(درەو میدیا): رۆژگارێك دەنگی شۆڕش بوو، بەڵام لە كاتێك گەیشتە سەر پرسی ریفراندۆم و جیابونەوە لە عێراق، دەنگی دژایەتی هەڵبڕی، ئەو فەرهاد سەنگاوییە. لەم چاوپێكەوتنەدا فەرهاد سەنگاوی باسی ژیانی تایبەتی خۆی دەكات دوای دوورخستنەوەی لە پەرلەمانی كوردستان و چۆنیەتی بەشداربوونی لە كەمپەینی "نەخێر لە ئێستادا"، باسی شۆڕش و گەندەڵی دۆسییەی نەوت دەكات، دەشڵێت بەهۆی ریفراندۆمەوە لە100%ی خاكی كوردستانی لەدەستدا نەك لە 50%.   درەو میدیا: ماوەیەكە نە دەنگت هەیە و نە رەنگ، بەتایبەتیش لەدوای ریفراندۆمەوە، دەكرێت بزانین هۆكارەكەی چیە ؟ فەرهاد سەنگاوی: لە راستیدا من هەڵبژاردنەكەش تێپەڕی هەر لێرەبووم، بەردەوام لە كوردستان بووم، بەڵام بێدەنگبوونی من زۆر هۆی هەبووە، لەسەرو هەموویانەوە نەخۆشی بووە، یەكێكی تریان ئۆپۆزسیۆن بووە، چونكە زۆرێك لە خەڵكی كوردستان ئەوەی زۆریش بێئاگایە دەسەڵاتی كوردی ناسیوە، پێویست ناكات باسی دەسەڵاتی كوردی بكەین كە دەسەڵاتی كوردی بناسێنین بە خەڵك بڵێن دەسەڵاتی كوردی، دەسەڵاتێكی خراپە لەوە تێپەڕیووە. ئێمە ئێستا پێویستمان بە ناسینی ئۆپۆزسیۆنە، ئۆپۆزسیۆن بۆچی ئاوا سست و خاو و پارچە پارچەیە، یەكێك لە بێدەنگییەكانی من ئۆپۆزسیۆن بوو، چونكە نەمئەزانی چی بڵێم بە ئۆپۆزسیۆن، لە چەند وتارێكشیدا داوامان لێكردن یەكبگرن، كە بەرنامەیان هەبێت خۆیان ئامادە بكەن بۆ گۆڕانكاری. لە دەسەڵات تێدەگەیت، بەڵام كۆمەڵگە پێویستی بە تێگەیشتنە لە ئۆپۆزسیۆن، هۆكارێكی تری بێدەنگیم كە من لە پەرلەمان دەركرام و خۆشم لەوێ نەبووم، من جێگەو رێگەم نەبوو، خەریكی دروستكردنی خانویەك بووم لەگەڵ دۆست و برادەر و خزمان كە خەریكن خانویەكم بۆ دروست ئەكەن، واتا یەكێكیان نەخۆشی و ئەوی تر تێنەگەیشتن لە ئۆپۆزسیۆن و ئەوی تریش دروستكردنی جێگەو رێگە بوو. درەو میدیا: لە پەرلەمان دەركرای یان دەستت لەكاركێشایەوە ؟ فەرهاد سەنگاوی: بەڵگەمان زۆرە، زۆر پێش ریفراندۆم، من دژایەتی ریفراندۆم و دەوڵەتی كوردستانم كرد لەم قۆناغەدا، وتم كاتی نیە، ئەوە بوو دەركەوت كە ئێمە قسەكانیشمان راست دەرچوو، تەنها شتێكی شەخسی بوو، پرسی ریفراندۆم و دەوڵەتی كوردستان پرسێكی فول شەخسی بوو، كە من وام وت لە هەولێر ئینجا بیری ئەوە پەیدا بوو كە ریفراندۆم خراپە یان بڵێی نەخێر، من پێش هەموو كەسێك وتبووم نەخێر، دوای ئەوە بوو كە نەخێر پەیدا بوو من بەشداریم كرد كە ئەوە كەمپەینێك بوو، ئەوە حزبایەتی و سیاسەت و شتی وانەبوو، كە من بەشداریم كرد پێم وایە چەند لایەنێك زۆریان پێناخۆش بوو، پێم وایە پارتی داوای لە یەكێتی كردبوو كە ئەوە قبوڵناكرێت، لەبەر ئەوەی یەكێتیش بەقسەی پارتیان كرد، من لە پەرلەمانیش نەبووم سەرۆكایەتی و جێگر و سكرتێر بەدەستی خۆیان بوو، ئەو رۆژە نەیانخستبووە بەرنامەی كاریشەوە، بەرنامەی كار دەبێت 48 سەعات پێش ئەوە بدرێتە ئەندامانی پەرلەمان، هەر یەكسەر دابویانە پێیان كە من ئیستیقالەم كردووە، تەنانەت لە بەشی دووەمی كارنامەكەشدا بوو نەوەكو پەرلەمانتارێك تەلەفۆن بۆ من بكات و من بچم و بڵێم ئەوە هی من نیە، لە بەشی دووەم خستبویانە بەرنامەی كارەوەو وتوبویان خۆی ئیستیقالەی كردووە، نەوەكو خۆم بچم زۆر پەلەشیان لێكردبوو، لەوێ ئیستیقالەیان كردبوو بە 70 یان 80 دەنگ، ئیستیقالەكەی منیان قبوڵكردبوو. درەو میدیا: بەڵام دەستلەكاركێشانەوەكەت ئیمزای خۆتی لەسەر بوو ؟  فەرهاد سەنگاوی: نەخێر فەرهاد سەنگاوی: پێم سەیرە زۆر باسی ئاشتی هەورامی دەكرێت، بەمەستبێت یان بێ مەبەست، باسكردنی ئاشتی هەورامی پاراستنی پشتی ئاشتی هەورامییە درەو میدیا: وەك ئەوەی باسی دەكەن تۆ بەر لە كاندیدبونت بەڵێننامەت بۆ یەكێتی پڕكردووتەوە ؟ فەرهاد سەنگاوی: پێش كاندیدبوون كە هیچ یاسایەكی تێدا نیە، منیان ئیحراج كرد، تۆ كاندیدیان كردویت و ناوت رۆیشتووە، من رێككەوتنم هەبووە كە چومە سەر لیستەكەی یەكێتی. درەو میدیا: لەگەڵ هەموو یەكێتی رێككەوتنت كردبوو یان چەند كارەكتەرێكی دیاریكراو ؟  فەرهاد سەنگاوی: لەگەڵ جێگری یەكەمی سكرتێری یەكێتی، رێككەوتنەكەمان ئەوە بوو، وتیان من بچمە سەر لیستەكەیان، من رازی بووم، لە دوای مەوزوعی گۆڕان حەوت جار خۆی و مام جەلال داوایان كرد بمبینن، حەوت جار، لەدوای حەوت جارەكە ئینجا رێككەوتنێكمان كرد كە من بچمە سەر لیستەكەیان، من پێم وتن كە من دێمە سەر لیستەكەتان، بەڵام خاوەنی بیرو باوەڕی سەربەخۆی خۆمم، وتیان ئێمە قبوڵمانە بەس دژی یەكێتی مەبە، وتم دژی یەكێتی نابم ئەگەر كاری باش بكات، ئێوەش دوو شت بكەن، سەربەخۆیی خۆتان بپارێزن، و ریفۆرم بكەن لە ناو یەكێتیدا، وتیان ئێمەش قبوڵمانە بەو حیسابەی كە من خاوەنی بیروباڕی سەربەخۆی خۆمم، چومە سەر لیستەكەیان، وە من 20 هەزار دەنگم هێناوە.  فەرهاد سەنگاوی: من زیاتر لە 20 هەزار دەنگم هێنابوو، چونكە هەتا سەمپڵیان وەرگرتبوو، من 42 لە پەنجای دەنگەكانی یەكێتیم هێنابوو درەو میدیا: بەڵام یەكێتی لە بەیاننامەیەكدا دەڵێت تەنها 23 دەنگت هێناوە ؟  فەرهاد سەنگاوی: من زیاتر لە 20 هەزار دەنگم هێنابوو، چونكە هەتا سەمپڵیان وەرگرتبوو، من 42 لە پەنجای دەنگەكانی یەكێتیم هێنابوو، ئینجا نوسیان (6 هەزار) دەنگ ئینجا نوسیبویان (23 دەنگ)، تۆ ئەگەر بەرنامەی پارتی یا یەكێتیش لە پەرلەمان جێبەجێ بكەیت هیچ عەیبێكی نیە، هی هەموو حزبێك شتی جوان ئەنوسێ، من وتم ئەو بەرنامەیە جێبەجێ ئەكەم، لەپەرلەمانیشدا بە شاهیدی هەموو فراكسیۆنەكان، تەنانەت فراكسیۆنی پارتیش نامەی دەست خۆشیان بۆنوسیوم لە دانیشتنەكاندا، من هەرچی شتێك لەبەرژەوەندی میللەتەكەم بوو ئەوەم كرد هیچی ترم نەكرد، من لە ئەوروپا بووم كە هاتمەوە نەچووم بۆ كاراكردنەوەی پەرلەمان، كە مەبەستی حزبی لەدواوە بوو، بۆیە نەچووم، لەلایەن دۆستەكانیشمەوە ئاگاداركرامەوە كە نەچم بۆ هەولێر، بەشداری پرۆسەی نەخێرم كرد، باشە خێرە ئێمە 11 كەس بەشداری پرۆسەی نەخێرمان كردووە من باجی هەر 11 كەسەكەی بدەم، بۆچی نەخێرەكەی منیان لە هی 11 كەسەكەی تریان پێناخۆشتر بوو، من لەوێ نەبووم ئیستیقالەیەكیان بەناوی منەوە دابووە پەرلەمان و پەسەندیش كرا، ئەسڵەن هیچ پێم ناخۆش نەبوو كە وایان كردووە. پێم خۆش بوو شتی یاساییان لەسەر گرم، بەڵام كاتێك سەیرم كرد، چون لە پەرلەمان یاسایەكیان درەكردبوو كە هەر بڕیارێك لە پەرلەمان دەرچووە دادگا حەقی نیەو نابێت بچێتە دادگا، لە بابەتێك كە دەنگدانی لەسەركراوە، كە پێشتر ئامادەیان كردبوو. من لە هەولێر ناردم هەندێك كتێبیان بۆ هێنامەوە ئیتر من ماڵم نەبوو خزم و دۆستەكانم وتیان خانویەك دروست بكە من مەشغوڵی ئەوەم، بۆیە بێتاقەت بووم لە راگەیاندن كە زۆری حزبییە، سێبەرە. درەو میدیا: بۆچی یەكێتی پەلاماریدایت ؟ فەرهاد سەنگاوی: بە لێكدانەوەی خۆم ئەگەر یەكێتی وای نەكردایە رەنگە شتی خراپتریان بكردایە، تێروانینم وایە هەندێك لایەنی تر بەتەمای شتی خراپتر بوون، یەكێتی رەنگە پێی وتبێتن ئێمە خۆمان عیلاجی ئەكەین، رازیكردنی خەڵكی لایەنی تربوو.  درەو میدیا: ئازاریان دایت ؟ فەرهاد سەنگاوی: نەخێر. نە هیچ قسەیەك نەهیچ ئازارێك، ئەو كاتە بۆ ماوەی 25 خولەك منیان گرت، چونكە فشارێكی زۆریان لەسەر بوو. فەرهاد سەنگاوی: ریفراندۆم لە 100%ی كوردستانی دۆڕاند، چونكە 50%ی كوردستان بەس ناوچە جێناكۆكەكانە، بەڵام گومرگەكان و خاڵە سنورییەكان لەوپەری كوردستانن، فڕۆكەخانەكان لەناو شارەكانی كوردستانن درەو میدیا: لەلایەن كێوە پەلاماردرای مەكتەبی سیاسی بوو یان ماڵی مام جەلال؟ فەرهاد سەنگاوی: پێم وابوو چەند كەسێكی كەم بوون لە مەكتەبی سیاسی یەكێتی، دوو تا سێ كەس بوو، مام جەلال خۆیی و بنەماڵەكەشی حەزیان لە شتی منداڵانە نەبوو، مام جەلال پیاوێكی گەورەبوو، سەرت بشكاندایەو تیمارت بكردایە، ئەو پیاوێكی گەورە بوو، ئەوەندەی من بزانم گەر مام جەلال و هێرۆ خان و بنەماڵەكەی نەبوونایە، ئەم 27 ساڵەی ناوشار، وەك كۆنگۆو كەمبۆدیاو بۆسنە كوردستان پڕ دەبوو لە گۆڕی بە كۆمەڵی تیرۆر. ئەو كەسانەی هەواڵپرس و داكۆكی كاربوون، كە سوپاسیان ئەكەم، دكتۆر بەرهەم ساڵح یەكەم كەس بوو، كاك عوسمانی حاجی مەحمود ، كاك قادری حاجی عەلی ، شاناز ئیبراهیم ئەحمەد، كاك لاهور شیخ جەنگی و ئامۆزا شێرزاد و د. یوسف و هەردوو كوڕەكەی كاك نەوشیروان و رەشید هەڕێنەیی، مەجید ئاغای زەنگنە، عەشیرەتی جاف و بەرزنجەو هەركی و سورچی و زۆربەرێزی تر، ئەوەی رۆژێك یەكێتی بووبێت و نیشتیمان پەروەر بووبێت و زانیبێتی دڵی چركاوە.  درەو میدیا: ئێستا هیچ پەیوەندیەكت بە یەكێتی و لایەنەكانی ترەوە ماوە ؟ فەرهاد سەنگاوی: من لە 2005ەوە تەنها لەسەر بەرژەوەندی گشتی كارم كردووە و قسەم كردووە، خۆم بە حزبی نەزانیوە، ئێستاش قسەیەك بۆ مێژوو ئەكەم، من هەموو كەموكورتی و عەیبەیەكی یەكێتی و گۆڕان ئەزانم، بەڵام لەگەڵ ئەوەش بەبەراورد بەلایەنی تر، ئێستا هەر حەز ئەكەم یەكێتی و گۆڕان بمێنن، بمێنن بەرامبەر بە لایەنی تر. درەو میدیا: لەسەر ئەو روداوە كەس داوای لێبوردنی كردووە تا ئێستا ؟ فەرهاد سەنگاوی: وەك رەسمی نا، بەڵام بیستم لە مەكتەبی سیاسی باسیان كردبوو وتبویان قسەكەی ئەو راست بوو لەسەر ریفراندۆم، ئێمە غەڵەت بووین.  فەرهاد سەنگاوی: پرسی ریفراندۆم و دەوڵەتی كوردستان پرسێكی فول شەخسی بوو، كە من وام وت لە هەولێر ئینجا بیری ئەوە پەیدا بوو كە ریفراندۆم خراپە یان بڵێی نەخێر، من پێش هەموو كەسێك وتبووم نەخێر درەو میدیا: خەڵكی وا چاوەڕیان دەكرد لەدوای كەمپەینی "نەخێر لە ئێستادا" لەگەڵ نەوەی نوێ بیت ؟ فەرهاد سەنگاوی: لەڕاستیدا نەوەی نوێ و نەخێر دوو شتی زۆر جیاواز بوون، نازانم ئەوەی كەوا نەخێری كردووە دوایی ویستویەتی بەكاری بێنێ بۆ نەوەی نوێ، ئەوكات نەوەی نوێ هیچ ناوی نەبوو هیچ باسی نەبوو، من سیدیەكم هەیە 2006 بڵاوم كردوەتەوە باسی نەوەی نوێ ئەكەم، من هیچ پەیوەندییەكم بە نەوەی نوێوە نەبووە، تەنها بۆ كەمپەینی نەخێر دژی ریفراندۆم بوین و قسەمان كردووە، ئێمە وتومانە لە ئێستادا، ئەگەرنا ریفراندۆم چەكێكی گرنگە لە كاتی خۆیدا بەكاربێت، بۆ رزگاری میلەت، جاران شەڕی چەكدار و خەباتی چەكداری بوو، ئێستا تۆ بە ریفراندۆم جیا دەبیتەوە. بەڵام كاتی نەبوو، ئێمە وتمان زەرەری زۆرە، دواتر قسەكەی ئێمە درەكەوت، حەز ئەكەم رونكردنەوەیەكتان بدەمێ بۆ ئەو كەسانەی كە دەڵێن كوردستان لە 50%ی خاكەكەی دۆڕاندووە، من ئەڵێم ئێوە هەڵەن 100%ی كوردستانی دۆڕاند، چونكە 50%ی كوردستان بەس ناوچە جێناكۆكەكانە، بەڵام گومرگەكان و خاڵە سنورییەكان لەوپەری كوردستانن، فڕۆكەخانەكان لەناو شارەكانی كوردستانن یان حیساباتی زەریبەو فەرمانگەكان لەناو كوردستاندایە كە هەمووی ئێستا سەربە بەغدایە. راستكردنەوەیەك هەیە ئەڵێن 16ی ئۆكتۆبەر، ئەمە ناوێكی هەڵەیە، حەق نیە بەوەی كەركوك بڵێن 16ی ئۆكتۆبەر، هەقە پێی بڵێن 16ی ریفراندۆم، چونكە لە ئەنجامی ریفراندۆمەوە 16ی ئۆكتۆبەر رویداوە.  درەو میدیا: ئەو ماوەیەی كە لە پەرلەمان بویت ئەدای پەرلەمان و دەستەی سەرۆكایەتی چۆن دەبینیت ؟ فەرهاد سەنگاوی: ئێمە بەگشتی ئەمانویست شتی زۆر باش بكەین، بەڵام ململانێی حزبی، بەتایبەتی لەسەرەوە كە شۆڕ ئەكرایەوە بۆ خوارەوە، نەی ئەهێڵا كاری پەرلەمان بڕوات، پەرلەمانتارەكان بەشێكی باشیان ئەیانویست كاری باش بكەن، تەنانەت سەرۆكایەتی پەرلەمانیش لەسەرەتاوە ویستی كاری باش بكات، بەڵام رێگرییەكی زۆر، كێشەیەكی زۆر هەبوو، چەند كارێكی گرنگ لە پەرلەمان هەبوو، لەوانە گەڕاندنەوەی دەستور، بۆچی لیژنەی بۆ دروستكراو نەكرا، دەستكاریكردنی پەیرەوی ناوخۆ، بۆچی ئێمە دەستمان پێكردو نەكرا. ئێمە نەمان ئەتوانی كار بكەین لەبەر ئەوەی نەیان ئەهێڵا. درەو میدیا: ئەم خولەی پەرلەمان باشتر بوو لەوەی پێشووتر ؟  فەرهاد سەنگاوی: ئەم خولەی پەرلەمان باشتر بوو لەوەی پێشوو. درەو میدیا: ئێوە لە پەرلەمان بوون، لە پرسی نەوت و بودجە، ئاشتی هەورامی تۆمەتبار دەكرا، پێت وایە ئەو تۆمەتباری یەكەمە یان لە پشت ئەوەوە كەسانی تر هەن ؟   فەرهاد سەنگاوی: من پێم وایە ئاشتی هەورامی پیاوێكی باش نیە، پیاوێكی گەندەڵە، وە دەستی هەیە لە هەموو كێشەكانی نەوتدا، بەڵام پیاو دەبێت قسەیەك بۆ دز بكات، من زۆر پێم سەیرە زۆر باسی ئاشتی هەورامی دەكرێت، چونكە ئەبێ ئێمە لەپێش هەموو شتێكدا بزانین ئاشتی هەورامی تەنها مستەشارێكە، نە بڕیار لای ئاشتی هەورامییە نە پارە لای ئاشتی هەورامییە، نە كەس بە قسەی ئاشتی هەورامی ئەكات، بڕیار لای ئاشتی هەورامی نییە، ئەكرێت ئاشتی هەورامی هەموو پلانەكانی بۆ ئەوان داڕشتبێت و جێبەجێیان كردبێت، بۆیە من خۆم قسەم زۆر لەسەر ئاشتی هەورامی نەكرد، چونكە من پێم وایە رەنگە راستەوخۆ بێت یان نا راستەوخۆ، بەمەستبێت یان بێ مەبەست، باسكردنی ئاشتی هەورامی پاراستنی پشتی ئاشتی هەورامییە، لەلای من وا دەخوێنرێتەوە، ئەوە دەربازكردنی پشتی ئاشتی هەورامییە، دێواندنی ئاشتی هەورامی جێگەی پرسیار بوو لەلای من. فەرهاد سەنگاوی: من پێموایە ئێران بە روخان كۆتایی دێت، ئەو رژێمە پیر بووە، گەیشتوەتە تەمەنی كۆتایی، لەگەڵ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و لەگەڵ بازاڕی ئازاد لەگەڵ ئازادی تاك لەگەڵ ئازادی مرۆڤ ناگونجێت درەو میدیا: ئەمدواییە كە خولی پەرلەمانی عێراق كۆتایی، زیاتر لە 40 پەرلەمانتار عێراقیان جێهێشت، دەوترێت ئەوانە دۆسیەی گەندەڵییان لەسەر بووە، لە پەرلەمانی كوردستان پەرلەمانتاران لە گەندەڵی نەگلاون ؟ فەرهاد سەنگاوی: لە راستیدا من وەكو بەڵگە یاخود شتێكی دیاریكراو نازانم، بەڵام وەكو شك و گومان خۆم زۆرجار شك و گومانم لا دروستبووە. درەو میدیا: گومانەكانت زیاتر لە چ شتێكە ؟ فەرهاد سەنگاوی: بۆ نمونە بۆچی باسی ئاشتی هەورامی دەكرێت , لەكاتێكدا بڕیار هی ئەو نییە، ئەمە خۆی پرسیاری دروستكردووە لەلای من، یان باسكراوە و ئێوە سەحافەن رەنگە بتوانن بەدواداچونی بۆ بكەن، باسی ئەو شتانەم بیستووە، بەڵام من بەڵگەم نییە قسەی لەسەر بكەم. درەو میدیا: زیاتر لەناوخۆتاندا باستان لەچی دەكرد، واتە دەكرێت پەرلەمانتاران لە چ دۆسیەیەكی گەندەڵییەوە گلابن، یان چ كەیسێك هەبووە لەم خولەدا چاویان لێ داخستبێت ؟ فەرهاد سەنگاوی: نازانم. بەڵام لێرەو لەوێ باسی شت كراوە كە حەزناكەم ناوبەرم یاخود باسی بكەم، باسكراوە فڵان كەس پەیوەندی بە فڵان حزب یان فڵان كەسەوە هەیە، بەڵام وەكو بەڵگە و دیكۆمێنت هیچ شتێكم لەبەردەستدا نییە، بەڵام سەحافە ئەتوانی بەدوای ئەو بابەتانەدا بچێت، بۆ نمونە لەسەر داهاتی خەڵك، بۆ نمونە كابرایەك ئەگەر تۆ موچەی پەرلەمانتارییەكەت هەمووی وەربگریت چەند دەكات، ئێ تۆ كەسوكاریشت دیارە هەیەتی یان نییەتی، ئێ تۆ ئەگەر موڵك و ماڵت هەبێ لە كوێت بووە، هەڵبەتە لە شوێنێكت بووە. درەو میدیا: هیچ پەرلەمانتارێك بەڕوونی باسی ئەوە ناكات موچەكەی چەندە، تۆ پێمان بڵی موچەكەتان چەندە ؟ فەرهاد سەنگاوی: ئێمە ماوەیەك هەشت ملیۆنمان وەردەگرت، بەڵام بیرم نییە چەند مانگ بوو، دوای گۆڕا، من یەكێك لەو شتانەی كە نایزانم پارەیە ؟ درەو میدیا: كە موچەی پەرلەمانتاران پاشەكەوت كرا، موچەی ئێوە بوو بە چەند ؟ فەرهاد سەنگاوی: باش لە بیرم نییە، وابزانم بوو بە چوار ملیۆن، من بۆ ژمارە و رۆژ زۆر خراپم. درەو میدیا: هەستت نەدەكرد جیاوازییەكی زۆر هەیە لەنێوان موچەی فەرمانبەرێك و پەرلەمانتارێك ؟  فەرهاد سەنگاوی: من بەش بەحاڵی خۆم، رەنگە ئەوانی تریش لەمن باشتر بووبن یان لە من زۆرتریان كردبێت، بەڵام من ئەوكاتە كە هەشت ملیۆنەكەم وەردەگرت، سەری مانگ (500) هەزار یان ملیۆنێكیشم قەرز ئەكرد، چونكە ئەوەنەیان داوا لێدەكرین بۆ نمونە وەكو كێشە و نەبونی و نەخۆشی فەقیرو هەژار و قوربەسەر و دەربەدەر، لەگەڵ خەرجی تەلەفۆن و بەنزینی سەیارە، من ئەوكاتەی كە ئەوەنەم وەردەگرت، خۆم قەرزم دەكرد، ئیتر وام لێهاتبوو جاری واهەبوو لە برادەرەكانیشم پارەم وەرئەگرت، بەشی نەدەكردین. درەو میدیا: تۆ یەكێكی لە سیمبولە دیارەكانی شۆڕش، ئەمە بەرهەمی ئەو شۆڕشە بوو ؟    فەرهاد سەنگاوی: ئەو شۆڕشەی كە لە شاخ پێی ئەڵێن شۆڕش، شۆڕش نەبوو، دووهەم ئەگەر هەرچیەك بوو هەموو میلەتەكە تیایدا بەشدار بوو، شەهیدەكان لە پێش هەموو كەسێكدا، پێشمەرگەو كەسوكاری رێكخستنەكان، زیندانییەكان، كەمئەندامەكان، هەموو ئەوانە ئینجا میللەتەكەش بە دێ و بە شارەوە تیایدا بەشداربوو، لەبەر ئەوە دەستكەوت تەنها هی ئەوانە نیە كە بەشداری شۆڕشەكە بوون، هی هەموو میللەتەكەیە. وەكو مەفهومی شۆڕش، من لە نەوەدەكانیشدا وتارێكم نوسی كاك نەوشیروان پێی ناخۆش بوو وتی بۆ ئەڵێی شۆڕشمان نیە، پێم وت كاك نەوشیروان شۆڕش واتا گۆڕانكاری ئیجابی لە ژیانی كۆمەڵگە، لە ئەنجامی ئەو بزوتنەوەیە كۆمەڵگای پێشخستبێ بۆ قۆناغێكی پێشكەوتووتر، كاك نەوشیروان تێگەیشت من بەمەستم چیە، كاك نەوشیروان وتی جا ئێمە چیمان هەیە هەر ئەو چوار تەقە و ئەو چوار شەڕەمان هەیە تۆش بڵێی ئەوە شۆڕش نیە خراپە، ئەو تێگەیشت كە من راستم. بۆیە بە مەفهومی شۆڕش لە ساڵی 1919ەوە لە كوردستانی عێراق هەموو بزوتنەوەكان رەوا بوون، شەهیدەكان بێگەردن، پێشمەرگە دڵسۆزەكان دڵسۆزن، بەڵام وەكو بزوتنەوەی پێی ناوترێت شۆڕش، چونكە هیچ سەركەوتنێكی بەدەست نەهێناوە. درەو میدیا: واتا ئەوەی لە شاخ بوو، شۆڕش نەبوو ؟ فەرهاد سەنگاوی: ئەوەی لە شاخ بوو لە كوردستانی عێراق پێی ناوترێت شۆڕش، چونكە گۆرانكاری ئیجابی لە ژیانی كۆمەڵگاكەدا دروست نەكرد، لەبەر ئەوە پێی ناوترێت شۆڕش، وەكو رەوابوون رەوا بوو، بەڵام بەو جوڵانەوانە ناوترێت شۆڕش، چونكە هیچ سەركەوتنێكی بەدەست نەهێناوە.  درەو میدیا: ئێستا كورد حوكمی خۆی دەكات لەم بەشەی كوردستاندا، تۆ ئەمە بە گۆڕانكاری نازانیت ؟ فەرهاد سەنگاوی: نا. ئەوەی ئێستا كورد حوكمی خۆی ئەكات ئێمە پێمان خۆش بووە، راپەڕین و ئەو گۆڕانكاریانە زۆر گەورەتر بكرانایەو ئامانجەكانی خۆی بپێكایە، بەڵام لەبەر ئەوەی كۆمەڵگاكەی گەڕاندوەتەوە بۆ دواوە، لەهەموو بوارێكدا بۆ نمونە كوردایەتی، ئێستا خەڵكیك هەیە گاڵتە بەكوردایەتی دەكات، لە كاتێكدا كوردایەتی بێتاوانە، كوردایەتی مەفهومێكی زۆر جوانە، كوردایەتی بریتییە لە هەموو نرخ و بەها نەتەوەیی و ئینسانییەكان، بریتیە لە زمانەكەت لە جلوبەرگەكەت، كەڵچەرەكەت، لە مێژووەكەت، لە هونەرەكەت، كوردایەتی ئەمانەیە، كوردایەتی بەشێكە لە ئینسانیەت، ئەم كۆمەڵە خەڵكەی پێ ئەوەترێت كورد ئەم پەنجا ملیۆن كەسە ئینسانن، تۆ ئەم پەنجا ملیۆن كەسەت رزگاركرد واتا تۆ پەنجا ملیۆن ئینسانت رزگاركردووە، گەیشتوەتە ئامانجەكانی خۆی، ئەوە هەڵەیە كە هەندێك خەڵكی پێیان وابێت كوردایەتی خراپە. درەو میدیا: كەواتە بۆچی خەڵك لە كوردایەتی بێزراو بووە ؟  فەرهاد سەنگاوی: كۆمەڵە خەڵكیك بە هەڵە پێیان وایە، كوردایەتی بریتییە لەوەی ئەم حزبانە كردویانە، بۆیە خەڵكی لە كوردایەتیش بێزار ئەبێت، وتەیەكی مەشهوری ماركس هەیە ئەڵێت رۆژێك دێت سۆسیالیستی ناشرین ئەبێ لەبەرچاوی خەڵك، چونكە كۆمەڵە خەڵكێك بەخۆیان ئەڵێن سۆسیالیست، كە ئەوانە سۆسیالیست نین، بەهۆی ئەوەوە سۆسیالیست لای خەڵكی ناشرین ئەبێ. درەو میدیا: واتا ئەم حزبانەی ئێمە كوردایەتی ناكەن؟ فەرهاد سەنگاوی: نەخێر. ئەم حزبانە شتی شەخسی و تایبەتی خۆیانیان كردووە، ئەگەر كوردایەتیان بكردایە خێرە 70 بۆ 80 ساڵ ئەچێ كوردیان سەرنەخستووە، لەبەرئەوەی خەڵك با لە كوردایەتی بێزار نەبێت، خەڵك بابەها نەتەوەیی و نیشتیمانییەكانی خۆی خۆش بوێت، كوردایەتی بریتی نییە لەوەی تۆ بەهۆی خراپی دوو سێ حزبەوە رقت لە كوردایەتی بێت و پێت وابێت خەتای كوردایەتییە یان كوردایەتی غەڵەتە، كوردایەتی بریتیە لە پێویستییە نەتەوەیی و نیشتیمانییەكانی ئەم كۆمەڵە خەڵكە كە لەسەر ئەم زەویە ئەژین، هەتا ئەگاتە ئامانجەكانی خۆی كوردایەتی پیرۆزە، كە كوردایەتی ئامانجەكانی خۆی پێكا دوای ئەوە كوردایەتی پێویست ناكات.  درەو میدیا: تێڕوانینت بۆ گۆڕانكارییە نێودەوڵەتییەكان چۆنە ؟ بەتایبەتی سیاسەتی نوێی ئەمریكا بەرامبەر بە ئێران ؟ فەرهاد سەنگاوی: من ئێستا یەكێك لەو شتانەی كە پێی خەمبارم گۆڕانكاری ناوخۆ زۆر زەحمەتە، چونكە كۆمەڵگەكەمان تێك و پێك شكاوە، تۆ بۆ ئەوەی نەتەوە و نیشتیمانەكەت رزگار بكەی پێویستت بە ئینسانە، ئەگەر ئینسانەكان تێك و پێك شكابوون خۆی ناچیت ئینسان لە وڵاتێكی ترەوە بهێنێت خەباتی پێ بكەیت، لەبەر ئەوە پرۆسەی یەكەم ئینسانسازییە، ئێمە لە وڵاتەكەمان حزبەكان ئینسانەكان دروستكەنەوە، ئەمە گۆڕانكاری ناوخۆیە، من لەم قۆناغەدا زۆر ئومێدم بەم گۆڕانكارییە نییە، ئەوەی كە دڵم پێی خۆشە گۆڕانكاری دەرەكییە، لەبەر چی. ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كە كۆنیش وتومە كە ناوچەی نەوت و ئیسرائیلە، گۆڕانكاری لەم ناوچەیە وا شكێندراوە وا شێوێندراوە هەروا ئاسان نییە، سێ چوار ساڵیش دەبێ لە فەیسبوكەكەم نوسیومە گۆڕانكاری گەورە لە ناوچەكە دەستپێدەكات، ئەویش ئەوەیە من پێوابوو وە واشە، من زوو پێموابووە كە ئەمریكا كێشەی كۆریای سەروو بە دانوستان و ئاشتی چارەسەر دەكات، كێشەی ئێرانیش بە روخاندن و تەفروتوناكردن چارەسەر دەكات، ئەوە لێكدانەوەی كۆنمە و نوسیویشمە، وەهاش دەرچوو، ئەوە كۆریا خۆتان ئەزانن دانوستان دەكرێت، ئێرانیش ئەبینن خۆپیشاندان و باری ئابوری وردە وردە تێكچووە، ئێران ئەگەر ئەوەندی تر تێكبچێت وێران ئەبێت و نامێنێ، بەڕای من گۆڕانكاری لە ئێران لەڕووی خۆپیشاندان و برسێتی و گەمارۆوە دەستپێدەكات، ئەگەر پێویستیش بكات رەنگە هەندێ هێزی عەسكەری لە چەند شوێنێكدا یان لە چەند قۆناغێكدا بەكاربهێنرێت. درەو میدیا: واتە پێتوایە ئێران دەروخێت ؟ فەرهاد سەنگاوی: من پێموایە ئێران بە روخان كۆتایی دێت، ئەو رژێمە پیر بووە، گەیشتوەتە تەمەنی كۆتایی، لەگەڵ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و لەگەڵ بازاڕی ئازاد لەگەڵ ئازادی تاك لەگەڵ ئازادی مرۆڤ ناگونجێت، نەك لەبەر خاتری كەس، لەبەرئەوەی لەگەڵ ئەو بازاڕانە ناگونجێت، بۆیە سیستمی جیهانی پێویستی بەوەیە گۆڕانكاری لەم وڵاتانەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بەویستی خۆی نەك بە ویستی ئێمە دروست ببێت، ئەگەر ئەبینی ئێستا 100 دۆلار گەیشتوەتە نزیكەی ملیۆنێك تمەن، ئینجا باشە خۆ تۆزێكی ماوە ئەو وڵاتە كاول ببێت و بەسەریەكدا بڕوخێت، ئەگەر ئەبینی ئێران هەفتەی رابردوو هەڕەشەی كرد و وتی ئەگەر نەهێڵن ئێمە نەوت بفرۆشین ئێمەش ناهێڵین كەس نەوت بفرۆشێت و گەروی هورمز دائەخەین، ئێستا قسەیەكی تازەیان هەیە، ئەڵێن ئەگەر نەهێڵن نەوت بفرۆشین ئەچین نەوت بە كۆمپانیا ئەهلی و ناوخۆییەكان دەفرۆشین، ئەبێت خەڵكی كوردستان لەوە تێبگەین كە ئەم وڵاتانەی لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدان ئەوەندە عەیب و عاری نەتەوەیی و دینی و مەزهەبی و تەبەقی و شار و دێیان تێدایە ناكۆكییەكان ئەوەندە زۆرن، هەر دەوڵەتێك بیەوێت بە ئاسانی بە سلفێك هەڵیدەوەشێنێت، ئێمە نابێ بترسین بڵێین ئەگەر ئێران و ئەمریكا ببێت بە شەڕیان دنیا كاول دەبێت، نەخێر ئەمریكا بیەوێت ئێران یان توركیا بڕوخێنێت كارێكی ئاسانە. درەو میدیا: پارتە كوردییەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان لەو ئاستەدان گۆڕانكارییەكانی داهاتووی ئێران لە بەرژەوەندی كورد بشكێننەوە، جەماوەری كورد لە رۆژهەڵاتی كوردستان ئەزمونی باشوریان بینیوە، ئەمە نائومێدیان ناكات ؟ فەرهاد سەنگاوی: من خۆم نائومێدم، پرسیارەكە لە جێی خۆیدایە، من شەش ساڵ دەبێت دوو سیدیم بڵاوكردوەتەوە لەسەر پێویستی یەكگرتنی حزب و رێكخراوەكانی كوردستان، تەنانەت پێم وتن حكومەتی مەنفاش دروستبكەن، ئەگەر ئێستا پێش ئەم روداوانە دیموكرات و كۆمەڵە و پەژاك یەكنەگرن، روداوەكان روبدات بەبێ یەكگرتنەوە بچنەوە كارەسات رودەدات، وەكو لە سیدییەكاندا دەڵێم كە چونەوە كۆڵانێك ناودەنێن كۆڵانی كۆمەڵە و یەكێكی تر ناودەنێن كۆڵانی دیموكرات، ئەزمونە ناشیرینەكەی ئێرە بەخراپترین شێوە دروست دەبێ، بەڵێ‌ ئەوان تائێستاش یەكیان نەگرتووە، تائێستا لەسەر وشە ناكۆكن، من بە برادەرانی دیموكراتم وت ئێوە لەسەر گۆڕینی ناو رێكناكەون، وتم باشە ئێوە كە چونەوە هەزار كەستان لە یەكتری كوشت ئێمە بۆ مێژوو ئەنوسین ئەم هەزار كەسە لەسەر ناوێك كوژران، بەداخەوە ئەوە جێگای خەمە، ئێستا خەریكە دەلاقەیەكی ئازادی لەو پارچەیە دەستپێدەكات، هیودارم ئەزمونە ناشیرینەكەی ئێرە و هەڵە كوشندە گەورەكانی ئێرەو پارە كۆكردنەوەكەی ئێرە نەبەنەوە بۆ ئەوێ.

(درەو میدیا): دادوەرەكانی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق گەیشتنە سلێمانی و سبەی پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكان دەستپێدەكات. دادوەر لەیس جەبر حەمزە، وتەبێژی رەسمی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند ئەندامانی ئەنجومەنی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان بەیانی ئەمڕۆ یەكشەممە گەیشتونەتە سلێمانی و لەگەڵ بەڕێوەبەر و فەرمانبەران و كادرانی نوسینگەی هەڵبژاردنەكانی سلێمانی كۆبونەتەوە و هەموو ئامادەكارییە لۆجستییەكانی تایبەت تەواوكراون بۆ پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكانی ئەو سندوقانەی سكاڵایان لەسەر تۆماركراوە یان تانەیان لێدراوە. وتەبێژی كۆمسیۆن ئاماژەیبەوەشدا لە پرۆسەی جیاكردنەوەی دەنگەكانی سلێمانیدا، پشت بە فەرمانبەرانی نوسینگەی كۆمسیۆنی كەرخ و رەسافە و سەرۆكایەتی دادگای تێهەڵچوونەوەی سلێمانی دەبەسترێت و راستەوخۆ لەلایەن ئەندامانی ئەنجومەنی كۆمسیارانەوە سەرپەرشتی دەكرێت و نوێنەرانی نەتەوە یەكگرتووەكان و چاودێرانی نێودەوڵەتی و نوێنەری باڵیۆزخانەكانی وڵاتانی جیهان و نوێنەرای حزبەكان و دەزگاكانی راگەیاندن دەتوانن ئامادە بن.  

( درەو میدیا): نێچیرڤان بارزانی بۆ بەشداریكردن لە مەراسیمی دەستبەكاربوونی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا دەچێتە ئەو وڵاتە. سبەی دووشەممە كاتژمێر چواری دوانیوەڕۆ بەكاتی ئەنكەرە، رەجەب تەیب ئەردۆغان وەك سەرۆك كۆماری نوێی توركیا بۆ پێنج ساڵی داهاتوو لە سوێندی یاسایی دەخوات و پاشان بە بۆنەی دەستپێكردنی سیستمی سەرۆكایەتییەوە مەراسیمێك رێكدەخرێت. بە گوێرەی میدیاكانی نزیك لە سەرۆكی حكومەتی هەرێم، نێچیرڤان بارزانی لەلایەن رەجەب تەیب ئەردۆغانەوە بانگهێشتكراوە و سبەی لە مەراسیمی سوێندخواردنی ئەردۆغان ئامادەدەبێت. بڕیاریشە دوای مەراسیمی راگەیاندنی سیستمی سەرۆكایەتی و سوێندخواردنی دەستوری رەجەب تەیب ئەردۆغانن لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا لە كۆشكی سەرۆكایەتی پێكهاتەی كابینەی نوێی حكومەتەكەی رابگەیەنێت كە بە گوێرەی سیستمی سەرۆكایەتی پۆستی سەرۆك وەزیران هەڵوەشێنراوەتەوە ئەردۆغان خۆی سەرۆكایەتی حكومەت دەكات.    

گفتوگۆی رۆژنامه‌وانی: نیاز عه‌بدوڵڵا مانگی شوباتی ئه‌م ساڵ له‌ درێژه‌ی سزاكانی دوای ئه‌نجامدانی ریفراندۆمی 25ی ئه‌یلول و سه‌پاندنی ده‌سه‌ڵاته‌ فیدڕاڵییه‌كانی حكومه‌تی عێراق، وه‌زاره‌تی ناوخۆی حكومه‌تی عێراق به‌ بڕیارێك نزیكه‌ی 50 مه‌رزی لاوه‌كی له‌ سنووری ئیداری پارێزگای سلێمانی له‌ راپه‌ڕین و هه‌ڵه‌بجه‌ و گه‌رمیان داخست. (دره‌و میدیا) بۆ ده‌ستخستنی زانیاری له‌باره‌ی هێزی كار و سه‌رچاوه‌ی داهاتی مه‌رزه‌كان و هه‌وڵه‌كانی به‌ فه‌رمی ناساندنیان، گفتۆگۆیه‌كی رۆژنامه‌وانی له‌گه‌ڵ عه‌بدوڵڕه‌حمان عه‌لی ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان له‌ لیژنه‌ی كشتوكاڵ و ئاژه‌ڵداری و ئاودێری و به‌نداوه‌كان و لیژنه‌ی بازرگانی و پاراستنی مافه‌كانی به‌كاربه‌ر.   دره‌و میدیا: نه‌خشه‌ی دابه‌شبوونی ده‌روازه‌ سنوورییه‌كان چۆنن و تاچه‌ند پابه‌ندبوون به‌ بڕیاری داخستنیان هه‌بووه‌؟ عه‌بدولڕه‌حمان عه‌لی: چوار ده‌روازه‌ی نێوده‌وڵه‌تیمان هه‌یه‌ كه‌ هاوسنوورن له‌گه‌ڵ توركیا و ئێران.، سێ ده‌روازه‌یان له‌گه‌ڵ كۆماری ئیسلامی و یه‌كێكیان له‌گه‌ڵ توركیایه‌ و‌ بریتین له‌ مه‌رزه‌كانی حاجی ئۆمه‌ران و باشماخ و په‌روێزخان له‌گه‌ڵ ئێران و ئیبراهیم خه‌لیل له‌گه‌ڵ توركیا.  جگه‌ له‌ مه‌رزه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان كه‌ كاڵا و شمه‌كی لێوه‌ هاورده‌ و هه‌نارده‌ ئه‌كرێت پێنج مه‌رزی دیكه‌مان هه‌یه‌ له‌ نێوان نێوده‌وڵه‌تی و لاوه‌كین، واتا فه‌رمین و كاڵا و شمه‌كیان‌ لێوه‌ هاورده‌ و هه‌نارده‌ ئه‌كرێت، ئه‌وانیش مه‌رزه‌كانی سه‌یران به‌ن له‌ پێنجوێن، كێلێ له‌ قه‌ڵادزی، سه‌رته‌ك له‌ گه‌رمیان، شوشمێ له‌ هه‌ورامان، سه‌ردێر له‌ زاخۆ. جگه‌ له‌ مانه‌ ئێمه‌ كۆمه‌ڵێك مه‌رزی لاوه‌كیمان هه‌یه‌ كه‌ ژماره‌یان زیاتر له‌ 40 مه‌رزه‌، ئه‌م مه‌رزانه‌ به‌ شێوازی قاچاغ كاڵا و شمه‌كی لێوه‌ ئه‌هێندرێت و هه‌نارده‌ و هاورده‌ ئه‌كرێت بۆ وڵاته‌كانی ده‌وروبه‌ر به‌ تایبه‌ت له‌گه‌ڵ كۆماری ئیسلامی ئێران. ئه‌م مه‌رزانه‌ له‌ 26ی ئه‌یلول،‌ رۆژێك دوای ئه‌نجامدانی ریفراندۆم به‌ فه‌رمی له‌ لایه‌ن حكومه‌تی عێراقییه‌وه ده‌روازه‌ لاوه‌كییه‌كان له‌گه‌ڵ ده‌روازه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان داخران. به‌ڵام هێزه‌كانی پاسه‌وانی سنوور ئلتیزامیان نه‌كرد به‌و بڕیاره‌ی حكومه‌تی عێراقی هه‌تا مانگی شوبات، له‌ كۆتایی مانگی شوبات به‌ فه‌رمی حكومه‌تی عێراق برووسكه‌ی كرد بۆ هێزه‌كانی پاسه‌وانی سنوور كه‌ پێویسته‌ به‌ زووترین كات له‌ ماوه‌ی 48 كاتژمێر هه‌موو ئه‌و ده‌روازه‌ لاوه‌كیانه‌ دابخرێن. ‌بۆیه‌ پاسه‌وانانی سنوور راسته‌وخۆ بڕیاره‌كه‌یان جێبه‌جێ كرد و مه‌رزه‌ لاوه‌كییه‌كان داخران. دره‌و میدیا: كاریگه‌ری داخستنی ئه‌م مه‌رزه‌ لاوه‌كیانه‌ له‌سه‌ر هێزی كار و ریژه‌ی بێ كاری چه‌ند بووه‌؟ عه‌بدولڕه‌حمان عه‌لی: داخستنی ئه‌م مه‌رزه‌ لاوه‌كیانه‌ بۆته‌ هۆكارێكی به‌هێز بۆ زۆربوونی رێژه‌ی بێ كاری، ئه‌توانم بڵێم 40 بۆ 50 هه‌زار هاوڵاتی به‌ شێوازێكی گشتی بێ كار بوون له‌ كاری مه‌رزه‌كان له‌و هاووڵاتیانه‌ی كاری حه‌مباڵی و شوفێری و چایخانه‌ و خواردنگه‌یان هه‌یه‌. بۆ نموونه‌ له‌ شوێنێكی وه‌ك قه‌زای پێنجوێن كه‌ نزیكه‌ی 150 كیلۆمه‌تر هاوسنووره‌ له‌گه‌ڵ ئێران نزیكه‌ی 9 مه‌رزی لاوه‌كی تیا بووه‌، له‌و ژماره‌ی مه‌رزانه‌ 2500 بۆ 3000 هاووڵاتی له‌و سنووره‌ پێوه‌ی سه‌رقاڵ بووه‌، به‌هۆی داخستنیشیانه‌وه‌ ئه‌و هاووڵاتیانه‌ بێ كاربوون. عه‌بدولڕه‌حمان عه‌لی :40 بۆ 50 هه‌زار هاوڵاتی به‌ شێوازێكی گشتی بێ كاربوون له‌ مه‌رزه‌كان  دره‌و میدیا: له‌ رووی سه‌رچاوه‌ی داهاته‌وه‌ داخستنی مه‌رزه‌كان چه‌ند كاریگه‌رییان له‌سه‌ر بوودجه‌ی هه‌رێم هه‌بووه‌؟ عه‌بدولڕه‌حمان عه‌لی: له‌و كاته‌ی مه‌رزه‌كان داخراون زه‌ره‌رێكی گه‌وره‌ به‌ر داهاتی هه‌رێم كه‌وتووه‌ و داهاتی هه‌رێم كه‌می كردووه‌. بۆ نموونه‌ مه‌رزی نێوده‌وڵه‌تی باشماخ داهاتی له‌ مانگی یه‌ك و دوو 35 بۆ 36 ملیار دینار بووه‌، به‌ڵام له‌ مانگی سێ و چوار كه‌ مه‌رزه‌ لاوه‌كییه‌كان داخراون داهاته‌كان دابه‌زیونه‌ته‌ خواره‌وه‌ بۆ 20 ملیار دینار. هۆكاره‌كه‌ی ئه‌وه‌یه‌ ئه‌و كاڵا و شمه‌كانه‌ی له‌ ده‌ره‌وه‌ دێنه‌ هه‌رێمی كوردستان‌ به‌شێكیان ئه‌گه‌ڕێنه‌وه‌ خاكی ئێران، كه‌ دێته‌ هه‌رێمی كوردستان له‌ ده‌روازه‌ی باشماخ گومرگ ئه‌كرێن به‌ رێژه‌ی 5% تا 25% كه‌ دێت له‌ سلێمانیش به‌ فه‌رمی له‌ 1بۆ3% گومرگ ئه‌كرێت، دیسانه‌وه ‌جارێكی تر به‌شێك له‌م كاڵا و شمه‌كانه‌ له‌ رێی ده‌روازه‌ لاوه‌كییه‌كانه‌وه‌ به‌ كۆڵبه‌ر و ئاژه‌ڵ ئه‌م كاڵا و شمه‌كانه‌ ئه‌چنه‌وه‌‌ دیوی ئێران، ئه‌مه‌ ئێستا وه‌ستاوه‌. ئه‌توانین بڵێن داخستنی ئه‌و ده‌روازه‌ لاوه‌كیانه‌ ته‌نیا له‌ مه‌رزێكی نێوده‌وڵه‌تی وه‌كو باشماخ ئه‌وه‌ ده‌ر ئه‌خات له‌ ماوه‌ی دوو مانگ داهاتی هه‌رێم 30 ملیار دینار كه‌می كردووه‌. عه‌بدولڕه‌حمان عه‌لی: ته‌نیا له‌ مه‌رزێكی نێوده‌وڵه‌تی وه‌كو باشماخ له‌ ماوه‌ی دوو مانگ داهاتی هه‌رێم 30 ملیار دینار كه‌می كردووه دره‌وه‌ میدیا: داخستنی مه‌رزه‌ لاوه‌كییه‌كان چه‌ند كاریگه‌رییان له‌سه‌ر به‌رزبوونه‌وه‌ی نرخی شمه‌ك هه‌یه‌، كه‌ له‌ رێگای باجه‌وه‌ زیاد ده‌بێت؟ عه‌بدولڕه‌حمان عه‌لی: كاریگه‌ری زۆری هه‌یه‌، به‌ تایبه‌ت له‌ مانگی ره‌مه‌زان كاریگه‌ری زۆرتر بوو، چونكه‌ پێداویستییه‌كان زیاتر بوون و باج و رسومات له‌ مه‌رزه‌كانه‌وه‌ ئه‌نجام ئه‌درێت به‌مه‌ش نرخ به‌رزتر ئه‌بێته‌وه‌. به‌ڵام مه‌رزه‌ لاوه‌كییه‌كان نه‌ك ئێستا، به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ له‌و كاته‌ی كه‌ به‌ فه‌رمی ده‌روازه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان داخران ئه‌گه‌ر ئه‌و مه‌رزه‌ لاوه‌كیانه‌ نه‌بوونایه‌ و كاڵا و شمه‌ك له‌وێوه‌ نه‌هاتایه‌ته‌ هه‌رێم نرخی شمه‌ك له‌و چه‌ند مانگه‌ی داخستنی ده‌روازه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان به‌ شێوه‌یه‌كی زۆر به‌رز ده‌بوونه‌وه‌ و گرانی له‌ هه‌رێم سه‌ری هه‌ڵده‌دا. دره‌و میدیا: چ هه‌نگاوێكی نوێ له‌باره‌ی بڕیاره‌كانی حكومه‌تی عێراق‌ هه‌یه‌ بۆ مامه‌ڵه‌ كردن له‌گه‌ڵ مه‌رزه‌ لاوه‌كییه‌كان و مه‌رزه‌ نیمچه‌ فه‌رمییه‌كان؟  عه‌بدولڕه‌حمان عه‌لی: ئه‌و مه‌رزه‌ لاوه‌كیانه‌ی له‌ نێوان نێوده‌وڵه‌تی و لاوه‌كی دان، ئه‌مانه‌ ده‌سته‌یه‌ك یاخود لیژنه‌یه‌ك له‌ ده‌سته‌ی ده‌روازه‌ سنوورییه‌كانی حكومه‌تی عێراقییه‌وه‌ هاتبوو و سه‌ردانی هه‌موو ئه‌و ده‌روازانه‌یان كردووه‌، وه‌كو سه‌یران به‌ن و كێلێ و سه‌رته‌ك و شوشمێ و سه‌ردێر. لیژنه‌كان راپۆرتی ته‌واوی خۆیان له‌سه‌ر ئه‌و مه‌رزانه‌ نووسیوه‌ كه‌ تاچه‌ند شیاون بۆئه‌وه‌ی بكرێن به‌ مه‌رزی نێوده‌وڵه‌تی و راپۆرتیان داوه‌ته‌ حه‌یده‌ر عه‌بادی، بۆیه‌ مه‌رزی پشته‌ كرایه‌وه‌. پێشتریش پارێزگاری سلێمانی سه‌ردانی به‌غدادی كردووه‌ و یه‌كێك له‌ بابه‌ته‌كان كه‌ قسه‌ی له‌سه‌ر كردووه‌ كردنه‌وه‌ی ئه‌و مه‌رزه‌ لاوه‌كیانه‌ بووه.‌ بڕیاردراوه‌ 7 له‌و مه‌رزه‌ لاوه‌كیانه‌ی كه‌ له‌ سنووری پارێزگای سلێمانی هه‌ن بكرێنه‌وه‌ بۆئه‌وه‌ی‌ وه‌كو پێش پرۆسه‌ی ریفراندۆم كه‌ هه‌بووه‌ و خه‌ڵك كاریان تیادا كردووه‌ به‌رده‌وامبن‌. عه‌بدولڕه‌حمان عه‌لی: مه‌رزی نێوده‌وڵه‌تی باشماخ داهاتی له‌ مانگی یه‌ك و دوو 35 بۆ 36 ملیار دینار بووه‌، به‌ڵام له‌ مانگی سێ و چوار كه‌ مه‌رزه‌ لاوه‌كییه‌كان داخراون داهاته‌كان دابه‌زیونه‌ته‌ خواره‌وه‌ بۆ 20 ملیار دینار دره‌و میدیا: رۆژهه‌ڵاتی كوردستان به‌ داخستنی ئه‌م مه‌رزانه‌ چ زیانێكی به‌رده‌كه‌وێ؟ عه‌بدولڕه‌حمان عه‌لی: له‌ داخستنی ئه‌م ده‌روازانه‌ جگه‌ له‌ زۆربوونی رێژه‌ی بێ كاری له‌ هه‌رێمی كوردستان، له‌ دیوی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان له‌ویش ناڕه‌زایی ئیجگار گه‌وره‌ی دروست كردووه‌ و به‌و هۆكاره‌ ناڕه‌زایی و مانگرتن گیراوه‌ته‌ به‌ر، بۆیه‌ ئێرانیش له‌وه‌ تێگه‌یشتووه‌ زیانه‌كانی داخستنی ئه‌و مه‌رزانه‌ چین و ئه‌ویش له‌ هه‌وڵی چاره‌سه‌ركردن دایه‌.       

(درەو میدیا): بڕیارە ئەمشەو وەفدێكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا كە نوری مالیكی سەرۆكایەتی دەكاتە بگاتە شاری هەولێر. بڕیارە وەفدەكەی ئیتئلافی دەوڵەتی یاسا لەگەڵ مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی كۆببێتەوە بۆ گفتوگۆكردن لەبارەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت لە عێراق. سەردانی وەفدی دەوڵەتی یاسا دوای چەند كاتژمێرێك دێت لە گەیشتنی وەفدی هاوپەیمانی فەتح (كە هادی عامری سەرۆكایەتی دەكات) بۆ شاری هەولێر. وەفدی هاوپەیمانی فەتح عەبدولهادی ئەنساری سەرۆكایەتی دەكات و بڕیارە دوو رۆژ لە هەرێمی كوردستان بمێنێتەوە و لەبارەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتەوە لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتیمانی كوردستان كۆببێتەوە. پێشبینی دەكرێت لەم سەردانەیاندا بۆ هەرێمی كوردستان، دەوڵەتی یاسا و هاوپەنی فەتح لەبارەی كاندیدی پۆستی سەرۆك وەزیرانی داهاتووی عێراق لەگەڵ لایەنە كوردییەكان گفتوگۆ بكەن.  

( درەو میدیا): مەولود چاوش ئۆغڵۆ وەزیری دەرەوەی توركیا ئەمڕۆ هەینی شەشی تەمموز لەگەڵ سەرنوسەرانی ئاژانسی ئەنادۆڵ باسی لە ریفراندۆمەكەی هەرێمی كوردستان  و پەیوەندیی پەكەكە و یەكێتی و گۆڕان و رەوشی عێراق كرد. چاوشۆغڵۆ تیشكی خستەسەر ئەوەی پێشبینییەكانی توركیا بەر لە ئەنجامدانی ریفراندۆم لە لایەن هەرێمی كوردستانەوە، وەدیهاتوون و جەختی لەوەكردەوە ئەمڕۆ دەردەكەوێت كە هۆشدارییەكانیان لەوبارەیەوە لەجێگەی خۆیدا بووە و وتی: "هەوڵماندا بۆیان روون بكەینەوە كە ریفراندۆم كارێكی زۆر هەڵەیە". وەزیری دەرەوەی توركیا وتیشی هەریەك لە یەكێتی نیشتمانی كوردستان و بزوتنەوەی گۆڕان لەدوای ریفراندۆمەكە پیلانیان لەدژی پارتی دیموكراتی كوردستان و مەسعود بارزانی گێڕاوە و ئێستا ئەو دوو حزبە باجی ئەو رێككەوتنە دەدەن. ئۆغڵو ئاشكراشیكرد لەگەڵ یەكێك لە بەرپرسەكانی یەكێتی كۆبوەتەوە پێی راگەیاندووە كە پارتی كرێكارانی كوردستان " پەكەكە" لە ناو یەكێتیدا خاوەنی هەژمون و بڕیارە. لە بەشێكی تری كۆبوونەوەكەیدا لەگەڵ ئاژانسی ئەنادۆڵ وەزیری دەرەوەی توركیا رایگەیاند ناتۆ پرۆگرامێكی مەشقكردنی بە هێزە ئەمنییەكانی عێراق هەیە و توركیا رۆڵێكی كارای تێدادەبێت. راشیگەیاند دوای پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق لەگەڵ عێراقدا هەنگاوی هاوبەش دەنبێن بۆ پاككردنەوەی خاكی عێراق لە پەكەكە و ئاماژەیبەوەشدا وڵاتەكەی دەیەوتێت باشترین پەیوەندی لەگەڵ عێراق هەبێت و لەگەڵ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتدا چەند هەنگاوێك لە بواری بازرگانیدا دەنێن و یەكێكیان كردنەوەی دەروازەی سنوریی " ئوفا كۆی" یە لەگەڵ عێراقدا.  

درەو میدیا پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكانی كەركوك لە رۆژی سێیەمیدایەو ئەمڕۆ نزیكەی 185 سندوقی دەنگدان ئەژماركردنەوەی دەستیان بۆكرا، چاودێری لایەنێكی كوردستانی كە نەیویست ناوی بهێنرێت بە درەو میدیای راگەیاند، زۆرینەی سندوقەكان كە ئەمرۆ 5/7/208 ئەژماری دەستیان بۆ كراوە دەنگەكان جیاوازی زۆریان نەبووە. پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستیی دەنگەكان لە هۆڵێكی وەرزشی ناوەڕاستی شاری كەركوك بەڕێوەدەچێت و 40 فەرمانبەر و هەشت دادوەر كە بۆ ئەو ئەركە دیاریكراون پرۆسەكە بەڕێوەدەبەن و دادوەرێكی سەر بە یەكێك لە كەمایەتییە ئاینییەكان سەرۆكایەتییان دەكات. ئەو چاودێرە رایگەیاند هەر سندوقێك كە جیا دەكرێتەوە، راستەوخۆ هەڵدەواسرێت و چاودێرەكان ئەتوانن سەیری بكەن، درەو میدیا داوای لەو چاودێرەكرد دەنگی ئەژماركراوی چەند وێستگەیەك بگوازێتەوە، رایگەیاند، ناتوانین مۆبایلی كامێرا ببەینە ژوورەوە بۆیە ئەتوانم بۆتانی بخوێنمەوە بۆیە بەم شێوەیە ناوی بنكەو وێستگانەی خوێندەوە بەتایبەت ناوی ئەو لیستانەی خوێندەوە كە بەلای درەو میدیاوە گرنگ بووە. لە وێستگەی ژمارە 2 بنكەی قوتابخانەی سەرگەران لە قەزای دبس دەنگەكان بەم شێوەیە بووە، درەو میدیا زانیاریەكانی كردووە بە خشتە بەم شێوەیە:   ئەو چاودێرە ئاماژەی بەوەشكرد كە 185 سندوق هەر لەسەرەتاوە هێلی سوریان پێوە بووەو ئەنجامەكە نەچۆتە بەغداد بۆیە ئەوانە ئەژماركراونەتەوەو تەنها ئەنجامەكەی راگەیەنراوە بەم شێوەیە: -    وێستگەی ژمارە 1 لە بنكەی قوتابخانە تەریفە لەگەڕەكی رەحیماوای كەركوك. لیستی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان  126 دەنگ  لیستی نیشتیمان 35 دەنگ  لیستی سۆسیالیست 12 دەنگ  لیستی نەوەی نوێ 34 دەنگ بەرەی توكمانی  دەنگی نەبووە  هاوپەیمانی عەرەبی دەنگی نەبووە -    وێستگەی ژمارە 7 لە بنكەی قوتابخانە وتەن لەگەڕەكی خاسەی كەركوك. لیستی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان  23 دەنگ  لیستی نیشتیمان 3 دەنگ      لیستی سۆسیالیست 1 دەنگ  لیستی نەوەی نوێ 1 دەنگ بەرەی توكمانی   33 دەنگ  هاوپەیمانی عەرەبی  70 دەنگ -    وێستگەی ژمارە 9 لە بنكەی قوتابخانە نیشتیمان لە قەزای دبس لیستی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان  12 دەنگ  لیستی نیشتیمان 6 دەنگ      لیستی سۆسیالیست 3 دەنگ  لیستی نەوەی نوێ 5 دەنگ بەرەی توكمانی   8 دەنگ  هاوپەیمانی عەرەبی  58 دەنگ لیستی نەسر 28 دەنگ-    وێستگەی ژمارە 6 لە بنكەی قوتابخانە پێشەوا لە قەزای داقوق لیستی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لە ئەژماری دەستی  48 دەنگ لە ئەژماری پێشوو 48 دەنگ واتا هیچ گڕانكاریەكی تیا نەبووە  لیستی یەكگرتووی ئیسلامی ئەژماری دەستی 1 دەنگ پێشتر هیچی بۆ ئەژمار نەكرابوو لیستی نیشتیمان ئەژماری دەستی 2 دەنگ پێشتریش هەر 2 دەنگی هەبووە  لیستی نەسر ئەژماری دەستی 9 دەنگ پێشتریش هەر 9 دەنگی هەبووە . لیستی سۆسیالیست ئەژماری دەستی 3 دەنگ پێشتر  2 دەنگیان بۆ ئەژمار كرابوو    -    وێستگەی ژمارە 6 لە بنكەی قوتابخانە زمناكۆ لە قەزای داقوق لیستی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لە ئەژماری دەستی  156 دەنگ لە ئەژماری پێشوو 156 دەنگ واتا هیچ گڕانكاریەكی تیا نەبووە  لیستی یەكگرتووی ئیسلامی ئەژماری دەستی 2 دەنگ پێشتر 2 دەنگی هەبووە  لیستی نیشتیمان ئەژماری دەستی 3 دەنگ پێشتریش هەر 3 دەنگی هەبووە  لیستی نەسر ئەژماری دەستی 2 دەنگ پێشتریش هەر 2 دەنگی هەبووە . لیستی سۆسیالیست ئەژماری دەستی 2 دەنگ پێشتر  2 دەنگیان بۆ ئەژمار كرابوو ئەوەی تا ئێستا لە ناوەندی جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكانی كەركوك خراوەتە روو جیاوازیەكی ئەو تۆ لە دەنگەكان نیە لە نێوان ئەژماری دەستی و ئەژماری ئەلكترۆنی، كە هەندێك پێیان وایە ئەو لایەنانەی ساختەكاریان كردووە چارەسەری ئەو كێشەیەیان كردووە بۆیە دەنگەكان هیچ جیاوازی نیە.  لەلایەكی تر دادوەرێك كە داوایكردووە ناوەكەی بڵاونەكرێتەوە بە رۆژنامەی " العربی الجدید"ی قەتەری راگەیاندووە  لەو چەند سندوقەی لە دوو رۆژی رابردوودا دەنگەكانیان بەدەستی ئەژماركراونەتەوە، جیاوازییەكی زۆر گەورە هەیە لە نێوان ئەنجامی ئەلیكترۆنی و ئەنجامی ئەژماری دەستی دەنگی سندوقەكان و ئەوەش رەنگە ببێتە هۆی ئەوەی دەنگی هەموو سندوقەكانی كەركوك ئەژماربكرێنەوە. بەوتەی ئەو دادوەرە زۆرترین پرۆسەی ساختەكاریی بۆ حزبە دەسەڵاتدارە كوردییەكان كراوە لەسەر حسابی حزبی توركمانی و عەرەبییەكان لە ناوچە جیاجیاكانی وەك دووز، پردی و ناوەندی كەركوك. دەشڵێت بۆ نمونە لە وێستگەیەكی دەنگدانی خوێندنگەی " الاخا‌و: لە داقوق، 209 دەنگ بە شێوەی ئەلیكترۆنیی بۆ كاندیدێكی كورد ئەژماركراوە، بەڵام لە راستیدا 109 دەنگی هێناوە،  لە وێستگەیەكی تردا لە دەنگدانی ئەلیكترۆنیدا 10 دەنگ بۆ كاندیدێكی یەكێتی نیشتمانی كوردستان زیادكراوە لە كاتێكدا یەك دەنگی بەدەستهێناوە، ئەوەش لە جیاكردنەوەی دەستیی دەنگی سندوقەكاندا ئاشكرابووە. لای خۆشیەوە جێگری سەرۆكی بەرەی توركمانیی، حەسەن تۆران لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەی " العربی الجدید" رایگەیاندووە ئەنجامی جیاكردنەوەی دەستی لە دوو رۆژی رابردوودا دەریخستووە كە جیاوازییەكی زۆر لە نێوان ئەنجامی ئەلیكترۆنیی و جیاكردنەوەی دەستیدا هەیە. تۆران دەڵێت:" بە داخەوە پرۆسەیەكی ساختكاریی زۆر ئاشكرا هەیە و بە زمانی ژمارە، بەڵام پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكان بە شێوەیەكی شەفاف و ئاسان بەڕێوەدەچێت و ئێمە خۆشحاڵین پێی، و هیوادارین دەنگی هەموو بنكەكانی دەنگدانی كەركوك كە ژمارەیان 2500ە  بەدەستی جیابكرێنەوە نەك تەنها 500 بنكە كە ئێستا جیاكردنەوەی دەستی بۆ دەكرێت و دەركەوتووە كە ساختەكاریی گەورە لە كەركوك كراوە". هاوكات خالد ئەسەدی سەركردە لە هاوپەیمانی نیشتمانی دەسەڵاتدار دەڵێت:" جیاوازی لە ئەنجامی ئەلیكترۆنیی و جیاكردنەوەی دەستی قەبارەی ئەو ساختەكارییە ئاشكرادەكات كە لە كەركوك كراوە". بەڵام لایەنە توركمانەكان ئامارێكی تری قوتابخانەی پێشەوایان لە داقوق بڵاوكردۆتەوەو رۆژنامەی ( العربی الجدید) پشتی پێبەستووەو جیاوازیەكی زۆر لە دەنگەكاندا هەیە.

راپۆرت: محەمەد رەئوف ئەمرۆ 26 ساڵ تێپەڕی بەسەر پێكهێنانی یەكەم كابینەی حكومەتی لە هەرێمی كوردستان، حكومەتێك كە هێشتا دابینكردنی موچەی فەرمانبەران و تەزووی كارەباو ئاوو خزمەتگوزاریە گشتیەكان، بەرۆكی بەرنەداوە. رۆژی 19/5/ 1992 یەكەمین هەڵبژاردنی پەرلەمانی لە هەرێمی كوردستان بەڕێوەچوو، ئەوكات پەرلەمانی كوردستان ناوی "ئەنجومەنی نیشتمانی كوردستان بوو". سەرەتای ئەزموونی فیفتی بە فیقتی سێ رۆژ دوای هەڵبژاردن یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان رێككەوتن لەسەر دابەشكردنی كورسییەكانی پەرلەمانی كوردستان بەشێوەی (50+50)، یان ئەوەی ناوی لێنرا "فیفتی بە فیفتی". رۆژی 22/5/1992 هەردوو مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتمانی و پارتی دیموكراتی كوردستان بە ئامادەبوونی جەلال تاڵەبانی و مەسعود بارزانی لە شەقڵاوە كۆبوونەوە، دوای هەڵسەنگاندنی بارودۆخەكە و ئەنجامی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نیشتمانی بڕیاریاندا: ئەنجو‌ومەنی نیشتیمانی پێكەوە لە نێوان هەردوولا بە یەكسانی پێكبێت، بەمشێوەیە: •    سەرۆكی ئەنجومەنی نیشتمانی پارتی بێت و جێگرەكەی یەكێتی •    سەرۆكی ئەنجومەنی بەڕێوەبردن یەكێتی بێت و جێگرەكەی پارتی •    ئەنجومەنی بەڕێوەبەردن بە یەكسانی دابەشبكرێت •    دژی یەكتر هیچ جۆرە تەحالوفێك نەكەن یەكەمین كۆبونەوە پەرلەمانی كوردستان لە ماددەی (46)ی یاسای ژمارە (1)ی ئەنجومەنی نیشتمانی كوردستاندا هاتووە:" ئەنجو‌ومەن یەكەمین كۆبونەوەی خۆی لە سەعات 10ی دەیەمین رۆژی بڵاوكردنەوەی ئەنجامەكانی هەڵبژاردن دەبەستێت". دوای رێككەوتنی نێوان یەكێتی و پارتی، لە كاتژمێر 10ی سەرلەبەیانی رۆژی 4/6/1992 پەرلەمانی كوردستان یەكەمین كۆبونەوەی خۆی سازكرد. یەكەم كۆبونەوەی پەرلەمانی كوردستان بە سەرۆكایەتی بەتەمەنترین ئەندام (حەسەن كانەبی بڵباس) بەڕێوەچوو، كە كەسایەتییەكی بێلایەن بوو لە لیستی یەكێتیدا. دانانی حەسەن كانەبی بڵباس وەكو سەرۆكی یەكەمین خولی پەرلەمانی كوردستان بەپێی ماددەی (47)ی یاسای ژمارە یەكی ئەنجومەنی نیشتیمانی كوردستان بوو، كە دەڵێ" ئەنجومەن یەكەمین كۆبونەوەی خۆی بەسەرۆكایەتی پیرترین ئەندام دەبەستێت و ئەندامان ئەم سوێندە دەخۆن: سوێند دەخۆم بەخوای گەورە پارێزگاری بكەم لە یەكێتی خاكی كوردستانی عێراق و بەرژەوەندییە باڵاكانی".  دواتر بەپێی ماددەی (48)ی یاسای ئەنجومەنی نیشتمانی، سەرۆك و جێگر و سكرتێری ئەنجو‌ومەنی نیشتیمانی هەڵبژێردران، هەروەك لە ماددەكەدا هاتووە" ئەنجومەن لە دانیشتنی یەكەمیدا بە رێگای دەنگدانی نهێنیی سەرۆك و جێگری سەرۆك و سكرتێر بە زۆرینەی رەهای ئەندامانی هەڵدەبژێرێت". ئەنجومەنی نیشتیمانی سەرۆك و جێگری سەرۆكی سكرتێری سەرۆكی هەڵبژارد، بەمشێوەیە:   •    جەوهەر نامیق سالم - سەرۆكی ئەنجومەنی نیشتیمانی - پارتی دیموكراتی كوردستان •    محەمەد تۆفیق رەحیم - جێگری سەرۆكی ئەنجومەن - یەكێتی نیشتیمانی كوردستان •    فرسەت ئەحمەد عەبدوڵا - سكرتێری سەرۆكی ئەنجومەن - پارتی دیموكراتی كوردستان دوای راگەیاندنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردن، پێكهێنانی پەرلەمانی كوردستان نزیكەی دوو هەفتەی خایاند، دانان و هەڵبژاردنی كاندیدەكان لە دەستی حیزبەكان خۆیاندا بوو. لە یەكەم خولی پەرلەمانی كوردستان، ژمارەی كورسییەكانی پەرلەمان (105) كورسی بوو، كە بەمشێوەیە بەسەر حزبەكاندا دابەشبوو: •    پارتی دیموكراتی كوردستان: (50) كورسی، یەكێكیان ئافرەت بوو، (10) ئەندامی حیزبی بوون و (40) كەسیان سەربەخۆ بوون •    یەكێتی نیشتیمانی كوردستان: (50) كورسی، (4)كەسیان ئافرەت بوون، (27)یان ئەندامی حیزب بوون و (20)یشیان سەربەخۆ بوون، (3) كورسیش بۆ حیزبی زەحمەتكێشان تەرخانكرابوو •    بزوتنەوەی دیموكراتی ئاشووری: (4) كورسی •    یەكێتی مەسیحییەكانی كوردستان: (1) كورسی پێكهێنانی یەكەم كابینەی حكومەت لە دووەمین كۆبوونەوەی ئەنجومەنی نیشتمانی كوردستان، كە لە رۆژی 6/6/1992 بەسترا، ئەنجومەنی نیشتیمانی ئەم كەسانەی راسپارد بە پێكهێنانی یەكەمین كابینەی حكومەت لە هەرێمی كوردستان: •    فوئاد مەعسوم/ بۆ سەرۆكی حكومەت لە لیستی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان •     رۆژ نوری شاوەیس/ لە پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ جێگری سەرۆكی حكومەت رۆژی  4/7/1992 یەكەمین كابینەی حكومەتی هەرێمی كوردستان سوێندی یاسایی خوارد، كە لە 16 وەزیر پێكهاتبوو بەمشێوەیە:  •    پارتی دیموكراتی كوردستان: 6 وەزیر •    یەكێتی نیشتمانی كوردستان: 6 وەزیر •    حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان: یەك وەزیر •    حزبی شیوعی: یەك وەزیر •    بزوتنەوەی دیموكراتی ئاشوری: یەك وەزیر •    یەك وەزیر بۆ كەسایەتییەكی سەربەخۆ حیزبی (گەل) و (سۆسیالیست) كە پێش دروستبوونی كابینەی حكومەت یەكیانگرتبوو، (2) كورسی وەزارەتیان پێدرا، بەڵام نەیانویست، بەپێی زانیارییەكانی ئەوكات داوای (3) كورسیان كردووە، حیزبی گەل رایگەیاند، بەلای ئەوانەوە ئەنجامی هەڵبژاردنەكە ئەوەندە فێڵاوییە، كە ئەمان بەهیچ شێوەیەك نایانەوێت پەیوەندیان پێوە هەبێت.  شۆڕكردنەوەی "فیفتی بە فیفتی"  لەبەرئەوەی یەكێتی و پارتی رێككەوتبوون لەسەر دابەشكردنی سەرجەم پۆستەكان بەشێوەی "فیفتی بە فیفتی" بۆیە ئەو شێوازە دابەشكارییە تەنیا لە پۆستە باڵاكاندا نەمایەوە و شۆڕ بووەوە بۆ پۆستەكانی خوارەوەش. یەكێتی و پارتی لە پێكهێنانی یەكەمین كابینەی حكومەتدا، سەرباری ئەوەی پۆستەكانیان بەشێوەی (50+50) دابەشكرد، بۆ هەر وەزیرێكیش جێگرێكیان دانا، بەشێوەیەك ئەگەر وەزیرەكە یەكێتی بێت جێگرەكەی لە پارتی بێت، بە پێچەوانەشەوە. فوئاد مەعسوم دەستیلەكاركێشایەوە دوای كەمتر لە ساڵێك لە پێكهێنانی، یەكەم كابینەی حكومەتی هەرێمی كوردستان روبەڕووی چەندین كێشەی كەڵەكەبووی ئابوریی و سیاسیی بو‌وەوە، هاوكات دەستوەردانی حیزبی فشاری گەورەی دروستكرد لەسەر كابینەی یەكەمی حكومەت، فۆئاد مەعسوم كە سەرۆكی حكومەتەكە بوو دەستی لەكاركێشایەوە. فوئاد مەعسوم لە چاوپێكەوتنێكدا بەمشێوەیە باسی دەستلەكاركێشانەوەكەی دەكات:" پارتی منی بە نهێنگیریی تۆمەتبار دەكرد، تەنانەت یەكێتیش منی بەوە تۆمەتبار دەكرد، ئەوان ئاڕاستەی تەكنۆكراتی منیان بە دڵ نەبوو، وایان پێباش بوو لە پۆستەكەمدا زیاتر سیاسییانە مامەڵە بكەم".  فوئاد مەعسوم باسلەوەدەكات" حكومەت لە سەرەتاوە یەك دیناری نەبووەو گومرگ و سەرچاوەی دارایی لای بەرەی كوردستانی بووەو دوای شەش مانگ ئینجا رادەستی حكومەتی هەرێمی كردووە، لەو كاتەدا ماوەی چوار مانگ موچەی فەرمانبەران و مامۆستایان نەدرا".    كابینەی دووەمی حكومەت رۆژی 4/4/ 1993 كابینەی دووەمی حكومەتی هەرێم بە سەرۆكایەتی (كۆسرەت رەسوڵ عەلی) و  (رۆژ نوری شاوەیس) جێگری سەرۆكی حكومەت، پێكهات. لە كابینە نوێیەكەدا چەند وەزیرێكی نوێ دانران و هەندێك لە وەزیرەكانی كابینەی یەكەمیش لە كابینەی نوێدا مانەوە. لە كابینەی یەكەمدا بودجەو موچە دیار نەبوو، سەرچاوەی دارایی بەشێكی لای حزبەكان بوو، بەشێكی دەگەیشتە دەستی حكومەت، بەڵام لە كابینەی دووەمدا بودجەی حكومەت زیادی كرد، بەشی زۆری ئەو داهات و سامانەی كە هاتوەتە خەزێنەی حكومەتەوە پشكی گەورەی بۆ حیزبەكان بووەو بەشێكی كەمی دراوەتە هاوڵاتیان. بەپێی بەڵگەنامەی نەوشیروان مستەفا كە لەوتارێكدا بەناوی (حیزب و حوكم، ئەزمونی كوردستان) لە سایتی (سبەی)دا بڵاویكردوەتەوە: •    لە مانگی 10ی 1994دا، موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان (86 ملیۆن و 450 هەزار) دیناری سویسری بووە •     هاوكات ئەو پارەیەی كە لەو كاتەدا دراوە بە یەكێتی و پارتی (80 ملیۆن ) دینار بووە، واتا نزیكەی نیوەی كۆی بودجەی حكومەت دراوە بە یەكێتی و پارتی.    سەرچاوە/ كتێبی هەڵبژاردن لە كوردستان 1992-2014 نوسنی محەمەد رەئوف

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت نزیكەی ساڵێك و دوو مانگە نەوشیروان مستەفا كۆچی دوایی كردووە، لەدوای خۆی بزوتنەوەیەكی بەجێهێشتووە، كە ئێستا رۆژ لەدوای رۆژ كێشە ناوخۆییەكانی بەرەو لوتكە هەڵدەكشێن، كرۆكی كێشەی ناوخۆیی گۆڕان خۆی دەبینێتەوە لە پرسی خاوەندارێتی بزوتنەوەكە، رەنگە نەوشیروان مستەفا پێش مردنی پێشبینی ئەوەی نەكردبێت دۆخەكە بەم ئاستە بگات. بەم دواییانە بەتایبەتیش دوای هەڵبژاردنی 12ی ئایاری پەرلەمانی عێراق، كێشە ناوخۆییەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لە چوارچێوەی ژوورە تاریكەكاندا هاتنە دەرەوە و ئێستا هەر كەسێك ئەتوانێت لە روپەڕی میدیا و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و تەنانەت لە لێدوانە فەرمییەكانیشدا هەست بەو كێشە قوڵانە بكات.  بڕیاربوو بەر لە بەڕێوەچونی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لە 12ی ئایار، بزوتنەوەی گۆڕان لەناو خۆیدا كێشەكان تاوتوێ بكات، بەڵام بەهۆی نزیكبونەوەی وادەی هەڵبژاردن، هەموان بێدەنگییان لێ كرد. رەگ و ریشەی ناكۆكییەكان دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتای دروستبوونی گۆڕان، واتە ئەو كاتانەش كە نەوشیروان مستەفا لەژیاندا بوو، پرسی چۆنیەتی بەڕێوەبردنی بزوتنەوەكە هەر لە سەرەتاوە پرسێكی گەرم بوو، بەڵام لە  تارمایی كاریزمایی نەوشیروان مستەفادا دیار نەبوون، بەڵام بە رۆیشتنی نەوشیروان مستەفا چیتر تارماییەك بەسەر كێشەكانەوە نەماوە. ناكۆكییەكان كەی تەقینەوە ؟ سەرەتای تەقینەوەی كێشە ناوخۆییەكان گۆڕان بۆ ئەو كاتە دەگەڕێتەوە كە دوای كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا هەواڵی تاپۆكردنی گردی زەرگەتە (مەكۆی سەرەكی بزوتنەوەی گۆڕان لە سلێمانی) لەسەر كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا (نما و چیا) لە میدیاكانەوە بڵاوبوەوە. تاپۆكردنی گردی زەرگەتە لەلایەن كوڕەكانی نەوشیروان مستەفاوە، گومانی هەندێك لە سەركردەكانی بزوتنەوەی گۆڕانی كرد بە یەقین، چونكە ئەوان تاپۆكردنی گردی زەرگەتەیان هێندە وەك هەوڵێك بۆ گۆڕینی ئاڕاستەی كاری سیاسی بزوتنەوەكە و تەوریسكردنی دەسەڵات لەناو بزوتنەوەكە بینی، هێندە وەكو هەوڵێك بۆ رێكخستنەوەی كاروبارەكان دوای نەوشیروان مستەفا تەماشایان نەكرد، بۆ ئەمەش بەڵگەی ئەوەیان هێنایەوە كە " دەكرا دوای مەرگی نەوشیروان مستەفا ئەو موڵك و ماڵانە وەكو رەمزێك هەر بە ناوی خۆیەوە بمێنێتەوە و لەڕووی یاساییشەوە هیچ كێشەیەك دروستناكات" یاخود بەڵگەی ئەوەیان دەهێنایەوە كە "پرۆسەی تاپۆكردنەكە بە شێوەیەكی نهێنی و دوور لە پرەنسیبی حزبی بەڕێوەچووە و دامەزراوەكانی گۆڕان هیچیان ئاگاداری ئەو بابەتە نەبوون"، هەندێكیش باسیان لەوە دەكرد تەنانەت لەڕووی كۆمەڵایەتیشەوە دروست نەبوو بەر لە زەردبونی كفنەكەی نەوشیروان مستەفا ئەو موڵكانەی كە بۆ پرۆژە سیاسییەكانی وەریگرتبوو، دابەشبكرێن. تاپۆكردنی تەواوی ئەو موڵك و ماڵانە لەسەر كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا تەنیا لەناو بزوتنەوەی گۆڕان ناڕەزایەتی دروستنەكرد، لە دەرەوەی بزوتنەوەكەش ئەوكات ژمارەیەك نوسەر ئەو هەنگاوەیان وەكو هەوڵێك بۆ "تەوریسی سیاسی و بە بنەماڵەیكردنی بزوتنەوەی گۆڕان ناوبرد"، ئەوكات مەریوان وریا قانع و ئاراس فەتاح وەكو دوو كەسایەتی  بیرمەند و پشتیوانی پرسی گۆڕانكاری لە هەرێمی كوردستان لە وتارێكدا بەناوی "بزوتنەوەی گۆڕان و تەحەداكانی بەردەمی" لەبارەی تاپۆكردنی موڵك و ماڵی بزوتنەوەكە لەسەر كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا، نوسییان:" ئەمە مەترسیی دروستبوونی مەرجەعییەتی خێزانیی دەباتە ئاستێك كە دژ بە پایە هەرە سەرەكییەكەی بزوتنەوەكەیە و هیچ پاساوێكی یاسایی و سیاسیی و ئەخلاقییشی لەناو بزوتنەوەكەدا بۆ نییە". بەگوێرەی زانیارییەكان هەر لەو سەردەمەدا، ژمارەیەك لە كەسایەتی سیاسی و كۆمەڵایەتی و رۆشنبیر سەردانی كوڕەكانی نەوشیروان مستەفایان كردووە و ئاگادارییان كردوون لە مەترسی كاردانەوەی تاپۆكردنی گردی زەرگەتە و هەر هەنگاوێكی سیاسی كە لە داهاتوودا دەینێن، بەڵام دواجار كاریگەری ئەوانە سەركەوت كە لە دەوری كوڕەكانن و بۆ ئەو هەنگاوانە پشتیوانیان دەكەن. لە پرسی تاپۆكردنی موڵك و ماڵەكاندا، كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا بە تەنیا نەبوون، هەفتەیەك دوای كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا زۆرێك لە سەركردەكانی بزوتنەوەكە پشتیوانی ئەوەیان كردووە كە موڵك و ماڵەكان بخرێنەسەر ناوی كوڕەكان، ئەمەشیان وەكو مافێكی رەوا زانیوە، ساماڵ سەردار وەزیری بازرگانی هەرێمی كوردستان كە بەر لەوەی ببێت بە وەزیر، پارێزەری فەرمی بزوتنەوەی گۆڕان بوو، سەرپەرشتی پرۆسەی تاپۆكردنی گردی زەرگەتەی كرد لەسەر كوڕەكان. كوڕەكان بۆئەوەی ئەم هەنگاوەیان بەبێ كێشە تێپەڕێت لە بەیاننامەیەكدا رایانگەیاند، تەنانەت ئەگەر ئەو دەزگایانەش بخرێنەوەسەر كۆمپانیای وشە، بەڵام هەر لە خزمەتی بزوتنەوەی گۆڕاندا دەمێننەوە، بەڵام ئەوەی جێگەی نیگەرانی ناڕازییەكان بوو، كوڕەكان لە بەیاننامەكەیاندا لەبری ئەوەی بنوسن"موڵك و ماڵەكان هی بزوتنەوەی گۆڕانن" نوسییان "موڵك و ماڵەكان لە خزمەتی گۆڕاندا دەبن". "سێ سینەكە" لەسەرەتایی دروستبونی بزوتنەوەی گۆڕانەوە، هەمیشە نەوشیروان مستەفا لە كۆڕو كۆبونەوە تایبەتەكاندا لەگەڵ هەڵسوڕاوەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لەبارەی سەرچاوەی دارایی بزوتنەوەكەوە ئاماژەی بۆ "سێ سین" دەكرد: •    سینی یەكەم: سواڵ •    سینی دووەم: سەدەقە •    سینی سێیەم: سەرانە بەڵام سەرباری ئەو "سێ سینە" نەوشیروان مستەفا بەر لە مردنی كاری كردبوو بۆ دابینكردنی سەرچاوەی دارایی بۆ بزوتنەوەی گۆڕان، ئەوەش دروستكردنی كارگەیەكی گەورە بوو بۆ بەرهەمهێنانی چیمەنتۆ وەكو كۆمپانیایەكی هاوبەش بەناوی "كارگەی گاسن"، لەگەڵ چەند پرۆژە و موڵك و ماڵێكی تر. بەپێی زانیارییەكان، كارگەی گاسن كاتێك كەوتوەتە بەرهەم كە بە رێكەوت لە دوا مانگەكانی تەمەنی نەوشیروان مستەفادا بووە، بۆیە هێندە مشتومڕ لەسەر داهاتی ئەو كارگەیە دروست نەبووە، وەكو ئەوەی ئێستا و دوای مەرگی ئەو كێشەی دروستكردووە. داهاتی (گارگەی گاسن) روون نیە، بەڵام بەپێی هەندێك زانیاری كە لەچەند كەسێكی ئاگاداری ناو بزوتنەوەی گۆڕانەوە دەست (درەو میدیا) كەوتووە، سەرەتای مانگی ئازاری 2018، كۆمپانیای وشە وەكو لایەنێكی پشكدار، بڕی (2 ملیۆن و 150 هەزار) دۆلاری داهاتی گارگەی گاسنی وەرگرتووە. گۆڕان نیو ملیار دۆلاری لای حكومەتە نەوشیروان مستەفا بەر لە مردنی هەوڵیدا سەرچاوەیەكی دارایی تر بۆ بزوتنەوەی گۆڕان فەراهەم بكات، بۆ ئەوەش بەلایەوە گرنگ بوو یاسای پارتە سیاسییەكان لە هەرێمی كوردستان پەسەند بكرێت، كە هاوشێوەی زۆر وڵاتی جیهان حكومەت بەگوێرەی دەنگ و قورسایی سیاسییان لەناو پەرلەمان، بودجەیەكی دیاریكراو بۆ پارتە سیاسییەكان دابین بكات تاوەكو پارتەكان پەنا بۆ پشتیوانی دەرەكی نەبەن. دواجار پەرلەمانی كوردستان كە سەرۆكەكەی سەربە بزوتنەوەی گۆڕان بوو (یوسف محەمەد)، پرۆژەیاسای "پێدانی بودجەی حزبەكان لە هەرێمی كوردستانی عێراق" خستە دەنگدانەوە، سەرباری ناڕەزایەتی یەكێتی و پارتی، یاساكە پەسەندكرا، بەڵام بڕگەیەك بۆ یاساكە زیادكرا و بەپێی ئەو بڕگەیە خەرجكردنی پارە بۆ پارتە سیاسییەكان راگیرا تا ئەو كاتەی قەیرانی دارایی كۆتایی دێت، هەندێك لە پەرلەمانتارانی گۆڕان پشتیوانی زیادكردنی ئەو بڕگەیان كرد. بزوتنەوەی گۆڕان بەر لە پەسەندكردنی ئەم یاسایە، لەو سەردەمەی كە بەرهەم ساڵح سەرۆكی حكومەت بوو، مانگانە بڕی (500 ملیۆن) دیناری لە حكومەت وەكو سلفە وەرگرتووە، بەڵام بە پەسەندكردنی ئەو یاسایە، گۆڕان ئەم سەرچاوە داراییەشی لەدەستدا. لەسەر پێداگری بزوتنەوەی گۆڕان یاسای "پێدانی بودجەی حزبەكان لە هەرێمی كوردستانی عێراق" بەشێوەیەك نوسرایەوە كە (اپر رجعی)ی هەبێت، واتە بەپێی ئەو یاسایە ئێستا حكومەتی هەرێم نزیكەی ( 500 ملیۆن دۆلار) قەرزاری بزوتنەوەی گۆڕانە، ئەمە دوای لێدەكردنی ئەو سولفەیەش كە گۆڕان بەر لە پەسەندكردنی یاساكە لە حكومەتی وەرگرتووە. ئەم پارەیەش وەكو كارتێكی سیاسی بەهێزە لەناو مشتومڕە ناوخۆییەكانی بزوتنەوەی گۆڕاندا، چونكە ئەو لایەنەی كە جڵەوی بزوتنەوەی گۆڕان دەگرێتە دەست، لە داهاتوودا خاوەندارێتی ئەو سەرچاوە داراییە گرنگە دەكات. گۆڕان 12 ملیۆن دۆلار قەرزارە بەر لە پەسەندكردنی یاسای "پێدانی بودجەی حزبەكان لە هەرێمی كوردستانی عێراق"، بزوتنەوەی گۆڕان كۆتایی ساڵی 2013 كۆنگرەی كرد. لە راپۆرتی دارایی یەكەم كۆنگرەی بزوتنەوەكەدا ئەندامانی كۆنگرە ئاگاداركران لەوەی بزوتنەوەكەی (12 ملیۆن دۆلار) قەرزارە. روون نییە تائێستا بزوتنەوەی گۆڕان ئەم قەرزانەی داوەتەوە یاخود نا. رێككەوتنی سیاسی گۆڕان لەگەڵ یەكێتی رۆژی 17-5-2016 بزوتنەوەی گۆڕان و یەكێتی نیشتمانی بە ئامادەبوونی هەریەكە لە جەلال تاڵەبانی و نەوشیروان مستەفا ریككەوتنێكی سیاسییان ئیمزا كرد. بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، بەپێی یەكێك لە پاشكۆكانی ئەو رێككەوتنە كە تائێستا بڵاونەكراوەتەوە، یەكێتی نیشتمانی ئامادەیی خۆی دەربڕیوە مانگانە وەكو سەرەتایەك بڕی (500 هەزار دۆلار) خەرجی بزوتنەوەی گۆڕان بگرێتەئەستۆ. تاوەكو مەرگی نەوشیروان مستەفا مانگانە یەكێتی نیشتمانی ئەو پارەیەی بە بزوتنەوەی گۆڕان داوە، بەڵام لەدوای مەرگی نەوشیروان مستەفاوە ئەو پارەیە وردە وردە كەمبوەتەوە. بەهۆی ناكۆكیی ناوبەناوی یەكێتی و گۆڕانەوە چەندینجار ناردنی ئەم پارەیە كێشەی تێكەوتووە یاخود هەڕەشەی راگرتنی كراوە، بەڵام تائێستا ناردنی پارەكە بۆ بزوتنەوەی گۆڕان بەردەوامە و رانەوەستاوە. تا ئەو كاتەی نەوشیروان مستەفا لە ژیاندا بووە، بزوتنەوەی گۆڕان لە چوارچێوەی رێككەوتنی سیاسیدا تەماشای ئەو پارەیەی كردووە لە یەكێتی نیشتیمانی وەرگرتووە، بەڵام ئێستا یەكێتی وەكو "سەدەقە" پارەكە بە گۆڕان دەدات. یەكێتی بەو پارەیەی كە مانگانە بە بزوتنەوەی گۆڕانی دەدات، دەمی بزوتنەوەكەی داخستووە، میدیای گۆڕان كە بەردەوام رەخنەی توند لە لایەنە دەسەڵاتدارانی هەرێمی كوردستان دەگرێت، بە ئاشكرا خۆی دەبوێرێت لە رەخنەگرتن لە ماڵباتی تاڵەبانی، لەكاتێكدا ئێستا ئەوان دەسەڵاتدارانی فیعلی دەڤەری سلێمانین. یەكێتی پارەكەی گۆڕانی زیاد كرد بەپێی ئەو زانیاریانەی بۆ ئەم راپۆرتە كۆكراوەتەوە، لە سەرەتای ساڵی 2018 ەوە مانگانە بزوتنەوەی گۆڕان بڕی (170 هەزار) دۆلاری لە یەكێتی وەرگرتووە. لە كۆبونەوەیەكی ئەمدواییەی سەركردایەتی یەكێتیدا دوای ئاڵۆزبونی پەیوەندییەكانی نێوان هەردوولا، پێشنیازی ئەوە كرا یەكێتی "یارمەتییە دارایی"ەكانی بۆ بزوتنەوەی گۆڕان رابگرێت، بەڵام بۆ دڵڕازیكردنی گۆڕان و رەواندنەوە ئەو بارگرژییانەی كە دوای هێرش بۆسەر مەكۆی سەرەكی بزوتنەوەی گۆڕان لە شەوی 12ی ئایاردا رویدا، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) لە بری بڕینی پارەكە، یەكێتی بڕە پارەكەی گۆڕانی لە (170 هەزار) دۆلارەوە بۆ ( 250 هەزار) دۆلار زیادكردووە. یەكێتی پارە بە گۆڕان دەدات یان باروت ؟ ئەو پارەیەی كە یەكێتی مانگانە بە گۆڕانی دەدات خەریكە وەكو بەرمیلە باروت ماڵی گۆڕان دەتەقێنێتەوە، سەڕەرای ئەوەی لە بنەڕەتەوە هەندێك لە سەركردەكانی گۆڕان دژی وەرگرتنی ئەو پارەیەن، رادەستكردنی پارەكەش لەلایەن یەكێتییەوە بە كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا هێندەی تر دۆخەكەی ئاڵۆز كردووە. ئەوكاتەی كە نەوشیروان مستەفا لە ژیاندا بوو، مانگانە ژووری كارگێڕی و دارایی بزوتنەوەی گۆڕان پارەكەی لە یەكێتی وەردەگرت، بەڵام لەدوای كۆچی دوایی ئەو، ئێستا یەكێتی پارەكە راستەوخۆ رادەستی كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا دەكات، ژوری كارگێڕی و دارایی بزوتنەوەی گۆڕانیش گشت سەرچاوە داراییەكانی تری روبەڕوی كوڕەكان كردوەتەوە، ئەندامێكی جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی گۆڕان ئەم زانیارییانەی بۆ (درەو میدیا) پشتڕاستكردەوە. رادەستكردنی ئەو پارەیە لەلایەن یەكیێتییەوە بە كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا، لەلایەن هەندێك لە سەكردەكانی گۆڕانەوە وا لێكدەدرێتەوە "یەكێتی دەیەوێت لەم رێگەیەوە هەژمونی كوڕەكان بەسەر بزوتنەوەی گۆڕاندا زاڵ بكات و بزوتنەوەی گۆڕان هاوشێوەی خۆی بەرەو حوكمی بنەماڵەیی ببات". نەوشیروان مستەفا كە رۆژانێك نەخۆشكەوتنی جەلال تاڵەبانی بە "هەژمونی سیاسی" خۆی باڵەكانی ناو یەكێتی راگرتبوو، ئێستا دوای كۆچی دوایی ئەو، یەكێتی دەیەوێت بە "پارە" گەمەی سیاسی ناو بزوتنەوەكەی بەڕێوەدەبات. میدیا.. سەرچاوەیەكی تری كێشەكان  بزوتنەوەی گۆڕان بەرلەوەی بەشێوەی سیاسی دامەزراندنی خۆی رابگەیەنێت، بەشێوەیەكی میدیایی دەستیپێكرد، كرۆكی پرۆژەی سیاسی بزوتنەوەی گۆڕان لە كۆمپانیا وشەوە دەستیپێكرد، ئەم كۆمپانیایە پێكهاتبوو لە سێ دامەزراوەی میدیایی (رۆژنامەی رۆژنامە- سایتی سبەی- تەلەفزیۆنی KNN). لە سەرەتاوە نەوشیروان مستەفا دەیویست ئەم دەزگایانە لە حزب بەدووربگرێت، بەڵام كاتێك بزوتنەوەی گۆڕانی راگەیاند، بەهۆی زۆری میدیای لایەنە ركابەرەكانی ناچاربوو میدیاكانی كۆمپانیای وشە بخزێنێتە ناو شەڕە سیاسییەكەوە، لەوكاتەوە ئیتر ئەو میدیایانە مۆركی حیزبیبونیان بەسەردا بڕاو چیتر تەنانەت وەكو میدیایەكی سێبەریش نەمانەوە. رۆژی 1ی ئازاری 2015 نەوشیروان مستەفا بە نوسراوێك بەتەواوەتی حیزبیبونی میدیاكانی سەربە كۆمپانیای وشەی یەكلاكردەوە و (ژووری رۆژنامەوانی- سایتی سبەی- رادیۆی گۆڕان- تەلەفزیۆنی KNN)ی لەژێر ناوی "میدیای گۆڕان"دا چەسپاند. ئەم هەنگاوەی نەوشیروان مستەفا ئێستا لەلایەن بەرەی ناڕازی بزوتنەوەی گۆڕانەوە وا لێكدەدرێتەوە كە نەوشیروان مستەفا ویستویەتی تەواوی موڵك و ماڵەكان لەسەر بزوتنەوەی گۆڕان تاپۆبكرێن. بەڵام دوای كۆچی دوایی خۆی، كوڕەكانی ئەم هاوكێشەیەیان هەڵوەشاندەوە، بەوپێیەی خاوەندارێتی كۆمپانیای وشەیان خستەسەر ناوی خۆیان، دوایانكرد ئەو دەزگایانەی كە سەربە كۆمپانیای وشەن، لە حزب جیابكرێنەوە و بخرێنەوە سەر كۆمپانیا، لەمەشدا زیاتر مەبەستیان لە (تەلەفزیۆنی KNN و سایتی سبەی) بوو، چونكە (رادیۆی گۆڕان) لەڕووی خاوەندارێتییەوە لە بنەڕەتەوە سەربە كۆمپانیای وشە نەبوو، بەڵام بەپێی زانیارییەكان ئێستا رادیۆی گۆڕانیش لەلایەن ستافی كۆمپانیای وشەوە بەڕێوەدەبرێت. دوای سەركەوتنی هەنگاوەكەیان، كوڕەكان لە یەكەم هەوڵدا بۆ كۆنترۆڵكردنی میدیا، (عەبدولڕەزاق شەریف) بەڕێوەبەری كەناڵی KNN یان لابرد و (ئاكۆ حەمە كەریم) یان لە شوێنی دانا كە كەسێكی نزیك بوو لە خۆیانەوە. جگە لە گۆڕینی بەڕێوەبەر، كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا بەڕێوەبەری كارگێڕی (KNN) یشیان گۆڕی و (شۆڕش عەلی سەعید)یان دانا كە خاڵی خۆیانە. سەرباری ناڕەزایەتییەكان، بەپێچەوانەی پرسی تاپۆكردنی گردی زەرگەتە، تاڕادەیەك گۆڕینی بەڕێوەبەرو بەڕێوەبەری كارگێڕی KNN و بەپێی پرەنسیپی حزبی بەڕێوەچوو، چونكە عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان ئیمزای لەسەر گۆڕانكارییەكە كرد، واتە پشتیوانی هەنگاوی كوڕەكانی نەوشیروان مستەفای كرد. سامانە مەعنەوییەكەی نەوشیروان مستەفا پایەیەكی تری بزوتنەوەی گۆڕان كە ئێستا چارەنوسی یەكلابوەتەوە، مافی خاوەندارێتیكردنی سامانە مەعنەوییەكەی نەوشیروان مستەفایە. لە رۆژی راگەیاندنی كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفاوە، هێندەی كوڕەكانی وەكو خاوەن سامانە مەعنەوییەكەی نەوشیروان مستەفا مامەڵەیان لەگەڵدا كرا، هێندە مامەڵە لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕاندا نەكرا، ئەگەر چی هەندێك كەس ئەمە بۆ بابەتێكی كۆمەڵایەتی دەگێڕنەوە، بەڵام هەندێك لە بەرپرسانی گۆڕان باسلەوە دەكەن، یەكێتی و پارتی بە ئەنقەست لە دوای مردنی نەوشیروان مستەفاوە زیاتر مامەڵە لەگەڵ كوڕەكانی دەكەن، نەك بزوتنەوەی گۆڕان، بەبۆچونی ئەوان "پارتی و یەكێتی لەم رێگەیەوە دەیانەوێت بزوتنەوەی گۆڕان بەرەو حوكمی بنەماڵەیی ئاڕاستە بكەن و بەوەش دیمەنی نەوشیروان مستەفا لە مێژودا وەكو كەسێكی دژ بە حوكمڕانی بنەماڵەیی بشێوێنن". سەرباری یەكێتی و پارتیش باڵیۆزخانە و كونسولگەری وڵاتانی بیانیش لە عێراق و هەرێمی كوردستان لەدوای مەرگی نەوشیروان مستەفاوە زیاتر مامەڵەیان لەگەڵ كوڕەكانی كرد بەتایبەتیش ئەمریكا و بەریتانیا، ئەمەش لەكاتی خۆیدا هەندێك نیگەرانی دروستكرد. ململانێ لەسەر سامانە مەعنەوییەكەی نەوشیروان مستەفا، تەنیا بزوتنەوەی گۆڕانی نەگرتوەتەوە وەكو قەوارەیەكی سیاسی، ململانێكە گەیشتوەتە ناو بنەماڵەی نەوشیروان مستەفاش. بەپێی زانیارییەكان" لەدوای مەرگی نەوشیروان مستەفاوە، كوڕەكانی لەگەڵ ژمارەیەك لە كەسە نزیكەكانی ناو خێزانەكەیان پەیوەندییان ساردو سڕبووە".   هەڵبژاردنی خانەی راپەڕاندن دوای مەرگی نەوشیروان مستەفا، رۆژی 25ی تەموزی 2017 هەڵبژاردنی خانەی راپەڕاندن و رێكخەری گشتی لەناو بزوتنەوەی گۆڕان بەڕێوەچوو. بەپێی دەستوری ناوخۆیی گۆڕان، ئەندامانی جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی گۆڕان لەڕێگەی دەنگدانەوە (7) كەسیان بۆ خانەی راپەڕاندن هەڵبژارد. خانەی راپەڕاندن كە لە دەستوری بزوتنەوەی گۆڕاندا بڕیار لە پێكهێنانی درا، تاوەكو نەوشیروان مستەفا لە ژیاندا بوو، دروست نەكرا. بەپێی دەستوری گۆڕان، خانەی راپەڕاندن پێكدێت لە (رێكخەری گشتی، سكرتێری جڤاتی نیشتیمانی، سەرۆكی جڤاتی گشتی، سكرتێری باژێڕوانەكان، سكرتێری ژوورەكان، سكرتێری فراكسیۆنەكان و سكرتێری كاروباری خەڵك). كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا لەم پرۆسەییەدا بێ كاریگەری نەبوون، محەمەد تۆفیق رەحیم رێكخەری ئەوكاتی ژووری دیپلۆماسی كە زاوای نەوشیروان مستەفا و پشتیوانی سەرسەختی كوڕەكان بوو، خۆی بۆ وەرگرتنی پۆستی سكرتێری ژوورەكان كاندید كرد، ئەمە لەكاتێكدا بوو پێش ئەو عوسمان حاجی مەحمود خۆی بۆ ئەو پۆستە كاندید كردبوو. دوای مشتومڕێكی زۆر عوسمان حاجی مەحمود بۆ محەمەد تۆفیق رەحیم كشایەوە و لەبری سكرتێری ژوورەكان خۆی بۆ سكرتێری كاروباری باژێڕوانەكان كاندید كرد. سەرباری كشانەوەی عوسمان حاجی مەحمود لە ركابەرێتیكردنی محەمەد تۆفیق رەحیم، بەڵام راوەستانی محەمەد تۆفیق رەحیم لەبەرامبەر عوسمان حاجی مەحمود وەكو هەوڵێكی كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا لێكدرایەوە بۆ دەرپەڕاندنی ئەو سەركردانەی گۆڕان كە رەخنەیان لە سیاسەتی بزوتنەوەكە هەیە. قادر حاجی عەلی وەكو یەكێك لە كەسایەتییە كاریگەرەكانی بزوتنەوەی گۆڕان كە لە سەرەتاوە رەخنەی لە ئەدای كاری بزوتنەوەكە هەیە، خۆی بۆ هیچ پۆستێك كاندید نەكرد، بەڵام هیچ نیگەرانییەكی ئەوتۆشی لە بەڕێوەچونی پرۆسەكە بەوشێوەیە نیشان نەدا. دیارترین رەخنە لە روبەڕوی هەڵبژاردنی خانەی راپەڕاندن كرایەوە ئەوە بوو كە خانە نوێیەكە گەنج و ژنی تێدا نییە، لەكاتێكدا بەر لە بەڕێوەچوونی پرۆسەكە نامەیەكی نەوشیروان مستەفا خوێندرایەوە كە تێیدا داوا دەكات خانە نوێیەكە لە خەڵكانی بە ئەزمون و گەنجەكان پێكبهێنرێت. ئەوەی لە پشت پەردەوە بەڕێوەچوو، زیاتر رێككەوتنی سیاسی بوو وەك لە بەڕێوەچونی پرۆسەی هەڵبژاردن، چونكە زۆرینەی پۆستەكانی خانەی راپەڕاندن بەبێ ركابەرێتی راستەقینە و بە هەڵبژاردنی یەك كاندید پڕكرانەوە. هەڵبژاردنی رێكخەر پرۆسەی پڕكردنەوەی شوێنی نەوشیروان مستەفا هاوشێوەی خانەی راپەڕاندن بێ كێشمەكێش بەڕێوەنەچوو، عومەر سەید عەلی بەبێ هیچ ركابەرێتییەك وەكو رێكخەری نوێ هەڵبژێردرا. نەبوونی كاندیدی ركابەر لەبەرامبەر عومەر سەید عەلی، یەكێك بوو لەو رەخنانەی كە لە پرۆسەی هەڵبژاردنی رێكخەری نوێی بزوتنەوەی گۆڕان گیرا، لەمەشدا تەنیا كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا و لایەنگرەكانیان بەرپرس نەبوون، ئەوانەشی كە رەخنەیان هەیە بەهەمان شێوە بەرپرسیارێتی كەوتە ئەستۆیان، چونكە بێدەنگ بوون لە بەڕێوەچوونی پرۆسەكە بەوشێوەیە، بەوپێیەی هەڵبژاردنی رێكخەر بەشێك بوو لەو رێككەوتنە ژێربەژێرەی كە لەبارەی هەڵبژاردنی خانەی راپەڕاندنەوە كرا. "رێكخەری سێبەر" بەپێی ئەوەی باسدەكرێت كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا پشتیوانی سەرسەختی كاندیدبونی عومەر سەید عەلییان كردووە، هەندێك لەوانەی نزیكن لە بڕیاری سیاسی بزوتنەوەی گۆڕانەوە باسلەوەدەكەن، پشتیوانی كاندیدبوونی عومەر سەید عەلی لەلایەن كوڕەكانەوە لەچوارچێوەی رێككەوتنێكی نەنوسراودا بووە، ئەمەش هۆكارەكەیە كە دوای هەڵبژاردنی وەكو رێكخەر، عومەر سەید عەلی بێدەنگە لە ئاست جموجوڵە سیاسی و ئیدارییەكانی كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا لەناوخۆ و دەرەوەی بزوتنەوەی گۆڕان. هەندێك لە بەرپرسانی گۆڕان كە (درەو میدیا) قسەی لەگەڵ كردون، لەوە زیاتریش دەڕۆن و دەڵێن "ئێستا چیا نەوشیروان مستەفا رێكخەری سێبەری بزوتنەوەی گۆڕانە و بەبێ فەرمانی ئەو عومەر سەید عەلی هیچ هەنگاوێك نانێت".  ئەوەی ئێستا بووەتە سەرچاوەی نیگەرانی لەناو هەڵسوڕاوەكانی بزوتنەوەی گۆڕان ئەوەیە وەكو خۆیان لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان رەخنە دەگرن، بزوتنەوەكە سەرێكی دیاریكراوی نییە تاوەكو ناڕەزایەتی و گلەییەكانی خۆیانی پێدا هەڵواسن. سەرچاوەی دارایی و میدیایی و مەعنەوی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا یەكلابوەتەوە، ئەگەر رێكخەری داهاتووی بزوتنەوەكە یەكێك لە كوڕەكان نەبێت، بەدڵنیایی هەركەسێكی تر ئەو پۆستە وەرگرێت دەبێت ملكەچی فەرمانەكانی ئەوان بێت. دواین زانیارییەكان باسلەوە دەكەن، مستەفا سەید قادر رەنگە رێكخەری داهاتووی بزوتنەوەی گۆڕان بێت، ئەو كە هیچ پلەیەكی حزبی نییە، ماوەیەكە بەشداری كۆبونەوەكانی خانەی راپەڕاندن دەكات، بەمدواییەش كە عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی گەشتی دەرەوەی وڵاتی كرد، مستەفای سەید قادر كە نزیكترین كەسە لە كوڕەكانەوە، كارەكانی رێكخەری گشتی بەڕێوەبردووە نەك هیچ یەكێك لە ئەندامە هەڵبژێردراوەكانی خانەی راپەڕاندن. نەوەكانی نەوشیروان مستەفا نەوشیروان مستەفا وەكو یەكێك لە كاریگەرترین سیاسەتمەدارانی باشوری كوردستان رۆژی 19-5-2017 كۆچی دوایی كرد، لەدوای خۆی دوو كوڕ (نما- چیا) و كچێك (چرا)ی بەجێهێشت. ئەوەی جێگەی سەرەنجە لە رووداوە سیاسییە ناوخۆییەكانی دوای مەرگی نەوشیروان مستەفادا زیاتر ناوی كوڕەكانی درەوشانەوە نەك تاقانە كچەكەی، ئەمە لەكاتێكدایە نەوشیروان مستەفا بەوە ناسرابوو، هیچ جیاوازییەكی لەنێوان منداڵەكانیدا نەكردووە.

" منیش ئەو پرسیارەم لەدڵی خۆمدا كرد، بۆ ئەو كۆگایانە بەشەو دەتەقنەوە؟ لەكاتێكدا لەڕۆژدا پلەی گەرمی بەرزە!" ئەمە وتەی جەعفەر شێخ مستەفا لێپرسراوی هێزەكانی حەفتای پێشمەرگەی  كوردستانە كە لە بارەی ئاگركەوتنەوە لەكۆگایەكی چەك و تەقەمەنی هێزەكەی( هێزەكانی ٧٠ی پێشمەرگە) بۆ دەنگی ئەمریكا دوواوە.   بەرپرسی هێزەكانی حەفتای پێشمەرگە پێی وانیە تەقینەوەی كۆگاكانی تەقەمەنی دەستی لە پشت بێت" من خۆم ئەوەی لێتگەیشتووم دورە لەكاری گێرەشێوێنی و دەستێك، بەڵكو پەیوەندی هەیە بەو پلە گەرمیە بەرزەی كە ڕۆژی پێشوتر زیاتربوو لە(٤٢) پلەی سەدی." سەبارەت بە جۆری تەقەمەنیەكانی  كۆگاكەی تاسڵوجەی هێزەكانی 70، جەعفەر شێخ مستەفا ئەوە دەخاتەروو كە "  هەموو جۆرە تەقەمەنیەكی تێدابوو بەڵام ژمارەكەی ئەوەندە زۆر نیە چونكە كۆگایەكی بچوك بوو كە تەقیەوە." بەرپرسی هێزەكانی حەفتای پێشمەرگە  ڕاشیگەیاند" هەوڵ دەدەین خەڵكی شارەزا بهێنین سەردانی ئەو كۆگایانە بكەن تا بزانین گرفتەكە لەكوێدایە تا چارەسەری بكەین."  

(درەو میديا):  لەدوای دەستپێكردنی ژماردنەوەی دەستيی دەنگەكان لە پارێزگای كەركوك، یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەرِووی سیاسی و ئەمنی و جەماوەریيەوە شڵەژاوە. (درەو میدیا) زیانیویەتی، لە دوێنێوە یەكێتی كۆمیتە و رێكخراوەكانی مامۆستایان و لایەنگرانی ئاگاداركردوەتەوە كە ئامادەبن، بۆ خۆپیشاندانی جەماوەری لە حاڵەتی درستبوونی گۆڕانكاریی لە كورسی و ئەنجامی  دەنگەكانی هەڵبژاردندا. پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستيی دەنگەكانی پارێزگای كەركوك، لە یەكەم رۆژدا تەنها 24 سندوقی قەزای داقوق لە بنكەی قوتابخانەكانی (ئاشتی، پێشەوا، زمناكۆ، ئیمام حسێن ) كە هەر بنكەیەك شەش وێستگەیە و كۆی گشتی 24 وێستگە دەنكەكانی بە دەستيی ئەژماركراونەتەوە.  بەوتەی وتەبێژی دەزگای هەڵبژاردنی یەكێتی نیشتمانی كوردستان" دەنگەكانی یەكێتی لە كەركوك و داقوق بەرێژەی 50% زیادیكردووە"، ئاسۆ مامەند لێپرسراوی مەڵبەندی كەركوكی یەكێتیش بە ( pukmedia ) ی راگەیادووە كە ” لە هەژماركردنەوەی دەستيی دەنگەكان لە كەركوك، یەكێتی دەنگەكانی زیادیكردووە، بە جۆرێك لە داقوق یەكێتی رێژەی 50%ی دەنگەكانی زیادیكردوە.” لەبەرامبەردا بەرەری توركمانی دەڵێ ژمارەی دەنگەكان لەو سندوقانەی جیاكراونەتەوە بەڕێژەی 50% جیاوازی هەیە، بەرپرسی هەڵبژاردنەكانی بەرەی توركمانی وتی: لە هەژماركردنەوەی ئەمڕۆی دەنگەكاندا، ئەنجامەكانی بەڕێژەی زیاتر لە 50%  جیاوازن لەگەڵ ئەو ئەنجامانەی راگەیەندرابوون". ئەحمەد رەمزی كوپەرلو بە سۆمەریە نیوزی راگەیاند، رۆژی یەكەم تەنها " 24 سندوق كراونەتەوە كە تایبەت بوون بە ناوچەی داقوق، بەڵام لەو وێستگانەی دەنگەكانیان جیاكراونەتەوە سندوقێكی بنكەی ئیمام حسێن لە قەزای داقوق كراوەتەوە، پێشتر 219 دەنگی ئەلكترۆنی تێدا بووە كە بۆ بەرژەوەندی حیزبێك بووە، بەڵام پاش ئەوەی دەنگەكانی بەدەست ژمێردراونەتەوە، دەركەوتوە ئەو حزبە تەنیا 70 دەنگی هەیە. واتە لەیەك سندوقدا لە داقوق، 149 دەنگ جیاوازی بووە و بەرێژەی 68% دەنگەكان زياد ئەژماركراون. لە پارێزگای كەركوك لە كۆی نزیكەی (2800) سندوق زیاتر لە (400) سندوقی سكاڵای لەسەرە، كە هەر سندوقێك نزیكەی (350) بۆ (400) دەنگی تێدایە، بەوەش نزیكەی (14) بۆ (15) هەزار دەنگ سكاڵای لەسەرە. بەپێی بڕیارەكانی دادگای فیدراڵی ئەگەر لەو سندوقانەی ئەژماردەكرێنەوە ئەنجامەكان بەرێژەی 25% بن بەبەراورد بەئەنجامی پێشوو، ئەوا تەواوی دەنگی سندوقەكانی ئەو پارێزگایە ئەژمار دەكرێنەوە، خۆ ئەگەر لەتەواوی سندوقەكانی ئەو پارێزگایەش جیاوازی هەبێت لە ئەنجامی هەڵبژاردنەكەو ساختەكاری هەبێت، ئەوا ئەنجامی دەنگدانی ئەو پارێزگایە هەڵدەوەشێتەوە. ترسی یەكێتی لە ئەژماركردنەوەی دەستيی دەنگەكانی كەركوك لەوێوە سەرچاوە دەگرێت، كە ئەگەر جیاوازی لە ئەنجامی دەنگەكاندا هەبێت، ئەوا گومان لەسەر تەواوی پرۆسەی هەڵبژاردنی كەركوك دروستدەكات، بەوەش گومانەكان لە كەركوكەوە دەگوازرێنەوە بۆ پارێزگای سلێمانی و پارێزگاكانی دیكەی هەرێم، ئەمەش زیانی زۆر بە سومعەی یەكێتی دەگەیەنێت، بۆیە یەكێتی فشاری زۆری دروستكردووەو كارتی نەتەوەیی و نیشتیمانی لەبەرامبەر حزبە كوردیيەكان بەكاردەهێنێت و تۆمەتی خیانەت دەداتە پاڵیان، ئەمە وایكردووە هەندێك لە لایەنە كوردییەكان بەنیازن چاودێرەكانن لە پرۆسەكە بكشێننەوە. لە راگەیەنراوێكدا هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری ئاماژە بەوە دەكات "پەیوەندیمان بەو پرۆسەی هەژماركردن و جیاكردنەوەی دەنگەكانەوە نیە كە بڕیارە لە كەركوك دەستپێبكات و نوێنەری خۆمان وەك بریكار و چاودێر رەوانەی پرۆسەكە ناكەین" لە هەمانكاتدا حزبەكانی دیكەش لە گفتوگۆی كشانەوەی چاودێر و بریكارەكانیانن لە پرۆسەی جیاكردنەوەی دەنگەكان.  بەڵام هاوژین عومەر، بەرپرسی ناوەندی هەڵبژاردنی كۆمەڵی ئیسلامی پێی وایە لە حاڵەتی گەڕاندنەوەی دەنگەكانی كەركوك كەمترین دەنگ بۆ عەرەب و توركمانەكان دەڕوات و زۆرینەی بۆ لیستە كورديیەكان دەبێت. ئێستا یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەلایەك هەڕەشە دەكات و لەلایەكیش دەڵێت دەنگەكانمان زیاد دەكات، لەلایەك دەڵێت بێمنەتن لە ئەژماركردنەوەی دەستيی دەنگەكان و لەلایەكیش دەڵێت ئەوە موئامەرەیە، بۆیە هەموو ئەگەرەكان بەو ئاراستەیەن كە بەهۆی ئەوەی حزب دەستی بە سندوقەكانی كەركوك نەگەیشتووە گۆڕانكارییان تێدا بكات، ئەگەر هەیە جیاوازی لە ئەنجامەكاندا هەبێتبێت و گۆڕانكاری لە دەنگ و كورسیيەكاندا روبدات. ئەمە لەلایەك دەنگ و كورسی یەكێتی لەو پارێزگایە كەمدەكات و لەلایەكی ترەوە یەكێتی بەشێوەیەكی فەرمی دەخاتە لیستی "ساختەكارەكان"ەوە، كە ئەمەش زیان بە سومعەی ئەو حزبە دەگەیەنێت.

(درەو میدیا): مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستان رێككەوتن لەسەر ناردنی وەفدێكی هاوبەش بۆ بەغدا بۆ دانوستانكردن لەسەر پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی عێراق. بە گوێرەی زانیارییەكان، مەكتەبی سیاسیی هەردوو حزب، رێككەوتوون لەسەر پێكهێنانی لیژنەیەكی هاوبەش بۆ ئامادەكردنی  كارنامەیەك كە لەسەر بنەمای ئەوە دانوستان لەگەڵ لایەنە عێراقییەكاندا بكەن بۆ پێكهێنانی حكومەتی نوێ. هەروەها یەكێتی و پارتی رێككەوتن لەسەر ئەوەی كە بەبێ‌ هەماهەنگی یەكتر هیچ هەڵوێستێك نەگرنبەر و هیچ هەنگاوێك و دانوستانێك لە بەغدا ئەنجامنەدەن و هەردوولا هەڵوێستەكانیان یەكبخەن بۆ پاراستنی مافەكانی هەرێمی كوردستان بە گوێرەی دەستوری هەمیشەیی عێراق.  

دامەزراوەی میدیای "درەو" ئاگاداری هەموو لایەك دەكاتەوە كە لە یەكی تەمموزەوە بەڕێز " سەردار قادر" دەستبەرداری خاوەن ئیمتیازی دامەزراوەكە بووە و لێرەوە وەك سەرنوسەر و دەستەی نوسەرانی دامەزراوەی میدیای " درەو " سوپاسی بەڕێزی دەكەین كە لە ماوەی رابردوودا خاوەن ئیمتیاز بووە و سپۆنسەری دارایی دامەزراوەكە بووە. هاوكات رایدەگەیەنین، ستافی دامەزراوەی  میدیایی  " درەو" بەردەوام دەبێت لەسەر ئامانجەكانی كە بریتییە لە: 1-    بەرجەستەكردنی مۆدیلێكی نوێی كاری میدیایی ئەهلی و سەربەخۆ و ئازاد. 2-    بەرەوپێشبردنی بنەماكانی دیموكراسییەت بە مەبەستی پێشكەشكردنی كاری رۆژنامەوانی بابەتیانەو  سەربەخۆ و پیشەیی، لە پێناو دروستكردنی گوتاری عەقڵانی و دۆزینەوەی رایەڵەی هاوبەشیكردنی كار بۆ بەرجەستەكردنی ئاشتەوایی و بەیەكەوەژیانی ئاینی و سیاسی و كۆمەڵایەتی.  3-    چاودێریكردنی پرۆسەی سیاسی و حوكمڕانی وەك ئەركێكی بنەمایی دەسەڵاتی میدیا. دامەزراوەی میدیایی "درەو "  

راپۆرتی: عەبدولڕەحمان رەزگەیی ئەمڕۆدا باشوری کوردستان لە سەخترین دۆخی ئابووری دایە، ئەوە جگە لەوەی تەواوی سێکتەرەکانی ئاوەدانکردنەوە و خزمەتگوزاری پەکیان کەوتووە، لە ھەمان کاتدا حکومەت ناتوانێت بڕەموچەی پێویستیش بدات بە موچەخۆران، سەرباری ئەو قەرازانەی کە لەسەریەتی، لە وەڵامی بێموچەیی و خراپی دۆخی گوزەرانی خەڵکیشدا حکومەت بەغدا بە بڕینی بەشە بودجەی ھەرێم تاوانباردەکات و ھۆکارەکە بۆ ئەوە دەگێڕێتەوە کە بەغدا لە مانگی 5 ساڵی 2014 وە بەشە بودجەی ھەرێمی بڕیوە، بیانووی حکومەتی مەرکەزیش بۆ بڕینی بوجە فرۆشتنی نەوتە بە شێوەی سەربەخۆ لەلایەن حکومەتی ھەرێم و بێ ئاگاداری بەغدا. زیادەڕەوی نیە ئەگەر بڵێین یەکێک لە ھەڵەترین بڕیارەکانی  سەرانی کورد لە باشور بریتی بوو لە فرۆشتنی نەوت بەشێوەی سەربەخۆ و نە گەڕانەوە بۆ حکومەتی بەغدا، لە 23 ی 5 ساڵی 2014 وە (ئاشتی ھەورامی) وەزیری سامانە سروشتیەکانی حکەمەتی ھەرێم لە لێدوانێکیدا بۆ ئاژانسی (Reuters) دەڵێت:- ئیتر بەبێ گەڕانەوە بۆ حکومەتی عێڕاق و ڕێخراوی فرۆشتنی نەوتی عێڕاق (State Oil Marketing Organization (SOMO)) نەوتی کەرکوک و ھەرێم دەفرۆشین لە ڕێگەی بۆڕی نەوتی کەرکوک - جەیھانەوە، دوای ئەوەش بەغدا بەشە بوجەی ھەرێمی بڕی. زۆر ھەڵدەگرێت ئەگەر لە ھەموو ڕویەکەوە زیانەکانی بڕیاری فرۆشتنی نەوت لەلایەن ھەرێمەوە ھەڵبسەنگێنین، لە زیادکردنی بواردان بۆ احتیکار و بیانوودان بە حکومەتی مەرکەزی بۆ بڕینی بودجەی ھەرێم و ھەرزانفرۆشکردنی نەوت، بەڵام لێرە ئێمە زۆرتر فۆکس دەخەینەسەر ھەرزانفرۆشکردنی نەوت بە تورکیا لەلایەن ھەرێمەوە. ھەرێمی کوردستان چونکە دەوڵەت نیە ناتوانێت بە نرخی وڵاتێکی سەربەخۆ نەوت لە بازاڕەکانی جیھان بفرۆشێت، زۆرینەی سەرچاوەکان ئاماژە بەوە دەکەن ئەگەر وڵاتێک ستاتۆیەکی سەربەخۆی نەبێت ئەوا ھەر بەرمیلێک بە کەمتر لە 8 ھەشت دۆلار دەفرۆشێت لە بازاڕەکانی جیھان بە بەروارد بە وڵاتێکی سەربەخۆ، بەڵام بەرپرسانی ھەرێم ئەوە ڕەتدەکەنەوە و دەڵێن ھەرێم بە کەمتر لە 11 دۆلار نەوتەکەی دەفرۆشێت، لە ھەردوو حاڵەتەکەدا لە ساڵی 2014 وە زیانی چەند ملیار دۆلارێک بەر ئابووری ھەرێم و عێڕاق کەوتوە، لە کاتێکدا ئەگەر ھەرێم بڕیاری سەربەخۆی فرۆشتنی نەدابا نە بەغدا بیانووی بڕینی بودجەی ھەرێمی ھەبوو، نە داھاتی نەوتیش ئاوا نا شەفاف دەبوو، نە بەو ڕێژەیەش زیان بەر ئابووری عێڕاق و ھەرێم دەکەوت بە ھۆی ھەرزانفرۆشکردنی نەوتەوە کە لە خوارەوە باسی دەکەین.  لێرەدا دەتوانین دوو شیکاری بۆ فرۆشتنی نەوتی ھەرێم بکەین:- یەکەم/ ئەگەر بە کەمتر لە 11 یازدە دۆلار فرۆشرابێت بەم شێوەیەیە:- لە 23 ی 5 ساڵی 2014 وە ھەرێم بۆ ماوەی 7 مانگ بەشێوەی سەربەخۆ نەوتی فرۆشتووە و بەپێی سەرجەم ڕاپۆرتەکانی وەزارەتی سامانە سروشتیەکان ھەرێم مانگانە بە بەردەوامی 650000 (650000bbd) شەش سەدو پەنجا ھەزار بەرمیل ھەناردە دەکات لە ھەر ڕۆژێکدا، بەو پێیە لە 7 حەوت مانگدا کە دەکاتە 210 ڕۆژ حکومەت 136,500,000  سەد و سیو شەش ملیۆن و پێنج سەد ھەزار بەرمیل نەوتی ھەناردە کردوە و ھەر بەرمیلێکیش بە 11 یازدە دۆلار کەمتر فرۆشراوە کە بە بڕەکەی دەکاتە 1,501,500,000 یەک ملیار و پێنج سەد و یەک ملیۆن و پێنج سەد ھەزار دۆلار کەمتر لە بازاڕەکانی جیھان. لە ھەردوو ساڵی 2015 و 2016 دا کە دەکاتە 720 حەوت سەدو بیست ڕۆژ ڕۆژانە 650000 شەش سەدوو پەنجا ھەزار بەرمیل ھەناردە کراوە کە لەو دوو ساڵەدا دەکاتە 468,000,000 چوارسەدو شەست و ھەشت ھەزار بەرمیل و بەکەمتر لە 11 یازدە دۆلار دەکاتە بڕی 5,148,000,000 پێنج ملیار و سەدو چل و ھەشت ھەزار دۆلار کەمتر لە بازاڕەکانی جیھان. لە 10مانگ و 15 ڕۆژی ساڵی 2017 دا واتا تا 16  ی October کە دەکاتە  315 سێ سەد وپازدە ڕۆژ ، ھەرێم ڕۆژانە 650000 ھەزار بەرمیل نەوتی ھەناردە کردووە، ئەوا دەکاتە 204,750,000 دوو سەدو چوار ملیۆن  و حەوت سەدو پەنجا ھەزار بەرمیل، بە کەمتر لە 11 دۆلار لە بازاڕەکانی جیھان فرۆشراوە دەکاتە 2,252,250,000  دوو ملیار و دوو سەدو پەنجا و دوو ملیۆن دووسەدوو پەنجا ھەزار دۆلار.  کۆی گشتی دەکات( 8,901,750,000)  ھەشت ملیارو نۆسەدو یەک ملیۆن و حەوت سەدو پەنجا ھەزار دۆلار  دووەم/ ئەگەر بە کەمتر لە  8 ھەشت دۆلار فرۆشرابێت بەم شێوەیەیە:- لە ماوەی حەوت مانگی ساڵی 2014 دا حکومەت 136,500,000 سەدو سیو شەش ملیۆن و پێنج سەد ھەزار بەرمیل نەوتى ھەناردە کردووە، بەکەمتر لە 8 ھەشت دۆلار، ئەوا بە بڕی 1,092,000,000 یەک ملیار و نەودو دوو ملیۆن کەمتر فرۆشراوە. لە ھەردوو ساڵی 2015 و 2016 دا 468,000,000 چوارسەدوو شەست و ھەشت ھەزار بەرمیل ھەناردەکراوە بە کەمتر لە 8 دۆلار دەکاتە  3,744,000,000 سێ ملیار و حەوت سەدو چل و چوار ملیۆن دۆلار. لە 10 مانگ و 15 ڕۆژی ساڵی 2017 دا، حکومەت 204,750,000 دوو سەدو چوارملیۆن حەوت سەد و پەنجا ھەزار بەرمیل نەوتی ھەناردەکردووە، کە دەکاتە 1,638,000,000 یەک ملیار و شەش سەدو سی و ھەشت ملیۆن دۆلار کەمتر لە بازاڕەکانی جیھان.  کۆی گشتی دەکاتە( 6,474,000,000  ) شەش ملیار و چوارسەد و حەفتاو چوار ملیۆن دۆلار) لە دوای 16 ی October یشەوە بەپێی لێدوانێکی وتەبێژی حکومەتی ھەرێم (سەفین دزەیی) بۆ کەناڵی Kurdsat News ھەناردەی نەوتی ھەرێم کەمبۆتەوە بۆ 300000 سێ سەد ھەزار بەرمیل لە ڕۆژێکدا، بەو پێیە بێت مانگانە ھەرێم 9,000,000 نۆ ملیۆن بەرمیل نەوت ھەناردە دەکات، کە بەکەمتر لە 11 دۆلار دەیفرۆشێت کە لە ھەر مانگێکدا 99,000,000 نەودو نۆ ملیۆن دۆلار کەمتر لە بازاڕەکانی جیھان دەیفرۆشێت و بە بەردەوامی مانگانە زیانی نەوەد و نۆ ملیۆن دۆلار زیان بە ئابوری ھەرێم دەگات. ئەوەی جێگای ئاماژەیە ئەوەیە کە حاڵەتی یەکەم ڕاستبێت یان دووەم ئەوا لە ھەر بەرمیلێک 11 دۆلار نایەتەوە ناو خەزێنەی حکومەت، واتە ئەگەر ھەرێم بە 8 دۆلار بیفرۆشێت یان بە 11 دۆلار، ئەوا لەھەر بەرمیلێک 11 دۆلار کەمتر دێتەوە ناو خەزێنەی حکومەت.

درەو میدیا:  "پەیوەندیمان بەو پرۆسەی هەژماركردن و جیاكردنەوەی دەنگەكانەوە نیە كە بڕیارە لە كەركوك دەستپێبكات و نوێنەری خۆمان وەك بریكار و چاودێر رەوانەی پرۆسەكە ناكەین" ئەمە بەشێكە لە راگەیەنراوی ئەمرۆی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری كە هاوكات لەگەڵ دەستپێكردنی ئەژماركردنەوەی دەستی دەنگەكانی پارێزگای كەركوك دەریانكردووە، ئەگەرچی هاوپەیمانی ئاماژە بەوە دەكات" بە لەبەرچاوگرتنی تایبەتمەندی كەركوك و هەستیاری بارودۆخەكە و بەتەنگەوەهاتنی پرسە نەتەوەیی و كۆمەڵایەتییەكان بەباشمان نەزانی سكاڵا لەسەر سندووقەكانی دەنگدان تۆماربكەین " بەڵام پێشتر هاوپەیمانی زۆر توندبوو لەسەر ساختەكاریەكان و هەوڵەكان بۆ ئەژماركردنەوەی دەستی لە هەرێمی كوردستان بە ناوچە جێناكۆكەكانیشەوە، كە لە راگەیەنراوی هاوبەشی چوار حزبەكە (بزوتنەوەی گۆڕان , هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری , كۆمەڵی ئیسلامی ,یەكگرتووی ئیسلامی) كە شەوی 12ی ئایاری 2018 بڵاوكراوەتەوە ئاماژە بە دوو خاڵكراوە ئەوانیش:  1- كۆی پرۆسەی هەڵبژاردنەكان و ئەنجامەكانی رەتدەكەینەوەو پابەند نابین بە ئەنجامەكانەوە. 2- داوای دوبارەكردنەوەی پرۆسەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە هەرێمی كوردستان بە كەركوك و ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم دەكەین   ئەم هەنگاوی هاوپەیمانی بە پاشەكشە لێكدەدرێتەوە لە هەوڵدان بۆ ئاشكراكردنی دەنگە " دزراوەكان" بە وتەی لێدوان و بڵاوكراوەی شەش حزبە ناڕازیەكە، د. محەمەد عەلی ئەندامی جڤاتی نیشتیمانی بزووتنەوەی گۆڕان لە نوسینێكدا لە ئاكاونتی تایبەتی خۆی راگەیەنراوەكەی هاوپەیمانی "بە شەرعیەتدان بە ساختەكاری لێكدەداتەوە"و پێیوایە ئەو راگەیەنراوە "خراپترین ڕاگەیەنراوی ھاوپەیمانی بۆ دیموكراتی و دادپەروەریە" هۆكارەكەشی بۆ چەند خاڵێك دەگەڕێنێتەوە ئەوانیش:  یەكەم: ئەم ھەڵوێستە شەرعیەتدانە بەتەزویری كەركوك.  دوەم: بون بەبەشێك لەو گوتارە كوردایەتیە ساختەی پارتی و یەكێتی. سێیەم: كەركوك بە بەرنامەی سیاسی سەركەتو و خزمەتكردن دەبێت بە كوردستانی نەك بەتەزویر!  چوارەم: ناكرێت لە پارێزگایەك دژی تەزویربیت و لەپارێزگایەكی تر لەگەڵیبیت.  پێنجەم: تەنانەت لەوە نەگەیت كە یەكێتی تەزویری بۆ خۆی كردوە لە كەركوك نەك بۆ كورد. ئەگینا بۆ ھەرشەش كاندیدە كوردە دەرچوەكانی كەركوك یەكێتین! شەشەم: ھاوپەیمانی و كۆمەڵ و گۆڕان یەك لیستبون لەكەركوك (لیستی نیشتمان)، پێكەوە وتویانە: لە كەركوكیش تەزویركراوە. ئەرێ برادەران ئەمە پشتكردن نیە لە كۆمەڵ و گۆڕان و پێشینەیەكی خراپ و بێ متمانەییەك نابێت بۆ كاری پێكەوەیی لەداھاتودا..؟! بەڵام ئەو راگەیەنراوەی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری بۆ چەند هۆكارێك دەگەڕێتەوە لەوانە: 1-    هەڕەشەو فشارە بەردەوامە ئاشكراو نهێنیەكانی بەرپرسانی  یەكێتی نیشتیمانی كوردستان  كە چەند جارێك رایانگەیاندووە كە دەستكاریكردنی كورسیەكانیان قبوڵناكەن. یەكێتی تەركیزی زۆری لەسەر دەنگەكانی كەركوكە بەو پێیەی سندوقەكانی كەركوك لەژێر دەستی یەكێتیدا نەبووەو یەكێتی ترسی هەیە" ئەو ساختەكاریەی لەو شارە كردوویەتی ئاشكرا ببێت و كورسیەكانی كەمبكات" كە چەندین جار حزبە توركمان و عەرەب و كوردیەكانیش ئاماژەیان بە ساختەكاری گەورە كردووە لە شاری كەركوك. 2-    هاوپەیمانی بۆی دەركەتووە كە گۆڕانكاری لە كورسی و دەنگەكانی كەركوك روودەدات بۆیە، بەر لەوەی یەكێتی كاردانەوەی هەبێت هاوپەیمانی بێبەری بوونی خۆی رادەگەیەنێت. 3-    ترسی هاوپەیمانی لە تەخوینكردن، بەتایبەت ئیعلامی یەكێتی زۆر كار لەسەر ئەوە دەكات، كە كەمكردنی كورسیەكانیان و بردنیان بۆ حزبە عەرەبی و توركمانیەكان خیانەتە لە شاری كەركوك. 4-    یەكەم كاردانەوەی هاوپەیمانی بەرامبەر بە حزبە ناڕازیەكان و بێئومێد بوونیان لە كاری هاوبەش، كە هاوپەیمانی زۆر بە جدی داوای هاوپەیمانی و كاری هاوبەشی لە گۆڕان كرد بەڵام گۆڕان بەو گەرمیە نەچووە پێشەوەو هاوپەیمانی نەكرد.  ئەمە لە كاتێكدایە ئەرشەد ساڵحی سەرۆكی بەرەی توركمانیی لە پەیجی رەسمی خۆی بڵاویكردۆتەوە كە " دوای دەستكردن بە كردنەوەی سندوقە سكاڵالەسەر تۆماركراوەكان و بەراوردكردنی ژمارەیی بەراورد لەنێوان باڕكۆد و لێكۆڵینەوەی ئەلیكترۆنیی جیاوازییەكی گەورە لە ئەنجامەكاندا دەردەكەوێت. بەڵام ئاسۆ مامەند بەرپرسی بەڵبەندی كەركوكی یەكێتی رایگەیاندووە" لە هەژماركردنەوەی دەنگەكان بە دەست رێژەی دەنگەكانی یەكێتی زیادی كردووە، بە جۆرێك لە داقوق یەكێتی رێژەی لە 50 % دەنگەكانی زیادی كردووە"