(درەو میدیا) كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق رایگەیاند رێژەی بەشداریكردنی دەنگدەران لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا لە هەموو پارێزگاكاندا 44.52% بووە. ریاز بەدران سەرۆكی فەرمانگەی هەڵبژاردنەكانی كۆمسیۆن لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند رێژەی بەشداریكردن لە دەنگداندا لەسەرتاسەری عێراقدا 44.52% بووە و كۆی دەنگدەران زیاتر لە 10 ملیۆنە و زیاتر لە 700 هەزار لەدەنگدانی تایبەتدا بەشداریكردووە و لە دەرەوەی عێراقیش ژمارەی دەنگدەران لە 179 هەزار تێپەڕیوە.    

ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بەبۆنەی تەواوبوونی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقەوە پیرۆزبایی لە گەلی عێراق دەكات. وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا لە بەیاننامەیەكدا راشیگەیاند ئەركێكی گرنگ لەسەر شانی پەرلەمانتارانی نوێیە  كە بریتیە لە پێكهێنانی حكومەتێكی گشتگیر كە وەڵامدەرەوەی پێداویستییەكانی هەموو عێراقییەكان بێت. وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا راشیگەیاندوو هیواخوازن پرۆسەی پێكهێنانی حكومەت بەخێرایی و بە گوێرەی خشتەی دەستوریی بەڕێوەبچێت، بۆئەوەی عێراق بتوانێت بەرەو داهاتوویەكی زیاتر سەقامگیر و گەشەسەندوو بەردەوام بێت لە جموجوڵ.  

بەرەی توركمانیی هۆشداریدەدات لە گڕگرتنی دۆخی كەركوك ئەگەر دەنگەكانی ئەو پارێزگایە بە دەست جیانەكرێنەوە و داواش لە ئەنجومەنی كۆمسیارانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان دەكات بۆ پاراستنی ئاسایشی كۆمەڵگەی كەركوك بڕیارێك بۆ جیاكردنەوەی دەنگەكان بەدەست دەربكات. ئەرشەد ساڵحی سەرۆكی بەرەی توركمانیی لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند ئەوەی لە ئەنجامی جیاكردنەوە و ئەژماركردنی دەنگەكانی ئامادەیی حەویجە روویداە باشترین نمونەیە لەسەر دەستكاریكردنی ئامێرەكانی دەنگدان. ساڵحی داواشی لە ئەنجومەنی كۆمسیارانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان كرد بڕیارێكی دروست بدات بۆ پارێزگاریكردن لە ئاشتی و ئاسایشی كۆمەڵگەی كەركوك  بەوەی دەنگەكان ببرێنە بەغدا و بە دەست جیابكرێنەوە.  

راكان جبوری پارێزگاری كەركوك رایگەیاند كێشە لە پرۆسەی دەنگدانی گشتی لە پارێزگای كەركوك روویداوە و داواشدەكات لە بەغدا دەنگەكانی پارێزگاكە بەدەست جیابكرێنەوە. جبوری لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا وتی :" كەركوك عێراقێكی بچوككراوەیە و بە سیفەتی ئەوەی پارێزگارم چەند مافێكی یاسایی و دەستوری دەكەوێتە سەرشانم." جبوری وتیشی :" جوموجوڵێكی جەماوەریی لەدژی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان هەیە، دوای ئەوەی دەركەوت كێشە لە پرۆگرامی ئەلیكترۆنی دەنگداندا هەیە، هۆشداریمان لەوەدا ، بەڵام بێ‌ وەڵام بوو." پارێزگاری كەركوك بەوەكالەت داواشیكرد سندوقەكانی دەنگدان بە سەرپەرشتی هێزە ئەمنییەكان سندوقەكانی دەنگدان ببرێنە بەغدا بۆئەوەی لەوێ‌ بەدەست دەنگەكان جیابكرێنەوە."      

كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان رایدەگەیەنێت لە هیچ دۆخێكدا پەنا بۆ جیاكردنەوەی دەنگەكان بەدەست نابەن و پشت بە جیاكردنەوەی ئەلیكترۆنی دەبەستن و لەماوەی 48 كاتژمێریشیدا ئەنجامە بەراییەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق رادەگەیەنێت. لە لێدوانێكیدا بۆ سایتی " بغداد الیوم"، حازم ردێنی ئەندامی ئەنجومەنی كۆمسیارانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق وتی:" كۆمسیۆن پشت بە جیاكردنەوەی ئەلیكترۆنیی دەنگەكان دەبەستێت و لە ژێر كاریگەری هیچ دۆخێك پەنا بۆ جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكان نابات." ردێنی وتیشی ئەو هەواڵانەی لە میدیاكانەوە دەربارەی ئەنجامێ‌كی زۆری حزبێكی دیاریكراو بڵاودەكرێنەوە دوورن لە راستییەوە كۆمسیۆن لەماوەی 48 كاتژمێردا ئەنجامە بەراییەكانی هەڵبژاردنەكە رادەگەیەنێت.

(درەو میدیا): لە پارێزگای دیالە ژمارەیەك خەڵك بەمەبەستی سودوەرگرتن لە چوارچێوەی كانزاییەكانیان، دەستیانكرد بە لێكرنەوەی پۆستەی كاندیدەكان. لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی عێراق ئەم دیاردەیە ناوی لێنراوە "وەرزی كۆكردنەوەی بەروبومی پۆستەر".

(درەو میدیا): بەپیێ‌ دواین زانیارییەكانی كە لە لێپرسراوانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان وەرگیراوە، ئاستی بەشداریكردن لە پارێزگای كەركوك تاوەكو نیوەڕۆ، گەیشتوەتە نزیكەی 24%. لە پارێزگای پارێزگای بابل، ئاستی بەشداری دەنگدەران تاوەكو نیوەڕۆ 27% بووە، لە پارێزگای میسان 23% بووە، لە پارێزگای واست ئاستی بەشداری 25% بووە، لە پارێزگای موسەنناش ئاستی بەشداری 25% بووە.  

رێكخراوی " تەمموز" یەكەمین راپۆرتی خۆی دەربارەی دەنگدانی گشتی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بڵاوكردەوە. ئەمەش  چەند خاڵێكی راپۆرتەكەیە: لە كاتژمێر شەشی بەیانی ئەمڕۆ شەممە 12ی ئایاری 2018ەوە چاودێرەكانی رێكخراوی تەمموز بۆ پەرەپێدانی كۆمەڵایەتی لە هەموو پارێزگاكانی عێراق و هەرێمی كوردستانیش دەستیانكرد بە چاودێریكردنی پرۆسەكە، چاودێرەكانمان لە كاتژمێر شەش بۆ هەشتی بەیانی چەند تێبینییەكان تۆماركردووە كە ئەمانەن: -    شوێنی بنەكانی دەنگدان زۆر باشن، تەنها لە گوند و ناحیەكان نەبێت كە هاوڵاتیان بۆ گەیشتن بە بنكەكانی دەنگدان دەبێت رێگای دوور ببڕن. -    هێزە ئەمنییەكان بە شێوەیەكی باش بۆ پاراستی بنكەكانی دەنگدان ئامادەن. -    ئامادەكاری كۆمسیۆن لە رووی لۆجیستییەوە باشە. -    بریكاری قەوارە سیاسییەكان لە ناوەندەكانی دەنگدان ئامادەن. -    تیمەكانی كۆمسیۆن لە زۆرینەی بنكەكاندا لەكاتی گونجاودا ئامادەبوون. -    رێگری لە چاودێرەكانمان كراوە لە كەركوك و قەزای حەی لە واست و لە تكریت. -    لە بنكەی دەنگدانی ئاوارەكان لە سلێمانی تا كاتژمێر 10 و نیو ئامێرەی دەنگدان ئامادەنەبوو. -    كێشەی نەخوێندنەوەی كارتی دەنگدانی كۆن هەیە . -    زۆرینەی بنكەكانی دەنگدان لەكاتی دیاریكراودا كرانەوە و چەند بنكەیەك تا كاتژمێر هەشت نەكرانەوە. -    بنكەی دەنگدانی وەمیز، سوهەیب رۆمی، لە ئەبی سەیدا لە دیالە رووبەڕووی هاوەن و هێرشی چەكداری بووەوە و شەش كەس برینداربوون. -    جۆرێك لە شڵەژان لە كاری فەرمانبەرانی ناو وێستگەكانی دەنگدان هەیە و زانیاریان بۆ بەكارهێنانی ئامێر و كەلوپەلەكانی دەنگدان نیە. -    لە ژمارەیەكی زۆر لە بنكەكانی دەنگدان لە سەرتاسەری عێراقدا ئامێری لێكۆڵینەوە و زانیاری كارناكات. -    لە چەند بنكەیەك پەنا بۆ دەنگدانی دەستی براوە. -    لە بنكەیەكی دەنگدان لە نەجەف تا كاتژمێر نۆ و نیو رێگە نەدراوە بە كارتە كۆنەكە دەنگ بدرێت. -    لە نزیك چەند بنكەیەكی دەنگدان بانگەشەی هەڵبژاردن كراوە. -    هەندێك بنكە ئامێرەكەی تەنها كارتە نوێیەكە دەخوێنێتەوە. -    لە كاتژمێری سەرەتای پرۆسەكەدا رێژەی بەشداریكردن زۆر كەم بوو.  

ئامادەكردنی: محەمەد رەئوف   12ی ئایاری 2018 هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەڕێوەدەچێت، لەو هەڵبژاردنەدا ( 24.033.494 )  كەس مافی دەنگدانیان هەیە، لە كۆی ( 38.354.563 ) كەس لە ژمارەی دانیشتوانی عێراق، بۆ ئەم هەڵبژاردنە ( 3.266.092 ) دەنگدەر زیادی كردووە، كە لە دایكبوانی ( 1997 ، 1998 ، 1999، 2000 )ە. ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە ( 329 ) ئەندام پێكهاتووە ، ( 320 ) ئەندامی گشتی و ( 9 ) ئەندامی كۆتا كە ( 5 ئەندامی مەسیحی ) و ( 1 ئەندامی ئێزدیی ) و ( 1 ئەندامی شەبەك ) و ( 1 ئەندامی سابیئە) و ( 1 ئەندامی كوردی فەیلی) .  كورسیەكان بەم شێوەیە دابەش بوون  بەغداد  69 كورسی  و  2 كورسی مەسیحی + سائیبی  نەینەوا 31 كورسی و   3 كورسی مەسیحی + ئێزدی+ شەبەك بەسرە  25 كورسی  زیفار 19 كورسی  سلێمانی  18 كورسی  بابل 17 كورسی  ئەنبار 15 كورسی  هەولێر  15 كورسی  و  1 كورسی مەسیحی  دیالە 14 كورسی  سەڵاحەدین  12 كورسی  كەركوك 12 كورسی  و 1 كورسی مەسیحی  نەجەف  12 كورسی  واست  11 كورسی  و 1 كورسی فەیلی  كەربەلا 11 كورسی  دیوانیە 10كورسی  دهۆك 11 كورسی  و 1 كورسی مەسیحی  میسان 11 كورسی  موسەنا  7 كورسی 

ئەیاد عەلاوی جێگری سەرۆك كۆماری عێراق و سەرۆكی هاوپەیمانی " وەتەنیە" رایدەگەیەنێت ژمارەیەكی زۆر دەنگدەر رێگەیان پێنەدراوە دەنگ بدەن و 25 سكاڵاشیان لە بەغدا تۆماركردووە. عەلاوی دوای دەنگدانی لە لێدوانێكیدا بۆ سایتی " سۆمەریەنیوز" وتی:" ئەو دەنگدەرە عێراقییانەی لە دەرەوە هاتونەتەوە رێگەیان پێنەدراوە بەشداری دەنگدان بكەن." عەلاوی داواشی لە هاوڵاتیان كرد بچنە سەر سندوقەكانی دەنگدان  بۆئەوەی پەرلەمانێكی بەتوانا هەڵببژێردرێت كە بتوانێت ئەركەكانی جێبەجێ بكات." عەلاوی ئاشكراشیكرد لەسەر پێشێلكارییەكانی پرۆسەی هەڵبژاردن لە ئوردن 15 سكاڵا و لە توركیا دوو سكاڵایان تۆماركردووە و ئەمڕۆش لە بەغداد 25 سكاڵایان تۆماركردووە.  

عەبدولمەهدی كەربەلایی نوێنەری عەلی سیستانیی مەرجەعی باڵای شیعەكان دوای دەنگدانی، داوای لە هاوڵاتیانی عێراق كرد لە پێناوی گۆڕانكاریدا بچنە سەر سندوقەكانی دەنگدان و جەختیشیكردەوە كە پێویستە نەگەنە قۆناغی نائومێدیی لە راستكردنەوەی رێڕەوی دامەزراوەكانی دەوڵەت. كەربەلایی لە لێدوانێكیدا بۆ میدیاكان وتیشی :" پێویستە لەسەرنمان نائومێد نەبین لە راستكردنەوەی رێڕەوی دامەزراوەكانی دەوڵەت، بە تایبەتی كە مەرجەعیەتی باڵای ئایینی روونیكردەوە كە جگە لە پرۆسەی هەڵبژاردن هیچ جێگرەوەیەكی تر نییە." بەیانی ئەمڕۆ شەممە 12ی ئایار پرۆسەی دەنگدانی گشتی بۆ هەڵبژاردنی 329 ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەسەرتاسەری عێراقدا دەستیپێكرد و پرۆسەكە تا كاتژمێر شەشی ئێوارە بەكاتی بەغداد بەردەوام دەبێت.  

(درەو میدیا): بەیانی ئەمڕۆ سەرۆك و سەركردەی لیست و قەوارە بەشدارەكانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران، چونە سەر سندەقەكانی دەنگدان و دەنگیاندا.  

(درەو میدیا): بەیانی ئەمڕۆ حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق و سەرۆكی ئیئتیلافی سەركەوتن (النصر) لە خوێندنگەی (بەغداد) لە ناوچەی كەڕادە لە بەغدادی پایتەخت دەنگیدا. لە وتەیەكدا بۆ رۆژنامەنوسان دوای دەنگدان، عەبادی هیوای خواست ئەو كێشانەی كە لە كاتی دەنگدانی تایبەتدا هەبوو، ئەمڕۆ چارەسەر بكرێن. عەبادی وتی: هەڵبژاردن گرنگە و ئایندەی وڵات دیاری دەكات، پێویستە عێراقییەكان بەشێوەیەكی بەرفراوان بەشداری تێدا بكەن.  

نوری مالیكی سەرۆكی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا رایدەگەیەنێت هەوڵێك هەیە بۆ ئەنجامدانی ساختەكاری لە رێگەلا گوشارخستنە سەر دەنگدەران و داواش لە كۆمسیۆن دەكات بەدواداچوونی  بۆ بكات. مالیكی لە لێدوانێكیدا بۆ میدیاكانی عێراق وتی:" هەڵبژاردن دەكرێت عێراق بەرێتە قۆناغێكی نوێ‌ و ئەركێكی شەرعی و ئەخلاقییە." جەختیشیكردەوە لەسەر پابەندبوون بە بەڵگەنامەی شەرەفەوە كە نەتەوە یەكگرتووەكان خستویەتیەڕوو. مالیكی لە بەشێكی تری وتەكانیدا راشیگەیاند لە رێگەی گوشارخستنە سەر دەنگدەران هەوڵ هەیە بۆ ساختەكاری و داواش لە كۆمسیۆن دەكات ئەو حاڵەتانە بوەستێنێت و وتی :" نیازی راستەقینە هەیە بۆ دەستكاریكردنی هەڵبژاردنەكان و پێویستە كۆمسیۆن بەدواداچوون بۆ ئەم بابەتە بكات چونكە زۆر مەترسیدارە و ئاراستەی پرۆسەی سیاسی دەگۆڕێت."    

هەڵبژاردنی خولی چوارەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ( 2005 ، 2010 ، 2014، 2018) لەگەڵ ئەوەی هەر لە ساڵی 2005 هەڵبژاردنێكی تر بۆ كۆمەڵەی نیشتیمانی عێراق ئەنجامدرا،  هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ بەدەستهێنانی 329 كورسیە كە 320 كورسی بۆ گشتیەو 9 كورسی بۆ كۆتای ئێزدی و مەسیحی و سابئی و شەبەك و فەیلیەكانە، لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاردا ( 6986 ) كاندید  هەیە كە ( 4972 )ی پیاوە بەرێژەی ( 71%) و ( 2014 )ی ژنە بەرێژەی ( 29%) . لەم هەڵبژاردنەدا (24ملیۆن و 349 هەزار و 357 )كەس لە دانیشتووانی عێراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە  مافی دەنگدانی هەیە،لە هەرێمی كوردستانی، ( سێ ملیۆن و ١٤٤ هەزار و ٧٣٠ )كەس مافی دەنگدانیان هەیە، بەم شێوەیە بەسەر پارێزگاكاندا دابەشبوون: -    پارێزگای سلێمانی (  یەك ملیۆن و ٣٠٥ هەزار و ٢١١ ) كەس مافی دەنگدانیان هەیە بۆ بەدەستهێنانی 18 كورسی  -    پارێزگای هەولێر(  یەك ملیۆن و ١٢٣ هەزار و ٢١٩ ) كەس مافی دەنگدانیان هەیە بۆ بەدەستهێنانی 15كورسی گشتی و 1 كورسی كۆتا  -    پارێزگای دهۆك ( ٧١٦ هەزار كەس و ٣٠٠ ) كەس مافی دەنگدانیان هەیە  بۆ بەدەستهێنانی 11كورسی گشتی و 1 كورسی كۆتا