( درەو میدیا): ئیمانوێل ماكرۆن سەرۆكی فەرەنسا رەخنەی لە بڕیارەی دۆناڵد ترەمپ, سەرۆكی ئەمریكا گرت, سەبارەت بە كشاندنەوەی هێزەكانی ئەمریكا و جەختیكردەوە كە " پێویستە هاوپەیمان جێگەی متمانەبێت". ماكرۆن لە كۆنفراسێكی رۆژنامەوانیدا لە نجامینای پایتەختی چاد وتیشی:" هەست بە نیگەرانییەكی زۆر دەكەم دەربارەی ئەو بڕیارەی ترەمپ سەبارەت بە سوریا داویەتی". ماكرۆن جەختیشیكردەوە هاوپەیمان بەواتای ئەوەدێت شان بەشانمان بجەنگیت و فەرەنسا لەگەڵ چاد لە شەڕی دژ بە چەكدارە جیهادییەكاندا ئەو كارەدەكات. لە كۆتایی لێدوانەكەشیدا سەرۆكی فەرەنسا وتی:" پێویستە هاوپەیمان جێگەی متمانە بێت و لەگەڵ هاوپەیمانەكانی تر هەماهەنگی بكات". بڕیارە كتوپڕەكەی سەرۆكی ئەمریكا بۆ پاشەكشێپێكردنی هێزەكانی وڵاتەكەی لە رۆژئاوای كوردستان و باكوری سوریا جگە لە كاردانەوە و ناڕەزایەتی دەرەكی لەناوخۆی ئەمریكاشدا و بە تایبەتی لە كۆنگرێس ناڕەزایەتی لێكەوتوەتەوە. لە بەشێكی لێدوانەكانیدا ماكرۆن پەسەنی جیمس ماتیس وەزیری بەرگری ئەمریكادا كە دوای بڕیارەكەی ترەمپ دەستیلەكاركێشایەوە، وتی:" دەمەوێت رێزی خۆم بۆ ژەنەراڵ ماتیس دەرببڕم، لەماوەی ساڵێكدا بینیمان كە هاوبەشێكی متمانەپێكراو بوو. سەرۆكی فەرەنسا دەربارەی چارەنوسی هێزەكانی وڵاتەكەی لە سوریا جەختیكردەوە كە هێزەكانی فەرەنسا لە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكانیان بەردەوام دەبن و وتی:" لە دەستپێكی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە سوریا، هێزەكانی سوریای دیموكرات هاوبەشمان بوون و ئێمەی قەرزارباری ئەو هێزانەین كە دژی تیرۆریستان شەڕیان كردووە و داواش لە هەموو لایەنەكان دەكەم بەرپرسیارێتییان لە ئەستۆبگرن و لە بیری نەكەن كە ئێمە قەرزاری ئەو هێزانەین".  

( درەو میدیا): لە دوای دەستلەركاركێشانەوەی وەزیری بەرگری ئەمریكا، برێت مەكگۆرك نێردەی تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا بۆ جەنگی دژی داعش دەستی لەكار كێشایەوە، لەماوەی تەنها دوو ساڵ سەرۆكایەتی دۆناڵد ترەمپدا ژمارەیەكی بەرچاو لە وەزیر و بەرپرسی باڵای تری حكومەت دەستیان لەكاركێشاوەتەوە یان لەسەركارلابراون. هۆكاری دەستلەكاركێشانەوەی ئەو وەزیر و بەرپرسانە بۆئەوە دەگەڕێتەوە كە لە شێوازی بەڕێوەبردنی ئەمریكا لەلایەن ترەمپەوە ناڕەزاین و بەشێك لەوانەش بە ئاشكرا ناڕەزایەتیان بەرامبەر ئەو بڕیارە كتوپڕانەی ترەمپ دەربڕیوە كە لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەرەوە بڵاویاندەكاتە. نوێترین دەستلەكاركێشانەوە دەستلەكار كێشانەوەی برێت مەكگۆركە لەدوای جیمس ماتیس وەزیری بەرگری بوو، كە دوای ئەوەی ترەمپ لە تویتەرەوە كشاندنەوەی هێزەكانی ئەمریكای لە سوریا راگەیاند، دەستیلەكاركێشایەوە. ماتیس لە نامەیەكیدا بۆ ترەمپ دەڵێت:" مافی خۆتە كە وەزیرێكی بەرگریت هەبێت بە شێوەیەكی باشتر بیروبۆچوونەكانی هاوشێوەی بیروبۆچونەكانت بێت، باوەڕم وایە كە دروستترە بۆمن دەستبەرداری پۆستەكەم بم." ماتیس رەخنەشی لە ستراتیژی ترەمپ گرتووەو نوسیویەتی " پێویستە بەرێزەوە مامەڵە لەگەڵ هاوپەیمانەكاندا بكەیت". ئەو وەزیر و بەرسانەی كە لە ئیدارەی ترەمپدا دەستیان لەكاركێشاوەتەوە: • جیمس ماتیس: وەزیری بەرگری، تا شوباتی داهاتوو لە پۆستەكەیدا دەمێنێتەوە. • رایان زینك: وەزیری ناوخۆ بەوتەی ترەمپ سەرەتای ساڵی نوێ دەستبەرداری پۆستەكەی دەبێت. • جۆن كیلی: ئەمینداری گشتی كۆشكی سپی، سەرەتای ساڵی نوێ دەستبەرداری پۆستەكەی دەبێت. • جیف سێشنز: وەزیری داد، لەسەر داواكاری ترەمپ، تشرینی دووەمی رابردوو، دەستیلەكاركێشایەوە. • نیكی هەیلی: باڵیۆزی ئەمریكا لە نەتەوە یەكگرتووەكان، سەرەتای تشرینی یەكەمی رابردوو دەستیلەكاركێشایەوە. • سكۆت برۆیت: وەزیری ژینگە، 5ی تەمووزی رابردوو دەستلەكاركێشانەوەی لەلایەن ترەمپەوە پەسەندكرا. • ریكس تیلەرسۆن: وەزیری دەرەوە، 13ی ئازاری رابردوو لە پۆستەكەی دوورخرایەوە. • گاری كوهین: راوێژكاری ئابوریی, 6ی ئازاری رابردوو بەهۆی ناكۆكییەوە لەگەڵ ترەمپ دەستیلەكاركێشایەوە. • ستیف بانۆن: شارەزای ستراتیژی, 18ی ئابی 2017 دەستیلەكاركێشایەوە. • مایكڵ فلین: راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی, تەنها 22 رۆژ لە پۆستەكەیدا بوو، 13ی شوباتی 2017 دەستی لەكاركێشایەوە. • ئێچ ئاڕ ماكماستەر: راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی: جێگەی مایكڵ فلینی گرتەوە، بەڵام دوای چەند مانگێك دەستیلەكاركێشایەوە و پۆستەكەی رادەستی جۆن بۆڵتۆن كرد. برێت مەكگۆرك نێردەی تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا بۆ جەنگی دژی داعش  

( درەو میدیا): سیناتۆر لینزی گراهام، ئەمڕۆ هەینی داوا كۆبوونەوەیەكی بەپەلەی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكای كرد، بۆ تاوتوێكردنی بڕیاری دۆناڵد ترەمپ سەبارەت بە كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە سوریا كە بەهۆیەوە جەیمس ماتیس وەزیری بەرگری دەستیلەكاركێشایەوە. گراهام كە ئەندامێكی دیاری لیژنەی هێزە چەكدارەكانە لە ئەنجومەنی پیران، لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنوسان وتی:" دەمانەوێت راستەوخۆ لەو كۆبوونەوەیەدا گوێبیستی ماتیس بین و گفتوگۆش بكەین لەسەر راپۆرتەكانی تایبەت بە كشاندنەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە ئەفغانستان.

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا دوێنێ لە ئەنكەرەی پایتەختی وڵاتەكەی میوانداری حەسەن رۆحانی سەرۆكی ئێرانی كرد. دیداری ئەو دوو سەرۆكە دوای چەند كاتژمێرێك هات لە بڕیاری ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بۆ كشاندنەوەی هێزە سەربازییەكانی لە رۆژئاوای كوردستان (سوریا). پەیوەندی ئابوری‌و هەڵگرتنی ئەو بەربەستانەی كە بەهۆی سزا ئابورییەكانی ئەمریكا بۆسەر ئێران لە پەیوەندی هەردوو وڵاتدا دروستبووە، تەوەری سەرەكی كۆبونەوەی نێوان ئەردۆغان‌و رۆحانی بوو. سەرۆكی هەردوو وڵات رێككەوتنیان كرد لەبارەی بەردەوامیدان بە هەماهەنگی نێوانیان لە سوریا‌و كاركردنی هاوبەش لەدژی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە)‌و پارتی ژیانی ئازاد (پژاك). هەردوو وڵات لە بەیاننامەی هاوبەشی خۆیاندا دوای كۆبونەوەی ئەردۆغان‌و رۆحانی رایانگەیاند" سود لەو پەیوەندییەی نێوانیان وەردەگرن بۆ روبەڕووبونەوەی گروپە چەكدارەكانی كورد (پەكەكە‌و پژاك)". میدیاكانی ئێران پێشوازییەكەی ئەردۆغانیان لە حەسەن رۆحانی بە پێشوازییەكی "گەرم‌و دۆستانە" ناوبرد. هەماهەنگی لە زەمەنی سزاكاندا ئەردۆغان‌و رۆحانی دوای كۆبونەوەی دوو قۆڵی نێوانیان بەشدارییان لە پێنجەمین كۆبونەوەی ئەنجومەنی باڵای پەیوەندییە ستراتیژییەكانیان نێوان توركیا‌و ئێران كرد. ئەو ئەنجومەنە لەسەردەمی ویلایەتی یەكەمی دەسەڵاتی حەسەن رۆحانیدا دروستكرا‌و ئامانج لێی فراوانكردنی پەیوەندی ئابوری نێوان هەردوو وڵات بۆ نزیكەی (30) ملیار دۆلار. دوای كۆبونەوەی ئەنجومەنی باڵای پەیوەندییە ستراتیژییەكان، هەردوو وڵات بەیاننامەیەكی هاوبەشیان بڵاوكردەوە‌و تێیدا جەختیان كرد لەسەر " پاراستنی رێككەوتنی ئەتۆمی‌و هاوكاری دولایەنە‌و هەماهەنگی هەرێمایەتی". لە كۆنگرەی رۆژنامەوانی هاوبەشی بەر لە بەڕێوەچوونی كۆبونەوەی ئەنجومەن، ئەردۆغان وتی: ئەنكەرە‌و تاران سورن لەسەر زیادكردنی هاوكارییەكانی نێوانیان"، رۆحانیش رایگەیاند" لەگەڵ ئەردۆغان رێككەوتوین لەسەر پەیوەندییە ئابورییەكانی نێوانمان بەتایبەتی لەناوچەی ترانزێت". وەكو ئاماژەیەك بۆ ئەمریكا، رۆحانی وتی" هیچ وڵاتێكی سێیەم ناتوانێت پەیوەندی هاوسێیەتی‌و برایەتی‌و دۆستایەتی نێوان ئێران‌و توركیا تێكبدات"، پاڵپشتی هەڵوێستی ئەردۆغانیشی كرد لەبارەی سزاكانی ئەمریكاوە بۆسەر ئێران. توركیا یەكێكە لە هاوبەشە سەرەكییەكانی ئابوری ئێران، رۆژی 6ی نۆڤێمبەری رابردوو واتە رۆژێك دوای گەڕانەوەی تەواوەتی سزاكانی ئەمریكا بۆسەر ئێران، ئەردۆغان سزاكانی ئەمریكای بە كارێكی "هەڵە" ناوبرد‌و وتی:" توركیا پابەەند نابێت بەو سزایانەوە". توركیا زیاتر لە نیوەی پێداویستی نەوتی خاوی خۆی لە ئێرانەوە هاوردە دەكات. رۆحانی هەر لە سەردانەكەیدا بۆ توركیا، لەبارەی سزا ئابورییەكانی ئێرانەوە ئاماژەی بەوەكرد" هەنگاوەكانی ئەمریكا بەرامبەر بە ئێران سەد لە سەد تیرۆرستییە، چونكە بە ترساندن وا لە كۆمپانیاكان دەكات بازرگانی ئازاد لەگەڵ ئێران نەكەن". لەم سەردانەدا بۆ ئەنكەرە، ژمارەیەك لە گەورە بەرپرسانی ئێرانی هاوڕێیەتی رۆحانیان دەكرد، لەوانە، محەمەد جەواد زەریف وەزیری دەرەوە، بێژەن زەنگەنە وەزیری نەوت، رەزا رەحمانی وەزیری پیشەسازی، مەحمود واعیزی بەرپرسی نوسینگەی سەرۆك كۆمار، فەرهاد دژپەسەند وەزیری ئابوری، رەزا ئەردكانیان وەزیری وزە. هاوكاری سێ قۆڵی ئەردۆغان‌و رۆحانی لەبارەی كێشەكانی ناوچەكەوە جەختیان كرد لەسەر بەردەوامیدان بە هاوكاری نێوان توركیا‌و ئێران‌و روسیا لە سوریا. كۆبونەوەكەی نێوان ئەردۆغان‌و رۆحانی دوای دوو رۆژ هات لە گفتوگۆی وەزیرانی دەرەوەی ئێران‌و توركیا‌و روسیا بەمەبەستی دروستكردنی كۆمیتەیەك بۆ نوسینەوەی رەشنوسی دەستورێكی نوێ بۆ سوریا، بەڵام كۆبونەوەكەیان بەبێ ئەنجام كۆتایی هات. لە قەیرانی سوریادا، ئێران‌و روسیا پشتیوانی رژێمی دەسەڵاتداری سوریا (بەشار ئەسەد) دەكەن، توركیاش پشتیوانی نەیارەكانی ئەسەد دەكات، بەڵام لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی لەبارەی سوریاوە پێكەوە هەماهەنگی دەكەن.

( درەو میدیا): رەجەب تەیب ئەردۆغان, سەرۆك كۆماری توركیا پێشوازی لە كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە سوریا كرد و ئۆپەراسیۆنی سەربازیشی بۆسەر رۆژئاوای فورات دواخست. ئەردۆغان لە وتەیەكیدا لە ئیستانبوڵ رایگەیاند ئەنكەرە ئۆپەراسیۆنی سەربازیی بڕیارلێدراو بۆسەر باكوری خۆرهەڵاتی سوریا" رۆژئاوای كوردستان" دوادەخات بۆ چەند مانگی داهاتوو، ئەوەش بەهۆی دوای هەڵوێستی ئەمریكایەوە دەربارەی سوریا. ئەردۆغان وتی:" پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەم لەگەڵ ترەمپ و پەیوەندیی دەزگا دیپلۆماتیی و ئەمنییەكانمان، هەروەها لێدوانەكانی ئەمدواییەی ئەمریكا پاڵی پێوەناین بۆماوەیەك ئۆپەراسیۆنەكە دوابخەین، بەڵام ماوەیەكی كراوە نابێت". ئەردۆغان جەختیشیكردەوە كە " عەرەب و كورد و توركمانە دڵسۆزەكان لە سوریا داوا لە توركیا دەكەن دەستوەردان بكات، چونكە متمانەیان پێیەتی".

( درەو میدیا): بە گوێرەی دوو توێژینەوەی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكا، روسیا لە رێگەی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە بەشداربووە لە گەیاندنی دۆناڵد ترەمپ بە كۆشكی سپی لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی 2016ی ئەمریكادا. بە گوێرەی هەواڵێكی تۆڕی " بی بی سی "،  ئەو دوو توێژینەیەوە كە ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكا ئامادەیكردوون، ئاماژەیا بەوەداوە بەكرێگیراوە روسەكان سەرجەم تۆڕە كۆمەڵایەتییە گەورەكانیان بەكارهێناوە بۆئەوەی هاوكاری ترەمپ بكەن  لە بردنەوەی كورسی سەرۆكایەتی ئەمریكادا. توێژینەوەكان ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكا پشتی بەو داتا و زانیاریانە بەستووە كە كۆمپانیا گەورەكانی تەكنۆلۆجیا پێشكەشیان كردون  و توێژەرەكان بۆیان دەركەوتووە كە دەیان ملیۆن هاوڵاتی ئەمریكی ئەو ریكلام و بانگەشانەیان پێگەیشتووە كە روسیا لەمیانی هەڵمەتی بانگەشەی سەرۆكایەتی ئەمریكادا بڵاویكردونەتەوە. توێژەرەكان دەڵێن سایتە روسییەكان دەنگدارە موحافیزكار و راستڕەوەكانیان بە ئامانجگرتووە و هەوڵیانداوە هانیان بدەن كە پشتگیری لە ترەمپ بكەن و لە كاتێكدا هەر ئەو سایتانە پەیامیان بۆ ئەو گروپانە ناردووە كە نەیاری ترەمپ بوون و هەوڵیانداوە پەرتیان بكەن و هانیان بدەن بەشداری دەنگدان نەكەن. توێژەرەكان گەیشتونەتە ئەو ئەنجامەی كە هەڵمەتەكەی روسیا بۆ پشتگیریكردن لە ترەمپ دوای دەستبەكاربونییشی وەك سەرۆكی ئەمریكا بەردەوام بووە و نیگەرانی خۆشیان بەرامبەر رۆڵی سایتی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان دەربڕی و رایانگەیاند ئێستا بوونەتە مایەی هەڕەشە بۆسەر دیموكراتیەت.

( درەو میدیا): ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكا بە كۆی دەنگ پرۆژە بڕیارێكی پەسەندكرد و بەرپرسیارێتی كوشتنی جەمال خاشقچی رۆژنامەنوسی سعودیەی خستە ئەستۆی محەمەد بن سەلمانن شازادەی جێنیشینی سعودیە. پرۆژە یاساكە لەلایەن سیناتۆر پۆب كۆركەر، سەرۆكی لیژنەی پەیوەندییە دەرەكییەكانی ئەنجومەنی پیرانەوە ئەمڕۆ پێنجشەممە پێشكەشكرا و بە كۆی دەنگ پەسەندكرا. پرۆژە یاساكە بەرپرسیارێتی كوشتنی جەمال خاشقچی رۆژنامەنوس دەخاتە ئەستۆی بن سەلمان و جەختیشدەكاتەوە لە سزادانی ئەو كەسانەی لە كوژرانی ئەو رۆژنامەنوسەوە تێوەگلاون. جەمال خاشقچی رۆژنامەنوسی سعودیە  دووی مانگی ئۆكتۆبەری رابردوو لە كونسوڵگەری وڵاتەكەی لە ئیستانبوڵ كوژرا و تائێستاش تەرمەكەی نەدۆزراوەتەوە. سەرەڕای ئەوەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا خوازیارە پارێزگاری لە پەیوەندی پتەوی ئەمریكا و سعودیە بكات، بەڵام پرۆژە یاساكە لەلایەن 10 هاوڕێی كۆماری ترەمپەوە لە ئەنجومەنی پیران پشتیوانی لێكرا، كە بریتین لە كۆركەر و نۆ بەشداربووی تری داڕشتنی پرۆژە یاساكە و میچ مەككۆنێل سەرۆكی زۆرینەی كۆمارییەكان یەكێكیانە. هەروەها پرۆژە یاساكە هۆشداریداوە لەوەی مامەڵەی سعودیە بۆ كڕینی كەلوپەلی سەربازی لە هەردوو حكومەتی چین و روسیا و هەماهەنگی لەگەڵیاندا، كاریگەری نەرێنی بۆسەر سەلامەتی پەیوەندییە سەربازییەكانی نێوان ئەمریكا و سعودیە دەبێت. هەر ئەمڕۆ پێنجشەممە ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكا پرۆژە بڕیارێكی تری پەسەندكرد، بۆ كۆتاییهێنان بە هاوكاری سەربازی ئەمریكا لە شەڕی یەمەن و پرۆژە یاساكە بە دەنگی 56 ئەندامی ئەنجومەنی پیران پەسەندكراو 41 ئەندامیش لەدژی دەنگیاندا.  

( درەو میدیا): دادگایەكی ئەمریكا سزای 36 مانگ زیندانیكردنی بەسەر مایكڵ كوهین، پارێزەری پێشووی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكادا سەپاند، كە جارێك وتبووی ئەوەندە دڵسۆزی ترەمپە ئامادەیە لەبری ئەو بمرێت و لەجیاتی ئەو خۆی دەداتە بەر فیشەكێك. كوهین یەكەم ئەندامی بازنەی نزیكی ترەمپە كە بەهۆی لێكۆڵینەوەكان لە دەنگۆی دەستێوەردانی روسیا لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ساڵی 2016ی ئەمریكا بە زیندانیكردن سزادەدرێت. هەروەها كوهین لەلایەن دادگای نیویۆركەوە بە چەند تاوانێكی وەك پێشێلكردنی یاسای سپۆنسەری هەڵمەتەكانی بانگەشەی هەڵبژاردن و خۆدزینەوە لە باج و درۆكردن لەگەڵ كۆنگرێس تاوانباركرا. بە گوێرەی میدیاكانی ئەمریكا كوهینی تەمەن 52 ساڵ لەبەردەم دادگادا رەخنەی لە ترەمپ گرتووەو بە دادوەر ولیام پۆلی وتووە " ترەمپ هۆكاری ئەوە بووە لە جیاتی رێگایەكی رۆشن رێگایەكی تاریك بگرێتەبەر". هەروەها وتوشیەتی:" لاوازیی بەهۆیەوە ئەوەبووە كە كوێرانە گوێڕایەڵی ترەمپ بووە و ئەوەش وایكردووە كە هەست بەوەبكات ئەركی سەرشانییەتی كارە قێزەونەكانی بۆ پەردەپۆش بكات". یەكێك لەو تۆمەتانەی كە ئاراستەی پارێزەرەكەی ترەمپ كراوە، ئەوەیە پارەی بە دوو ژن داوە بەرامبەر بە بێدەنگ بونیان، كاتێك لە میانی كەمپەینی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا هەڕەشەی ئەوەیان لە كردبوو كە پەیوەندی سێكسی خۆیان لەگەڵ ترەمپ ئاشكرادەكەن. لە ماوەی رابردوو ترەمپ دانینا بەوەی كە پارەی داوە، بەڵام رەتیكردنەوەی هیچ پەیوەندییەكی سێكسی هەبوبێت و ئەوە پارەدانەشی وەك مامەڵەیەكی تایبەتی لە دەرەوەی چوارچێوەی بانگەشەی هەڵبژاردن وەسفكرد. مایكڵ كوهین جگە لەسزای 36 مانگ زیندانیكردن، دوو مانگی تریش سزای زیندانی تری بەسەردا سەپێندران بە تۆمەتی درۆكردن لە بەردەم كۆنگرێسدا دەربارەی پرۆژەی " تاوەری ترەمپ" لە مۆسكۆ، ئەو تۆمەتەشی لەلایەن راوێژكاری یاسایی تایبەت رۆبەرت مۆلەرەوە ئاراستەكراوە. جگە لە سزای زیندانیكردن دادگای نیویۆرك بڕیاریدا بەدەستبەسەراگرتنی نزیكەی دوو ملیۆن دۆلار و لەكاتی هاتنەدەرەوەشیدا لە دادگا كوهین هیچ قسەیەكی رۆ رۆژنامەنوسان نەكرد.

نوسینی: كریستین هینتۆن/ بی بی سی  وەرگێڕان و ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ لە چاوتروكانێكدا گەشتیار لە وڵاتە بچوكەكانی ئەوروپاوە بەبێ‌ ئەوەی هەست بە هیچ بەربەستێك بكات تێدەپەڕێت و سنوری چەندین دەوڵەت دەبڕێت، یەكێك لەو وڵاتە بچوكانە لۆكسمبۆرگە كە بە كەمتر لە كاتژمێرێك بە ئۆتۆمبیل دەتوانیت لە ئەمسەری ئەو وڵاتەوە بچیتە ئەوسەری و پاشان بەبێ‌ ئەوەی هەست بە هیچ سنورێك بكەیت، بگەیتە وڵاتانی دراوسێی وەك فەرەنسا، یان ئەڵمانیا یان بەلجیكا. ئاسانی هاتوچۆكردن بەنێو ئەو وڵاتانەدا دەگەڕێتەوە بۆ رێككەوتنێك كە زیاتر لە 30 ساڵ لەمەوبەر لە گوندی " شینگن" لە باشووری خۆرهەڵاتی لۆكسمبۆرگ ئیمزاكرا و ئەو رێككەوتنە كە ناوی گوندەكەی لێنرا، سروشتی هاتوچۆكردنی بە نێو ئەوروپادا گۆڕی و لەو كاتەشەوە تائێستا بەردەوام گۆڕانكاریی بەسەردا دێت. لۆكسمبۆرگ سەرەتا لۆكسمبۆرگ وەك ناوەندێكی ساردی بازرگانی دەردەكەوێت, كە گەورە سەرمایەدار و خاوەنكارانی ئەوروپا پارە و سامانەكانیانی تێدا بەڕێوەدەبەن، هەروەها ئەو وڵاتەی كە بەشێكی زۆر كەمی لەسەر نەخشە داگیركردووە، زۆربەی جار لەلایەن ئەو گەشتیارانەوە پشتگوێ دەخرێت كە سەردانی وڵاتە گەورەكانی دراوسێی دەكەن. ئەم وڵاتە بچوكە یەكێكە لە ئەندامە دامەزرێنەرەكانی ئەوەی ئێستا بە یەكێتی ئەوروپا ناسراوە و پایتەختەكەی " لۆكسمبۆرگ سیتی" لە پاڵ برۆكسل و ستراسبۆرگی فەرەنسا یەكێكە لەو سێ‌  پایتەختەی رۆڵێكی گرنگیان هەیە لە بەڕێوەبردنی كاروباری یەكێتییەكەدا. سیستمی حكومڕانی لۆكسمبۆرگ پاشایەتی دەستورییە و كەوتوەتە نێوان دوو كۆماری زەبەلاحی فەرەنسا و ئەڵمانیاوە، بەهۆی هەڵكەوتەی جوگرافییەوە ئەو وڵاتە بچوكە لە میانی هەردوو جەنگی جیهانیدا باجێكی زۆری داوە كە مێژوو گەواهی بۆدەدات. لۆكسمبۆرگ بە پیشەسازی مەی و چێشتخانەی گرانبەها و مۆزەخانە و مۆنۆمێنتی زۆر بەناوبانگە  لەگەڵ قەڵا بەناوبانگەكەی كە لە لیستی شوێنەوارەكانی یونیسكۆدایە، ئەمە جگە لە شارە دێرینەكەی و مەزاری ژەنەراڵ جۆرج ئێس باتۆن جۆنیۆر و خەڵكەكەشی زۆر عاشقی خۆراكە دەریاییەكان و جۆرەكانی پەنیر و خواردەمەنین. ساڵی 1985 لۆكسمبۆرگ رۆڵی بنەڕەتی گێڕا لە ئیمزاكردنی پەیماننامەی شینگن وەك رێككەوتنێكی یەكلایەنە بۆ گەرەنتیكردنی ئازادی هاتوچۆ لە نێوان وڵاتانی ئەندامدا. لە میانی گەڕانمدا لەم وڵاتە مێژوویەدا دابەزیمە دۆڵی " مۆزیل" لە خۆرهەڵاتی لۆكسمبۆرگ كە رووبارەكەی بەرەو باشوور سەرچاوەیگرتووە و لۆكسمبۆرگ لە ئەڵمانیا جیادەكاتەوە و چەندین رەزی ترێ‌ گردەكانی نێوان گوند و شارۆچكەكانی داگیركردووە. پێش ئەوەی گەشتەكەم تەواوببێت گەیشتمە گوندی شینگن كە كەتووەتە نێو رەزەكان لەبەری خۆرئاوای رووباری مۆزیل، ژمارەی دانیشتوانەكەی لە 520 كەس كەمترە، هەرچەندە لە ریزی شار و شارۆچكە پرشنگدارەكاندا نیە، بەڵام سەرەڕای ئەوەش میوانداری رێككەوتنێكی تێداكراوە كە سیما و سروشتی هاتوچۆكردنی بە ئەوروپادا گۆڕی. لەم گوندەدا نوێنەرانی هەریەك لە بەلجیكا، فەرەنسا, لۆكسمبۆرگ كە ئەوكات بە ئەڵمانیای خۆرئاوا دەناسرا لەگەڵ هۆڵەندا بەیانی 14ی حوەزیرانی 1985 كۆبووونەوە بۆ پەسەندكردنی رێككەوتنێكی پێشەنگ بۆ كردنەوەی سنورەكان. باكگراوندێكی مێژوویی گۆڕەپانی ئەوروپا لە نیوەی دووەمی سەدەی بیستدا چەندین پەیماننامە و رێككەوتن و هاوپەیمانێتی دژ بەیەكی بەخۆیەوە بینیوە، كە چەندین بەربەستی بیرۆكراتیی نەبڕاوەیان بینیوە و لێرەدا پێویستە بۆ تێگەیشتنی رەهەندەكانی ئەو دیمەنانەی بوونە هێنانە كایە پەیماننامەی شینگەنەوە بخرێنەڕوو. كاتێك ساڵی 1944 جەنگی دووەمی جیهانی بەرەو كۆتایی دەچوو، بەلجیكا ولۆكسمبۆرگ و هۆڵەندا یەكێتییەكی سێ‌ قۆڵییان پێكهێنا كە بە " بەنیلۆكس" ناسرا، ئەوەش بە ئامانجی تێپەڕاندنی ناخۆشییەكانی ساڵەكانی دواتر و بە هیوای پتەوتركردنی بازرگانی لە رێگەی رێككەوتنێكی گومركییەوە.  پاشان ساڵی 1957 پەیماننامەی رۆما هات بۆئەوەی بەنیلۆكس فراوانتربكات و گروپی ئابوریی ئەوروپی دابمەزرێنێت بۆئەوەی یەكێتی گومركی فراوان بكات و شەش ئەندامی دامەزرێنەر بگرێتەوە كە ئەوانیش گروپی بەنیلۆكس و ئەڵمانیای خۆرئاوا و فەرەنسا و ئیتالیا بوو. لە سەرەتای هەشتاكاندا گروپی ئەوروپا بووە دە وڵات و ئەندامەكانی كۆت و بەندی سنوری نێوانیان سوككرد، بەڵام نەگەیشتە ئاستی هەڵگرتنی تەواوەتی، چونكە كۆنترۆڵكردنی سنورەكان توانایەكی مرۆیی زۆری دەوێت و یەكێك بوو لەو كۆسپ و تەگەرانەی كە پێویست بوو كاربكرێت بۆ رزگاربوون لێی. وڵاتانی ئەندام ناكۆك و جیاوازبوون، نیوەیان داوایانكرد ئازادی هاتوچۆ تەنها بۆ هاوڵاتیانی یەكێتی ئەوروپا بێت و سنورە ناوخۆییەكان بۆ جیاكردنەوەی هاوڵاتیانی یەكێتی ئەوروپا و بیانییەكان بەردەوام بێت. بەوتەی مارتینا نیب، لێپرسراوی مۆزەخانەی شینگنی ئەوروپی بیرۆكەی سنوری كراوەی ساڵی 1985 " شتێك بوو بڕوای پێنەدەكرا، بەو پێیەی كارێكی نمونەیی بوو، هیچ كەسێك گومانی نەبوو كە رۆژێك ببێتە راستی". و پاشان رێگە بە هەر پێنج وڵات " سیانی بەنیلۆكس و فەرەنسا و ئەڵمانیای خۆرئاوا" درا كە خوازیاری ئازادی هاتوچۆی مرۆڤ و گواستنەوەی شمەك بوون، ببنە پێشەنگ لە دامەزراندنی ناوچەیەكدا كە ئێستا بە ناوچەی شینگن دەناسرێت. بۆچی شینگن؟ لەكاتێكدا لۆكسمبۆرگ سەرۆكایەتی گروپی ئابوری ئەوروپی دەكرد، رێگە بەو وڵاتە بچوكە درا شوێنێك بۆ ئیمزاكردنی رێككەوتنەكە دیاریبكات و شینگن تاكە شوێن بوو كە فەرەنسا و ئەڵمانیا بكاتە هاوسنوری وڵاتانی ئەندامی بەنیلۆكس و پاشان ئەو شوێنە بۆ ئیمزاكردنی رێككەوتنەكە دیاریكرا و بەمشێوەیە شینگن بووە شوێنی بەیەكگەیشتنی هەرسێ‌ وڵات و نوێنەرانی ئەو وڵاتانە رێككەوتنەكەیان ئیمزاكرد، لەسەر كەشتییەكی گەشتكردن بەناوی " ئێم ئێس پرەنسیس ماری – ئەسترید" كە لە شوێنی بەیەكگەیشتنی هەرسێ‌ سنورەكە لە ئاوی رووباری مۆزیلدا لەنگەری گرتبوو. رێككەوتنەكە لە كاتی خۆیدا سەرنجی زۆر بۆلای خۆی رانەكێشا، هەروەها زۆریش پشتگیری لێنەكرا، جگە لە پێنج ئەندامی یەكێتی ئەوروپا كە دژی بوون، ژمارەیەكی زۆر لە لێپرسراوانی ئەو وڵاتانەش باوەڕیان وانەبوو كە رێككەوتنەكە كارابكرێت، هەتا بۆ ئیمزاكردنیشی سەرۆكی هیچ وڵاتێكی ئەو پێنج وڵاتەی ئیمزایان كرد ئامادەنەبوون. بەڵام رێككەوتنی شینگن، پێشبینییەكانی تێپەڕاند كە بەقسەی " نیب" باوەڕیان وابوو زۆر ناخایەنێت شكست دەهێنێت، ئەوەشی كە كاروبارەكانی زۆر زەحمەت كردبوو، ئەو رۆتینە ئاڵۆزە بوو كە بۆ نەهێشتنی سنوری نێوخۆی نێوان ئەو پێنج وڵاتە دامەزرێنەرە پێویست بوو لێی رزگارببن، ئەوەش هەتا ساڵی 1995 كۆتایی نەهات.   ناوچەی شینگنی ئێستا ئەمڕۆ ناوچەی شینگن 26 وڵاتی ئەندام لەخۆدەگرێت، لەو ژمارەیەش 22 وڵاتی یەكێتی ئەوروپا  و چوار وڵاتی ترە كە بریتین لە ئایسلەندا، سویسران نەرویج و لیشتنشتاین. هاوشێوەی رابردوو ئەمڕۆش شینگن رووبەڕووی رەخنە دەبێتەوە، قەیرانی ئەمدواییەی كۆچ بەرەو ئەوروپا و هێرشەكانی 2015ی  میترۆكانی پاریس، پاساوی زۆری داوەتە ئەوانەی دژی بیرۆكەی سنوری كراوەن بۆئەوەی لەو دەستكەوتانە بدەن كە شینگن بەدەستیهێناون. سەرەڕای ئەوەش هێشتا ناوچەی شینگن بەردەوامە لە گەشەكردن و پرۆسەی ئەندامبوون تێیدا بەردەوامە،و چونەناوی ئارەزوومەندانەیە و پێویستی بە رەزامەندی هەموان هەیە و چەندینجار تائێستا ئەندامبوونی بوڵگاریا و رۆمانیا رەتكراوەتەوە بەهۆی مەترسی گەندەڵی و ناسەقامگیری سنورەكانی ئەو دوو وڵاتەی دەرەوەی یەكێتی ئەوروپا و لە 2011شەوە كە لیشتنشتاین بووەتە ئەندام هیچ وڵاتێكی تر نەبووەتە ئەندام تێیدا. شینگن بۆ ئیمزاكردنی ئەو رێككەوتنە هەڵبژێدرا تەنها لەبەرئەوەی تاكە شوێن بوو سنورەكانی فەرەنسا و ئەڵمانیا بە وڵاتانی ئەندامی بەنیلۆكس بگەیەنێت، بەڵام سەرەڕای ئەوە سودێكی زۆری بە خەڵێكی زۆر گەیاندووە و بەوتەی " نیب" رێككەوتنەكە" رۆژانە پەیوەندی بە ژیانی 400 ملیۆن كەسەوە هەیە كە لە وڵاتانی شینگن دەژین". هەروەها دانیشتوانی شینگن و دەوروبەری دەتوانن سەردانی هاوڕێكانیان بكەن و بۆ كاركردن بچنە وڵاتێكی تر و سود لە كەمی باجی سەر سوتەمەنی لە لۆكسمبۆرگ وەربگرن بە تایبەتی دیزڵ كە بەبەراورد بە وڵاتانی دراوسێ‌ باج لەسەری كەمترە. شینگن ئازادی هاتوچۆكردن بە گەشتیاران دەبەخشێت لە هەموو وڵاتەكانیدا لە رێگەی وشكانی و ئاسمانییەوە و ئەوەش كات و ماندووبوون كەمدەكاتەوە، هەروەها ئەو كەسەشی كە لە دەرەوەی ئەو وڵاتانەیەو ڤیزای شینگن بەدەستدەهێنێت، دەتوانێت بۆماوەی 90 رۆژ بە نێو وڵاتانی ناوچەكەدا گەشتبكات. گوندی شینگن چۆنە؟ شینگن لەسەر هیچ رێگایەكی سەرەكیی نییە، و كەس پێیدا ناڕوات ئەگەر بە تایبەتی بۆی نەچێت، 35 كیلۆمەتر لە شاری لۆكسبمۆرگ سیتی پایتەختەوە دوورە و كاتێك سەردانی دەكەیت رووبەرێكی بەرفراوان لە دارستان و كشتوكاڵ دەبینیت تا دەگەیتە دۆڵی مۆزیل، پاشان بەرەو شارۆچكەی ریمیش رێگەدەگریتەبەر بە كەنار روباری مۆزیل و باخ و رەزەكاندا رێگەكە دەتباتە شینگن و مۆزەخانەی ئەوروپی كە لە دەرەوەو ناوەوە چیرۆكی ناوچەكەی تێدا خراوەتەڕوو. هەروەها كاتێك سەردانی شینگن دەكەیت، چاوت لە كڵاوی هێزەكانی پاسەوانی سنوری ,ڵاتانی ئەندام دەكەوێت كە وەك سیبموڵێكی نیشتمانی لە پێناوی رێگەخۆشكردن بۆ رێككەوتنەوە دانراون، هەروەها لەبەردەم مۆزەخانەكەدا بەشێك لە دیواری بەرلین دانراوە وەك ئاماژەیەك بۆئەوەی كە ئەو پارچە كۆنكرێتیەی رۆژێك لە رۆژان لە یەكێك لە وڵاتە دامەزرێنەرە گەورەكانی بەرزكرابووەوە ئێستا نەماوە. هەروەها لەبەردەم مۆزەخانەكەدا تابلۆیەكی كانزایی هەیە و بە ژمارەی وڵاتانی ئەندام ئەستێرەی تێدایە و چەند شاشەیەكی گەورەش دانراون كە دیمەنی وڵاتانی ئەندامی شینگن نمایشدەكەن.  

ئامادەكردنی: نامیق ڕەسوڵ چالاكانی بزوتنەوەی " هێلەك زەردەكان" لە سەرەتای ناڕەزایەتییەكانیاندا دژی سیاسەتەكانی ئیمانوێل ماكرۆن، سەرۆكی فەرەنسا رەتیاندەكردەوە كەسێك یان زیاتر بەناوی ئەوانەوە قسەبكات، بەڵام لەگەڵ پەرەسەندنی خۆپیشاندانەكان كە هەموو شەممەیەك لە پاریس و شارەكانی تری فەرەنسا بەڕێوەدەچن، چەند دەموچاوێك دەركەوتن و لە میدیاكانی فەرەنساوە دەناسێنران، لەو سۆنگەیەوە كە شیاون بۆئەوەی بەناوی ئەم رەوت یان ئەو رەوتەوە قسەبكەن كە هەندێكیان گفتوگۆ لەگەڵ دەسەڵاتی سیاسی رەتدەكەنەوە و هەندێكی تریان باوەڕیان وایە كە ئەم گفتوگۆیە كاری بنەڕەتییە، چونكە چارەسەری هەموو كێشەكان یان بەشێكی كەمی لە رێگەی گفتوگۆوە دەبێت. سەرەڕای زۆری ئەوانەی هەوڵدەدەن لەناو بزوتنەوەی " هێلەك زەردەكاندا" دەربكەون وەك نوێنەری نیمچە رەسمی، بەڵام ئەمڕۆ كۆدەنگییەك هەیە كە " بریسیلیا لۆدۆسكی"  رۆڵی دیار و بەرچاوی هەبووە لە دەستپێكردن و دامەزراندنی ئەو بزوتنەوەیەدا كە دوكانێكی بچوكی لە گەڕەکی " ئاڤینۆ لۆتە مپڵ" لە پاریس هەیە و پێشتر فەرمانبەرێكی ئاسایی بووە لە یەكێك لە بانكەكاندا. 29ی ئایاری 2018 بریسلیا لۆدۆسكی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوكەوە یاداشتێكی ئاراستەی دەسەڵاتدارانی فەرەنسا كرد و تێیدا ئەو هۆكارانەی رونكردەوە كە بوونەتە هۆی قورسكردنی ئەركی سەرشانی ئەو كەسانەی كە داهاتیان سنوردارە، یان خاوەنی دامەزراوەی بچوكن و بەرزبوونەوەی نرخی سوتەمەنی تەنگیان پێهەڵدەچنێت. ئەوەی جێگەی سەرنجە لەو یاداشتەدا، ئەوەیە لۆدۆسكی نوسەری تێیدا داوای دابەزاندنی نرخی سوتەمەنی دەكات و لە هەمان کاتیشدا زنجیرەیەك پێشنیاری پراكتیكی خستوەتەڕوو، دەكرێت ببنە یارمەتیدەری حكومەتی فەرەنسا بۆئەوەی هاوسەنگییەک بێنێتە کایەوەو لە یەك كاتدا  لەلایەكەوە رەچاوی دۆخی كۆمەڵایەتی  ئەو كەسانە بكات كە داهاتیان سنوردارە، لەلایەكی تریشەوە رەچاوی دۆخی ژینگەش بكات كە وادەخوازێت كەمتر پشت بەو سەرچاوەی وزانە ببەسترێت كە دەبنە هۆی پیسبونی ژینگە. دەقی یاداشتەكە دەنگدانەوەیەكی ئەرێنی بەرفراوانی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا لێكەوتەوە، بەتایبەتی دوای ئەوەی ژمارەی بینەران و ئەوانەی كە  پشتگیریان لە بیرۆكە و پێشنیارەكانی دەكرد گەیشتە یەك ملیۆن كەس. ئەوانەی كە لە نزیكەوە رۆژانە چاودێری خۆپیشاندانەكانی بزوتنەوەی " هێلەك زەردەكان" دەكەن دەڵێن ئەو ژنە لە رێگەی هێمنی و واقعبینییەوە رۆڵی گەورەی دەبێت لە قایلكردنی حكومەتی فەرەنسا و بە تایبەتیش ئیمانوێل ماكرۆن سەرۆكی فەرەنسا بەوەی كە پێویستە بە زووترین كات وەڵامی هەبێت و لانیكەم بەشێك لە داخوازی خۆپیشاندەران جێبەجێبكات.  سەرچاوە: مۆنتی كارلۆ  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت لە نزیك شەقامی شانزەلیزیە لە ناوەڕاستی پاریس جارێكی تر پێكدادان لەنێوان هێزە ئەمنییەكان‌و خۆپیشاندەرانی بزوتنەوەی "هێلەك زەردەكان" رویدا. خۆپیشاندانەكانی ئەمڕۆی فەرەنسا درێژكراوەی نزیكەی چوار هەفتە ناڕەزایەتییە لەدژی گرانبوونی بژێوی ژیان. بەر لە دەستپێكردنی خۆپیشاندانەكان، دەسەڵاتدارانی فەرەنسا هەزاران پۆلیسیان لە پاریسی پایتەخت‌و چەند شارێكی تر بڵاوكردەوە، بۆ رێگریكردنیش لە روداوەكانی تاڵانی، تاوەری ئیڤڵ‌و بازاڕو شوێنە گەشتیارییەكان داخران، كورسی سەرشەقامەكانیش لابران بۆ ئەوەی لەحاڵەتی رودانی پێداداندا لەلایەن خۆپیشاندەرانەوە بەكارنەهێنرێن بۆ روبەڕووبونەوە لەگەڵ پۆلیس. لەسەرتاسەری فەرەنسا نزیكەی (89 هەزار) پۆلیس لە حاڵەتی ئامادەباشیدان، تەنیا لە پاریسی پایتەخت (8 هەزار) پۆلیس بڵاوبونەتەوە بەمەبەستی رێگریكردن لە دووبارەبوونەوەی روداوەكانی رۆژی شەممەی رابردوو، كاتێك "هێلەك زەردەكان" ئاگریان لە ئۆتۆمبیل بەرداو كۆگا بازرگانییەكانی شەقامی شانزەلیزەیان تاڵان كرد‌و دیوارەكانی ناوچەكەیان بە نوسین‌و وێنەكێشان لەدژی ئیمانوێل ماكرۆنی سەرۆكی وڵات رەنگ كرد. سەرەتای ئاگرەكەی پاریس ناڕەزایەتییەكان مانگی رابردوو دەستیپێكرد، حكومەت لەناو بودجەی خێزاندا باجی سوتەمەنی زیادكرد، ئەمە سەرەتای شەپۆلێك خۆپیشان بوو كە دواتر سەریكێشا بۆ یاخیبونێكی بەرفراوان‌و هەندێكجاریش توندوتیژی لەگەڵدا بوو. ئێستا ئەوەی چارەسەركردن‌و هێوركردنەوەی بارودۆخەكەی سەخت كردووە، ئەوەیە بزوتنەوەی "هێلەك زەردەكان" رێبەرێكی ناسراو و دیاریان نییە كە دەسەڵاتداران بتوانن مامەڵەی لەگەڵدا بكەن. دەسەڵاتدارانی فەرەنسا دەڵێن" رەوتی راستڕەوی توندڕەو لەگەڵ خەڵكانی ئاژاوەگێڕ سواری شەپۆلی ناڕەزایەتییەكان بوون‌و بە ئاڕاستەی توندوتیژی هەنگاو دەنێن"، ئەمەش وەكو ئاڵنگارییەكی راستەوخۆ لەگەڵ ئیمانوێل ماكرۆنی سەرۆكی وڵات‌و هێزە ئەمنییەكان. بزوتنەوەی "هێلەك زەردەكان" ماكرۆنیان ناچاركرد گەورەترین سازش بكات لەماوەی سەرۆكایەتییەكەیدا، ئەوەش كاتێك بوو كە ماكرۆن بڕیاریدا باجی سوتەمەنی هەڵگرێت. ئێستا بەپێی راپرسییەكان، ئاستی جەماوەریی ماكرۆن لە فەرەنسا پاشەكشێی كردووە. "هێلەك زەردەكان" هێشتا دەیانەوێت سازشی زیاتر بە سەرۆكی وڵات بكەن، ئەوان سەرەتا تەنیا داوای هەڵگرتنی باجی سوتەمەنییان دەكرد‌و داواكەیان جێبەجێكرا، بەڵام ئێستا لیستێك داواكاری تریان هەیە لەوانە: •    كەمكردنەوەی باجەكان •    زیادكردنی موچە •    كەمكردنەوەی خەرجی وزە •    دەستلەكاركێشانەوەی ئیمانوێل ماكرۆنی سەرۆكی وڵات هەفتەیەكە ماكرۆن هیچ قسەیەكی بۆ رایگشتی فەرەنسا نەكردووە، بەڵام شەممەی رابردوو لەكاتی بەشداریكردنی لە لوتكەی بیست لە ئەرژەنتین ئیدانەی خۆپیشاندانەكانی كرد،  نوسینگەكەی دەڵێ لەم هەفتەیەدا ماكرۆن قسەی نوێی دەبێت. لەدوای هەڵبژاردنی وەكو سەرۆكی فەرەنسا بەر لە 18 مانگ، ئەمە گەورەترین قەیرانە كە روبەڕووی ئیمانوێل ماكرۆن دەبێتەوە، ماكر‌ون دەسەڵاتی مامەڵەكردنی لەگەڵ ناڕەزایەتییەكان بۆ ئیدوارد فلیپی سەرۆك وەزیران جێهێشتووە، بەڵام سەرباری ئەوەش لەژێر فشاری خۆپیشاندەراندایە‌و ناچاردەكرێت قسە بكات. میدیاكانی فەرەنسا دەڵێن، لەدوای خۆپیشاندانی خوێندكاران لە ساڵی 1968 كە توندوتیژی لێكەوتەوە، ئەمە خراپترین شەپۆلی ناڕەزایەتییە لە فەرەنسا روبدات. لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە بۆ شەقام! سەرەتای ناڕەزایەتییەكان لە فەرەنسا لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە دەستیپێكرد، داواكرا نرخی سوتەمەنی كەمبكرێتەوە، لەماوەیەكی كەمدا سەدان هەزار ئیمزا كۆكرایەوە‌و بزوتنەوەی "هێلەك زەردەكان" راگەیەندرا. رۆژی 17ی مانگی رابردوو، ناڕازییەكان لە تۆڕی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان هاتنەدەرەوە‌و بۆیەكەمجار لەسەر شەقام گوزارشتیان لە خۆیانكرد، لە یەكەم رۆژی خۆپیشاندانەكاندا نزیكەی (3 هەزار) كەس بەشداربوون، كە سەربە هیچ پارت‌و لایەنێكی سیاسی نەبوون. دوای هەفتەیەك توندوتیژی دەستیپێكرد، سەرباری ئەوەی لە چەند ناوچەیەك خۆپیشاندانی ئاشتیانە بەڕێوەچوو، بەڵام لە پاریسی پایتەخت هەندێك لە خۆپیشاندەران رێگاكانیان داخست‌و دەستیانكرد بە روبەڕووبونەوەی لەگەڵ پۆلیس، لە ئەنجامدا دەیان كەس برینداربوون‌و زیاتر لە (100) كەس دەستگیركران. رۆژی 27ی مانگی رابردوو ئیمانوێل ماكرۆن رایگەیاند، پێشنیازی میكانیزمێك دەكات بۆ راستكردنەوەی زیادەی باج، هاوكات بەڵێنیدا كاری حكومەت خێرا بكات بۆ كەمكردنەوەی باری سەرشانی خێزانە كاركەرەكان‌و كەمكردنەوەی خەرجییە گشتییەكان، بەڵام ئەمە خۆپیشاندەرانی قایل نەكرد، بزوتنەوەی "هێلەك زەردەكان" داوای خۆپیشاندانی كرد لە یەكەم رۆژی ئەم مانگەدا، لێرەوە ئیتر دۆخەكە بەرەو خراپتر داخزا، ژمارەیەكی زۆر ئۆتۆمبیل لە شەقامی شانزەلیزە سوتێنرا‌و بازاڕەكان تاڵانكران، دیوارەكان پڕكران لە نوسین دژ بە ئیمانوێل ماكرۆن. ماكرۆن لە وەڵامی خۆپیشاندەراندا لە لوتكەی بیست لە ئەرژەنتین وتی: "ئێمە هەمیشە رێز لە ناڕەزایەتییەكان دەگرین، بەڵام بەهیچ جۆرێك توندوتیژی قبوڵ ناكەین"، دوای گەڕانەوەی بۆ پاریس، ماكرۆن لە كۆشكی ئیلیزێ كۆبونەوەیەكی كرد بۆ چارەسەركردنی قەیرانەكە، دواتر سەردانی ئەو شوێنانەی كرد كە زیانیان بەركەوتبوو، ماكرۆن لەو سەردانەیدا روبەڕووی هوتافی ناڕەزایی خۆپیشاندەران بووەوە. بۆ كەمكردنەوەی ئاستی توڕەیی شەقام، ئیدوارد فلیپی سەرۆك وەزیران بڕیاریدا زیادكردنی باج لەسەر سوتەمەنی هەڵگرێت، ئەمە سەرباری راگرتنی باجی سەر كارەبا‌و غاز لە وەرزی زستاندا، بەڵام ئەم رێوشوێنانە بەس نەبوون بۆ بێدەنگكردنی "هێلەك زەردەكان" كە بڕیاریاندابوو ئەمڕۆ ناڕەزایەتییەكانیان ببەنە قۆناغێكی نوێوە. هێلەك زەردەكان كێن؟ بزوتنەوەی "هێلەك زەردەكان" كۆمەڵێك كەسی ناهاوئاهەنگی خۆپیشاندەرن كە تەمەن‌و كارو ناوچەی جوگرافییان جیاوازە، لەناویاندا گەنجە بێكارەكان‌و خەڵكانی خانەنیشین‌و ئەو كەسانە هەن كە كرێیەكی كەمی كاركردن وەردەگرن. هاوكات لەناو ئەم بزوتنەوەیەدا چالاكوانانی سەربە رەوتی راستڕەوی توندڕەو و چەپی توندڕەو هەن، بەڵام هەندێك لە خۆپیشاندەران دەیانەوێت هەموو شێوازەكانی توندڕەویی حزبی‌و توندوتیژی لە جوڵانەوەكە دوربخەنەوە. هێلەك زەردەكان كێشەیان چییە؟ رێوشوێنەكانی حكومەت بۆ زیادكردنی نرخی سوتەمەنی‌و دانانی باجی راستتەوخۆ لەسەر گاز‌و كاربۆن، لەناوەندەكانی فەرەنسا توڕەیی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا، بەتایبەتی لەناو ئەو چین‌و توێژانەی كە رۆژانە بۆ راپەڕاندنی كاروباری ژیانیان ئۆتۆمبیلی تایبەتی خۆیان بەكاردەهێنن، ئەمەش زیاتر ئەو كەسانەی دەگرتەوە كە دورن لە ئامرازەكانی هاتوچۆی گشتی‌و بە ئۆتۆمبیلی خۆیان دەچین بۆ سەركارەكانیان‌و دەگەڕێنەوە. لەبەرامبەر زیادكردنی باج لەسەر چینی كاركەر، ماكرۆن هیچ هەنگاوێكی نەنا بۆ دانانی باج لەسەر سامان، ئەوەی كە لە فەرەنسا هەیە باجی سامان تەنیا ئەو كەسانە دەگرێتەوە كە سامانەكەیان زیاتر لە (ملیۆنێك‌و 300 هەزار) یۆرۆیە، ئەمە وایكرد چینەكانی تر وەكو خزمەتكردنی چینی سەرمایەداری وڵات تەماشای رێوشوێنەكانی ماكرۆن بكەن بۆ چاكسازیكردن لە دۆخی ئابوری وڵات. جوڵانەوەی "هێلەك زەردەكان" لە چەند هەفتەی رابردوودا پەرەسەندنی گەورەی بەخۆیوە بینیوە‌و خەریكە ئاستی لۆكاڵی فەرەنسا تێدەپەڕێنێت‌و وڵاتانی تریش دەگرێتەوە، لە بەسرەی باشوری عێراق كە ماوەیەكە خەڵكەكەی لە ئاستی خزمەتگوزارییەكان ناڕازین، هەندێك لە چالاكوانان هاوشێوەی خۆپیشاندانەكانی فەرەنسا "هێلەكی زەرد"یان لەبەركرد‌و بەمدواییە خۆپیشاندانیان دەستپێكردەوە. 

( درەو میدیا): ئەنگێلا مێركڵ، راوێژكاری ئەڵمانیا و سەرۆكی پارتی دیموكرات مەسیحی ئەڵمانیا لە كۆنگرەی گشتی حزبەكەیدا بە وتارێكی كاریگەر ماڵئاوایی لە حزبەكەی كرد و داوا لە سەركردەكانی حزبەكەی كرد یەكڕیزی بپارێزن و بەرگری لە بەهاكانی حزبەكەیان بكەن. مێركڵ لەوتارەكەیدا لە  كۆنگرەی گشتی حزبەكەیدا كە ئەمڕۆ هەینی دەستیپێكرد، جەختیكردەوە كە كۆنگرەی گشتی  سەركردایەتییەكی نوێ هەڵدەبژێرن بۆئەوەی جێگەی بگرنەوە. هەروەها مێركڵ جەختیكردەوەل ەسەر ئەو دروشمەی كە كۆنگرە بەرزیكردووەتەوە " ئاوێتەبوون و سەركردایەتییەكی هاوبەش" و رایگەیاند حزبەكەی شایستەی ئەوەیە سەركردایەتی ئەڵمانیا بكات وەك حزبێكی جەماوەری كە نوێنەرایەتی رەوتێكی سیاسیی میانڕەو دەكات. مێركڵ ماوەی 18 ساڵە سەرۆكایەتی پارتی دیموكرات مەسیحی ئەڵمانیا دەكات و چوار خولیشە راوێژكاری ئەڵمانیایە و دوای دەستبەرداربوونی لە سەرۆكایەتی حزبەكەی ئێستا چەند كەسێك ركابەری دەكەن لەسەر بەدەستهێنانی ئەو پۆستە كە ئەمانەن: •    ئەنگرێت كرامپ كارنپاوەر: ئەمینداری گشتی پارتی دیموكرات مەسیحی •    فریدریچ میرتس: سەرۆكی پێشووی فراكسیۆنی پارتی دیموكرات مەسیحی لە پەرلەمانی ئەڵمانیا •    یانز شبان: وەزیری تەندروستی فیدراڵی بۆ هەڵبژاردنی سەركردایەتییەكی نوێی حزبی دیموكرات مەسیحی ئەڵمانیا 1001 نوێنەر بەشداری دەنگدان دەكەن و مێركڵ تشرینی یەكەمی رابردووو رایگەیاندبوو كە بەنیازە دەستبەرداری سەرۆكایەتی حزبەكەی بێت و لە پۆستی راوێژكاری ئەڵمانیادا بەردەوام بێت، هەروەها راشیگەیاندبوو كە لە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەماندا خۆی كاندید ناكاتەوە دوای كۆتایی هاتنی ئەم خولەشی لە 2021دا خۆی بۆ پۆستی راوێژكاری كاندید ناكاتەوە.  

( درەو میدیا): دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكان بەنیازە هیزەر ناوێرت وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا بكاتە باڵیۆزی وڵاتەكەی لە نەتەوە یەكگرتووەكان، ئەوەش بەوتەی میدیاكانی ئەمریكا. تۆڕی فۆكس نیوز لەسەر زاری چەند سەرچاوەیەكەوە بڵاویكردەوە كە ترەمپ بەیانی هەینی بەكاتی ئەمریكا تویتێك لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر بڵاودەكاتەوە دەربارەی دیاریكردنی هیزەر ناوێرت بۆئەوەی جێگەی نیكی هەیلی باڵیۆزی ئەمریكا لە نەتەوە یەكگرتووەكان بگرێتەوە كە مانگی تشرینی یەكەمی رابردوو دەستی لەكاركێشایەوە. دوای دیاریكردنی ناوێرت لەلایەن ترەمپەوە پێویستە ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكاش رەزامەندی لەسەر دەرببڕێت و دیاریكردنی پێشكەشكاری پێشووی فۆكس نیوز بۆ پۆستی باڵیۆزی ئەمریكا لە نەتەوە یەكگرتووەكان پەسەند بكات. پرۆفایلی: هیزەر ناوێرت -    هیزەر ئان ناوێرت  27ی كانوونی دووەمی 1970 لە رۆكفۆرد لە ویلایەتی ئیلینۆی لەدایكبووە -    ئەندامی حزبی كۆمارییە -    رۆژنامەنووسە و لە 24ی نیسانی 2017ەوە وتەبێژی رەسمی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكایە -    بەكالۆریۆسی لە راگەیاندندا لە كۆلێژی ڤێرنۆن بەدەستهێناوە -    ماستەری لە رۆژنامەوانیدا لە زانكۆی كۆڵۆمبیا بەدەستهێناوە. -    ساڵی 2000 لەگەڵ سكۆت نوبی هاوسەرگیری كردووە و دوو منداڵی هەیە. -    پێشتر پەیامنێری كەناڵی ABC News بووە. -    پێشكەشكاری بەرنامە بووە لە كەناڵی فۆكس نیوز -    لە ئازاری 2018ەوە  بووە بە هەڵسوڕێنەری كارەكانی بریكاری وەزارەتی دەرەوە بۆ دیپلۆماسیەتی گشتی و كاروباری گشتی.

ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ لە تەلاری كۆنگرێسی ئەمریكا، تەرمی جۆرج بوشی باوك سەرۆكی پێشووتری ئەمریكا بە ئاڵای ئەمریكا داپۆشرا، بۆئەوەی هاوڵاتیانی ئەمریكا بۆ دواهەمین جار ماڵئاوایی لە سەرۆكەكەیان بكەن، ئەو سەرۆكەی كە ملیۆنان كەس لەو وڵاتەدا رێزو خۆشەویستیان بۆی هەیە. 41 یەكەمین سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، كە 30 تشرینی دووەم لە تەمەنی 94 ساڵیدا كۆچی دواییكرد، 12 یەمین سەرۆكی  ئەمریكایە كە لە رێوڕەسمی ماڵئاواییكردنی لە ژیان پێشئەوەی بەخاكسپێردرێت، دەبرێتە كۆنگرێس كە بە مەتبەخی دروستكردنی بڕیاری ئەمریكا دادەنرێت. دوا مانەوەی بۆ سێ‌ رۆژ لە واشنتۆنی پایتەخت، دوێنێ چوارشەممە لە كاتدراییەی نیشتمانی كۆتایی بە رێوڕەسمەكە هێنراو رەوانەی تەكساس كرا بۆئەوەی لە تەنیشت (باربێرا)ی هاوسەری بنێژرێت، كە نیسانی 2018 كۆچی دواییكرد. پلانی مەراسیمی ناشتنی سەرۆكەكانی ئەمریكا چۆن دادەنرێت؟ مەراسینی ناشتنی سەرۆكایەتی بۆ سەرۆكە كۆچكردووەكانی ئەمریكا پێشوەخت پلانی بۆ دادەنرێت‌و خانەوادەی سەرۆكە كۆچكردوەتەكە لەلایەن سوپاوە ئاگاداردەكرێتەوە كە هاوكاری دەكرێت بۆ رێكخستنی چەند مەراسیمێكی جیاواز. لە ماوەی 30 ساڵی رابردوودا، پێنج سەرۆكی پێشووتری ئەمریكا كۆچی دواییانكردووە، كە دواهەمینیان بۆشی باوك بوو، لەوانە جیراڵد فۆرد، رۆناڵد ریگان، لیندن جۆنسۆن‌و بۆشی باوك، ئەمانە مەراسیمی رەسمیان بۆ رێكخراوە، ریچارد نیكسۆن كە بەهۆی سكانداڵی " واتەرگەیتەوە" دەستی لە سەرۆكایەتی كێشایەوە رێوڕەسمی رەسمی بۆ رێكنەخراو لە كتێبخانەیەك لە كالیفۆرنیا مەراسیمی ماڵئاوایی بۆ رێكخراو لەپاڵ هاوسەرەكەیدا نێژرا، ئەوەش بە گوێرەی كۆمەڵەی مێژویی كۆشكی سپی كە رێكخراوێكەو لەلایەن جاكلین كیندی خانمی یەكەمی پێشووتری ئەمریكاوە دامەزرێنراوە. خانەوادەی نیكسۆن بەهۆی سكانداڵی واتەرگەیتەوە كە بەهۆیەوە دەستی لە پۆستی سەرۆكایەتی كێشایەوە، ترسیان لەوە هەبوو كە ئەگەر زیارەتكاران رێز لە سەرۆكی كۆچكردوو نەگرن، ئەكە تەرمەكەی ببرێتە كۆنگرێس. مەراسیمی بەخاكسپاردنی سەرۆكەكانی چەندەی پێدەچێت مەراسیمی سەرۆكایەتی بەخاكسپاردنی سەرۆكەكانی ئەمریكا هەمیشە پێنج رۆژ دەخایەنێت، بەڵام پلاندان بۆی دوای ماوەیەكی كەم لە دەستبەكاربوونی سەرۆك لە پۆستەكەی دەستپێدەكات، ئەوە بە گوێرەی كۆمەڵەی مێژوویی كۆشكی  سپی. ئەو كۆمەڵەیە رایدەگەیەنێت ئەو ئەركە " پێشوازییەكی ساردە كە لەبەردەرگای كۆشكی سپی لە سەرۆك دەكرێت"، ئاماژە بەوەدەكات، مەراسیمی بەخاكسپاردنەكە لە چەند روویەكەوە رێكدەخرێت لە گفتوگۆكردن لەگەڵ سەرۆكی وڵاتداو بۆئەوەی ئەو سەرۆكە چ شێوازێكی دەوێت‌و دەخوازێت چۆن یادی بكرێتەوە". راگەیاندنی رەسمیی مردنی سەرۆك كاتێك سەرۆكێكی پێشووتری ئەمریكا دەمرێت، سەرۆكی ئێستا راگەیەندراوێكی سەرۆكایەتی دەردەكات‌و رێگە دەدات بە وەزارەتی بەرگری لەبری هەموو وڵات مەراسیمی دەوڵەت بۆ بەخاكسپاردنی رێكبخات، لەگەڵ فیرقەی كاری هاوبەش لە ناوچەی پایتەخت كە لقێكی سەر بە فەرماندەیی باكوری سوپایەو بەشداریدەكات لە رێكخستنی مەراسیمی ئاهەنگەكانی دەستبەكاربوونی سەرۆكەكان‌و مەراسیمی كۆچی دواییان، هەروەها فەرماندەی فیرقەی كاری هاوبەش سەركردایەتی رێكخستنی‌و هەمانگی هەموو ئەو چالاكییانە دەكات كە لە مەراسیمی ماڵئاواییكردن لە سەرۆكی كۆچكردوو بەڕێوەدەچن. مافی خانەوادەی سەرۆكی كۆچكردوو خانەوادەی سەرۆكی كۆچكردووە مافی ئەوەیان هەیە چەند رێزلێنانێكی سەربازی بۆ مەراسیمی بەخاكسپاردن‌و ماڵئاوایی رێكبخەن وەك داپۆشینی تەرمەكەی بە ئاڵای ئەمریكاو نمایشی فڕۆكەی سەربازی‌و تەقاندنی 21 گولە تۆپ یان پاسەوانی شەرەف. پرسەی یەكەم سەرۆكی ئەمریكا پرسەو ماتەمینی ئەمریكا بۆ جۆرج واشنتۆنی یەكەمین سەرۆك 69 رۆژی خایاند، ئەوەش بە گوێرەی كتێبخانەی نیشتمانی تایبەت بە توێژینەوەكانی جۆرج، مەراسیمەكە لە بارەگاكەی لە (ماوت ڤێرنن)ی نزیك لە واشنتۆنی پایتەخت بەڕێوەچووە، بەڵام  پرسەی ماتەمینی بوشی باوك كە لە 1989 بۆ 1993 سەرۆكایەتی ئەمریكای كرد، پێنج رۆژ دەخایەنێت. دوای مردنی بوشی باوك، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا فەرمانیدا بە داگرتنی تانیوەی ئاڵای ئەمریكا بۆ ماوەی 30 رۆژو رۆژی چوارشەممەشی وەك رۆژی پرسەی نیشتمانی راگەیاند، لە رۆژەدا فەرمانگە حكومییەكان داخران‌و چالاكی دامەزراوەكان كەمكرایەوەو داوا لە هاوڵاتیانی ئەمریكا كرا لە شوێنەكانی تایبەت بە نوێژكردن ئامادەبن بۆ رێزلێنان لە سەرۆكی كۆچكردووی وڵات. یەكەم سەرۆك كە لەماوەی سەرۆكاتیدا مرد ولیام هاریسۆن، یەكەمین سەرۆكی ئەمریكایە كە مردن لە كۆشكی سپیدا یەخەی پێگرت‌و لەماوەی سەرۆكایەتیدا كۆچی دواییكرد، هاوكات ئەو یەكەمین سەرۆك بوو مەراسیمی بەخسپاردنی دەوڵەتيی بۆ رێكخرا. هاریسۆن كە نۆیەمین سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە چواری نیسانی 1841 دوای  تەنها 30 رۆژ لە وەرگرتنی پۆستی سەرۆكایەتی ئەمریكا كۆچی دواییكرد. بە گوێرەی كۆمەڵەی مێژووی كۆشكی سپی، هەردوو بازرگان ئەلسكاندەر هێنتەرو داریۆس كلاگێت، سەرپەرشتی پلاندانانی بەخاكسپاردنی هاریسۆنیان كردووەو ئاوێنەو كەلوپەلەكان بە پەردەی رەش داپۆشران‌و تەرمەكەشی بە عەرەبانەیەك كە چەند ئەسپێكی داپۆشراو بە قوماشی رەش رایانكێشاوە، گوازراوەتەوە. هاریسۆن سەرەتا بەهۆی بەفربارینەوە بە شێوەیەكی كاتی لە گۆڕستانی كۆنگرێس نێژرا، پاشان دوای توانەوەی بەفرەكە گوازرایەوە بۆ ئۆهایۆ و لەوێ‌ بەخاكسپێدرا، بەوتەی ئەو كۆمەڵەیە مەراسیمی ناشتنەكەی كە 30 رۆژی خایاندووە لە مەراسینی بەخاكسپاردنی پاشاكانەوە وەرگیراوە.

ڕاپۆرتی : ئارام مەحمود (ڕەجەب تەیب ئەردۆغان) سەرۆك كۆماری توركیا، ئەمڕۆ شەممە لە پەراوێزی كۆبونەوەی لوتكەی (جی ٢٠) كە لە (ئەرجەنتین) بەڕێوەدەچێت، داوای لە هاوتا ڕوسییەكەی (ڤلادیمێر پۆتن)كردووە، بە پێویستی بەستنی كۆبونەوەیەكی لوتكەی نوێ بۆ تاتوێكردنی دۆخی پارێزگای ئیدلیب-ی سوریا، وەك ئاژانسی هەواڵی "ڕۆیتەرز" بڵاویكردووەتەوە. هاوكات ئاژانسی هەواڵی "ئەنادۆڵ"ی توركی بڵاویكردووەتەوە، ئەردۆغان لە دیدارەكەیدا بە پۆتن-ی وتوە:" پێموایە چەندین هەنگاوی جیاواز هەن پێویستە بیانگرینبەر، لەم چوارچێوەشدا وایدەبینم كە زۆر گونجاوە گفتوگۆیەكی تایبەت بە ئیدلیب ئەنجامبدەین ئەگەر كورتیش بێت". دیدارە داخراوەكەی نێوان ئەردۆغان و پۆتن لە (بۆینس ئاریس)ی پایتەختی (ئەرجەنتین) یەك كاتژمێری خایاندووە، لە لایەنی توركی هەریەك لە (چاوش ئۆغڵۆ-وەزیری دەرەوە، خڵوسی ئاكار-وەزیری بەرگری، بەرات بەیرەك-وەزیری گەنجینەو دارایی، فاتح دونماز-وەزیری وزەو سەرچاوە سروشتیەكان، ئیراهیم كاڵن-وتەبێژی سەرۆكایەتی، هاكان فیدان-سەرۆكی دەزگای هەواڵگری، فەخری ئاڵتون- سەرۆكی فەرمانگەی پەیوەندییەكان لە سەرۆكایەتی توركیا). هەر لەو چوارچێوەیەدا، وتەبێژی سەرۆكی ڕوسیا ڕایگەیاند: ئەمڕۆ ڤلادیمێر پۆتن گفتوگۆیەكی درێژی لەگەڵ ئەنگێلا مێركل ڕاوێژكاری ئەڵمانیا سەبارەت بە دۆخی سوریا ئەنجامداوە. ڕۆژی پێنجشەممەی ڕابردوو گەڕی یانزەیەمی گفتوگۆكان لە (ئەستانە)ی پایتەختی (كازاخستان) سەبارەت بەقەیرانی سوریا بەبێ گەیشتن بە هیچ ڕێككەوتنێك سەبارەت بە لیژنەی دەستور كۆتایهات، سەرەڕای ئەوەی دەنگۆی سازانێكی دیاریكراو هەیە لەسەر هەندێك خاڵ. پێشتریش بەرپرسێكی ڕوسی ڕایگەیاند، مۆسكۆ پارێزگاری لە ڕێككەوتنی ئیدلیب دەكات لەگەڵ توركیا، ئەو لێدوانەش دوای ئەو هۆشدارییانە هات كە لەبارەی ئەگەری شكستهێنانی ڕێككەوتنە دران، لەئاكامی توندبونەوەی پێكدادانە سەربازییەكان لە ناوچەكە، لەماوەی چەند ڕۆژی ڕابردودا. ڕۆژی (١٧)ی ئەیلولی ڕابردو، ڤلادیمێر پۆتن سەرۆكی ڕوسیاو ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا دوای كۆبونەوەكەیان لە هاوینەهەواری (سۆچی) لە باشوری ڕوسیا، ڕایانگەیاند: لەبارەی ئیدلیب-ەوە گەیشتونەتە ڕێككەوتن و بەوپێیەش ناوچەیەكی داماڵڕاو لەچەك لەنێوان هێزەكانی ئۆپۆزسیۆن و سوپای ئەسەد لە (١٥)تشرینی یەكەم دەچێتە بواری جێەجێكردنەوە.  ئەو ناوچەیە بە قوڵی ١٥-٢٠ كیلۆمەترە، بەدرێژیی هێڵی بەریەككەوتنی هێزەكانی ئۆپۆزسیۆن و هێزە چەكدارەكان، لە١٥ی ئۆكتۆبەر/ تشرینی یەكەمی ئەمساڵ چووە بواری جێبەجێكردنەوەو تیمە سەربازییەكانی ڕوسیا و توركیاش چاودێری ناوچەكە دەكەن. دوای ڕاگەیاندنی ڕێككەوتنەكەش، سێرگی شویگۆ، وەزیری بەرگری ڕوسیا ڕایگەیاند، هێزەكانی رژێمی سوریا و هاوپەیمانەكانی هیچ پرۆسەیەكی سەربازی تازە لە پارێزگای ئیدلیب ئەنجامنادەن.