د.ڤیان سلێمان قەوارەی دەستوری و سیاسی هەرێمی کوردستان بەرهەمی خەباتێکی دوورودرێژی پڕ هەوراز و نشێوی لێوانلێو لە قوربانیدانە، بەرهەمی دەریایەک خوێن و ئەنفال و ڕاگواستن و کیمیابارانە، بەرهەمی شۆڕشی ئەیلول و گوڵان و ڕاپەڕینە مەزنەکەیە. بە خەباتی مەدەنی و جەماوەری گەلی کوردستان و خوێنی گەشی شەهیدانی شەڕی تیرۆریستانی داعش و داستانەکانی دوای شانزەی ئۆکتۆبەر و خەباتی سەختی سیاسی و دیبلۆماسی و تەحەدای ڕابەری نەتەوە (سەرۆک بارزانی) پارێزراوە. هەرێمی کوردستان تاکە قەوارەی دەستوری دانپیانراوی نێودەوڵەتی کوردە وەک نەتەوە و کوردستان وەک نیشتمان، لە سایەی ئەم هەرێمەدا ئاڵای کوردستان لە ناوەندە نێودەوڵەتیەکان شەکایەوەو ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی کرا و دەنگی کورد بە هەموو جیهان گەیەندرا، ئەم ئەزمونە هیوا و پەنای گشت کوردێکە لە سەرانسەری جیهان. لە چوارچێوەی پرۆژەی گەلەکۆمەی دەرەکی و ناپاکی ناوخۆیی، بەردەوام ئاڕاستەیەک لە ناوخۆی هەرێمی کوردستان وەک تەواوکاری پرۆژەی داگیرکەرانی کوردستان دژایەتی ئەزموونی هەرێمی کوردستانیان بە شێوازی جۆراوجۆر کردووە، داواکردن لە دەسەڵاتی ناوەند بۆ بڕینی بودجەی کوردستان، کارکردن بۆ بنکوڵکردنی حکومەت و ئاستەنگ خستنەپێش بەرنامەو پلانەکانی، بلاوکردنەوەی گوتاری دژەنەتەوەیی، بێ بەهاکردنی خاک و نیشتمان و کوردایەتی و سەروەرییەکان، هێرشکردنەسەر سیمبولەکان، پەرەدان بە گوتاری ڕەشبینی و بێ هیواکردن، تا گەیشتە ئەوەی بە ئاشکرا داوای هەڵوەشانەوەی قەوارەی هەرێمی کوردستان بکرێ، داوای هەڵوەشانەوەی ماڵ و پەرتەوازەکردنی خێزان و گەڕانەوە بۆ زەلکاوی داگیرکەر. کەسانێکی دۆڕاو متمانەی ڕای گشتیان لەدەستداوە و لایەنەکانیشیان ڕوویان نیە پشتگیریان لێبکەن، ئەمانە دەیانەوێ بە بانگەشەی چەواشە و بۆ مەرامی تایبەتی خۆیان دەنگی ناڕازی و مافی ڕەوای خەڵکی هەژار بقۆزنەوە، لەکاتێکدا سەرۆکایەتی هەرێم و حکومەت بە هەموو توانایەکەوە هەوڵی دەربازبوون لە قەیرانەکان دەدەن و حکومەتی هەرێم ڕێڕەوی چاکسازی و دادپەروەری گرتۆتەبەر، ئەم کەسە بچوکانە هەموو توانایەکیان خستۆتە گەڕ بۆ کاولکردنی نێوماڵمان و لەناوبردنی قەوارەکەمان، ئەمانە جێگای مەترسین چونکە هیچیان نەماوە بۆ لەدەستدان و کەسانێکی دۆڕاون. ئەوانەی داوای هەڵوەشانەوەی ئەم قەوارەیە دەکەن و دیارە کە پیلانی داگیرکەر جێبەجێ دەکەن و ڕووی تیریان لە پارتی دیموکراتی کوردستانە؛ باش دەزانن ئەم قەوارەیە واتە پارتی، چونکە پارتی سەرچاوە و کانگای خەباتی بزاڤی ئازادیخوازی کوردستانە، پارتی تەنها هێزی کوردستانە کە ڕاستگۆیانە و بنەماییانە و کردەییانە پارێزگاری لە هەرێمی کوردستان کردووەو دەکا، هەرێمی کوردستان بەرگەی پیلانگێڕییەکانی بەغدا و پاوانخوازی وڵاتانی دەوروبەر و هێرشی سەربازی میلیشیاکان و گەمارۆی ئابووری و شەڕی سەختی تیرۆر لە ڕووی بەرەیی و سەقامگیری ناوخۆیی گرتووە، بە دەنگ و هاواری ناسازی ئەوان نەک هیچی لێ نایە، بەڵکو پارێزەرانی زیاتر و زیاتر دەیپارێزن و بەهێزی دەکەن.
پەیكار عوسمان - خودی سیاسەت جۆرێکە لە باڵایی، چونکە تێپەڕاندنی جانبە غەریزییە خۆپەرستەکەی مرۆڤەو ئاشنابوونە بە گشت و هەستکردنە بەوانیتر. ئێمەش سیاسەتمان هەیە، بەڵام لە جانبە نزمە خۆپەرستەکەیدا. لەکاتێکا خودی سیاسەت ئەکەوێتە جانبە باڵا خۆنەویستەکەوە. کەواتە لەڕاستیدا ئێمە هێشتا سیاسەتمان نیە! ئاخر سیاسەتی ئێمە بریتییە لە ئۆخەی ئۆخەی هەرکەس بۆ خۆی. لەکاتێکا سیاسەت خۆی، بریتییە لە ئۆخەی ئۆخەی هەرکەس بۆ گشت. - لە جانبە نزمە ئاژەڵییەکەدا غەریزە حوکم ئەکاو لە جانبە باڵا مرۆییەکەدا هۆشیاریی حوکم ئەکات. سیاسەتیش سەربە ناوچەی دووەمەو لەسەر دوو پایەی عەقڵ و ئەخلاق وەستاوە. لەکاتێکا ناوچەی یەکەم لەسەر دوو پایەی حەزو ڕق وەستاوەو ئەم دوو قاچەش بۆ سیاسەت نابێ و سیاسەتی لەسەر ڕاناوەستێ! - خۆپەرستیی سیاسییانەی ئێمە، هەر جانبی پارەو مادە نیە، جانبی دەمارگیرییشە. ئاخر جاری وایە کەسەکە هیچ بەرژەوەندییەکی مادیشی نیە، بەڵام تا دواسنور بەرگری لە حیزبێکی گەندەڵ ئەکات! یان تا دواسنور بەرگری لە ڕای خۆی ئەکات ئەگەر هەڵەشبێت! دەی ئەمە گرێیەکی دەروونییە نەك هەڵوێستێکی سیاسی. هەڵوێستی سیاسی گۆڕاوەو بەپێ ی بنەمای چاکەو خراپە گۆڕانی بەسەردا دێت. بەڵام دەماریگیری سیاسی نەگۆڕەو تۆ بە چاك و بە خراپ هەر ئەوەیت کە هەیت. - هەیە پارتیبوونەکەی نەگۆڕەو بە باشی و بە جاشی هەر پارتییەو هەرچی ڕووبدا هیچ لە پارتیبوونی ئەو ناگۆڕیت. بەعەکسەوە هەشە دژەپارتیبوونەکەی نەگۆڕەو ئەسڵەن مەسەلەکە ستەم و فەساد نیە، بەڵکو هەر دژەپارتیبوونێکی ڕووتەو هیچی تر. دەی ئەم دووانە هەمان نەخۆشییان هەیە، "نەخۆشیی ناسیاسییبوون"، چونکە نە سیاسەت ئەوەیەو نە سیاسیبوون وایە! - بۆ ئەوەی لە نەخۆشییەکە تێبگەیت، سەیرکە لای ئێمە خودی کردە سیاسییەکان مەوزوع نین، بەڵکو بکەرە سیاسییەکان مەوزوعن. واتە هەمان کردە ئەگەر یارەکەت بیکا باش و شانازییە، بەڵام ئەگەر نەیارەکەت بیکا خیانەت و جاشێتییە! - لە نمونەی ٣١ی ئاب، ١٦ی ئۆکتۆبەر، ڕیفراندۆم.. کە هەریەك لەمانە هێشتا وەکو کردەکە نەبۆتە بابەت لای ئێمە. بەڵکو هەر لە بکەرەکەوە سەیریان ئەکەین و هەمان کردە، ئەگەر بکەرەکەی بگۆڕین بەویتر، لەگەڵ و دژەکەشی ئەگۆڕێت و ئەوەی کە ئێستا دژە، ئەبێتە لەگەڵ و ئەوەشی کە ئەوسا لەگەڵبووە، ئەبێتە دژ! کە ئەمەش خودی نابابەتیبوونەوە ئێمەش تا دیدی بابەتییانە دروست نەکەین، کوێرین ناتوانین بابەتەکان ببینین. بابەتیبوون ئەوەیە کە کردەکە چەقەو بە بنەمای چاکە ئەیپێویت، نەكئەوەی بکەرەکان چەقبن و بە بنەمای لایەنداریی بیپێویت. - ئەوەی سۆران عومەریش هەر لەم ئیزدیواجییەت و دووفاقییەدایەو پێشوەخت لەگەڵەکان و دژەکانی دیارەو خۆ ئەگەر پەرلەمانتارێکی پارتی وای بوتایە، ئەوکات هەمان دژەکانی ئێستای قەوارە، ئەبوونە بەرگیریکارانی سەرسەختی قەوارە! - ئەمەوێ بڵێم، کێشەکە ئەم حیزب و ئەو حیزب نیە، بەڵکو هەمووی یەك عەقڵیەتەو کێشەکەش ئەو عەقڵیەتەیە. سەیرکە پارتی لەگەڵ یەکێتی شەڕیبوو بەعسی بۆ هێناو یەکێتی لەگەڵ پارتی شەڕیبوو پاسداری بۆ هێنا. ئێمەش لەگەڵ پارتی و یەکێتی شەڕمانەو لەناخی خۆماندا حەزئەکەین بەغایان بۆ بێنین. دەی مەگەر ئەمە هەمووی یەك عەقڵ نیە؟؟ - کە نەخۆشی دای لە دەغڵ و دانەکەت، تۆ ئەبێ دەرمانی پیاکەیت و نەخۆشییەکە بکوژی، نەك ئەوەی ئاگری پێوەنێیت و دەغڵەکەت بسوتێنی. هۆشیاریی جیاکردنەوەی تەڕو وشکەو جەهل سوتاندنی تەڕو وشکە پێکەوە. لێرەشدا تەڕی ئێمە قەوارەکەی هەرێمەو وشکی ئێمە ستەم و فەسادەکەی حیزبەکانە. پارتی و یەکێتی بە ستەم و فەسادو "بە کردەیی" سی ساڵە خەریکی سوتاندنی تەڕەکەن. دژەکانیشیان لە جەهل و ڕقی خۆیانەوە، لەبری ئەوەی ستەم و فەسادو وشکەکە بسوتێنن، ئەوانیش دیسان هەر هاتوون بۆ گیانی تەڕەکە! - دەی دەرمانی فەسادو ستەمەکەی ئەوان و دەرمانی ڕق و جەهلەکەی ئەمان، هەر هۆشیارییەو هۆشیاریش هەر جیاکردنەوەی تەڕو وشکە. جا ئێمە ئەگەر لە ڕقی پارتی و یەکێتی هەرێم بوستێنین و لە ڕقی پەیەدە ڕۆژئاوا بسوتێنین و لە ڕقی پەکەکە قەندیل بسوتێنین، ئیتر دوژمنمان بۆچیە؟! - ڕقی قەومچێتی و ڕقی دژەکوردایەتی هەر یەکێکە. ڕقی دینی و ڕقی دژەدینی هەر یەکێکە. ئەو ڕقەی پارتی ئەیڕێژێ و ئەو ڕقەی دژەپارتییەکان ئەیڕێژن هەر یەکێکە. ڕقی حیزبایەتی و ڕقی شارچێتی و ڕقی سیاسی و ڕقی کۆمەڵایەتی.. هەمووی لەوەدا یەکە، کە عەقڵکوژەو هۆشیاری لەسەر دانامەزرێ. هۆشیارییش قەوارەی یەکەمی مرۆڤەو ئەم قەوارەیەش پێش هەرشتێك، بە شکاندنی تەوقی ڕق و دەمارگیری دروستئەبێ. تۆ تا دیلی ڕقەکانت بیت و تا دەمارگیربیت لەسەر حەزو ڕاکانت، ناتوانی قەوارەی هۆشیارییت هەبێت. هەموو قەوارەکانی تریش لەم قەوارەی یەکەمەوە مانا وەرئەگرن و لێرەوە دروستئەکرێن و ئەپارێزرێن.
عەلی مەحمود محەمەد 11 ساڵ و نیو زیاتر بەسەر ئەو كاتەدا تێدەپەڕێت , بۆ یەكەمجار نەك لە كوردستان بگرە لە عێراق و جیهانی عەرەبیش , دەستمان كرد بە راگەیاندنی هەڵمەتێك لە پێناو هەڵوەشاندنەوەی خانەنشینی پەرلەمانتاران و كەمكردنەوەی موچەكانیان بە تایبەتی و پلە باڵاكان بە گشتی لە هەرێمی كوردستان, لەو ماوەیەدا 34 خۆپیشاندان و سەدان چالاكی جۆراوجۆرمان بۆ ئەو مەبەستە ئەنجامدا, تا داواكاری هەڵمەتەكە بووە داواكاری گەل و شەقام , ئەوە نەبێت نەمان زانیبێت بیرە نەوت و گازەكان و شاخە پڕ كان و چەمەنتۆو زەوییە پان و بەرینە ستراتیژییەكان و قاچاخچێتی بڤەو سپیكردنەوەی پارە رەشەكان و چاوساغی فڕۆكە بێ فرۆكەوانەكان و كاركردن بۆ دەزگا سیخوڕییەكان و ... سەرچاوەی دەوڵەمەندییە زەبلاحەكانن, نەك موچەی پلە باڵاكان, بەڵام جیاوازی زۆری موچە لە كەرتی گشتی دەرخەری نیشانەیەكی زەقی نادادپەروەرییە لە هەر وڵاتێكدا, پێوەرێكی بنچینەییە بۆ دەرخستنی نا دادپەروەری لە دابەشكردنی سەروەت و سامانی وڵات. لەو ماوە دورو درێژەدا زۆر موزایەدەی بێ كردار, زۆر واژۆی بێ بەرهەم , زۆر پڕۆژەی بێ خاوەند لە كۆتاییدا, زۆر بەڵێنی بێ بەجێ گەیاندنمان بینی, زۆر سوێندی ئاینی و عەلمانی بە موقەدەساتەكانی خواو شەهیدان و قوربانیانمان لایە بێ خاوەند لە ئەرشیفەكان كەوتوونە, زۆر حیزبی یەكسانی خوازی موچە پەرست, زۆر پارتی ئاینداری حەرامخۆر....زۆر مناڵی زمان ئاگراوی بە موچەی 51 وەرەقەیی تا مردن خانەنشین بوومان بینی, دەتوت ئەو هەموو بەڵێن و وەعدو ئیمزایەی كردبویان ئەوان نەبوونە و مێش میوانیان نەبوو...... لەم 11 ساڵەدا هێندەی موزایەدە بەم دۆسیەیەوە كرا, بە هیچەوە نەكرا, كەسی وا هەیە واژۆی لەسەر چەندین پڕۆژە یاسای لەم چەشنە كردووە, كە هەمووی لای بەندە پارێزراوە, بەڵام هێشتا مەرەكەبی واژۆكانی وشك نەببوەوە, خانەنشینی 51 وەرەقەیی خۆی خستە تەنگەی باخەڵ و ببڕای ببڕ ورتەی لێوە نەهاتەوە, وەك ئەوەی ئەوان نین موچەی خانەنشینییەكەیان نەك كاتی پەرلەمانتارییەكەیان لە موچەی نیوەی سەرۆكەكانی جیهان زیاترە , زۆری ئەمەش لە ژێر ناوی ئەوەی گوایە حكومەتەكەمان دزە و ئەمین نییە بۆیە وەریدەگرن. بڕیارە ئەمڕۆ 1-7 كە رۆژی لە دایك بوونی نیوەی هاووڵاتیانی كوردستانە , پەرلەمانی كوردستان دەرگای رەتكردنەوەی خانەنشینی بۆ ئەندامە كۆن و نوێكانی بكاتەوە , كە ئەمەش باشترین دیارییە بۆ رۆژی لەدایك بوونی لایەكی كوردستان, لەماوەی رابردوو هەر لەم خولەی پەرلەمان چەندین كەس بڕیاریان داوە ئەو خانەنشینیە رەت بكەنەوە , ئێمەش لە كاتێك كە جوڵەو كردەی پراتیكیمان لێ سەنراوەتەوە, لەم وڵات و شارە ئازادەدە لەماڵەوەش لە ژێر چاودێری پزیشكی نا, بگرە سیاسی و ئاسایشداین, بۆیە ناتوانین بە چالاكی پێشوازی لەم حەدەسە بكەین, چاوەڕوانین قەولەكان چ بۆ پەرلەمانتارانی ئێستا وە چ بۆ رابردوو ببێتە كردار, بڕیاری ئەمڕۆ موزایەدە ناهێلێت , قسە زلەكان پوچە كاتەوە, فەرمووون ئەمە كردار و رەتی بكەنەوە , دەنا ئەوانەی چەندین ساڵە موزایەدە دەفرۆشنەوە ئیتر سیحری فشەو درۆكانتان بەتاڵە بێتەوە ئەگەر رەتی نەكەنەوە، کاتی ئەوە نەماوە شەوان لە شاشەکان لەگەڵ بن، بە ڕۆژیش بە پراتیک دژ بن.
ئازاد جۆڵا کورد بەبەردەوامی و لەکاتی ناچاریشدا هەندێک لە لایەنە عێراقیەکان باس لە جێ بەجێکردنی دەستووری عێراق دەکەن و کەم جاریش کاری پێدەکەن ، دەوڵەتی عێراق لەوەتەی لە سەرەتای بیستەکانەوە دروست بووە بەچەند قۆناغ و سیستەمی سیاسی و حوکمڕانیدا تێپەڕیوە ، هەروەکو چەندین دەستووری کاتی و هەمیشەیی بەخۆوە بینیوە ، ۱ - دەستووری ۱۹۲٥ کە بە دەستوری بنچینەیی ناسراوە لە ۱۹۲٥/۳/۲۱ بڵاوکرایەوە تاوەکو کەوتنی حوکمی پاشایەتی کاری پێکراوە ، لەم دەستورەدا هەوڵی ئەوە دراوە کورد وەک پێکهاتەیەکی عێراقی لە بۆتەی عێراقچیەتیدا بتوێنێتەوە ، دانیشی بەوە دا نەناوە کەوا کورد نەتەوەی دووەمە لە عێراقدا ، ۲ - دەستوری ۱۹٥۸ ی پاش شۆڕشی ۱٤ ی تموزی ۱۹٥۸ و ڕاگەیاندنی کۆماری کەوا بڕیاری نوسینەوەی دەستورێکی کاتیان دا بۆ عێراق و لە ۱۹٥۸/۷/۲۷ دەستوری کاتیان ڕاگەیاند ، لەم دەستورەدا کورد وەک هاوبەش لە عێراقدا مامەڵەی لەگەڵ کراوە ، بەڵام دانی بە هیچ پێکهاتەو نەتەوەیەکی تر نەناوە جگە لە عەرەب و کورد . ۳ - لە ۱۹٦٤ تاوەکو ۱۹٦۸ دووجار دەستور گۆڕاو نوسرایەوە ،ئەم سەردەمە قۆناغی کودەتا بوو ، لەم دەستورەشدا دانی بە مافی کورد داناوە لەچوارچێوەی دەوڵەتی عێراقدا ، وە لە مادەی ۲۱ دا باس لە یەکسانی هەموو عێراقیەکاندا دەکات و دەڵێ لە ئەرک و مافدا یەکسانن ، ٤ - دەستوری کاتی ۱۹۷۰ بێ گومان ئەم دەستورە لەدوای کودەتا نوسرا و وەک دەستورێکی کاتی لە ۱۹۷۰/۷/۱٦ ڕاگەیەندرا ، ئەم دەستورە بە بەراورد بە دەستورەکانی تر هەندێک کراوە ترە لە ڕووی داننان بە ماف و هەبوونی پێکهاتە جیاوازەکانی تر لە عێراقدا ، بەڵام هەرچی سەبارەت بە نەتەوەی کوردە لە بڕگەی (ب) ی مادەی ٥ دەڵێ گەلی عێراق لە دوو نەتەوەی سەرەکی عەرەب و کور پێک دێت ،هەروەها دەڵێت هەموو پێکهاتەکان هەموو مافێکیان پارێزراوە لە چوارچێوەی یەکپارچەیی خاکی عێراقدا ، ٥ - دەستوری ۲۰۰٥ ی هەمیشەیی عێراق ، ئەم دەستورە واتە هەمان ئەم دەستورەی ئێستا بە وەرچەرخانێکی گرینگ و مێژویی دادەندرێت بە بەراورد بە دستورەکانی پێشەخۆی چونکە بەشێکی زۆر لە مافەکانی کورد و پێکهاتەکانی تری عێراقی ناساندوەو جێگیرکراوە ، لە گرینگترین دەستکەوتەکانی ئەم دەستورە هاوبەشی کوردە وەک عەرەب لە عێراق و داننان بە مافی خۆبەڕێوە بردن و شێوازی سیستەمی فیدراڵی و مافە سیاسی و ئابوری و ئەمنی و تەنانەت دەستوری سەربەخۆش بۆ هەرێمی کوردستان جێگیرکراوە .. لێرەدا ئەوەی گرینگە بۆ کورد لەم دۆخەدا ڕەنگە تەنها پێداگری و سووربوون و لانەدان لەدەستوور سوود و قازانج بەکورد بگەیەنێ و لە ئێستادا هیچ لایەنێک و وڵاتێک لەم مافە دەستوریانە زیاتری بۆ کورد پێ نەبێ ، بۆیە گرینگە کورد لە هەموو لایەنەکانی تری عێراق زیاتر پابەندی ئەم دەستوورە بێ و پێداگری جێ بەجێکردنی بکات ...
عەبدولڕ‌زاق شەریف هەرێمی سلێمانی وەک چارەسەر جارێک لە مەلا عومەری هاوەڵی (شێخ عیزەدین )یان پرسیبو ( مەلا تۆ بەراستیتە بانگەشە بۆ مام جەلال ئەکەیت کە داوای دەوڵەتی کورد، بۆ هەر چوار پارچەکە پێکەوە ئەکات ؟ ) . وتبوی بەڵێ وایە !، وتبویان چۆن و بۆچی بۆمان ڕونبکەرەوە ؟ زۆر بەسانایی لە وەڵامدا وتبوی ( مام جەلال لەم شاخ و کێوە بەسەر چەند پێشمەرگەیەکی ئەودیوا ئەخوڕێ و بە گۆچان لێیان ئەدا، قابیلە حەز نەکا بەسەر هەمو کوردا بخوڕێ و کوردی هەر چوار پارچەکە دارکاریبکا ) . وتبویان لەمەی مام جەلال تێگەیشتین ئەی باشە شێخ عیزەدین کۆمەڵەیە و چۆن ئەڵێی ئەویش وەک مام جەلال حەز بە یەکبونی هەر چوار پارچەکە ئەکات ؟ لە وەڵامدا ئەڵێ شێخیش ئێستا زەکات و سەرفترە بەس لە خەڵکی سابڵاخ وەرەگرێ، قابیلە حەزنەکا لە کوردی هەر چوار پارچەکەی وەربگرێ !. پارتی دیموکراتی کوردستان و ماڵباتی بارزانی و هاوبیرەکانیان، بە هەمان لۆژیکی ( مەلا عومەر ) حەز و خولیای پاراستنی قەوارەی هەرێمی کوردستانیان هەیە، بۆیە کە باسی ئەکەن سەدان هەزار دەنگ بە ڕویاندا، بەرز ئەبێتەوە . هەندێ دەنگی ناوازەی ناڕازیش لە حوکمدارێتی بیست و نۆ ساڵی یەکێتی و پارتی و شەریکەکانیان، لە مەراقی قەیران و بێ ئومێدیا، ئەڵێن هەر زاڵم وکافرێ حوکمداریمان بکات لەم حیزبانەی کوردستان باشترە! هەندێ ئاخ بۆ گەڕانەوەی بەعس هەڵدەکێشن!، داوای ڕاستەوخۆ پەیوەست بون بە بەغدا و حوکمدارێتی حیزبە عێراقییەکان ئەکەن . ئەم دو بۆچون و بیرکردنەوەیە یەک سەرچاوەیان هەیە و گوزارشت لە یەک هەقیقەت ئەکەن، ئەویش فەشەلی سیستەمی سیاسی، ئیداری و ئابوری حکومەتی هەرێمی کوردستانە . یەکەم بۆچون ئەیەوێ بیپارێزێت هەتا نەوت و جەوت چوڕبڕ ئەکات و ئایندەی زیندەگی مناڵی خێزانە سیاسییەکان مسۆگەر ئەکات، دوەم بۆچون ئەیەوێ تێکی بدات و تۆڵەی تاڵانی موڵکی خەڵک و نائومێدی خۆی بکاتەوە و لە پاڵیا ئایندەی زیندەگی مناڵەکانی باشتر بکات . سەرەنجام ڕێگەی هەر دو بیرکردنەوەکە، بە زەلیلی بەرەو بەغدا ئەڕوات و هەمو مافە دەستوری و نیشتیمانیەکانی خەڵکی کوردستان کە سەدان ساڵە فرمێسک و خوێنی بۆ ئەڕێژین، لەیەکەمیاندا، بەرامبەر مانەوەی حوکمی بنەماڵەکان و لە دوەمیاندا بەرامبەر موچە سازشی لەسەر دەکرێت و هەمو کێشە و قەیرانەکانیش وەک خۆیان و زیاتریش ئەمێننەوە . و ( ما العمل )، ئەی چی بکەین ؟ برای بەرێز ( مەریوان وریا قانع )، لە بەرنامەیەکی تەلەفزیۆنیدا، هەردو بۆچونەکەی بە گەمژەیی سیاسی وەسفکرد و ڕێگە چارەکەشی بە نیوە ناچڵ باسکرد، دیارە لەکۆتایی بەرنامەکەیا بو، بێژەرەکەش بە هەر هۆیەک بو قسەکەی پێبڕی، بۆیە وەڵامی پرسیارەکە هەقی خۆی وەرنەگرت، کە ئەبوایە هەمو بەرنامەکە تەنیا بۆ وەڵامی ئەو پرسیارە بوایە، نەک قسەکان کۆتایی پێ بهێنرێت . بە هەر حاڵ، کاک مەریوان لە وەڵامدا وتی ( ڕای من ئەوەیە لە وڵاتانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا، فۆرمی فیدڕاڵیەت یەکێکە لەو فۆرمانەی کە ئەتوانێ زۆر کێشەی سیاسی چارەسەر بکات، فۆرمی پارێزگای سەربەخۆ بێت یان هەرێمی سەربەخۆ بێت، ئەتوانێ کۆمەڵێ کێشە چارەسەر بکات، بەڵام ئەو فۆرمە پێویستی بە بکەری سیاسی هەیە کە تیایدا، دیموکرات بێت، نەک وەک پارتی و یەکێتی بێت ) . لە بنەڕەتدا، بیری فیدراڵیەت، بە دو مەبەستی سەرەکی هاتۆتە ناو کایەی سیاسی و حوکمڕانییەوە، یەکەمیان چارەسەری کێشەیە و ئەویتریان یەکبون و زیاتر پێکەوەبونە . پارێزگا، قەزا و ناحیەکانی هەرێمی کوردستان کێشە گەلێکی زۆریان لەگەڵ ناوەندی دەسەڵاتی هەولێر لە لایەک و بەغدا، لە لایەکیتر هەیە، ئەو کێشانە، قەیرانی سیاسی و ئابوری و کۆمەڵایەتی زۆری لەگەڵ خۆی هێناوە، کار گەیشتوە بەوەی بژێوی ژیان تێکبچێت و ئایندەی خەڵک و خاکەکەمان بکەوێتە مەترسی گەورەوە و تەونی کۆمەڵایەتی لەبەر یەک هەڵبوەشێت. تەنیا ڕێگەی دەستوری و یاسایی بۆ ڕزگاربون بە هەرێمکردنی شارەکانی کورستانە، ئەمەش لە ڕێگەی دەنگی زۆرینەی خەڵکی هەر پارێزگایەکەوە جێبەجێدەکرێت و مەریوان وتەنی ( میلەتەکەمان لە زۆر کێشە دەرباز ئەکەین )، هەر پارێزگایەکیش بە کەرکوکی خۆشەویستیشەوە کە مافی بە هەرێمبونی وەرگرت، ئەتوانێ دەستورێک بە تایبەتمەندییە سیاسی، ئابوری و کۆمەڵایەتییەکانی خۆی بنوسێتەوە و هەمو مافە دەستورییەکانی خۆی وەک هەرێمی سەربەخۆ لە عێراقدا، وەربگرێت . سنور و خاک و سەروەت و حوکمدارێتیش کە سەد ساڵە کێشەی هەمومانە لەم عێراقەدا، هەر بەو دەستورە، هەرێمەکان چارەسەری ئەکەن، هەندێ کێشەی کەمیش گەر بمێنێ، پێکەوە لەناو خۆماندا و لەگەڵ بەغدا، هەر هەرێمە و گفتوگۆی خۆی لە بارەوە ئەکات. ئەگەر بنەماڵە سیاسییەکانیش، حەز و خولیایان وەک تەفسیرەکەی مەلا عومەری کۆمەڵە بێت، بەخوا هەرێمی سلێمانی نە دارکاری قبوڵ ئەکات و نە سەرانەی بە ناوی زەکات و سەرفترەوە لێ ئەسەندرێ، ئەم بیست و پێنج ساڵەش کە بە دەنگی دهۆک و مێرگەسور و بە ئێف شانزەی تورک بۆیان کراوە ، سلێمانی دەستی بەو دەڤەرە ڕانەگەیشتوە .
.gif)
عه‌داله‌ت عه‌بدوڵڵا له‌به‌ر ئه‌وه‌ی راسته‌وخۆ كاریگه‌ریی له‌سه‌ر ئارامیی سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تی و ته‌نانه‌ت ده‌روونی تاكه‌كانیش هه‌یه، ئه‌وا ره‌نگه، له بنه‌ڕه‌تدا، ناكۆكیی نێوان یه‌كێتی و پارتی، ته‌نها بۆ دوو لایه‌ن خوازراو و به‌كه‌ڵك بێ: نه‌یارانی ده‌ره‌كی و هه‌لپه‌رستانی ناوخۆیی!. ناكۆكی، ئاساییه ئه‌گه‌ر زاده‌ی جیاوازی بێت، به‌ڵام ئه‌وه‌ی، له‌رووی سیاسییه‌وه، نائاساییه‌و، ئه‌وه‌ی به كایه‌ی سیاسه‌تیش نامۆیه!، درێژه‌دانه به ناكۆكی و ململانێ به‌بێ ئه‌وه‌ی هیچ باك و بایه‌خێك به بڕی ئه‌و زیان و مه‌ترسییانه هه‌بێ كه بۆ سه‌ر ئاسایش و ئارامیی سیاسی و ده‌روونیی گشت/كۆمه‌ڵ، دروستیان ده‌كه‌ن. هاوكێشه‌كه، له په‌یوه‌ندیدا به هه‌ردوو پارته فه‌رمانڕه‌واكه‌ی هه‌رێمه‌وه، تایبه‌تمه‌ندیی زیاتریشی هه‌یه، چونكه ناكۆكییه‌كانی نێوان ئه‌مان، ده‌ستبه‌جێ و له‌یاده‌وه‌ریی به‌كۆمه‌ڵدا، هه‌م برینی مێژوویی ئه‌كولێننه‌وه، هه‌م دابه‌شبوونی جوگرافی و ئیداری، ئه‌مه‌ش بۆ تاقیكردنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یه‌كی وه‌ك كورد كه ته‌نها له‌م به‌شه‌ی باشوور، له یه‌ككاتدا، له عێراقی دوای به‌عسیشا، هێشتا به‌شێكی لێ دابڕێنراوه‌و، ده‌یان بنكه‌ی سه‌ربازیی توركیاش، له‌دۆخی له‌شكركێشی و داگیركاریدا، له‌ناو خاكه‌كه‌یدا دامه‌زراون و، له‌ولاشه‌وه، ناوبه‌ناو، تووشی گێچه‌ڵی تۆپیارانی ئێرانییه‌كانیش ده‌بێته‌وه، ناكۆكییه‌كی یه‌كجار ناعه‌قڵانییه. خۆ ئه‌گه‌ر، له‌م ناكۆكییه‌دا، دیسانه‌وه، مه‌غرورانه‌و بێ په‌ند وه‌رگرتن له رابردوو، هه‌وڵ هه‌بێ بۆ هه‌ژموونكردن و تاكڕه‌وی، یان یه‌كتر سڕینه‌وه، له‌وه‌ش زیاتر له‌م خه‌یاڵدانه سیاسیه مه‌ترسیداره‌‌دا، بویسترێ گره‌و له‌سه‌ر هێزو پاڵپشتیی داگیركه‌ر بكرێ، ئه‌وا بێگومان ده‌بێ هه‌موو لایه‌ك زۆر له‌وه دڵنیابێ كه ستراتیژی شاراوه‌ی داگیركه‌ران، خۆشبه‌ختانه!، رێك به پێچه‌وانه‌ی ئه‌م خه‌یاڵدانه‌یه. ئه‌وان، له‌كۆتاییدا، هیچ هێزێكی كوردی، چه‌ند نۆكه‌رایه‌تیشی بۆ بكه‌ن، له‌خۆیانی گه‌وره ناكه‌ن!، ئه‌وان ئه‌وه‌ی زۆر به دیققەته‌وه ده‌یخوازن و پلانی بۆ داده‌نێن، ته‌نها به‌رپاكردنی شه‌ڕی ناوخۆیی ئیستنزافی و وێرانكه‌ری وڵات و نه‌مانی یه‌كجاریی هه‌ر ئه‌زموونێكی سیاسیی كورده له هه‌ر به‌شێكی كوردستاندا، بۆیه عه‌قڵیه‌تی پاوانخوازی و یه‌كتر سڕینه‌وه، لای هه‌ر هێزێكی كوردی، له هه‌موو دۆخێكدا، هه‌ر به ته‌نها گه‌مژه‌یه‌كی سیاسی و كورتبینیه‌كی ستراتیژی نییه، به‌ڵكو ده‌كرێ بوترێ عه‌قڵییه‌تێكی كه‌متر دۆزه‌خییه بۆ كوردو ئه‌زموونی سیاسیی باشووری كوردستان به به‌راورد به‌و دۆزه‌خه گه‌وره‌یه‌ی كه داگیركه‌ران، له ناكۆكی و ئه‌گه‌ری شه‌ڕی خۆبه‌خۆی تری كورددا، به‌رپای ده‌كه‌ن!. هه‌ر له‌به‌ر هه‌موو ئه‌و هۆیانه، به‌ڵێ پێویستیمان به گفتوگۆی نێوان پارتی و یه‌كێتی هه‌یه، به‌ڵام گفتوگۆیه‌ك كه جیاوازیی تێزو سیاسه‌ت و بیركردنه‌وه له نێوان هه‌ردوولادا، بكاته فره بژارده‌یی، بكاته فراوانكردنی ئاسۆی بیركردنه‌وه‌ی سیاسی، ڕووه‌و چاره‌سه‌ركردنی قه‌یرانه‌كان و وه‌ڵامدانه‌وه‌ی داخوازیی ره‌وای خه‌ڵكی كوردستانی به‌رێ، نه‌ك بیگۆڕێ بۆ كات كوشتن و نمایش و میوەخواردن و پێكه‌نین!، یان ته‌عه‌نودی سیاسی و ده‌مارگیری و ده‌ستگرتن به بیروڕاو ره‌تكردنه‌وه‌ی هه‌موو بیروڕایه‌كی به‌رامبه‌ر. جیاوازی له‌ناو كایه‌ی سیاسیدا، بۆ نه‌ته‌وه‌یه‌ك كه كێشه‌ی شوناسی هه‌یه، كه هێشتا هه‌ڕه‌شه له‌سه‌ر خاك و قه‌واره‌ی هه‌یه، كه هێشتا داگیركه‌ر بۆی له‌بۆسه‌و مه‌ڵاسدایه، هه‌ڵوێستێك نییه بۆ ئه‌وه‌ی بكرێ به ناكۆكی و بایكۆتی سیاسی و تاقیكردنه‌وه‌ی ئه‌ندازه‌ی شكاندنی ئیراده‌ی یه‌كتر!. هیچ لایه‌ك ئه‌زموونی له‌م بواره‌دا نه‌بێ، یه‌كێتی و پارتی هه‌یانه!، دڵنیاشین، هه‌ردوولا، هێشتا توانای - خوانه‌خواسته - چه‌ندین خولی تری شه‌ڕی ناوخۆییان تیا ماوه! به‌ڵام به‌بێ ئه‌وه‌ی هیچیشیان كۆتاییان پێ بێ و هیچ بچننه‌وه جگه له مه‌رگی زیاتری رۆڵه‌كان و وێرانكردنی قه‌واره‌ی سیاسیی كوردستان و كۆتایی پێهێنانی، چونكه ڕوونه هێشتنه‌وه‌‌ی ناكۆكیی به‌رده‌وام له‌نێوان ئه‌م دوو هێزه‌دا، له نزیكه‌ی نیوسه‌ده‌ی رابردوودا، به‌شێكی دانه‌بڕاو بووه له ستراتیژی داگیركه‌ران، بۆ ئه‌مه‌ش ده‌یان به‌ڵگه‌نامه له ده‌زگاكانی موخابه‌رات و ئه‌من و باره‌گاكانی حزبی به‌عسی رووخاو و به‌ڵگه‌نامه‌ی تری دزه‌كراوی ده‌زگای موخابه‌راتی وڵاتانی تردا هه‌یه!، بۆیه هه‌ر هێزێكی سیاسییش ئاو بكاته‌وه ئاشی ئه‌م ستراتیژه‌دا، هه‌ر حزبێك له پێناوی تاكڕه‌وی و خۆسه‌پاندندا، كۆمه‌كی بكات، ئه‌وا نه‌ك هه‌ر براوه نابێت، به‌ڵكو ئه‌گه‌ری مانه‌وه‌یه‌كی شه‌رافه‌ندانه‌ی خۆیشی نییه جگه له‌دۆخی نۆكه‌رایه‌تی كه هه‌میشه مه‌رجێكی بابه‌تی بووه له مه‌رجه‌كانی هه‌ڵگیرسانی شۆڕش و راپه‌ڕینه‌كانی گه‌لی كورد. گفتوگۆی یه‌كێتی و پارتی پێویسته، به‌ڵام بۆ ئه‌وه نا ته‌نها كۆببنه‌وه‌و گفتوگۆ بكه‌ن، به‌ڵكو بۆ ئه‌وه‌ی به راشكاوی خاڵی جیاوازی و سروشتیی ئه‌و بابه‌تانه‌ی كه ناكۆكیی له‌نێوانیاندا دروست كردۆته‌وه، ده‌ستنیشان بكه‌ن، بۆ ئه‌وه كۆببنه‌وه كه، له‌جیاتی ئه‌وه‌ی، وه‌ك له میدیای ته‌قلیدی و میدیای نوێNew Media و تۆڕه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كاندا ئه‌گوزه‌رێ!، له‌سه‌ر قه‌یرانه‌كان، به ره‌هایی، یه‌كتر تۆمه‌تبار بكه‌ن، بێن و به‌رپرسیارێتیی هاوبه‌ش هه‌ڵبگرن، خاڵی هاوبه‌ش بۆ تێپه‌ڕاندنی هه‌لومه‌رجی سه‌ختی دارایی و سیاسی و ته‌ندروستی هه‌رێم بدۆزنه‌وه‌و بڕیاری بوێرانه بده‌ن. گفتوگۆی یه‌كێتی و پارتی، گرنگه، به‌ڵام بۆ ئه‌وه نه‌بێت كه رۆڵی هێزه سیاسییه‌كانی تری گۆڕه‌پانه‌كه فه‌رامۆش بكرێ و بخرێنه په‌راوێزه‌وه، به‌تایبه‌ت ئه‌و هێزانه‌ی كه له‌ده‌ره‌وه‌ی حكومه‌تن. هه‌ر هێزێكی سیاسی كه لانیكه‌م عه‌قڵانی و ستراتیژناس بێت، ئه‌وا هه‌موو پلۆرالیزمێكی سیاسی وه‌ك وزه‌ی نیشتمانی سه‌یر ده‌كات، وه‌ك یه‌ده‌كی هێزو پشتیوانی لێی ده‌ڕوانێت، هه‌وڵی ره‌چاوكردنی تێزی باش و دڵسۆزانه‌ی نه‌ك ته‌نها گروپه سیاسییه جیاجیاكانی نیشتمان ده‌دات، به‌ڵكو حساب بۆ پێشنیاری گونجاو و به‌نرخی هه‌موو هێزه مه‌ده‌نی و كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان و ته‌نانه‌ت هاووڵاتییه‌كی ئاسایی-یش ده‌كات. گفتوگۆی یه‌كێتی و پارتی، باشه، به‌ڵام به‌وه سه‌رده‌كه‌وێت كه له پێناوی پاراستنی قه‌واره‌ی سیاسیی هه‌رێم و به‌رژه‌وه‌ندیی هاووڵاتیان و باشكردنی ژیان و گوزه‌رانیاندا، گیانی سازشكردنیان بۆ یه‌كتر تیا بێت، به رووی تێزو پرۆژه‌ی یه‌كتردا بكرێنه‌وه، ره‌خنه‌ی بابه‌تی و هێمنانه له‌ناو كۆبوونه‌وه‌كاندا له‌یه‌كتر بگرن و له‌ده‌ره‌وه كۆمه‌ڵگه به‌گژ یه‌كتردا نه‌كه‌ن!، به‌ڵكو بیرۆكه‌و تێزه‌كان، به لۆژیكی دانوستان، بخه‌نه‌كارو قه‌یرانه‌كانیان پێ چاره‌سه‌ر بكه‌ن، له‌وه‌ش زیاتر، ئه‌نجامی كردارییانه‌ی گفتوگۆكان، راسته‌وخۆ، له‌سه‌ر گوزه‌رانی هاووڵاتیان ره‌نگ بده‌نه‌وه‌و كاتیان پێ به‌ڕێ نه‌خه‌ن و نائومێدیان ناكه‌ن.
مەریوان وریا قانع چەند سەرنجێك لەسەر مەسەلەی ”ھەڵوەشاندنەوەی قەوارەی ھەرێم“: لە ئێستادا ھەندێك قسە و باس لەسەر ھەڵوەشاندنەوە و كۆتاییھێنان بە ھەرێم وەك قەوارەیەكی فیدراڵی لەئارادایە و زیاد لە دەنگێك لەم پرۆژەیەوە ئاڵاوە. بەر لە ھەمووشتێك ھەر ھەڵوەشاندنەویەك بۆ ئەم قەوارە فیدراڵییە بەبێ ڕاپرسیی لەسەری، كارێكی تەواو نادیموكراتە و سەپاندنی زەوق و سەلیقەی سیاسیی ئەم یان ئەو گروپە بەسەر سەرجەمی دانیشتوانی ناو ئەو قەوارە فیدراڵیەدا. بەم مانایە ئەم تێزە، لەم فۆرمەی ئێستایدا، تێزێكی تەواو نادیموكرتە. ئەگەر قەراربێت ھەرێم وەك قەوارەیەكی فیدراڵیی ھەڵبوەشێتەوە و نەمێنێت، ئەمە پێویستە لەڕێگای ڕاپرسییەوە ڕووبدات و زۆرینەی دانیشتوانی ھەرێم ھەم خوازیاری نەمانی ئەم ھەرێمە فیدرالیە بن، ھەم ڕایان لەسەر ئەوەبێت ڕاستەوخۆ لە بەغداوە بەڕێوەببرێن. لە ئەزموونی سیاسیی كوردستاندا ئەمە مانای گەڕانەوە بۆ قۆناغی بەر لە ”حكومە زاتیی“ەكەی بەعس خۆشی. بە بۆچوونی من گەڕانەوە بۆ دەسەڵاتی سێنتەر تێزێكە لە زیاد لە سەرێكەوە پڕكێشە و پڕ مەترسییە. لەڕووی كردەییەوە ئەم تێزە تەنھا ئەم مانایەی ھەیە: بۆ ئەوەی لە بنەماڵەی بارزانی و تاڵەبانی و منداڵەكانیان ڕزگارمانبێت، بابچینە بەردەستی بنەماڵەی سەدر و حەكیم و عەمامە بەسەرەكانی تری شیعە و میلیشیاكانی وەك سوپای مەھدیی و حەشدی شەعبیی و ھێزەكانی بەدر و عەسائیبی ئەھلی حەق ھتد.. بە دیوی ئەمدیویشدا چوونە بەردەستی ھێزە سونییەكان كە تێكەڵێكی ترسناكن لە بەعس و قاعیدە و ئیخوانی موسلیمین. لە ئاستی ئیقلیمیشدا لە ھەیمەنەی توركیاوە ڕاكەین بەرەو ھەیمەنەی ئێران و سعودییە. ھەڵوەشاندنەوەی ھەرێم و گەڕانەوە بۆ بەغدا ھەڵوەشاندنەوەی ئیمارەتەكەی بنەماڵەی بارزانیی و تاڵەبانییە، بۆ چوونە ناو ئیمارەتی ھێزە سوونیی و شیعەكانەوە، بۆ دەرگیربوون لەگەڵ عەقڵیەتی تائیفیی شیعەكانی عێراق و كەوتنە بەردەمی سەلەفیەتی سونیی لە چاپە ھەرە ترسناكەكانیدا. بە بۆچوونی من ئەم پرۆژەیە نەك قابیلی بەرگریلێكردن نییە، بەڵكو مرۆڤ مەگەر لە ڕووی سیاسییەوە تەواو گەمژە و لەڕووی سایكۆلۆژییە بە ڕق باركراوبت، كە وەك بەدیل و ئەلتەرناتیڤی دۆخی ئەمڕۆكە سەیری بكات. شەڕی دۆزینەوەی ئەلتەرناتیڤ بۆ ئەو ئیمارەتە سوڵتانییە جەردە و تاڵانچییەكەی ھەرێم شەڕێكە دەبێت لەناو ھەرێم خۆیدا ئەنجامبدرێت، نەك بە ڕاكردن بۆ باوەشی كۆمەڵێك بكەری سیاسیی دیكە، گەر لەمانەی ھەرێم خراپتر نەبن باشتر نین. عێراق تا ئەم ساتەش خاوەنی سیستمێكی فیدرالییە، پاراستنی ئەم فیدرالیزمە، پاراستنی ئەو لانیكەمەیە لە سەربەخۆبوون كە دەشێت وابكات ھەموو ھێز و بڕیار و دەسەڵاتەكان نەچنەوە بەر دەستی حوكمڕانان لە بەغداد. ھەڵوەشاندنەوەی ھەرێم مانای ھەڵوەشاندنەوەی ئەم فێدرالیزمە و گەڕنەوە بۆ پایتەخت. سیاسەتی ”بە پایتەختكردنی دەسەڵات“، ئەزموونێكە بە درێژایی سەدەی بیستەم، نەك تەنھا لە عێراقدا، بەڵكو لە ھەموو خۆرھەڵاتی ناوەڕاستدا، جگە لە ستەمگەریی و دیكتاتۆریەت و ھەڵاوێردن و دیسكریمینەیشن شتێكی تری لێ سەوز نەبووە. بەبۆچونی من دۆخەكە لە ئێستادا بەم جۆرەیە: ھەولێر لە بەغدا خراپتر و بەغدا لە ھەرێم خراپتر. حوكمڕانانی كوردستان لە حوكمڕانانی بەغدا خراپتر و ئەوانی بەغداش لەوانەی كوردستان خراپتر. ھەردووكیان لە دزیی و جەردەیی و گەندەڵیی و خراپبەكارھێنانی دەسەڵات و گرتن و كوشتن و فڕاندندا برای یەكن. ئەم حوكمڕانانە بە ھیچ مانایەك لەیەكتری جیاواز و دابڕاو نین، ئەوان بە سەدان ھێڵی بینراو و نەبینراوەوە بەیەكترییەوە گرێدراون. ئەوەی پێویستە بگۆڕێت، گۆڕینی ھەردوو جەمسەرەكەی دەسەڵاتە، نەك ھەڵاتن لە یەكێكیانەوە بەرەو ئەویتریان. ڕای من لەسەر دۆخی سیاسیی و ئابوریی و یاسایی و دەزگایی و حیزبیی و میدیایی و فەرھەنگیی قەوارەكەی ھەرێم بۆ زۆرێك لە خوێنەران ئاشكرایە، ئەوانە نەبێت كە بە ئەنقەست دەیانشێوێنن و بەوشێوەیە دایدەڕێژەنەوە كە خۆیان دەیانەوێت. من تا ئێستا چەندانجار باسم لەوە كردوە كە ئەم ئەزموونەی ھەرێم قابیلی چاكسازیكردن نییە، دروستبوونی بزوتنەوەی گۆڕان لە ساڵی ٢٠٠٩دا و پەنابردنی ئەم بزوتنەوەیە بۆ ھەڵبژاردن وەك ئامرازێك بۆ ئەنجامدانی گۆڕانكاریی حیكایەتێكی تراژیدییە. ئەمڕۆ ئیتر تەواو ئاشكرایە كە ھەڵبژاردن ئامرازی گۆڕانی ئەو ئەزموونە و چاكسازیكردن لەناویدا، نییە. ئەم ئەزموونە سی ساڵ كاری مافیایی و جەردەیی و دزییكردن و پەنابردن بۆ ھێز و توندوتیژیی لەپشتە. ئەوەی دروستكراوە بە ڕادەیەك نالەبارە كە قابیلی چاكسازیی نییە و بە تەنھا دەسكاریكردنی موچە، یان چاودێركردنی خاڵەكانی گومرك لەسەر سنوور، یان فرۆشی نەوت بەتەنھا، بونیادە سەرەكییەكانی ئەو گشتە گەورەیە ناگۆڕێت. ئەوەی دەبێت ڕووبدات، ھەڵوەشاندنەوەی ئەوەیە كە دروستكراوە بە نیازی سەرلەنوێ دروستكردنەوەی بە شێوەیەكی جیاواز. ئەمەش ئەركێكە بەوە ئەنجامنادرێت بەرگریی لە خورافەتی ڕاكردنی خەڵكی كوردستان بۆ ناو ئامێزی ھێزە تائیفیی و دینیی و دەسەڵاتگەرەكانی بەغدا، بكەیت و قەوارە فیدراڵییەكە ھەڵوەشێنیتەوە. ئەوەی دەبێت ڕووبدات بەھێزكردنی ڕۆژانە و پلان بۆدانراو و بەردەوامیدانە بە ئیرادەی گۆڕانكاریی سیاسیی سیستمەكە و كاركردنی عەقڵانیی بۆ ئەنجامدانی ئەو گۆڕانكارییە. ئەمەش ئەركێكە بەم بكەرە سیاسییە بچووك و نەفامانە ناكرێت كە خەون بە ڕاكردنەوە بۆ بەغدا دەبینن. ھاوكات باوەڕیشم وایە بۆ ئەنجامدانی ئەم گۆڕانكارییە وەرگرتنی ھاریكاریی لە بەغدا، لە ئەمریكییەكان، یان لە شەیتان كارێكی ڕەوایە. چونكە درێژەدان بەم ئەزموونەی ئەمڕۆكەی كوردستان نزیككردنەوەی دەستەجەمعی خەڵكی كوردستانە لەناوچوون. ھەمان دۆخ كە لەبەغداش ئامادەیە و كاردەكات.
.gif)
کاروان عەلی شامار فەیلەسوفی فەرەنسی میشێل فۆکۆ لەیەک لە کتێبەکانیدا بەناوی (رەخنە چییە؟)، زۆر بەوردی باس لە رەخنەو جۆرەکانی دەکا، پێی وایە رەخنە ئامرازە، کەرەستەیە بۆ دوارۆژ یان بۆ حەقیقەتێک کە رەخنە نازانێت چۆن روو دەدات! وە ئەگەر بەشێوازێکی سادەش شرۆڤەیەکی رەخنە بکەین ئەوا جۆرێکە لە ھەڵسەنگاندن و نرخاندن بەمەبەستی دەرخستن و نیشاندانی لایەنی باش و خراپ. دیارە رەخنەش پابەستە بەزۆر بوارەوەو دەتوانرێت لە زۆر کایەی دیار لەژیانی کۆمەڵایەتی و سیاسی و رۆشنبیری و ئەخلاقی بخرێتە بەردەم نەشتەری رەخنەو رەخنەلێگرتنەوە. سەردەمانێک صەدام حسێن لەدژی نەیارەکانی و بەتایبەت ئەوانەی رەخنەیان لە رژێمەکەی دەگرت (زمانی دەبڕین)، ئەمەش وەک ئامرازێک بۆ تۆقاندن و سەرکوتکردنی ئازادیخوازان و بەرتەسکردنەوەی مەودایی دیموکراتی! سەدام بەمانا دیکتاتۆر بوو ھەموو ئەو توندوتیژیانەی کە ئەنجامی دەدا، بروای تەواوی پێیان ھەبووەو ھیچی لەژێر ماسکەوە نەکردووە، ھەر بۆیە ناوی وەک دیکتاتۆرێک لە مێژوودا تۆمارکرا! ئەگەر رژێمی بەعس ماوەیەک زمان برینی وەک سزایەکی جەستەی دژ بە کەسانی رەخنەگرو ئازادیخواز ئەنجام دابێ وەلێ بەرپرسانی حکومەتی ھەرێم ساڵانێکە لە ژێر ناوی دیموکراتی موزەیەفدا سزای جەستەیی و دەرونی ھاونیشتیمانیان و ئازادیخوازان دەدەن و ھیچ بەھایەکیان بۆ رەخنە نەھێشتۆتەوە. ئەگەر لەرابردوو شانازییەکیش ھەبوبێ بەھۆی رەھەندە شۆرشگێرییەکەوە بووە وەلێ لەدوای راپەرین ئەوەش لەباربرا! بەداخەوە وڵاتیان ھێندە بێ ھیوا کراون خۆزگە بە سەردەمی رژێمی صەدامی حسێنی دیکتاتۆر دەخوازن کە ئەمە کارەساتەو لێکەوتەکانی لەئایندەدا دەبینرێ! لەسەروبەندی پێکھێانی یەکەمین کابینەی حکومەتی ھەرێم تا ھەنوکە ھەزاران رەخنەی جۆراو جۆر ئاراستەی دەسەڵاتدارانی حکومەتی ھەرێم کراون، گەر بەشێک لەو رەخنانە تەوزیف کرانایەو وەک پێویست سودیان لێ وەرگیرایە، ئەزمونی ھەرێم ئێستا دانسقەو پێشەنگ دەبوو. بیست و نۆ سالی رەبەقە ئازادیخوازان ھەرچی ئۆپشنی مەدەنی و دیموکراتی ھەیە تاقیان کردۆتەوە لێ ھیچ ئیعتیبارێکی نەبووە! لەدەرەنجامدا دەرکەوت سەردەمی رەخنەگرتن بەسەرچوەو ئەو میتۆدەی لەھەمبەر دەسەڵاتدارانی ھەرێم بەکارھاتوە رۆلێکی ئەوتۆی نەبووەو نابێ، حەق وایە بۆ لەمەودوا بەشێک لەو بەرپرسانەی بەتایبەت ئەوانەی بەشێک نین لە خراپەکارییەکان ھەڵوێستەکانیان یەکخەن و تەنھا لە چوارچێوەی تیۆریدا نەبێ و ئەزمونێکی نوێ تاقی بکەنەوە، ئەگەر دەیانەوێ نەبنە بەشێک لە بێدادی و گەندەڵیەکانی ئەوانی تر، ئەوا پێویستە بۆ تەنھا جارێکیش بێ بەکرداری ھەنگاو بنێن بە ئاراستەی چاکسازی و گۆرانی کۆمەلایەتی و سیاسی و ئابوری و باشکردنی گوزارەنی ھاونیشتیمانیان.
بابان ئه‌نوه‌ر ئه‌زموونێكی تاڵ له هه‌ڕه‌شه‌وه تا هه‌وڵی ڕفاندن دواهەمینجار کە چوومە بنکەی پۆلیس، پۆلیسی بەردەرگاکە گوتی ببورە گەورەم گوتویەتی ئەو کوڕە هات جارێکی تر مەیکەنە ژوورە..! لەپەنجەرە بچووکەکەی قولەکەوە پۆلیسێکی تر دەستی درێژکرد و سکاڵاکەی دایەوە دەستم پێی گوتم "ئەم وەرەقانەش بەرەوە با لێرە نەبێت بەژێر پێوە". ئه‌مه دواهه‌مین ئه‌نجام بوو كه له بێنه و به‌رده‌یه‌كی زۆر له‌گه‌ڵ دادگا و پۆلیسخانه‌كان ده‌ستم كه‌وت، من ویستم دۆسێی ئه‌مجاره‌ی پێشێلكاریی به‌رانبه‌ر ڕۆژنامه‌نووسان وه‌ك هه‌موو دۆسێكانی تر تێپه‌ڕ نه‌كات و له ڕێی دادگاوه هه‌قی خۆم وه‌ربگرم، به‌ڵام له‌مه‌شیاندا بێ ئه‌نجام بووم. هەموو ئەوانەی بەسەرم هات هەر لەهەڕەشە و جنێوپێدان و ڕێگەپێگرتن و گرفت بۆ دروستکردنم بەهۆی ئەوەوە بوو کە چەند ڕاپۆرتێکی ڕۆژنامەوانیم لەسەر ژمارەیەک بەرپرس بڵاوکردەوە کە له‌قه‌زای ده‌ربه‌ندیخان (باشووری ڕۆژهه‌ڵاتی سلێمانی) زەوی و موڵک و ماڵی گشتیان بۆ بەرژەوه‌ندی خۆیان بەکار ده‌هێنا و بەدەیان هەزار دۆنم زەوی گەشتیاریان داگیر کردبوو. ڕاپۆرتەکان كه له مانگه‌كانی ئاب و ئه‌یلول و سەرەتای تشرینی یه‌كه‌می ساڵی ٢٠١٥ به زنجیره له كه‌ناڵی (NRT) بڵاوم ده‌كردنه‌وه، نەبوون بەسەرچاوەی گەڕاندنەوەی ئەو موڵکە گشتیانە بۆ حکومەت و هاووڵاتیان، چونکە تا ئێستاش بەشێکی زۆریان هەر بە داگیرکراوی ماونەتەوە، بەڵام بوونه به‌ڵگه بۆ ژمارەیە بەرپرسی تر کە بۆ ململانێی سیاسی و تەکەتولاتی ناوخۆیی حیزبی وەک چەکێکی فشار بەرامبەر نەیارەکانیان بەکاریان دەهێنا، تاکو وای لێهات هەندێ بەرپرس سزای سیاسی و حیزبی و ئیداری دران و چەند کەسێکیان لە پۆستی ئیداری دوورخرانەوە. ئه‌و زنجیره ڕاپۆرته كه هه‌مووی به‌به‌ڵگه و داتا و ژماره‌ی ورد و ناوی كه‌سه‌كانه‌وه خرانه روو، چاوه‌ڕێی ئه‌وه‌ی لێ ده‌كرا ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌كان سوودی لێببینن بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ی موڵك و ماڵه گشتییه‌كان، كه‌چی بێ ویستی خۆمان ئێمه‌ی ڕاكێشایه ناو ململانێیه‌كه‌وه و به چه‌ندین شێوازی ڕووبه‌ڕووی هه‌ڕه‌شه بووینه‌وه. یه‌كێك لهو نامانەی كه له ڕێی ماسنجه‌ری فه‌یسبووكه‌وه بۆ ڕۆژنامه‌نووسی ئاماده‌كاری ئه‌م چیرۆكه نێردراوه و ئیدیته‌ری چیرۆكه‌كه چاوی پێكه‌وتووه، هه‌ڕه‌شه‌ی ڕوون و ڕه‌وانی تێدایه بۆ سه‌ر گیانی ڕۆژنامه‌نووسه‌كه تا ڕاده‌ی هه‌ڕه‌شه‌ی كوشتن و نووسراوه "دڵنیابه به سزای خۆت ده‌گه‌یت و باجی ئه‌و ده‌مدرێژیته ئه‌ده‌یته‌وه... وه‌ك....ئه‌تتۆپێنین"، ئه‌و كه‌سه‌شی نامه‌كه‌ی ناردووه رۆژنامه‌نووسه‌كه ده‌یناسێت. metroo.org/dreja.aspx?=hewal&jmare=52&Jor=1 ئه‌م نامه‌یه منی سارد نه‌كرده‌وه، به‌ڵام زانیم هه‌ڕه‌شه‌كان جدین و زیاتر له جاران خۆم ده‌پاراست، هەرگیز بەتەنیا بۆ هیچ جێگایەک نەڕۆشتووم تەنانەت ئەو ماوەیە ئۆتۆمبیلی تایبەتی خۆم بەکار نەدەهێنا بە ئۆتۆمبێلی كه‌ناڵه‌كه‌م هاتوچۆم دەکرد. پێنج ڕۆژ دوای ناردنی دواهه‌مین نامه لەقەرەباڵغترین جێگا و لەناو خۆپیشاندانی ناڕه‌زایی مامۆستایان کە ١٨ی ئۆکتۆبەری ساڵی ٢٠١٥ لەبەردەم بەڕێوەبەرایەتی پەروەردەی ڕۆژهەڵاتی سلێمانی لەسەر شەقامی سالم به‌ڕێوه‌ده‌چوو، کەسێکی باڵابەرزی جل ڕەش كه جلی فه‌رمی له‌به‌ردا بوو، لەپشتەوە دای بەشانمدا و داوایکرد لەگەڵی بڕۆم گوایه كاری پێمه، تێگه‌یشتم ئه‌مه‌ش درێژكراوه‌ی ئه‌و هه‌ڕه‌شانه‌یه كه له‌سه‌رمه و ژیانم له مه‌ترسیدایه، ئەوکات زانیم ئیتر دوعا و نزاکانی دایکم بۆ ئەو ساتانەیە کە ئەو هەمیشە لێی دەترسا . www.facebook.com/watch/?v=995144920531576 بەخێرایی داوای کەسە نەناسراوەکەم ڕەتکردەوە و له‌گه‌ڵی نه‌ڕۆیشتم، به‌ڵام زانیم به ته‌نیا نییه و چوارکەسی تری لەگەڵ بوو، ڕۆیشتمە ناوەڕاستی خۆپیشاندانەکە و لەبەردەم هوتاف کێشانی خۆپیشاندانەکەدا وەستام تا هیچ نەبێت بەبۆنەی ئەو خەڵکەوە پارێزراوبم، ئەوە بوو کەسەکە وازی نەهێنا و بەبەرچاوی هەموو ئەو خەڵکەوە پەلاماری دام تا بەزۆر لەگەڵ خۆیم بەرێ، وێنەگرەکەی هاوڕێم بۆ ئەوەی پارێزگاریم لێ بکات هاتە بەردەمیان و من خۆم ڕاوەشان لە دەستیان و کەوتمە سه‌ر زه‌وی، بەهۆیەوە کامێرای دەستی وێنەگرەکەم شکاو مامۆستایانی ناڕازی خۆپیشاندانەکە به‌رگریان لێكردین و نەیان هێشت لەگەڵ خۆیانمان بەرن. هەموو ئەمانە بەدیمەنی کامێرامانی هاوڕێیەکم لەکەناڵی کەی ئێن ئێن تۆمار کراوە دواتر هەمووی بۆناردمەوە و ئێستاش کە سەیری دیمەنەکانی ئەو ڕووداوە دەکەم وەک یادگاریەکی ناخۆش هەمیشە لە مێشکمدا دووبارە دەبێتەوە. بەهۆی ئەوەی ژمارەیەکی زۆر لە کەناڵەکانی ڕاگەیاندن ئەو ڕۆژە لەوێ بوون بۆ ڕووماڵی خۆپیشاندانی مامۆستایان ئەو کەسەی کە پەلاماری داین لە کامێرای چەند کەناڵێکەوە دەرکەوت بوو کە بەوردی چاودێری ئێمە ده‌کات بۆیە هەر زوو بەیارمەتی چەند هاوڕێیەکم دۆزیمانەوە کێیە، بەڵام بەچی دەچێ! https://www.youtube.com/watch?v=VadcczNGKnA&feature=youtu.be من دوای ئه‌م رووداوه راسته‌وخۆ چوومه بنكه‌ی پۆلیس و سكاڵای یاساییم له‌سه‌ر هێرشبه‌ره‌كان تۆماركرد، هه‌موو ئه‌و ڕێوشوێنانه‌ی پێویست بوو گرتمنه به‌ر تا دووباره كردنه‌وه‌ی وته‌كان له‌به‌رده‌م لێكۆڵه‌ره‌وه‌ی داد و چوونه دادگا، به‌ڵام ئه‌مڕۆشی له‌گه‌ڵدا بێت نه من و نه هێرشبه‌ره‌كان بانگ نه‌كراوین بۆ دادگا، ره‌نگه به‌شێكی په‌یوه‌ندی به‌وه‌وه هه‌بێت كه من له‌به‌ر سه‌لامه‌تی گیانی خۆم نه‌متوانی له‌ناو سكاڵاكه ناوی كه‌سی هێرشبه‌ر بهێنم و سكاڵام دژی نه‌ناسراو تۆماركرد. سۆران عومەر ئەندامی پەرلەمانی کوردستان كه ئه‌وكات له‌نزیكه‌وه ئاگاداری ئه‌م دۆسێیه بوو گوتی "پێشێلکارییەکان بەرانبەر ڕۆژنامەنووسان لە هەڵکشاندایە، تا ئەم ساتە لە کوردستان یەک کەس لەسەر ئەو پێشێلکارییانە دادگایی نەکراوە کە ناو و ناونیشان دیارەو بەڵگەی لەسەر.. لە ڕابردوودا ڕۆژنامەنووسان سکاڵایان تۆمارکردووە، بەڵام ئێستا هێندە بێهیوا بوون سکاڵاش تۆمار ناکەن". هه‌ر به ڕاستیش وابوو، من كه دواجار له بنكه‌ی پۆلیس بێ هیوایان كردم تێگه‌یشتم ئه‌گه‌ر ڕۆژنامه‌نووسان په‌ناش ببه‌نه به‌ر ده‌دگا هیچیان بۆ سه‌وز نابێت. جەلال هۆرێنی رۆژنامەنوس کە خۆیشی چەند جارێک بەهۆی کارە میدیاییەکەوە تووشی سەرئێشە بووە، ئاماژە بەوە دەکات کە ئەوان لە نزیکەوە ئاگاداری ئەم دۆسێیەن و لە میدیاکانیش بڵاویان کردووەتەوە و ئاگاداری ڕێکارە یاساییەکانیشن، دەشڵێت "بەداخەوە دۆخی ڕۆژنامەنووسان لە هەرێمی کوردستان بەجۆرێک نییە کەس ئاواتی پێبخوازێ و ڕۆژبەڕۆژ پێشێلکارییەکان لەسەر ڕۆژنامەنووسان ڕوو لە زیاد بوون، کەمترین جاریش دادوەرەکان کاریان بە یاسای ڕۆژنامەنووسی کردووە کە لە پەرلەمانی کوردستانەوە دەرچووە، زۆرکات دادوەرەکان دەگەڕێنەوە بۆ یاسای سزادانی عێراقی کە سزاکانی سەر ڕۆژنامەنووسان قورسترن". جەلال بێهیوایەیە لەوەی دۆخی ڕۆژنامەنووسان لە کوردستان بەمزووانە چاک ببێت و دەڵێت "ئاسۆیەک ڕوون نییە بۆ باشبوونی دۆخەکە و ڕۆژانە پێشێلکاری جۆراو جۆر دەبینین کە بەرانبەر ڕۆژنامەنووسان دەکرێت". ئەمە یەکێکە لەو دەیان چیرۆکە ڕاستەقینانەی ژیانی من کە بەهۆی کاری ڕۆژنامەوانییەوە ڕووبەڕووی بوومەته‌وه، ئێستا من له ده‌ره‌وه‌ی كوردستان ده‌ژیم، به‌ڵام هه‌موو هه‌وڵم بۆ ئه‌وه‌یه ئه‌و ئه‌زموونه تاڵه‌ی من بینم ڕۆژنامه‌نووسانی دیكه‌ی كوردستان نه‌یبیننه‌وه و ئه‌زموونێكی له‌بار بۆ كاری ڕۆژنامه‌نووسی ده‌سته‌به‌ر ببێت. ئێستا ڕۆژنامه‌نووس بابان ئه‌نوه‌ر له‌وڵاتی ئه‌ڵمانیا ده‌ژی، ئه‌و كاته‌ی له كوردستان بوو، جگه له‌م چیرۆكه رووبه‌رووی چه‌ندین پێشێلكاری دیكه بووه‌ته‌وه -ئیدیته‌ر -.
سەرتیپ جەوهەر سیاسەتی شكستخواردووی چەندین ساڵەی حكومڕانیی لەكوردستان دەرهاوێشتەكەی یٔێستا دەبنین كە برتییە لە نەبوونیی و برسێتی و چەقبەستنی سیاسی و پاشەكشەیەكی زۆر مەترسیداری تێگەیشتنی نەوەی نوێ بۆ یٔایندەی وڵاتەكەی. یٔەوەی یٔێستا دەیبینین دەرەنجامی رووداوێكی سروشتیی یان بارودۆخێكی لەناكاو و بێ پێشینە نییە، بەڵكو كەڵەكەبووی خراپی حكومڕانییە لەماوەی رابردوو. چەند رۆژێكە پرسی یٔیعتیرافكردن بەشكستیی یٔەم حكومڕانییە لێرەو لەوێ باس دەكرێت، تەنانەت هەندێك واوەتر دەچن و دەڵێن یٔەم قەوارەیە شكستخواردووەو با هەڵوەشاندنەوەی رابگەینرێت!! بێگومان یٔەم قسانە بێ پێشخان نییە، واتە كەڵەكەبوونی خراپییەكانی رابردوو یٔەو تێگەیشتنەی دروستكردووە. یٔەم تێگەیشتنە كاردانەوەو توڕەیی خەڵكە لەبەرامبەر گەندەڵیی و كەموكوڕییەكانی یٔەم حكومڕانییەی هەیە، نەك لە یٔاو و خاك و یٔاڵای وڵاتەكەی! یٔەگینا ناكرێت یٔەم خەڵكە بەدرێژایی مێژوو خەزێنەی قوربانیی رێی خەباتی رزگاریی نەتەوەیی و نیشتمانیی بێت، كەچی یٔێستا باس لەهەڵوەشاندنەوەی قەوارەكە بكات! توڕەیی خەڵك لەزۆر وێستگەی جیاواز بەرامبەر حكومڕانیی كوردستان دەركەوتووە، بۆنمونە لەریفراندۆمەكەی 2017 بەروونی دەركەوت. بەپێی یٔەو یٔامارانەی بڵاونەكرانەوە رێژەی دەنگدەران بۆسەر سندوقەكانی دەنگدان نەگەیشتە لە 40% بەڵكو لەهەندێ ناوچە لە 30% تێنەپەڕاند، لەوە خراپتر لەو رێژەیەدا دەنگدەرانی نەخێر بۆ سەربەخۆیی كوردستان لەهەندێ ناوچە هاوتای رێژەی دەنگدەرانی (بەڵێ) بوو! یٔەو دەنگی (نەخێر)ە نەخێر بوو بۆ حكومڕانانی هەرێمی كوردستان نەك بۆ سەربەخۆیی خاك و نیشتیمان، نەخێر بوو برسێتی و ناعەدالەتیی، بۆ هەموو یٔەو نەهامەتیانەی بەهۆی درێژەكێشانی سیاسەتی چەوتەوە دروست ببوو. لەهەڵبژاردنی رابردووی كوردستانیش، دیسان خەڵك رووی لەسندوقەكانی دەنگدان نەكرد، چونكە تێگەیشتنێكی گشتیی دروست بوو كە سندوقەكانی دەنگدان ناتوانێت گۆڕان لەحكومڕانیی دروستبكات، یٔەو یٔەنجامەیشی لەلایەن كۆمسیۆنی هەڵبژاردنی كوردستانەوە بڵاوكرایەوە، بەدڵنیاییەوە جێی راست نەبوو، بگرە بەیٔاشكرا هەموو لایەنەكان بە یەكێتیشەوە دانیان بەتەزویرو ساختەیی یٔەنجامەكە دانا. خەڵكی كوردستان بەشێك نین لەململانێی سیاسی و بەرژەوەندی یٔەو كەمینەیەی كۆنترۆڵی حكومڕانیی و جومگەكانی داهاتی كوردستانیان كردووە. یٔەوان قوربانیاندا لەپێناو رزگاریی نیشتیمانیی و دەربازبوون لەژێردەستەیی، كەچی یٔێستا سەرباری برسێتی، یٔەو كەمینەیە لەپێناو بەرژەوەندی حزبی و شەخسی پشتیان كردۆتە هەموو یٔەو دروشمانەی پێشتر پێیان دەفرۆشتینەوە، یٔەمڕۆ نەك یٔەو دروشمانەیان لەبیر كردووە، بەڵكو یٔەوانەی پێیانوابوو زیادكردنی ژمارەی كورسیەكانیان لەپەرلەمان لەڕێی تەزویر دەیانگەینێتە زروەتی دەسەڵات، یٔەمڕۆ لەترسی توڕەیی خەڵك خۆیان لەكونان ناوەو وەك رژێمە دیكتاتۆرەكان لەبری داننان بەشكست و چارەكردنی گرفتەكان، رێگاو سەركۆڵانەكانیان گرتووە وەك یٔەوەی بەدوای دوژمنێكدا بگەڕێن.
.gif)
ئومێد قه‌ره‌داخی یه‌كه‌م : گومان له‌وه‌دا نیه ، هیچ كاتێك بوونی سیاسی كورد ، خه‌ونی كورد بۆ دروستبوونی قه‌واره‌ی سیاسی ، كارێكی ئاسان نه‌بوه ، هه‌میشه رووبه‌روو بوه له‌گه‌ڵ نه‌زعه‌ی شۆفێنیستی نه‌ته‌وه‌ی سه‌رده‌ست ، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌م واقعه تاڵه‌شدا گه‌لی كوردستان ئه‌م قه‌واره سیاسیه‌ی دروستكردوه ، ئه‌م قه‌واره‌یه‌ی كه ناوی هه‌رێمی كوردستانی عێراقه ، قه‌واره‌یه‌كی یاسایی سیاسی دانپێدانراوه له ده‌ستووری عێراقیدا، له ئێستادا هیچ مه‌ترسییه‌كی له‌سه‌ر نیه ، ئیدیعای مه‌ترسی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌م قه‌واره‌یه ته‌نها درۆیه‌كی گه‌وره‌یه و هیچی تر ، ئه‌م درۆیه‌ش هه‌میشه هه‌موو بزووتنه‌وه قه‌ومچییه‌كانی دنیا ده‌یكه‌ن، ئه‌م ئیدیعایه دوو ئامانجی سه‌ره‌كی له پشته‌وه‌یه ، یه‌كه‌میان ئه‌وه‌یه به‌ناوی بوونی مه‌ترسی ده‌ره‌كییه‌وه ناره‌زایه‌تیه‌كانی ناوخۆ سه‌ركوت ئه‌كرێ، خواستی چاكسازی راسته‌قینه كپ ئه‌كرێت ، دوه‌میشیان ئه‌وه‌یه هه‌موو مونافیسه سیاسیه‌كان ته‌خوین ئه‌كرین به پیلانگێر و دروستكردنی مه‌ترسی له‌سه‌ر قه‌واره‌ی هه‌رێم ، له چه‌ند رۆژی رابردوودا به روونی تێبینی ئه‌وه ئه‌كه‌ین ماكینه‌ی ئیعلامی پارتی به هه‌موو توانایانه‌وه خه‌ریكی ته‌خوینی ئه‌م كه‌سایه‌تی و ئه‌و سه‌ركرده و ئه‌و نوسه‌رن كه گوایه خه‌ریكی موئامه‌ره‌ن بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی قه‌واره‌ی هه‌رێم . دووه‌م : مه‌ترسی راسته‌قینه له‌سه‌ر كورد و قه‌واره‌كه‌ی نه‌یاره‌كان نین ، به‌ڵكو كورد خۆیه‌تی ، كورد خۆیه‌تی مۆدیلێك له حوكمرانی بینا كردوه گه‌نده‌ڵی تا سه‌ر مۆخ رۆچوه ، كورد خۆیه‌تی رێگای داوه توركیا به رۆژی رووناك و له ده‌روازه فه‌رمیه‌كانه‌وه كۆماندۆكانی بهێنێت ، كورد خۆی رێگای داوه تورك زیاتر له 22 باره‌گای سه‌ربازی له‌ناوچه ستراتیژیه‌كاندا دروست بكات ، كورد خۆیه‌تی هه‌موو كوردستانی كردوه به بازارێكی زه‌به‌لاح بۆ ساغكردنه‌وه‌ی كاڵای بێگانه و ئاسایشی خۆراك و كاڵا و جلوبه‌رگی كوردی خستۆته ده‌ستی بێگانه ، كورد خۆیه‌تی به‌دیاریكراتر بڵین ئیدیعاكه‌رانی كوردایه‌تیه ، پارتییه ، رێكه‌وتنی په‌نجا ساڵه‌ی فرۆشتنی نه‌وتی له‌گه‌ڵ توركیا ئیمزا كردوه و سامانی سروشتی ئه‌م وڵاته‌ی خستۆته خزمه‌ت ئه‌وانی دیكه‌وه ، ئیدیعاكه‌رانی كوردایه‌تیه په‌رله‌مان و دام و ده‌زگا فه‌رمیه‌كانی هه‌رێمیان سووك كردوه و هه‌ركات بیانه‌وێ وه‌ك دوكان دایده‌خه‌ن ، ئه‌مانه مه‌ترسیه راسته‌قینه‌كانی سه‌ر قه‌واره‌ی هه‌رێمن نه‌ك كۆبوونه‌وه‌ی رۆتینی وه‌زیرانی ده‌ره‌وه‌ی وڵاتانی دراوسێ، نه‌ك لێدوان و پۆستی ئه‌م نوسه‌ر و ئه‌و سیاسی . سێیه‌م : له دۆخی ئێستای هه‌رێمدا ، چاكسازی سیاسی گه‌یشتۆته كۆڵانێكی داخراو ، چونكه دامه‌زراوه شه‌رعیه‌كانی هه‌رێم بێ بایه‌خ و بێ كاریگه‌ر كراون ، په‌رله‌مان وه‌ك گرنگترین دامه‌زراوه نیشتیمانی پێگه‌ی نه‌ماوه ، پارتی هه‌ر كاتێك بیه‌وێت به زه‌بری هێز دایده‌خات ، ئێستاش كه‌داینه‌خستوه له رێگای ده‌ستبه‌سه‌راگرتنی كورسی كۆتاكانه‌وه په‌رله‌مانی گرتوه به بارمته ، له‌په‌رله‌مانه‌وه هه‌ر ئه‌وه ئه‌روات كه پارتی ئه‌یه‌وێت، دادگا بۆته ئامرازی حساباتی ته‌سفیه‌ی سیاسی ، رۆژێك بریاری گرتنی نه‌وشیروان مسته‌فا ئه‌ده‌ن ، رۆژێك به رۆژنامه‌نووس ئه‌ڵێن تیرۆریست و رۆژێكی دی هه‌ر شتێك خۆیان بیانه‌وێ، له بارودۆخێكی له‌م شێوه‌یه‌دا كه خه‌باتی سیاسی و په‌رله‌مانی و مه‌ده‌نی گه‌یشتۆته دۆخی نا ئومێدی، من دوو رێگا به گونجاو ئه‌زانم ؛ یه‌كه‌میان : كۆتایهینان به مه‌ركه‌زییه‌تی ده‌سه‌ڵات له هه‌رێمدا و جێبه‌جێكردنی پره‌نسیپی دابه‌شكردنی ده‌سه‌ڵات به‌سه‌ر شار و ناوچه‌كاندا ، دابه‌شكردنی ده‌سه‌ڵاتی كارگێری و دارایی و خۆبه‌رێوبه‌ری له رێگای پیاده‌كردنی لا مه‌ركه‌زییه‌تی كارگێری و دارایی به‌رفراوان به جۆرێك هه‌ر شارێك توانای ته‌واوه‌تی خۆبه‌رێوه‌بردنی پێبدرێت دوه‌میان : دروستكردنی هه‌رێمی سلێمانی ، ئه‌مه‌ش ئه‌توانێت رێگا بگرێت لهو داروخانه هه‌مه‌لایه‌نه‌ی له هه‌رێمی كوردستاندا هه‌یه
ئەبوکاروان ناخوازم لەم کورتە نووسینەدا بەچڕی و بەوردی باسی ھونەری مفاوەزە بکەم، یان باسی لایەنی ھونەری و زانستی ئەو چەمکە بکەم کە بەچەند ڕەهەندێکەوە پەیوەندیدارە، وەک زانستی سیاسی، ئیداری، کۆمەڵایەتی و دەروونی.. هاوکات هەڵوەستە ناکەم لەسەر بنەماکانی مفاوەزات و مەرجەکانی پەیوەست بەو لایەنە، بەڵکو دەمەوێ تەنها لە پێگەی شاندەکەی ھەرێمی کوردستانەوە ڕای خۆم بدەم. ھەموو لایەکمان دەزانین کە پێگەی ھەرێمی کوردستان لە دانوستاندا لەگەڵ بەغدا لاوازە، بەوەی داخوازیەکان ڕوون و ئاشکران، کە لە موچەو بوجەدا خۆی دەبینێتەوە. لایەنی بەرانبەریش کە حکومەتی فیدڕاڵە باش دەزانێت داخوازییەکانی ھەرێم چین و چییان دەوێ، ئەمەش لە ھونەری مفاوەزەدا ھەڵەیەکی گەورەیە کە لایەنی ناکۆک بەتەواوی بزانێ بەرانبەر چیدەوێ. لەکاتێکدا ھەرێمی کوردستان مفاوەزە دەکات لەگەڵ بەغدا، پێگەو زەمینە گۆڕاوەو بۆچوونی بەرپرسانی بەغداو خودی کازمی و ھەتا ئەمریکاو دەوروبەرو ناوخۆی ھەرێمیش وەکوو ڕابوردوو نیەو پێچەوانەی بەرژەوەندیەکانی ھەرێمی کوردستانە. پێش ئەنجامدانی ڕیفراندۆم ھێزی پێشمەرگەی کوردستان سەرکەوتنی گەورەی بە دەستھێنابوو بەرانبەر داعش، پەیوەندییە دیبلوماسییەکانی ھەرێم لەئاستێکی بەرزدابوو لەگەڵ دەوڵەتە زلھێزەکان، ناوچە کوردستانیەکانی دەرەوەی ھەرێم لەژێر کۆنترۆڵی دەسەڵاتدارانی ھەرێمدا بوون، ئەم خاڵانە هەموو هۆکاربوون بۆ بەهێزکردنی پێگەی هەرێم، بۆیە بەغدا لەکاتی عبادی دا بەناچاری قبوڵی ئەوەی کرد کە ھەرێم نەوتی کەرکوک بفرۆشی و بێ ئەوەی دینارێک بداتە ناوەند. هەر ئەو پێگە بەھێزەبوو وایکرد چەندڕۆژێک پێش ئەنجامدانی ڕیفراندووم، قاسم سولەیمانی داوابکات دەسەڵاتدارانی ھەرێم ڕیفراندۆم ئەنجام نەدەن، لە بەرانبەردا بەڵێنیدا کە ئاڵای کوردستان لە حمرین بەرز بکاتەوە، شاراوەیش نیە حیدر عەبادی بەئاشکرا وتبووی من ئامادەم بە بڕیاری فەرمی فڕۆکەخانەکانی ھەرێم پەیوەست بکەم بە حکومەتی ھەرێمەوە، ئەمە لەکاتیکدا لەدونیای دەوڵەتانی فیدراڵدا فڕۆکەخانەکان لەلایەن حکومەتی فیدراڵەوە بەڕێوەدەبرێن.. بێگومان لێرەدا پرسیارێک دێتە پێش، کە دەڵێت ئایا پێگەی ھەرێم لەئێستادا وەکو چەند ساڵێک لەمەوپێشە؟ بێگومان وەڵامەکە نەخێر دەبێ، کەواتە وەفدەکەی ھەرێم سەرکەوتوو نابێت لە گفتوگۆکانیداو ناچارە بەم بارودۆخە خراپەیەوە بەتایبەتیش لەبواری دارایدا بە کەمترین شایستە داراییەکان ڕازیبێت، چونکە نە کازمی دەیەوێ دەردی عبدولمەھدی بەسەردابێت و فشاری بکەوێتە سەر، کە ھاوکارییەکی باشی ھەرێمی کرد. ھەروەھا بەرپرسانی حکومەتی فیدراڵ و لیژنەی دارای و نەوت لە پەرلەمان وەکو بەرپرسانی پێشووی بەغدا نابن و نین، کە پێشتر لە شاخ و لەدەمی ئۆپۆزسیۆن بووندا یەکتریان دەناسی و تاڕادەیەک ڕێزیان لێدەگرتن ھاوکاریان دەبوون. ئەوەیشمان لە بیرنەچی کە ئەمریکا پشتگیری کازمی دەکات و نایەوێ بەدەردی عەبدولمەهدى بچێ بەتایبەت لەبەرانبەر ھاوکاری ھەرێم، لەوەیش خراپتر ئەوەیە بەشداربووانی شاندەکەی حکومەتی ھەرێم کە لە حزبەکانیانەوە ئاڕاستە دەکرێن یەکگرتوو نین و لەسەر داخوازییەکانی ھەرێم تەبانین. بەگشتی هەموویان ڕازین لە سەر تنازولات، بەڵام کێشەکە لەوەدایە کە لایەنێکیان ڕیککەوتن لەگەڵ بەغدا بەتاکە چارەسەر دادەنێ. دەوڵەتی تورکیاو ڕیککەوتنە پەنجا ساڵیکەی بەرپرسانی ھەرێم لەسەر ناردنی نەوت، کە ڕێککەوتنێکی ناشەفاف و نایاساییە، گرفتێکی مەزنەو ڕێگری دەکات لەبەردەم شاندی دانوستاندن، بەمەبەستی ڕیککەوتن لەگەڵ بەغداو ئەنجامەکەشی لە بەرژەوەندی ھەرێمدا نابێت ئیدی ڕیککەوتن ڕووبدات یا نا.
سالار مەحمود گەلی کوردستان مافی هەیە بەئازادی و ئارامی لەسەر خاکی خۆی بژی. سنور بەزاندنەکانی تورکیا بۆ سەرخاکی هەرێمی کوردستانی عیراق پێشێلکردنی یاساو نەریتەکانی درواسێیەتیە. ئارامی و ئاسایشی هاوڵاتیانی خستۆتە مەترسیەوە. چونکە لەئەنجامدا چەندین هاوڵاتی سیڤیل شەهید بونەو سامانی خەڵکی لەناوچوون. پەیامی نیگەرانی و ئیدانەی وتەبێژی رەسمی سەرۆک کۆمارو، دوای دوو جار بانگکردنی باڵوێزی تورکیا لە بەغدا لەلایەن وەزارەتی دەرەوەی عیراق. کورد مەترسی نیە لەسەر هیچ نەتەوەیەک کورد مەترسی نیە لەسەر هیچ وڵاتێک بەردەوامبونی تورکیا لە سنوربەزاندنەکانی، دوای ئەوەی چەندین جار پەیامی پێ راگەیەنراوە. گوێنەدانەکانی ئەوە دەگەیەنێ یاسای نێودەوڵەتی و بنەماکانی درواسێیەتی بەهەند وەرناگرێت. تورکیا مەرامی پاوانخوازی هەیەو خوێنی هاوڵاتی سڤیل بەکەم دەبینێت. کێشەکان تەنیا بە گفتوگۆو رێکاری مەدەنی و لێکگەیشتن چارەسەر دەبن. بە لێک نەگەیشتن و رێکاری کوشتن و پێشێلکاری دۆخەکە ئاڵۆزتر دەبێت بۆ هەموولایەک. پێویستە عیراق و هەرێم زوڵاڵتر دەنگی نیگەرانی هەڵبڕن. پێویستە تورکیا کۆتایی بەسنوربەزاندنەکانی بێنێت.
سەركۆ عوسمان بەڵێ راستە ئەم حوکمرانیە بەم شیوازە شکستی هیناوە و سەرکەوتوو نەبووە ، دەکرێت بۆ دەرباز بوون لەم قەیرانە داوا بکریت حکومەت هەلوەشیتەوە، کابینەی وزاری بگۆڕدرێت، هەلبژاردنی پێشوەخت ئەنجام بدریت، بەلام داواکردنی هەلوەشانەوەی قەوارەیەکی دەستوری کە بە خەباتی دەیان سال و خوینی دەیان هەزار شەهید و سەدان هەزار هاولاتی و ویرانکاری شارو شارۆچکەکانی کوردستان بەدی هاتووە داوایەکی لۆجیکی و قبولکراو نیە، وەهەروەها ئەم قەوارەیە مولکی تاقمیک یان حزبیک نیە بەتەنیا بگرە مولکی خەلکی کوردستانە وەهیچ کەس و لایەنیکیش بۆی نیە یاری بە چارەنوسی میللەتیکەوە بکات بە مەزاجی تەسکی بەرژەوەندی حیزبیەوە بریار بدات جا چ دەسەڵات بیت یان ئۆپۆزیسیون . ئەبیت لەو ڕاستیە تێبگەین نیشتیمان و خاک قابلی معاملەکردن نیە وە دەبیت جیابکریتەوە لە حکومەت، دەوڵەت و نیشتیمان مولکی خەلکە و حکومەت میکانیزمی بەریوەبردنە لەلایەن لایەنیک یان چەند لایەنیک بۆ کاتیکی دیاریکراو دەکریت داوای هەلوەشانەوەی بکرێت. بەڵام بەداخەوە ئیستا کۆمەڵیک کالفام و کۆلکە سیاسی پەیدا بوون کە سیاسەتی تۆپینی “خۆم و زەرەری ساحبی” بەریدەکەن ئەمانە لەبری ئەوەی ببنە داکۆکیکەری مافە دەستوریەکانی خەلکی کوردستان کەچی بوونەتە بوقی شۆڤینەتی عەرەبی و تورکی و ئیرانی ئینجا بە نەزانین بێت یان بە مەبەست کەوتونەتە وروژاندنی بۆچونێکی بێ بنەما کە بە سازشکردن و هەلوەشانی قەوارەی هەریم دەتوانریت خەلکی کوردستان لەم قەیرانە دەرباز بکریت ئەوە خەیاڵیکی خاوە بگرە کیشە و گرفتەکان ئاڵۆزتر دەکات نەک چارەسەری بکات. بۆیە ئەگەر بمانەویت لەم قەیرانی شکستی دەسەڵاتدارانی کورد رزگارمان بیت دەبێت پارێزگاری لە قەوارەی هەریم بکریت هەوڵ بدرێت بەهیزتر بکریت بەچاکسازی و پاکسازی نەک بە چۆکدان و هەلوەشانی قەوارەی هەریم.
.gif)
هادی حەمە رەشید 1️⃣ دەمێکە بڕوام بە جوڵەی مەدەنیی نەماوە، توێژینەوەی قوڵم لەسەر کردووە، چەندین کتێب و دەیان وتار و شیکاریی و ڕاپرسیم لەسەر خوێندووەتەوە، دەیان ڤیدیۆ لەشیکاریی و چاوپێکەوتنی بیریاران و پەرچەکرداری وڵاتانم لەسەر دیوە، توێژینەوەیەك کە لەکاتی سەرقاڵییم بەدەوامەوە«نەك سەروەختی کەرەنتینە» زیاتر لە دە ڕۆژی زێڕینی بردم، گەیشتم بەو ڕاستییەی کە نووسەری لوبنانیی #تۆنی_سەغبینیی لە کتێبی(#نەفرەتی_هەزارە، بۆچی چالاکیی گۆڕانخوازانە سەرکەوتوو نابێت)ـدا پێیگەیشتووە، بەڵام نایشارمەوە نەموێرا بڵاوی بکەمەوە، چونکە بێئەندازە مەبەستمە گوتاری بەرەنگاریی لەدژی ستەمکاریی و قۆرخکاریی لەناو کۆمەڵگادا بمێنێتەوە. پاڵەپەستۆی جوڵە و لێدوانی نابەرپرسانەی حکومەت، بەتایبەتیی ئەم کابینەیە وا لەخەڵك ئەکات بێنە سەر شەقام، لەگەڵ بەشێك لە چالاکانی مەدەنیی و ڕێکخراوەکان وەك خۆی لە ناکاریگەریی کاری مەدەنیی گەیشتووین، بەڵام کاتێك کە هەمووان توڕە و قەڵس ئەبن و هێزێکی سیاسیی جدیی نییە و ناتوانێت کەناڵیزەی ناڕەزایەتییەکان بکات، دیسان بارەکە ئەکەوێتە سەر شانی کۆمەڵێك لە فیگەری ڕۆشنبیریی و مەدەنیی شارەکان. کە بانگەوازمان بۆ خۆپیشاندان لەم چەند ڕۆژەدا بڵاوکردەوە، کەم نەبوون ئەو کەسانەی کە پێشتر داینەمۆی ناڕەزاییەکان بوون، ئێستا یان بەبێدەنگ بێئومێد بوون، یان لە ئێمەومانان توڕەتر بوون وەك لە دەسەڵات، سەرکۆنەیان کردین، پۆستیان لەسەر نووسین، هەندێکیان بە تەنز و توانجەوە تانەبارانیان کردین، بۆ خۆم چاوی یەك بەیەکیان ماچ ئەکەم و دەستیان ئەگوشم، نەك نیگەران نیم بگرە پێموایە قۆناغێکە لە پێشکەوتنی ئاستی هۆشیاریی، بەڵام بەداخەوە وەك هەمیشە بێ سەرکردەی قۆناغەکەین! ئەرکی ئەم چەند دێڕە نییە کە تیایدا باسی وێرانەیی دۆخەکەتان بۆبکەم، هەر وەك هەستئەکەم پێویستیش نییە و بووە بە حەکایەتی مێش هەمووان ئەزانن کە حیزب و حکومەتی کوردیی بە بنبەست گەیشتووە و درز و کەلێنەکانیش کامانەن، بەڵام نازانن بەرەو کام ڕووگە ڕوو بکەن! خۆپیشاندانی دوێنێی هەڵەبجە پڕ بوو لە ژن و پیاوی سەربەرز و بە عیززەت، خەڵکی سەنگین کە ڕەنگە دۆخی خۆی لەزۆر کەس باشتربێت، بەڵام خەمێکی گشتیی هێنابووی بۆ ئەو مەیدانە. مامۆستایەك ئەوەندە توڕە و بێزار بوو لەو دەسەڵاتە کە زیاتر لە دوو کیلۆمەتر بە پێ خاوسیی ڕێگای بڕی، پێڵاوەکانی دژی ستەم و گەندەڵیی بەرزکردبووەوە، دەنگی هەمووان بەدلێری ئەگەیشت بە هەموو نابیسایەکیش، بەڵام بەگوێی دەسەڵات نا، ئەمە و چەندین لایەنی جوانی خۆپیشاندانەکە کە کۆمەڵێك دۆست وەك جوڵەیەکی ئەرێنیی و شیاوی چاولێکردن لەسەریان نووسیی، بەڵام هێشتا ئەوانەی کە دایانە بەر توانج هەڵگری ڕاستییەکی زۆرن و نە لە حیقد و نە لە حەسادەتەوە دژی چالاکییەکە نەبوون. 2️⃣ پرسیاری جدیی ئەمەیە؛ کەواتە چی بکەین؟ بۆچی ئەبێت ئەو توڕەیی و ڕادیکاڵییەمان ڕێکنەخەین؟ بەشێك لە گرفتەکانی کۆمەڵگای ئێمە وابەستەی ئەم قۆناغەی مرۆڤە، کە خۆی ئەبینێتەوە لە زۆربوونی ژمارەی دانیشتوان و دەستەوەستان بوونی حکومەت لە دابینکردنی خزمەتگوزارییە گشتییەکان و چاوچنۆکیی کۆمپانیا و گروپە بازرگانییە بێ سنوورەکان و باڵادەستی نیولیبراڵە نائەخلاقییەکان، کە سەیر نەبێت کێشە هاوشێوەن لەگەڵمان لەکاتێکدا ئێمە زۆر میسالییانە سەیری ئەو وڵات و سیستمانەمان ئەکرد! بەشێکیتریان مارکەی کوردیین و سەرانی کوردایەتیی و بازرگانانی ئابوری سەربەخۆ و دەوڵەتی سەربەخۆ، خۆیان دەوڵەمەند و گروپی کۆمپانیاکانیان کرد بە ژمارەیەکی لە شکان نەهاتوو و حکومەتیان مایەپوچ کرد، تا ئاستێك کە بۆ خۆیان خاوەنی سەدان ملیار دۆلارن، کەچی دەستەوەستانن لەبەردەم پەیداکردنی نزیکەی هەشت سەد ملیۆن دۆلار بۆ موچەی مانگێکی فەرمانبەران، یان تەنانەت لە کەمتر لە چوار سەد ملیۆن دۆلاری هاتووی بەغداش بێ نیاز نەبوون و ئەویشیان حەپەلوش کرد، ئەمە چ بێئەخلاقییەکە؟! ئەوە بابوەستێت کە لەسەر ئاستی پاراستنی سەروەریی خاك، خراپترین نموونەیان خستەڕوو! لەدۆخێکی وادا بۆچی ئەبێت هیچ دەنگێکی جدیی و بەدیلێك نەبێت، بۆچی تاکە دەرفەت لەبەردەم هاوڵاتیاندا هاتنە سەر شەقام بێت و بەس؟! ئەی ئەرکی حیزب چییە؟! یان ڕاستتر بڵێین ئەم شێوازە لەحیزب کە بەتۆڕێك بەرژەوەندیی ماددی لکێنراون بە سەرچاوەی بڕیارەوە شێرپەنجە و وەرەمن یان حیزب؟! واز لە حیزبە پێکهێنەرەکانی حکومەت بهێنن، حیزبە ئۆپۆزسیۆنەکانیش یان لە حکومەتی خۆجێیی بەشدارن و دەیان منەتی دوو حیزبیان بەسەرەوەیە و سەرکردەکانیان موچەی چەوریان هەیە، یان بازرگانێکە و دەیان پڕۆژەی هەیە و بەردەوام سازشی دەسەڵاتیان ئەوێت! 3️⃣ چۆن بتوانین لەم قۆناغەدا حیزب تێپەڕێنین و جوڵەیەکی میللی تێروتەسەل ئەنجام بدەین؟ هەر ئەو خەڵکەی کە ئامادەیە بێتە سەرشەقام، یان ئەوەی کە لەوان توڕەترە و داوای بەدیلیتر ئەکات، یان ئەوانەی کە شەوانە هەزاران جنێو بە دەسەڵات ئەدەن، ئەوانەی کە شکۆی خۆیان ئەشکێنن و لەبەردەم بارەگای حیزبەکاندا سواڵ ئەکەن، ئەوانەی کە عیززەتی نەفسی خۆیان و کۆمەڵگاش ئەشکێنن و لەبەردەم شاشەی میدیاکاندا دوو سەد و پەنجا دینارییەك دەرئەهێنێت و ئەڵێ تەنیا ئەوەم پێیە...تاد بۆچی پێکەوە بیر لەچارەسەرێك ناکەینەوە؟! کۆمەڵێك دۆست ئەنووسن؛ ئێمە نایەین بۆ خۆپیشاندانی نەستەلەخۆریی دوو سەعاتیی، بەڵکو بە چەکەوە ئامادەین، ئەمە ئاستی ئامادەییە بۆ قوربانیانی زیاتر، بەڵام خۆ دیسان ئەمەش پێویستی بە ڕێکخستنە، ڕێکخستنێك ئاڵۆزتر لە دروستکردنی حیزب، یان ڕاستتر پێش ئەوەی باسی چەك بکرێت ئەبێت ڕەوتێك هەبێت کە بڕوای بە بەکارهێنانی چەك هەبێت و لە دەوری ئایدۆلۆژیایەك بتوانێت خەڵکیی کۆبکاتەوە! کە لەڕاستییدا ئەمەش وەهمێکیترە کە ئەم نەوەیە چاویان تێبڕیوە، چونکە حیزبی تەشکیلاتیی و خاوەن بڕوا بە یەکلاکردنەوەی فیزیکییانەی کێشەکان، سەرەتا بە تونێلی حیزب و موفرەداتی ئایدۆلۆژیادا براون، تاکێك کە بوونی بەستراوەتەوە بە مانەوەی حیزبەوە، بۆ وێنە(سازمانی موجاهیدینی خەڵقی ئێران) لەناو جەرگەی دەسەڵاتی پۆلیسیی موحەممەد ڕەزا شادا چالاکیی سیاسیی و ئەمنیی و چەکداریی ئەکەن، تاك بە تاکیان مرۆڤی پەروەردەکراو و ڕاهێنراو لەسەر زۆر تەکنیکیی سەربازیی و ئەمنیی، لە شارەکاندا سەدان خانوویان گرتووە بۆ کاری سیاسیی، ژنان و پیاوان سەردانی ئەکەن بەبێ ئەوەی بهێڵن دەسەڵات پێیان بزانن! هەموو ئەندامێکیان چەکێکیان پێ بووە لەگەڵ حەبی سیانوور، لەکوێدا فشاریان بۆ هاتبێت چەکی بەکارهێناوە، کەی ئابڵوقەش درابێت حەبەکەی خواردووە و خۆی کووشتووە تا نهێنی شۆڕش و حیزب ئاشکرا نەبێت. یان هەر ئەم حیزبانەی خۆمان لە شاخ، بۆ پەیوەندی بەناو شارەوە و ئەنجامدانی چالاکیی پارتیزانیی زۆر لێهاتوو بوون، بەختیار مستەفای برای کاك نەوشیروان سەرپەرشتیی پەڕلە(جفرە یان شفرە یان وشەی نهێنیی)ی شانە چەکدارەکانی ناوشاری کردووە، ئەوەندە لێزان بووە نزیکەی ٣٥٠ جفرە لەلایەن حکومەتی عێراقەوە کەشف ئەبێت، ئەمان ئەوەندە بەخێرایی وشەی جێگرەوەی بۆ دائەنێن، ناهێڵن یەك کەس زیانمەند بێت و ڕێکخستنی شار بکەوێتە مەترسییەوە. ئایا ئەم نەوەیە ئەزانن چەك واتە چی و میتۆدی خۆڕێکخستن بەبێ حیزب و بەشێوازی بەرگریی میللی چییە؟ ئایا لەبنەڕەتدا ئینتیمای ئەم نەوەیە بۆ چاکەی گشتیی و خۆبەخت کردن لەپێناوی ئەوەی کە بڕوای پێیەتی لەچ ئاستێکدایە؟! ئایا حەق نییە ئێمە بیر لە بەدیل بەواتای حەقیقیی ئەم جوڵە و چالاکییانە بکەینەوە؟ قسە زۆرە، بەڵام هیوادارم بیرکردنەوە لە ئایندەی ئەم نەوەیە وامان لێبکات، کە بێئومێد و بێباك نەبین لەگەڕان بەشوێن بەدیلدا.
.gif)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
