سۆسیۆلۆژیای لایك .. شه‌ڕ و ئاشتی له فه‌یسبوك
2021-02-18 18:27:25
د. هەردی مێد
داهێنه‌رانی فه‌سیبوك به دانانی میكانیزمی لایك، ئه‌م پلاتفۆرمه‌یان كردووه به پانتاییه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی. لایك به‌كارهێنه‌رانی فه‌یسبوك ده‌خزێنێته نێو په‌یوه‌ندیه‌كی هاووابه‌سته‌یی (Interdependency). ئه‌وه‌ی لایكت بۆ ده‌كات، ده‌بێت لایكی بۆ بكه‌یت. گه‌ر لایك بۆ ئه‌و كه‌سه نه‌كه‌یت كه لایكت بۆ ده‌كات، لێره‌وه مه‌ترسی ساردبوونه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیه‌كان و دروستبوونی به‌دگومانی ئه‌گه‌ری به‌هێزن. به مانایه‌كی دی، ئه‌وه‌ی رایه‌ڵ و په‌یوه‌ندی نێوان چڤاتی به‌كاربه‌ران مسۆگه‌ر و مه‌یسه‌ر ده‌كات، دواجار لایكه. لایككردن رۆڵێكی باڵای له پاراستنی په‌یوه‌ندیه‌كان، دابینكردنی ئاشته‌وایی و گه‌رمووگوڕی نێوان به كاربه‌ران هه‌یه.
دینامیكی لایك و لۆژیكه‌كانی چونه‌ڕێوه‌ی زۆر له دینامیك و لۆژیكی <به‌خشینThe Gift> ده‌چێت. گه‌وره ئه‌نترۆپۆلۆگی فه‌ره‌نسی، مارسێل مۆس، كه خوشكه‌زای دوركهایم-ه، نایابترین لێكوڵینه‌وه‌ی له سه‌ر پرسی <به‌خشین> له لای خێڵه‌كانی دورگه‌ی تغوبغیان و ئۆقیانوسی پاسێفیك ئه‌نجامداوه. مۆس باسی گرنگی به‌خشین له دروستكردنی په‌یوه‌ندی و ڕایه‌ڵی كۆمه‌ڵایه‌تی له نێوان خێڵه‌كان و به‌رقه‌راركردنی ئاشتی نێوانیان تا ڕه‌وینه‌وه‌ی شه‌ڕ ده‌كات. به‌خشین له لای ئه‌م خێڵانه ملكه‌چی سێ جۆره زۆره‌ملێییه. زۆره‌ملێ به‌خشین، واته بۆ ئه‌وه‌ی خاوه‌ن پێگه بیت له نێو جڤاتدا و په‌یوه‌ندی و ڕایه‌ڵه‌كانت به‌وانی دییه‌وه بپارێزیت، ده‌بێت ببه‌خشیت. پاشان، زۆره‌ملێ وه‌رگرتن، واته ئه‌و كه‌سه‌ی دیاری بۆ ده‌به‌یت، مافی ره‌تكردنه‌وه‌ی دیاریه‌كه‌ی نییه. ره‌تكردنه‌وه‌ی دیاری واته پچڕان و پاشه‌كشه له په‌یوه‌ندی. له كۆتایشدا، زۆره‌ملێی پێدانه‌وه، واته ئه‌وه‌ی دیاری و خه‌ڵاتی بۆ هاتووه، ده‌بێت خۆی له دانه‌وه‌ی ئه‌م دیاریانه نه‌دزێته‌وه. بۆ مارسێل مۆس، كاڵای به‌خشراو قه‌رزێكه له لای ئه‌و كه‌سه‌ی پێیبه‌خشراوه. به‌مجۆره، كه‌سێ به‌خشه‌ر و كه‌سی وه‌رگر له هاوپه‌یوه‌ندی و هاووابه‌سته‌یدا ده‌بن. به‌مشێوه‌یه‌ش، په‌یوه‌ندیه‌كان به گه‌رموگوڕی ده‌مێننه‌وه، چونكه به‌خشه‌ر چاوه‌ڕێ قه‌رزه‌كه‌یه‌تی، وه‌رگرش چاوه‌ڕێ دانه‌وه‌ی. له راستیدا، نه‌دانه‌وه، واته پچڕانی په‌یوه‌ندی، پچڕانش، واته جاڕی شه‌ڕ. بۆیه، بۆ ڕێگه‌گرتن له شه‌ڕ، وه‌رگر (قه‌رزار) خۆی له به‌خشینه‌وه، یان پێدانه‌وه ناشارێته‌وه.
به هه‌ر حاڵ، به‌خشین ماكی ڕایه‌ڵه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان و مه‌رجی ئاشتی و ته‌ناهییه له دیدی مارسێل مۆس-دا. له‌م گۆشه‌نیگایه‌وه، لایك له فه‌سیبوك تاراده‌یه‌ك هه‌مان رۆڵی هه‌یه. به مانایه‌كی دی ئه‌وه‌ی گوڕ به په‌یوه‌ندیه‌كان ده‌دات، لایكه. هه‌ر لایكش رۆڵ له به‌رده‌وامی په‌یوه‌ندیه‌كان ده‌بینێت. كه‌واته، ئه‌وه‌ی فه‌سیبوك وه‌ك پانتایی و هاوكات وه‌ك خانه‌ی به ده‌ستهێنانی پرستیژ و پێگه ده‌هێڵێته‌وه، میكانیزمه‌كانی لایك و ئه‌و گره‌وه و ستراتیژیانه‌ن كه په‌یوندیداری لایكن.
.gif)
.gif)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.png)
