(درەو میدیا): هەرێمی كوردستان جارێكی تر گەڕایەوە بۆ چوارگوشەی یەكەم و كێشەی سەرۆكایەتی هەرێم كە ساڵی 2015 بووە هۆی داخستی پەرلەمان بۆ ماوەی دوو ساڵ، ئەمڕۆ جارێكی تر بووە باسی گەرمی میدیاكان. بە زۆرینەی دەنگی 39 پەرلەمانتار، پەرلەمانی كوردستان یاسای "هەڵپەساردنی دامەزراوەی سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان"ی پەسەندكرد. پرۆژە یاساكە لەلایەن فراكسیۆنەكانی پارتی و گۆڕانەوە ئامادەكرا بوو، یەكێتیش دەنگی پێدا، بەڵام لەلایەن یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان و كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان و بزوتنەوەی ئیسلامیەوە رەتكرایەوە. بە شێوەیەكی گشتی تەنیا 15 پەرلەمانتار دژی یاساكە دەنگیاندا. بەپێی یاساكە، هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەگەڵ هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان ئەنجامنادرێت، كە بڕیارە 30ی ئەیلولی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت، پوختەی یاساكە لەم مادانە پێكدێت: مادەی یەكەم: هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم لەگەڵ هەڵبژاردنی پەرلەمان ئەنجام نەدرێت. مادەی دووەم: كاركردن بە یاسای دابەشكردنی دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم بەردەوام بێت. مادەی سێیەم: خولی داهاتووی پەرلەمان بڕیار لەسەر چارەنوسی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم بدات. یەكگرتوو: سەرۆكایەتی هەرێم هەڵبوەشێتەوە بەهزاد زێباری سەرۆكی فراكسیۆنی یەكگرتووی ئیسلامی لە پەرلەمانی كوردستان لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، وەك فراكسیۆنەكەیان لەگەڵ بونی پۆستی سەرۆكی هەرێمدا نین و داوای هەڵوەشاندنەوەی دامەزراوەكە دەكەن. "ئێمە پێمانوایە پۆستی سەرۆكایەتی هەرێم بووەتە سەرچاوەی گشت كێشەكان بەتایبەتی ناكۆكی سیاسیی لێكەوتووەتەوە، هەم لە خولی سێیەمی پەرلەمان هەم لەم خولەش، بۆ ماوەی نزیكەی دوو ساڵ بەو هۆیەوە پەرلەمان پەكخرا، دۆخی هەرێمی كوردستان لەڕووی سیاسی و ئەمنی و ئابورییەوە بەرگەی ئەوە ناگرێت ئەو كێشانە بۆ خولی داهاتووی پەرلەمان دوابخرێت". بزوتنەوەی ئیسلامی چی دەڵێ ؟ ئاری عەبدوللەتیف سەرۆكی فراکسیۆنی بزوتنەوەی ئیسلامی كوردستان پێیوایە پەلە لە یاساكەدا كراوە و بە مەبەستی سیاسی بۆ مەرامی سیاسی یەك دوو فراكسیۆن. بە بڕوای بزوتنەوەی ئیسلامی دەبێت هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم و ئەنجومەنی پارێزگاكان و پەرلەمانی كوردستان لە 30ی ئەیلولدا بكرێت. كۆمەڵی ئیسلامی: دەنگمان بە یاساكە نەدا مەروان گەڵاڵی سەرۆكی فراكسیۆنی كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: كە دەنگیان بە یاساكە نەداوە، لەبەرئەوەی پێیانوایە دەبێت ئەو پۆستە بمێنێت و لەناو پەرلەماندا هەڵبژێریت و سیستمی حوكمڕانی هەرێم پەرلەمانی بێت. نەوەی نوێ: پێویستمان بە سەرۆكێكی ترە جگە لە بارزانی هاوكات جوڵانەوەی نەوەی نوێ ڕایگەیاند، هەڵوەشاندنەوەی پۆستی سەرۆكی هەرێم یان هەڵپەساردنی، بە مانای هێشتنەوەی هەردوو دەسەڵاتی سەرۆكی هەرێم و سەرۆكی حكومەت لە دەستی پارتیدا دێت، پێویستە هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم لە وادەی خۆیدا ئەنجام بدرێت و هەرێمی كوردستان سەرۆكێكی تر بە خۆیەوە ببینێت جگە لە بارزانی. جوڵانەوەی نەوەی نوێ ئاماژەی بەوەكرد، ناكرێت لەبەر ئەوەی بارزانی بۆی نییە خۆی كاندید بكات، پۆستی سەرۆكی هەرێم هەڵپەسێردرێت یان هەڵبوەشێنرێتەوە. گۆڕان: رێگریمان كرد لە هەڵبژاردنی راستەوخۆ فراكسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی كوردستان دەنگی بە پرۆژە یاساكەداوە كە پرۆژەی خۆیەتی، لە لێدوانێكدا بۆ (درەو میدیا)، عەلی حەمە ساڵح رایگەیاند، ئەوان لەڕێگەی ئەو پرۆژەیاسایەوە كە پەسەندكرا توانییان بە یاسا رێگری بكەن لە بەڕێوەچونی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی بەشێوەی راستەوخۆ لەناو خەڵكدا كە پێشتریش دژی هەڵبژاردنی راستەوخۆ بوون و داوایان كردووە سەرۆك لە پەرلەمانەوە هەڵبژێردرێ. عەلی حەمە ساڵح وتی: ئێمە یەكلاكردنەوەی پرسی هەڵبژاردن و فەرمانگەی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستانمان داوەتە دەست خولی داهاتووی پەرلەمان و لە خولی داهاتوودا كاردەكەین بۆ كۆكردنەوەی دەنگی زۆرینە بۆ ئەوەی بتوانین یاسای سەرۆكایەتی هەرێم هەموار بكەین. یەكێك لەو رەخنانەی لە بزوتنەوەی گۆڕان دەگیرێت ئەوەیە لەڕێگەی ئەم یاسایەوە چارەنوسی سەرۆكایەتی هەرێمی داوەتەدەست پەرلەمانێك كە هێشتا دروست نەبووە و نازانرێت پێكهاتەكەی بە چ شێوەیەك دەبێت، بەڵام ئەندامانی فراكسیۆنی گۆڕان باسلەوە دەكەن هیچ رێگەچارەیەك نەبووە جگە لە دواخستنی پرسەكە، چونكە ئەگەر رێگری نەكرایە، هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی هەرێم لەگەڵ هەڵبژاردنی پەرلەمان كوردستان لە رۆژی 30/9دا راستەوخۆ لەناو خەڵكدا بەڕێوەدەچوو. پێشتر نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و جێگری سەرۆكی پارتی لە لێدوانێكدا وتی: هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی هەرێم بەڕێوەناچێت، بەڵام ئەمە تەنیا قسەبوو، دواخستنی هەڵبژاردن لەڕووی یاساییەوە پێویستی بە دەركردنی یاسا هەیە، ئەمەش هۆكارەكە بوو كە لە پەرلەمانەوە بە یاسا بڕیاردرا لەسەر دواخستنی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی هەرێم. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، سێ لە ئەندامانی فراكسیۆنی گۆڕان (عومەر عینایەت- شێركۆ حەمە ئەمین- پەروا عەلی) ئیمزایان لەسەر پرۆژە یاساكە نەكردووە و دەنگیشیان بە پەسەندكردنی یاساكە نەداوە. "زیندوكردنەوەی پرۆژەكەی 23ی حوزەیران" عومەر عینایەت ئەندامی فراكسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی كوردستان لە لێدوانێكدا بۆ (درەو میدیا) رایگەیاند، بە بۆچونی من پێویستی نەدەكرد بزوتنەوەی گۆڕان قسەی لەسەر ئەو بابەتە بكردایە، چونكە پارتی خۆی پرۆژەیاسایەكی ئامادەكردبوو، بەڵام كاتێك بینییان گۆڕان پرۆژەی هەیە و پرۆژەكەش هاوشێوەی پرۆژەكەی خۆیانە، سەرۆكایەتی پەرلەمان پرۆژەكەی گۆڕانی هێنایە پێشەوە و سیفەتی (استعجال)ی پێداوە، چونكە ناوەڕۆكی پرۆژەكەی گۆڕان و پارتی هیچ جیاوازییەكی ئەوتۆی نییە. لەبارەی ئەوەی ئەگەر گۆڕان بە یاسا هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی دوانەخستایە، پارتی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی بەیەكەوە لە یەككاتدا دەكرد، عومەر عینایەت وتی: جا با پارتی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی بكردایە، ئێمە بۆچی بترسین، ئێمە كە خەڵكمان لەگەڵ بێت بۆ دەبێت بترسین لە هەڵبژاردن. بەبۆچونی عومەر عینایەت دەبوو بزوتنەوەی گۆڕان لەبری ئەم پرۆژە یاسایە كە ئێستا بووە بە یاسا، پرۆژەیاساكەی (23)ی حوزەیرانی زیندووبكردایەتەوە و لەبری (5) حزب، ئەمجارە بانگهێشتی پارتی و پێكهاتەكانی تری بكردایە و پرۆژەكەی فراوانتر بكردایە، یاخود پرۆژەیاسایەكی پێشكەش بكردایە بۆ هەڵوەشاندنەوەی سەرۆكایەتی هەرێم، نەك بەو مشێوەیە كە پەرلەمانتارەكانیان شەرمەزاركردووە و هەندێك لە پەرلەمانتارانی فراكسیۆنی گۆڕان كە ئیمزایان لەسەر پرۆژەیاساكەش كردووە لە كاتی دەنگدان نەهاتونەتە ژورەوە. لە ماوەی دوو رۆژدا بزوتنەوەی گۆڕان لەڕێگەی فراكسیۆنەكەیەوە بەپەسەندكردنی هەردوو یاسای ( تیرۆر و هەڵپەساردنی سەرۆكایەتی هەرێم) هاوهەڵوێست بوو لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستاندا، لە كاتێكدا یەكێتی خۆی دزیەوە لەم پرسەدا، هەندێك كەس ئەم هەماهەنگییەی نێوان گۆڕان و پارتی وا لێكدەنەوە كە گۆڕان دەیەوێت دەرگای ئاشتەوایی لەگەڵ پارتی بكاتەوە، بەتایبەتی دەنگۆ هەیە كە پارتی و بەتایبەتیش مەسعود بارزانی تێبینی لەسەر ژمارەیەك كارەكتەری سیاسی ناو گۆڕان هەیەو هەموو هەوڵێك دەدات بۆ ئەوەی رێگری بكات لەوەی هیچ رۆڵێكیان لە حكومەتی داهاتووی عێراق و هەرێمدا هەبێت. "هەڵوەشاندنەوەی سەرۆكایەتی هەرێم ئینتیحارە" مەسعود عەبدولخالق شارەزای یاسای نێودەوڵەتی لە نوسینێكدا لە پەیجی تایبەتی خۆی، هەڵوەشاندنەوەی سەرۆكایەتی هەرێم بە "ئینتیحار" ناوبرد. مەسعود عەبدولخالق دەڵێ" راستە ئەو دامەزراوەیە وەك باقی دامەزراوەكانی تر زۆر خراپ بەكارهاتووە زیاتر لەۆقازانجی تەبەقەی گەندەڵ بەكارهاتووە، بەڵام وەك خودی دامەزراوەكە بۆ هەریمی كوردستان گرنگی نیشتمانی هەیە، زیاتر لە 300 هەرێم لەو جیهانە هەیە تەنها ئەو هەرێمانە رەهەندی دەولیان هەیە كە دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەریمیان هەیە، وەك باسك و كەتەلۆنیاو كۆرسیكاو فەلەستین و كوردستان و.. پیشووتریش كۆسۆڤاو خوارووی سودان". "نەمانی ئەو دامەزراوە خزمەتیكی گەورەیە بە بەغداو بچوككردنەوەی هەرێمە و ئیتر بەغدا دەتوانی وەك بەسرەو رومادی تەعامولی قانونی لەگەڵ هەولێر و سلیمانی و دهۆك بكات".
(درەو میدیا): پەرلەمانی كوردستان لە دانیشتنی ئەمڕۆ چوارشەممە 11ی تەمموزی 2018 دا، یاسای هەڵپەساردنی دامەزراوەی سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستانی پەسەندكرد، كە لەلایەن پارتی و گۆڕانەوە دوو پڕۆژە یاسا بۆ ئەو پرسە پێشكەشكرابوون. بەپێی یاساكە، هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەگەڵ هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان ئەنجامنادرێت، كە بڕیارە 30ی ئەیلولی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت. فراكسیۆنەكانی پارتی، گۆڕان و یەكێتی دەنگیان بە پڕۆژە یاساكە دا و بە زۆرینەی دەنگی 39 پەرلەمانتار پەسەندكرا، 15 پەرلەمانتاریش دژی بوون. فراكسیۆنەكانی یەكگرتووی ئیسلامی و كۆمەڵی ئیسلامی دەنگیان بە پڕۆژە یاساكە نەدا.
(درەو میدیا): خاوەن پێدوایستییە تایبەتەكان لە سلێمانی ئەمڕۆ چوارشەممە 11ی تەمموزی 2018، كورسی و دارشەقەكانیان لەبەردەم نوسینگەی پەرلەمانی كوردستاندا سوتاند، ئەوەش وەك ناڕەزایەتییەك لەدژی فەرامۆشكردنی چینەكەیان و وەڵامنەدانەوەی داواكارییەكان و دابیننەكردنی پێداویستییەكانیان لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە. سامان حسێن سەرۆكی یەكێتی كەمئەندامانی كوردستان لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا دوای ئەو ناڕەزایەتی دەربڕینە وتی:" ماوەی چوار ساڵە حكومەت هەرێم بەردەوامە لەسەر بەهەند سوكایەتیكردن بە هەستی خاوەن پێدوایستییە تایبەتەكان، بە پاساوی قەیرانی دارایی". سامان حسێن وتیشی:"خاوەن پێداویستییە تایبەتەكان بەهۆی ئەو سیاسەتە حزبییەی حكومەتی هەرێم پەیڕەوی دەكات رووبەڕووی مردنێكی هێواش بوونەتەوە". لە بەشێكی تری وتەكانیدا سەرۆكی یەكێتی كەمئەندامانی كوردستان جەختیكردەوە كە " چەندینجار داوامان لە لایەنە پەیوەندیدارەكان كردووە ئاوڕ لە نەهامەتییەكانمان بدەنەوە، بەڵام گوێبیستمان نەبوون و لەبەرئەوە بڕیاریماندا بۆ ناڕەزایەتی دەربڕین لەبەردەمی نوسینگەی پەرلەمانی كوردستان كورسی و دارشەقەكانمان بسوتێنین". راشیگەیاند كێبركێی سیاسی لە كوردستاندا خزمەت بە هاوڵاتیان ناكات، بەڵكو بوەتە هۆی برسیكردن و بە كەم بایەخكردنی هاوڵاتیان بەتایبەتی خاوەن پێدوایستییە تایبەتەكان.
.gif)
گفتوگۆی رۆژنامه‌وانی: نیاز عه‌بدولڵا یاسای ژماره 4ی ساڵی 2017ی لێبوردنی گشتی، له بڕگه‌ی 4ی مادده‌ی 9ی یاساكه‌دا هاتووه "به‌رتیل و ئیختیلاس و ئه‌و تاوانانه‌ی به سامانی گشتی په‌یوه‌ستن و تاوانه‌كانی گه‌نده‌ڵی هاتوو له مادده‌ی (یه‌كه‌م/بڕگه‌ی حه‌وته‌م) و مادده‌ی 14 و مادده‌ی 15ی یاسای ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی ژماره 3ی ساڵی 2011ی هه‌مواركراو" لێبوردنی گشتی نایگرێته‌وه. به‌ڵام دادگای ته‌مییزی كوردستان مادده‌ی 340ی یاسای سزادانی عێراقی ژماره 111ی ساڵی 1969ی خسته ناو ئه‌و دۆسیانه‌ی لێبوردنی گشتی ده‌یانگرێته‌وه. بۆیه (دره‌و میدیا) له گفتوگۆیه‌كی رۆژنامه‌وانی له‌گه‌ڵ دكتۆر ئه‌حمه‌د ئه‌نوه‌ر سه‌رۆكی ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی هه‌رێمی كوردستان، تاوتوێی رێكاره‌كانی ده‌ركردنی دۆسییه‌كانی گه‌نده‌ڵی له لێبوردنی گشتی و رێكاره‌كانی دادگا و پارێزبه‌ندی یاسایی و حیزبی كرد بۆ مامه‌ڵه‌كرد له‌گه‌ڵ دۆسیه‌كانی گه‌نده‌ڵی. دره‌و میدیا: ئێوه له ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی یاسا و بڕیاره‌كانی لێبوردنی گشتی چۆن ده‌بینن؟ ئه‌حمه‌د ئه‌نوه‌ر: زۆر هه‌وڵماندا ئه‌و لێبوردنی گشتییه ده‌رنه‌چێت، چونكه دیارده‌یه‌كی خراپه و یه‌كێكه له خاڵه لاوازه‌كان بۆ سه‌روه‌ر نه‌بوونی یاسا له هه‌رێمی كوردستان كه چه‌ند ساڵ جارێك به یاسا ده‌رده‌چێت. هه‌وڵه‌كه‌مان له رێگریكردن له ده‌رچوونی یاساكه سه‌ری نه‌گرت، به‌ڵام هه‌وڵماندا دۆسیه‌كانی تایبه‌ت به گه‌نده‌ڵی به ده‌ربكرێن له یاساكه و لێبوردنی گشتی نه‌یانگرێته‌وه. به‌كرده‌یی په‌رله‌مانی كوردستان وه‌ڵامی ئه‌و داوایه‌‌ی ئێمه‌یان دایه‌وه و وه‌ك ئه‌وه‌ی چۆن له یاسای ده‌ستپاكیدا هاتووه لێبوردنی گشتی ئه‌و دۆسیانه‌ی نه‌گرته‌وه. دره‌و میدیا: كه یاساكه رێگری له لێبوردنی گشتی بۆ دۆسییه‌كانی گه‌نده‌ڵی ده‌كات، بۆچی دادگای ته‌مییزی كوردستان- ده‌سته‌ی سزایی، لێبوردنی بۆ دۆسییه‌كانی گه‌نده‌ڵی له وه‌زیفه گشتییه‌كان ده‌ركرد؟ ئه‌حمه‌د ئه‌نوه‌ر: له ناوه‌ڕاستی مانگی دووی ئه‌م ساڵ سه‌یرمان كرد بڕیارێكی دادگای ته‌مییزی كوردستان ده‌رچووه كه مادده‌ی 340ی سزادانی عێراقی كه تایبه‌ته به ئه‌ركه‌كانی وه‌زیفه‌ی گشتی و گه‌یاندنی زیانی به ئه‌نقه‌ست به وه‌زیفه‌ی گشتی، خراوه‌ته چوارچێوه‌ی بڕیاره‌كانی لێبوردنی گشتی. ئێمه په‌نامان بۆ پهرلهمان و لیژنه‌ی یاسایی برد چونكه لیژنه‌ی یاسایی خۆیان رۆڵی سه‌ره‌كییان له داڕشتنی یاساكه هه‌بووه، بۆئه‌وه‌ی بزانین ته‌فسیری ئه‌وانیش چییه، خۆشبه‌ختانه ته‌فسیری ئه‌وان له رێگای سه‌رۆكایه‌تی پهرلهمان هاته‌وه و درایه‌وه ئه‌نجوومه‌نی دادوه‌ری، به‌وه‌ی ئه‌و مادده‌یه لێبووردنی گشتی نایگرێته‌وه. دواتریش هه‌وڵماندا له رێگای لیژنه‌ی راستكردنه‌وه‌ی ئه‌و بڕیاره‌ی دادگای ته‌مییز كه یه‌كێكه له ئامرازه‌كانی تانه‌دان له بڕیاری دادگای ته‌مییز، ئه‌و ئه‌و بڕیاره راگیرا و دوای گفتوگۆ و نووسینی لائیحه‌یه‌كی یاسایی بڕیاره‌كه‌ی پێشووی خۆی راستكرده‌وه و جارێكی تر مادده‌ی 340 خرایه‌وه ناو ئه‌و ماددانه‌ی لێبوردنی گشتی نایگرێته‌وه. سه‌رۆكی ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی هه‌رێم: نه‌بوونی یاسای بودجه یه‌كێكه له خاڵه لاوازه‌كانی حوكمڕانی چوار ساڵی رابردووی كابینه‌ی هه‌شت دره‌و میدیا: ژماره‌ی دۆسییه‌كان و قه‌باره‌ی له ده‌ستچوونی ماددی گه‌نده‌ڵییه‌كان چه‌ند ده‌بوون ئه‌گه‌ر لێبوردنی گشتی له‌و دۆسیانه ره‌چاوبكرایه؟ ئه‌حمه‌د ئه‌نوه‌ر: به ره‌چاوكردنی لێبوردنی گشتی بۆ مادده‌ی 340ی یاسای سزادانی عێراقی له هه‌رێم مه‌ترسی هه‌بوو نزیكه‌ی 38 كه‌یسی گه‌نده‌ڵی دابخرێن، ئێستا ئه‌و مه‌ترسیانه نه‌ماوه و هه‌ندێك له‌و كه‌یسانه له قۆناغی دادگایی كردنن و هه‌ندێكیشیان لێكۆڵینه‌وه كردن تیایاندا ته‌واو نه‌بووه. به‌پێی قه‌باره‌ی گه‌نده‌ڵییه‌كه ئه‌گه‌ر ئه‌م دۆسیانه ئه‌گه‌ر لێبوردنی گشتییان بۆ ده‌ربچوایه به ملیاره‌ها دینار زیان به بودجه‌ی گشتی ده‌كه‌وت. رێژه‌ی ئه‌و پاره‌یه‌ی گه‌نده‌ڵیشی تیادا ده‌كرێت له وه‌زیفه گشتییه‌كان، قه‌باره‌ی ئه‌و به‌هه‌ده‌ردانه هه‌ر چه‌ند بێت دواجار هه‌ر گه‌نده‌ڵییه. دره‌و میدیا: نه‌بوونی یاسای بودجه له هه‌رێمی كوردستان چه‌ند بۆته به‌ربه‌ست له‌به‌رده‌م قورسكردنی كاره‌كانی ئێوه و نادیاری سه‌رچاوه‌كانی دارایی؟ ئه‌حمه‌د ئه‌نوه‌ر: یاسای بودجه له هه‌ر وڵاتێك یه‌كێكه له بنه‌ماكانی شه‌فافییه‌ت، كه ده‌بێ دارایی گشتی له رێگای یاسای بودجه‌ی گشتییه‌وه كه له پهرلهمان په‌سند ده‌كرێت هه‌بێت، ئه‌وه كاری هه‌موو ده‌زگاكان ئاسانتر ده‌كات به رادده‌یه‌ك كه ده‌زانن هه‌ر وه‌زاره‌تێك و سێكته‌رێك چه‌ند پاره‌ی بۆ ته‌رخانكراوه، چۆنیش سه‌رف ده‌كرێت، ئه‌و كات كاره‌كه بۆ دیوانی چاودێری دارایی كه ده‌زگایه‌كی وردبینی كردنه و هاوكات بۆ ده‌سته‌ی ده‌ستپاكییش ئه‌گه‌ر سكاڵایه‌ك هه‌بێ ئاسنتره. نه‌بوونی یاسای بودجه یه‌كێكه له خاڵه لاوازه‌كانی حوكمڕانی چوار ساڵی رابردووی كابینه‌ی هه‌شت، راسته بیانووه‌كه ئه‌وه‌یه داهاتمان مانگانه‌یه به‌ڵام ده‌كرا میزانیه‌یه‌كی ته‌قدیری دابندرایه. دره‌و میدیا: پرۆسه‌ی دادگاییكردنی دۆسیه‌كانی گه‌نده‌ڵی له دادگاكان چۆن به‌ڕێوه ده‌چن؟ ئه‌حمه‌د ئه‌نوه‌ر: ئێمه كێشه‌مان ئه‌وه‌یه كه‌یسه‌كانی گه‌نده‌ڵی له قۆناغی دادگایی كردن زۆر دواده‌كه‌ون، به تایبه‌ت هه‌ندێك دادگا هه‌یه كه‌یس ساڵ بۆ ساڵ و نیوێك له لایان ده‌مینێته‌وه و ئامرازه‌كانی تانه‌دان له جینایات به سیفه‌تی ته‌مییزی و داد زۆر ده‌مینێته‌وه، كه‌یسمان هه‌یه ماوه‌ی ساڵێكه له دادگای ته‌مییزی كوردستان نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه. بۆیه ئه‌مه وای كردووه یه‌ك لاكردنه‌وه‌ی دۆسیه‌كان قورستر بێت، دیاره ئالییه‌ته‌كان ئالییه‌تی قانونین و قسه‌مان له‌سه‌ر ئالییه‌ته قانونیه‌كه نییه، به‌ڵام له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌و ده‌زگایانه لۆدێكی زۆری كه‌یسیان له‌سه‌ره به‌داخه‌وه سه‌ره‌ڕای رێنماییه‌كانی خۆشیان به‌ڵام هه‌ندێك جار به ئاسایی مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ كه‌یسه‌كانی گه‌نده‌ڵی ده‌كه‌ن، به‌شێك له كه‌یسه‌كانی گه‌نده‌ڵی به‌تایبه‌ت له پارێزگای هه‌ولێر و دادگای جینایاتی هه‌ولێر تا ئێستا زۆر خه‌مسارد بووه و ئه‌مه وای كردووه ئێمه داوا بكه‌ین بۆ یه‌كلایی كردنه‌وه‌ی یه‌كێك له كه‌یسه‌كان بۆمان بگۆڕن. بۆیه سه‌ره‌تای ئه‌م ساڵ كه دۆسیه‌كانمان راگه‌یاند له سه‌رووی 150 كه‌یس له قۆناغی دادگاییكردن بوون و ئێمه چه‌ند رۆژی داهاتووش داتاكانی تر رائه‌گه‌یه‌نین. هیوامان وابوو ئه‌و شه‌ش مانگه به‌شێكی زۆری كه‌یسه‌كان یه‌كلایی بكرێته‌وه، به‌ڵام به داخه‌وه به‌هۆی زۆری كه‌یسه‌كان و خه‌مساردی له كه‌یسه‌كانی گه‌نده‌ڵی وه‌كو پێویست یه‌كلایی نه‌كراونه‌ته‌وه. سه‌رۆكی ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی هه‌رێم:به‌شێك له كه‌یسه‌كانی گه‌نده‌ڵی به‌تایبه‌ت له پارێزگای هه‌ولێر و دادگای جینایاتی هه‌ولێر تا ئێستا زۆر خه‌مسارد بووه دره‌و میدیا: پارێزبه‌ندی یاسایی چه‌ند به‌ربه‌سته له‌به‌رده‌م به‌ڕێوه‌چوونی لێپرسینه‌وه‌ی یاسایی له دۆسیه‌كانی گه‌نده‌ڵی؟ ئه‌حمه‌د ئه‌نوه‌ر: پارێزبه‌ندی به یاسا ده‌درێت، بۆ نموونه وه‌زیره‌كان بۆ چوونه به‌رده‌م دادگایان پێویست به ره‌زامه‌ندی ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران ده‌كات، په‌ر‌له‌مانتار حه‌سانه‌ی هه‌یه و به‌پێی یاسا ده‌بێ سه‌رۆكایه‌تی پهرلهمان رازی بێت. به‌شێكی زۆر له داموده‌زگاكان هه‌تا سه‌ندیكاكانیش له یاساكانی خۆیان ره‌زامه‌ندی مه‌ركه‌زییان كردۆته مه‌رج له كاتی دادگاییكردنی ئه‌ندامه‌كانیان. بۆ نموونه تۆ ناتوانی له وه‌زاره‌تی ناوخۆ كه‌سێك بانگ بكه‌ی ئه‌گه‌ر وه‌زاره‌تی ناوخۆ رازی نه‌بێت زۆری حه‌سانه و ره‌زامه‌ندی مه‌ركه‌زی خاڵی لاوازی هه‌ر وڵاتێكه كه بییه‌وێت رووبه‌ڕووی گه‌نده‌ڵی ببێته‌وه. سه‌رۆكی ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی هه‌رێم: به داخه‌وه به‌هۆی زۆری كه‌یسه‌كان و خه‌مساردی له كه‌یسه‌كانی گه‌نده‌ڵی وه‌كو پێویست یه‌كلایی نه‌كراونه‌ته‌وه دره‌و میدیا: حیزبه‌كان چه‌ند بوونه‌ته پارێزبه‌ندی بۆ به‌رپرسانی حیزبی له دۆسیه‌كانی گه‌نده‌ڵی؟ ئه‌محه‌د ئه‌نوه‌ر: ئه‌وه‌ی حه‌سانه‌ی حیزبییه لایه‌نێكی نایاساییه و لایه‌نێكی سیاسی و واقعییه له مڕۆی هه‌رێم، كه كه‌سێك پۆستێكی سیاسی یان عه‌سكه‌ری هه‌یه، دیاره ئه‌و حاڵه‌تانه‌ش ئه‌وه‌نده زۆر نین وه‌كو كه‌یس له‌لای ئێمه، به‌ڵام ئه‌و حاڵتانه بوونیان هه‌یه و ئێمه هه‌وڵمانداوه و تارادده‌یه‌كی زۆر به‌سه‌ر ئه‌و ئاسته‌نگه زاڵ بووین و له ئاستێكی باش خه‌ڵك هاتۆته به‌رده‌م دادگای لێكۆڵینه‌وه. ئه‌وه‌ش حاڵه‌تێكی باشه، به‌ڵام چه‌ند حاڵتێكیشمان هه‌یه بۆ نموونه خه‌ڵكمان هه‌یه رای كردووه یان له ده‌ره‌وه‌ی وڵاته، خه‌ڵكمان هه‌یه به‌هۆی نادیاری شوێنه‌كه‌ی نه‌مانتوانیوه ته‌بلیغی بكه‌ین. حاڵه‌تی ره‌زامه‌ندی مه‌ركه‌ز و حه‌سانه له كوردستان خاڵێكی لاوازه، چونكه هه‌ر وڵاتێك بییه‌وێت دژایه‌تی گه‌نده‌ڵی بكات ئه‌بێت ئه‌و پارێزبه‌ندییانه له ته‌سكترین چوارچێوه بێت. به تایبه‌تی ته‌سكبكرێته‌وه له ئه‌ندامانی پهرلهمان، چونكه ئه‌ندامانی پهرلهمان خۆیان هه‌ڵبژێردراوی خه‌ڵكن و پێویسته ئه‌وه‌ش رێكارێكی گونجاوی بۆ دابندرێت، كاتێك په‌رله‌مانتارێك دۆسیه‌یه‌كی له‌سه‌ر بێت به‌پێی ئه‌و میكانیزمه رێگر نه‌بێت له‌به‌رده‌م رێكاری یاسایی.
.jpg)
(درەو میدیا): ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی ئەمڕۆ سێشەممە 10ی تەمموز كۆبوونەوەیەكی ئاسایی ئەنجامدا و بڕیاریدا ئەنجومەنی نوێیی شارەوانیی بۆ شار و شارۆچكەكانی پارێزگاكە پێكبهێنێت. دوای كۆبوونەوەكە، ئازاد حەمەئەمین، لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند لە كۆبوونەوەكەدا پرسی پێكهێنانی ئەنجومەنی شارەوانییەكان تاوتوێكراوە و بڕیاری پێویست دراوە بۆ پێكهێنانی ئەنجومەنی نوێ و جەختیشیكردەوە پێویستە لە ماوەی 60 رۆژدا ناوی كاندیدەكانی ئەنجومەنی شارەوانی ناوەندی سلێمانی و قەزاو ناحییەكان پێشكەشی ئەنجومەنی پارێزگا بكرێن بۆئەوەی دەنگیان لەسەر بدرێت و ئەنجومەنی شاروانییەكان پێبكهێنرێن. ئەنجومەنی شارەوانی قەزا و ناحیەكانی سلێمانی ساڵی 2000 ئەنجامدرا و سەرۆك و ئەندامانی ئەنجومەنی شارەوانییەكان بە دەنگدانی راستەوخۆ لەلایەن هاوڵاتیانەوە هەڵبژێدران، بەڵام لەو كاتەوە هیچ هەڵبژاردنێكی ئەنجومەنی شارەوانییەكان بەڕێوەنەچووە و هەموویان لەلایەن حكومەتەوە دامەزرێنراون. هاوكات ئەكرەم شەریف، ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لە پەیچی خۆی لە تۆڕی كۆمەلایەت فەیسبوك نوسیوێتی: ئە مڕۆ سێشە ممە 10ی تەمموز كاتژمێر ۱٠ی سە ر لە بەیانی ، (٤۷) هەمین كۆبونەوەی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی ئەنجامدراو چەند بابەتێكی گرنگ خرایە بەرباس : ۱ . بڕیاردرا بە رەتكردنەوەی بڕیاری ئەنجومەنی باڵای وەبەرهێنان سەبارەت بە تەملیككردنی عەلوەی نوێی سلێمانی و كۆی تەملیككردنەكانی دیكە ی هاوشێوە ی . ۲.پەسەندكردنی كۆنوسی لیژنەی كاتی ئەنجومەنی پارێزگا سەبارەت بە پێكهێنان و دیاریكردنی كاندیدان لەلایەن پارێزگای سلێمانی و سەرۆكی ئیدارەی ڕاپەرین و گەرمیان بۆ ئەنجومەنی شارەوانییەكان لە سنوری پارێزگای سلێمانی كە لە دوو مانگ زیاتر تێنەپەڕێت. ۳.رونكردنەوەی سەرۆكی ئەنجومەن سەبارەت بە هەڵبژادنەكانی ئەنجومەنی پارێزگاكان و ئەنجومەنی وەزیران وەزیری ناوخۆی ڕاسپاردووە بە ئامادەكردنی ڕاپۆرتێك سەربارەت بە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان ، لە ژێر ڕۆشنایی ەە ردوو یاسای ژمارە ( ۳، ٤) تایبەت بە دەسەڵات و تایبەتمەندی و چۆنیەتی هەڵبژاردنی ئە نجومەنی پارێزگا و قە زا و ناحیە كان . ٤. بڕیاردان لەسەر فراوانكردنی گوندی میرەدێ لە ناحیەی زەرایەن.
.gif)
درەو میدیا "دەنگەكانی ی.ن.ك لە سلێمانی وەك خۆی ماوەتەوە و كەمی نەكردووە و لایەنە دۆڕاوەكانی هەڵبژاردن خەڵك چەواشە دەكەن" ئەمە وتەی د. بڕیار ڕەشید وتەبێژی دەزگای هەڵبژاردنی یەكێتی یەكێتی نیشتیمانی كوردستانە بۆ ماڵپەری دەزگای هەڵبژاردنی یەكێتی. وتەبێژەكەی دەزگای هەڵبژاردنی یەكێتی جەخیشی كردۆتەوە كە " دەنگەكانی یەكێتی لە سلێمانی كەمیان نەكردووە" بەڵكو "لایەنە دۆڕاوەكان دەیانەوێت خەڵك چەواشە بكەن و هەوڵدراوە لەدژی یەكێتی دەستكاری دەنگەكان بكرێت" سەبارەت بە چۆنیەتی دەستكاریكردنی سندوقەكانیش وتەبێژی دەزگای هەڵبژاردنی یەكێتی دەڵێت: هەوڵ دراوە دژی ی.ن.ك دەستكاری دەنگەكان بكرێت و بەهۆی دەستكاریكردنی قفڵی سەر هەندێك لە سندوقەكان سكاڵامان تۆمار كردووە" ئەو لێدوانەی وتەبێژی دەزگای هەڵبژاردنی یەكێتی لەكاتێكدایە بەشێك لە ئەنجامی ژماردنەوەی دەستی دەنگەكان بڵاوكرایەوەو بەراورد كرا بە ئەنجامی ئەلكترۆنی دەركتەوتووە كە جیاوازی زۆر لە ئەنجامی دەنگەكاندا هەیەو لە ژمارەیەك سندوقیش دەنگەكانی یەكێتی بەشێوەیەكی بەرچاو كەمیكردووە.
(درەو میدیا): لە رۆژی یەكەمی جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكانی پارێزگای سلێمانی، 63 سندوق جیاكردنەوەی دەستیان بۆكرا لە كۆی 188 سندوق كە سكاڵایان لەسەرە، بە پێی زانیارییەكانی " درەو میدیا" كە لەسەرچاوەیەكی رەسمییەوە وەریگرتوون، رێژەی دەنگەكانی یەكێتی 48% بۆ 50%ی كەمیكردووە بە بەراورد بە رابردوو. لە كۆی ئەو 63 سندوقەی كە ئەژماری دەستیان بۆكراوە، 55 سندوقیان كە نزیكەی 11 هەزار دەنگی تیابووە بە وردی بەراورد كراوە بە دەنگەكانی رابردوو كە بەشێوەی ئەلیكترۆنی راگەیەنرابوو، دەركەوتووە كە جیاوازی زۆر هەیە، بە جۆرێك لەو 55 سندوقەی بەراوردكراوە دەنگەكان بەم شێوەیە بوون: - دەنگەكانی یەكێتی لە 4500 دەنگەوە بەرێژەی 39% بوو كەمیكردووە بۆ 2200 دەنگ بەرێژەی 22% واتا 17% كەمیكردووە . - دەنگەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لەو 55 سندوقەدا كە 2600 دەنگ بووە پێشتر بەرێژەی 24% ئێستا زیادیكردووە بۆ نزیكەی 4000 دەنگ بەرێژەی 31% واتا رێژەی دەنگەكانی 7% زیادیكردووە. هاوكات بە پێی زانیارییە وردەكانی " درەو میدیا " ئەو گۆڕانكارییەی كە لە دەنگەكاندا روویداوە بەم شێوەیە دابەش بووە بەسەر حزبەكانی تردا : پلەی یەكەم بزوتنەوەی گۆڕان پلەی دووەم نەوەی نوێ پلەی سێیەم كۆمەڵی ئیسلامی پلەی چوارەم پارتی دیموكراتی كوردستان پلەی پێنجەم یەكگرتووی ئیسلامی پلەی شەشەم هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری نمونەی زیادبوون و كەمبوونی چەند سندوقێكی پارێزگای سلێمانی: ناوەندی پێشڕەو ژمارە 126102 وێستگەی ژمارە 1 دەنگەكانی یەكێتی لە 99 دەنگەوە بووە بە 28 واتا 71 دەنگ كەمیكردووە بەرێژەی 71% كەمیكردووە دەنگەكانی گۆران لە 76 دەنگەوە بووە بە 85 دەنگ واتا 9 دەنگ زیادیكردووە دەنگەكانی كۆمەڵ لە 7 دەنگەوە بووە بە 20 دەنگ واتا 13 دەنگ زیادیكردووە دەنگەكانی نەوەی نوێ لە 6 دەنگەوە بووە بە 14 واتا 8 دەنگ زیادیكردووە دەنگەكانی یەكگرتوو لە 7 دەنگەوە بووە بە 19 واتا 12 دەنگ زیادیكردووە دەنگەكانی پارتی لە 11 بووە بە 21 واتا 10 دەنگ زیادیكردووە دەنگەكانی هاوپەیمانی لە 8 دەنگەوە بووە لە 19 دەنگ واتا 11 دەنگ زیادیكردووە ناوەندی ڕۆژهەڵات بنكەی ژمارە 126201 وێستگەی ژمارە ٣ دەنگەكانی یەكێتی لە 89 دەنگەوە بۆ 42 كەمیكردووە واتا 47 دەنگ كەمیكردووە واتا بەرێژەی 53% كەمیكردووە. دەنگەكانی گۆڕان لە 47 دەنگەوە بۆ 66 دەنگ زیادیكردووە 19 دەنگ زیادیكردووە دەنگەكانی كۆمەڵ لە 10 دەنگەوە بۆ 17 دەنگ زیادیكردووە 7 دەنگ زیادیكردووە دەنگەكانی نەوەی نوێ لە 16 دەنگەوە بۆ 21 دەنگ زیادیكردووە 5 دەنگ زیادیكردووە دەنگەكانی هاوپەیمانی لە 9 دەنگەوە بۆ 14 دەنگ زیادیكردووە 5 دەنگ زیادیكردووە دەنگەكانی یەكگرتوو لە 7 دەنگەوە بۆ 12 دەنگ زیادیكردووە 5 دەنگ زیادیكردووە دەنگەكانی پارتی لە 13 دەنگەوە بۆ 22 دەنگ زیادیكردووە واتا 9 دەنگ زیادیكردووە ئەنجامی دەنگەكان بەو شێوەیەی جیاكراوەتەوە تا ئێستا گۆڕانكاریی لە ژمارەی كورسییەكاندا دروست دەكات، بەڵام مەرج نیە بە ژمارەی زۆر، ئەگەر هەوڵی گۆڕین و دەستكاریكردنی دەنگەكان نەدرێت.
.gif)
(درەو میدیا): دوای گەڕانەوەی لە دەرەوەی وڵات عومەری سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان، هەوڵی چارەسەركردنی كێشە ناوخۆییەكانی بزوتنەوەی گۆڕان دەدات، كە ماوەیەكە لەناو خۆی بزوتنەوەكەوە هاتوەتە دەرەوە و سایت و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و تەنانەت میدیای گۆڕانیشی گرتوەتەوە. لە هەنگاوێكدا رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان سەردانی هەریەك لە قادری حاجی عەلی و عوسمانی حاجی مەحمودی كردووە. بە گوێرەی زانیارییەكانی" درەو میدیا" رۆژەی شەممە 7ی تەموزی 2018، عومەری سەید عەلی بە یاوەری هەریەك لە جەلال جەوهەر و مستەفای سەیدقادر، سەرەتا سەردانی ماڵی عوسمانی حاجی مەحمودی كرد و هەروەها رۆژی 8ی تەموزی 2018 رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان بە یاوەری وەفدێكی خانەی راپەڕاندن سەردانی ماڵی قادری حاجی عەلی كرد، كە لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاردا سەرپەرشتیاری لیژنەی باڵای هەڵبژاردنی بزوتنەوەی گۆڕان بووە. لە هەردوو سەدانەكەدا رێکخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان، گفتوگۆی چڕ لەسەر كێشە ناوخۆییەكانی بزووتنەوەی گۆڕان كراوە و داوای لە عوسمانی حاجی مەحمود و قادری حاجی عەلی كردووە، كە بێنەوە سەركارەكانی خۆیان و پێكەوە كێشەكان چارەسەربكەن، رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان بەڵێنی چارەسەركردنی كێشەكانی داوەو لە مەترسی بارودۆخەكە و ئاییندەی گۆڕان ئاگاداریكردونەتەوە، بەڵام ئەوان جەختیان لەسەر هەنگاوەكانی پێشووی خۆیان كردوەتەوە بۆ چارەسەری كێشەكان و كە پێشتر بە چەندین رێگە چارەسەرەكەیان خستوەتەروو.
.gif)
(درەو میدیا): هەفتەی داهاتوو فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی كەركوك دەكرێتەوە و گەشتە نێوخۆیی و نێودەوڵەتییەكانی دەستپێدەكات و وەزارەتی گواستنەوەی عێراقیش رەزامەندی لەسەرئەوە دەربڕیوە. راكان جبوری، پارێزگای كەركوك بە وەكالەت لە بەیاننامەیەكدا لە پەیجەكەی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك رایگەیاندووە، دوای كۆبوونەوە لەگەڵ كازف فنجان حەمامی وەزیری گواستنەوەی عێراق و تاوتوێكردنی بایەخی فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی كەركوك بۆ پارێزگاكە، بڕیادرا لە هەفتەی داهاتووەوە گەشتە نێوخۆیی و ئاسمانییەكان لەو فڕۆكەخانەیە دەستپێبكەن. راكان جبوری روونیشیكردوەتەوە كە حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق رەزامەندی دەربڕیوە پرۆژەی فڕۆكەخانەی كەركوك رەوانەی وەبەرهێنان بكرێت. لایخۆشیەوە وەزیری گواستنەوەی عێراق لە كۆبوونەوەكەدا رایگەیاندووە وەزارەتەكە لە دوو هەفتەی داهاتوودا فڕۆكەخانەی كەركوك بەڕووی گەشتە دەرەكییەكان بۆ لوبنان، توركیا و ئێران و گەشتە نێوخۆییەكان بۆ بەغدای پایتەخت و پارێزگاكانی تر دەكاتەوە.
درەو میدیا: تەنها لە پرۆسەی هەڵبژاردنەكان ( بانگەشەو رۆژی ئەنجامدانی هەڵبژاردن) 39 پێشێلكاری بەرامبەر بە 45 رۆژنامەنووسان كراوەو پێشلكاری بەرامبەر بە 3 نوسینگەی راگەیاندن كراوە. بەپێی راپۆرتی تایبەت بە پێشێلكارییەكان بەرامبەر ڕۆژنامەنووسان لە هەرێمی كوردستان لە پڕۆسەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق (12/5/2018) كە لەلایەن لێژنەی داكۆكی لە ئازادی ڕۆژنامەنووسی و مافی ڕۆژنامەنووسانی سەندیكای رۆژنامەنووسان كوردستانەوە بڵاوكراوتەوە ئاماژە بەوە كراوە: وەك هەمیشە لە هەرێمی كوردستاندا لە بانگەشەی هەڵبژاردن و ڕۆژی دەنگداندا ڕۆژنامەنووسان ڕووبەڕووی پێشێلكاری، ڕێگری زۆرو زەوەند دەبنەوە لەلایەن دەزگا ئەمنییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان، لە شارو شارۆچكەكانی كوردستاندا، بەڵگەش بۆ ئەمە لەكاتی پڕۆسەی هەڵبژاردن بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە (12/5/2018) جارێكی تر تووندوتیژییەكان بەرۆكی ڕۆژنامەنووسانی گرتەوە و زیاتر لە 39 پێشێلكاری جۆراوجۆر دەرهەق بە 48 ڕۆژنامەنووس ئەنجامدراوە، هەروەها بەپێی ئەو ئامارانەی كۆكراوەتەوە 5 ڕۆژنامەنووس لە ڕەگەزی مێ و 40 ڕۆژنامەنووس لە ڕەگەزی نێر و 3 نووسینگە ڕووبەڕووی پێشێلكاری و دەستدرێژی بوونەتەوە، سەرەڕای ئەوەی چەند بنكەیەك لە سەرجەم شارو شارۆچكەكان بۆ ڕووماڵی ڕۆژنامەنووسان دیاریكرابوو، لەگەڵ بوونی باجی تایبەت بە كۆمسیۆن بۆ ڕێگەپێدان بە ڕووماڵی ڕۆژنامەنووسان بەڵام چەندین پێشێلكاری جۆراوجۆر ڕووبەڕووی ڕۆژنامەنووسان بوەوە لە سەرتاسەری هەرێمی كوردستاندا، ئەم ئامارانە ئەوەمان پێدەڵێن كە هێشتا ئازادی ڕادەربڕین و بەها دیموكراسییەكان لە مەترسیدایە و كاری ڕۆژنامەنووسی مەترسی زۆری لە بەردەمدایە.
( درەو میدیا): میدیاكانی عێراق دەقی رێككەوتنێكی هەردوو هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا و فەتح و پارتی دیموكراتی كوردستانیان بۆ پێكهێنانی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانی و حكومەتی نوێی عێراق بڵاوكردەوە. بە گوێرەی بەندەكانی رێككەوتنەكە هەردوو لیستی دەوڵەتی یاسا و فەتح پشتیوانی لە كاندیدی كورد بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار دەكەن كە مەسعود بارزانییە و پارتی دیموكراتی كوردستانیش پشتیوانی كاندیدی هەردوو لیستەكە دەكات بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران كە نوری مالیكییە. دوای بڵابوونەوەی دەقی ئەو رێككەوتنە، هیشام ركابی بەڕێوەبەری نوسینگەی راگەیاندنی نوری مالیكی سەرۆكی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند ڕێككەوتن لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ پێكهێنانی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانی دوورە راستییەوە و هیچ بنەمایەكی نییە. ركابی لە لێدوانێكیدا بۆ " غەد پرێس" وتی ئەو بەڵگەنامەیەی بڵاوكراوەتەوە راست نییە و هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا روونكردنەوە لە بارەیەوە بڵاودەكاتەوە. هاوكات نوسینگەی رۆژنامەوانی، فازڵ میرانی، سكرتێری مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان، روونكردنەوەیەكی لەبارەی ئەو نوسراوە بڵاوكردەوە، كە ناوەڕۆكی ئەو نوسراوە، ساختەیە سەرلەبەری دوورە لە راستی ”شێوازێكی نەشیاوە، بۆ راوكردن لە ئاوی لێڵدا“. نوسینگەی رۆژنامەوانی، سكرتێری مەكتەبی سیاسیی پارتی، جەختیشیكردوەتەوە كە داوا لە لایەنە پەیوەندیدارەكان دەكەن كە لێكۆڵینەوە لەو لایەنە بكەن، كە ئەو هەواڵەی بڵاو كردووەتەوە، هەركاتێك ئەو لایەنانە ئاشكرا بوون، دەیاندەنە دادگا. ئەمەش دەقی بەڵگەنامەكەیە: بەناوی خوای بەخشندە و میهرەبان یاداشتی رێككەوتنی سیاسی بۆ پتەوتركردنی بەرژەوەندییە نیشتیمانییە باڵاكانی وڵات و رەچاوكردنی ئەو بارودۆخەی كە گەلی عێراق پێیدا تێدەپەڕێت، پارتی دیموكراتی كوردستان و ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا و هاوپەیمانی فەتح بۆچونی خۆیان یەكخست لەسەر ئەم خاڵە بنەڕەتییانە بۆ پاڵپشتیكردن لە پێكهێنانی كوتلەی گەورە كە حكومەتی داهاتووی عێراق پێكدەهێنێت. 1- هەردوو لیستی دەوڵەتی یاسا و فەتح پشتیوانی لە كاندیدی كورد بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار دەكەن كە بەڕێز مەسعود بارزانییە. 2- پارتی دیموكراتی كوردستان پشتیوانی كاندیدی هەردوو لیستەكە دەكات بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران كە بەڕێز نوری مالیكییە. 3- هەردوو ئیئتییلافی فەتح و دەوڵەتی یاسا پشتیوانی هەوڵەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان دەكەن بۆ هێنانی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و بزوتنەوەی گۆڕان بۆ ناو ئەم رێككەوتنە. 4- پارتی دیموكراتی كوردستان كاردەكات بۆ قایلكردنی لیستە سونییەكان بۆ هاتنەناو ئەم هاوپەیمانێتییە. 5- هەردوو ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا و فەتح بەڵێن دەدەن بە پێكهێنانی ئیدارەیەكی سەربازی هاوبەش لە كەركوك و گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ كەركوك لەگەڵ هێشتنەوەی هێزە فیدراڵییەكان لەو شارە. تێبینی: كۆبونەوەیەك لەنێوان نوێنەرانی ئەو لایەنانەی كە ئیمزای ئەم رێككەوتنانەیان كردووە بەڕێوەدەچێت بە ئامادەبوونی سەرۆكی نێردەی نەتەوە یەكگرتووەكان لە عێراق، بە ئامانجی جێگیركردنی ئەم خاڵە و جێبەجێكردنی دوای پێكهێنانی حكومەت بەشێوەیەكی راستەوخۆ. 6- زیندوكردنەوەی دانوستانەكانی تایبەت بە هەناردەكردنی نەوت لە هەرێمی كوردستان، لەگەڵ هەوڵدانی پەرلەمانتارانی (فەتح و قانون) بۆ گەڕاندنەوەی رێژەی 17%ی بودجەی بۆ هەرێم لە بودجەی ساڵی 2019دا. ئیمزاكان: محەمەد هاشمی حەسەن سنێد فازل میرانی 7/7/2018
.gif)
توركیا لەڕێگەی سەربازی و ئابوری و كلتورییەوە هەرێمی داگیركردووە راپۆرتی شیكاری/ محەمەد رەئوف "ئەولادەكانم، سەددام حسێن دەیەوێ ئێمە لە عێراق نەهێڵێت، دەشزانن كە ئێران ئێمەی جێهێشت، بۆیە لەناوچەكە تاكە میللەت كە باوەڕمان پێی هەبێت (گەلی تورك)ە" ئەمە وەسێتی مەلا مستەفای بارزانییە بۆ كوڕەكانی، كە لە 20ی شوباتی 1992 مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان لەبەردەم سلێمان دەمیرەلی سەرۆك وەزیرانی ئەوكاتی توركیا ئاشكرایكردووە. لەم وەسێتەی مەلا مستەفای بارزانیەوە دەردەكەوێت، كە پەیوەندییەكانی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان و توركیا ئەگەر هەندێكجار بەرزی و نزمیشی تێكەوتبێت، بەڵام پەیوەندییەكی مەبدەئییە بۆ پارتی و وەسێتێكە كە دەبێت جێبەجێبكرێت، بۆیە هەركات توركیا پەیوەندییەكانی لەگەڵ هەرێمی كوردستان و پارتیدا خراپ بووبێت، بەردەوام پارتی هەوڵی ئاساییكردنەوەی داوە. ئێستا توركیا لەڕووی سیاسی، سەربازی، ئابوری، بازرگانی و كلتوری، تەواوی باشوری كوردستانی كۆنترۆڵكردووە، هەرێمی ناچاركردووە بەردەوام چاوی لە توركیا بێت، ئەگەرچی توركیا لە كاتی تەنگانەدا ئامادەنەبووە هاوكاری هەرێم بكات و بگرە دژایەتیشی كردووە، باشترین نمونەش هێرشی داعش بوو بۆ هەولێر لە 3ی ئابی 2014 كاتێك هەرێمی كوردستان داوای هاوكاری بەپەلەی لە توركیا كرد، بەڵام ئەنكەرە رەتیكردەوە. فەلاح مستەفا بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند، توركیا نائومێدی كردین سەبارەت بە هەڵوێستەكانی لەسەر روبەڕوبونەوەی داعش و هاوكاری ئەو وڵاتە بۆ هەرێمی كوردستان، لەسەر ریفراندۆمیش توركیا هەڵوێستی توندی هەبوو لەگەڵ ئێران و عێراق. هەژمونی سیاسی توركیا لە هەرێمی كوردستان توركیا لەڕووی سیاسییەوە زۆرترین كاریگەری لەسەر سیاسەتی هەرێمی كوردستان هەیە، كە ئەویش دەگەرێتەوە بۆ هەژمونی بازرگانی و ئابوری و سەربازی توركیا و دەروازەی فرۆشی نەوتی هەرێم لەو وڵاتەوە، لەدوای ریفراندۆمی 25ی ئەیلولی 2017 ەوە پەیوەندییەكانی نێوان توركیا و هەرێم ئاڵۆزی بەخۆوە بینی، بەڵام حكومەتی هەرێم و پارتی دیموكراتی كوردستان بە تایبەتی، بەردەوام لە هەوڵی ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكاندا بووە، تا لە دوای راگەیاندنی ئەنجامی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی توركیا نیچێرڤان بارزانی لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا پیرۆزبایی لە ئەردۆغان دەكات و لەبەرامبەریشدا ئەردۆغان بانگهێشتی دەكات بۆ مەراسیمی سوێندخواردنی سەرۆكایەتی. پارتی دیموكراتی كوردستان هەموو هەوڵێكی لە پێناو ئەوەیە پەیوەندییەكانی توندتر بكات لەگەڵ توركیا لە كاتێكدا توركیا هاوپەیمانە ستراتیژییەكەی بە هاوكاری تیرۆر (پەكەكە) تۆمەتبار دەكات، توركیا چەندجارێك یەكێتی و تەنانەت بزوتنەوەی گۆڕانیشی بە هاوكاریكردنی پەكەكە تۆمەتبار كردووەو لەبەرامبەریشدا ئامادە نییە گەمارۆی سەر فڕۆكەخانەی سلێمانی هەڵبگرێت. هەموو ئاماژەكان بەو ئاڕاستەیەن كە بەرپرسانی پارتی و حكومەتی هەرێم رووەو توركیا هەنگاو دەنێن و پەیوەندییەكانیان ئاسایی دەكەنەوە. ئاڵوگۆڕی بازرگانی ئێستا زیاتر لە (3 هەزار) كۆمپانیای توركیا لە هەرێمی كوردستان كارو سەرمایەگوزاری دەكەن، شێخ عەتا محەمەد جێگری سەرۆكی یەكێتیی هاوردەو ناردنكارانی هەرێمی كوردستان، راگەیاند، ساڵانە بە قەبارەی (١٠ ملیار دۆلار) بازرگانی لەنێوان هەرێمی كوردستان‌و توركیادا دەكرێت. " شەش هەزار كۆمپانیا لە هەرێمی كوردستان بازرگانی لەگەڵ توركیا دەكەن، بەشێوەیەك تەنها لەشاری سلێمانی كە هاوسنووری توركیاش نییە، (دوو هەزار) كۆمپانیا بازرگانی لەگەڵ ئەو وڵاتە دەكەن‌و بازرگانانی سلێمانی ساڵانە بەقەبارەی (چوار ملیار دۆلار) بازرگانی لەگەل توركیادا دەكەن". داودئۆغڵۆ سەرۆك وەزیرانی پێشووی توركیا لە سەردانیدا بۆ هەرێمی كوردستان ئاشكرایكرد، قەبارەی بازرگانی وڵاتەكەی لەگەڵ عێراق ( 12 ملیار دۆلارە) و (8 ملیار دۆلار)ی لەگەڵ هەرێمی كوردستانە و زیاتر لە (100 هەزار) هاوڵاتی توركیا لە هەرێم كار دەكەن. ئەگەرچی داودئۆغلۆ ئاماژەی بەوەدا زیاتر لە ( هەزار و 500 ) كۆمپانیای توركیا لە هەرێم كاردەكەن، بەڵام بەوتەی نێچیرڤان بارزانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ توركیا زیاتر لە ( 11 ملیار دۆلار ) وەبەرهێنانی هەیە، بەوتەی بەرپرسانی خۆجێی هەولێریش نزیكەی (سێ هەزار) كۆمپانیای گەورەو بچوكی توركی لە هەولێردا سەرمایەگوزاری دەكەن، كە بڕەكەی ساڵانە خۆی لە (4 ملیار دۆلار) دەدات و لەلایەن بەرپرسانی هەولێرەوە هەموو ئاسانكارییەك دەكەن بۆ كۆمپانیا توركیان بۆ ئەوەی سەرمایەكانیان لە هەولێر بخەنەگەڕ و كەمترین باجیان لەسەر دادەنێن. داهاتی كۆمپانییە توركییەكان لە هەرێمی كوردستاندا نزیكەی (٧ ملیار دۆلار)ە، ئەمەش داهاتێكی زۆری بۆ ژێرخانی توركیا فەراهەم كردووە. بەگوێرەی دوایین ئاماری وەبەرهێنان، نزیكەی 20% پشكی وەبەرهێنانی بیانی هەرێمی كوردستان بەر توركیا كەوتووە، كە زیاترە لە (ملیارێك و 100 ملیۆن) دۆلار. نەوت و غاز توركیا و هەرێم یەكدەخات گەورەترین قەبارەی بازرگانی لە ئێستادا لەنێوان هەرێم و توركیا، نەوت و غازە، كە داهاتێكی گەورە دەخاتە خەزینەی توركیاو هەرێمەوە، ئەو ئاڵوگۆرە بازرگانییە زەبەلاحە كاریگەری راستەوخۆی لەسەر بواری سیاسی و دیپلۆماسیش دروستكردووە، بە جۆرێك ئەستەمە هەردوولا دەستبەرداری ئەو بەرژەوەندییە ئابورییە گەورەیە بن، بەگوێرەی راپۆرتی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان ئێستا رۆژانە (320 هەزار) بەرمیل نەوت) لەڕێگەی توركیاوە رەوانەی بەندەری جەیهانی توركیا دەكەن، ئەمە سەرەڕای ئەوەی رۆژانە سەدان تەنكەر نەوت دەگوازنەوە، واتا بەر لە ناردنەدەرەوەی نەوت لەڕێگەی بۆرییەوە. بەپێی یەكێك لەو بەڵگەنامانەی كە سایتی (مەسەلە) سەبارەت بە داهاتی نەوتی وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی كوردستان بڵاویكردوەتەوە، بەپێی خشتە‌ی حكومەتی ناوەندی، حكومەتی هەرێم لەساڵی (2010)دا بڕی (27 ملیۆن) بەرمیل نەوتی بەرهەمهێناوە و هەناردەی توركیای كردووە، ئەو بڕەش بەهاكەی بە (ملیارێك و 939ملیۆن دۆلار) خەمڵاندووە، لە بەڵگەنامەیەكی تردا هاتووە: لەساڵی (2011) دا حكومەتی هەرێم (68 ملیۆن بەرمیل) نەوتی هەناردەی توركیا كردووە. لە ساڵی (2012)دا بڕی (56 ملیۆن و 757 هەزار و 470) بەرمیل نەوتی بۆ توركیا هەناردە كردووە، لە دوای هاتنی داعشەوە بۆ ناوچەكەو دەستگرتن بەسەر بیرە نەوتییەكانی كەركوك و ناوچە جێناكۆكەكان لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە، ئاستی هەناردەی نەوتی هەرێم لەڕێگەی توركیاوە دەگەیشتە (600 هەزار ) بەرمیل نەوتی رۆژانە. داهاتی ئێستای نەوتی هەرێم كە رۆژانە بە تێكڕا زیاتر لە (320 هەزار) بەرمیل نەوت رەوانە دەكرێت، دەكاتە ( 660 ملیۆن دۆلار)، كە بەشێكی بەهۆی گواستنەوەو بۆری نەتەوە دەدرێت بە توركیا، ئێستادا توركیا (4 ملیار) دۆلار قەرزی لای حكومەتی هەرێمی كوردستانەو مانگانە لە پارەی نەوتی دەبڕێت. بوونی رێككەوتنی پەنجا ساڵەی نەوت لەنێوان توركیا و هەرێمی كوردستان، هەردوولا ناچار بە ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی نێوانیان دەكات، بۆیە چاوەڕەوان دەكرێت پەیوەندییەكانی نێوان هەردوولا بەتەواوی ئاسایی ببێتەوە بەهۆی بەرژەوەندی نەوتەوە. پێشتریش ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە سروشتییەكان كە لە گۆڕبەندی غازی دەریای قەزوین لە ئەستەنبوڵ وتی:" لەماوەی (١٨) مانگ بۆ دوو ساڵی داهاتوو، (١٠) ملیار مەتر سێجا غازی سروشی بە توركیا و لەماوەیەكی درێژخایەنیشدا بە ئەوروپا دەفرۆشین". بەو پێیەش توركیا لەڕێگەی نەوت و غازی هەرێمەوە، سەرەڕای جموجوڵی بازرگانی و بوژاندنەوەی ژێرخان، توركیا ساڵانە دەیان ملیار دۆلار قازانج دەكات. خاڵی گومرگی برایم خەلیل خاڵی سنوری برایم خەلیل بەیەكێك لە خاڵە گرنگەكانی نێوان هەرێم و توركیا دادەنرێت، بەتایبەت لە بواری پەیوەندییە ئابورییەكانی نێوان هەردوولا، لەرابردوودا پێش ساڵی 2003 تەنها خاڵی گومرگی ئیبراهیم خەلیل توانای دابینكردنی بەشی زۆری مووچەو خەرجی هەرێمی هەبووە. بەپێی زانیاری رۆژنامەی حوریەتی توركی ڕۆژانە نزیكەی (2 هەزار و 500) ئۆتۆمبیلی بارهەڵگر لە هەرێمی كوردستانەوە دەچنە توركیا و لە توركیاوە دێنە هەرێم، ئەم ژمارە زۆرەیش ئاماژەیە بەو پەیوەندییە ئابووری و بازرگانییە لەبار و بەهێزە كە لە نێوان هەولێر و ئەنكەرەدا هەیە. ئێستا قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ توركیادا گەشتووەتە (12 ملیار) دۆلارو لەگەڵ ئێران (4 ملیار) دۆلارە. داهاتی رۆژانەی خاڵی سنوری ئیبراهیم خەلیل – توركیا زیاترە لە (2 ملیار دینار)ە، واتا مانگانە (60 ملیار دینار) و ساڵانەش (720 ملیار) دینار. ئەم پارەیە ئەگەر نیوەشی بچێتە گیرفانی توركیاوە، ئەوا ساڵانە زیاتر لە (350 ملیار دینار) دەكات، ئەمە لە كاتێكدا بەپێی ئامێری یەكێتی هاوردەو ناردنكارانی هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2012 خاڵی گومرگی برایم خەلیل، لەپێشەوەی گومرگەكانی تری هەرێمدایە لەئاڵوگۆڕی بازرگانیدا‌و (1832) مۆڵەتی هاوردەكردنی لەو ساڵەدا بەخشیوە بە قەبارەی (4 ملیار دینار)، لەكاتێكدا بە پێنج گومرگی تری هەرێم تەنیا (1387 ) مۆڵەتیان بەخشیووە. بەڵام بەپێی وتەی دڵشاد شەعبان پەرلەمانتاری فراكسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی كوردستان "داهاتی مانگێكی گومرگی ئیبراهیم خەلیل 20ملیۆن دۆلارە". هەژمونی كلتورو رۆشنبیری توركیا لەپاڵ هەژمونی بازرگانی، ئێستا توركیا هەژمونی كلتوریشی لە هەرێمی كوردستان هەیە، ئەویش لەڕێگەی دراما توركییەكان و گۆرانی و جلوبەرگ.. هتد. دراما توركییەكان پانتاییەكی زۆری میدیاكانی هەرێمیان داگیركردووە، بەشێك لە ئامانجی پەخشكردنی ئەو درامایانە پیشاندانی شوێنە گەشتیارییەكانی توركیایە تا هاوڵاتیانی هەرێم هان بدەن سەردانی توركیا بكەن و لەوێوە ئاڵۆگۆڕی بازرگانی دروست ببێت، لە هەمانكاتدا پەخشكردنی ئەو درامایانە بە ئامانجی خستەڕووی مۆدیل و كەلوپەلی توركییە لە ماڵ و ئۆفیسەكانی هەرێمی كوردستان. ئێستا كەلوپەل و پێداویستییەكانی توركیا بەتەواوی مۆنۆپۆڵی بازاڕەكانی هەرێمیان كردووە، زۆربەی مۆدێلاتی ماڵ و ئۆفیس و دامەزراوەكان بووە بە كەلوپەلی توركی، ئەمە سەرباری جلوبەرگ. هاوكات ژمارەیەكی زۆری خوێندنگەو كۆلێژی توركی لە هەرێمی كوردستان هەیەو پەرە بە زمانی توركی دەدەن، دراما و فیلمە توركیەكانیش لەرێگەی كۆمپانیاكانی دۆبلاژكردنەوە هەژمونێكی گەورەیان كردووە لەسەر خێزان و تاكی كورد. داهات و بودجەی گەورەی توركیا پشت بە گەشتیاری دەبەستێت، بە وتەی داودئۆغڵۆ، توركیا ساڵانە زیاتر لە (45 ملیۆن) هاوڵاتی سەردانی توركیا دەكەن، كە ئەگەر هەر تاكێك (هەزار دۆلاریش) خەرج بكات، ئەوا ساڵانە (45 ملیار دۆلار) تەنها لەڕێگەی گەشتیارییەوە لە توركیا دەخرێتەگەڕ، كە بەشێكی زۆری هاوڵاتیانی كوردستانیش بۆ گەشتیاری روو لە توركیا دەكەن و پارەكانیان لەوێ خەرج دەكەن. لەڕووی سەربازییەوە توكیا سەرەرای ئەو بنكە سەربازی و هەواڵگیریانەی كە لە هەرێم هەیەتی، بەردەوام ئۆپەراسیۆنی سەربازیش لەناو خاكی هەرێم ئەنجام دەدات وەك ویلایەتێكی سەربەخۆ هەركات بیەوێت هێزە رەوانە دەكات و دێتە خاكی هەرێمەوە. لەماوەی رابردوودا توركیا بە درێژایی (15 كم) هاتە ناو حاكی هەرێمەوە لە سنوری ناحیەی سیدەكان، بەپێی وتەی بەرێوەبەری ناحیەكە " توركیا 12 بنكەی سەربازیان لەو ناوچانە دامەزراندووە و 15 كیلۆمەتر هاتونەتە ناو سنوری هەرێمەوە". بەگوێرەی میدیاكانی توركیا، ئێستا سوپای توركیا لەناوچەی خواكورك سەرقاڵی دانانی بنكەیەكی سەربازی نوێیە. لەدوای 1995ەوە لە چوارچێوەی (PMF) هێزی ئاشتی پارێزدا بنكە و بارەگای خۆی لە هەرێمی كوردستان كردەوە، لە دوای روداوەكانی 31ی ئابی 1996ەوە لە چوارچێوەی بانگهێشتنامەی پارتی دیموكراتی كوردستان دژ بە هێزەكانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان بنكە سەربازییەكانی زیاتر كرد. لە باشوری كوردستان نزیكەی (30) بنكەی سەربازی و هەواڵگری ئاشكراو نهێنی توركیا لە هەرێمی كوردستاندا هەیە، بەپێی راپۆرتێكی تۆڕی ناڕەزایەتییەكانی باشوور كە لە مانگی كانونی یەكەمی 2015 بڵاویكردوەتەوە، ژمارەی هێزەكانی ئەو توركیا لەناو خاكی هەرێمدا (٣٢٣٥) ئەفسەر و سەرباز و ژەندرمەی هەیە لەگەڵ چەندین جۆر چەك و تەقەمەنی. راپۆرتەكە ئاماژەی بەوەكردووە، (٥٨) تانك، (٢٧) زرێپۆش، (٣١) تۆپ و (٢٦) هاوەن، (١٧) ئاڕبیجی و (١٠) دۆشكە، (٤٠) ئۆتۆمبیلی سەربازیی. بەپێی راپۆرتەكە سوپای توركیا لەناو خاكی هەرێمی كوردستان بەسەر (١٣) بنكەو بارەگای سەربازیدا لەناوچە سنورییەكانی پارێزگای دهۆك جێگیركراون، كە لە هەموو بنكە سەربازیەكاندا بەشی هەواڵگریان تێدایە. گەورەترین بنكە و بارەگای سەربازی توركیا لەڕووی ژمارەی سەربازەوە، لە ناحیەی (كانی ماسی)یە. لەو بنكەیەدا (٥٨٠) سەرباز و (٩١) ئەفسەر و (٢٤٠) جەندرمە و (٣٤٠) هێزی لێدان هەیە. گەورەترین بنكەی سەربازی توركیا لەڕووی لۆجستییەوە، سەربازگەی (بامەڕنی)یە دەكەوێتە بەرامبەر ناحیەی بامەڕنی. لەناو ئەو بنكە سەربازییەدا گەورەترین یەكەی هەواڵگری سەر بە سوپا هەیە. هەروەها (٣٠) تانك، (٨) زرێپۆش، (٦) هاوەن، (٦) ئۆتۆمبێلی سەربازی تێدایە، جگە لەبوونی ئامێرێكی پێشكەوتووی دەنگگرتن كە بۆ كاری سیخوڕی بەكاریدەهێنن. بەو پێیەش توركیا هەژموونی سەربازی تەواوی بەسەر هەرێمی كوردستانەوە هەیە، بۆیە دوور نیە لە داهاتوودا هەرێم نەبێتەوە بە ویلایەتێكی سەربە توركیا، وەك چۆن تا ساڵای 1921 باشوری كوردستان ویلایەتێك بووە سەربە دەوڵەتی عوسمانی. پەراوێزو سەرچاوەكان 1- مەلا مستەفا بۆ كوڕەكانی: تاكە گەلێك كە متمانەتان پێی هەبێت گەلی توركە/ http://www.drawmedia.net/page_detail?smart-id=1270 http://www.hurriyet.com.tr/gundem/tek-guvenebilecegimiz-millet-turklerdir-40585500 2- فەلاح مستەفا ؛ توركیا نائومێدی كردین/ http://lvinpress.com/dreja.aspx?Jmare=10377&Jor=1 3- جارێكی تر وەزیری دەرەوەی توركیا باسی پەكەكە و یەكێتی و گۆڕان دەكات/ http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=1411 4- ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان هەرێم و توركیا زیاد دەكات/ http://knwe.org/?p=18093 5- داهاتی هەرێمی كوردستان 20 ملیۆن دۆلار كەم دەكات/ http://www.rudaw.net/sorani/business/030120163 6- داهاتی مانگی سێی نەوتی هەرێم 600 ملیۆن دۆلارە/ http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=201 7- باشوری كوردستان دەبێتەوە ویلایەتێكی دەوڵەتی عوسمانی ..؟؟؟/ https://www.facebook.com/MuhamadRauf76/photos/a.293147917443581.66516.147061938718847/1293642677394095/?type=3&theater 8- توركیا باشووری كوردستان داگیردەكات؟/ http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=103
(درەو میدیا): سێ كەسی بەرەگەز عەرەب بەیانی ئەمڕۆ دووشەممە نۆی تەمموزی 2018 لە دەریای دوكانی سەر بە پارێزگای سلێمانی خنكان. بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی لە پەیجی تایبەتی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك رایگەیاندووە، بەیانی ئەمڕۆ سێ هاوڵاتی بەناوەكانی (ح. ر. ص) لە دایكبوی ۱۹۸۲ ، ( ع. ع. م) لە دایكبوی ۱۹۹۱ و خێزانی بەناوی (د. س. د) لەدایكبوی ۱۹۹۳ كە هەرسێكیان بە ڕەگەز عەرەب و دانیشتوی شاری بەغدان ، بەمەبەستی گەشتكردن ڕویان لە سەیرانگای دوكان كردبوو لە دەریاچەی دوكان خنكان. راشیگەیاندووە، دوای گەیشتنی هێزەكانی پۆلیس و تیمی مەلەوانی دوكان توانرا لە ماوەیەكی كەمدا تەرمی هەرسێكیان دەربهێنرێتەوە پەڕاوی لێكۆڵینەوە بۆ رووداوەكە كراوەتەوە و لێكۆڵینەوەش بەردەوامە.
(درەو میدیا): لێپرسراوی ناوەندی هەڵبژاردنی كۆمەڵی ئیسلامی رایدەگەیەنێت سبەی دووشەممە پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكانی سلێمانی دەستپێدەكات و داواكاریشە گاڵتەجاڕییەكەی كەركوك دووبارەنەبێتەوە. هاوژین عومەر، لێپرسراوی ناوەندی هەڵبژاردنی كۆمەڵی ئیسلامی بە سایتی " غەد پرێس"ی راگەیاند پرۆسەكە كاتژمێر هەشتی بەیانی لە هۆڵی یانەی ئاشتی دەستپێدەكات و تەنها دەنگی 188 سندوقی سلێمانی بەدەست جیادەكرێتەوە . راشیدەگەیەنێت نازانن لەسەر چ بنەمایەك ئەو سندوقانە دیاریكراون و بڕوایان وایە كە پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستی بەشێك لە سندوقەكان بە تەواوەتی پێچەوانەی هەژماری سێیەمی یاسای هەڵبژاردنەكانە. ئەو بەرپرسەی كۆمەڵی ئیسلامی ئاماژەبەوەشدەكات كە كۆمەڵی ئیسلامیی و لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆن تێبینی و رەخنەی زۆریان لەسەر كۆی پرۆسەی هەڵبژاردنەكە هەیە و تانەیان لە زیاتر لە 300 سندوقی سلێمانی داوە، بەڵام تائێستا كۆمسیۆن وەڵامی تانەكانی نەداوەتەوە. لێپرسراوی ناوەندی هەڵبژاردنی كۆمەڵی ئیسلامی دەشڵێت:" كۆمەڵی ئیسلامیی و لایەنەكانی تری ئۆپۆزسیۆن سبەینێ لە نزیكەوە چاودێری پرۆسەكە دەكەن، ئەگەر دەركەوت كە پرۆسەكە بە نایاسایی بەڕێوەدەچێت، ئەوا بایكۆتی دەكەین. بەوتەی لێپرسراوی ناوەندی هەڵبژاردنی كۆمەڵی ئیسلامی " هێزە ئیقلیمییەكان بە چاودێری كۆمسیۆنی ئێستا ناوەرۆكی راستەقینەی پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكانیان لەباربردووە". لە كۆتاییشدا دەڵێت:" ناوەندی هەڵبژاردنی كۆمەڵی ئیسلامی پێشبینیدەكرد 90 بۆ 1000 هەزار دەنگ لە هەڵبژاردنەكەی 12ی ئایاردا بەدەستبهێنین، بەڵام تەنها كەمتر لە 52 هەزار دەنگیان هێناوە". جەختیشیكردەوە:" ئەوەی لە كەركوك روویدا گاڵتەجاڕیی بوو، دووبارەبوونەوەی لە هەرێمی كوردستان رەتدەكەینەوە.
دره‌و میدیا سه‌رۆكی ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی هه‌رێمی كوردستان رایگه‌یاند "به ره‌چاوكردنی لێبوردنی گشتی بۆ مادده‌ی 340ی یاسای سزادانی عێراقی له هه‌رێم مه‌ترسی هه‌بوو 38 كه‌یسی گه‌نده‌ڵی دابخرێن" و "ئه‌م دۆسیانه ئه‌گه‌ر لێبوردنی گشتییان بۆ ده‌ربچوایه به ملیاره‌ها دینارزیان به بودجه‌ی گشتی ده‌كه‌وت". رۆژی 4ی نیسانی 2018 ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی هه‌رێمی كوردستان نووسراوی ژماره (4/53)ی ئاراسته‌ی په‌رله‌مانی كوردستان كرد كه تیایدا هاتبوو "دوای دەرچوونی یاسای لێبوردنی گشتی لە پەرلەمانی کوردستان و هاوێرکردنی تاوانەکانی گەندەڵی لەسەر داوای دەستەی دەستپاکی، بەڵام دادگای پێداچوونەوەی کوردستان بڕیارێکی دەرکردووە کە ماددەی 340 لە یاسای سزادانی عێراقی خستووەتە چوارچێوەی یاسای لێبوردن و تائیستا 3 دۆسیەی گەندەڵی لەسەر ئەو بڕیارە داخراون". سه‌رۆكی ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی هه‌رێمی كوردستان ئه‌حمه‌د ئه‌نوه‌ر له باره‌ی رێگریكردن له ده‌رچوونی یاسای لێبوردنی گشتی به (دره‌و میدیا)ی وت "زۆر هه‌وڵماندا ئه‌و لێبوردنی گشتییه ده‌رنه‌چێت، چونكه دیارده‌یه‌كی خراپه و یه‌كێكه له خاڵه لاوازه‌كان بۆ سه‌روه‌ر نه‌بوونی یاسا له هه‌رێمی كوردستان". هه‌رچه‌نده له بڕگه‌ی 4ی مادده‌ی 9ی یاسای ژماره 4ی ساڵی 2017ی لێبوردنی گشتی دا هاتووه "به‌رتیل و ئیختیلاس و ئه‌و تاوانانه‌ی به سامانی گشتی په‌یوه‌ستن و تاوانه‌كانی گه‌نده‌ڵی هاتوو له مادده‌ی (یه‌كه‌م/بڕگه‌ی حه‌وته‌م) و مادده‌ی 14 و مادده‌ی 15ی یاسای ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی ژماره 3ی ساڵی 2011ی هه‌مواركراو" لێبوردنی گشتی نایگرێته‌وه، به‌ڵام دادگای ته‌مییزی كوردستان مادده‌ی 340ی یاسای سزادانی عێراقی ژماره 111ی ساڵی 1969ی خسته ناو ئه‌و دۆسیانه‌ی لێبوردنی گشتی ده‌یانگرێته‌وه. له‌و باره‌یه‌وه ئه‌حمه‌د ئه‌نوه‌ر وتی "نووسراومان بۆ په‌رله‌مانی كوردستان به‌رزكرده‌وه بۆئه‌وه‌ی ته‌فسیری خۆیان له‌باره‌ی ناوه‌ڕۆكی یاساكه پێشكه‌ش بكه‌ن، ئه‌وه‌بوو به‌پێی ته‌فسیری ئه‌وانیش نه‌ده‌بوو لێبوردنی گشتی ئه‌و مادده‌یه بگرێته‌وه، بۆیه له رێگای لیژنه‌ی راستكردنه‌وه‌ی ئه‌و بڕیاره‌ی دادگای ته‌مییز كه یه‌كێكه له ئامرازه‌كانی تانه‌دان له بڕیاری دادگای ته‌مییز، دوای گفتوگۆ و نووسینی لائیحه‌یه‌كی یاسایی بڕیاره‌كه‌ی پێشووی خۆی راستكرده‌وه و جارێكی تر مادده‌ی 340 خرایه‌وه ناو ئه‌و ماددانه‌ی لێبوردنی گشتی نایگرێته‌وه". سه‌رۆكی ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی سه‌بارت به ژماره‌ی ئه‌و كه‌یسانه‌ی ده‌ربازیان ده‌بوو له سزای یاسایی له ئه‌گه‌ری جێبه‌جێكردنی ئه‌و بڕیاره‌ی دادگای ته‌مییز وتی "به ره‌چاوكردنی لێبوردنی گشتی بۆ مادده‌ی 340ی یاسای سزادانی عێراقی له هه‌رێم مه‌ترسی هه‌بوو نزیكه‌ی 38 كه‌یسی گه‌نده‌ڵی دابخرێن، به‌ڵام ئێستا ئه‌و مه‌ترسیانه نه‌ماوه و هه‌ندێك له‌و كه‌یسانه له قۆناغی دادگایی كردن و لێكۆڵینه‌وه كردنن". وتیشی "ئه‌م دۆسیانه ئه‌گه‌ر لێبوردنی گشتییان بۆ ده‌ربچوایه به ملیاره‌ها دینار زیان به بودجه‌ی گشتی ده‌كه‌وت".
.gif)
.jpg)
.png)
.jpg)
.jpg)
