدوڵا برای بەڕێز و ئازیزم کاک دکتۆر هەڤاڵ، پارێزگاری سلێمانی  لە جیاتی ١١ هەزار پرۆژە کە فەرمووت گوایە جێبەجێتکردوە، خۆزگە تەنها ٣ پرۆژەت جێبەجێبکردایە بۆ شاری سلێمانی. ١-شەقامی ١٠٠ مەتری. ٢-سەوزکردنی گۆیژە. کە ئێستا چەند سەرمایەدارێک دەیانەوێت بەشێکی سەوزبکەن. دەکرێت پارە بۆ بەشەکانی تریشی تەرخان بکرێت. ٣-دروستکردنی بەنداوێکی گەورە لە نزیک شاری سلێمانی، کە هەم بۆ ئاوی ماڵان گرنگە، هەم بۆ کارەبا، هەم بۆ ئاودێری و کشتوکاڵ. لە هەمووشی گرنگتر دەبێتە ناوچەیەکی گەشتیاری و خەلکی سلێمانی دەتوانن کاتی تێدا بەسەربەرن. هەروەها کەرتی گەشتوگوزار دەبوژێنێتەوە. دەکرێت لەو بەنداوەشەوە کەناڵی ئاویی بهێنرێتەوە بۆ ناو شاری سلێمانی. ئەگەر دیقەتبدەین زۆربەی شارە گرنگ و بەناوبانگ و خۆشەکانی دونیا ئەو شارانەن کە ئاو بە ناویاندا تێپەڕدەبێت.  لەگەڵ چەند ئەندازیارێکدا دیراسەم کردوە ناوچەی شارباژێڕ لە سلێمانی بەرزترە. دەکرێت لە شارباژێڕ بەنداوێکی گەورە دروستبکرێت و لەوێوە ئاو بهێنرێتەوە بۆ ناو شاری سلێمانی. هەر بە ئاوی ئەو بەنداوەش شاخەکانی گۆیژە و ئەزمڕ ئاو بدرێن و سەوز بکرێن. ئەگەر حکومەتی هەرێمیش پارەنادات، دەتوانرێت لە ڕێی بەغداو و وەزارەتی سەرچاوە ئاویەکانی عێراقەوە  بودجەی بۆ تەرخان بکرێت. ئەگەر ئەوانیش ئامادە نەبوون، دەتوانرێت لەڕێی چەند سەرمایەدارێکی ناوخۆ و بیانیەوە جێبەجێیبکرێت؛ ئەوانیش لە بری پارەی دروستکردنەکەی چەند ساڵێک کارەبا بە حکومەت بفرۆشنەوە تا پارەکەی وەردەگرنەوە. ئەمانە زۆر گرنگترن لە هەندێک نمایش کە سادەیی مرۆڤ پیشاندەدات. سادەیی وەختێک گرنگە کە لە پاڵ کار و خزمەتدا بێت. بەڵام ئەگەر تەنها نمایشێک بێت بۆ داپۆشینی خزمەتنەکردن و کەمتەرخەمی، بێگومان توڕەیی هاوڵاتیانی لێدەکەوێتەوە.  ئێستاش کات درەنگ نیە. دڵنیاتدەکەمەوە ئەم پرۆژانە جێبەجێبکەیت لە جاران خۆشەویستر دەبیت، بەپێچەوانەشەوە دەبیت بە یەکێک لە فیگەرە پۆپۆلیستەکان، کە بە درێژایی ئەم چەند ساڵە کاریان لەسەر سۆز و عاتیفەی هاوڵاتیانی ئەم سنورە کرد بۆ کۆکردنەوەی زۆرترین دەنگ و بەدەستهێنانی پلە و پایەی حکومی و پەرلەمانی، کە جگە لە دەوڵەمەندبوونی چەند کەسێک، بوو بە مایەی ماڵوێرانی هاوڵاتیانی پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەکانی گەرمیان و ڕاپەڕین.  پێشموایە چۆن بەشێک لە مافیاکانی یەکێتی زەرەری گەورەیان لەم سنورەدا لە ڕێی گەندەڵی و بەهەدەردانی سامانیەوە، بە هەمان شێوە هەندێک لە پۆپۆلیستەکانی گۆڕانیش بە شێوەیەکی تر زیانیان لەم سنورەدا، کە بریتی بوو لە بەڵێنی قەبە و جێبەجێنەکردنی کە دواجار بوو بە هۆی لەناوبردنی هیوای هاوڵاتیان و نەمانی متمانە بە سیاسەت.  

 ئاسۆ حاجی   ھاوڕێیەکی ئەوروپیم ھەیە لە یەکێک لە ناوەندەکانی لێکۆڵینەوە کار دەکات و جاروبار سەردانی ھەرێمی کوردستان دەکات و یەکدی دەبینین. جارێکیان شتێکی بۆ باسکردم و ئەوڕۆ دوای روونکردنەوەکەی سەرۆکایەتی حکومەت دەربارەی گرفت دروستکردن بۆ گەیشتنی گازی شل بە ھەولێر و دھۆک لەلایەن کەسانی دەست رۆیشتوو لە دەڤەری سلێمانی و گەرمیان قسەی ئەو برادەرە ئەوروپیەم وەبیرھاتەوە. زیاتر لە ساڵێک پێش ئێستا لەگەڵ ئەو برادەرە گفتوگۆمان دەربارەی حکومڕانی کوردستان و چۆنیەتی مامەڵەکردنی حیزبەکان لەگەل حکومەت دەکرد، ئەو بۆی باسکردم کە برادەرێکی نزیکی ئەو کە لە دەزگای ھەواڵگری وڵاتەکەی لە کوردستان بۆ ماوەیەک کاری کردووە بەراوردێکی سەرنج راکێشی لە نێوان دەسەڵات لە ھەولێر و سلێمانی بۆ کردووە.  ئەو کەسە پەیوەندی و کاری لەگەڵ دەزگاکانی ھەواڵگری و ئاسایشی کوردستان ھەبووە، گوتوویەتی کارکردن لە دەڤەری سلێمانی بۆ ئێمە زۆر خۆشتر و ئاسانترە لەوەی ھەولێر.  چونکە ھەر کەسێکمان بوێ، تەنھا ناوەکەی بدەینە دەزگا پەیوەندیدارەکان بەبێ سێ و دوو بێ پرسیارکردن کەسەکەمان بە قۆلبەست کراوی بۆ دێنن و ئەگەر بمانەوەێ ھەر لەناوی ببەن بەبێ پرسیار کردن کارەکە ئەنجام دەدەن، تەنھا بۆ ئەوەی باڵادەست بوون و ھێزی خۆیانمان نیشان بدەن، بەڵام لە ھەولێر داوای لەو شێوەیە توشی ھەزاران پرسیار و لێکۆڵینەوەت دەکا و بەبێ بریاری دادگا کەس ناتوانێ کەسێکی دیکە دەستگیربکا یان ھەڵبکوتێتە سەر ماڵان.  ئەوەشی لە قسەکانی زێدە کرد کە لە ھەولێر ئەگەر داوای کەسێک بکەی ئەوە یەکسەر داوای دۆسیەکەت لێ دەکەن و بەخۆیان مامەڵە لەگەڵ کەیسەکەدا دەکەن. ئەو کات قسەکانم بە ھەند وەرنەگرت و گوتم چونکە دەزانێ نێوانی ھەولێر و سلێمانی سیاسەت تێکیداوە و کەسانێک بۆ بەرژەوەندی خۆیان ھەر دوولا بۆ دژایەتی ھاندەدەن و خەڵکی ئەو دوو شارە تا رادەیەکی زۆر کەوتوونەتە ژێر کاریگەری ئەو گوتارەی رک وەبەردێنێ، بۆیە ئەو قسانە دەکات. بەڵام ئێستا کە دەزانم مافیاگەلێک دەستیان دەچێتە بڕینی گاز بۆ بەشێکی وڵاتەکەیان و میللەتەکەیان، ئەوە ناچارم دەستبەرداری لێکدانەوەکەم بم و ددان بەو راستەقینە تاڵەدا بنێم کە برادەرە بیانییەکەم بۆی باسکردم و دەزانم ئەوەی حکومەت دەیڵێ راستە و چەند کەسێکی مافیا گرفت دروست دەکەن بۆ ئەوەی گازی شل بگاتە ھەولێر و دھۆک.

هۆشیار عەبدوڵا (۱) ‫پارتی لە دەسەڵاتدا نەبوایە،بۆ نمونە وەک کۆمەڵ یا یەکگرتو بوایە هەرگیز وەک ئێستا رەخنەم لێنەدەگرت،لە هەمو دونیادا ئۆپۆزسێۆن،رۆشنبیران،میدیا،خەڵک بەگشتی رەخنە لەو هێزە دەگرن کە لە دەسەڵاتدایە،هەمان شت بە حەجمی خۆیان بۆ یەکێتی و گۆڕانیش راستە،دەسەڵاتێک نیە لە دونیادا بێ رەخنە!‬ (۲) ‫کۆمەلێک حەربا و هەڵگەڕاوە پەیدابون پاکانە بۆ پارتی دەکەن،رەخنە لە پارتی دەبەنەوە سەر پرسی ئایدۆلۆژیا لە کاتێکدا(بەشێک)لە کادیرەکانی پارتی خۆیان رەخنەکان لەو بەناو سیاسیە ئەکادیمیانە سروشتی تر وەردەگرن،هەن بەڕادەیەک خۆیان و فکری دوێنیان بیرچۆتەوە دەلێن؛رەخنە سودی بۆ خەڵک چیە؟!‬ (۳) ‫هەن هێندە هەڵگەراونەتەوە!ئۆباڵێ هەمو کەموکوڕیەکی هەرێم دەخەنە ئەستۆی گۆڕان،لەولاشەوە دەڵێن گۆڕان تەواو بوە و نەماوە!من هێشتا بێهیوا نیم لە گۆڕان بۆیە رەخنەشی لێدەگرم،سبەی وازیش بێنم هیوای سەرکەوتن بۆ ئەو هاورێیانەم دەخوازم کە دەمێننەوە،گەڕ گەڕ ناکەومە وێرانکردنی ماڵەکەی دوێنێم!؟‬ (٤) ‫ قەناعەتم بە دو بۆچون زۆرە،یەکیان،دەڵێ؛لەگەڵ کەسێک مەکەوە بەرخورد کە هیچی نیە لە دەستی بدات،یەکێکیش کە دایم فکری لای پارە و دەسکەوتی ماددی بێ،چونکە تۆ هەرچیەک بکەی ئەو هەر دژتە چونکە فکری لای گرێ دەرونیەکەی خۆیەتی؛بۆچی تۆ بویتە پەرلەمانتار و ئەو نەبو؟!بۆچی تۆ هەیت و ئەو نیە؟!‬ (٥) ‫گەر تەنها هەڵسوراوی گۆڕان بومایە و بەدەنگی خەڵک نوینەر نەبومایە،مەجبور نەبوم بەردەوام بدوێم.دەشتوانم دەست بەکڵاوەکەمەوە بگرم با نەیبا،ئەگەر وەفا بۆ فکری گۆڕانخوازی نەبێت پەرلەمانتاریش نەبوایە دەمتوانی میدیاکارێکی بەناز یا وەک زۆرێک لە بری رەخنە خەریكی رازیکردن و مەرایی دەسەڵاتبم!‬  

هەندرێن شێخ راغب من دكتۆر نیم، شارەزای زانستی پزیشكی نیم‌و مافی ئەوەم نیە قسە لەسەر ڤایرۆس‌و نەخۆشیەكی دیاریكراو بكەم. بەڵام دیوە بە سیاسی بوونەكانی ئەم بابەتە دەشێ رای لەسەر بدەین. چینی ئێستا بەرهەمی سەركەوتنی شۆڕشێكی چەپە، یەكێك لە سەمبولەكانی ئەم شۆڕشە (ماوتسی تۆنگ)ە، ئەم سەركردەیە كاریگەری لەسەر فكری بەشێك لە سیاسیە كوردیەكانیش داناوە. كاتێك دامودەزگای دەوڵەتیان وە چنگ كەوت، دنیا زۆر بە بایەخەوە لە قوڵاییەكانی نەدەڕوانی. دواتر دوو شۆڕش لە ناو چین راگەیەندرا، یەكەمیان شۆڕشی رۆشنبیری، دووەمیان شۆڕشی كشتوكاڵ. لەسەر ئەم دوو شۆڕشە ماوتسی تۆنگ‌و هاوڕێكانی خەڵكیان كوشتوە. واتە بەزۆر بووە. قبوڵكردنی ئەم دوو شۆڕشە ئیجباری بوو. دەسەڵات دەیگوت دەبێت هەموو هاوڵاتیانی چین بەشداری ئەم دوو شۆڕشە بكەن، رۆشنبیری‌و كشتوكاڵی. بەرهەمەكەی دیارە كە ئێستا دەركەوت چین ئەژدیهای ئابوری جیهانەو تەختی دنیای سەرمایەداری خستۆتە لەرزەو كۆنتڕۆڵ ناكرێت. خاكی زۆرە، ئەگەر ملیارێكی دیكەش زیاد بكات لەخۆی دەگرێت. دنیا سێ بەش بێت بەشێكی خەڵكی چینە، یەك حزب حاكمە، حزبی شیوعیە. دەوڵەت چەپە. ئەمەش زۆر دژی رەهەندەكانی ئەمریكا‌و ئەوروپا‌و دنیای سەرمایەدارییە. ئەمریكا‌و ئەوروپای رۆژئاوا سەركەوتن لە روخانی یەكێتی سۆڤیەت. لە پاشەكشەی گەورەی فكری ئیسلامی لەناوچەكە. باڵە چەكداریەكەی ئیسلامی سیاسیان لەناوبرد. ئێستا یەك كۆسپیان لەبەردەم ماوە كە وڵاتی چینە. چین بە ئابوریەكی مەزن كە باكگراوندی دوو شۆڕشی لەپشتە، شۆڕشی رۆشنبیری‌و كشتوكاڵی. ئاسان نیە دەستەمۆ بێت.  ئێستا دوای بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا، میدیای درۆزنی ئەمریكی‌و ئەوروپای رۆژئاوا، كەوتونەتە گیانی هاوڵاتیانی جیهان‌و دەیانەوێت چین وێران بكەن، وە بڕێكی زۆریش سەركەوتن، بەهەزاران گەشت‌و كۆمپانیا‌و كاری بازرگانیان لەچین پەك خست. دەیانەوێت جەنگی كۆرۆنا، وەك جەنگی ئابوری‌و سیاسی بەرامبەر چین بەكاربهێنن. لەكاتێكدا دەبێت بەمەترسی تەندروستی‌و پزیشكی‌و چارەسەری ئەم ڤایرۆسە مامەڵەی لەگەڵ بكرێت. لەئێستادا لەم جەنگە دەرونی‌و ڤایرۆسیە بەرامبەر چین سەردەكەون، بەڵام چین لەداهاتوو ناكەوێت‌و هەڵدەستێتەوە.  تەنانەت گرفتی ئەمریكا لەگەڵ ئێران هەر ئەوەیە، ئۆپۆزسیۆنی كۆماری ئیسلامی ئێران، چەپەكانن، ئەمریكا دەترسێت ئەگەر كۆماری ئیسلامی بڕوخێنن، رژێمێكی مەیل چەپگەرا بێتە حوكم‌و ئەوكاتە ئێران ببێتە چینی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. ئەمەش خزمەت بە ستراتیژی سەرمایەداری‌و بازاڕی ئازادی رۆژئاوایی ناكات.  دنیای سەرمایەداری ناكۆكە بە ئایدۆلۆژیا‌و دین‌و مەزهەب، چونكە ئەمانە خزمەتی بازاڕو بازرگانی ئازادی ئەو ناكەن، جگە لە حالەتێك نەبێت كە بیانكاتە كەرەستەی بازرگانی‌و قازانج.. ئێستاش ئیسلام‌و چەپ دوو فكرن وەك یەك رووبەرووی دنیای سەرمایەداری‌و رۆژئاوا دەبنەوە  بەسەركردایەتی ئەمریكا. ئەم دوو فكرە لەجیاتی ئەوەی پێكەوە كاربكەن، میدیا‌و سیاسەت‌و پلانەكانی ئەمریكا‌و رۆژئاوا وایكردووە كە دژی یەكتربن‌و ئاگایان لە مونافیسە سەرەكیەكەی خۆیان نەبێت.  بەهەرحاڵ، وڵاتی چین ئاسان ناكەوێت‌و جڵەوكردنی زەحمەتە، چونكە ئایدیای چەپ بۆتە ئایدیای بازاڕو فەرهەنگ‌و كاری دامەزراوەكان‌و هاوڵاتیان. وەك چۆن چینیەكان دەڵێن رۆژێك دێت كارێك دەكەین زمانی چینی ببێتە زمانی یەكەمی جیهان.  هەرێمی كوردستان بازرگانیەكی زۆر لەگەڵ وڵاتی چین دەكات، بازاڕی ئێمە كاڵای زۆری چینی تێدایە. دەبێت هێمن تربین‌و ئاگامان لە بەرژەوەندی بازرگانی‌و بازاڕ‌و كارمان بێت. بەتایبەت لە ئاستی گوتار لە ئێستادا.    

زانا عەبدولڕەحمان   ئەسپی تەروادە چیرۆكێكی بە ناوبانگی گەلی یۆنانییە، ئەم چیرۆكە بۆتە ڕەمزی لە خشتەبردن و فریودانی بەرامبەر؛ بۆ سەركەوتنی پڕۆسەی داگیركاری . ئەم چیرۆكی فریودانە لەبەر گرنگییەکەی كراوتە فیلم،  لە دنیایی سیاسەتكردن و ململانێ و بەرەنگاری بەو جوڵەیە ئەڵێن ستراتیژی ئەسپی تەروادە.  پارتی لە ساڵی (1992)وە دەوێت سلێمانی بخات ژێر ركێفی خۆیەوە و هەژموونی لەو شارە زیاد بكات، بەڵام تا ئەم كاتە سەركەوتوو نەبووە. هەرچەندە هەوڵی زۆریان لەو بوارەداوە بە ڕێگەی جیاواز چ بەهێزی خۆی و بە سود وەرگرتن لە هێزی داگیركەران، بە پارە و كڕینی خەڵك و موڵك و ماڵ، بە فشار دروست كردن، هەوڵی جدی بەردەوامیداوە؛ بەڵام وەك بڵقی سەرئاو هەوڵەكانی زوو تەقیوون. پارتی هەروازی نەهێناوە؛ بەڵكو كۆتا هەنگاوی بۆ سەپاندنی خۆی، هێنانی (ئەسپەكەی تەروادەیە) كە پڕی كردوە لە جاسوس و كاسەلێس و ئۆپۆزسیۆنی پۆپۆلیستی درۆزن و خۆهەراج كەر؛ كە ئێستا بوونەتە دەم ڕاستی پارتی و پڕۆسەی بەناو چاكسازی. بەشێكی زۆری ئەوانەی كادری دیاری یەكێیتی و گۆڕانن بۆ رەزامەندی پارتی، بۆ بەرژەوەندی دراو؛ خۆیان بە ئەسپە دارینە وەهمییەكەی پارتی هەڵواسیوە و خەریكی بێ هیوا كردنی خەڵكن لە سلێمانی و دەیانەوێ ناشرینترین وێنە نیشانی خەڵك بدەن؛ بڵێن گەر ئێوە تەسلیم نەبن؛ گەر هەمووتان نەبنە بەشێك لە ئەجێندای سەری رەش و ئەسپەكەی، ئەوا نە شەقامی قیرتان بۆ دەكرێت؛ نە بازارٍ جوڵە و گەشەسەندنی بازرگانیتان بۆ دەرەخسێت؛ نە پڕۆژەی پێویستان بۆ جێبەجێ دەكرێت؛ نە دامەزراندن بۆ ئێوە هەیە؛ چونكە ئێوە پارتی نین و بە قسەی ئێمە ناڵێن ... (بەڵێ)؟!   بانگەشەی ئەوە ئەكەن؛ هەرچی خۆراكی خراپ و موادی خراپە تەنها لە سنوری مەرزەكانی سلێمانیەوە دێت چونکە ئێوە پارتی نین ؟، وا پیشان ئەدەن كە تەنها دەروازە لە هەرێم تەنها ئەوانەی سلێمانییە!!! ئەمە بەشێكە لەو دەستەواژانەی كە خۆفرۆشەكانی یەكێیتی و گۆڕان لە ناو ئەسپەكەی تەروادە بانگەشەی بۆ دەكەن. تاقمی ناو ئەسپەكە خەریكن ئەم شارە و هەیبەتەكەی تا لێواری خستن بەرن و حەق و رەوایەتی بدەن بەو سزاییەی پارتی؛ لە لایەکی ترەوە  ‎خستنی كەناڵە میدیاكانی سلێمانی بۆ ؟  بۆ كەئێن ئێن داخرا بۆ كوردسات و گەلی كوردستان نوزەیان لێبڕا ؟ لەوانەیە بڵێن هۆكارەكە بێ پارەیە؛ بەڵام وانییە، ئاخر چۆن سەرۆكی حكومەت پارە بۆ سێ كەنالی ئاسمانی هەیە؟! یانی چی جێگرەكەی پارەی بۆ كەناڵێك پێ نییە؟! چۆن حیزبێكی وەك  گۆڕان كە جاران ئۆپۆزسیۆن بوو پارەی بۆ كەناڵەكە هەبوو  ئێستا شەریكی پارتیە و لە حكومەتە بڵێت پارەم پێ نییە  بۆیە ئەمانە بە ئەنقەست بە دڵی پارتی كراون تا خەڵك ئەم شارە تەنها چاوی لەو كەناڵانە بێت  كە بە ستۆدیۆی زەبەلاحەوە هاتونەتە سلێمانی و سەپۆرتی سیاسیەتی پارتی و ئەسپەكەی تەروادە ئەكەن؛ تا پێمان بڵێن كە ئێوەیی خەڵكی سلێمانی كەمترن لە خەڵكی شارەكانی تر  بەشێ لە كاربەدەستانی  یەكێیتی و گۆڕان لە حكومەت لەبەر بەرژەوەندی خۆیان، خۆیان بەم ئەسپەی پارتییەوە هەڵواسییوە، بەڵگەش بۆ ئەوە هەندێ لە كاربەدەستانی گۆڕان و چەند كەسێكی یەكێتی لە حكومەتەكەی پێشوو نەگەڕانەوە سلێمانی و ئیعلانی پارتی بوونی خۆیان راگەیاند و بوونە سەرتۆپی پلانی خستنی ئەم شارە.  ئەم كولتوری خۆفرۆشتنە بە پۆست خەریكە دەبێتە دیاردەیەكی زەق؛ چونكە هاوكێشەیەك هەیە هەرچی پۆست لە هەولێر وەردەگرێت. دوای دوو مانگ دڵی لە سلێمانی تەنگ دەبێت و حەز ناكات بە سەردانیش بێتەوە ئەم شارە. ئەو نهێنیە چیە؟ بۆ ئەو كەسانە واهەڵدەگەڕێنەوە؟  وەزیر و بەڕێوەبەرە گشتیەكانی یەكێیتی و گۆڕان دەبنە دوژمنی پڕۆژەكانی سلێمانی و یەك هەنگاو بۆ ئاوەدانكردنەوەی ئەم شارە نانێن، ئەوانن كە پێمان دەڵێن پێویستە ببنە پارتی و بەڵێ‌ بۆ بارزانی و كوڕەكانی بكەن؛ ئەگەرنا نە خۆشی دەبینن و نە گەشەسەندنی شارەكەتان. بەڵام ئەم جاسوسانە تاكەی بەرگە ئەگرن ؟ هێشتا لەوە نەگەیشتون سلێمانی شاری خۆی بە دەستەوەدان نییە؛ چۆن پارتی و یەكێتی و گۆران و هەموو ئەوانەی رەتكردۆتەوە ئەم هەنگاوەش تەنها هەر بڵقی ئاوی كانی ئاسكان ئەبێت  ئەسپەكەی پارتی بە تۆپیووی ئەگرێتەوە بۆ بارەگای خاوەنەكەی  

سامانی وەستا بەکر    دیاری کردنی کاندیدێکی سەربەخۆ لەسەر داوای شەقامی ڕاپەڕیووی عێراق قورس نیە بەڵکو ئەوەی قورسە دەست هەڵگرتنە لە پاوانخوازی، گەندەڵی، تاوان، حیزب و خێزان و تاک پەرستی. لە عێراق چەندین کەسایەتی بەهێز، پرۆفیشناڵ، لێهاتوو، بوێر، سەربەخۆ و خاوەنی تەنها ڕەگەزنامەی عێراقیبن بوونی هەیە هەروەک ئەوەی شەقامی ڕاپەڕیووی ئەو وڵاتە داوای ئەکەن بەڵام ئەوەی لەو کەسایەتیانەیا نیە گرەنتی پاراستنی بەرژەوەندیە حیزبی و خێزانی و کەسایەتیەکانی دەستەی باڵادەست و قۆرخکاری فەزای سیاسین دوای ساڵی ٢٠٠٣وە. حزبی سیاسی کە بە یەکێک لە پرەنسیپەکانی دیموکراسی دادەنرێت بریتییە لە ڕێکخستن و بەیەکەوە کارکردنی کۆمەڵێک لە تاکەکانی کۆمەڵگە کە یەک تێڕوانینی فکری ھاوبەشیان ھەیە و ھەوڵئەیەن ڕای گشتی بەلای خۆیانا ڕابکێشن لەپێناو گەیشتن بە دەسەڵات. لە چلەکانی سەدەی ڕابردووەوە دروستکردنی حزب یەتە ناو کۆمەڵگەی کوردی، بەڵام لەو کاتەوە تا ئێستاش ناتوانرێت ئەم حزبانە وەک حزبی مۆدێرن وێنا بکرێن، فاکتەرەکانیش بەشێکیان پەیوەندییان بە خەباتی ڕزگاریخوازی کوردەوە ھەیە، و بەشەکەی تریش پەیوەندی بە مێنتاڵتی خودی حزبەکەکانەوە ھەیە، بەشی هەرە گەورەشی پەیوەندی بە تێگەشتنی تاکی کوردەوە هەیە بۆ حیزب. حزبەکانی جیهانی سێ و ڕۆژهەڵاتی ناوین لە ناویشیانا باشوری کوردستان لەڕووکاردا دیموکراسین، بەڵام لە تایبەتمەندی و کڕۆکدا ھەڵگری پرەنسیپ و تایبەتمەندی دیموکراسی ڕووکەشن نەک ناوەرۆک بەڵکو بگرە نزیکترن فاشیزم. فاشیزم ھەڵگری کۆمەڵێک پرەنسیپە کە ئەمانەن” حکومەت لەسەروو ھەموو کۆمەڵگاوەیە و کنە لە ژیانی تایبەتی تاکەکانا ئەکات، دژی دیموکراسییە، دژی سەرمایەدارییە، ئەرکی تاک بریتییە لە خزمەتکردنی کۆمەڵگا بە پێوانەی حیزب، ئازادییە کەسیەکان ڕەتئەکاتەوە، دژی ڕۆشنبیرانە”. لەڕووی تایبەتمەندیشەوە تەرکیز ئەکاتە سەر” چڕکردنەوەی دەسەڵات لەدەستی چینێکی دیاریکراو، ئازادییە تاکەکەسیەکان سنوردار ئەکات وەک ئازادی ڕاگەیاندن و گردبوونەوە و کۆبوونەوە، ھەروەھا دەسەڵات دەست ئەگرێت بەسەر ئامرازەکانی ڕاگەیاندن و بەکارھێنانیان بەمەبەستی کاریگەری دانان لەسەر ڕای گشتی. ئەگەر پرەنسیپ و تایبەتمەندییەکانی فاشیزم بەراورد بکەین لەگەڵ حزبەکانی جیهانی سێ و ڕۆژهەڵاتی ناوین، لێکچونێکی زۆر بەدی دەکرێت لەنێوانیانا، لەھەندێک بارو دۆخیشا هەندێک حزب سنورەکانی فاشیزمیش تێئەپەڕێنێت بەڵام تەنها جیاوزی ئەوەیە پێشتر فاشیزم ڕاستەوخۆ و بێ هەڵسڵەمینەوە بوو بەڵام لە ئشتایا فاشیزم بەناڕاستەوخۆو بەبریکار بەڕێوە ئەبرێ بونمونە "دروست کردنی چەندین مێدیای سێبەر و دامەزراندنی سوپایەک لە قەڵەم لووس و دروست کردنی چەندین کۆمپانیای بازرگانی.... هتد. لە جیهانی سێ و ڕۆژهەڵاتی ناوین حزب جێگەی ئەو حکومەتە ئەگرێتەوە کە لە فاشیزما باڵادەستی پێئەدرێت و خاوەنی دەزگای جاسوسیە و تەنانەت خاوەنی پۆلیسی نھێنیشە، و ئەچێتە ناو ژیانی تایبەتی مرۆڤەکانەوە. ھەروەک چۆن فاشیزم دژی دیموکراسیە، هەندێک حیزبیش دژی دیموکراسین، سەرجەم پرەنسیپەکانی دیموکراسی لای ئەم جۆرە حزبانە لە ھەڵبژاردنا  کورت کراوەتەوە! ھەڵبژاردنەکانیش پڕن لە خروقات و پێشێلکاری و توندوتیژی و ھەڕەشە و هەمیشەش خۆیان براوەی هەڵبژاردنەکانن بە کەمێک دەستکاری ژمارەکانەوە. لە فاشیزمدا حزب و سەرکردەکانی حزب خاوەنی ھێزی میلیشیا نین، بەڵام حزبەکانی جیهانی سێ و ڕۆژهەڵاتی ناوین لە ناویشیانا عێراق و باشوری کوردستان و سەرکردەکانیان خاوەنی ھێزی میلیشیا و لەشکرن، لەفاشیزما حزب بەڕاستەوخۆ کۆمەڵگا ئاراستە ناکات بەڵکو لە ڕێگەی حکومەتەوە ئەم کارە دەکات، بەڵام حزبەکانی جیهانی سێ لەڕێگەی حزبەوە دەستیان گرتووە بەسەر کۆمەڵگایا و بە ویستی خۆیان بڕیار لەسەر ھەموو پرسەکان ئەیەن. فاشیزم ڕاستەوخۆ سەرمایەداری ڕەت ئەکاتەوە، ھەرچی حزبەکانی جیهانی سێ و ڕۆژهەڵاتی ناوین لە ناویشیانا باشوری کوردستان ھێزی سەرمایەدارن، بەڵام ڕێگە نایەن کەسایەتی سەرمایەدار دروست ببێت ئەگەر خۆیان پشکیان لەو سەرمایەیەیا نەبێت. یەکێتی و پارتیش بە ئەندازەی فاشیزم دژی ڕۆشنبیرانن، ئەو ڕۆشنبیرانەی پەنجە دەخەنە سەر لایەنە نێگەتیڤەکانیان، و بۆچوون و نوسینەکانیان خزمەت بە حزبەکانیان نەکات ئەوا ڕووبەڕووی چەندان تۆمەت ئەکرێتەوە و لای ئەمان پێناسی ڕۆشنبیری لێ ئەسەنرێتەوە بە تێکدەرو ئاژەوچی و لەڕیلادەرو کڕاو بگرە تا تیرۆرستیش تۆمەتبارەکرێ و خۆ ئەگەر ئەم کارانەش ئەنجامی نەبێ ئەوا بێ سێ و دوو ئەکوژرێ و بە سیناریۆیەک یان چیرۆکێک کۆتایی بە تاوانەکەیان ئەهێنن کەسیش لەسەری ناگیرێ. لە بەڕێوەبردن و سەرکردایەتیکردنی حزب و حکومەتیشدا، لەناو حزبەکانی جیهانی سێ و ڕۆژهەڵاتی ناوین لە ناویشیانا باشوری کوردستان بەدرێژایی تەمەنیان چەند کەسێک بەبەردەوامی لەناو کایەکەیا ئامادەن، ئەم کەسانە بوونەتە ئەو چینە دیاریکراوە کە بەیەکێک لە تایبەتمەندییەکانی فاشیزم دائەنرێت. لە عێراق و باشوری کوردستانیش ئازادیی ڕاگەیاندن و گردبوونەوە و خۆپیشاندان جۆرێکە لە موجازەفەکردن بەژیان، ڕۆژنامەنوسمان بینی تیرۆرکرا لەسەر چەند نوسینێک، ڕۆژنامەنوسمان بینی کە فڕێندرا و سوکایەتی پێکرا، ڕۆژنامەنوسمان بینی ناچارکرا نیشتیمان جێبھێڵێت، خۆپیشاندەران شەھیدکران، لێیاندرا، خرانە حەپس و بەڵێننامەیان پێ پڕکرایەوە، لە گۆڕەپانی خۆپشاندانەکانی عێراق چەندین خۆپشاندەر کرانە قوربانی و چەندینی تریش بە شیوەی کاری تیرۆ ژیانیان لێسەندرایەوە. حزبەکانی جیهانی سێ و ڕۆژهەڵاتی ناوین لە ناویشیانا عێراق و باشوری کوردستان تا ئەو ئاستەی توانیویانە دەستیان گرتووە بەسەر ئامرازەکانی ڕاگەیاندنا و بەشێوەیەک ئاراستەیان ئەکەن کە خزمەت بە بەرژەوەندی و ئامانجەکانیان بکات، بۆ ئەم مەبەستەش کۆمەڵێک ڕێگەیان گرۆتەبەر وەک دروستکردنی میدیای سێبەر، و ئەتراکتیڤکردنی چەند ڕۆژنامەنوسێک بۆ کارکردن لە کەناڵەکانی خۆیان، و پێدانی ئیمتیازاتێکی زۆر بەو کەسانەی کە لە میدیای ئەوانا کارئەکەن. بەم ھەنگاوەشیان ئەتوانن دوو ئامانج بپێکن: یەکەمیان لە رێی ئەم نوخبەیەوە دەسەڵات ئەجێندا حیزبییەکەی جێ بەجێئەکات و جەماوەریان بۆ دروست ئەکات. دووەمیشیان کێشە و قەیرانە سەرەکییەکانی پێ لە بیر خەڵکی ئەباتەوە و بە شتی ترەوە سەرقاڵیان ئەکات کە لە واقیعا خەم و خەونی ئەوان نیە. لەبەر ئەوە  بارودۆخ ھەر چۆنێک بێت پێویستە رۆشنبیران جا سەر بە ھەر ئایدیا و ئایدیۆلۆژیایەک بن، گرنگە قسەی خۆیان ھەبێ و رەخنەی جیددیان لە کەموکوڕی و چەوت و چەوێلییەکانی سیستمی سیاسی بە پلەی یەک و کۆی سیستمی بەڕێوەبردنی وڵاتەوە هەبێ و هەرگیز خۆیان ڕادەستی عەقڵیەتی فاشی پاوانخوازی و دیکتاتۆری ئەو دەستە کەمینەیە نەکەن کە دەستیان بەسەر دەسەڵاتا گرتووە و کار بۆ ڕۆشنبیرکردنی کۆمەڵگەبکەن و ماندوونەبن.  

د. محەمەد عەلی     دژایەتیکردنی پارتی و بنەماڵەی بارزانی، بزینسێکە تەمەنی نزیک بۆتەوە لەشەست ساڵ و سەدان ڕۆڵەی ئەم نیشتمانەی بۆ بەکوشت دراوەو چەندین کەسیشی پێ دەوڵەمندبوە. نمونەی دیاری ئەم دیاردەیەش: یەکێتی نیشتمانی و بزوتنەوەی گۆڕانە. کەدواتر ھەردو حیزب سەلماندیان، ھەمان ڕەفتارو کردراەکانی پارتی دوبارە دەکەنەوەو کۆپیەکی خراپی پارتین. ھۆشیار عەبدوڵا دیارترین فیگەری نوێی بەڕواڵەت دژ بە کلتوری پارتی و بە ڕەفتار چونیەکە. چۆن؟ حیزبی بنەماڵەو تەوریسی سیاسی یەکەم: هۆشیار عەبدوڵا نەک دژ بە دەسەڵاتی بنەماڵەنیە، بەڵکو ئەندازیارو داھێنەری تەوریسی سیاسییە لە ناو گۆڕان. پاش کۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا، ھەمو بەڵگەو ڕوداوەکان شاھیدن کە ناوبراو لەگەڵ حەمەتەوفیقی ھاوڕێ و ھاوپەیمانی، زۆرترین ڕۆڵیان بینی لە ئیفلیجکردنی دامەزرواوەکانی گۆڕان و بزوتنەوەکەیان کردە ئەسیری کۆمپانیای وشەی کوڕەکانی نەوشیروان مستەفا. لەدو دانیشتنی ٢٠١٧/٥/١٨ و شەوی ٢٠١٧/٦/٢٢، لەگەڵ ئەم کاک هۆشیارەو کۆمەڵێک گەنجی تر کۆبوینەوە، ناوبراوو ژمارەیەک لەگەنجانی ئامادەبوو حەمەتەوفیق، زۆر سەرسەختانەو بێ پەردە، بەئەجێندایەکی دیاریکراوە کاریاندەکرد بۆ تەسلیمکردنی موتڵەقی بزوتنەوەکە بە کوڕەکانی ڕێکخەری پێشو. دوەم: ناوبراو یەکێک بوو لە پلانداڕێژەرانی قوتدانی میدیاو دامەزراوە داراییەکانی بزوتنەوەی گۆڕان لەلایەن کۆمپانیای وشەوە. ڕەنگە زۆرێکتان وتارەکەیتان لەبیرمابێت کە بەناونیشانی "گردەکە هی کێیە" و چاوپێکەتنەکەی لە کەی ئێن ئێن، چۆن بەرگری لە تاپۆکردنی گردەکەکردوە. ناوبراو پشکی شێری بەردەکەوێت لەگەڕانەوەی کەی ئێن ئێن بۆ کۆمپانیای وشە. سێیەم: لەوەڵامی ڕۆژنامەی ئاوێنە لە ٢٠١٧/٨/٣٠، کاک هۆشیار یەکێک بوو لە نوسەرانی ڕوونکردنەوەکەی کوڕەکانی ڕێکخەری پێشوی بزوتنەوەی گۆڕان و یەکێک بوو لەوانەی پێداگری کردبوو کە نەنوسن گردەکە هی بزوتنەوەی گۆڕانە. بەپشتیوانی ئەم و کۆمەڵێک بەناو گەنجی تر ئەوەی ئێستا لەگۆڕان دەگوزەرێت هاتۆتە ئاراوە. چوارەم: بەناوی کەمکردنەوەی ستافی کەی ئێن ئێن، هۆشیار عەبدوڵا ڕۆڵێکی یەکجار دیارو خراپی بینی لەتەسفیەو دەڕپەڕاندنی چەندین کادیری باش و بەتوانای کەناڵەکە. پێنجەم: لەسەروبەندی هەڵبژاردنەوەی خانەی ڕاپەڕاندندا مانگی ٧ی ٢٠١٩، فراکسیۆنی گۆڕان لەبەغداد بەنیازبوون بەیاننامەیەک لەسەر خانەی ڕاپەراندن و بەرپرسەکانی بڵاوبکەنەوەو هەموو شکستەکانی ئێستای گۆڕان بخەنە ئەستۆی خراپی ئەدائی ئەوان. پێشنیارێک ھەبوە باسی تەوریسی سیاسیش بکرێت وەک ئافاتێکی کارەساتبار بۆ گۆڕان، بەڵام لەبەرئەوەی کاک هۆشیارو یەک دوو برادەری تر رازینەبوون باسی تەوریس بکرێت، نوسینی بەیاننامەکە ھەڵوەشاوەتەوە. شەشەم: یەکێک لەبیانوەکانی ھۆشیار عەبدوڵا و گروپی تەوریس: ئەگەر گردەکە بکرایە بەناوی بزوتنەوەکە و کەسانی ترەوە، ئەوا دابەشیان دەکردو ھەرکەسەیان پشکی خۆی دەبرد. بەڵام بۆ وەبیرھێنانەوە: سەرەتای دروستبونی بزوتنەوەی گۆڕان، نەوشیروان مستەفا پێشنیاردەکات بۆ چوار لەبرادەرەکانی کە گردەکە بکەن بەناوی ھەرپێنجیانەوە (بەخۆشیەوە)، بەڵام ھەرچواریان پێشنیارەکەیان ڕەتکردوەتەوە. ئەو چوار کەسایەتیە ھەمویان لەژیاندا ماون. کەواتە ئەگەر تەماعێک لەو گردەدا ھەبوبێت، ئەوکات قبوڵیان دەکرد. تەوریسی سیاسی بزوتنەوەی گۆڕان جەڵدەیەکی سیاسی و عەقڵی بوەو ھەمو بەڵگەو ڕوداوەکان نیشانی دەدەن کە ھۆشیار عەبدوڵا گەورەترین ڕۆڵی ھەبوە لەم پرۆسەیەداو تەسفیەی ڕاجیاوازەکان. ئایا ئێستە بە چ جورئەتێکەوە باس لەلاوازبونی گۆڕان دەکات و دژبە حیزبی بنەماڵە قسەدەکات؟ لەگەڵ گروپێکدا، ڕۆڵێکی هێجگار خراپی گێڕا تا سەرەنجام گۆڕانیان کرد بەم حیزبەی کە ئێستا هیچ کەس بەغیلی پێنەبات. ئایا بازرگانی کۆمپانیای وشەو لۆکس، چ جیاوازیەکی ھەیە لەگەڵ ھەردو کۆمپانیای نۆکان و کار؟! گۆڕان و حکومەت یەکەم: ھۆشیار عەبدوڵا لەم ڕۆژانەدا نوسیبوی سیستمی سیاسی لەهەرێم (کلیبتۆکراسیە-حوکمڕانی چەتەکانە)، باشە ئەگەر حوکمڕانی چەتەکانە، حزبەکەی جەنابت ئیشی چییە لەوێ؟ ئەی چۆن بەڕێزت قبوڵتکردووە لەحزبێکدا بیت کە بەشێکە لەسیستمی چەتەیی و جێگری سەرۆکی ھەرێم و چوار وەزیری گرنگی لەلایە کە گرنگترینیان وەزیری دارایی و ئابوریە؟ دوەم: لەنوسینێکی دوای ئەوەدا، ناوبراو دەنوسێت "خۆمن نەمووتوە گۆڕان لەحکومەت بێتە دەرەوە، بەڵام بێدەنگی مانای خۆکوژییە". ئێمەش دەزانین مەبەستەکەی تۆ هەر ئەوەیە قسەبکەیت، تۆ هەر زوو وتت "خۆشبەختانە بڕیاری چوونەحکومەتی گۆڕان بووە بە بڕیاری هەموان". ئێستاش قسەو ڕەخنەکانت هەر بۆئەوەیە بەخەڵک بڵێیت من جیاوازم و هەڵوێستم هەیە. ناهەقیشت نییە، هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لەپێشەو پیاو دەبێت زەخیرەیەک بخات. ئاشکرایە هەموو کاسبی و هونەری بەڕێزتان بریتیە لە قسەوتن بە پارتی، ئەگەر ئەوەتان لەدەست وەرگرنەوە حیکایەتێکی ترتان نامێنێت بۆ خەڵکی بکەن. ئەگەر وانیە: بێزەحمەت ئەجێنداو بەرنامەی وەزیرەکانی گۆڕان بۆ حکومڕانی بڵاوبکەنەوە. چوارەم: ئەم قسە وتنەی کاک هۆشیار بە پارتی تائێستا چی گۆڕیوە لەدۆخی خەڵک؟ بەڵام دۆخی خۆی باش گۆڕیوە! دژایەتیکردنی پارتی بە قسەدەکرێت یان پێشکەشکردنی مۆدێلێکی سیاسی جیاوازتر لەوان؟ ئێوە نەک ئەمەتان نەکرد، بەڵکو زۆر ناشرینتر لاسایتان کردنەوە. پێنجەم: هەموو ئەم هەرایەی ماوەیەکە کاک هۆشیارو هەندێک لەبرادەرەکانی دەیکەن دژی پارتی و حکومەتەکەی مەسرور بارزانی، کۆمەڵێک ئامانج و بەرژوەندی تایبەتی لەپشتەوەیە. هەندێک لەوانەی لەناو گۆڕان پشتیوانی دەکەن چاوەڕوانن پۆستەکانی تر وەربگرن، هۆشیار عەبدوڵاو برادەرەکانی تریشی خەڵک گەرمدەکەنەوەو ئامادەیان دەکەن بۆ هەڵبژاردنی پێشوەخت لە عێراق. لەمە بترازێت دوورو نزیک پەیوەندی نییە بەچاکسازی و بەرژوەندی خەڵکەوە.

سەید ئەكرەم  کورد لناڤبارا چەکوچێ ئەمریکا و صندانێ روسیادا ماینە حەیری: ۱. هەلامەتێ صینێ جیهانگێریێ دخوەدا کوم دکەتن. هەلامەتێ صیڻێ هێدی خو ڤەدکێشا ناڤا دلێ روژهەلاتا ناڤینا زەنگین، بوێ مەرەمێ مارەبرینەکا دومدرێژ دگەل دا بکەتن، لێ خەریکە ڤایروسێ کرونا خەونێن وان بکەتن خەیالەکا غەرقی..ئاشوپێ هەلامەتەكێ مەودا نەدیار سەنگێ ئەرمانجێ بهەزقینیتن ... تەپا صینی بوان جارەک دی ڤەگەرینیتن و ل سەروان خەریکە بیتن گوڵ. ۲. روسیا ماردەکێ چاڤ تاریە. روسیا ماردەکێ چاڤ تاری و بێ گوهە، هزرێن وان دسەریدا لێک دزڤرن و یاریێ بتنێ بو خوە دکەن، ئەگەر دیتن سێنیا بەرێ وان یا چەور و بتامە..دێ لیتکەکێ ل دەورێن خوەدەن و مفایێ خوە کەنە بەریکا خوە...خو دهەڤالێ خوە ناگەهینن..نابینن وان چ قەتلازی بەرامبەری یێ دی کریە...بلا ئەم گەلەک دویر نەچین...ئەرێ ما شێخ سەعیدێ پیران ب پشتەڤانیا وان شورەش نەکر...باشە ل دەمێ تورکیا دەڤێ وان شرین کری...پێهنەک ل شێخی دا و ئێخستە ناڤا زیندانێ..ل رژهەلاتێ قازی مەحەمەدی دیسان بهەڤکاریا وان جمهوریەتا دیموکراسیا مهاباتێ راگەهاند، دیسان ل دەمێ شاهی دەڤێ وان سویر کری، هەما وەکی تیمساحەکی خو ڤەکێشا و کورد پشت گوهێ خو ئێخستن..ل شورەشا ئەیلولێ خو دکوردان نەگەهاند و بونە پشتەڤانێن کومارا عێراقێ...ل روژئاڤا کێش و ڤەکێشان ب کوردان دکەن..کێتکا میریا ژمالا میران بەردەمە تە دێ ترسی...نوکەژی گازپروم کریە یاریا ڤەشارکان و بن ئاڤ کرنێ.....!! ۳. بو ئەوێن شارەزیی یاریاسیاسی ئەمریکا خوش هەڤالە. راستە ئەمریکا ژی ل پەیمانا جەزائیر خودانی ل کوردان نەکر، ل عەفرینێ پشتگیریا کوردان نەکر...لێ سالا ۱۹٦۷تاکو ۱۹۷٥بدەهان ملیون دولار دانە کوردان، پشتگریەکا لەشکەری، دبلوماسی ب رەنگەکی ژ رەنگان ژ کوردان کرن...ل ئازادیا عێراقێ و بسەردا هاریکاریا گەلێ کورد کر، ل بەریا ریفراندومێ نامەیەکا سەنگین بوکوردان هنارت...نوکەژی پشگیریا کوردان دکەن..بملیارەها دولاڕ ل عێراقێ و سوریێ خەرج کرنە، کورد ژی سودمەندن...!! ٤. پسیار و هەلبژاردەیێن باش. پسیار ئەوە لناڤبەرا ئەمریکا و روسیا...د یاریا هەرێمی دا کورد چ هەلبژارتن، بخو بکەنە ژێگردە..چ رێک ل بەرخو بگرن...!! ۱. بو کوردان دەلیڤە هاتیە و گرنگە ئەمریکا هەلبژێرن و جهێ خوە بنەجێ بکەن دناڤا ترازیا بەرژەوەندیێن وان دا، دیسان نابیتن روسیا ژی توڕە بکەین...ئەڤێ ژی یاریەکا سیاسیا ب شارەزایی، پێ دڤێتن... ۲. عێراق یا شلوقە، هەردچیتن شلوق ترێ دبیتن...لێ دیسان هشیاری و سەردەریەکا هوشمەندی پێ دڤێتن...دچارڤوڤێ عێراقێ دا ،گرنگە کورد خودان بەرنامە و پلان بن، ب ئێک دەنگی و ببێ دەنگەیا ل سەرخو گاڤێن خوە باڤێژن ...نانێ خوە باش بروین بکەن..دەڤێ خوە باش شرین بکەن...بێ پێ گوتن و هەلا و بەلا... نانێ خوە بخون و ئەقلێ خوە دسەرێ خوە بکەن...خو نەکەنە ..خوێ بو گرارا کەسێ دی...مللەتێ خوە ئاشت بکەن، باش خودان بکەن، ئاخا خو بگرن و ب پارێزن، سەلامەتیا ناڤخویی بزەلالی و رون و زەلالی بپرێزن...دام و دەزگەهێن خوە سازی بکەن، چاکسازیەکا راست و دروست بکەن، هێزا خو ژ گەلێ خوە ورگرن، دگەل مللەت و ئاخا خو دراست گوبن...خو رێک بێخن...نەبن ئاستەنگ و بەلا ... نە بو دەولەتێن هەرێمی، نەژی بو دونیا دەرڤە و هاوپەیمانێن ناڤ نەتەوەیی.... براستی ژی روژا مە ژروژئاڤا دهەلێتن...گرنگەژی ب باشی سودێ خوە ژ هەڤبەندیا چاحی وەربگرین...دەرگەهێ مە ئەمریکایە، روین وتەڤن ئیسرائیلە...نابیتن ژی خوبێخینە ناڤا مەترسیێن دهێن..گازیا سەلامەتیێ بومە گەلەک یا گرنگە....

🔹 مەریوان وریا قانع - ئاراس فەتاح     به‌‌شی دووهه‌م    با لەو خاڵەوە دەستپێبکەین کە ھیچ شتێک لە ھەرێمی كوردستاندا سیسته‌‌می سیاسیی ناباتەوە سەر سیستەمی پەرلەمانیی؛ پەرلەمان خۆشی دەزگایەک نییە لانی ھەرەکەمی مەرجەکانی پەرلەمانێکی سەربەخۆ و خاوەن دەسەڵات و خاوەن توانای لێپرسینەوە و هه‌یبه‌تی سیاسیی و ڕێزی کۆمەڵایەتیی تێدابێت. ئەو پەرلەمانەی لە ھەرێمدا ھەیە نەک تەنھا نوێنەرایەتی کۆمەڵگا ناکات، بەڵکو نوێنه‌ری کایە سیاسییەکە خۆشی نییە، چونکە کەسە بەھێز و ھەڵقە سه‌ره‌كیی و سێنتەرە گرنگه‌كانی دەسەڵات و بڕیاردان لە ھەرێمدا نه‌ك هه‌ر لەناو پەرلەماندا نین، به‌ڵكو لە ڕاستیدا لەناو حکومەتیشدا نین. ئەمە وایکردوە پەرلەمانی ھەرێم، بەتایبەتی لەم خولەدا، بە کردەوە بگۆڕێت بە شوێنی بەخشینی ڕەوایەتیی بەو ھەڵقە سەرەکییانەی دەسەڵات کە لە دەرەوەی ھەڵقە ڕەسمییەکانی دەسەڵاتدان و لەناو ڕووبەری چەند خێزان و بنەماڵەیەکی سیاسیدا جێگیرە. ئەم دۆخە نوێیه‌ی په‌رله‌مان و كایه‌ی سیاسیی له‌ هه‌رێمدا ڕەنگدانەوەی ئەو ڕاستییە سادەیەن کە زۆرینه‌ی حیزبه‌ سیاسییه‌كانی ھەرێم بە کردەوە بوون به‌ ”حیزبی بنه‌ماڵه‌یی“ و سیسته‌مە سیاسییەکە خۆشی بە کردەوە گۆڕاوە بۆ ”سیسته‌مێكی بنه‌ماڵه‌یی“ لە فۆرمی سوڵتانیزمی سیاسییدا. ئەگەر سوڵتانیزمی سیاسیی تا چەند ساڵێک لەمەوبەر ئەگەرێکی سەرەکیی و بەھێزی ناو مۆدێلی حوکمڕانیی ھەرێم بووبێت، ئەوا لە پاش مەرگی نەوشیروان مستەفا و تاپۆكردنی موڵک و سامانی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ کوڕەکانی و له‌دوای دواھەمین کۆنگرەی یەکێتیی نیشتیمانیشه‌وه‌، ئەم سیسته‌مە سوڵتانییە بە کردەوە بووە بە سیسته‌می حیزبیی باڵادەست و بە فۆرمی حوکمڕانی چەسپاو لە ھەرێمدا. ھەر سێ پارتە سەرەکییەکەی ھەرێم، پارتی و یەکێتی و گۆڕان، بە پلە و ڕادەی جیاواز حیزبی سێ بنەماڵەی سیاسیین، ئەو سیاسەت و ستراتیژانەشی کە ئەم ھێزانە دەجوڵێنێت، به‌رژه‌وه‌ندیی و ویست و خەون و تەماح و ھێزی سەربازیی و ئابوریی و میدیایی خێزانە سیاسییەکانە. ئەو بەرگریییە سیاسیی و فیکریی و ئەخلاقییەی ساڵانێک لەمەوبەر بەرامبەر بە پرۆسەی ته‌وریسی سیاسیی و بەخێزانیبوونی ده‌سه‌ڵات و بەسوڵتانیبوونی دەسەڵاتدرێتیی لە ھەرێمدا ھەبوو، لە ئێستادا بوونی نەماوە، یان تەواو لاوازبووە و کەوتۆتە پەراوێزەوە. ئەوەی لە دوو ساڵی ڕابردوودا له‌ناو کایەی سیاسییدا ڕوویدا، پرۆسەی چەسپاندنی تەواوه‌تیی بەخێزانیکردنی دەسەڵات و به‌بنه‌ماڵه‌ییكردنی حیزب و بەخێزانیکردنی بەشێکی گرنگ و بنه‌ڕه‌تی دەزگا سەرەکییەکانی ژیانی سیاسیی و ئابوریی و میدیایی و سەربازیی و ئەمنیی، ئەو کۆمەڵگایەیە. ئەو پێدراوە سادانە نیشانمان ئەدەن، سەرەڕای بوونی پەرلەمان و ھەڵبژاردن بۆ پەرلەمان، بەڵام سیسته‌می سیاسیی له‌ ھەرێمدا ھیچ شتێک نایباتەوە ناو سیسته‌می په‌رله‌مانیی و، بنه‌ما و رێسا ھەرە سەرەتاییەكانی دیموكراسیی و حوکمڕانییەکی باش و بەرپرسیاری تێدا په‌یڕه‌وناكرێت. جاران سێنتەری سەرەکیی سیستمە سیاسییەکە سەرۆکێک بوو کە ھەمەدەسەڵات و بێچاودێریی بوو، ئێستا لە بری ئەو سەرۆکە بارەگایەکی ناڕەسمیی بوونی ھەیە، کە بارەگای بارزانییە و، هه‌رچی بڕیارە گەورە و چارەنووسسازەکان هه‌یه‌ بەناو ژووری ئەو بارەگایەدا تێدەپەڕێت و لە لایەن باوک و کوڕ و ئامۆزایەکەوە له‌ناو ده‌زگاكانی حوكمڕانیی هه‌رێمدا ئاراسته‌ و پیاده‌كرێن. ئەگەر لە خولەکانی پێشودا پەرلەمان تیپی چوارھەم و پێنجەمی دەسەڵات بووبێت، ئه‌وا لەم خولەدا و دوای چەسپاندنی تەواوەتی دەسەڵاتی خێزانیی، پەرلەمان لەوە کەوتوە ھەڵقەیەک لە ھەڵقەکانی دەسەڵات بێت، بەڵکو گۆڕاوە بۆ شوێنی کۆبوونەوەی کۆمەڵێک موچەخۆری بێدەسەڵات، کە زۆرینەی ڕه‌هایان خەریکی پیادەکردنی ئەو ئەمر و نەھییە سیاسییانەن کە لە کرۆکە داخراوەکەی دەسەڵات و بازنه‌ ته‌سكه‌كه‌ی خێزانه‌ سیاسییه‌كانەوە بۆیان دێت. لە ڕاستییدا پەرلەمان لەم خولەدا گۆڕاوە بۆ لاوازترین و بێكه‌ڵكترین ده‌زگای سیاسیی ناو ھەرێم. لەڕووی ئەخلاقیشەوە ئەم ده‌زگایە بووە به‌ شوێنی نەفرەتی زۆرینەی ڕەھای دانیشتوانی ھەرێم. بڕێکی زۆریش لە پەرلەمانتارەکان خۆشیان کەسانی ڕیزەکانی خوارەوەی حیزبن کە پەرلەمان ته‌نها وەک وێستگەیه‌ك دەبینن و مامەڵەدەکەن بۆ سەرکەوتنیان بە پلە حیزبییەکانی ناو سیستمە خێزانییەکەی خۆیان. ئەم دۆخە پەرلەمان و پێگه‌ی په‌رله‌مانتارانی بەجۆرێک سوک کردوە، كه‌ زۆرینەی خەڵک پەرلەمانتاران وەک نوێنەری گیرفان و قازانجی شەخسی خۆیان وێنادەکرێن، نەک نوێنەری کۆمەڵگاکەیان. ئەمە ھاوشان بەو ڕاستییەی کە سەرجەم پەرلەمانتارەکان، لە باشترین دۆخدا، تەنھا نوێنەرایەتی نزیکەی ٣٠% کۆمەڵگاکە دەکەن، بۆیه‌ ئه‌و له‌ ٧٠% یه‌ی خەڵک كه‌ ده‌نگیان نه‌دا، ئەگەر نەفرەتیشیان لێنەکەن، ئەوا وەک نوێنەری خۆیان نایانبینن و ھیچ متمانیه‌کیشیان پێیان نییه‌. ئێمه‌ ساڵانێكە له‌ چه‌ندان وتار و چاوپێكه‌وتندا باسمان له‌ كێشه‌ سه‌ره‌كییه‌كانی سیسته‌می سیاسیی هه‌رێم كردووه‌ و پێمان له‌سه‌ر ئه‌و ڕاستییه‌ تاڵه‌ داگرتووه‌ كه‌ په‌رله‌مانی كوردستان له‌ ڕۆژی دروستبوونییه‌وه‌ تا ئه‌مڕۆ به‌شێوه‌یه‌كی سیسته‌ماتیكی و مه‌ترسییدار بێبه‌هاده‌كرێت. هه‌یبه‌ت و توانای چاودێریی و كاریگه‌رییەکانی ئەم دەزگایە به‌ شێوه‌یه‌كی ستراتیژیی، نه‌ك تەنھا لاواز ده‌كرێت، به‌ڵكو تا ئاستی گاڵته‌جاڕیی نابوودده‌كرێت. چ حیزبه‌ ده‌سه‌ڵاتداره‌كان و چ حیزبه‌كانی ئۆپۆزیسیۆنی كۆن و نوێش نه‌یانویست كولتووری كاندید و تایبەتمەندیی په‌رله‌مانتار به‌و شێوەیە دابڕێژن كه‌ په‌رله‌مان بكاتە شوێنی ململانێی نێوان كه‌سانی یه‌كه‌می حیزبه‌ سیاسییه‌كان، ھەروەھا نەیانھێشت ھەڵقە سەرەکییەکانی دەسەڵات لەناو کایەی سیاسییدا بۆ ناو ده‌زگای پەرلەمان بگوازرێنەوە و لەوێدا کار و ململانێی سیاسیی خۆیان بکەن. لە بری ئەمە ئەم ھێزانە کولتووری دروستکردنی پەرلەمانتاریان وەک موچەخۆری خاوەن وەلائه‌ت بۆ خێزانه‌ سیاسییه‌كان و وەک کەسی لاوەکیی و پەراوێزی ناو سیستمە سیاسییەکە و وەک کەسانێک کە دوای قازانج و به‌رژه‌وه‌ندی شەخسیی خۆیان کەوتون، دروستکرد. ئەم یارییە ناشیرینە وایکرد په‌رله‌مان به‌ لۆژیكی پارتی و یه‌كێتی و ھێزەکانی تر، له‌ ئۆفیسی سه‌رۆكه‌كان و لە ژووری ئەندامانی بنەماڵە و ماڵی کەسانی ناو ھەندێک لە ئەندامانی مەکتەبی سیاسییەکان و باڵە ڕەسمیی و ناڕەسمییەکانی ناو حیزبەوە، ئاراسته‌بكرێت. ھەروەھا واشیکرد پەرلەمان لەباتی ئەوەی خەریکی کێشە سەرەکیی و بنەڕەتییەکانی کۆمەڵگابێت و دەسەڵاتی ئەوەی ھەبێت لەسەر چۆنیەتی چارەسەرکردنی ئەو کێشانە بڕیاربدات، بوو بە بەشێک لەو مەقاشە درێژە کە ئەو خێزانە سوڵتانییانە و کەسەکانی ڕیزی یەکەمی حیزب بەدەستیانەوەیە و لەڕێگای ئەو مەقاشەشەوە دەستی خۆیان بۆ ناو زۆرێک لە دەزگاکان و کایەکان و خانەکان درێژدەکەن. ئەگەر پەرلەمان لە چەند خولێک لە خولەکانی ڕابردوویدا ھەندێک جار بۆ ئاستی پەراوێزێک بەرزبووبێتەوە کە ساتەوەختی کۆنترۆڵنەکردن و سەربەخۆبوونێكی ڕێژه‌یی تێدابووبێت و توانیبێتی لەدەست سێنتەرە سەرەکییەکانی دەسەڵات ڕزگاریبێت و جۆرێک لە تەحەدا بەرامبەر بە خواستی خێزانه‌ سیاسییەکان نیشانبدات، یاخود سەرقاڵی بڕیار و پرۆژەیەک بووبێت لە دەرەوەی لۆژیکی ئەو خێزانە سیاسییانەدا، ئەوا لە ئێستادا ھەموو ئەو توانایانەی لەدەستداوە و خودی پەراوێزبوونەکەشی بەشێوەیەکی ھەمەلایەن کۆنترۆڵ کراوە. پەرلەمان بووە بە ڕووبەرێکی دەزگایی ئیفلیج و دەستە دەرەکییەکانی دەرەوەی پەرلەمان، چییان بوێت و چۆنیان بوێت بەو شێوەیە دەیجوڵێنن. بۆیه‌ به‌ بۆچوونی ئێمه‌ ئەوەی ئەمڕۆ لە پەرلەمانەکەی ھەرێمدا ڕوودەدات چاکسازیی نییە بە مانای ڕاستەقینەی وشەکە، ھەوڵدان نییە بۆ گۆڕینی کۆڵەکە و بونیادە سەرەکییەکانی ئەو حوکمڕانییە سوڵتانییه‌ی لە نزیکەی سێ دەیەدا دروستکراوە و بەرپرسیارە لە سەرجەم دزیی و گەندەڵیی و نادادپەروەریی و قەیرانە گەورەکانی ئەو سیسته‌مە. ھەروەھا سەرەتایەکی تازەش نییە بۆ فۆرمێکی نوێ لە دەسەڵات کە تیایدا توانای چاودێریکردن و لێپرسینەوە و بەیاساییکردنی پراکتیک و بڕیارەکان جێبەجێبکرێن. ئەوەی ڕوودەدات تلدانی سیسته‌مە سیاسییەکەیە لەناو قوڕ و لیتەکەی خۆیدا و دۆزینەوەی شەرعییەتە بۆ ئەم تلدانە لەناو پەرلەمان خۆیدا. ئه‌وه‌ی له‌ ڕووی سیاسییه‌وه‌ ڕووده‌دات، خۆته‌كاندن و خۆپاككردنه‌وه‌ی سیاسیی باڵێکی نوێی ده‌سه‌ڵاته‌ لەناو ته‌پوتۆز و پاشەڕۆکانی كابینه‌کانی پێشووتردا.

دانا ھەڵەبجەیی  کاتی خۆی سەرقاڵی تەختەیەک بووم کە پێیان ئەوت کەمان، کەمانچە، ڤیۆل،،، ئێستا ئەزانم کە ھەڵبژاردەیەکی جوان بوو،،ئەو تەختە و ژێیە، چ جیھانێکی بچوک بوو و چ کارامەیەکی گەورە بوو. کە ناسک بوو ئەو دونیایەی زمانی باڵا و کلاسی بەرزی خۆشەویستی تێدا ئەخوێندرا، کە بەھادار بوو ئەو  تەمەنەی کە بەخشین و فیداکاریمان تیایدا سەرمشقی خود بوون و کورد بوونمان بوو. کاشکی سروشت و جوانی و موزیک و ھونەر و ئەدەب و کوردایەتی، وەک جاران بەھای خۆی بۆ ئەگەڕایەوە، ھیوا و ئومێد و فەنتازیای منداڵی و مێردمنداڵی و لاویمان، بەم شێوەیە تارمایی  تەڵخ تاڵانی نەئەكرد. مرۆڤەکانی سەردەمی پاکییەکان ئالودەی ئەم جیھانە ئالوەدەیە نەبوون، نەبووبونە ڕۆبۆتی ئەو مۆبایلەی بە دەستیانەوەن، نەبووبونە  ئاوێتەی زنجیرە دراما بێ کەڵکە تورکییەکان، گوڵەبەڕۆژە و نێرگەلە ساتە ڕامانەکەنییانی لێ نە ئەسەندن. تی ڤی و ھەواڵە فەیکەکان گەمەی بە عەقڵیان نەئەکرد. مرۆڤ خاوەنی خۆی بوو، یا باش بوو یا جاش، یا ڕەش بوو یا سپی. ئێستا ھەموو دنیا بە میدیا و مۆبایل بەڕێوە ئەچێت، یا ئاکتێڤیت یا پاسیڤ، یا جوڵێنەری یا جوڵێنراو. کەم کەس ئەبینیت خاوەن کەسایەتیەکی نەجوڵاو و نەگۆڕ بێت، بەپێی سات و کات و شوێن وەک حەدبا ڕەنگ و دەنگت بۆ ئەگوڕێت. کەم کەس ئارامە و ئاسودەیە، ھەمووی ھێلاک و بیزارە، ڕەخنە لە ھەموو شت و لە ھەموو بابەتێک ئەگرێت، تەنھا لە خۆی نەبێت. جاران خود خاوەنی خۆی بوو، بە ئاسانی ئەتناسییەوە، ئێستا ئاستەمە بێناسیتەوە، ڕەنگاوڕەنگی وبێ ڕەنگی ھەمووی گرتوەتەوە. ھەر بۆیە مرۆڤەکانی جاران ھاوڵاتی جوگرافییەکی دیاریکراو بوون،  ئێستا خۆیان بە ھاوڵاتی جیھان ئەزانن، ھەر بۆیە نە خاوەنی جوگرافیای خودی خۆیانن نە خاوەنی جیھانیشن. گەڕانەوە بۆ خودی خۆمان و ئاشتکردنەوەی شتە جوانەکانی ژیان بە خۆمان لەم سەردەمە ڕومەڵخەزانە، ھیچ نەبێت پاراسیتۆڵێکی ئازارشکێنە.  

سەلاح خدر بڕیاری ساڵی ڕابردووی دادگای بەرایی بەلجیکا لەبارەی ئەوەی پارتی کرێکارانی کوردستان پەکەکە ڕێکخستنێکی تیرۆری نییە چەند ڕۆژ لەمەوبەر لەلایەن دادگای پێداچوونەوەی ئەو وڵاتەوە ئەرێ کرا. ساڵی ڕابردوو دۆزگەر و پارێزەرانی دەوڵەتی تورک پێداچوونەوەیان بە بڕیارەکەی دادگای بەرایدا کردبوو، دادگاش لە ١٤ی کانونی دووهەمی ئەمساڵدا دانشتینێکی لەوبارەیەوە ئەنجامدا، تیایدا لایەنی تورک داویان کردبوو کاتی زیاتریان پێبدەن. دۆزگەری دادگای باڵای بەلجیکی بڕیارەکەی دادگای خواری خۆی لەمەڕ دۆزی پەکەکەوە بە ئەرێنی بینی بوو. ڕۆژی سێشەممەی ڕابردوو ٢٨ی کانونی دووهەم دانشتینی دووهەمینی دادگا لەوبارەیەوە پێکهات، دۆزگەری دادگای باڵای لەوێ قسەی کرد، بەپێی سەرچاوەکانی نزیک لە دۆسیەکە قسەکانی دۆزگەر پێداگری بووە لە هەڵوێستەکەی پێشووی خۆی. پارێزەری لایەنی کوردی جان فەرمۆن لەوبارەیەوە قسەی بۆ ئاژانسی فرات کردووە و گوتویەتی، دەزگای سزای بەلجیکا لە ماوەی یەک ڕۆژدا دەتوانێت بڕیاری خۆی بدات، تانەکانیش لە دژی بڕیارەکەی دۆزگەر ڕەد کراونەتەوە. فەرمۆن دەڵێت، لە بڕیارەکەی پێشووتردا هاتبوو کە پەکەکە ڕێکخستنێکی تیرۆری نییە، بەڵکو بەشێکە لە شەڕی ناوخۆ. پارێزەرەکە سەرنجی ڕاکێشاوەتە سەر ئەوەی کە ئیدی ئەوە کۆتا بڕیارە و دەڵێت، بەلای منەوە بڕیارێکی گرنگە، لەسەر پەکەکە نرخاندنی گرنگ کرا، ئەم بڕیارە دادپەروەرانەیە و بەپێی ماف و حقوقە نێونەتەوەییەکان دراوە، من لەو باوەڕەدام ئەم بڕیارە سود بە پرسی چارەسەری سیاسی کێشەی کورد لە چوارچێوەی ئەوروپادا دەگەیەنێت، بڕیارەکەی دادگا بەوەی پەکەکە ڕێکخستنێکی تیرۆریستی نییە، دەرگایەکی نوێ بەڕووی پرسی کوردا لەناوەندەکانی ئەوروپا دەکاتەوە، نیشانی دا کە ئەوروپا لە پرسی چارەسەری سیاسیدا جدییە. فەرمۆن گوتویەتی، ئەم بڕیارە کاریگەری لەسەر هەڵوێست و لیستی ڕێکخستنە تیرۆرییەکانی یەکێتی ئەوروپا دەبێت، بۆ ئەوەش دەڵێت، ئەم بڕیارە حقوقیە سیاسی نییە، ڕاستەوخۆ کاریگەری لەسەر حکومەتەکان دەبێت. حکومەتی بەلجیکا نیشان دەدات کە پێویستە چاو بە لیستی تیرۆری یەکێتی ئەوروپادا بخشێندرێتەوە. لەمانگی تشرینی دووهەمی ٢٠١٨ دا دیوانی دادی ئەوروپا لە لوکسەمبۆرگ بەڵگەکانی نێوانی ساڵانی ٢٠١٤ بۆ ٢٠١٧ی لەمەڕ مانەوەی پەکەکە لە لیستی تیرۆر بەکەم و ناتەواو بینی بوو، هەربۆیە بەبڕیارێک لیستەکەی بەتاڵ کردبوەوە، بەڵام وڵاتی بەریتانیا لەسەر ناوی یەکێتی ئەوروپا تانەی لە بڕیارەکە دابوو، ئەوەش بووە هۆی ئەوەی پەکەکە ئۆتۆماتیک بکەوێتەوە ناو لیستەکە، لە مانگی ئاداری ٢٠١٩ دا لایەنی کوردی جارێکی تر سەرلێدانی لەوبارەیەوە کردبوەوە. دواین جار دادگای پێداچوونەوەی بەلجیکا لە هەشتی ئاداری ٢٠١٩ دا دەربارەی دوو دۆسیەی جیاواز پێنج بڕیاریدا بوو، لە بڕیارەکاندا هاتبوو کە ئەو کەس و گروپانەی گومان دەکرێن ئەندامی پەکەکە بن لە دادگای بەرایی بەلجیکا بڕیاریان لەسەردراوە کە نابێت لەسەر ناوی بەشداربوون لە چالاکی گروپێکی تیرۆریست سزا بدرێن، دادگا دەستنیشانی کردبوو کە پەکەکە هێزێکی چەکداری بێدەوڵەتە، لەبەرامبەردا دەوڵەتی تورک و دادگای فیدراڵی بەلجیکا لە ٢٠ی ئاداری ٢٠١٩ دا تانەیان لە بڕیارەکەی دادگای پێداچوونەوەدا. ئەم دۆسیەیە ساڵی ٢٠٠٦ لە بڕۆکسل کرابوەوە تیایدا لێکۆڵینەوە لە ٣٧ کەسایەتی و دەزگا کرابوو، کەلەناودا میدیا و ڕاگەیاندنە کوردیەکان و شەهید فیدان دۆغانیش هەبوون، فیدان لە ٩ی کانونی دووهەمی ٢٠١٣ دا لە پاریس لەگەڵ ساکینە جانسز تیرۆرکرا. جگە لەوانە دۆسیە لەسەر کوردێک بەناوی فەیسەڵ چۆڵاک کرابوەوە بەتۆمەتی ئەوەی چەند پارچەیەکی پێداویستی ئەلەکترۆنی بردووەتە باشووری کوردستان بۆ پەکەکە، لەو چوارچێوەیەدا ماوەیەک چۆڵاک زیندانی کرابوو، پاشان بڕیاردرابوو کە پەکەکە ڕێکخستنێکی تیرۆریسی نیە و نابێت چۆڵاک لەسەر ئەوە سزا بدرێت.

قائید میرۆ مزووری  لەدوا کۆبونەوەی ئەنجوومەنی سەرکردایەتی پارتی دا، بڕیار لەسەر ئەنجامدانی کۆنگرەی چواردەھەم درا، ئەنجامدانی کۆنگرە بۆ حزبە کوردیەکان بڕیارێکی وەھا ئاسانییە، بەتایبەتی بۆ حزبێکی وەک پارتی دیموکراتی کوردستان کە ھەم گەورەترین ھێزی کوردستانە و حکوومەت و دەستھەڵاتیشی بەدەستەوەیە، بەڵام ئەوەی جێگەی پرسیارە پارتی چ کۆنگرەیەک ئەنجامدەدات ئایا وەک حزبەکانی دیکە تەنیا چەند رۆژێک کادیر ولایەنگرانی پێوەی سەرقال دەکەن یانیش دەبێتە کۆنگرەی گۆڕانکاری و نوێبوونەوە، یەکەم ھەنگاوی کۆنگرە ھەڵسەنگاندنی کاری حزبە لە نێوان دوو کۆنگرەدا، واتە پارتی پێداچوونەوە بکات لە کۆنگرەی رابردوو تا رۆژی کۆنگرەی نوێ بەڕێوەدەچێت چی روویداوە و پەیڕەوی ناوخۆ تا چەند جێ بەجێکراوە، وەک ئاشکرایە لەنێوان ھەردوو کۆنگرەدا رووداو گەلێک ھەن، پێویستە پارتی ئەمجارە لەسەریان بوەستێت و پێداچوونەوە بە سیاسیەتی خۆیدا بکات. سیاسەکانی ھەرێمی کوردستان بە پارتیشەوە گەیشتوونەتە ئەو باوەرە حزبایەتی لە ھەرێمی کوردستان کاڵبوتەوە، ئەوەیشی ماوە خەڵکێکی زۆر بۆ بەرژەوەندی تایبەتی خۆیان چووتە نێو حزبەکان، ئەمە ئەگەر بۆ پارتی وابێت بۆ حزبەکانی دیکەش راستە، بەڵام پارتی و یەکێتی بەھۆی ھەبوونی داراییەکی باش و ناردنی کادیر بۆ حکوومەت زیاتر  خەڵکی پەیوەندیان پێوەدەکەن، ئەوەی لێرەدا گرینگە تاکی کورد ئینتیمای بۆ حزبەکان نەماوە، بەشێکی زۆر کەم نەبێت بەدوای بیرۆ باروەری حزبەکان کەوتوون ئەوانی دیکە  تەماحیان لە پارە و پۆستە نەک بەرنامەکەی حزب ، لەدوای راپەڕینەوە دەیان و سەدان نموونەمان لەبەردەستە سەنگەر گواستنەوەی بەتاک و کۆی ئەندامانی حزبەکان دەستیان پێکرد بۆ ئەو لایەنانەی پارە و ئیمتیازاتیان لایە، پارتی تەنیا بۆەتە دەزگایەکی بۆ پارە و پلە بەخشینەوە بەبێ ئەوەی سیستەمێک ھەبێت بۆ رێکخستنەوەیان تەنیا ژمارە زیاد دەکرێت و کەس ناپرژێتە سەرناوەڕۆک، ئەگەر مەکتەبی پەیوەندیەکان وەک نموونە بەرچاو بگرین زۆرترین ئەندامی ھەیە و لە رابردووشدا بینیمان پارتی خراپترین پەیوەندی لەگەل لایەنەکان ھەبو، ژمارەی ئەندامانی مەکتەبی پەیوەندیەکانی پارتی زۆر زیاترە لە پەیوەندیەکانی پارتی کۆماریی و دیموکراتەکانی ئەمریکا کەچی پارتی وەک پێویستی پەیوەندی نیە لەگەل لایەنەکانی دیکە. ئەوەی پشتی کادیر و ئەندامانی پارتی شکاندووە بابەتی پارە و جێ بەجێ نەکردنی پەیڕەوی ناوخۆی حزبە، چونکە پەیڕەو وەک یاسا وایە ھەرچەندیش کەم و کوڕی تێدابێت جێ بەجێکردنی لە جێ بەجێنەکردنی باشترە، ئەوەی جێگەی دڵگرانی کادیر و ئەندامانی پارتیە پەیڕەو تەنیا چەند رۆژێک دوای کۆنگرە جێ بەجێناکرێت، پارتی زیاتر وەک کۆمپانیایەک بەکاردەھێندرێن لەلایەن کاربەدەستەکانیەوە، بۆ نموونە لەنێوان دوو کۆنگرەدا سەدان ئەندامی مەکتەب و لق و ناوچە زیادرکراون، بەبێ ئەوەی حزب پێویستی بەدانانیان ھەبێت، بەشێکی زۆر لەو کەسانەی لەدەرەوەی پەیڕەو و پلانی حزبدا زیادکراون زیاتر لەسەر بنەمای خزمایەتی و بازرگانی و کۆتلەکاری نێو حزبووە، ھەڵەنیم تێدا ھەیە پارتیش نەبووە، بەڵام بەرپرسێک تەزکیەی کردوە، لەڕووی مادیەوە ئورگانە فەرمییەکانی حزب وشکراون، بەپێچەوانەوە نووسینگەی سەرکردەکانی پارتی و ئورگانە سێبەرەکانی حزب لە باشترین رەوشی دارایی دا بەڕێوەدەچن، ھەندێکجاریش وەک نەفام و ساویلکە دەڕوانە کادیر و ئەندامانی پارتی، لەبەر ئەوەی ژیانیان وەک پێویست گەرەنتی نەکراوە و نەوانیش لە ژیانی شاھانەدان، ئەوەی زۆر گرینگە ئەرکی کۆنگرەیە پێداچوونەوە ورد بە پەیڕەوی ناوخۆی حزبدا بکات، تا بتوانێت ھەندێک لەو دڵگرانی و یاخیبوونەی ئەندام و کادیرانی بڕەوێنێتەوە.