شیكاری: درەو كەمتر لە هەفتەیەكی ماوە بۆ ئەنجامدانی، تای هەڵبژاردن رووی لە هەڵكشانە، نەتەوە یەكگرتووەكان و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بە چەندین ستاف وراوێژكار چاودێری هەڵبژاردن دەكەن، لە هەرێمی كوردستان یەكێتی و پارتی ئامادەكاری بۆ ساختەكاری دەكەن، سەركردەكانیان یەكتری تۆمەتبار دەكەن بە ساختەكاری، یەكێتی و پارتی دەیانەوێت ساختەكاری بكەن؟ یاخود ئەنجام بگۆڕن؟ رێگریەكانی ساختەكاری چین؟ ئایا گرنتی هەڵبژاردنێكی پاكوبێگەرد لە ئارادایە؟ چاودێری چڕ.. ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بە (160) ڕاوێژکاری تەکنیکی و (130) شارەزای دیکەیان بە هاوکاری (600) ستافی دیکە چاودێری هەڵبژاردنەكانی عێراق دەکەن و چاودێرانی یەکێتی ئەوروپاش لە نزیکەوە لە ڕێگەی (80) نوێنەری خۆیەوە چاودێری هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەکات. لەسەر ئاستی ناوخۆش کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردن چەندین ڕێوشوێنیان گرتووەتەبەر (1455) چاودێری خۆجێی، (244) چاودێری نێودەوڵەتی و (133) راگەیاندنکاری نێودەوڵەتی، هەروەها ناسنامەی تایبەتیان بۆ (42 هەزار و 817) بریکاری پارتە سیاسییەکان دەرکردووە، کە بڕیارە چاودێری پرۆسەی هەڵبژاردن بکەن". بەڵام وا نزیک دەبینەوە لە هەفتەی کۆتایی هەڵبژاردن و تای بانگەشە ڕووی لە بەرزبوونەوە کردووە، لە هەرێمی کوردستان یەکێتی و پارتی یەکتر تۆمەتبار دەکەن بەوەی خەریکی ئامادەکارین بۆ ئەنجامدانی ساختەکاری لە هەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەران، بەم هەڵوێستەشیان شەرعییەت دەدەن بە خۆیان و پارتە سیاسییەکان کە هەوڵی ساختەکاری بدەن. بەشێک لە بەرپرسانیش ئاماژە بەوە دەدەن کە بەڵگەیان دەستکەوتووە ئامادەکاری کراوە بۆ ئەو مەبەستە. ڕێگاکانی ساختەکاری لە هەڵبژاردنەکانی ڕابردوودا ساختەکاری کە بەردەوام بەشێک بووە لە مۆتەکەی هەڵبژاردن بە چەندین ڕێگە ئەنجام دراون، لەوانە؛ 1.    زیادکردنی ڕێژەی بەشداری بە شێوەی ڕاستەوخۆو یاریکردن بە ئەنجامی هەڵبژاردنەکان. 2.    بەشێک لە کادری پارتە سیاسییەکان چەندە بۆیان لوابێت لە دەنگێک زیاتر و هەندێک جار بە لێشاو دەنگیان داوە. 3.    بەکارهێنانی فشار و هەڕەشەی جۆراو جۆر بۆ گۆڕینی ئاراستەی دەنگی دەنگدەر. 4.    بەکارهێنانی سزای سیاسی دەنگدەر. 5.     کڕینی دەنگ لە ڕێگەی بەخشینی پارەو چەک و پۆست و پایە. 6.    بەکارهێنانی کەل و پەل و موڵک و ماڵ و پۆست و دامەزراوە گشتییەکانی دەوڵەت بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن. 7.    بەکارهێنانی هێزی چەکدار بۆ بەرژەوەندی تایبەتی و حیزبی. 8.    یاریکردن بە ئەنجامی دەنگدان، بەتایبەت دەنگدانی ئەلیکترۆنی. 9.    دەنگدان لە بری مردوو یان ئەوانەی لە دەرەوەی وڵات دەژین. 10.    بەکارهێنانی ستاف و کارمەندانی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان و چەندین تەکنیک و ڕێگاو شێوازی دیکە. هەوڵەکان بۆ ڕێگریکردن ساختەکاری لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران هەوڵی زۆر و ڕێوشوێنی باش گیراوەتەبەر بۆ ڕێگریکردن لە ساختەکاری هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران، وا بڕیارە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە ڕێگەی یۆنامییەوە چاودێری هەڵبژاردنەکە بکەن. لەم پێناوەشدا نەتەوە یەکگرتووەکان بە (130) چاودێری نێودەوڵەتی و (160) راوێژکار و (600) کەس لە ستافی کار چاودێریی هەڵبژاردنی عێراق دەکات.  جێنین پلاسخارت، نوێنەری سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا لە 7/9/2021 راگەیاند، "ئێمە ئێستا 160 راوێژکاری تەکنیکیمان لە وڵاتەکە بڵاوکردووەتەوە بۆ ئەوەی هاریکاری کۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان و لایەنە پەیوەندیدارەکان بکەن لە سەرخستنی هەڵبژاردنێکی متمانەپێکراو، لەگەڵ ئەوەشدا 130 شارەزای دیکەمان هەن بەشێوەیەکی کاتی چاودێریی دۆخی بەرلە هەڵبژاردن و رۆژی هەڵبژاردن دەکەن، لەلایەن 600 ستافی دیکە پاڵپشتی دەکرێن، ئەمانەش ژمارەی زۆرن." هاوکات کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاندووە: "بۆ مسۆگەرکردنی بێگەردیی پرۆسەی هەڵبژاردن؛ لە رێگەی نوسینگەکانمانەوە لە پارێزگاکان بەردەوامین لە دەرکردنی ناسنامەی تایبەت بۆ هەموو (راگەیاندنکاران و چاودێرانی خۆجێی و نێودەوڵەتی) کە چاودێریی پرۆسەی هەڵبژاردن دەکەن، تا ئێستاش ژمارەی راگەیاندکارە خۆجێیەکان گەیشتووتە (164) راگەیاندنکار، لەگەڵ (1455) چاودێری خۆجێی، (244) چاودێری نێودەوڵەتی و (133) راگەیاندنکاری نێودەوڵەتی، هەروەها ناسنامەی تایبەتمان بۆ (42 هەزار و 817) بریکاری پارتە سیاسییەکان دەرکردووە، کە بڕیارە چاودێری پرۆسەی هەڵبژاردن بکەن". هەر لەم بارەیەوە کۆمسیۆن بەپێی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران وەک هەوڵێکی پێشوەختە کۆمەڵێک کاری لە لایەنە سیاسییەکان و پاڵێوراوان قەدەغە کردووە، کە بریتین لە؛ 1.    بانگەشەی هەڵبژاردن ئازادەو مافێكی گەرەنتیكراوە بۆ هەموو كاندیدەكان‌و بانگەشە لەدوای پەسەندكردنی لیستی كاندیدەكانەوە دەستپێدەكات‌و 24 كاتژمێر پێش پرۆسەی دەنگدان كۆتایی دێت.  2.    بانگەشەی هەڵبژاردن لە هەرجۆرە باجێك بەخشراوە.  3.    شارەوانی پارێزگاكان بە هەماهەنگی لەگەڵ كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان ئەو شوێنانە دیاری دەكەن كە بانگەشەی هەڵبژاردن تێیاندا قەدەغەیە. 4.    دانانی پۆستەر یان بەرنامە یاخود وێنەی كاندیدەكان لەناو بنكەو وێستگەكانی دەنگدان قەدەغەیە.  5.    ئەو پارتە سیاسی‌و لیستە كراوە‌و كاندیدانەی كە بەشێوەی سەربەخۆ بەشداری هەڵبژاردن دەكەن، دەبێت دوای هەڵبژاردن پۆستەرەكانیان لە شوێنە گشتییەكان كۆبكەنەوە. 6.    قۆستنەوەی بینای وەزارەت‌و دامەزراوە جیاوازەكانی دەوڵەت‌و شوێنی پەرەستش بۆ بانگەشە‌و هەر جۆرە چالاكییەكی هەڵبژاردنی قەوارە سیاسییەكان‌و كاندیدەكان، قەدەغەیە.  7.    بەكارهێنانی دروشمی فەرمی دەوڵەت لە كۆبونەوە، ریكلامەكان، بڵاوكراوەكانی هەڵبژاردن، نوسین‌و وێنەی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردندا، قەدەغەیە.  8.    فەرمانبەری فەرمانگەكانی دەوڵەت‌و دەسەڵاتە خۆجێییەكان رێگەپێدراو نین هەژموونی وەزیفی یاخود توانا‌و ئامزازو ئامێرەكانی دەوڵەت بۆ بەرژەوەندی خۆیان یان هەر كاندیدێك بەكاربهێنن بەمەبەستی دروستكردنی كاریگەریی لەسەر دەنگدەران، بە دەزگا ئەمنی‌و سەربازییەكانیشەوە. 9.    هەر جۆرێك لە جۆركانی فشار‌و زۆرلێكردن یاخود پێدانی دەستكەوتی ماددی‌و مەعنەوی‌و پێدانی بەڵێن بەمەبەستی دروستكردنی كاریگەری لەسەر ئەنجامی هەڵبژاردنەكان، قەدەغەیە.  10.    بەكارهێنانی سامانی گشتی، بودجەی وەزارەتەكان، پارەی وەقفەكان یاخو هەر پاڵپشتییەكی دارایی دەرەكی، بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن قەدەغەیە.  11.    هیچ كاندیدێك بۆی نییە رۆژی دەنگدان بەرنامەی كار یاخود بڵاوكراوە‌و كارتی خۆی یان هەر شتێكی تر، لەرێگەی خۆی یان كەسانی ترەوە، دابەش بكات.  12.    هیچ كارمەندێكی فەرمانگەكانی دەوڵەت یان ئەندامانی دەسەڵاتە خۆجێییەكان بۆیان نییە لە رۆژی دەنگداندا بەرنامە كار دابەش بكەن، ئیتر چ لەڕێگەی خۆیانەوە بێت یان كەسانی تر.  13.    دانانی ریكلام یان دابەشكردنی بەرنامەی كار‌و بڵاوكراوە‌و كارتی دەنگدانی كاندیدێك كە ناوی لە لیستی كاندیدە پەسەندكراوەكانی كۆمسیۆندا نەبێت، قەدەغەیە. بۆ ڕێگری لە ساختەکاری لەبارەی ئامێر و پێداویستی و ڕێوشوێنەکانی دەنگدانیشەوە لەلایەن کۆمسیۆنەوە؛ 1.    هەندێک لە زانیارییەکان باس لەوە دەکەن کە؛ بۆ رێگریكردن لە ساختەكاری كۆمسیۆنی باڵای عێراق ژمارەیەك رێوشوێنی نوێ دەگرێتە بەر، لە گرنگترینیشیان وەرگرتنەوەی کارتی ئەلکترۆنی دەنگدانە لە دەنگدەر راستەوخۆ دوای پرۆسەی دەنگدان. 2.    یەكێكی دیكە لەو رێوشوێنانەی بۆ بەرگرتن لە ساختەکاری کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق دەیگرێتەبەر لە کارخستنی سەرجەم کارتە ئەلکترۆنیەکان راستەوخۆ لە دوای پرۆسەی دەنگدان بۆماوەی سێ رۆژ. 3.    پەنجە مۆری هەر دە پەنجەی دەنگدەر وەردەگرێت، بۆ ئەوەی رێگریبكات لە دووبارە دەنگدان لە بنكەكانی دیكە. 4.    کارتی دەنگدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بەهیچ جۆرێک کۆپی ناکرێت 5.    کارتەکە چەندین کۆدی ئەمنیی تێدایە 6.    ئەو هەویرەی کارتی دەنگدانی لێ دروستکراوە زۆر جیاوازە لە هەویری کاغەزی ئاسایی. 7.    کارتەکە بەتەواوی کۆد ڕێژکراوەو ئەوەش وادەکات ئامێری خوێندنەوەی ئەنجامەکان کارتی ڕاستەقینەو تەزویر جیابکاتەوە. 8.    ئەو کۆمپانیایەی دراوی عێراق چاپدەکات، کارتی دەنگدانی چاپکردووە، بە هاوکاری نەتەوە یەکگرتووەکان ڕێککەوتن لەگەڵ ئەو کۆمپانیایە کراوە. 9.    هەر كەسێك لە شوێنی كەسێكی دیكە دەنگ بدات یاخود دوو جار ناوی هەبێت لە رۆژی دەنگداندا، روبەڕووی سزای یاسایی دەبێتەوە و رەوانەی دادگا دەكرێت، كە سزای دارایی بەبڕی200 بۆ 900 دۆلارە و زیندانی بۆ ماوەی شەش مانگ دەیگرێتەوە. 10.    پاش 24 کاتژمێر لە هەڵبژاردن ئەنجامەکان ئاشکرا دەکرێن. بەڵام هێشتا ترسی گەورەی لایەنەکانی عێراق و خەڵکیش لە ساختەکاریی هەڵبژاردن نەڕەویوەتەوە، بەشێک لە چاودێران هێشتا متمانەیان نییە. بۆ نمونە (ڤیولا ڤۆن کرامۆن) سەرۆکی چاودێرانی یەکێتی ئەوروپا و نێردەی چاودێری هەڵبژاردن بۆ کۆماری عێراق لە  رۆژی 18/9/2021 لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا لەبارەی چاودێری هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، "لەلایەن حکومەتی عێراقەوە داوامان لێکراوە بۆ چاودێری هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراق، هیوادارین هەڵبژاردنێکی شەفاف و دور لە ساختەکاری بەراورد بە هەڵبژاردنی پێشو بەڕێوەبچێت، بەڵام ئێمە و هیچ کەسێکی دیکەش ناتوانێت لەم کاتەدا گرەنتی هەڵبژاردنێک بکات بەبێ ساختەکاری، بەڵام هیوادارین کە هەڵبژاردنێکی باش و بێ ساختەکاری بێت، ئێمە لێرە چاودێری دەکەین تاوەکو بتوانین دو رۆژ دوای هەڵبژاردن لەناو راپۆرتەکەماندا هەرچی شتێک کە بینیومانە بیخەینەڕو". لەسەر ئاستی ناوخۆش لە گفتوگۆیەکی رۆژنامەوانی (درەو)دا لەگەڵ (محەمەد حاجی مەحمود/ سکرتێری حیزبی سۆسیالست دیموکراتی کوردستان) باسی لەوە کرد کە "لە ئێستاوە هەندێ لە حیزبەکان خۆیان ئامادەکردووە بۆ تەزویر، کە من ئەزانم سەد لە سەد ئێستا خەریکی جیهازەکانن تەزویری تیا دروست دەکەن... تیمێکیان دروستکردووە ناو گۆڕستانەکان گەڕاون لە سلێمانی و لە شوێنەکانی تر، هەر قەبرێک لێی نوسراوە ڕۆژی ئەوەنەی ئەوەنە مردووە هەویەیەکیان بۆ دروستکردووە ئێستا هەوییەکان ئامادەیە بۆ کاتی دەنگدان". وەڵام و وەڵامدانەوە یەکێتی و پارتی ڕووی ڕاگەیاندنەکانی خۆیان لە یەکتری کردووە، ئەگەرچی هێشتا زیاتر لە هەفتەیەک ماوە بۆ ڕۆژی دەنگدانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران کە بڕیارە لە 10/10/2021 بەڕێوەبچێت، بەڵام لە ئێستاوە ڕاگەیاندن و بەشێک لە بەرپرسە دیارەکانی ئەو دوو حیزبە پەنجەی تۆمەت بۆ یەکتر ڕادەکێشن کە سەرقاڵی ئامادەکارین بۆ ئەنجامدانی ساختەکاری.  رۆژی 27/9/2021 (دکتۆرە ڕێواز فایەق/ سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان) لەوەڵامی سەرۆکی هەرێمی کوردستان کە ڕۆژێک پێشتر لەبەردەم لایەنگرانی حیزبەکەی ڕایگەیاندبوو "تەنها حیزبێک کە لەسەر ئاستی ناوخۆیی و عێراقی و نێودەوڵەتی حیسابی بۆ بکرێت پارتی دیموکراتی کوردستانە" وەڵامێکی توندی دایەوەو ڕایگەیاند "حسابكردن لەسەر چیە و لەسەر چی بنەمایەكە لەسەر ئەو زۆرینە موزەیەفە  و ساختەكراوەیە كەهەیە؟".  ئەم وەڵامە بەخێرایی بەشێک لە کادرانی باڵای پارتی دیموکراتی هێنایە سەر خەت و بەدوایدا،  (هێمن هەورامی/ جێگری سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان): ڕایگەیاند؛ كە باس لە زۆرینەی موزەیەفی ناو پەرلەمان دەكرێت خەڵكی كوردستان زاكیرەی ئەوەندە زەعیف نیە ئەزانێ كێ لە كوردستان تەزویری كردووە؟ خەڵكی كوردستان ئەلبیسەكەی باش لە بیرە خەڵكی كوردستان نەتیجەكاتی ئێوەی حەویجەی باش لە بیرە.. ئەزانن چۆن تەزویرتان بۆ كراوە.  هەموو كەس باس لە تەزویر بكات هەندێك خەڵك هەر نابێت قسە لەسەر ئەم بابەتە بكات، باس لە چارەسەری كێشە ناوخۆییەكانی  خۆتان بكەن باشترە لەوەی روو لە پارتی بكەن. بەدوای ئەوانیشدا و لە هەمان ڕۆژدا "ئەدھەم بارزانی" پەیامێکی بڵاوکردەوە بە ناونیشانی "ئەگەر سەرۆکی پەرلەمان و جێگرەکەی ئاگادری ساختەکاری حزبەکانیانن چۆن ئەو بەرپرسیارێتییەیان گرتوەتە ئەستۆ" لە پەیامەکەیدا هاتووە (کە لێرەدا وەکو خۆی دایدەنێینەوە)؛ دەشڵێت: هەرچۆنێک ئەو پرسە لێک بدرێتەوە، تاوانبارکردنی یەکتر وەکوو دوو بەرپرسی دەستەی سەرۆکایەتی پەرلەمان، کە هەستیارترین جومگەی دەسەڵات، کە دەسەڵاتی یاسادانانە لە کوردستان، هیچ پاساوێک قبوڵ ناکات، چونکە ئەگەر ئەو دوو کەسایەتیە بەڕێزە ئاگاداری لە پێشینەیان لەبارەی تەزویری لایانەکانیان هەیە، ئەی بە چ لۆژیکێک بەرپرسیاریەتی ئەو جومگە هەستیارەی دەسەڵاتی کوردستانیان لەئەستۆ گرتووە کە ھەر وەک خۆیان دەلێن "نە من "، لە سەر بنەمای تەزویر و موزەیەفی و ساختکاری، ئایا دەتوانن بڵێن، تا ئێستا لە بەرابەر جەماوەری کوردستان بە وێژدانەوە بڕیارەکانیان دەرکردووە؟ ئایا ئەوەی لە سەر ساختەکاری ئاوەدان دەکرێت چی پێدەوترێت؟  ئەم وەڵام و وەڵام کارییە چەند ڕۆژێک بوو دەستی پێکردبوو کاتێک (عارف تەیفور/ ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی و سەرۆكی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی لە سلێمانی-هەڵەبجە) رایگەیاندبوو "پێشبینی دەكەن یەكێتی لەم هەڵبژاردنەدا ساختەكاری بكات" وتبوشی؛ "وەك پارتی ئەوەمان پێدەكرێت كە ساختەكارییان كرد، ئاشكرایان بكەین و لایەنی پێوەندیدار ئاگادار بکەینەوە". لەوەڵامی ئەم قسەیەی عارف تەیفوریش میدیای فەرمی یەکێتی لە 24/9/2021 ڕیگەیاند؛ ئەم قسەیەی ئەم سەرکردەیەی پارتی بۆ دوو مەبەستە: یەکەم: بۆ پاکانەی تەزویریانە لە زۆنی زەرد. دووەم بۆ شاردنەوەی شکستی حەتمیانە لە سلێمانی و گەرمیان و کەرکوک. لە بەشێکی تری وەڵامەکەشیان هاتووە کە "ئەسڵەن تەزویر نازناوی مەکر و نازی پارتییە و ھەر ئەوانی پێناسراونەتەوە". هەموو ئەمانەش شەرعییەت دەدات بەلایەنەکان کە تەزویر و ساختەکاری ئەنجام بدەن لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران، بەتایبەت کاتێک لایەنێک ساختەکاری ئەنجام بدات. یان لایەنێک وەهمی ئەوە لای خۆی دروست بکات کە لایەنی بەرامبەر ساختەکاری دەکات جا بە مەبەست بێت یان نا شەرعییەت بە خۆی دەدات کە ئەویش ساختەکاری بکات.  

راپۆرت: درەو بەشی پێنجەم بۆ یەكەمجارە دوای لابردنی پاشگری "ئیسلامی‌و ئەمیر" خۆی لەبەردەم بنكە جەماوەرییەكەی‌و دەنگدەرانی هەرێمی كوردستان تاقیدەكاتەوە، بزوتنەوەی ئیسلامی بایكۆتی كردووە‌و سودی هەیە، بەڵام لە پارێزگای هەڵەبجە كەوتوەتە كێبركێیەكی قورسەوە لەگەڵ یەكگرتووی ئیسلامی، ئەمە كۆمەڵی دادگەریی كوردستانە، (درەو) لەم راپۆرتەدا خاڵی هێزو لاوازی كۆمەڵ بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق دەخاتەڕوو، رۆژانە تاوەكو كاتی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن هەرجارەو بە راپۆرتێك دۆخی لایەنە بەشداربووەكانی هەڵبژاردن بڵاودەكاتەوە. كۆمەڵی دادگەریی ئەم حزبە لە بنەڕەتەوە ناوی كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان بوو، دوای جیابونەوە لە بزوتنەوەی ئیسلامی لە 31/5/2001 دامەزرا، لەدامەزراندنیەوە تائێستا (عەلی باپیر) سەرۆكایەتی دەكات،  واتە ماوەی (20 ساڵ)ە سەرۆكەكەی نەگۆڕدراوە.  شوباتی ئەمساڵ كۆمەڵی ئیسلامی كۆنگرەی (چوارەم)ی خۆی لە سلێمانی بەست، لەم كۆنگرەیەدا وەكو یەكەمین حزبی ئیسلامی لە هەرێمی كوردستان پاشگری "ئیسلامی"ی لەخۆی كردەوە‌و ناوی خۆی لە (كۆمەڵی ئیسلامی)یەوە گۆڕی بۆ (كۆمەڵی دادگەریی كوردستان)، سەرباری ئەمە ناوی "ئەمیر"ی لە كەسی یەكەمی حزبەكە كردەوە‌و لەبری ئەوە ناوی "سەرۆك"ی بۆ دانا. عەلی باپیر كە سەرلەنوێ‌و بەبێ ركابەر وەكو كەسی یەكەمی كۆمەڵی دادگەریی هەڵبژێردرایەوە، لەبارەی گۆڕانكارییەكان‌و لابردنی پاشگری "ئیسلامی" لەسەر ناوی حزبەكە وتی" لابردنی پاشگری ئیسلامی بۆ مامەڵەكردنە لەگەڵ دەرەوەی خۆمان". لەماوەی سێ ساڵی رابردوودا، بەدیاریكراوی لەدوای كۆتا هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقەوە كە 2018 بەڕێوچوو، كۆمەڵی دادگەریی لە هێزێكی بەشداری دەسەڵاتەوە بوو بە هێزێكی ئۆپۆزسیۆن لە هەرێمی كوردستان. كۆمەڵ لە كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێمدا بەشداربوو، پۆستی سكرتێری پەرلەمانیشی بەدەستەوە بوو، لەم سەردەمەدا كە ناكۆكی لەنێوان پارتی‌و بزوتنەوەی گۆڕان لەبارەی درێژكردنەوەی وادەی سەرۆكایەتی مەسعود بارزانی كێشە دروستبوو، كۆمەڵ پاڵپشتی لە سیاسەتەكانی گۆڕان دەكرد، بەهۆی ئەم كێشەیەوە پارتی پەرلەمانی كوردستانی پەكخست، ساڵی 2017 پارتی بۆ پرسی ریفراندۆم پەرلەمانی كاراكردەوە، بەڵام بەبێ یوسف محەمەدی سەرۆكی ئەوكاتی پەرلەمان، سكرتێری پەرلەمان (فەخرەدین قادر) كە سەربە كۆمەڵ بوو، وەكو هاوسۆزییەك لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان نەگەڕایەوە بۆ پەرلەمان، بەڵام كۆمەڵ سەرباری دەركردنی بزوتنەوەی گۆڕان لە كابینەی حكومەتدا، هەر لەناو حكومەت مایەوە‌و لەدوا ساتەكانی تەمەنی كابینەكەدا كشایەوە.  لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا، كۆمەڵ بڕیاری خۆی بۆ بەشداریكردن یان نەكردن لە حكومەت یەكلانەكردەوە، لەگەڵ پارتی هەندێك گفتوگۆی كرد بۆ بەشداربوون، نەگەیشتە رێككەوتن، پارتی لەگەڵ یەكێتی‌و گۆڕان‌و بەبێ كۆمەڵ كابینەی نوێی دروستكردو بەمشێوەیە كۆمەڵ كەوتە ناو بەرەی ئۆپۆزسیۆنە لە كابینەی ئێستای حكومەتی هەرێمدا.   كۆمەڵی دادگەریی ئێستا لە پەرلەمانی كوردستان خاوەنی (7) كورسی‌و لە پەرلەمانی عێراقیش خاوەنی (2) كورسییە.  خاڵە لاوازەكانی كۆمەڵی دادگەریی بۆ هەڵبژاردن: •    لابردنی پاشگری ئیسلامی لەسەر ناوی حزبەكە، دەكرێت لەم هەڵبژاردنە هەندێك كاریگەری هەبێت لەسەر بنكەی جەماوەرییە جێگیرەكەی كۆمەڵ، بەتایبەتیش لەكاتێكدا هەندێك لە كەسایەتییە رادیكاڵەكانی ناو ئەم حزبە رەخنەیان لە بڕیاری كۆنگرە گرت سەبارەت بە لابردنی پاشگری ئیسلامی.  •    دروست نەكردنی هاوپەیمانێتی لایەنە ئیسلامییەكان بۆ ئەم هەڵبژاردنە، وایكرد كۆمەڵی دادگەریی لە بازنەی (3) واتە لە سنوری پارێزگای هەڵەبجە بچێتە ناو كێبركێیەكی توندەوە لەگەڵ یەكگرتووی ئیسلامی، بەجۆرێك سەرباری بەهێزیی كاندیدەكەی لەم بازنەیە، چانسی سەركەوتنی هەندێك سەخت كردووە، لەحاڵێدا لە ئەگەری هاوپەیمانێتی یاخود رێككەوتن لەگەڵ یەكگرتوودا دەیتوانی بەبێ كێبركێ گەرەنتی سەركەوتنی كاندیدەكەی لەم سنورە بكات.  •    سیستمی نوێی هەڵبژاردنەكان لە عێراق كە سیستمی فرەبازنەیی تەواوەتییە، هاوشێوەی هەموو هێزە بچوكەكانی تر زیان بە كۆمەڵی دادگەریی دەگەیەنێت‌و دەنگەكانی دابەش دەكات بەسەر بازنە جیاوازەكاندا.  •    كەمپەینی بانگەشەی هەڵبژاردنی كۆمەڵی دادگەریی زیاتر لەسەر رەخنەگرتن لە پارتی چڕبوەتەوە، رەنگە ئەمە پەیوەندی بەو لێكتێگەیشتنەوە هەبێت كە پێشتر لەبارەی بازنەكانی هەڵبژاردنەوە كۆمەڵ لەگەڵ یەكێتی كردویەتی. •    دیدگای كۆمەڵی دادگەریی بۆ چارەسەری قەیرانەكانی هەرێمی كوردستان هێشتا لەبازنەی بانگەواوی ئاینیدا دەسوڕێتەوە، نەك دەستیشانكردنی كێشەكان‌و دانانی چارەسەری كرداریی بۆیان.  •    كۆمەڵی دادگەریی وەكو هەموو پارتە سیاسییەكانی تری گۆڕەپانی هەرێمی كوردستان بەدورنییە لە ناكۆكیی ناوخۆیی، بەمدواییانە هەندێك لە بەرپرسانی حزبەكە لە سنوری هەولێر دەستیان لەكاركێشایەوە، لەدوای كۆنگرەی چواریشەوە لە مەڵبەندی هەڵەبجەی كۆمەڵدان هەندێك كێشە‌و مشتومڕ دروستبوو.    خاڵی بەهێزی كۆمەڵی دادگەریی بۆ هەڵبژاردن:  •    ئەگەر پێشتر تۆمەتباركرابێت بەوەی لەكاری ئۆپۆزسیۆنبووندا شوێن بزوتنەوەی گۆڕان كەوتووە، بۆ ئەم هەڵبژاردنە بزوتنەوەی گۆڕان بەشدارە لە دەسەڵاتدا‌و كۆمەڵ وەكو هێزێكی سەربەخۆ كاری ئۆپۆزسیۆنبوونی خۆی دەكات. •    فراكسیۆنەكەی لە پەرلەمانی كوردستان لە سێ ساڵی رابردوودا رۆڵی دیاری هەبووە لە رەخنەگرتن لە حكومەت‌و نیشاندانی ناڕەزایەتی، تاڕادەی سەندنەوەی پارێزبەندی یەكێك لە ئەندامەكانی (سۆران عومەر).  •    ئەم حزبە لە پەرلەمانی عێراق بە دوو پەرلەمانتارەوە رۆڵی دیاری لەو پرسانەدا هەبووە كە پەیوەندییان بە هەرێمی كوردستانەوە هەبووە، (ئەحمەد حاجی رەشید) یەكێك لە پەرلەمانتارە بەئەزمونەكانی عێراق لە پرسی دارایی‌و ئابوریی سەربەم حزبەیە، ئەحمەدی حاجی رەشید بۆ جاری سێیەم لەلایەن كۆمەڵی دادگەرییەوە لە بازنەی (3) كاندیكراوەتەوە‌و چانسی سەركەوتنی بەهێزە، ئەم پیاوە لەم خولەی پەرلەماندا دەستی هەبوو لە دروستكردنی گروپی (15) كە هاوپەیمانێتی نێوان 15 پەرلەمانتاری دەرەوەی پارتی‌و یەكێتی بوو لە بەغداد، لە پرسی بودجە‌و پشكی هەرێمدا ئەم گروپە پەرلەمانتارە رۆڵیان دەركەوت‌و هەندێك سەرئێشەیان بۆ وەفدی حكومەتی هەرێم دروستكرد.  •    بایكۆتكردنی پرۆسەی هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق لە هەرێمی كوردستان لەلایەن بزوتنەوەی ئیسلامییەوە دەكرێت بە سود بۆ كۆمەڵی دادگەریی تەواو ببێت، بەتایبەتیش لە بازنەی (3)ی پارێزگای هەڵەبجە.  •    لابردنی پاشگری ئیسلامی ئەگەر لەناو بنكە جەماوەرییەكەی كۆمەڵدا خاڵی لاواز بێت، دەكرێت بۆ دەنگدەرانی دەرەوەی كۆمەڵ خاڵی بەهێزبوون بێت، ئەم هەڵبژاردنە دەریدەخات كۆمەڵ بەبێ پاشگری ئیسلامی دەنگەكانی زیاتر دەبێت یان كەم دەبێتەوە. •    كۆمەڵی دادگەریی بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق بە (5) كاندید بەشداری كردووە، (3) پیاو و دوو ژن، كاندیدە پیاوەكانی كۆمەڵ لەناو دەنگدەراندا خەڵكانی ناسراون‌و پێشتر لە پۆست‌و بەرپرسیارێتیدا تاقیكراونەتەوە كە بریتین لە هەریەكە لە (ئەحمەد حاجی رەشید، سۆران عومەر، عەبدولستار مەجید). •    عەلی باپیر ئەمیری كۆمەڵی ئیسلامی یەكێكە لە كەسایەتییە كاریزمییەكانی ناو رەوتی ئیسلامی‌و دەرەوەی رەوتە ئیسلامییەكانی كوردستان.  •    كۆمەڵی دادگەریی یەكێكە لەو پارتە سیاسییانەی كە بنكەی جەماوەریی جێگیری خۆی هەیە‌و لە پرۆسەكانی هەڵبژاردندا شەڕ لەسەر كێشكردنی دەنگە خۆڵەمێشییەكان دەكات.  هەڵبژاردن‌و كاریگەیی تەنیا 10 رۆژ ماوە بۆ وادەی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق، بەبەراورد بە هەڵبژاردنەكانی تر، هێشتا هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن ساردو سڕە. بەشێوەیەكی گشتی بۆ هەڵبژاردنی 10ی ئۆكتۆبەر، كۆمەڵێك بابەت هەن كە لەدوای كۆتا هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقەوە كە ساڵی 2018 بەڕێوەچوو، كاریگەرییان لەسەر بەشداریكردن یان نەكردنی دەنگدەران لە پرۆسەكە هەروەها لایەنە سیاسییەكان دروستكردووە، لەوانە:  •    تێكچونەوەی دۆخی دارایی حكومەتی هەرێم‌و سەپاندنی لێبڕینی موچە بەسەر فەرمانبەراندا لە كابینەی نۆیەمدا كە كابینەیەكی سێقۆڵی نێوان (پارتی+ یەكێتی+ بزوتنەوەی گۆڕان)ە. •    دروستبوونی كێشە بۆ پشكی هەرێم‌و موچەی فەرمانبەران لە بەغداد، كە دواجارو لەچوارچێوەی رێككەوتنێكی لەرزۆكی تری نێوان حكومەتی هەرێم‌و حكومەتی ناوەنددا كێشەیە بۆ ساڵێكی دارایی (2021) چارەسەركرا. •    نەبوونی كێبركێی بەهێز لەنێوان لایەنەكاندا، پارتی بەتەنیا‌و یەكێتی‌و بزوتنەوەی گۆڕانیش پێكەوە بە یەك هاوپەیمانێتی چونەتە ناو هەڵبژاردنەوە، ئەمانە هەمویان پێكەوە لەناو كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمدا هاوبەشی یەكترن‌و دەنگدەر وەكو هێزی ركابەری یەكتر تەماشایان ناكات. •    لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكان (كۆمەڵی دادگەریی- جوڵانەوەی نەوەی نوێ- یەكگرتووی ئیسلامی- حزبی شیوعی- بزوتنەوەی ئیسلامی)‌و لایەنەكانی تر، هەریەكەیان بەجیا چونەتە ناو پرۆسەی هەڵبژاردن‌و نەیانتوانیوە هێزێكی یەكگرتووی بەهێز لەبەرامبەر حزبە پێكهێنەرەكانی حكومەتدا وەكو ئۆپۆزسیۆن دروست بكەن‌و كاریگەری بەهێز لەسەر بانگەشەی هەڵبژاردن دروست بكەن.  •    سیستمی نوێی هەڵبژاردن كە لەدوای روخانی سەددامەوە بۆ یەكەمینجارە تاقیدەكرێتەوە‌و شێوەی فرەبازنەیی تەواوەتییە، كاریگەری لەسەر كەمپەینی هەڵبژاردن دروستكردووە، كێبركێی لایەنەكانی لەسەر كورسییەكانی پەرلەمان بۆ ناو بازنەكانی هەڵبژاردن بچوككردوەتەوە.   

مەریوان وریا قانع ( هەموو یەكشەمەیەك تایبەت بە درەو دەینوسێت) ھەموو سیستمێکی سیاسیی سێ بازنەی سەرەکیی دروستیدەکات. یەکەمیان بازنەی دەسەڵاتە، کە تیایدا ھێزێک یان چەند ھێزێک بۆ ماوەیەکی دیاریکراو دەسەڵات دەگرنە دەست و ئەو بەرنامە سیاسییانە پیادەدەکەن کە ھەڵگرین. بازنەی دووھەم بریتییە لە گەل یان میلەت یان نەتەوە. ئەمانەش ئەو دانیشتوانە تایبەتەن کە ژیانیان دەکەوێتە ناو سنوورە سیاسییەکانی ئەو دەسەڵاتەوە کە ئامادەیە و لەو ساتەدا حوکمڕانیی دەکات. ئەمانە دەشێت گەلێکی ھاوشێوە و ھاوزمان و ھاودین و ھاوکولتور بن، وەکچۆن دەشێت گەلێکی پلورالی فرەزمان و فرەدین و فرەکولتور و فرەشێوەبن. بازنەی سێھەمیش بریتییە لە نیشتیمان، لەو سەرزەمینە جوگرافییە سیاسییە کە دەبێتە چوارچێوەی نیشتەجێبوونی ئەو دانیشتوانە بەیەکەوە و دەبێت بە یەکێک لە بنەما سەرەکییەکانی شوناسیی ئەو دانیشتوانە.  ئەم سێ بازنەیە بە شێوەیەکی بەرفراوان بەیەکترییەوە گرێدراون. بازنەی دەسەڵات بازنەیەکە بەناوی ئەو میلەت و نیشتیمانەوە قسەدەکات کە خۆی بەشێکە لەوان. لە ناوەوەی نیشتیماندا ”نوێنەر“ی  بەشە جیاوازەکانی ئەو میلەت و نەتەوە و خەڵەکەیە کە حوکمیان دەکات، لە دەرەوەش نوێنەری ئەو سەرزەمین و نیشتیمانەیە کە ئەو گەل و نەتەوە و میلەتە لەناویدا نیشتەجێن. بیرۆکەی ”نوێنەرایەتیکردن“، بە شێوەیەکی گشتیی، بیرۆکەی سەرەکیی ناو سیاسەت و سیستمە سیاسییەکانی دونیای مۆدێرنە.  خاڵێک گرنگە لێرەدا ھێمایەکی خێرای پێبکەین ئەوەیە ئەم دیدە بۆ سیستمی سیاسیی ھەڵگری وێنەیەکی گشتیشە بۆ مرۆڤ، وێنەیەکی گەردونیی بۆ مرۆڤ کە تیایدا مرۆڤبوون بە  ئامادەگیی کۆمەڵێک ماف و بڕێکی زۆر لە بەرپرسیاریەتەوە گرێئەدرێت. ھەر دەستبردن و پێشێلکردنێکی ئەو ماف و بەرپرسیاریەتانەش وەک پەلاماردانی مرۆڤبوونی مرۆڤ و وەک پێشێلکردنی مافە ھەرە سەرەتایی و بنەڕەتییەکانی، وێنادەکرێت. مێژووی دروستبوونی ئەم وێنە گەردونییە بۆ مرۆڤ لە  ئەوروپادا بە بزوتنەوەی ڕیفۆرمی دینی لە سەدەی شازدەھەمەدا دەستپێدەکات، یەکێک لە کارە سەرەکیی و بنەڕەتییەکانی ئەم بزوتنەوەیە ئەوەبوو پەیوەندی نێوان خوداوەند و مرۆڤی گۆڕیی. مرۆڤەکان لە دەسەڵاتی سیاسیی ھەموو ئەو کەسانە ڕزگارکران کە بەناوی خوداوە قسەیاندەکرد و خۆیان وەک نوێنەری خودا لەسەر زەوی نیشانئەدا. وێنەیەکیش بۆ مرۆڤ دروستکرا کە بوونەوەرێکی عەقڵانی سەربەخۆ و ئازادە و خاوەن توانای بیرکردنەوەی سەربەخۆیە.  دوای ئەو بزوتنەوەیە شۆڕشی فەرەنسی لە کۆتاییەکانی سەدەی ھەژدەھەمدا ڕووئەات و ئەم شۆڕشەش پەیوەندی نێوان مرۆڤ و حوکمڕانانی گۆڕیی، شۆڕشی فەرەنسیی تاکەکەسەکانی لە ڕەعیەتەوە گۆڕیی بۆ ھاوڵاتیی و دەسەڵاتداریشی لە بوونەوەرێکی پیرۆز و خاوەن دەسەڵاتی ڕەھاوە بۆ ھاوڵاتییەکی سەرزەمینیی گۆڕیی، کە ڕەوایەتی دەسەڵاتەکەی لەو خەڵکەوە وەردەگرێت کە حوکمڕانیان دەکات. ھەموو ئامەنش لەناو بیرۆکەی  ”گرێبەستی کۆمەڵیەتیی“دا کە ڕێکەوتنێکی مێژوویی و کاتیی نێوان کۆمەڵگا و حوکمڕانانە و قابیلی گۆڕان و دەسکاریکردن و پیاداچونەوەیە.  بەڵام ئەوەی لە دونیای ئێمەدا ئامادەیە تەواو ناکۆکە بەو پێدراوە سەرەتاییانەی سەرەوە کە بنەمای دروستبوونی سیستمی سیاسین. لە دونیای ئێمەدا سیاسەت نە سیاسەتی نوێنەرایەتیکردنە، نە سیاسەتی ماف و بەرپرسیاریەتییە. نە سیاسەتێکیشە لە پشتییەوە وێنەیەکی گەردونیی بۆ مرۆڤ وەک بوونەوەرێکی خاوەن ماف و خاوەن بەرپرسیارێتی، ئامادەبێت. بە ھیچ جۆرێکیش سیاسەتێک نییە پەیوەندیی بە بیرۆکەی گرێبەست و ڕێکەوتنی کۆمەڵایەتییەوە ھەبێت. لەباتی وێناکردنی مرۆڤەکانیش وەک مرۆڤی گەردونی و وەک ھاوڵاتیی، وەک مرۆڤی سنوورادر و وەک ڕەعیەت وێنایان دەکات. لای ئەم فۆرمە لە سیاسەت مرۆڤەکان مرۆڤی خێڵ و ناوچە و حیزب و بنەمالەکانن و ئەم جۆرانەش لە مرۆڤبوون نەگۆڕ و ئەبەدیین.  تا ئەم ساتە ماناکانی سیاسەت لە دونیای ئێمەدا لەناو دوو دیدی تەقلیدا نووقمە.  یەکەمیان، نووقومبوونە لەناو ئەو جۆرە لە ھێزەدا کە ئیبن خەلدون ناوی ”ھێزی عەسەبیەت“ی لێدەنێت. ئەم عەسەبیەتە لە دونیای ئێمەدا یەکسانە بە ھێزی چەند بنەماڵەیەکی سیاسیی، کە لەناو حیزبی سیاسیی و دەزگای کۆنترۆڵکردنی مۆدێرندا جێگیرن. ئەو فۆرمەش لە دەسەڵات ئامادەیە کە بەناوی ئەو عەسەبیەتە خێزانیی حیزبییەوە حوکمڕانە و تا ئەو عەسەبیەتەش بوونی ھەبێت دەیەوێت تاقە دەسەڵاتداری وڵاتەکە بێت. دەسەڵاتدار لێرەدا وەک سوڵتانێکی سیاسیی ئامادەیە، ھەم فرەدەسەڵاتە و ھەم خاوەنی دواھەمین بڕیاریشە.  دووھەمیان نووقمبوونە لەناو ئەو دیدگا دینیەدا کە کەسێکی وەک ماوەردی ناوی ”دەسەڵاتی ئیمام“ی لێدەنێت. ئیماێکی دینیی سیاسیی، یان سیاسیی دینیی. ئەوەی لەبەردەم ئەم جۆرە حوکمڕانییەشدا غائیبە چەمکەکانی ”ئیرادەی گشتیی“ و ”میلەت“ و ”نەتەوە“ و ”نیشتیمان“ و ”گرێبەستی کۆمەڵایەتییجە. وەلا بۆ ئیمام بنەمای دانپیانان و قبووڵکردنی کەسەکانە وەک مرۆڤ، مرۆڤ لە فۆرمی ڕەعیەتێکی دینیدا.  لە ھەموو ئەم دۆخانەدا دەوڵەت و کۆمەڵگا و نەتەوە و نیشتیمان، بە خودی مرۆڤەکان خۆشیانەوە، دەبن بە موڵکی شەخسی حوکمڕانان و دەبن بە بەشێک لەو دیکۆرە سیاسییە، کە حوکمڕانییەکەیانی پێ دەڕازێننەوە.

راپۆرت: درەو بەشی چوارەم هێشتا گوتاری سەردەمی ئۆپۆزسیۆنبوونی بزوتنەوەی گۆڕانی تێنەپەڕاندووە، بەرنامەیەكی روونی بۆ چۆنیەتی چارەسەری كێشەكانی نێوان هەرێم‌و بەغداد نیە، بەڵام تەكنیكێكی تایبەتی پەیڕەو كردووە‌و لە هەر بازنەیەك تەنیا یەك كەسی كاندید كردووە،لە هێزەكانی دیكەی ئۆپۆزسیۆن لە رووی میدیایی و بانگەشەی هەڵبژاردنەوە كاریگەرترە دەیەوێت لەم هەڵبژاردنەدا ببێت بە هێزی سێیەم لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان، ئەمە جوڵانەوەی نەوەی نوێیە، (درەو) لەم راپۆرتە خاڵی هێزو لاوازی نەوەی نوێ بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق دەخاتەڕوو، رۆژانە بە زنجیرەیەك راپۆرت‌و هەر جارەی لەبارەی یەكێك لە پارتە سیاسییە بەشدارەكانی هەڵبژاردنەوە راپۆرتێك بڵاودەكاتەوە.  جوڵانەوەی نەوەی نوێ نەوەی نوێ.. یەكێكە لە نوێترین هێزەكانی گۆڕەپانی سیاسی هەرێمی كوردستان، كە یەكەم جوڵەی سیاسی خۆی بە كەمپەینی "نەخێر لە ئێستادا" دژ بە ریفراندۆم لە ساڵی 2017 دەستپێكرد. دوای وەرگرتنی مۆڵەتی كاركردن وەكو پارتێكی سیاسی نوێ لە حكومەتی عێراق، رۆژی 5/1/2018 لە شاری سلێمانی یەكەمین كۆنگرەی دامەزراندنی خۆی بەست، لەم كۆنگرەیەدا شاسوار عەبدولواحید وەكو سەرۆكی جوڵانەوەكە هەڵبژێردرا، یەكەمین كۆنگرەی نەوەی نوێ بێ كێشمەكێش تێنەپەڕی، بەر لە بەڕێوەچوونی كۆنگرە بە چەند رۆژێك، ژمارەیەك لە كارەكتەرە سەرەكییەكانی جوڵانەوەكە وازهێنانی خۆیان راگەیاندو شاسواریان تۆمەتبار كرد بە "تاكڕەوی"و هەوڵدان بۆ یەكلاكردنەوەی كۆنگرەكە لەبەرژەوەندی خۆی، لەبەرامبەردا شاسوار پەنای بۆ "تیۆری پیلانگێڕی" بردو هاوڕێكانی خۆی تۆمەتبار كرد بەوەی "بەكرێگیراوی پارتی‌و یەكێتی"ن، لە دیارترین ئەو كەسانەی كە لە یەكەمین كۆنگرەدا نەوەی نوێیان بەجێهێشت بریتی بوون لە (شێروان شێروانی)‌و (ئیبراهیم عەباس)، شێروان شێراوان ئێستا یەكێكە لە حوكمدراوانی بادینان‌و لە زینداندایە.  لەدوای دروستبوونیەوە، جوڵانەوەی نەوەی نوێ بەشداری دوو هەڵبژاردنی كرد، لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق‌و هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان، لە یەكەمیاندا (4)‌و لە دووەمیاندا (8) كورسی بەدەستهێنا. بەڵام ئێستا هیچ پەرلەمانتارێكی لە بەغداد نییە‌و فراكسیۆنەكەی لە جوڵانەوەكە جیابونەوە، لە پەرلەمانی كوردستانیش (4) ئەندامی جیابونەوە.  رۆژی 5ی ئۆكتۆبەری 2019 بۆ جاری دووەم جوڵانەوەی نەوەی نوێ كۆنگرەی كرد‌و ئەمجارەش شاسوار عەبدولواحید وەكو سەرۆكی جوڵانەوەكە هەڵبژێردرایەوە.  خاڵە لاوازەكانی نەوەی نوێ بۆ هەڵبژاردن: •    سەرباری خراپی بارودۆخی گشتی هەرێمی كوردستان‌و سیاسەتی لایەنە دەسەڵاتدارەكان‌و تەنانەت لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكانیش، دوای زیاتر لە سێ ساڵ لە دامەزراندنی، هێشتا جوڵانەوەی نەوەی نوێ متمانەی شەقامی ناڕازی هەرێمی كوردستانی وەرنەگرتووە، رەنگە ئەمەش پەیوەندی بەو نائومێدییە گەورەیەوە هەبێت كە لەدوای بزوتنەوەی گۆڕانەوە دروستبووە‌و جوڵانەوەكە نەیتوانیوە بە گوتارە پۆپۆلیزمییەكەی ئومێد بۆ ئەم شەقامە نائومێدە بگەڕێنێتەوە‌و جارێكی تر وایان لێبكات بچنەوە سەر سندوقەكانی دەنگدان.  •    ئەم جوڵانەوەیە بەسەرمایە‌و ئابوری شاسوار عەبدولواحیدی سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ دروستكراوە‌و ئەم سەرمایەش گومان‌و قسەوباسی زۆری لەسەرە، تاكە خاڵی جیاكەرەوەی ئەم جوڵانەوەیە لەگەڵ پارتە سیاسییەكانی تری هەرێمی كوردستان ئەوەیە نەوەی نوێ لە كۆمپانیاوە بووە بە حزب، بەڵام ئەوانی تر لە حزبەوە بەرەو كۆمپانیا بوون رۆیشتوون‌و دەستیان خستوەتە ناو ئابورییەوە، تێكەڵكردنی كۆمپانیا‌و جوڵانەوە سیاسییەكە كاریگەری خراپی لەسەر نەوەی نوێ هەبووە، ئەمەش لە پرسی خاوەن پشكەكانی چاڤیلاند‌و قەرزەكانی حكومەتی هەرێم لای كۆمپانیای نالیا، دەركەوت. •    سەرباری گوتارە پۆپۆلیستییەكەی، شاسوار عەبدولواحید كاریزمایەكی بەهێزی نییە، بۆیە جگە لە توێژێكی دیاریكراوی كۆمەڵگە‌و دەنگدەران، نەیتوانیوە پەل بۆ ناو توێژەكانی تر بهاوێت‌و متمانەیان لا دروست بكات.  •    ئەم جوڵانەوەیە لەچوارچێوەی گوتارە پۆپۆلیستییەكەیدا، بەهەمان خەسڵەتی پارت‌و رەوتە پۆپۆلیستەكان لە جیهاندا، تێڕوانین‌و چارەسەری سادەو ساكاری بۆ كێشە ئاڵۆزەكانی هەرێم هەیە‌و هێندە كار بۆ گۆڕینی دەستەبژێری دەسەڵاتدار دەكات، هێندە خەونی بۆ گۆڕینی ئەو واقیعە نییە كە ئەم جۆرە لە دەستەبژێری سیاسی دروستكردووە، ئەمە وایكردووە دەنگدەر نەك وەكو بەدیل بۆ هێزە دەسەڵاتدارەكان، تەنانەن ئەم جوڵانەوەیە وەكو بەدیل بۆ هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانیش تەماشای نەكات.  •    پێی وایە لە هەناوی هیچ هێزێكدا نەهاتوەتە دەرەوە، بەڵام گوتار و هەڵوێستەكانی لە هەناوی بزوتنەوەی گۆڕاندا هاتوەتە دەرەوە‌و نەك گۆڕانی ئەو سەردەمەی تێنەپەڕاندووە، لەڕووی گوتارەوە ساكارترە لە گۆڕانی پێشتر.  •    سەرباری هەندێك جموجوڵ، بەڵام ئەم جوڵانەوەیە هاوشێوەی هێزەكانی تری سلێمانی، شەڕی گەورەی خۆی خستوەتە سلێمانی‌و تاڕادەیەك گۆڕەپانی دهۆك‌و هەولێری بۆ پارتی بەتەختی جێهێشتووە. •    لە دەستنیشانكردنی كاندیدەكانیدا بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق، پەنای بۆ دانانی كەسە نزیكەكان لەڕووی خێزانییەوە بردووە، ئەمە بوەتە خاڵی لاواز‌و هێزە  نەیارەكان لەدژی نەوەی نوێ بەكاریدەهێنن.  •    شكستهێنانی جوڵانەوەكە لە ئیدارەدانی ئەو دەستكەوتانەی كە لە دوو هەڵبژاردنی رابردوو بەدەستی هێناون، بەجۆرێك هەرچوار پەرلەمانتارەكەی لە پەرلەمانی عێراق جیابونەوە، لە پەرلەمانی كوردستانیش لە كۆی (8) ئەندام (4) ئەندامیان لە نەوەی نوێ جیابونەوە.  •    نەبوونی گوتارێكی روون بۆ دەنگدەران سەبارەت بە تێڕوانینی جوڵانەوەی نەوەی نوێ بۆ پەیوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان‌و حكومەتی ناوەندی عێراق‌و چۆنیەتی چارەسەركردنی ئەو كێشانە، بەدیاریكراویش كێشەی موچە‌و بودجە.    خاڵە بەهێزەكانی نەوەی نوێ بۆ هەڵبژاردن:  •    سەرچاوەی دارایی و میدیایی بەهێزی لەبەردەستدایە بۆ كەمپەینی هەڵبژاردن، كە ئەمەش خۆی لە كۆمەڵە كەناڵەكانی (NRT)دا دەبینێتەوە. •    هەڵگری گوتاری رادیكاڵانەیە بەرامبەر بە دەسەڵات، ئەم گوتارە سەرباری ئەوەی بەمدواییە تاڕادەیەك پاشەكشێی كردووەو رەونەقەكەی سەردەمی بزوتنەوەی گۆڕانی نەماوە، بەڵام هێشتا گوتارێكە نزیكە لە شەقامەوەو لای توێژێكی بەرفراوان لە دەنگدەران سەرەنجڕاكێشە.  •    بایەخدانی زۆری جوڵانەوەی نەوەی نوێ بە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، كە شوێنی كۆكردنەوەو دەنگ‌و رەنگە جیاوازەكانە. •    سەرۆكی جوڵانەوەكە بەبەراورد بە سەرۆكی پارتە سیاسییەكانی تر، زیاتر لەگەڵ دەنگدەران روبەڕوو دەبێتەوە، ئەمەش كاریگەری دەبێت لەسەر كێشكردنی دەنگی دەنگدەران. •    ئەم جوڵانەوەیە زیاتر كار لەسەر راكێشانی ئەو توێژە دەكات بۆ دەنگدان كە جاری یەكەمە مافی دەنگدانیان لەڕووی تەمەنەوە پێدەدرێت، كە برتین لە چوار تەمەن‌و ژمارەیان زیاتر لە (300 هەزار) دەنگدەرە، ئەم تەمەنەش زیاتر دەكەونە ژێر كاریگەریی پەیامە سیاسییەكانەوە. •    لە دانانی كاندیدەكانیدا شێوازێكی تایبەتی پەیڕەو كردووە‌و لە هەر بازنەیەكی هەڵبژاردندا یەك كاندیدی داناوە، بەمەش خۆی بواردووە لە دروستبوونی كێبركێی هەڵبژاردنی لەناوخۆی جوڵانەوەكە‌و لەچوارچێوەی یەك بازنەدا كە كاریگەری خراپی لەسەر دەنگەكان هەبێت‌و دەنگەكانی جوڵانەوەكە پەرت بكات.  •    نەبوونی هیچ هێزێكی ئۆپۆزسیۆنی كارا لە گۆڕەپانی سیاسی ئێستای هەرێمی كوردستان كە لەڕووی میدیایی‌و ئابوریی‌و بانگەشەوە‌و گوتاری ئۆپۆزسیۆنبوونەوە، لە نەوەی نوێ بەهێزتر بێت.  •    تێكچوونی دۆخی ناوخۆیی یەكێتی (پەیوەندی نێوان هاوسەرۆكەكان)، بە سود لە بەرژەوەندی جوڵانەوەی نەوەی نوێ شكاتەوەتەوە، بەتایبەتیش ئەگەر بنكەی جەماوەریی یەكێتی بەهۆی ئەو كێشانەوە بایكۆتی هەڵبژاردنەكە بكەن.  •    بەشداریكردنی بزوتنەوەی گۆڕان لەچوارچێوەی هاوپەیمانێتییەكدا لەگەڵ یەكێتی، چانسی ئەوە بە جوڵانەوەی نەوەی نوێ دەدات لەم هەڵبژاردنەدا ببێت بە هێزی سێیەم لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان لەدوای پارتی‌و یەكێتییەوە.  هەڵبژاردن‌و كاریگەیی تەنیا 10 رۆژ ماوە بۆ وادەی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق، بەبەراورد بە هەڵبژاردنەكانی تر، هێشتا هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن ساردو سڕە. بەشێوەیەكی گشتی بۆ هەڵبژاردنی 10ی ئۆكتۆبەر، كۆمەڵێك بابەت هەن كە لەدوای كۆتا هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقەوە كە ساڵی 2018 بەڕێوەچوو، كاریگەرییان لەسەر بەشداریكردن یان نەكردنی دەنگدەران لە پرۆسەكە هەروەها لایەنە سیاسییەكان دروستكردووە، لەوانە:  •    تێكچونەوەی دۆخی دارایی حكومەتی هەرێم‌و سەپاندنی لێبڕینی موچە بەسەر فەرمانبەراندا لە كابینەی نۆیەمدا كە كابینەیەكی سێقۆڵی نێوان (پارتی+ یەكێتی+ بزوتنەوەی گۆڕان)ە. •    دروستبوونی كێشە بۆ پشكی هەرێم‌و موچەی فەرمانبەران لە بەغداد، كە دواجارو لەچوارچێوەی رێككەوتنێكی لەرزۆكی تری نێوان حكومەتی هەرێم‌و حكومەتی ناوەنددا كێشەیە بۆ ساڵێكی دارایی (2021) چارەسەركرا. •    نەبوونی كێبركێی بەهێز لەنێوان لایەنەكاندا، پارتی بەتەنیا‌و یەكێتی‌و بزوتنەوەی گۆڕانیش پێكەوە بە یەك هاوپەیمانێتی چونەتە ناو هەڵبژاردنەوە، ئەمانە هەمویان پێكەوە لەناو كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمدا هاوبەشی یەكترن‌و دەنگدەر وەكو هێزی ركابەری یەكتر تەماشایان ناكات. •    لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكان (كۆمەڵی دادگەریی- جوڵانەوەی نەوەی نوێ- یەكگرتووی ئیسلامی- حزبی شیوعی- بزوتنەوەی ئیسلامی)‌و لایەنەكانی تر، هەریەكەیان بەجیا چونەتە ناو پرۆسەی هەڵبژاردن‌و نەیانتوانیوە هێزێكی یەكگرتووی بەهێز لەبەرامبەر حزبە پێكهێنەرەكانی حكومەتدا وەكو ئۆپۆزسیۆن دروست بكەن‌و كاریگەری بەهێز لەسەر بانگەشەی هەڵبژاردن دروست بكەن.  •    سیستمی نوێی هەڵبژاردن كە لەدوای روخانی سەددامەوە بۆ یەكەمینجارە تاقیدەكرێتەوە‌و شێوەی فرەبازنەیی تەواوەتییە، كاریگەری لەسەر كەمپەینی هەڵبژاردن دروستكردووە، كێبركێی لایەنەكانی لەسەر كورسییەكانی پەرلەمان بۆ ناو بازنەكانی هەڵبژاردن بچوككردوەتەوە.    بەشی یەكەم: خاڵی هێز‌و لاوازی  پارتی بۆ هەڵبژاردن   بەشی دووەم:  خاڵی هێز‌و لاوازی یەكێتی بۆ هەڵبژاردن بەشی سێیەم: خاڵی هێز‌و لاوازی گۆڕان بۆ هەڵبژاردن  

شرۆڤە: د. هەردی مەهدی میکە ( تایبەت بە درەو) هەفتەیەکە ئێران و ئازەربایجان، لە تێهەڵچوونەوەیەکی نوێی بازرگانییەوە تا لێدوانی سیاسیی و مانۆڕی سەربازی و هەڕەشەکردن ململانێکانیان قۆناغیکی توندیان بە خۆیەوە دیووە. ئەمە سەرەتای ناکۆکییەکی نوێی دوو وڵاتە، بەڵام ڕیشەکەی دێرینە و ئەم گرژییە تەنها فووکردنە بە ئاگری جەنگێکی دواخراوە و هەردوو وڵات جەنگێک بەیەکتر قەرزارن و دەبێت بیکەن. بەهۆی گۆڕانکارییەکانی نەخشەی سیاسیی ساڵی ڕابووردووە لەقەوقاز و خۆراسانی گەورەدا، هەر لە گرتنەوەی قەرەباغ لەلایەن ئازەربایجانەوە تا گەڕانەوەی تاڵیبان بۆ کابوول، نمایشی سێقۆڵی ئازەری-تورکی-پاکستانییەوە، فشارەکانی سەر ئێران ڕووگەیان گۆڕدراوە و ئەمجارە لەبەری قەوقاز و ڕۆژهەڵاتی ئەو وڵاتەوە یەخەی تارانی گرتووە و وادیارە عێراق و وڵاتانی کەنداو لە مەیدانی ململانێکەدا تاڕادەیەک پشوویەک بدەن. بۆ ئێران هەڕەشەی بەری ئەفغانستان و ئازەربایجان بیرخەرەوەی یادەوەریی تاڵی مێژووییە و تەسلیمبوونی سەفەوی و قاجارە و کەوتنی پایتەخت و لەدەستدانی بەشێک لە قەڵەمڕەوییەکەیەتی، هەمیشە خاڵی لاوازی سیاسەتی گشتیی ئێرانیش هەر قەوقاز بووە. وا ئێستاش هەڕەشە جدییەکانی لە ڕەهەندە بازرگانی و سیاسی و سەربازییەکانەوە لە ئازەربایجان و ئەفغانستانەوە دەرکەتوونەتەوە، دەوترێت کێشە قەوقازییەکانی ئێران، یەخانگیرکردنی ئێرانە بە ستراتیژی "مەرگ بە هەزار چەقۆ". تارمایی قەوقاز بەسەر بیرەوەریی تارانەوە لە مێژووی سێسەدساڵەی "ئێران"دا ئەوە سەلمێنراوە، بەری ڕۆژئاوای ئەو وڵاتە (کوردستان و عێراق و کەنداو) هەمیشە هەل بوون بۆ پەلکێشی و هەژموونی ئەو وڵاتە، بەپێچەوانەوە سەرەتای سەرجەم هەرەسەکانیش بە هەڕەشەکانی بەری ڕۆژهەڵاتییەوە دەستی پێکردووە کە خۆی لە ڕووسەکان و ئەفغانستان و ئازەربایجان و بەگشتی قەوقازدا دەبینێتەوە.  لە نموونەی ئەو شکستانەی ئێران لە (ڕۆژهەڵات و باکوورەوە) خۆراسانی گەورە و قەوقازەوە خواردووەیەتی: ١.شکست بەرامبەر ڕووسەکان لە ساڵەکانی ١٨١٣ و ١٨٢٨دا کە هەردوو پەیمانی "گولستان" و "تورکمەنچای" بەدوای خۆیدا هێنا و بەشێکی زۆری زەوییەکانی ئێرانی لە ئەرمەنستان و ئازەربایجان و تورکمانستانی ئەمڕۆی خستەژێرە دەستی ڕووسەکانەوە. ٢.ئەفغانستانییەکانیش لە قەندەهارەوە لە ساڵی ١٧٢٢دا هەرەسیان بەسەفەوی هێنا و ئەسفەهانی پایتەختی ئەو دەوڵەتەیان داگیرکرد. ٣.هەرچی لە جەنگی جیهانی یەکەم و دووەمیشدایە ئێران دیسان خاڵی لاوازی بەرەی قەوقازییەتی، کە ڕوسەکان لەوێوە باکوور و ڕۆژهەڵاتی ئەو وڵاتە تا تەورێزیان داگیر دەکەن. ئێران لەسەرجەمیاندا چۆکی داداوە و کەمترین بەرگریی دەوڵەتی نواندووە. قەوقاز لەڕووی جوگرافییەوە: پانتاییەکی فراوانی ئاسیا و ئەوروپا و دەریاکانی خەزەر و ڕەش و زنجیرە چیای قەوقاز لەخۆدەگرێت. بەسەر هەردوو بەشی قەوقازی باشووریی (ئازەربایجان، ئەرمەنستان، جۆرجی و بەشێکی باکووری ڕۆژهەڵاتی ئێران و باکووری ڕۆژئاوای تورکیا) و باکوورییدا (داغستان، چیچان، ئەنگۆشیا، ئوسیتیای باکوور، کاباردینۆ-باڵکاریا، کاراچای چەرکەسی، کراسنودار، ئادیگیە و ئەستاورۆبوڵ)دابەش دەبێت. لەڕووی نەژادییەوە، ئەم نێوچەیە، تورک، هندۆئەوروپی، قەوقازی و هەندێک لە کوردەکانیش لە خۆ دەگرێت. ئازەربایجان یەکێکە لە ڕووبەرەکانی ئەو پانتاییە و خاوەنی لانیکەم ٧٦٥کیلۆمەتر مەرزی هاوبەشە لەگەڵ ئێراندا. سەرەتای گرژییە نوێیەکان جوڵە سیاسی و کارگیڕی و ئاسایشییەکانی ئەم هەفتەیەی دوایی هەردوو دراوسێ (ئێران و ئازەربایجان) گرژی دروستکرد و ململانێ نووستووە سیاسی و میراتیە کولتوورییەکانی نێوانیشیانی زیندووکردووەتەوە. باکۆ (پایتەختی ئازەربایجان) لای خۆیەوە دوو مانۆڕی سەربازیی لەگەڵ تورکیا و پاکستاندا لەسەر سنووری ئێران ئەنجامدا (مانۆڕەکانی سێ برا و دووبرای لێکدانەبڕاو) و هەم ڕێگەی لە هاتووچۆی بارهەڵگرە ئێرانییەکان گرت و داوای سەرانەیان لێدەکات و تارانیش ئەوە رەتدەکاتەوە و بە پێچەوانەوە بڕیاری دا مانۆڕێکی هاوشێوەی سەربازی ئەنجام بدات. ئاڵۆزییەکان بە جێیەک گەیشتوون، ئەگەری پیاهەڵشاخانی زیاتر و بگرە جەنگی گەرمیش بە دوور نازانرێت. هەرچی ئێرانە وەک هەمیشە ئەمە بەدەستی ئیسرائیل و یارانی و تەنانەت پان تورکە نێوخۆییەکانیشی دەزانێت و ئازەربایجانیش بە مافی خۆی دەزانێت هەژموون و وەبەرهێنانی سیاسیی و ئابووری خۆی لە ناوچەی قەرەباغدا بخاتەگەڕ و ڕەوتی بارهەڵگرەکانی ئێران کۆنترۆڵ بکات. بەڵام ئەم بابەتە تەنها ڕەهەندی ئابووری و سنووری نییە و پەلی کێشاوە بۆ گرژی زیاتری ململانێ نەتەوەیی و سیاسیی و نێوچەیی و هەرێمی و پەنجەی تۆمەت بۆ تورکیا و ئیسرائیل و خودی ئازەرییەکانی نێو ئێرانیش ڕادەکێشرێت. پاش سەرکەوتنەکانی ئازەربایجان لە دەستبەسەراگرتنەوەی بەشی زۆری ناوچەی قەرەباغ و شکستپێهێنانی ئەرمینیا، لە جەنگی ساڵی ڕابردوودا، بەشێکی کەمی ڕیگای بازرگانی نێوان ئێران و ئەرمینیا (کە هاوکات تاران بە ئەوروپاش دەگەیەنێت)، کەوتە دەست ئازەربایجان کە مەوداکەی تەنها ٢٠ کیلۆمەترە و بە جادەی کاپان-گوریس ناسراوە، لای خۆیەوە هێزەکانی پۆلیسی ئازەربایجان، دەستیان کرد بە ڕاگرتن و سەرانەسێنی لە کامیۆنە ئێرانییەکان، باکۆ دەڵێت ئەوانە بە نایاسایی هاتوونەتە خاکی ئازەربایجان و گەر دەیانەوێت بەردەوام بن دەبێت ڕەوتییان ڕێکبخرێت و بۆ هەر سەفەرێکی هاتن ١٣٠ دۆلار و بۆ گەڕانەوەشیان ١٣٠ دۆلار وەک سەرانە بدەنە باکۆ. لەوەش زیاتر دوو شۆفێری بارهەڵگریان زیاتر لە هەفتەیەکە دەستگیرکراون. کۆی ئەو ڕێگە بازرگانیەی کە ئازەربایجان لە ئێستادا خەریکە پەکی دەخات و دەروازەی ئەوروپا لە ئێران تەنگتر دەکاتەوە، تەنها ٢٠ کیلۆمەتری بەر باکۆ دەکەوێت، بەم وڵاتانەدا تێدەپەڕێت: ئێران- ئەرمینیا-ئازەربایجان- دیسانەوە ئەرمینیا- جۆرجیا و لەوێشەوە بەرەو ئەوروپا دەڕوات، ئەمە دەروازەیەکی گرنگی بازرگانیی هاوردە و ناردەنی دەماریی ئێرانە لەم ئانەدا، پێشتر بەهۆی نزیکی تاران و ئەرمینیاوە هیچ کێشەیەک ڕووی نەداوە، بەڵام لەم ساڵەی دواییدا کە ئەو ٢٠ کیلۆمەترە لە ڕێگاکە کەوتە دەست سوپای ئازەربایجان وا کاریگەریی جەنگەکە و هەژموونی باکۆ بەسەر ڕێگاکە و ئێرانیشدا خۆی نواند. ئەمە ڕووی کێشەکەیە و بنجەکەی بۆ ململانێ خەوتووەکانی دوو وڵات دەگەڕێتەوە کە تەمەنی مێژوویی لە دووسەد ساڵ زیاترە و تەمەنی سیاسییشی سی ساڵ زیاترە. ڕەهەندی هەرێمایەتی ئاڵۆزییەکە لێدوانە توندەکانی عەلیێفی سەرکۆماری ئازەربایجان، ڕێک لە ساڵڕۆژی جەنگی دووەمی قەرەباغدا هات کە تێیدا وڵاتەکەی بەسەر ئەرمینیادا سەرکەوت. لەوەش زیاتر لە دوو مانگی ڕابردوودا، ئازەربایجان بە هاوبەشی لەگەڵ تورکیا و پاکستاندا مانۆڕێکی سەربازیی نزیک بە سنووری ئێران لەژێر دروشمی "دۆستیی سێ برا" ئەنجام دا و مانۆڕێکی تریشی لەگەڵ تورکیادا بە دروشمی "برا لێکدانەبڕاوەکان٢٠٢١" ئەنجام دا. ئێرانییەکان ئەمە بە وروژاندن و شەڕفرۆشتنی ئەو هاوپەیمانییە نوێییە و هەڕەشە لەسەر ئێران دەزانێت، نوێنەری خامینەیی (حەسەن عاملی) لە ئەردەبیل و لە نوێژی هەینیدا یەکەمین کەس بوو کە هۆشداری دا و داوای لە سوپای پاسداران کرد هێزی خۆی نیشانی باکۆ و عەلیێف بدات، سوپا مانۆڕێکی پێچەوانەی نزیک بە سنووری ئازەربایجان ئەنجامدا و بەشێکی سوپای (ثاراللە)ی ناردووەتە سەر سنوور وەک ئامادەکاریی بۆ هەر ئەگەرێک. زۆرێک لە شرۆڤەکاران، پێیان وایە ئەم نمایشانەی ئازەربایجان، ڕەهەندێکی هەرێمایەتی و بگرە نێودەوڵەتیشی هەیە، لەم پەیوەندییە و هەڵکشانە ئاڵۆزەدا، دەبێت ڕۆڵی تورکیا، ئیسرائیل و پاکستان و چین و ڕووسیاش فەرامۆش نەکرێت: ئیسرائیل و تورکیا هاوپەیمانی سەرەکیی سیاسیی و سەربازی باکۆ-ن، ئەوان هەم بە سەرباز و هەم بە لۆبی و پەیوەندی پارێزەری ئازەربایجانن، ئیسرائیل لە ئێستادا ئامادەگیی سیاسیی و سەربازیی و ڕۆڵی پڕچەککەرێکی کارای ئازەربایجان دەبینێت، بە واتایەکی دیکە ئیسرائیل ئێستا دراوسێی تارانە و بەهۆی قەیرانە ئابووریی و سیاسییەکانی تاران دەستی بەستراوەتەوە بۆ دەرکردنی. بە پێچەوانەوە بەشێک لە داڕێژەرانی سیاسەتی گشتیی ئێرانی لەو باوەڕەدان ئازەربایجان بە هاندانی ئیسرائیل شەڕ بە ئێران دەفرۆشێت، لەمەشدا باوەڕیان وایە بەردەنگ(مخاطب)ی ئێران تەلئەبیبە نەک باکۆ.  هەرچی تورکیایە، ئەوا دراوسێیەکی ناچاریی ئێرانە، ناکۆکی ئایدۆلۆژی، مەزهەبی، سنووری لەگەڵ تاراندا هەیە، بەڵام پرسی کورد و ئەرمەن و گرووپە ئۆپۆزسیۆنەکان ناچاریی کردوون ئاگربەستی ناچاریی و ڕێککەوتنی ئەمنییان هەبێت، بەڵام ئێستا تورکیا بەهۆی بەهێزبوونەوەی لە نێوچەی قەوقاز و ئازەربایجان لەلایەک و پەیوەندی باشی بە تاڵیبانەوە و قوڵایی عەرەبی و ئیسلامی بە قەتەر و پاکستانەوە، دەستکراوەتری کردووە تا فشارێکی نوێتر بخاتە سەر تاران و ناچاری بکات زیاتر باجی پەیوەندییەکانی بدات. تورکیا ئەوەش دەزانێت کە بەشێکی هەبوونی پەکەکە و پەیوەندی سێقۆڵی ئەرمەنی-ئێرانی-پەکەکە هەردەم هەڕەشەیە و دەبێت نەیەڵێت لەوە زێدەتر گەشە بکات. ڕایەکی دیکەش هەیە، کە باوەڕی وایە فشاری باکۆ لەسەر ئێران، ڕەهەندێکی نێودەوڵەتی هەیە و هەریەک لە ئیسرائیل، ئەمریکا، تورکیا و پاکستان و تاڵیبان تێیدا هاوبەشن و دەیانەوێت لەبری ڕاستەوخۆ چاککردنی ڕەفتاریی نێودەوڵەتی ئێران لەڕێی دانوستاندنەوە، لەڕێگەی فشاری ناڕاستەوخۆوە و بە ستراتیژی "مەرگ بە هەزار چەقۆ" ئێران پەرێشان بکەن تاڕادەی تەسلیمبوون. بەو واتایەی کە لەهەموو قۆڵەکانەوە (ئەفغانستان، ئازەربایجان، پاکستان و تورکیا و ئیسرائیل و وڵاتانی عەرەبییەوە و نێوخۆی ئێرانەوە) سەرئێشەی نێوچەیی بۆ ئێران دروستبکەن و پێویست بە پەلاماری گەرم و ڕاستەوخۆ نەکات.   بابەتی پێشتر: ئێراننامە (1) .. هەڵبژاردن لەئێراندا ئێراننامە (2) سەرۆک کۆماری ئێران؛ مێژوو، پێگە و شێوازی هەڵبژاردنی ئێراننامە (3) ..شورای پاسەوان؛ پێگەی لە سیسستەمی سیاسی و ڕۆڵی لەهەڵبژاردنەکاندا ئێراننامە (4): ڕێبەری باڵای کۆماری ئیسلامیی ئێران؛ پێگە و دەسەڵاتەکانی ئێراننامە (5): سێ هەڵبژاردنەکەی ٢٠٢١ی ئێران؛ ئامار و تێبینیی گشتی ئێراننامە (6): سوپا و سیاسەت؛ کاندیدانی سوپایی و سەرکۆمارێتی ئێران ئێراننامە (7): هەڵبژاردنێکی بێڕەنگ بۆ قۆناغێکی سەخت ئێراننامە (8): کورد و هەڵبژاردنی سەرکۆماری ئێران ئێراننامە (9): سەرکۆماری نوێ و یەخانگیرییەکانی سیستەمی سیاسیی ئێران  ئێراننامە (10): هەڵبژاردنی سەرۆککۆماری ئێران؛ براوە و دۆڕاوە ڕاستینەکان لەئەنجامەکانەوە ئێراننامە (11): ئەنجوومەنی شارەزایانی ڕێبەریی؛ پێشینە و ڕۆڵ و شێوازی هەڵبژاردنی ئێراننامە 12: کۆڕبەندی دیارییکردنی بەرژەوەندیییەکان؛ پێگە و سروشتی دەسەڵاتی ئێراننامە (13): ئەهواز ڕادەپەڕێت... لە ئاوی خۆڕایی شۆڕشەوە، تا شۆڕشی تینووەکان ئیێراننامە (14): ڕەئیسی بە ڕەئیسی کەسێتی و تەگەرە ئایندەییەکانی سەرکۆماری ئێران ئێراننامە (15): سەردەمی ڕەئیسی؛  هەنگاوی دووەمی شۆڕش یان دبلۆماسییەتی کراوە ئێراننامە (16):ئاراستەکانی نێو حکومەتەکەی رەئیسی کابینەیەکی بێ ژن و پێکهاتەکان ئێراننامە (17): ڕاگەیاندن لە ئێراندا ، پێشینە، وابەستەیی و سانسۆر  

درەو   وەزارەتی نەوتی عێراق داهات و فرۆشی مانگی ئەیلولی نەوتی عێراقی بڵاوكردەوە: * بڕی (92) ملیۆن (422) هەزار و( 485) بەرمیل نەوتی خاو هەناردەکراوە. * داهاتی نەوت گەیشتوەتە (6) ملیار و(711) ملیۆن (7) هەزار دۆلار. * ڕۆژانە تێکڕا (3) ملیۆن و (81)هەزار بەرمیل نەوت هەناردەکراوە. * تێکڕای نرخی یەک بەرمیل نەوت گەیشتوەتە ( 72.6) دۆلار.   وەزارەتی نەوتی عێراق داهات و فرۆشی مانگی ئابی نەوتی عێراقی بڵاوكردەوە: * بڕی (94) ملیۆن (660) هەزار و( 239) بەرمیل نەوتی خاو هەناردەکراوە. * داهاتی نەوت گەیشتوەتە (6) ملیار و(533) ملیۆن (142) هەزار دۆلار. * ڕۆژانە تێکڕا (3) ملیۆن و (054)هەزار بەرمیل نەوت هەناردەکراوە. * بەرهەمی نەوتی كەركوك : ( 3 ملیۆن و 124هەزارو 309) بەرمیل نەوت بووە  * تێکڕای نرخی یەک بەرمیل نەوت گەیشتوەتە ( 69) دۆلار.   وەزارەتی نەوتی عێراق داهات و فرۆشی مانگی تەموزی نەوتی عێراقی بڵاوكردەوە: * بڕی (90) ملیۆن (467) هەزار و( 794) بەرمیل نەوتی خاو هەناردەکراوە. * داهاتی نەوت گەیشتوەتە (6) ملیار و(513) ملیۆن (792) هەزار دۆلار. * ڕۆژانە تێکڕا (2) ملیۆن و (918)هەزار بەرمیل نەوت هەناردەکراوە. * بەرهەمی نەوتی كەركوك : ( 3 ملیۆن و 12هەزارو 435) بەرمیل نەوت بووە  * تێکڕای نرخی یەک بەرمیل نەوت گەیشتوەتە ( 72) دۆلار.    داهات و فرۆشی مانگی حوزەیرانی نەوتی عێراقی بڵاوكردەوە: * بڕی (86) ملیۆن (765) هەزار و( 589) بەرمیل نەوتی خاو هەناردەکراوە. * داهاتی نەوت گەیشتوەتە (6) ملیار و(141) ملیۆن (77) هەزار دۆلار. * ڕۆژانە تێکڕا (2) ملیۆن و (892)هەزار بەرمیل نەوت هەناردەکراوە. * بەرهەمی نەوتی كەركوك : ( 3 ملیۆن و 75هەزارو 237) بەرمیل نەوت بووە  * تێکڕای نرخی یەک بەرمیل نەوت گەیشتوەتە ( 70.778) دۆلار.

راپۆرت: درەو بەشی سێیەم فراكسیۆنەكەی لە بەغداد پەیوەندییان دابڕیوە، فراكسیۆنەكەی هەولێریش دابەشبوون بەسەر دوو بەرەدا، بانگەشە بۆ بزوتنەوەكەیان ناكەن‌و لەبری ئەوەش رەخنە دەگرن، یەكێتی تۆمەتبار كرد بە ساختەكاری‌و ئێستاش هاوپەیمانێتی لەگەڵ كردووە، لە كابینەی هەشتەمدا پارتی دەریكرد، لە كابینەی نۆدا رێككەوتنی لەگەڵ پارتی كرد، بزوتنەوەی گۆڕان بەم دۆخەوە دەچێتە ناو هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراقەوە، (درەو) تا رۆژی هەڵبژاردن لە 10ی ئۆكتۆبەردا، رۆژانە خاڵی هێز‌و لاوازی لایەنە بەشداربووەكان بە زنجیرەیەك راپۆرت بڵاودەكاتەوە. بزوتنەوەی گۆڕان  بزوتنەوەی گۆڕان لە 25/7/2009 وەك هێزێكی ئەكتیڤی ئۆپۆزسیۆن دەركەوت، بە رێبەرایەتی (نەوشیروان مستەفا)، لە یەكەم دەركەوتنیدا 25 كورسی پەرلەمانی كوردستانی بەدەستهێنا، تا كۆچی دوایی لە 19/5/2017، نەوشیروان مستەفا رێكخەری بزوتنەوەی گۆڕان بوو، واتە بۆ ماوەی (8) ساڵ. دوای كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا، عومەری سەید عەلی بە رێكخەری گشتی بزوتنەوەكە هەڵبژێردراو سەرباری تەواوبوونی وادە یاساییەكەی لە رۆژی 14ی ئەیلولی ئەمساڵدا، هێشتا لە پۆستەكەی بەردەوامە.  لەدواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا كە ساڵی 2018 بەڕێوەچوو، بزوتنەوەی گۆڕان (5) كورسی پەرلەمانی بردەوە، ئەمە لەكاتێكدا بوو لە هەڵبژاردنی 2014دا بزوتنەوەی گۆڕان (9) كورسی پەرلەمانی عێراقی بردەوە، ساڵ لەدوای ساڵ رێژەی دەنگ‌و ژمارەی كورسییەكانی بزوتنەوەی گۆڕان پاشەكشێ دەكات، بزوتنەوەكە لەدوای كۆچی نەوشیروان مستەفاوە لە هێزێكی كاریگەرەوە بەرەو هێزێكی ناچالاك هەنگاو دەنێت.  گۆڕان كە دەچێتە ناو هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراقەوە، لەیەككاتدا رێككەوتنی لەگەڵ پارتی‌و یەكێتی هەیە.  خاڵە لاوازەكانی گۆڕان بۆ هەڵبژاردن: •    بزوتنەوەی گۆڕان سەرباری دەركردنی لە كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەلایەن پارتی دیموكراتی كوردستانەوە، لە كابینەی نۆیەمدا جارێكی تر رێككەوتنی سیاسی لەگەڵ پارتی كرد‌و بەشداری حكومەتی كردەوە، ئەمە كاریگەری نەرێنی لەسەر دەنگدەرەكانی دروستكرد.  •    بزوتنەوەی گۆڕان لەدواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا لە ساڵی 2018، یەكێتی تۆمەتباركرد بە ئەنجامدانی ساختەكاری گەورە لە سنوری زۆنی سەوز‌و گۆڕینی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان، ئاڵۆزبونی پەیوەندییەكانی یەكێتی‌و گۆڕان لەوكاتەدا گەیشتە ئاستی تەقەكردن لە مەكۆی سەرەكی بزوتنەوەی گۆڕان لە سلێمانی‌و وێنەی كۆچكردوو نەوشیروان مستەفا، دوای سێ ساڵ لەم رووداوانە‌و بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق، بزوتنەوەی گۆڕان چوەتە ناو رێككەوتنی سیاسی لەگەڵ یەكێتی‌و پێكەوە بە هاوپەیمانێتییەك بەشداری هەڵبژاردنەكە دەكەن بە ناوی "هاوپەیمانی كوردستان".  •    فراكسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی عێراق كە لەم خولەدا ژمارەیان (پێنج) كەسە‌و یوسف محەمەد سادق سەرۆكایەتی دەكات، پەیوەندییان لەگەڵ بزوتنەوەكەدا دابڕیوە‌و بەمدواییە لە چەند نامەیەكدا بۆ عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان، تۆمەتباریان كرد بەوەی مانگانە بڕە پارەیەك لە پارتی وەردەگرێت‌و ئەمە وایكردووە بزوتنەوەكە ببێت بە شوێنكەوتەی سیاسەتەكانی پارتی، ئەم پێنج پەرلەمانتارە هێشتا بەناوی بزوتنەوەی گۆڕانەوە قسە دەكەن، بەڵام پاڵپشتی بزوتنەوەكەیان ناكەن‌و بەشدار نین لە بانگەشەی هەڵبژاردندا، سەرباری ئەمەش بەردەوام رەخنە لە ئەدای سیاسی بزوتنەوەكەیان دەگرن.  •    لەدوای دەستوەردانی رێكخەری گشتی لە یەكلاكردنەوەی پۆستی سەرۆكی فراكسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی كوردستان، لە ئەیلولی 2020دا فراكسیۆنەكە دابەش بوو بەسەر دوو بەرەدا، بەرەیەك پابەندە بە سیاسەتەكانی بزوتنەوەكەو بەرەكەی تر دژە‌و بەشداری كۆبونەوە حزبییەكان ناكات، ئەم بەرە نەیارەی رێكخەری گشتی زۆربەیان بەشداری لە كەمپەینی بانگەشەی هەڵبژاردنی بزوتنەوەی گۆڕان ناكەن، بەدیاریكراویش پەرلەمانتار (عەلی حەمەساڵح) كە یەكێكە لە دەنگە كاریگەرەكانی گۆڕان لە پەرلەمانی كوردستان.  •    گۆڕان وەكو لایەنێكی پێكهێنەری كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەدیاریكراویش بەهۆی ئەوەی پۆستی وەزارەتی دارایی بەدەستەوەیە، بەرپرسیارێتی "لێبڕینی موچە"ی فەرمانبەرانی دەكەوێتە ئەستۆ، بەتایبەتیش لەكاتێكدا بڕیاری "لێبڕین" بە كۆدەنگی لەناو ئەنجومەنی وەزیران پەسەندكراوە.  •    ئەو دروشمانەی لە سەرەتای دامەزراندنییەوە بزوتنەوەی گۆڕان بۆ هێزەكانی دەرەوەی خۆی هەڵیگرتبوو، ئێستا لەناوخۆی خۆیدا كێشەی دروستكردووە، لەوانە پرسی شەفافیەت و ئازادی بیروڕا و سازادانی كۆنگرە لە وادەی خۆی و .. چەندین پرسی تر. •    پوكانەوەی پەیكەری حزبی بزوتنەوەكە‌و دەستلەكاركێشانەوەی بەردەوامی ئەندام‌و لایەنگرەكانی‌و راگەیاندنی بۆ رایگشتی. •    نەبوونی میدیایەكی بەهێز‌و كاریگەری هاوشێوەی (KNN) كە لەسەرەتای دروستبوونی بزوتنەوەكەوە بۆ ماوەی چەند ساڵێك كاریگەریی بەهێزی لەسەر  دەنگدەران دروست دەكرد. •    تێوەگلانی هەندێك لە بەرپرسانی بزوتنەوەی گۆڕان لەناو حكومەت‌و حكومەتە خۆجێییەكان لە كاری نایاسایی‌و قاچاخچێتی مەرزەكان‌و گەندەڵی‌و بەهەدەردان، كە دۆسیەی هەندێكیان كەوتەسەر لاپەڕەی میدیا ئەلیكترۆنییەكان.   •    بزوتنەوەكە لەسەرەتاوە هەڵگری كۆمەڵێك روئیاو دونیابینی جیاواز بوو، بەڵام بە تێپەڕبوونی كات لەبری گەورەكردنی پانتایی جیاوازییەكان لەگەڵ هێزە نەریتەوانەكان، لێكچونەكانی لەگەڵ ئەو هێزانە تۆختر كردوەتەوە، تا ئەو رادەیەی بەلای بەشێكی زۆری دەنگدەرەكانییەوە بووە بە كۆپی ئەو هێزانەی تر. •     پێشتر بزوتنەوەی گۆڕان بۆ داهاتوو كاری دەكرد، ئێستا وەك هێزەكانی دیكە لەسەر رابردوو دەژی بەتایبەتی سەركەوتن و دەستكەوتە سیاسییەكانی كۆچكردوو نەوشیروان مستەفا. •    دروستبوونی هێزێكی وەكو جوڵانەوەی نەوەی نوێ، كە گوتاری سەردەمی ئۆپۆزسیۆنبوونی گۆڕانی هەڵگرتووە، كاریگەری نەرێنی لەسەر پێگەی جەماوەری گۆڕان دەبێت. •    گۆڕان لەكاتێكدا هاوپەیمانێتی لەگەڵ یەكێتی كردووە، كە كێشەی نێوان هاوسەرۆكەكانی یەكێتی حزبەكەی دابەشكردووە، ئەمەش جۆرێك لە ئیحراجی بۆ سەركردەكانی بزوتنەوەی گۆڕان‌و چارەنوسی كاندیدەكانیان لە هەڵبژاردن دروستكردووە. •    بزوتنەوەكە دەستی لە بیرە سیاسییەكانی پێشتری خۆی هەڵگرتووە‌و زۆربەی دانوستانەكانی لەگەڵ پارتی‌و یەكێتی تەرخانكردووە بۆ پچڕینی پۆستە حكومی‌و لۆكاڵییەكان، تا ئەو رادەیەی سەرباری كەمپەینی هەڵبژاردن‌و هاوپەیمانی لەگەڵ یەكێتی، لە رۆژانی رابردوودا لە وتارێكدا عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەكە گلەیی لە یەكێتی كرد لەبارەی ئەوەی هێشتا هەموو پۆستەكانی ئیدارەی سلێمانیان بۆ گۆڕان پڕنەكردوەتەوە.  •    گۆڕان كە دەچێتە ناو هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراقەوە، لە یەككاتدا رێككەوتنی لەگەڵ پارتی‌و یەكێتیش هەیە، واتە هێزێكی بەشدارە لە دەسەڵاتدا، ئەمە كاریگەری نەرێنی لەسەر بزوتنەوەكە دەبێت، بەتایبەتیش كە دەنگدەرەكانی سەردەمی ئۆپۆزسیۆنبوونی بە زەمەنی زێڕینی بزوتنەوەكە تەماشا دەكەن.  خاڵە بەهێزەكانی گۆڕان بۆ هەڵبژاردن: •    ئەوانەی لە ساڵانی رابردوودا رەخنەیان لە سیاسەتەكانی بزوتنەوەكە هەبووە‌و جیابونەتەوە، تائێستا نەیانتوانیوە خۆیان لەچوارچێوەی هێز یان رەوتێكی سیاسی نوێدا كۆبكەنەوە، ئەمەش لەبەرژەوەندی بزوتنەوەكە شكاوەتەوە. •    سەرباری ئەو رەخنە زۆرانەی لێی دەگیرێت، بەڵام بزوتنەوەكە لە دەنگی ناڕەزایەتی پاككراوەتەوە‌و ئەوانەی ماونەتەوە پاڵپشتی سیاسەتەكانی بزوتنەوەكە دەكەن، ئەمەش جۆرێك لە سەقامگیریی دروستكردووە لەناو ئۆرگانەكاندا.  •    گۆڕان بە دروشمی "چاكسازی" بەشداری لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمدا كردووە، سەرباری ئەوەی چاكسازییەكان لەئاستی چاوەڕوانیدا نین، بەڵام لەم كابینەیەدا پەسەندكردنی یاسای چاكسازی لە موچەو موچەی خانەنشینی پلەتایبەتەكان دەكرێت وەكو دەستكەوتێكی سەرەتایی بۆ ئەو بزوتنەوەیە ئەژمار بكرێت، ئەگەر بتوانێت لەڕووی میدیاییەوە دەنگدەرانی پێی قایل بكات.  هەڵبژاردن‌و كاریگەیی تەنیا 10 رۆژ ماوە بۆ وادەی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق، بەبەراورد بە هەڵبژاردنەكانی تر، هێشتا هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن ساردو سڕە. بەشێوەیەكی گشتی بۆ هەڵبژاردنی 10ی ئۆكتۆبەر، كۆمەڵێك بابەت هەن كە لەدوای كۆتا هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقەوە كە ساڵی 2018 بەڕێوەچوو، كاریگەرییان لەسەر بەشداریكردن یان نەكردنی دەنگدەران لە پرۆسەكە هەروەها لایەنە سیاسییەكان دروستكردووە، لەوانە:  •    تێكچونەوەی دۆخی دارایی حكومەتی هەرێم‌و سەپاندنی لێبڕینی موچە بەسەر فەرمانبەراندا لە كابینەی نۆیەمدا كە كابینەیەكی سێقۆڵی نێوان (پارتی+ یەكێتی+ بزوتنەوەی گۆڕان)ە. •    دروستبوونی كێشە بۆ پشكی هەرێم‌و موچەی فەرمانبەران لە بەغداد، كە دواجارو لەچوارچێوەی رێككەوتنێكی لەرزۆكی تری نێوان حكومەتی هەرێم‌و حكومەتی ناوەنددا كێشەیە بۆ ساڵێكی دارایی (2021) چارەسەركرا. •    نەبوونی كێبركێی بەهێز لەنێوان لایەنەكاندا، پارتی بەتەنیا‌و یەكێتی‌و بزوتنەوەی گۆڕانیش پێكەوە بە یەك هاوپەیمانێتی چونەتە ناو هەڵبژاردنەوە، ئەمانە هەمویان پێكەوە لەناو كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمدا هاوبەشی یەكترن‌و دەنگدەر وەكو هێزی ركابەری یەكتر تەماشایان ناكات. •    لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكان (كۆمەڵی دادگەریی- جوڵانەوەی نەوەی نوێ- یەكگرتووی ئیسلامی- حزبی شیوعی- بزوتنەوەی ئیسلامی)‌و لایەنەكانی تر، هەریەكەیان بەجیا چونەتە ناو پرۆسەی هەڵبژاردن‌و نەیانتوانیوە هێزێكی یەكگرتووی بەهێز لەبەرامبەر حزبە پێكهێنەرەكانی حكومەتدا وەكو ئۆپۆزسیۆن دروست بكەن‌و كاریگەری بەهێز لەسەر بانگەشەی هەڵبژاردن دروست بكەن.  •    سیستمی نوێی هەڵبژاردن كە لەدوای روخانی سەددامەوە بۆ یەكەمینجارە تاقیدەكرێتەوە‌و شێوەی فرەبازنەیی تەواوەتییە، كاریگەری لەسەر كەمپەینی هەڵبژاردن دروستكردووە، كێبركێی لایەنەكانی لەسەر كورسییەكانی پەرلەمان بۆ ناو بازنەكانی هەڵبژاردن بچوككردوەتەوە.    بەشی یەكەم: خاڵی هێز‌و لاوازی  پارتی بۆ هەڵبژاردن   بەشی دووەم:  خاڵی هێز‌و لاوازی یەكێتی بۆ هەڵبژاردن

راپۆرت: درەو بەشی دووەم: یەكێتی بە كۆمەڵێك كێشەی ناو ماڵباتی تاڵەبانییەوە دەچێتە ناو هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراقەوە، دروشمێكی تاقیكراوەی بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن بەرزكردوەتەوە كە "یەكڕیزی" كوردە له‌ به‌غداد، بەڵام لەناوخۆی حزبەكەیدا یەكڕیزی تێكچووە، سەرباری ئەمە هێشتا حزبی دەسەڵاتداری ناوچەی قەڵەمڕەویی خۆیەتی، (درەو) بە زنجیرە راپۆرتێك رۆژانە خاڵی بەهێزو لاوازی پارتە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق بڵاودەكاتەوە. یەكێتی نیشتمانی كوردستان یەكێتی نشتیمانی كوردستان 1/6/1976 دامەزراوە، لەدوای پارتی دیموكراتی كوردستانەوە كۆنترین پارتی سیاسی سەر گۆڕەپانی ئێستای هەرێمی كوردستانە، سكرتێرەكەی (جەلال تاڵەبانی) بووە لەكاتی دامەزاندنییەوە تا كۆچی دوایی لە 3/10/2017، واتا تاڵەبانی بۆ ماوەی (41) ساڵ سەرۆكایەتی ئەم حزبەی كردووە. ساڵی 2009 نەوشیروان مستەفا وەكو یەكێك لە سەركردە دامەزرێنەرەكان، لە یەكێتی جیابووەوە‌و بزوتنەوەی گۆڕانی دامەزراند، ئەمە گەورەترین جیابونەوە بوو لە مێژووی یەكێتیدا، گۆڕان لە یەكەمین هەڵبژاردندا دوای دروستبوونی، بەسەر یەكێتیدا سەركەوت، ئەمە پێگەی یەكێتی لە زۆنی سەوز لاوازكرد. لەدوای كۆچی دوایی جەلال تاڵەبانییەوە، ماوەی دوو ساڵ یەكێتی لەناو كێشەو ململانێی ناوخۆیدا بوو، دەسەڵات لەنێوان جەمسەرەكانی حزبدا دابەش بوو، بەجۆرێك وەفدە بیانییەكان كە سەردانی سلێمانیان دەكرد، بۆ زانینی بۆچوونی یەكێتی دەبوو چەندین كۆبونەوەی جیاواز لەگەڵ بەرپرسانی حزبەكەدا بكەن.  كۆتا رۆژەكانی ساڵی 2019، یەكێتی یەكەمین كۆنگرەی خۆی لەدوای مردنی جەلال تاڵەبانی سكرتێری مێژوویی حزبەیەكەوە بەست، ئەم كۆنگرەیە كە (چوارەمین) كۆنگرە بوو لە مێژووی یەكێتیدا، كۆتایی بە دەستڕۆیشتووی كاستی كۆنی دەسەڵاتداری حزب هێنا (مەكتەب سیاسی كۆنەكان)، جڵەوی دەسەڵاتی لەدەستی ماڵبانی تاڵەبانی بە هەردوو لقەكەیەوە (كوڕانی تاڵەبانی‌و كوڕانی شێخ جەنگی) توندكرد، یەكێتی لە حزبێكی سۆسیال دیموكراتەوە كرد بە حزبێكی بنەماڵەیی، بۆ راگرتنی پارسەنگ لەناو ماڵباتی تاڵەبانی وەكو براوەی كۆنگرە، لە شوباتی 2020 سیستمی "هاوسەرۆكایەتی" چەسپێندرا، لەرێگەی سەركردایەتی هەڵبژێدراوی كۆنگرەوە (لاهور شێخ جەنگی‌و بافڵ تاڵەبانی) وەكو هاوسەرۆكی حزب هەڵبژێردران، سیستمی هاوسەرۆكایەتی بۆ یەكێتی تەنیا ماوەی ساڵێك‌و پێنج مانگی خایاند، لە سەرەتاكانی تەموزی ئەمساڵدا ناكۆكی نێوان هاوسەرۆكەكان یان راستتر "ئامۆزاكان" تەقییەوە، یەكێكیان ئەوەی تری تۆمەتبار كرد بە "ژەهرخواردكردن"، ئەوی تریش باسی "كودەتا" دەكات، ناكۆكییەكە تائێستا بەردەوامە، ئەگەری پەنابردن بۆ هێزی چەكدار لە هەموو كاتێك زیاتر ئامادەیە، یەكێتی بەم دۆخە شێواوەوە دەچێتە ناو هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراقەوە. خاڵی لاوازەكانی یەكێتی بۆ هەڵبژاردن: •    لەكاتێكدا دەچێتە ناو هەڵبژاردنەوە كە حزب لەنێوان دوو هاوسەرۆكدا دابەشبووە، لاهور شێخ جەنگی كە كاریگەری بەهێزتری لەڕووی جەماوەرییەوە هەبوو، لە پرۆسەی بانگەشەی هەڵبژاردن دورخراوەتەوە‌و ئەگەری ئەوەش لەئارادایە لە دواین ساتەكانی بانگەشەی هەڵبژاردندا پاڵپشتی خۆی بۆ هەندێك كاندیدی دیاریكراو رابگەیەنێت.  •    ناكۆكی نێوان ئامۆزاكان، نەك تەنیا بنكە جەماوەرییە گەورەكەی یەكێتی نیگەران‌و بێئومێد كردووە، كاریگەری لەسەر بنكە جەماوەرییە چەسپاوەكەشی (هێزە ئەمنییەكان، پێشمەرگە دێرینەكان، كەسوكاری شەهیدان) دروستكردووە.  •    بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختە یەكێتی هاوپەیمانێتی لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان كردووە، بزوتنەوەی گۆڕان خۆی لەدوای كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفاوە بەردەوام لەڕووی جەماوەرییەوە لە پاشەكشێدایە‌و چیتر ئەو گۆڕانە نییە كە نەوشیروان مستەفا رێبەرایەتی دەكرد‌و یەكێتییەكان خەونی یەكگرتنەوەیان هەبوو لەگەڵیدا، كاتەكە بۆ یەكێتی دەرنگ كەوتووە‌و گۆڕان توانای هەستانەوە‌و شاردنەوەی كێشە ناوخۆییەكانی یەكێتی نییە بۆ ئەم هەڵبژاردنە. •    گوتاری یەكێتی بۆ هەڵبژاردن زیاتر لە پرسی "یەكڕیزی" كورد لە بەغداد چڕبوەتەوە، ئەم دروشمە نوێ نییە‌و چەندین هەڵبژاردنی تر بەرزكراوەتەوە، كاریگەری ئەرێنی لەسەر دەنگدەران نییە، بەتایبەتیش كە زۆنی دەنگدەران بۆ یەكێتی پارێزگای سلێمانییە‌و دەنگدەرانی سلێمانی دروشمی یەكڕیزییان تێپەڕاندووە، یەكێتی لەكاتێكدا بانگەواز بۆ یەكڕیزی كورد دەكات لە بەغداد، لەناوخۆی حزبەكەیدا یەكڕیزی تێكچووە. •    یەكێتی لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕاندا هاوبەشی سەرەكی پارتین لەناو كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمدا، بەرپرسیارێتی هەموو ئەو قەیرانانەیان دەكەوێتە ئەستۆ كە لەدوای هەڵبژاردنی 2018ی پەرلەمانی عێراقەوە لە هەرێمی كوردستان دروستبوون، بەدیاریكراویش هەڵگرتنی بەرپرسیارێتی قەیرانی "لێبڕینی موچە" لە ناوچەیەك كە ناوچەی گەرمی ناڕەزایەتی‌و خۆپیشاندانەكانە (سلێمانی). •    لەدوای مەرگی جەلال تاڵەبانییەوە، یەكێتی لە هێزێكی پێشكەوتنخوازەوە بەرەو حیزبێكی بنەماڵەیی هاوشێوەی فۆرمەكەی پارتی هەنگاو دەنێت، بەتایبەتیش لەدوای رووداوەكانی 8ی تەموزو یەكلابونەوەی حزبەكە بۆ كوڕانی تاڵەبانی.   •    ناڕۆشتنی سیاسەت‌و بڕیاری یەكێتی لە زۆربەی رووداوەكانی سێ ساڵی رابردوو وایكردووە یەكێتی زیاتر وەكو شوێنكەوتەی سیاسەتەكانی پارتی دەربكەوێت. •    تێوەگلانی بەشێك لە سەركردەكانی یەكێتی لە بازرگانی نایاسایی‌و دۆسیەكانی گەندەڵی، تۆمەتباركردنی یەكتر بە قاچاخێتی‌و سەرانەوەرگرتن لە بازرگانان لەلایەن هاوسەرۆكەكانەوە، بێئومێدی زیاتری لەناو دەنگدەرانی یەكێتیدا دروستكردووە.  •    پاشەكشێی بەردەوامی زۆنی سەوز لەڕووی خزمەتگوزارییە گشتییەكانەوە، لەكاتێكدا یەكێتی پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستانی بەدەستەوەیە. •    چڕبوونەوەی كێبركێی هەڵبژاردنی لایەنەكان لە زۆنی سەوزدا، بەجۆرێك جگە لە كۆمەڵی دادگەریی‌و یەكگرتووی ئیسلامی، جوڵانەوەی نەوەی نوێ دەیەوێت لەم زۆنەدا هەر پێنج كاندیدەكەی بۆ پەرلەمانی عێراق سەربخات، بەتایبەتیش لەكاتێكدا چاوەڕوانی ئەوە دەكات بنكەی جەماوەریی یەكێتی لەم هەڵبژاردنەدا بەهۆی ناكۆكی هاوسەرۆكەكانەوە بایكۆتی هەڵبژاردن بكەن.  •    بەهێزترین كاندیدە سەربەخۆكان بۆ پەرلەمانی عێراق لە زۆنی سەوز خۆیان كاندید كردووە، لەبەرامبەردا بەشێكی زۆری كاندیدەكانی یەكێتی بۆ نەك بۆ دەنگدەران بە گشتی، بۆ بنكە جەماوەرییەكەی یەكێتی خۆشی خەڵكانی ناسراو نین.  خاڵە بەهێزەكانی یەكێتی بۆ هەڵبژاردن:  •    هێشتا هێزی دەسەڵاتدارە لە سنوری زۆنی سەوز، ئەمە دەكرێت كاریگەری گەورە لەسەر دەنگدەران دابنێت. •    بەهێزی سەرچاوەی دارایی یەكێتی بە بەراورد بە هێزە ركابەرەكانی لە ناوچەی جێ نفوزی خۆی. •    سەرەرای ناكۆكی و ململانێی ناوخۆیی، هێشتا ئەم هێزە خاوەنی رێكخستن و لایەنگر و پەیكەری رێكخستنی خۆیەتی. •    ئەم هێزە هێشتا خاوەنی پێگەیەو لەسەر ئاستی عێراق و وڵاتانی ناوچەكە حسابی بۆ دەكرێت. •    نەبوونی هێزێكی ئۆپۆزسیۆنی بەهێز هاوشێوەی بزوتنەوەی گۆڕان لە ساڵی 2009دا چانسێكی بەهێزە بۆ یەكێتی بۆ ئەوەی ئەم قۆناغە سەختەش بەبێ بوونی بەدیلێكی ئامادە لە زۆنی خۆی تێپەڕێنێت. •    سیستمی نوێی هەڵبژاردن لە عێراق‌و پێشبینییەكان بۆ زۆری ئاستی بایكۆت لە هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراقدا هەردووكیان خزمەت بە یەكێتی دەكەن، بەتایبەت لە كاتێكدا یەكێتی دەیەوێت ئەندام‌و لایەنگران‌و هێزە ئەمنییەكانی ناچار بكات بەشداری هەڵبژاردن بكەن.  هەڵبژاردن‌و كاریگەیی تەنیا 10 رۆژ ماوە بۆ وادەی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق، بەبەراورد بە هەڵبژاردنەكانی تر، هێشتا هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن ساردو سڕە. بەشێوەیەكی گشتی بۆ هەڵبژاردنی 10ی ئۆكتۆبەر، كۆمەڵێك بابەت هەن كە لەدوای كۆتا هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقەوە كە ساڵی 2018 بەڕێوەچوو، كاریگەرییان لەسەر بەشداریكردن یان نەكردنی دەنگدەران لە پرۆسەكە هەروەها لایەنە سیاسییەكان دروستكردووە، لەوانە:  •    تێكچونەوەی دۆخی دارایی حكومەتی هەرێم‌و سەپاندنی لێبڕینی موچە بەسەر فەرمانبەراندا لە كابینەی نۆیەمدا كە كابینەیەكی سێقۆڵی نێوان (پارتی+ یەكێتی+ بزوتنەوەی گۆڕان)ە. •    دروستبوونی كێشە بۆ پشكی هەرێم‌و موچەی فەرمانبەران لە بەغداد، كە دواجارو لەچوارچێوەی رێككەوتنێكی لەرزۆكی تری نێوان حكومەتی هەرێم‌و حكومەتی ناوەنددا كێشەیە بۆ ساڵێكی دارایی (2021) چارەسەركرا. •    نەبوونی كێبركێی بەهێز لەنێوان لایەنەكاندا، پارتی بەتەنیا‌و یەكێتی‌و بزوتنەوەی گۆڕانیش پێكەوە بە یەك هاوپەیمانێتی چونەتە ناو هەڵبژاردنەوە، ئەمانە هەمویان پێكەوە لەناو كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمدا هاوبەشی یەكترن‌و دەنگدەر وەكو هێزی ركابەری یەكتر تەماشایان ناكات. •    لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكان (كۆمەڵی دادگەریی- جوڵانەوەی نەوەی نوێ- یەكگرتووی ئیسلامی- حزبی شیوعی- بزوتنەوەی ئیسلامی)‌و لایەنەكانی تر، هەریەكەیان بەجیا چونەتە ناو پرۆسەی هەڵبژاردن‌و نەیانتوانیوە هێزێكی یەكگرتووی بەهێز لەبەرامبەر حزبە پێكهێنەرەكانی حكومەتدا وەكو ئۆپۆزسیۆن دروست بكەن‌و كاریگەری بەهێز لەسەر بانگەشەی هەڵبژاردن دروست بكەن.  •    سیستمی نوێی هەڵبژاردن كە لەدوای روخانی سەددامەوە بۆ یەكەمینجارە تاقیدەكرێتەوە‌و شێوەی فرەبازنەیی تەواوەتییە، كاریگەری لەسەر كەمپەینی هەڵبژاردن دروستكردووە، كێبركێی لایەنەكانی لەسەر كورسییەكانی پەرلەمان بۆ ناو بازنەكانی هەڵبژاردن بچوككردوەتەوە.    بەشی یەكەم:  خاڵی هێز‌و لاوازی حزبەكان بۆ هەڵبژاردن ... پارتی دەبێتەوە بە هێزی یەكەم ؟

راپۆرت: درەو بەشی یەكەم:  تەنیا 11 رۆژ ماوە بۆ وادەی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق، بەبەراورد بە هەڵبژاردنەكانی تر، هێشتا هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن ساردو سڕە. بەشێوەیەكی گشتی بۆ هەڵبژاردنی 10ی ئۆكتۆبەر، كۆمەڵێك بابەت هەن كە لەدوای كۆتا هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقەوە كە ساڵی 2018 بەڕێوەچوو، كاریگەرییان لەسەر بەشداریكردن یان نەكردنی دەنگدەران لە پرۆسەكە هەروەها لایەنە سیاسییەكان دروستكردووە، لەوانە:  •    تێكچونەوەی دۆخی دارایی حكومەتی هەرێم‌و سەپاندنی لێبڕینی موچە بەسەر فەرمانبەراندا لە كابینەی نۆیەمدا كە كابینەیەكی سێقۆڵی نێوان (پارتی+ یەكێتی+ بزوتنەوەی گۆڕان)ە. •    دروستبوونی كێشە بۆ پشكی هەرێم‌و موچەی فەرمانبەران لە بەغداد، كە دواجارو لەچوارچێوەی رێككەوتنێكی لەرزۆكی تری نێوان حكومەتی هەرێم‌و حكومەتی ناوەنددا كێشەیە بۆ ساڵێكی دارایی (2021) چارەسەركرا.  •    نەبوونی كێبركێی بەهێز لەنێوان لایەنەكاندا، پارتی بەتەنیا‌و یەكێتی‌و بزوتنەوەی گۆڕانیش پێكەوە بە یەك هاوپەیمانێتی چونەتە ناو هەڵبژاردنەوە، ئەمانە هەمویان پێكەوە لەناو كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمدا هاوبەشی یەكترن‌و دەنگدەر وەكو هێزی ركابەری یەكتر تەماشایان ناكات. •    لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكان (كۆمەڵی دادگەریی- جوڵانەوەی نەوەی نوێ- یەكگرتووی ئیسلامی- حزبی شیوعی- بزوتنەوەی ئیسلامی)‌و لایەنەكانی تر، هەریەكەیان بەجیا چونەتە ناو پرۆسەی هەڵبژاردن‌و نەیانتوانیوە هێزێكی یەكگرتووی بەهێز لەبەرامبەر حزبە پێكهێنەرەكانی حكومەتدا وەكو ئۆپۆزسیۆن دروست بكەن‌و كاریگەری بەهێز لەسەر بانگەشەی هەڵبژاردن دروست بكەن.  •    سیستمی نوێی هەڵبژاردن كە لەدوای روخانی سەددامەوە بۆ یەكەمینجارە تاقیدەكرێتەوە‌و شێوەی فرەبازنەیی تەواوەتییە، كاریگەری لەسەر كەمپەینی هەڵبژاردن دروستكردووە، كێبركێی لایەنەكانی لەسەر كورسییەكانی پەرلەمان بۆ ناو بازنەكانی هەڵبژاردن بچوككردوەتەوە.  (درەو) بە زنجیرە راپۆرتێك رۆژانە خاڵی بەهێزو لاوازی پارتە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق بڵاودەكاتەوە. پارتی دیموكراتی كوردستان پارتی دیموكراتی كوردستان كۆنترین پارتی سیاسییە سەر گۆڕەپانی ئێستای هەرێمی كوردستانە، لەسەر دەستی (مستەفا بارزانی) لە 16ی ئابی 1946 دامەزراوە، بارزانی باوك تاوەكو كۆچی دوایی لە ساڵی 1979دا، سەرۆكایەتی پارتەكەی كردووە، واتە ماوەی (33) ساڵ، لەدوای خۆشی ماوەی (42) ساڵە مەسعود بارزانی كوڕی سەرۆكایەتی پارتەكە دەكات. لە كۆتا هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا كە (2018) بەڕێوەچووە، پارتی لە كۆی (329) كورسی پەرلەمانی عێراق، بەتەنیا خۆی (25) كورسی بەدەستهێنا‌و بوو بە گەورەترین حزبی سیاسی لەسەر ئاستی عێراق لە دەرەوەی هاوپەیمانێتییەكان. پارتی بەم كورسییانەوە چووە ناو گفتوگۆ لەگەڵ لایەنە شیعەكان‌و لە حكومەتی عادل عەبدولمەهدیدا پۆستەكانی (وەزیری دارایی- فوئاد حسێن)‌و (وەزیری ئاوەدانكردنەوە‌و نیشتەجێكردن- بەنگین رێكانی) وەرگرت، ئەمە جگە لە پۆستی جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق (بەشیر حەداد)، لەسەر پۆستی سەرۆك كۆماریش كێبركێی كرد، بەڵاك كاندیدەكەی كە (فوئاد حسێن) بوو، لەبەرامبەر كاندیدی یەكێتی كە (بەرهەم ساڵح) بوو، شكستی هێنا.  لەدوای دەستلەكاركێشانەوەی حكومەتی عادل عەبدولمەهدی لەژێر فشاری خۆپیشاندەرانی تشرینی 2019، كابینەیەكی نوێی حكومەت لە عێراق بە سەرۆكایەتی (مستەفا كازمی) پێكهێنرا، لەم كابینە نوێیەدا پۆستی وەزارەتی دارایی عێراق لە پارتی سەندرایەوە‌و لەبری ئەوەی پارتی پۆستی وەزارەتی دەرەوەی وەرگرت‌و فوئاد حسێن پۆستەكەی پڕكردەوە، پۆستی وەزیری ئاوەدانكردنەوە‌و نیشتەجێكردنیشی لەدەستدا.  پارتی سەرباری ئەوەی بەپێی دەرەنجامی هەڵبژاردن گەورەترین حزبی سیاسی عێراق بوو، پشكی لەناو كابینەی نوێی حكومەتی عێراقدا كەمی كرد، بەڵام لەناوخۆی هەرێمی كوردستان ئێستا لە بەهێزترین دۆخی خۆیدایە‌و پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستان‌و سەرۆكی حكومەتی هەرێم‌و زۆرینەی پەرلەمانی كوردستانی بەدەستەوەیە، سەرباری ئەمە جڵەوەی هێزی سەربازی‌و دەزگا ئەمنییەكان‌و پەیوەندییەكانی دەرەوە‌و ئابوری هەرێمی بەدەستەوەیە كە بەپلەی یەكەم دۆسیەی (نەوت)ە.  خاڵە لاوازەكانی پارتی بۆ هەڵبژاردن: •    بەشێوەیەكی گشتی پارتی دیموكراتی كوردستان بەرێژەی 45%ی كورسییەكانی پەرلەمانی كوردستانەوە، رێژەی 75%ی پۆستە هەستیارو باڵاكانی هەرێمی بەدەستەوەیە، ئەمە وایكردووە زۆرینەی بەرپرسیارێتییەكان لە ئەستۆی پارتیدا بێت، ئەمە ئەگەر خاڵی هێز بێت بۆ پارتی، دەكرێت هاوكات ببێت بە خاڵی لاوازی پارتی لەبەردەم دەنگدەراندا‌و بەرپرسیارێتی پاشەكشێی دۆخی ئابوری‌و خزمەتگوزارییەكانی سێ ساڵی رابردووی پێدا هەڵبواسرێت.  •    لەدوای دەستبەكاربوونی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمەوە بە سەرۆكایەتی مەسرور بارزانی، حكومەتی هەرێم جارێكی تر كەوتەوە ناو قەیرانی دارایی‌و كابینەی مەسرور بارزانی ئەمجاریان لەبری "پاشەكەوت"كردنی موچە، "لێبڕین"ی موچەی داهێنا، لێبرین بەواتای ئەوەی ئەو پارانەی فەرمانبەران قەرز نین لەسەر شانی حكومەت‌و رۆژێك لە رۆژان بۆیان ناگەڕێندرێتەوە، مەسرور بارزانی ئەم پارانە كردووە بە قەرز لەسەر شانی حكومەتی عێراق، ئەمە یەكێكە لەو بابەتانەی كە دەكرێت كاریگەری لەسەر پێگەی جەماوەریی پارتی هەبێت لە هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراقدا.   •    ئاڵۆزبوونی دۆخی ئەمنی هەرێمی كوردستان بەتایبەتی هەولێری پایتەخت لەم ساڵانەی دوایدا، كە چەندینجار بووەتە ئامانجی هێرشی گروپە چەكدارییە عێراقییەكان‌و هەڕەشەی بەردەوامی ئێران‌و توركیا لە هەرێمی كوردستان‌و زیادبوونی دیاردەی تیرۆركردنی چالاكوانانی سیاسی باكورو رۆژهەڵاتی كوردستان لەناو خاكی هەرێمدا.  •    سەركوتكردنی ئازادییەكان‌و گرتن‌و حوكمدانی چالاكوانانی سیاسی لەسنوری هەولێرو دهۆك كە كاردانەوەی باڵیۆزخانە‌و رێكخراوە جیهانییەكانی بواری مافەكانی مرۆڤی بەدوای خۆیدا هێنا.  •    ماوەی (11 ساڵ)ە پارتی كۆنگرەی خۆی نەبەستووە، كۆنگرەی (چواردەیەم) ماوەی نزیكەی (7 ساڵ) لەوادەی خۆی دواكەوتووە، ئەم كۆنگرەیە بڕیاربوو بەر لە هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق بەڕێوەبچێت، بەڵام پارتی كۆنگرەكەی بۆ دوای هەڵبژاردن دواخست، نوێ نەكردنەوەی پەیكەری حزب، دەكرێت كاریگەری نەرێنی لەسەر بنكەی جەماوەری حزب هەبێت، بەتایبەتی كە كۆنگرەی چوارەم بۆ پارتی كۆنگرەیەكی چارەنوسسازە‌و پێگەی ئامۆزاكان (مەسرور بارزانی‌و نێچیرڤان بارزانی) بۆ قۆناغی دوای دوركەوتنەوەی مەسعود بارزانی لە گۆڕەپانی سیاسی دیاری دەكات، ئەمە لەكاتێكدا روودەدات كە لەناو پارتییەوە باس لەوە دەكرێت نێچیرڤان بارزانی لە خولی نوێی پەرلەمانی عێراقدا پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق وەربگرێت، جوڵاندنی ئەم بابەتە پەیوەندیدارە بە رووداوەكانی ناو كۆنگرەی چواردەی پارتی‌و سەرلەنوێ دابەشكردنەوەی دەسەڵاتەكان لەناو كوڕانی بنەماڵەی بارزانیدا.  •    ئەم ساڵانەی دوایی ژمارەیەك بەرچاو خەڵك لە ریزی پارتە سیاسییەكانی ترەوە پەیوەندییان بە پارتییەوە كردووە، پارتی بەشێكی زۆری ئەم خەڵكە نوێیانەی لە پێگەی حزبی‌و حكومی داناوە لەكاتێكدا مێژوویان لەناو حزبەكەدا نییە، ئەمە جۆرێك لە ناڕەزایەتی لەناو پارتییەكاندا دروستكردووە، بەتایبەتی ئەوانەی دەیانەوێت بە پلەی حزبیدا سەركەون بۆ پۆستە حزبی‌و حكومییەكان‌و ساڵانێكی زۆری تەمەنیان بۆ بڕینی ئەم پلە حزبییانە بەسەربردووە.  خاڵە بەهێزەكانی پارتی بۆ هەڵبژاردن: •    هێشتا پارتی دەسەڵاتداری یەكەمی هەرێمی كوردستانە، بەهۆی كۆنترۆڵكردنی جومگە هەستیارەكانی دەسەڵاتەوە، سەرچاوەی ئابوریی و دارایی و هێز و میدیا لەلای پارتییە.  •    سەرەڕای شكستهێنانی ریفراندۆم، بەڵام هێشتا ئاڵای نەتەوەیی لە باشووری كوردستان بەدەست پارتییەوەیە، ئەمە ئەگەر لای سیاسەتمەداران بۆچونێكی ناڕاستیش بێت، بەڵام لای دەنگدەران وا كەوتووەتەوەو نەیارەكانی پارتی نەیانتوانیوە پێچەوانەكەی بسەلمێنن، بەتایبەتیش لە كاتێكدا پارتی توانیویەتی لەڕێگەی میدیاكانییەوە شكستی ریفراندۆم بخاتە ئەستۆی باڵێكی ناو یەكێتی نیشتمانی و بە "خیانەتكار" لەقەڵەمیان بدات. •    پارتی هێزێكی سەنتراڵە و رێكخراوە بە بەراورد بە هێزەكانی دیكە، ناكۆكییە ناوخۆییەكانی كەمتر دەردەخات، دەتوانێت بەیەك تیم هەڵمەتی هەڵبژاردن بەڕێوەببات. •    خاڵی بەهێزی پارتی پەرتپەرت بوون و پەرتەوازەیی هێزەكانی دەرەوەی خۆی و ركابەرەكانیەتی، بەتایبەتی ئەوەی كە نەیارەكانی پارتی شەڕی دەنگەكانیان خستوەتە ناو سنوری پارێزگای سلێمانی و تاڕادەیەك هەولێر و دهۆكیان بۆ پارتی چۆڵكردووە. •    تەقینەوەی كێشەی نێوان هاوسەرۆكەكانی یەكێتی (دوو ئامۆزاكە)، پێگەی پارتی بەهێزتر كردووە، لاهور شێخ جەنگی كە چەەند ساڵی دوایی سەركردایەتی بەرەی دژ بە پارتی دەكرد، لە پێگەكەی درا، ئەمە كەوتنی دواین ركابەری بەهێزی پارتی بوو لەسەر گۆڕەپانی هەرێمی كوردستان. •    لە هەڵبژاردنەكانی رابردوودا، سلێمانی خاڵی لاوازی پێگەی جەماوەریی پارتی بوو، بەڵام لەم ساڵانەی دوایدا، بەهۆی لاوازبوونی یەكێتییەوە، وردە وردە پێگەی جەماوەری پارتی لە سنورەكە بەهێز دەبێت، بەجۆرێك بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق پارتی چاوی لەوەیە لە سنوری هەڵەبجە‌و گەرمیان دوو كورسی پەرلەمانی عێراق بباتەوە. 

 درەو: 10 ئۆكتۆبەری داهاتوو هەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەڕێوەدەچێت, هەڵبژاردنی ئەمجارە بە یاسایەكی جیاواز بەڕێوەدەچێت‌و بازنەكانی هەڵبژاردن زیادكراون, لەم هەڵبژاردنەدا هەر سێ‌ پێكهاتە سەرەكییەكەی عێراق " شیعە‌و سوننەو كورد" بە یەكگرتووی ناچنە ناو كێبركێی هەڵبژاردن‌و بە چەندین هاوپەیمانێتی‌و لیستی جیاجیا بەشداری دەكەن, لەم راپۆرتەدا نەخشتەی هاوپەیمانێتی‌و كێبركێی هەڵبژاردنەكان خراوەتەڕوو لەگەڵ پێگەی ئەو هێزانە لە هەڵبژاردنی ساڵی 2018دا. رۆژی 10 ئۆكتۆبەری داهاتوو هەڵبژاردنی گشتی لە عێراق دەكرێت, ئەم هەڵبژاردنە پەرلەمانییە پێنجەمینجارە لە دوای روخاندنی رژێمەكەی سەدام حسێنەوە بەڕێوەدەچێت. هەڵبژاردنەكە بە سیستمێكی ئاڵۆز بەڕێوەدەچێت‌و چەندان هێزی سیاسیە لەسەر بنەمای تایەفە یان رەچەڵەك كێبركێ دەكەن, دەبوایە هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ساڵی  داهاتوو بەڕێوەبچوایە, بەڵام پێشخراو كرا بە هەڵبژاردنی پێشوەخت, ئەوە بۆ رازیكردنی خۆپیشاندەرانی ناڕازیی عێراق  كە ساڵی 2019 رژانە سەرشەقامەكان لەدژی بڵاوبونەوەی گەندەڵی‌و كەمی خزمەتگوزارییەكان‌و خۆپیشاندەران ئەو باوەڕیان لا دروست ببوو كە دەستەبژێری حكومڕان دەسەڵاتیان بۆ دەوڵەمەندكردنی خۆیان قۆزتوەتەوە. چاوەڕوان دەكرێت لیستەكانی پێكهاتەی شیعە لە سەركردایەتیكردنی وڵاتدا بمێننەوە كە لە دوای رژێمی پێشەوە حكومڕانییان گرتوەتە دەست, هەرچەندە پێكهاتەی شیعە بەهۆی هەژمونی ئێرانی دراوسێتەوە پەرت بوون, هەروەها چالاكانی خۆپیشاندانەكان كە هەوڵیاندا كۆتاییە بەو چینە سیاسییەی ئێستا بهێنن بەسەر ئەوەدا دابەشبوون كە بچنە ناو كێبركێی هەڵبژاردنەوە یان نا پێشبینی دەكرێت لە باشترین حاڵەتدا چەند كورسییەك بەدەستبهێنن. یاسای هەڵبژاردنی نوێی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق گەرەنتی ئەوەی كردووە كە كاندیدانی ژن 83 كورسی پەرلەمان بەدەستبهێنن‌و لێرەدا ناوی ئەو هێزە سیاسییە دیارانە دەكەین كە كێبركێ دەكەن لەسەر بەدەستهێنانی كورسییەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كە 329 كورسییە: رەوتی سەدر رەوتی سەدر لەلایەن موقتەدا سەدرەوە رابەرایەتی دەكرێت‌و ئێستا گەورەترین كوتلەی پەرلەمانی هەیە, هاوپەیمانی سائیرونی سەر بەم رەوتە لە هەڵبژاردنەكانی 2018دا  54 كورسی ئەنجومەنی نوێنەرانی بەدەستهێنا‌و ئەوەش هەژمونێكی یەكلاكەرەوەی لە پێكهێنانی حكومەتدا بەخشییە رەوتەمەو ئەویش ئەو هێزە پەرلەمانییەی بەكارهێنا بۆ كۆنترۆڵكردنی ناوچەیەكی بەرفراوانی وڵات. رەوتی سەدر بە پرۆگرامێكی نیشتمانییەوە بەشداری هەڵبژاردنی 10ی ئۆكتۆبەر دەكات وەك هەوڵێك بۆ جیاكردنەوەی خۆی لەو گروپە شیعەكانی كە ئێران پشتیوانیان لێدەكات. سەدر لە دوای 2003 روبەڕوی هێزەكانی ئەمریكا بوەوە ئەوەش پێگەیەكی باڵای لەلای چینی هەژارانی شیعە پێبەخشی كە زۆر رێز لە باوكی محەمەد سادق سەدر دەنێن كە رژێمی سەددام كوشتی. گروپە هاوپەیمانەكانی ئێران زۆرترین گروپە شیعەكانی هاوپەیمانی ئێران لە ژێر چەتری هاوپەیمانی " فەتح" دا كۆبونەتەوە كە هادی عامری سەرۆكایەتی دەكات, ئەم هاوپەیمانێتییە لە هەڵبژارجنی ساڵی 2018دا پلەی دووەمی بەدەستهێنا‌و 48 كورسی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقی بردەوە. هاوپەیمانیەتی فەتج باڵی سیاسی عەسائیبی ئەهلی حەقی تێدایە كە لەلایەن ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكاوە وەك رێكخراوێكی تیرۆریستی پۆلێنكراوە, هەروەها رێكخراوی بەدری تێدایە كە پەیوەندی پتەوی لەگەڵ ئێراندا هەیەو لە جەنگی هەشت ساڵەی عێراق- ئێراندا لە پاڵ هێزەكانی ئێراندا دژی عێراق بەشدار بوون. هەندێك حزب‌و هێزی سیاسی تری هاوپەیمانی ئێران لە دەرەوەی هاوپەیمانی فەتح بەشداری كێبركێی هەڵبژاردن دەكەن لەوانەش بزوتنەوەی " حقوق" كە زۆر دەمێك نیە پێكهێنراوە لەلایەن بەهێزترین گروپی سەر بە ئێرانەوە كە ئەویش " كەتائیبی حزبوڵا" یە. هاوپەیمانێتییەكانی تری شیعە حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشووتر‌و عەممار حەكیم سەرۆكی رەوتی حیكمەی نیشتمانی ریزەكانیان رێكخستوەتەوەو لە چوارچێوەی هاوپەیمانی " هێزە نیشتمانییەكانی دەوڵەت" دا بەشداری هەڵبژاردن دەكەنز هاوپەیمانی نەسر بە سەرۆكایەتی عەبادی لە هەڵبژاردنی 2018دا 42 كورسی‌و رەوتی حیكمە 19 كورسی پەرلەمانیان بەدەستهێنا. نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشوتریش كە سەرۆكایەتی كۆنترین حزبی عێراق  " حزبی دەعوەتی ئیسلامی"ی دەكات بە هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا بەشداری هەڵبژاردنەدەكاتو لە هەڵبژاردنی 2018دا 25 كورسی پەرلەمانی بەدەستهێناوە. مالیكی بەوە تۆمەتبار دەكرێت كە بە شێوەیەكانی بەرفراوان لەسەردەمی دەسەڵاتیدا رێگەی خۆشكردووە بۆ گەندەڵی‌و دژایەتیكردنی سوننە ئەوەش بووە هۆی ئەوەی داعش لایەنگرێكی زۆر لە خۆی كۆبكاتەوە. حزبەكانی پێكهاتەی سوننە محەمەد حەلبوسی سەرۆكی خولی ئێستای پەرلەمانی عێراق هاوپەیمانێتی " تقدم"ی پێكهێناوە كە  ژمارەیەك لە كەسایەتیو سیاسەتمەدارانی سوننەی لە باكور‌و خۆرئاوای عێراق لەخۆگرتووە كە زۆرینەی دانیشتوانەكەی سوننە مەزهەبن‌و پێشبینی دەكرێت هاوپەیمانێتییەكەی حەلبوسی دەنگێكی زۆری سوننەكان بەدەستبهێنێت. ركابەری سەرەكی حەلبوسی لەم هەڵبژاردنەدا بزنسمان‌و سەرمایەدار خەمیس خەنجەرە كەە لە هەڵبژاردنەكانی 2018 دا چووە پاڵ هاوپەیمانی فەتحی نزیك لە ئێران‌و بۆ ئەم هەڵبژاردنەش سەرۆكایەتی هاوپەیمانی " عەزم" دەكات. وەك هەمیشە حزبە سوننەكان هەوڵدەدەن پشتیوانی هۆزەكان بەدەستبهێنن‌و لە ساڵی 2003ەوە نەیانتوانیوە یەكگرتوو بن‌و ئەوەش ناڕەزایەتی دەنگدەرانی سوننەی لێكەوتوتەوە كە باوەڕیان وایە بەهۆی ئەوەوە لاواز بوون‌و ناتوانن هەوڵبدەن بۆ ركابەریكردنی دەسەڵاتی شیعەكان. سوننەكان لە یەكەم هەڵبژاردندا لە دوای 2003 دابەشبوون بەسەر دووبەرەداو بەشێكی زۆریان بایكۆتی هەڵبژاردنیان كردو ئەوەش پێگەی لە دەسەڵاتی بەڕێوەبردنی عێراقدا لاوازكردن. چالاكوانی خۆپیشاندانەكان لە ساڵی 2019دا خۆپیشاندانی بەرفراوان لە شارەكانی باشوورو ناوەراستی عێراق بەڕێوەچووە كە بووە هۆی دەستلەكاركێشانەوەی حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدی‌و لەو خۆپیشاندانانەدا هێز بەكارهێنرا‌و چەندان خۆپیشاندەر كوژراون, هەرچەندە دۆخی ئەوكات‌و ئێستا جیاوازییەكی دیاریی نیە هەندێك لە چالاكوانی خۆپیشاندانەكان داوای بایكۆتكردنی هەڵبژاردنەكە دەكەن, بەڵام هەندێكی تریان حزبیان پێكهێناوە و چونەتە نێو هاوپەیمانێتییە میانڕەوەكانی وەك هاوپەیمانێتییەكەی عەبادی‌و حەكیم. بزوتنەوەی " ئیمتیداد" یەكێك لەو حزبانەی كە چالاكوانی خۆپیشاندانەكان دایانمەزراندووەو كاندیدی بۆ هەڵبژاردن هەیە, ئەم حزبە پزیشكی دەرمانساز عەلا ركابی سەرۆكایەتی دەكات كە خەڵكی شاری ناسریەیە ئەو شارەی لە ساڵی 2019دا لە خۆپیشاندانەكاندا زۆرترین توندوتیژی لێكەوتەوە. كورد‌و هەڵبژاردن هاوشێوەی هەردوو پێكهاتەی شیعە‌و سوننە كوردیش بە هاوپەیمانێتییەك‌و ‌و چەند لیستێك بەشداری هەڵبژاردنی 10ی ئۆكتۆبەر دەكات. پارتی دیموكراتی كوردستان كە لە هەڵبژاردنی 2018دا 25 كورسی بەدەستهێنا بۆ ئەم هەڵبژاردنە هاوپەیمانێتی لەگەڵ هیچ لایەنێكدا نەكردووەو لە هەموو بازنەكانی پارێزگاكانی هەرێم‌و كەركوك‌و نەینەوا‌و بەغداد‌و ئەنبار‌و كەربەلا‌و شارەكانی تری عێراق كاندیدی هەیە‌و هەوڵیشدەدات لە كورسی كۆتای پێكهاتەكان كاندیدی خۆی یان نزیك لەخۆی سەربخات. یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و بزوتنەوەی گۆڕان بۆ هەڵبژاردن هاوپەیمانی كوردستانیان پێكهێناوە, یەكێتی لە هەڵبژاردنی 2018 دا 18 كورسی بەدەستهێنا‌و بزوتنەوەی گۆڕانیش لەو هەڵبژاردنەدا 5 كورسی بەدەستهێنا. جگە لە پارتی‌و یەكێتی‌و بزوتنەوەی گۆڕان لایەنەكانی وەك كۆمەڵی ئیسلامی‌و حزبی زەحمەتكێشان‌و جوڵانەوەی نەوەی نوێ‌‌و  حزبی سۆسیالیست دیموكرات لە چەند بازنەكی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان‌و عێراق كاندیدیان هەیە‌و یەكگرتووی ئیسلامی كوردستانیش بە چەند كاندیدێكی سەربەخۆ بەشداری دەكات. هاوكات چەندان كاندیدی سەربەخۆ‌و چەند پەرلەمانتارێكی ئێستای پەرلەمانی عێراق بە شێوەیەكی سەربەخۆ خۆیان كاندیدكردووە‌و كێبركێی حزبەكان دەكەن.

راپۆرتی: درەو  پرۆسەی هەڵبژاردن تەنها پرۆسەیەكی سیاسی نیە، بەڵكو پرۆسەیەكی كۆمەڵایەتی و ڕۆشنبیری و دەرونیە لەبەرزترین ئاستدا، ئەوەی پێشیوابێت بە بەشداریكردنی لە هەڵبژاردن وەك كاندید یاخود دەنگدەر تەنها هاوكاری گۆڕینی كۆمەڵگا دەكات، لە وەهمدا دەژی، لەبەرئەوەی گۆڕان لە خۆشیدا ئەنجامدەدات. كاتێك باس لە پرۆسەی هەڵبژاردن دەكەین، بە دیاریكراوی قسە لەسەر كەسی كاندید و ئەو ستراتیژ و خەرجییە دەكەین، كە پیادەی دەكات بۆ ئەو پرۆسەیە. لەم دێڕانەی خوارەوەدا، هەوڵدەدەین ڕۆشنایی بخەینە سەر سێ‌ بنەما و پایەی پرۆسەی هەڵبژاردن لە دیدی كاندیدەوە نەك دەنگدەر، كە ئەوانیش (كاندید و ستراتیژ و دارایی)یە،  مەبەستمان قسەكردنە لەسەر كاندیدێك كە بۆئەوە چوەتە هەڵبژاردنەوە سەركەوتوبێ و كورسیەك لە پەرلەمان بەدەستبهێنێت، لێرەدا پرسیارێك دێتەگۆڕێ‌، ئایا كاندید هەیە نەیەوێت بیباتەوە؟ وەڵامەكەی ئەوەیە، بەدڵنیاییەوە بەڵێ‌، چونكە جۆرەها شێوازی بەشداری هەیە، هەیە بەشداری دەكات بۆئەوەی بیباتەوە، هەشە بەشداری دەكات بۆ بەدەستهێنانی ناوبانگ، كاندیدیش هەیە بەشداری دەكات بۆئەوەی دەنگەكان پەرت وبڵاوبكات و دەرفەتی دەرچون لە دەست كاندیدێكی تر بدات، هەشە بەشداری دەكات بۆ ڕاهێنان لەسەر پرۆسەی هەڵبژاردن، تا بتوانێت لە هەڵبژاردنی ئایندەدا سەركەوتن بەدەستبهێنێت. ئێمە لێرەدا قسە لەسەر گروپی یەكەم دەكەین ئەو كاندیدەی بۆ بردنەوە بەشداریكردووە. یەكەم: كاندید هەر كەسێك خۆی كاندید دەكات بۆ هەڵبژاردن پێویستە ئەم مەرج و خەسڵەتانەی تیادابێت: -كەسێكی ناسراوبێت لەو بازنەیەی خۆی تیادا هەڵدەبژێرێت، ناكرێت دەنگدەر كاندیدێك هەڵبژێرێت هیچ لەبارەیەوە نەزانێت.  -پێویستە پشتیوانی كەسە نزیكەكان و كەسوكار و هاوڕێیانی بەدەستهێنابێت و زامنی هەماهەنگیی و پشتیوانیان بكات، چونكە ئەوانە یەكەمین كەس دەبن كە پشتیان پێدەبەستێت لە هەڵمەتەكەیدا، ئەگەر ئەوانە پشتیوانی نەكەن كێ‌ پشتیوانی دەكات؟. -تەندروستییەكی باشی هەبێت و بتوانێت خەڵك بەسەربكاتەوە و لە ناوچەكانی بازنەكەیدا دەربكەوێت و ڕیكلام بۆ خۆی بكات و لەگەڵ دەنگدەران لە پەیوەندیدابێت. -ڕوخساری پەسەندكراو و ڕووخۆشبێت. -كەسێكی بەهەیبەت بێت و سیمای ڕێزی پێوەدیاربێت. -كەسایەتییەكی بەهێز و متمانە بەخۆ بێت، چونكە ڕووبەڕووی كەسانێك دەبێتەوە كە ڕەنگە تێبینیان هەبێت لەسەری و، پرسیاری ئیحراجكەری لێبكەن. -پێویستە هەڵنەچێت و كۆنترۆڵی خۆی و كاردانەوەكانی بكات. -تائەوپەڕی سنور سادەبێت، تا بتوانێت لەگەڵ تەواوی چین وتوێژەكانی دەنگدەران لە پەیوەندیدابێت. -ئاگادارێكی وردی ژیان و گوزەرانی دەنگدەرانی بازنەكەی بێت و بەباشی بزانێت ئەوداواكارییانەی هەیانە لەو كەسەی  هەڵیدەبژێرن. -ئاگاداری دەستور و یاساكانی دەوڵەت و سیاسەتی گشتی و دۆخی ئابوری وڵات بێت. -ئاگاداری سیاسەتی دەرەوە بێت، لەسەر ئاستی دەولی و ئیقلیمی و زانیاری هەبێت و زانیاری  ئەوەی هەبێت چی لە جیهاندا ڕوودەدات. -قسەكەرێكی باشبێت، بە باشی گوێبگرێت لەوانی تر و بزانێت لە چ كاتێكدا پێویستە قسەبكات و وا لە بەرانبەرەكانی بكات گوێی لێبگرن.   -ڕۆنەچێتە ناو عەیب و عاری ئەوانی تر و تەركیزی لەسەر خستەڕووی تواناكای خۆی و ڕكابەریكردنی بەرامبەر بێت.  -خاڵە بەهێز و لاوازەكانی و دەرفەتەكانی بەردەمی بە وردی دەستنیشان بكات، پێش ئەوەی بچێتە پرۆسەی هەڵبژاردنەوە. -زانیارییەكی تەواوی هەبێت لەسەر ڕكابەرەكانی، كێن؟ ئاڕاستەی سیاسییان چیە؟ ئەوخاڵانە چین جیاوازییان هەیە لەسەری؟ چی پێشكەشی دەنگدەران دەكەن؟ خاڵە لاوازەكانیان چین؟. دووەم: ستراتیژ مەبەست لە دەستەواژەی ستراتیژ، ئەو شێوازەیە كە پرۆسەی هەڵبژاردن هەڵدەسوڕێنێت و ئەو خاڵ و هەنگاوانەیە كە پێویستە كاندید پیادەی بكات، لەو خاڵانەش:  -دانانی پرۆگرامێكی ڕوون بۆ كاندید، كە سەرجەم هەنگاو و ڕێوشوێنەكان لەخۆبگرێت، كە كاندید پیادەی بكات بە مەبەستی سەرخستنی هەڵمەتەكەی. -دوور كەوتنەوە لە بەڵێنی زیادەڕۆ و درۆكردن.  -ڕكابەرەكان چەند بەڵێنی گەورە بدەن، نابێت كاندید دوای ئەو موزایەدانە بكەوێت و پێویستە بەڵێنی ئەوە بدات كە بەفیعلی دەتوانێت بیكات. -پێویستە دروشمێكی هەبێت بۆ هەڵمەتەكەی، ئەو دروشمەش تایبەت  و كورت بێت، بەجۆرێك دەنگدەر بتوانێت دەرخی بكات و بیریبكەوێتەوە، دروشمێكی سەرنجڕاكیش و لە هەمانكاتدا واقیعی بێت نەك خەیاڵی. -بۆئەوەی خاڵەكانی سەرەوە بەدیبێت، پێویستە لەسەر كاندید ئیدارەیەك بۆ هەڵمەتەكەی پێكبهێنێت لە (ئیدارەی پەیوەندییە گشتییەكان، ئیدارەی سكرتاریەت، ئیدارەی ماڵیی، ئیدارەی ڕاگەیاندن، ئیدارەی یاسایی). * ئیدارەی پەیوەندییە گشتیەكان: پێویستە ئەم ئیدارەیە بەڕێوبەرێكی هەبێت بەرپرسی ڕاستەوخۆ بێت لەبەردەم كاندید ، بەڕێوبەرە گروپی كاركردن دیاریدەكات لەوانەی متمانەی بەخۆیان و شارەزاییان هەیە لەو بوارەدا و ئەمانیش كاریان ئەمانە دەبێت:  أ: پێدانی تەواوی ئەو زانیارییانەی كاندید پێویستی پێیەتی، چی لەسەر ئاستی بازنەی هەڵبژاردنەكەی و هەم زانیاری لەبارەی ژمارەی كاندیدانی ڕكابەر و بەتەواوی زانیارییەكانەوە.  ب: سەقامگیری لەسەر دروشمێك كە كاندید بەرزیدەكاتەوە. ت: ڕێكخستنی كارنامەی سەردانەكانی، چی سەردانی مەیدانی بۆ شەقام  و بازاڕ، یان سەردانی ئەو خێزانانەی ناوبانگیان هەیە لە بازنەكەیدا، بایەخی ئەم سەردانانە ئامادەیی كاندیدە لە سەرجەم ناوچەكانی بازنەكەی. س: پێدانی زانیاری تەواو سەبارەت بە سەرجەم ئەو بۆنانەی كە پێویستە كاندید تیایدا ئامادەبێت، بەرپرسە و ئاهەنگیشەوە. ج: دیاریكردنی وێنەیەكی دیاریكراو بۆ كاندید، پێویستە وێنەكە بەجۆرێك بێت كە دڵخوازی خەڵكبێت و گوزراشت لە كەسایەتی كاندید بكات.  ح:ئەم لیژنەیە پلانێك دابڕێژێت بۆ كۆڕ و قسەكانی كاندید  كە بۆ دەنگدەران و خەڵكی بازنەكەی دەكات  و ئەو گردبونەوانەشی كە وەك میوان تیایدا ئامادەبێت. *ئیدارەی سكرتارییەت: ئەم ئیدارەیە بەرپرس دەبێت لە ئەنجامدانی پەیوەندی لە نێوان ئەندامانی هەڵمەتەكە و كاندید و بەڕێوبەڕی هەڵمەتەكە، بەرپرس دەبێت لە پاراستنی تۆماری تایبەت بە ئەرشیڤی كۆبوونەوەكانی ئامادەكاریی و دوای دەستپێكردنی هەڵمەتی هەڵبژاردنیش. *ئیدارەی ڕاگەیاندن: ئەم ئیدارەیە هەڵدەسێت بە پیكهێنانی گروپی جۆراوجۆر بۆ بڵاوبوونەوە بە سەرجەم ناوچەكانی بازنەی هەڵبژاردن و بانگەشەكردن بۆ كاندیدەكە، ئەركی ئەم ئیدارەیە ئەنجامدانی ڕیكلامی پێویست بۆ كاندید لە ڕۆژنامە و گۆڤار و چاپكراوەكان  و هەموو ئەو نوسراوانەی بەسەر خەڵكی بازنەكەدا بڵاودەكرێتەوە، هەروەها ئامادەكردنی وێنە و ڕێكلامی شیاو بۆ كاندید بۆئەوەی بەردەوام ئامادەبێت لە كۆڕ و كۆبوونەكان، یان هەر گردبوونەوەیەك  كە كاندید ئامادەی بێت، لەڕووی ئەلیكترۆنیشەوە، پێویستە لیژنەیەكی تایبەت پێكبهێنرێت كە بایەخ بدات بە تۆڕی ئینتەرنێت و بەردەوام لەم تۆڕەوە لەگەڵ جەماوەر و خەڵكی بازنەكەدا بێت بۆ ناساندنی كاندیدەكە. سێیەم: دارایی بێگومان بەشداریكردن لە پرۆسەی هەڵبژاردن وەك هەر پرۆژەیەكی تر كە كەسێك بیەوێت ئەنجامی بدات خەرجییەكی زۆری دەبێت، ئێمە قسە لەسەر هەڵمەتێك دەكەین كە لەسەر سێ‌ پەل و پایە وەستاوە، هەریەكەیان پشت بەوی تریان دەبەستێت، دانانی پلانێكی ستراتیژی باش و دەستەبەركردنی دارایی پێویست لەگەڵ بوونی كاندیدێكی لاوازدا، بێگومان هەڵمەتی هەڵبژاردنەكە چارەنوسی شكست دەبێت،  ئەگەر كاندیدەكەش بەتوانابێت و پلانی كاركردنی هەڵمەتەكەشی  زۆر بەباشی دانرابێت ،بەڵام دارایی پێویستی نەبێت بێگومان هەڵمەتەكەی شكستدەهێنێت. پێویستە ئیدارەیەكی تایبەت هەبێت بۆ مەسەلەی خەرجی هەڵبژاردنی كاندید كە تایبەتمەندییەكی بەمشێوەیەیە: -دانانی بودجەیەكی خەمڵێنراو بۆ هەڵمەتەكە پێش دەستپێكردنی. -دیاریكردنی ڕووەكانی خەرجی . -دابینكردنی ئەو پێداویستییانەی ئیدارەكانی تر داوایدەكەن.  -دانانی ڕێنمایی بۆ خەرجی بە جۆرێك كە كێشە بۆ كارەكان دروستنەكات و نەبێتە بەربەست لەبەردەم سەرخستنی هەڵمەتەكە. -دانانی تۆمارێكی تایبەت بە سەرجەم خەرجییەكان. -بەرپرس و تایبەتمەندە لەو بەخشینانەشی كە ڕەنگە لەلایەن هەندێك كەسەوە پێشكەشبكرێت بۆ پشتیوانی لە كاندیدەكە. https://www.maghress.com/mohammediapress/26164

  (درەو):  گرتەیەكی ڤیدیۆیی لەناو بانكی قەزای سەیدسادق بڵاوبوەتەوە، چەند كارمەندێك لەكاتی وەرگرتنی موچەی كارمەندانی تەندروستی، فەردەیەك پارەی موچە خۆران بەسەر دەرگای بانكدا دەبەنە دەرەوە.  ئەو كەسانەی كە موچەی فەرمانبەرەكانیان لە فەردەیەكدا وەرگرتووە، دەڵێن بانك دەرگای داخستووە‌و ناچارن بەسەر دەرگادا پارەكە بگوازنەوە.  لە لێدوانێكدا بۆ (درەو)، بەڵێن ئەحمەد بەڕێوەبەری بانكی سەیدسادق رایگەیاند، ئەو رووداوە رۆژی شەممەی ئەم هەفتەیە رویداوە، كە موچەی وەزارەتی تەندروستی دابەشكراوە، ئێمە لە بانك دەرگایەكی سەرەكیمان هەیە، هەموو ئەوانەی كە سەردانی بانك دەكەن ئەو دەرگا سەرەكییە بەكاردەهێنن. بەڕێوەبەری بانكی سەیدسادق وتی:" ئەو دەرگایەی كە لە گرتە ڤیدیۆییەكەدا دەركەوتووە، ماوەی دوو ساڵە بەهۆی رێوشوێنەكانی كۆرۆناوە داخراوە، ئەم بەڕێزانە لە دەرگا سەرەكییە ئاساییەكەوە هاتونەتە ژورەوە، بەڵام بۆ چونە دەرەوە بە ئەنقەست‌و بۆ تۆماركردنی ئەو گرتە ڤیدیۆییە چونەتە دەرگا لاوەكییەكە‌و بەسەر ئەو دەرگایەدا چونەتە دەرەوە لەكاتێكدا دەرگای سەرەكی كراوە بووە".  بەڕێوەبەری بانكی سەیدسادق كە سەربە بزوتنەوەی گۆڕانە، ئاماژەی بەوەكرد" ئەو كەسانەی كە لەو گرتە ڤیدیۆییەدا دەردەكەون، كارمەندی تەندروستین، یەكێكیان ئەندامی كۆمیتەی یەكێتییە، بەهۆی ئەوەی من سەربە بزوتنەوەی گۆڕانم، ئەو كەسانە بە ئەنقەست ئەم بابەتەیان دروستكردووەو كۆمیتەی یەكێتی ئەمە یەكەمجار نییە ئەم جۆرە كارانە لەدژی من دەكەن، ئەمە بەرەنجامی هاوپەیمانێتی نێوان یەكێتی‌و گۆڕانە؟!". بەڕێوەبەری بانكی سەیدسادق دەڵێی گرتەی ڤیدیۆیی ئەو كەسانە لە كامێرای چاودێری بانك تۆماركراوە‌و ئەوانە بەئەنقەست ئەو گرتەیان تۆماركردووە‌و ناردویانە بۆ وەزارەتی دارایی‌و لایەنە پەیوەندیدارەكان گوایە دەرگای بانك داخراوە. ئەو كەسانەی كە لەو گرتە ڤیدیۆییەدا دەركەوتوون، سێ كارمەندی نەخۆشخانەی "شەهید شەوكەت"ن لە سەیدسادق بەناوەكانی (بیلال محەمەد عەبدوڵا- شڤان ئەكرەم عەزیز- ئەركان عەبدوڵا محەمەد)، بەڕێوەبەری بانكی سەیدسادق لە بەڕێوەبەرایەتی تەندروستی سلێمانی سكاڵای لەسەر تۆماركردوون.   

مەریوان وریا قانع ( هەموو یەكشەمەیەك تایبەت بە درەو دەینوسێت)   فەیلەسوفی فەرەنسیی، میشێل فوکۆ، بەوشێوەیە سەیری دەسەڵاتی نەدەکرد کە لە زانستە سیاسییەکاندا سەیریدەکرێت. کاتێک لە زانستە سیاسییەکاندا باس لە دەسەڵات دەکرێت، سەیری چۆنیەتی کارکردنی سیاسەت لەژینگە ناوچەیی و تایبەتییەکەی خۆیدا دەکرێت. بۆ نموونە سەیری چۆنیەتی ئەنجامدانی ھەڵبژاردنەکان، چۆنیەتی ئیشکردنی پارتە سیاسییەکان، شێوازی ئیشکردنی پەرلەمان و حکومەت و دەزگاکانی حوکمڕانیی، گوفتار و ڕەفتاری بکەرە سیاسییەکان، دەکرێت.  فوکۆ پێیوابوو لە کۆمەڵگا مۆدێرنەکاندا ڕووبەرێکی گەورەی دەسەڵات ھەیە، لە دەرەوەی ئەو شتانەدا کە زانستە سیاسییەکان باسیدەکەن. لەو شوێنانەدا فۆرمی تری دەسەڵات ئامادەیە، بە ئەندازەی ئەو فۆرمانەی دەسەڵات گرنگن کە لەناو حیزب و پەرلەمان و حکومەت و ھەڵبژاردنەکاندا کاردەکەن. بۆ نموونە فوکۆ سەیری چۆنیەتی کارکردنی دەسەڵاتی لەناو سیستمی زینداندا دەکرد، سیستمی زیندان وەک سیستمی سەرلەنوێ پەروەردەکردنەوەی تاکەکەس و ھەوڵدان بۆ کۆنترۆڵ و دەستەمۆکردنی. ھەروەھا سەیری چۆنیەتی کاکردنی دەسەڵاتی دەکرد لەناو سیستمی تەندروستیدا، بەتایبەتی لەناو تەندروستیی دەرونیی و عەقڵی تاکەکەسەکاندا. فوکۆ لێرەدا سەیری دەسەڵاتی پزیشکیی دەکرد چۆن دەتوانێت کەسێک بە ”نەخۆش“ی دەرونی بناسێنێت و جیایبکاتەوە لە کەسێک کە گوایە ”ساغە“ و ”بیمار“ نییە. جیاکردنەوەی کەسی بیمار لە نابیمار و شێت لە ساغ ئەو فۆرمەیە لە دەسەڵات کە زانستیی دەرونناسیی و پزیشکەکانی ئەو بوارە بەدەستیدەھێنن. دەسەڵاتی پزیشکێک دەتوانێت کەسێک بە ”شێت“ یان ”دێوانە“ یان ”نەخۆشی دەرونیی“ ناوببات و بەمەش کاریگەرییەکی گەورە لەسەر ژیانی ئەو کەسە بەجێبھێڵێت. ھەروەھا فوکۆ لەناو خودی زانستەکانیشدا بەدوای شێوازی تایبەتی دەسەڵات و میکانیزمی تایبەتی ئیشکردنی دەسەڵاتدا دەگەڕا، لەوێدا سەیری ئەوەی دەکرد چۆن لەناو زانستدا ”ھەقیقەت“ بەرھەمدەھێنرێت و چۆن فۆرمی جیاوازی”ھەڵە“ یان ”ناھەقیقەت“ یان ”نازانست“ لەپاڵ ئەو ھەقیقەتەدا بەرھەمدێت. بەمەش زانست دەسەڵاتێکی گەورە بەخۆی دەبەخشێت.  ئەوەی سەیری دۆخی ئەمڕۆکەی بانگەشەی ھەڵبژاردنەکان لە ھەرێم و عێراقدا بکات، ئەو ڕاستییە سادەیەی بۆ دەردەکەوێت، ئەم کۆمەڵگایە چەندە پێویستیی بە دەرکەوتە ھەرە سەرەتاییەکانی زانستە سیاسییەکانە بۆ لێکدانەوەی ئەوەی ڕۆژانە لەو کۆمەڵگایەدا ڕووئەدات. با لێرەدا لە سێ دەرەکەوتی ڕۆژانەی ئەو دۆخە ڕابمێنین:   یەکەم: ئەوڕاستییە سادەیەی کە بۆ زۆرینەی ھەرەزۆری خەڵک ئاشکرایە، مەگەر تەنھا بۆ ئەم یان ئەو نووسەر و ڕۆشنبیر نەبێت، ئەوەیە کە زۆرینەی ھەرەزۆری خەڵکی ھەرێم و خەڵکی عێراق کەمترین باوەڕیان نە بەھێزە سیاسییەکان ماوە، نە بە ھەڵبژاردن وەک میکانیزمێک بۆ ڕێکخستن و داڕشتنەوەی پەیوەندییە سیاسییەکان، نە بە توانا و ویستی ئەم ھێزانە بۆ پیادەکردنی لانی ھەرەکەمی چاکسازییکردن. ھەندێک لە زانیارییە سەرەتاییەکان باس لەوەدەکەن تەنھا ١٨ لە سەدی خەڵکی ھەرێم ئامادەن لەم ھەڵبژاردنەدا بەشدارببن و  دەنگبدەن.  لە عێراقدا دۆخکە بە ڕادەیەک وێرانە سەرۆکایەتی ئەنجومەنی کۆمیسیۆنی ھەڵبژاردنەکان ڕایگەیاندوە حکومەتی عێراقی بڕە پارەیەک ئەداتە ئەو ھاوڵاتیانەی دەچن کارتە ئەلکترۆنیەکانی دەنگدان وەردەگرن و بەشداردەبن لە ھەڵبژاردندا. لە دۆخێکی لەم شێوەیەدا کە خەڵک ھەم گاڵتەیان بە حیزبە سیاسییەکان و ھەم گاڵتەیان بە ھەڵبژاردنەکان دێت، کەچی چەندان نووسەر و چالاکەوان و ڕۆشنبیر ھەن لەوە ناکەون باس لە خورافەتی گەورەی بوونی ملیۆنان ھەواداری دڵسۆزی پارتی و یەکێتی بکەن و واینیشانبدەن دانیشتوانی ھەرێم بەدوای بەرپرس و سەرۆکەکانی ئەو ھێزانەدا ڕادەکەن.  بەم کارەش درێژە بەو پڕوپاگەندە ناشیرینە بدەن کە پارتی و یەکێتی بۆ پێگە جەماوەرییەکەی خۆیان، دەیکەن.   دووھەم: ھێزە سیاسییە سەرەکییەکانی ھەرێم، بەتایبەتی یەکێتی و پارتی، شەرم لەوە ناکەن یەکتری بە ئەنجامدانی تەزویری گەورە و سیستماتیک تاوانباربکەن و بەمەش ھەر خۆیان، بەر لە ھەر کەسێکی تر، ھیچ نرخێک بۆ ھیچ ھەڵبژاردنێک نەھێڵنەوە. عارف تەیفوری پارتی باس لەوەدەکات یەکێتی لەناوچەی سلێمانی خەریکی خۆئامادەکردنە بۆ تەزویر و میدیای یەکێتیش نەک تەنھا عارف تەیفور، بەڵکو خودی پارتی خۆشی بە ھێزێکی تەزویرچی ناودەبات و باس لەوەدەکات ”تەزویر“ نازناوی پارتییە.  سێھەم: قسەکردنی بەرپرس و چالاکەوانەکانی یەکێتی و پارتی لەسەر یەکتری دەریدەخات چۆن پەلاماردان و ھێرشکردنە سەریەکتری، شوێنی بەرنامە و پلانی کارکردن و بیرکردنەوەی ڕاستەقینەی گرتۆتەوە و بەم کارەشیان، دیسانەوە خۆیان بەر لە ھەر کەسێکی تر، ھیچ مانایەک بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن و بوونی پەرلەمان ناھێڵنەوە. قوباد تاڵەبانی، وەک جێگری سەرۆکی حکومەت، بە بەرچاویەوە چەندان ڕۆژنامەنووس و چالاکەوان لە بادنیان دەگێرین، بەبێ ئەوەی وشەیەک لە دەمی بێتەدەرەوە. کەچی لە کەمپینی ھەڵبژاردنەکەیدا دھۆک دەکات بە زیندان و دەڵێت تا ئەو مابێت ناھێڵێت سلێمانی وەک دھۆک ببێت بە زیندان بۆ ڕۆژنامەنوسان. لەولاشەوە یەکێک لە ”ھەورامانی“یەکانی ناو پارتی وەڵای کوڕەکەی تاڵەبانی ئەدەاتەوەو دەڵێت: یەکێتی باوەڕی بە ”  دادگاو دادگایی کردن و زیندان نییە بۆ ڕۆژنامەڤان، بەڵکو بێ دادگایی شەهیدیان دەکەن، ئینجا ئەگەر لەگەرمیان بێت و لەباوەشی دایکی بێت،یان لەسلێمانی بێت و کۆرپەکەی لەباوەشیبێت!“ لەبەردەمی دۆخێکی ھەرزان و بێنرخی لەم بابەتەدا پێویست ناکات مرۆڤ فوکۆناسبێت بۆئەوەی شتێک لەسەر ئەو دۆخە نالەبارە بڵێت. ھەر کۆکرنەوەی ئەوەی بکەرە سیاسییەکان لەسەر یەکتری دەیڵێن نیشانیئەدات کۆمەڵگای ئێمە لە چ وێرانەیەکی سیاسیدا دەژیی.

درەو: بەستنی کۆنگرەیەک لە هەولێری پایتەختی هەرێمی کوردستان و داواکاری کۆنگرەکە لە بەیاننامەی کۆتاییدا بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان لەگەڵ ئیسرائیل مشتومڕی زۆری لێکەوتەوەتەوەو دۆخی سیاسیی عێراقی ئاڵۆزکردووە. کۆنگرەکە ڕۆژی هەینی بەناونیشانی " ئاشتی و گێڕانەوە" لەلایەن ناوەندی پەیوەندییەکانی ئاشتییەوە بەستراوە کە بارەگاکەی لە شاری نیویۆرکی ئەمریکایەو لە کۆنگرەکەدا ژمارەیەکی زۆر لە کەسایەتی هۆزەکانی عێراق بەشداربوون . جۆزیف برود، شارەزای ئەمریکی کە بە ڕەگەز جولەکەی عێراقە و دامەزرێنەری ناوەندەی پەیوەندییەکانی ئاستییە، لە لێدوانێکیدا بۆ فرانس پرێس دەڵێت: 300 کەسایەتی سوننەو شیعە بەشداری کۆنگرەکە بوون و لە پارێزگاکانی بەغداد، نەینەوا، سەڵاحەدین، ئەنبار ، دیالەو بابلەوە هاتون بۆ هەولێر و بەشداری کۆنگرەکیان کردووە. بەوتەی برود سەرۆک هۆزەکانی ئەو پارێزگایانەو چەندین نوسەر و ڕۆشنبیر و بیرمەند بەشداری کۆنگرەکە بوون. دوای کۆنگرەکە سەحەر تائی بەڕێوەبەری توێژینەوەکان لە وەزارەتی ڕۆشنبیری عێراق بەیاننامەی کۆتایی کۆنگرەکەی خوێندەوە ڕایگەیاند کۆنگرە داوا دەکات بچینە ناو ڕێککەوتنی ئەبراهامە، کە داوا دەکات پەیوەندیی دیپلۆماتیی لە نێوان ئیسرائیل و ئەو وڵاتانەدا هەبێت کە ڕێککەوتنەکە ئیمزا دەکەن. ڕێککەوتننامەی ئەبراهام ئەیلولی 2020 بە چاودێری ئەمریکاو بۆئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان لەگەڵ ئیسرائیل لە لایەن ئیمارات و بەحرەین و پاشان مەغریب و سودانەوە ئیمزاکرا. لە کۆنگرەکەدا چیمی پیرێز کوڕی شیمۆ پیرێز سەرۆکی پێشووی ئیسرائیل لە ڕێگەی ڤیدیۆ کۆنفرانسەوە بەشداری کردووە.

  شیكاری: درەو    بە پێی پێشبینیەكان، لایەنە كوردیەكان لە كەركوك (6 بۆ7) كورسی لەو پارێزگایە بەدەستدەهێنن،یەكێتی سێ كاندیدی سەردەكەوێت هەریەك لە ( ئاڵا تاڵەبانی و شاخەوان عەبدوڵا و ئومێد محەمەد)يش چانسی بەهێزیان هەیە بۆ سەربكەون.  بەپێی داتاکانی کومسیۆنی هەڵبژاردنی عێراق لە پارێزگای کەرکوک زیاتر (ملیۆنێک) هاوڵاتی مافی دەنگدانی هەیە (130) كاندید، ڕکابەری دەکەن،  لە پێناو کۆکردنەوەی زۆرینەی ئەو دەنگانەدا (36) هاوپەیمانی و پارتی سیاسی (74) کاندیدیان هەیەو و (56) کاندیدی سەربەخۆش لە سەر ئاستی (3) بازنەی هەڵبژاردن لە ڕکابەریدان بۆ بردنەوەی (12) کورسی، لایەنە سیاسییە کوردییەکان لەبازنەكانی پارێزگای کەرکوک بە (16) کاندید بەشداری دەکەن کە (11) كاندیدیان پیاوو (5)یان ئافرەتن. سەرەتا 1.    بەپێی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠، پارێزگای کەرکوک (12) كورسی بۆ تەرخان کراوەو دابەشکراوە بۆ (٣) بازنەی هەڵبژاردن و پێویستە لە هەر بازنەیەک (١) ئافرەت سەربکەوێت (بە دەنگی خۆی یان بە کۆتا). 2.    لەسەر ئاستی پارێزگای کەرکوک (ملیۆنێک و 75 هەزار و 510) هاوڵاتی مافی دەنگدانی هەیەو (130) کاندید ڕکابەری لەسەر بەدەستهێنانی (12) کورسی دەکەن، (100) کاندیدیان پیاوو (30)یان ئافرەتن، کە پێکدێن لە (56) کاندیدی سەربەخۆ و (74) کاندیدی هاوپەیمانی و پارتە سیاسییەکان. 3.    کورد لە بازنەی (1) (10) کاندیدو بازنەی (2) (5) کاندیدو لە بازنەی (3) (1) کاندیدی هەیە بەجۆرێک؛ -    هاوپەیمانی کوردستان لە نێوان (یەکێتی و بزوتنەوەی گۆڕان) جگە لە "ئاڵا تاڵەبانی" لە بازنەی (1)ی کەرکوک (5) کاندیدو لە بازنەی (2)ی کەرکوک (2) کاندیدو لە بازنەی (3)ی کەرکوک هیچ کاندیدێکی نیە. -    پارتی دیموکراتی کوردستان لە بازنەی (1)ی کەرکوک (1) کاندیدو لە بازنەی (2)ی کەرکوک (1) کاندیدو لە بازنەی (3)ی کەرکوک هیچ کاندیدێکی نیە. -    نەوەی نوێ لە بازنەی (1)ی کەرکوک (1) کاندیدو لە بازنەی (2)ی کەرکوک (1) کاندیدو لە بازنەی (1)ی کەرکوک کاندیدی هەیە. -    حیزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان لە بازنەی (1)ی کەرکوک (1) کاندیدو لە بازنەی (2)ی کەرکوک (1) کاندیدو لە بازنەی (3)ی کەرکوک هیچ کاندیدێکی نیە. -    حیزبی زەحمەتکێشانی کوردستان تەنها لە بازنەی (1)ی کەرکوک (1) کاندیدی هەیە. -    یەکگرتووی ئیسلامی و کۆمەڵی دادگەری هیچ کاندیدێکیان لە پارێزگای کەرکوک نیە. 4.    ئەم سیستەمی هەڵبژاردنەی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران تەبەنی کردووە، بەشێوەیەکی تەواو بەستراوە بە توانای کۆکردنەوەی دەنگ لە لایەن بەربژێرەکان خۆیانەوە، پاشان پارتە سیاسییەکان، بۆیە ئەم ڕاپۆرتەی (درەو) تەنها خوێندنەوەیەکی ڕۆژنامەوانی و گریمانەییە بۆ توانای كاندید و پارتە سیاسییەکان، لە بازنەکانی پارێزگای دهۆک لەسەر بنەمای دەنگەکانی پێشوویان و هەڵسەنگاندنی پێگەی ئێستایان . 5.    ئەگەری ساختەکاری ئەگەر جارێک چاوەڕوانکراوبێت لە پارێزگانی هەرێمی کوردستان، ئەوا لە پارێزگای کەرکوک ئەگەرەکە دەبێتە دوو هێندە. چونکە پارێزگای کەرکوک ناوچەیەکی هەستیارە بۆ کورد و عەرەب لەلایەک، هەوڵی لایەنە کوردییەکانیش بۆ بەدەستهێنانی کورسی و هەوڵەکانی یەکێتی بۆ هێشتنەوەی پێگەی ئێستای. ئەنجامدانی ساختەکاری ئەگەرێکی بەهێز دەبێت. بازنەی (١)ی پارێزگای کەرکوک بازنەی (١): رۆژهەڵاتی قەزای ناوەندی كەركوك، کە ناوچەکانی هەڵبژاردنی (دوبز، رەحیماوە، عەرەفە، قۆریە ئەڵماس، موسەڵا، ئسکان، قادسیە، شۆریجە، حوریە، ئاڵتون کۆپری، لەیلان و چەند ناوەندێکی دیکەی بازنەکە) دەگرێتەوە، ئەوەی گرنگە دەربارەی بازنەی یەک؛ １.    بازنەی (١)ی پارێزگای کەرکوک گەورەترین بازنەی هەڵبژاردنی پارێزگاکەیە، لەكۆی (12) كورسی پارێزگاكە، (5) كورسی بۆ تەرخان کراوە، (4) كورسییان بۆ پیاو و كورسییەكیش بە کۆتای ئافرەتان. ２.    (35) کاندید لەم بازنەیە ململانێ لەسەر (٥) کورسی بازنەکە دەکەن کە (26) پیاو و (9) ئافرەتن.  ３.    لەو (35) کاندیدە (17) کاندیدیان سەربەخۆو (29)یان سەر بە (10) لە حیزب و هاوپەیمانێتیە جیاوازەکانن. ４.    زۆرینەی دەنگدەرانی ئەم بازنەیە لە پێکهاتەی کوردن، كورد چاوی لەوەیە هەر پێنج كورسیەكەی بازنەیەکە بباتەوە، لە هەڵبژاردنی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەران لە ساڵی ٢٠١٤، پێکهاتەی کورد (٢١٥ هەزار) دەنگ و پێکهاتەی عەرەب (١٦) هەزار دەنگ و پێکهاتەی تورکمان (١٠) هەزار دەنگی بەدەستهێنا، لە هەڵبژاردنی ساڵی ٢٠١٨ کورد (یەکێتی نیشتمانی کوردستان) زۆرینەی دەنگەکانی ئەم زۆنەی بردەوە. ５.    لایەنە سیاسییە کوردییەکان بە (10) کاندید بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کردووە (بڕوانە خشتەی ژمارە (١))  شیکاری بازنەی (1) -    ئەگەر هەمان سیناریۆی هەڵبژاردنی پێشوو (٢٠١٨) دووبارە ببێتەوە، ئەوا یەکێتی سەرجەم کوردسییەکانی ئەم بازنەیە دەباتەوە. -    (دیلان غەفور) کە پێشتر بە سەربەخۆ ئێستا لە چوارچێوەی (هاوپەیمانی کوردستان) بە پێچەوانەی (ئاڵا تاڵەبانی) کە پێشتر لە چوارچێوەی هاوپەیمانی کوردستان ئێستا لە دەرەوەی هاوپەیمانێتییەکە بانگەشە دەکات، کاریگەرییان لەسەر دەنگی کۆتای ئافرەت دەبێت و کێبڕکێکیە لە نێوانیان بەهێز دەبێت. -    لەم بازنەیە ئەگەری دەرچوونی ئاڵا تاڵەبانی زیاترە وەك لە كاندیدەكانی تری یەكێتی، چونكە دەنگەكانی یەكێتی بەسەر چوار كاندیدا دابەش بوون، بەڵام دەنگی جەمسەرێكی یەكێتی و بەشێكی یەكتێیەكان بۆ ئاڵا تاڵەبانی بە تەنیا یەكلا بووەتەوە. -    ئەگەری دەرچوونی دوو كاندیدی تری پیاوی یەكێتی هەیە. -    ئەگەر كاندیدی پارتی و نەوەی نوێ دەربچێت ئەگەری دەرچوونی كاندیدەكەی بزوتنەوەی گۆڕان لاواز دەبێت.  پارتی دیموکراتی کوردستان -    پارتی دیموکراتی کوردستان لە خولی چوارەمی ساڵی ٢٠١٨ بایکۆتی هەڵبژاردنی کردبوو لە کەرکوک، بۆیە دوور نییە لەم خولەدا خۆی بۆ بردنەوەی کورسییەک ئامادە کردبێت کاندیدێکی بەهێزی پێشکەش کردووە کە (شاخەوان عەبدوڵا ئەحمەد تاڵەبانی)یەو تاکە کاندیدی ئەو حیزبەیە، ئەگەری سەرکەوتنی زۆری هەیە، چونکە سەرجەم دەنگەکانی پارتی لە بازنەکە کۆ دەکاتەوە. -       بازنەی (٢)ی پارێزگای کەرکوک بازنەی (٢): قەزای ناوەندی كەركوك، کە ناوچەکانی هەڵبژاردنی (واست، تسعین، داقوق، قۆریە، رێگای بەغدا، قادسیەی، تازە- رشاد، چەند ناوەندێكی موسەڵا، حەی عەسكەری، خاسە، سەورە، ریاز، حەی نور، یایچی و چەند ناوەندێکی دیکەی بازنەکە) دەگرێتەوە، ئەوەی گرنگە دەربارەی بازنەی دوو؛ １.     بازنەی (٢)ی پارێزگای کەرکوک، لەكۆی (12) كورسی پارێزگاكە، (٤) كورسی بۆ تەرخان کراوە، (٣) كورسییان بۆ پیاو و كورسییەكیش بە کۆتای ئافرەتان. ２.    (56) کاندید لەم بازنەیە ململانێ لەسەر (٤) کورسی بازنەکە دەکەن کە (44) پیاو و (12) ئافرەتن. ３.    لەو (56) کاندیدە (21) کاندیدیان سەربەخۆو (29)یان سەر بە (27) لە حیزب و هاوپەیمانێتیە جیاوازەکانن. ４.    ملانێیەکی زۆر لەم بازنەیەدا دەبێت، ژمارەی دەنگدەرانی پێکهاتەکان لە یەکترەوە نزیکن و بە جۆرێک، لە هەڵبژاردنی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەران لە ساڵی ٢٠١٤، پێکهاتەی تورکمان (٧٩) هەزار دەنگ و پێکهاتەی کورد (٧١ هەزار) دەنگ و پێکهاتەی عەرەب (٤٧) هەزار دەنگ بەدەستهێنا، لە هەڵبژاردنی ساڵی ٢٠١٨. ５.    پێکهاتەی کورد لەم بازنەیەدا لە باشترین حاڵەتدا (٢) کورسی دەباتەوە، كە رەنگە یەكێكیان بۆ پارتی و ئەوی تریان بۆ یەكێتی بێت.  ６.    لایەنە سیاسییە کوردییەکان بە (٥) کاندید بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کردووە (بڕوانە خشتەی ژمارە (٢)). شیکاری بازنەی (2) یەکێتی نیشتمانی کوردستان -    یەکێتی ئەگەر بتوانێت نزیک لە سەرجەم دەنگی پێکهاتەی کورد لەم بازنەیە کۆ بکاتەوە، نزیک دەبێتەوە لەوەی هەردوو کاندیدەکەی سەربخات. -    دوور نیە تموحی یەکێتی بۆ بردنەوەی (٢) کورسی، هیچ چانسێکی نەمێنێت، ئەویش کاتێک کاندیدە ئافرەتەکەی دەنگێکی زۆر کۆبکاتەوە لەسەر حیسابی کاندیدە پیاوەکەو سەرنەکەوێت و کاندیدێکی ئافرەتی تورکمان یان عەرەب بە دەنگی خۆی و بەبێ کۆتا سەربکەوێت، سەرکەوتنی کاندیدە پیاوەکەش بکەوێتە مەترسییەوە. پارتی دیموکراتی کوردستان -    لەم بازنەیەدا زیاتر دەنگی پێكهاتەی كاكەیی زاڵەو پارتی دیموكراتی كوردستان كاندیدێكی لە پێكهاتەی كاكەیی داناوە، بۆیە ئەگەری دەرچوونی كاندیدەكەی لاواز نیەو لە حاڵەتی بەدەستهێنانی دوو كورسی بۆ كورد ئەگەری هەیە پارتی یەكێك لە كورسیەكان بەرێت.  نەوەی نوێ -    هەمان ئەو سیناریۆیەی بۆ کاندیدە ئافرەتەکەی پارتی هەیە، بەهەمان شێوە بۆ کاندیدە ئافرەتەکەی نەوەی نوێش ڕاستە، چونکە یەکێتی و پارتیش چاویان لە کۆتای ئافرەتەوە ئەمەش ڕکابەرییەکی زۆر دەخاتە نێوان لایەنە کوردییەکان لە لایەک و کوردو پێکهاتەکانی دیکە لەلایەک. سۆسیالست  -    چانسێکی ئەوتۆی بۆ نامێنێت، چونکە کورد لە باشترین دۆخدا دەتوانێت یەک کاندید پیاو سەربخات ئەویش ڕەنگە کاندیدەکەی یەکێتی بێت، چونکە لەناو لایەنە سیاسییە کوردییەکان، یەکێتی نفوزی لە سەرجەمیان زیاترە لەم بازنەیە. بازنەی (٣)ی پارێزگای کەرکوک بازنەی (٣): حەویجەو ریاز، کە ناوچەکانی هەڵبژاردنی (ناوەندی حەویجە، تەواوی هەردوو ناحیەی عەباسی‌و زاب، لەگەڵ زۆرینەی ناحیەی رەشادو تازە) دەگرێتەوە، ئەوەی گرنگە دەربارەی بازنەی یەک؛ １.    بازنەی (٣)ی پارێزگای کەرکوک بچوکترین بازنەی هەڵبژاردنی پارێزگاکەیە، لەكۆی (12) كورسی پارێزگاكە، (٣) كورسی بۆ تەرخان کراوە، (١) كورسییان بۆ پیاو و كورسییەكیش بە کۆتای ئافرەتان. ２.    (39) کاندید لەم بازنەیە ململانێ لەسەر (3) کورسی بازنەکە دەکەن کە (30) پیاو و (9) ئافرەتن. ３.    لەو (39) کاندیدە (18) کاندیدیان سەربەخۆو (21)یان سەر بە (14) لە حیزب و هاوپەیمانێتیە جیاوازەکانن. ４.    زۆرینەی دەنگدەرانی ئەم بازنەیە لە پێکهاتەی عەرەبن، لایەنە سیاسییە كوردییەکان دەستیان لەم بازنەیە هەڵگرتووە، تەنها جوڵانەوەی نەوی نوێ نەبێت بە تەنها کاندیدێکی پیاو بەشیداری کردووە بەناوی (مەروە عەلی حەمید)، چانسێکی لاوازی هەیە، چونکە پێکهاتەی عەرەب ئەو ناوچەیە بە جێنفوزی خۆیان دەزانن و دوور نیە ئەگەر بە ساختەکاریش بێت نەهێڵن لە دەستی خۆیان دەربچێت، چونکە بەشێکە لە ڕاگرتنی هاوسەنگی پێکهاتەکان لە پارێزگای کەرکوک. ５.    لایەنە سیاسییە عەرەبییەکان بە (38) کاندید بەشداری هەڵبژاردنەکەیان کردووە (بڕوانە خشتەی ژمارە (3)).