شوان سديق:  یەکەم ڕۆژی پرسەی سەردەشت عوسمان چەند رۆژنامەنووسيك بووین، وەك هەموو جارێك رۆژنامەنووسان يەك بگرن قسەى خۆيان دەكەن. لەو كاتەدا دوو رۆژنامەنووس لە نێو مەجليسەكە وەكو ئێمە گومانيان لە تيرۆركردنى سەردەشت هەبوو. بەڵام بەپێچەوانە ناوى بەرپرسيكى يەكێتيان دەهێنا منيش گوتم "بڕوا بكەن ئەو بەرپرسە بەئاسانى كارى واى پێناكرێ لە هەولێر بەناو بازگەكانى پ.د.ك گەنجێك ببەن و بیکوژن ئەمە ئاسان نیەو عەقڵ نایبڕێ ئەویش کاری وابکات، ئەم قسانەی ئێوە فیتی پارتیە بۆ بەلاڕێبردنی ئەم دۆسێیە". ئەو رۆژنامەنووسانە و خةڵكى تريش بيانوويان ئەوەبوو كه سەردەشت بەشداربووە، لە راپۆرتى گۆڤاريك كە رەخنە بووە لەو بەرپرسەی یەکێتی ناوی کۆسرەت ڕەسوڵیان دەھێنا. بەڵام ئەم جۆرە رەخنەو ناوهێنانە شتيكى ئاساييە باوەڕ ناكرێ، لە سەر ئەوە كەس بكوژرێت! رۆژى (٤⁄٥⁄٢٠١٠) سەردەشت عوسمان قوتابى لە كۆليژى ئاداب، بەشى ئينگليزى لەلايەن هيزێكى دەمامكدار لە هەولێر رفێنرا. پاشان تەرمەكەى لە شارى موسڵ لە رۆژى (٥⁄٥⁄٢٠١٠)  دۆزرايەوە، ئەم رووداوە كاردانەوەى ناوخۆى و دەوەى لێ كەوتەوە.. ئەوکات ھەولێر و هەرێمى كوردستان، بەدۆخيكى خراپدا گوزەرى دەكرد چەندين خۆپيشاندانى جياجيا لە هەولێر و سلێمانى و ناوچەكانى تر لە دژى دەسەڵاتدارانى هەرێمى كوردستان بەتايبەتى پ.د.ك بەڕيوەچوو چونكە ئەو حاكمى زۆنى زەردەو گومانەكانيش لەسەر پارتى بوون و هەر ئەوەش وايكرد ئەو حزبەش تۆمەتبار بكريت. سيناريۆى دووەم؛ بۆ خۆدوورخستنەوەى پارتى له كەيسى سەردەشت ئەوە بوو لە (١٥⁄٩⁄٢٠١٠) ليژنەى ليكۆڵينەوە لەو كەيسە ئاشكرايكرد كە تۆمەتبار "هيشام مەحموود" تەمەن (٣٨) ساڵ سەربەگروپى ئەنسارو ئيسلام بكوژى سەردەشت عوسمانە. كەچى پاش ئەو راپۆرتە كەسوكارى سەردەشت زلنياريەكانيان رەتكردەوە و داوايان كرد ليژنەيەكى بێلايەن دروستبكريت!  پاش ساڵانيك بەسەر تيرۆركردنى سەردەشت دەمەوێ هەندێ راستى سەركەوتنى دەنگى ناڕەزایی لە بەرامبەر ناڕەوایى و دەسەڵاتى هەولێر بخەمەڕوو چونكە هێنانە كايەى ئەم دۆخەى ئێستا بەدژى تيرۆرى سەردەشت و سەركوتكردنى دەنگى ئازاد كارێكى ئاسان نيە بەتايبەتى لە سەرو وەختێكى دە ساڵ بەرلە ئەمڕۆ. لە شارێكى وەكو هەولێرش گومان لە هەموو شت دەكرا ئينسان لە دەوروبەرى تا دەسەڵاتەكەش دەترسان. ساڵانەش كە يادى سەردەشت دەكرايەوە. خەڵكيكى كەمى دانيشتوى شارەكە ئامادەى يادەكەو سەر گۆڕى سەردەشتيش دەبوون. بەپێچەوانەى ئێستاکە بوو تەنانەت هاوڕێمان هەبوو دەيانگوت "واز لەم شتانە بێنن. ئێوەش بەدەردى سەردەشت دەچن". هەلومەرجى ئێستا لە يادى سەردەشت عوسمان زۆر گۆڕانكارى بەخۆوە بينيوە. هەنووكە هەموو كەس قسە دەكەن و هاتوونەتەگۆ بەشێك لەو كەسانەى ئەمڕۆ لە يادى سەردەشت حەزيان بە مايكرۆفۆن و سينگى سافى تەلەفزيۆنە جاران بانگمان دەكردن بۆ ساڵيادەكە يان ئاگاداربوون كەچى بەبيانووى جۆراوجۆر ئامادە نەدەبوون! بۆيە ئەم باسەم هێناوەتە ئارا، ناكرێت رۆڵى كەسانێك ناديدە بكەيەن. ئەم سەركەوتنەى ئەمڕۆ لە هەولێر كە گرنگى زۆر بەيادى سەردەشت دەدرێ، نهێنيەكەى و بەهەوڵى كەسانێك بوو ماندوبوون لەگەڵ ئەم دۆسێیەو کاری باشیان لەسەر کرد چونكە ئەوە دوێنى كرا ئەمڕۆ ئازادتر و بەگرنگى زياتر يادەكە دەكرێتەوە!  ئەوکات لە دووەم ساڵيادى تیرۆرکردنی سەردەشت لەگەڵ هاوريانم مامۆستا (بەهزاد، ديار عەزیز، هەژار ئەنوەر، كامەران محەمەد، ئاراڵ كاكل و عيسا خدر) هەستاين بە دروستكردنى گروپێك بۆ پرسە ئازادييەكان. پاشان، لە ھەولێر رێكخراوى زار "بۆ بەرگرى لە ئازادييەكان"مان دامەزراند. كارى ئەم رێكخراوە وەك هەوڵيك بوو بۆ رووبەڕووبونەوەى ئەو پيشيلكاريانەى دەرحەق بە رۆژنامەنووسان ئەنجام دەدران، هەڵبەت جياوازيمان نەكردوە لە نێوان رۆژنامەنووسان و بیروڕای جیاواز. بێگومان خەڵكى تريش هەبوون لە ئاست پێشيلكارى و يادى سەردەشتيش هەڵويستيان هەبووە.  شايەنى ريزن. بەڵام كارى "رێكخراوى زار" كاردانەوى زياترى ناوخۆى و دەرەوەى لێ كەوتەوە، سەرەڕاى ئەو ريگرى و بوختان و ناوزڕاندنانەى کە پياوانى دەسەڵات لە هەولێر بەرامبەرمان كرديان، دەيانويست ناشرين و لەكەدارمان بكەن، بەڵام هەوڵەكانيان شكستيان هێنا ئێمەیش وەك رێكخراوى زار بەردەوام بووين لەكارى خۆمان، هيچ كات چۆكمان بۆ قسەو بوختانەكانى حزب دانەنواند چونكە ئێمە لەسەر حەق بووين. هەموو كارەكانمان بە لێبوردەیی و خۆبەخشى بوو ئەگينا هيچ دەستكەوتێكى مادى و ئابووريمان نەبوو لەو كارانەى دەيكەين. چەند ساڵێك تەنیا چەند کەسێک بووین، يادى رووداوى تيرۆركردنى سەردەشتمان لە شارى هەولێر كردەوە. لە بەردەم كۆليژى ئادابى زانكۆى سەلاحەدين لە هەولير ئەم يادكردنەوانە لەبەردەم كۆليژى ئاداب پەياميكى گرنگ بوو بۆ دەسەڵات كە هەموو ساڵيك بە پارتيمان دەگوت "كەيسى سەردەشت بەكراوەى دەمينيتەوە، تا ئەوكاتەى بكوژەكان دادگایى دەكرێن". وا ئەم ساڵيش ئەم ڕووداوە پێ دەنێتە ١١ ساڵ بەڵام ھەمان گرتینی جارانی ھەیە وەکو جاران نییە تەنیا رێكخراوى زار له شوێنى رووداوى رفاندنى سەردەشت عوسمان لە هەولير يادى رووداوەكە بكاتەوه و بڕۆنە سەر گۆڕستان. ئەمە دەليلى ئەوەيه وەك ساڵانى تر به زیاتر لەجاران بە حكومڕانى هەولێر دەگوترێ  "كەيسى سەردەشت هێشتا بە كراوەى ماوەتەوه". خاڵی كۆتایی و سەرەتاى ئەم سه‌ركه‌وتنه پەیوەسته به خێزان و بنەماڵەى سه‌رده‌شت عوسمان. بێگومان ئەوان خۆراگر نەبوونايه تا ئەمڕۆکە ئەو دۆسێیە بەزیندووی نەدەمایەوە! [email protected]

بابەكر دڕەیی یەك: ڕاستی ڕوداوەكە وەك خۆی  ئەوەی ڕویدا هەنگاوێكی زۆر سادەو ڕۆتینی كاری سیاسیە كە لە هەمو دنیاداو لە سەروەختی هەڵبژاردنە پەرلەمانیەكان ڕوو دەدات: لێرەش، لەو وڵاتەی هەموان بەقسە داوای تەبایی‌و برایەتی تیا ئەكەن، دو حزب كە بریتین لە گۆڕان‌و یەكێتی، بەپێی ڕێكەوتنێك، بەشداری هەڵبژاردنی پەرلەمانی بەغدا دەكەن. دو: قازانجەكانی ئەم رێكەوتنە ئاشكران: 1-    پەیوەندی نێوان گۆڕان‌و یەكێتی سەرلەنوێ، دوای ساردیەكی چەن ساڵی، گەرم دەكاتەوەو بواری بەرەوپێشچون‌و زیندوكردنەوەی رێكەوتنی دەباشان دەرەخسێنێ. 2-    رێدەگرێ لە هاشوهوشی پۆپۆلیستی‌و هاتوهاواری بێبنەمای میدیا نابەرپرسەكان‌و ئەوانەی خوازیاری ماسی گرتنن لە ئاوی قوڕاودا. 3-    دەمی هەمو ئەوانە دەبەستێ قسەی خراپ‌و جوێنیان بە گۆڕان ئەدا گوایە، دوای بەشداری كابینەی نۆهەم، سەربەخۆیی لەدەستداوەو چۆتە ژێر ڕكێفی پارتیەوەو ناتوانێ لەسەر پێی خۆی بوەستێ. 4-    كەشێكی ئارام‌و پڕ متمانە بە پرۆسەی هەڵبژاردن دەبەخشێ‌و وادەكات دەنگدەرانی سەرجەم پارتەكان بە دڵنیایی زۆرترەوە بەشداری پرۆسەی هەڵبژاردن بكەن‌و بە ئەندازەی جاران لە تەزویر نەترسن. 5-    فراكسیۆنی كوردستانی لە پەرلەمانی بەغدا، هەر لەئێستەوە زەمینەی كاری پێكەوەیی بۆ فەراهەم دەبێ بەو حوكمەی زۆرینەیان لەسەرەتاوە بەشداری پرۆسەیەكی هاوبەش بون. 6-    ئەم رێكەوتنە لە باریدا هەیە متمانەی هەردولا بە ئەندازەیەك قایم بكات كە بۆ كاری داهاتو لە پەرلەمانی كوردستان‌و دەرەوەی پەرلەمانیش لە بابەتی یەكخستنی پێشمەرگەو نەهێشتنی گەندەڵی‌و كۆنترۆڵی سنورەكان‌و هتد هاوكارو لێكتێگەیشتنی زیاتر بێتە ئاراوە. سێ: كۆی كاردانەوەكان جێی سەرنج بون: چ ناوخۆی یەكێتی‌و گۆڕان، چ پارتە سیاسیەكانی تر بە پارتی دیموكراتی كوردستانیشەوە. ئەوەی لە لیستی ناڕازیانی ڕێكەوتنی گۆڕان- یەكێتی دا  ئازاری زۆرترە، بەلای منەوە هەڵوێستەكانی ناو خودی یەكێتین، چونكە ڕەخنەگرە ناوخۆییەكانی  گۆڕان، سەرباری هەنێ سەرنجی عەقڵانی، دیسانیش خۆشحاڵیان بە پێكهاتنەكە دەربڕی. ئەوەش كە ئایا نوسینەكانی ڕێبوار كەریم وەلی لەسەر پارتی حسابن یان دەزگایەكی تری دەرەكی، جێی گفتوگۆیەو ناكرێ ئەو زمان‌و تۆنەی ڕێبوار  بە زمانی حزبێكی گەورەی وەك پارتی دابنرێت لە كاتێكا گۆڕان بۆ بەشداری لە هەڵگرتنی باری سەنگینی كابینەی نۆدا قورسترین باجی لێسەنراوەو دو فراكسۆنی پەرلەمانی‌و سەدان هەڵسوروای لێ تۆران‌و دوركەوتنەوە...  كاك مەلا بەختیار لە كورتیلە رەخنەكانیدا بە زمانێكی گاڵتەجاڕیەوە ڕێكەوتنەكەی ناوناوە "كۆلاج"، گوایە فۆرمالیتەیەو ڕیشەدار نیەو هیچی لێسەوز نابێ. هەروەها بەڕێزیان (هەرلە هەمان نوسیندا!)  پێشنیار دەكات كە یەكێتی‌و گۆڕان باشترە یەك بگرنەوە! واتە بەلای ئەم ئەندامە بەڕێزەی" ئەنجومەنی باڵای دیاریكردنی بەرژەوەندی یەكێتی"یەوە ئەو هەنگاوەی هاوسەرۆكانی یەكێتی ناویانە بۆ پێكهاتن لەگەڵ گۆڕان شتێكی هاكەزاییەو قوڵ نیەو بە ئامۆژگاری بەڕێزیان بێت باشترە گۆڕان‌و یەكێتی یەكبگرنەوە.. یان بەو مانایەی من لەو نوسینە هیرۆگلیفیانە تێیئەگەم، چاكترە گۆڕان تەسلیم بێتەوەو ئیتر لە" ئەنجومەنی باڵا"وە فەرمانی تەعیناتی بۆ دەرچێت‌و ببێتە بكەری فەرمانەكانی بەڕێزیان.. (هەڵبەت گەر فەرمانێكیان پێبدرێت).. بەشێكی تر لە خوشك‌و برایانی كۆن‌و تازەی یەكێتی، راستەوخۆ یان لەڕێگەی پەیج‌و میدیای سێبەرەوە، ڕایان گەیاند كە ئەوان ئاگاداری ئەم ڕێكەوتنە نەبون! ئێستە پرسیارەكە بۆ خەڵكی كوردستان بەگشتی‌و ئێمەی خوازیاری گۆڕانكاری لەم وڵاتە ئەوەیە: ئایا ڕێكەوتنی دو پارتی سیاسی (كە هەنێك كەس پێیان وایە لایەكیان ئەسڵەن روحیشی تیا نەماوە...) بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی بەغداو وەستان بەرامبەر شۆڤێنیزم‌و شیعەی توندڕەو كارێكی باشە یان خراپ؟ ئێمە وەك  هەڵسوراوی سیاسی‌و چاودێر نازانین‌و ناتوانین بزانین كێ لەناو یەكێتی پرسی پێكراوە یان پێی نەكراوە، بەڵام بە وتارەكانی كاك مەلا بەختیارو بڵاوكردنەوی وتاری ڕێبوار كەریم وەلی لە هەنێ پەیجی سەربە یەكێتی كە سوكایەتی بە گۆڕان دەكات، تێدەگەین كە ناحەزانی ئاشتی‌و برایەتی‌و پێشخستنی سلێمانی‌و پشتگیری سەركردە هەڵبژێراوەكانی یەكێتیش لەناو یەكێتیدا قسەیان ماوەو گەر بۆیان بكرێ ئەوەی بنیاتنراوەو بڕیارە بۆ چاكەی خەڵك بنیات بنرێ تێك‌و پێكی ئەدەنەوە. والسلام علی من اتبع الهدی.

سەهین موفتی پارتی، حیزبێکە هەرچی کەم و کوڕی، کێشە، دەردو بەڵا لەم نیشتیمانە هەیە، ئەگەر بەشێکی بەر پارتی بکەوێت و هۆکاری بێت، ئەوا بە ئاشکرا خۆی بە خەتا بار دەزانێت، یا بەبەر چاوی هەموان سڵ لە هیچ ناکاتەوەو شانی دەداتە بەر. پرسی نەتەوایەتی و نیشیمانیش، ئەوا لە دەیەی رابردوودا بەرنامەی سەرەکی کارەکانێتی. نانووسم، حیزبێکە فریشتە ئاسایەو هیچ کەم و کوڕی و هەڵەی نییە، لێ باشترینی نێو هەموو خراپەکانە. هەرچی حیزبەکانی دین؛ فریودەر، فێڵبازو تەڵەکەچی، سەرێک و هەزاران سەودا، دەیان هاوپەیمانی بەستن تەنانەت لەگەڵ دوژمنانی نەتەوەو پاشان رکابەرانی نێوەخۆییان، بۆ لە خشتە بردن، ئەمجار بێ سەروبەر...! ببینن، یەکێتی کاندیدانی حیزبەکەی دیاری کردووە، کەچی بەرپرسانی سەرکردایەتی و مەکتەبی سیاسییان لە سۆشێال مێدیاوە زانیوییانە..! حیزبەکانی دیکەی سنوورو پشتیوانی ئەم هاوپەیمانێتییەش، بەبێ گەڕانەوە بۆ بەهەند وەرگرتنی کادیرو ئەندامانییان تووشی داوە رەشەکە بووون...!   هەرچەند، روون ورەوانە ئێستێ کۆماری سێدارەی ئێران هەموو هەوڵێکی چڕکردۆتەوەو سەرپەرشتی هاوپەیمانێتییەکانی حیزبە کوردستانییەکان دەکات، بەتایبەتی حیزبەکانی دەڤەری سەوز، تەنێ لە دژی نەتەوەو نیشتیمان، تەنانەت رێژەی کورسی و دەنگەکانیشی لەنێوانییاندا دابەش کردووە...! لێ، بیرتان نەچێت ئەم دۆخەی کە هەیە، خودکوژی چەند هێزێکی سیاسی لێ دەکەوێتەوە کە پێشووتر داوای گۆڕانکاری، یا بە بەڵێنی قەبەو هیچ لە بارا نەبوو، دەنگدەرانی پێ لە خشتە بردبوو....! ئاخر، هەتا دوێنێ گۆڕان بانگی دەدا بەوەی قاچاخچێتی لەسەر سنوورەکانی دەڤەرەکەیان جمەی دێ، کەچی دەچن هاوپەیمانێتی لەگەڵ قاچاخچییەکان دەبەستن..! ئیسلامییەکان، هەر لێگەڕێ لێ..، وا خەریکن مۆدێرنانە باوەشی ژن و پیاویش لێک حەڵاڵ دەکەن(ئەوەیانم بە دڵە)و نوێژو فەرزەکانیش کاڵ دەکەنەوە...! چەپەکان، سلکێتییان لە چین و روسیاش خەریکە هاتۆتە خوارەوەو نامێنێت، چجای لێرە. دەمێنێتەوە، چەند قۆڵبڕو بازرگانێکی سیاسی، کە پشتییان بە لایک و کۆمێنتی سۆشیال مێدیاو جیلی سەرلێ شێواوی تازە بەستووە، خوێندنەوەو خۆبەرەو پێشچوون و نەتەوەو نیشتیمان، خاک و جوگرافیاش هێندەی ئایفۆنێکی نوێ، یا بۆتۆکس و فیلەرێک، گرنگ نین بەلایانەوە...!

رێبوار کەریم وەلى پارتی حزبێکی سەخییە لە کڕین و فرۆشتنی ئینسان، بەڵام لە بەخشینی دەسەڵات وەک دوکانداری جولەکە وایە؛ بڵێ دوو جاران دوو دەکاتە چەند؟ دەڵێ: لێم دەكڕی یان دەفرۆشی؟ * پارتی ئەگەر زانیبای گۆڕان کەڵکی ماوە، قەت وا بە ئاسانی نەیدەھێشت کۆبوونەوە(نھێنییەکان) بگەنە ئەنجام. بە دڵنییایەوە تا پارتیش لای لە گۆڕان کردبایەوە و پشی پشی بۆ کردبایە، گۆڕان نەدەچووە ناو کۆشی یەکێتی؛ گۆڕانێک لە لوتکەی کاری سیاسیدا ٨ کورسی لە پەرلەمانی بەغدا ھێنابێت، ئێستا چەند دێنێ؟ بۆیە پارتیش لە بەرامبەر ئەو ھەنگاوەدا، جگە لەوەی قەڵای ھەولێری قایم کردووە، خەریکی سەودای دیکەی ژێر بەژێرە لەگەڵ نەوەی نوێ. * حزبێک کە بەس ئەوەندە ماوە بە ئاشکرا لافیتەی فرۆشتنی لەسەر ھەڵواسن، لە خەفادا ئەوەندەی نەدەھێنا کە یەکێتی لەسەر حیسابی بە حیساب گۆڵ کردن لە پارتی ماری نووستووی شارچییەتی لەناوخۆیدا بەخەبەر بێنێتەوە. تەنانەت کار گەیشتە ئەوەی کە کوڕانی کۆسرەت رەسوڵ دەستلەکارکێشانەوەی خۆیان بدەنە سەرکردایەتیی یەکێتی! * یەکێتی گۆڵی لەخۆی کردووە. ھەر لە ئێستاوە جگە لە ناڕەزایەتیی ناوخۆیی، ئەگەری ئەوە ھەیە چەند کۆرسییەک لە کیس خۆی بدات. ھا ئەگەر بگوترێ ئەوە سەرەتایەکە بۆ تێکەڵبوونەوەیان و ئەوە سەرەتای ھەنگاوێکی دوورمەودایە، ئەوەش راست نییە؛ یەکێتی و گۆڕان لە رابردوودا رێککەوتنی ستراتیژیشیان ئیمزا کرد دادی نەدان، ئێستا چ گۆڕاوە؟ سیاسەتکردن بەڕقھەڵگرتن وەک قوماری لێدێت. * یەکێتی لە دوای کۆنگرەوە دەرفەتی زۆری لەبەردەم بوو بۆ پێداچوونەوە بە ھەڵەکانی رابردووی، بەڵام پێناچێ توانیبێتی بازنەی بیرکردنەوەی خۆی بۆ حزبێکی گەورە فراوان بکات، بۆیە باجی ھەڵەی لۆکاڵیبوون دەداتەوە، ئەوەش رێک ئەو شتەیە کە پارتی تەمەننای دەکات. * دواجار ململانێی لەو شێوەیە لەگەڵ پارتیدا، سودی نییە و لە نیھایەتدا دەبێ لە بارەگای    بارزانی بڵێن:"ئێوە خانەوادەیەکی نەجیبن، بە بەخشندەیی خۆتان لێمان ببوورن."

د. كامەران مەنتك   ماوەیەكی زۆرە توركیا لەرووی ئابووریەوە بەشێكی گرنگی هەرێمی كوردستانی داگیر كردووە، ئەو كەسەی سەردانی بازاڕەكان بكات، هەر لەكڕینی پارچە كێكێكەوە بۆ مناڵەكەی تا دەگاتە جل و بەرگ و جوانكاری و دەرمان و شامپۆو سابوون،و كەل و پەلی بیناسازی... هتد، بەئاسانی بۆی دەردەكەوێت، كە ئەو وڵاتە چۆن لەرووی ئابووریەوە داگیر كراوە، جیاوازی شارەكانی هەرێم لەگەڵ شارەكانی توركیا لەوەدایە ئەو كەل و پەلانەی توركیا لێرە ساخیان دەكاتەوە، كەل و پەلی چرووك و بارگاوی كراون بە دەیان جۆر نەخۆشی ترسناك، ئەگینا لەرووی رووخسارەوە، رەنگ بێت  بازاڕەكانی شارەكانی هەرێم هیچ جیاوازیەكی  ئەوتۆی لەگەڵ بازاڕەكانی شارەكانی تری توركیا نەبێت!. تەنانەت ئەو كارە خێرخوازیانەی حزبەكانیش وەك كارێكی ریاكاری پێی هەڵدەستن، كەل و پەلی توركین و مۆرو ئاڵای توركیایان بەسەرەوەیە!. ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت، كە هەرێم لەرووی ئابووریەوە بەتەواوی كۆنتڕۆڵكراوە، ئەو داگیركاریە ئابووریە بەتەنیا لە دەڤەری زەردی نەگرتۆتەوە بەڵكو دەڤەری سەوزیشی گرتۆتەوە، دەشێت لەرووی قەبارەی داگیركاریەوە لەئاستی هەولێرو دهۆك نەبێت، بەڵام جیاوازیەكی زۆری لەگەڵ ئەو ناوچەیەدا نیە، كەواتە داگیركاری ئلبووری توركیا بەسەركەوتوویی پەڕیوەتەوە ناوچەی سەوزیش.  لەداگیركاری ئابووری مەترسیدارترین ئەو شەڕە دەروونیەیە، كە توركیا لەرێگای میدیا بەناو كوردیەكانەوە لەگەڵ تاكی كوردی دەیكات، جێگای داخە زۆرینەی میدیای كوردی بە نەزانی بێت یاخود زۆرزانی، تەنیا بەناو كوردین و لەناوەڕۆكەوە میدیایەكی توركین و پڕوپاگەندە بۆ كاڵاكانی توركیاو شێوازی ژیان لە توركیا دەكەن، ئەمە وایكردووە تاكی كورد لەناخەوە داگیر بكرێت و هەست بەهیچ نەكات، بۆ نمونە ئێستا توركیا گەورەترین پڕۆسەی داگیركاری سەربازی لەهەرێم ئەنجام دەدات، تاكی كوردی لەباشوور وەك ئەوەی نەبای دیبێت نەباران بێدەنگ لێی دانیشتووەو متەقی لێوە نایەت!. راستە ئەمە كاریگەری هەڵوێستی شەرمنانەو تەنانەت خیانەتكارانەی حزبەكانی پێوەیە، بەڵام دەبێت تاكی كوردیش لەوە تێبگات ئەو داگیركاریە سەربازیە، كە هەموو دەرگاكانی بۆ خراوەتە سەرپشت و رێگاكانی بۆ خۆشكراوە، چارەنوسی ئەو دەگۆڕێت و ماوەیەكی تر ئەگەر ئەجێنداكانی توركیا سەربگرێت، ئەوا لە وڵاتەكەی خۆیدا نامۆ دەبێت و سەرەو ژێری خاكەكەی لەرەگەوە دەگۆڕدرێت. دەبێت درك بەوە بكەین، كە ئێمە لەقۆناغێكی ئێجگار هەستیاردا دەژین، وڵاتێك وا خەریكە سووتماك دەكرێت، كەچی نە خەڵكەكەی خۆی و نە كۆمەڵگای نێودەوڵەتی دەنگیان لێوە نایەت، چ شەرمەزاریەكە بۆ كۆمەڵگای نێودەوڵەتی سوپایەكی دڕندەی وەكو توركیایان بەرداوەتە خاكی كوردستان، تەنیا بۆئەوەی بەرژەوەندیە ئابووری و ستراتیژیەكانی خۆیان بەدیبێنن، ئەوا گریمان توركیا لەرووی سەربازیشەوە هەرێمی داگیر كرد، چ گەرەنتیەك هەیە بۆئەوەی هەرێمی لێ بە باڵكان و نەكرێت و سەری نەخوات، ئەو حزبانەی ئێستا بوونەتە پەیژەیەك بۆ داگیركردنی كوردستان، دەبێت دڵنیابن دوای داگیركردنی سەربازی هەڵوێستیان بەو شێوەیە نابێت و ناتوانن چیتر وەك هێزێكی نیشتمانی خۆیان نیشانی خەڵكی كوردستان بدەن بەردەوام بن لەفریودانی كۆمەلگای كوردی، بەڵكو بەچاوی موستەشارو جاشەكانەوە سەیردەكرێن و نەوەی نەوێ قۆناغێكی تر لە خەباتی رزگاری دەستپێدەكاتەوەو ئەوانیش دەكەونە زبڵدانی مێژوو.

  هونەر حاجی جاسم دەستپێك: لە چارێگە سەدەی ڕابردوو تاکو ئەم ساتەوەختەش چەندین ڕێکەوتنی سیاسی بۆ هەلبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان، هەلبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و هەلبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان ئەنجام دراوە. هەر ڕێکەوتنێکیش بە ئاڕاستەی دروستبوونی هاوپەیمانی بۆ هەلبژاردنەکان سوود و زیانی بۆ هێزە سیاسیەکان هەبووە، بەجۆرێک هەندێک هێز هەبوون، لە ڕێگای تەکتیک و ستراتیژەکانی هەلبژاردن نەتیجەی دەنگدانیان بە سودی خۆیان کۆتایی پێ هێناوە.  لەگەل هاتنە پێشەوەی کاتی  هەلبژاردنی پێش وەختەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، کە بڕیارە لە 10 ئۆکتۆبەری ئەم سالە ئەنجام بدرێت. کۆمەلێک هاوپەیمانی لەسەر ئاستی عێراق و هەرێم گرێدراون. یەکێک لە هاوپەیمانەکان کە لە هەرێم زۆرترین قسەی لەسەر دەکرێت، هاوپەیمانی یەکێتی نیشتمانیە لەگەل هەر یەک لە بزوتنەوەی گۆڕان، کۆمەلی دادگەری و یەکگرتوی ئیسلامی بە سەرۆکایەتی لاهور شێخ جەنگی هاوسەرۆکی یەکێتی.  چوارچێوەی ڕێکەوتنی جوگرافیەی هەلبژاردنی هاوپەیمانییەکە، بریتیە لە بازنەکانی هەلبژاردن. لە هەرسێ پارێزگاکەی هەرێم و بازنەکانی تری هەلبژاردن، لە پارێزگانی تری وەک کەرکوک و موصل.  دروستبوونی ئەم هاوپەیمانیە بەناوی هاوپەیمانی کوردستانی، گەڕێکی دیکەی ململانێی سیاسی بەدوای خۆی دێنێت، بە تایبەتیش لەنێوان پارتی و یەکێتیدا.  ئەم ڕێکەوتنە کۆمەلێک پرسیاری بەدوای خۆی هێناوە، کە ئایە ئەم ڕێکەوتنە بە سودی کام لایەن و حیزبی سیاسیە؟.  ئایە یەکێتی لە چیدا سود دەبینێت؟، وە لە چیدا زیان دەبینێت؟. ئایە بزوتنەوەی گۆڕان، کۆمەلی دادگەری و یەکگرتوی ئیسلامی لەچیدا سود دەبینن، لەم هاوپەیمانیە؟. وە هەروەها لە کوێدا ئەم دروستکردنی ئەم هاوپەیمانیە بە زیانی ئەوان دەبێت؟.  لەم نوسینەدا هەول ئەدەم وەلامی ئەم پرسیارانە لەسەر ئاستێکی بابەتی و واقیعی و بێ لایەن وەلام بدەمەوە؟. یەکەم. سودەکانی یەکێتی: یەکێک لە سودە گرینگ و دیارەکانی ئەم ڕێکەوتنە بۆ یەکێتی کۆتایی پێهنانی بەشێکی زۆری دەنگە ناڕازیەکانی سنوری جوگرافی زۆنی سەوزە. وە یەکێکی تر لە سودەکانی یەکێتی کۆکردنەوەی هێزەکانە لە دەرەوەی پارتی دیموکراتی کوردستان، بە سەرۆکایەتیکردنی کردنی لاهوری شێخ جەنگی هاوسەرۆکی یەکێتی، ئەمەش بە قازانجی هەرە گەورەی ئەم هێزەیە لەڕووی سیاسیەوە.  هەروەها یەکلاکردنەوەی هەنگاوی یەکەمی بەدەستهێنانی پۆستی سەرۆک کۆمارە بۆ یەکێتی و خودی بەرهەم صالح، وە دەشتوانین بلێین کڕۆکی ستراتیژی ئەم ڕێکەوتنە بەرمەبنای یەکلاکردنەوەی پۆستی سەرۆک کۆمارە بۆ دوای هەلبژاردن دروستکراوە. سودێکی تری ئەم ڕێکەوتنە بۆ یەکێتی دەستێوەردان و دەستنیشانکردنی کاندیدەکانی هێزەکانی تریشە، بەجۆرێک یەکێتی توانای ئەوەی هەیە کە حەز لەکام کاندید بێت، ئەوە دەردەچێنێت. دوەم. زیانەکانی یەکێتی: چوارچێوەی ستراکچەری ئەم هاوپەیمانیە لەپال سودەکانی بۆ ئەم هێزە بێ زیانی سیاسی و جەماوەریش نیە. بەجۆرێک لە نوێترین ناڕەزایی مالی کۆسرەت ڕەسولە. چونکە لە نامەیێکدا شالاو کۆسرەت ڕەسول بۆ ڕێباز بێرکۆتی، گلەی ئەوە دەکات کە سەرکردایەتی هەولێر ئاگاداری ڕێکەوتنەکە نەبوینە، وە ئەمەشیان بەکارێکی تاک لایەنەی هاوسەرۆکانی یەکێتی ناوزەند کردووە. هەروەها کۆمەلێک کاندید کشاوە لە هەڵبژاردن ناڕازەیان دەربڕیەوە بەرامبەر کاندید نەکردنیان و کشاندنەوەیان بۆ هەندێک لە کاندیدانی هاوپەیمانیەتەکە.  زیانێکی تری یەکێتی ئەوەیە دەبێت دوای ئەنجامی هەڵبژاردن و تەشکیلی حکومەت و سەرۆکایەتی کۆمار. دەبێت کۆمەلێک پۆستی ئیداری و ڕاوێژکاری و سیاسی بەم هێزانە بدات، جا ئەگەر لەبەشی خۆشی بدات، ئەمەش بەلای بەشێک، لە سەرکردایەتی ئەم هێزە زیانە نەک سود بۆ یەکێتی. سێیەم. سودی بزوتنەوەی گۆڕان، کۆمەلی دادگەری و یەکگرتوی ئیسلامی چیە؟: یەکێک ڵە سودە دیارەکانی ئەم هێزانە، کە وەکو ستراتیژی کارکردنیشان بوو بریتیە لە بەدەستهێنای چەند کورسیێکی پەرلەمانی، لە هەرسێ پارێزگاکەی هەرێمی کوردستان. وە دروستبوونی ئەم هاوپەیمانیە دوریان دەکاتەوە لە شکەستی نەهێنانی کورسی بەتایبەتیش لە پێنج بازنەکەی سنوری پارێزگای سلێمانی، ئەمەش سودێکی گەورەیە، چونکە ئەگەر ئەم ڕێکەوتنەیان نەکردبا ئەوە هەر زۆر ئەستەم بوو. یەک دانە کورسیش بێنن، بۆیە بەشێوەیێکی گشتی لە سودی هەر سێ حیزبە بۆ زەمانەتکردنی چەند کورسیێکیان.  سودێکی تری ئەم ڕێکەوتنە بۆ ئەم سێ هێزە بەدەستهێنانی چەند پۆستێکی حکومیە لە بەغدا. چوارەم. زیانیەکانی بەرامبەر یەکێتی:  بەدەستهێنانی کورسی بۆ ئەم هێزانە تەنیا سود و قازانجی نیە، بەلکو زیانی گەورەشی بۆ ئەم هێزانە هەیە. بەتایبەتیش بزوتنەوەی گۆڕان، چونکە ئەم هێزە چیتر ناتوانێت بلێت من جیاوازم لە پڕۆژەی سیاسی و هەنگاوە سیاسیەکانیشی دژی یەکێتی بهاوێژێت، تەنانەت لە ڕاگەیاندنیش ناتوانێت وەها هەنگاوێک بنێت. بە مانایێکی تر ئەم هێزە بە تەواوی ئەکەوێتە باوەشی یەکێتی لەڕووی سیاسیەوە. دەرەنجام: دروستکردنی ئەم هاوپەیمانیە زۆرترین سودی بۆ یەکێتیە، بەجۆرێک کە سودەکانی زۆرن لەچاو زیانەکان. یەکێتی نیشتمانی توانی بەجۆرێک لە جۆرەکان هەموو هێزەکان لەچوارچێوەی یەک هاوپەیمانی کۆ بکاتەوە بە سودی خۆی. یەکێتی هەنگاوی یەکەم پۆستی سەرۆک کۆماری لەناوەخۆی هەرێم تا ڕادەیێکی زۆر بە سود و قازانجی خۆی یەکلاکردۆتەوە.  هەروەها ئەنجامی ئەم ڕێکەوتنە دەبێتە سەدا نۆهەدی کۆتایی بەرەی ناڕازی لە سنوری زۆنی سەوز.  چیتر هێزەکانی دەرەوەی یەکێتی و پارتی توانای مانۆڕی سیاسیان نابێت. هێزەکانی هاوپەیمانی ئەمجارەی لەگەل یەکێتی لە شکەستی هەلبژاردن ڕزگاریان بوو.

عەدالەت عەبدوڵڵا   زۆرجار لەبۆنە و کۆنفرانسە زانستییە جیهانی و لۆکاڵییەکاندا دەبینین کە بانگەشە بۆ بایەخدان بە بواری زانست و زانیاری و سوددوەرگرتن لەدەسكەوتە فكری و مەعنەوی و تەكنەلۆژییەكانی سەردەمی جیهانگیری Globalization دەکرێت.  لەدیدی ئێمەدا، ئەم بانگەشەیە، لەرووی مەبدەئییەوە، دەشێت بانگەشەی سەركردایەتیی هەموو پارتێكی سیاسیییش بێت بۆ كاراكتەرو هەڵسوڕاوە سیاسییەكانی خۆی.       لەم سەردەمەدا، مەحاڵە هیچ هێزێكی سیاسی توانای بردنەوەی متمانەی هاووڵاتیانی هەبێت ئەگەر چەكدار نەبێت بەكولتوری سەردەم. خودی ئەم سەردەمە خۆی، كە تیایدا دەژین، سەردەمی شۆڕشی زانیارییەكانە. ئەم شۆڕشە، بەبێ باگراوەندی مەعریفی، بەبێ رۆشنبیریی تیۆری، بەبێ ئەخلاقێكی سیاسیی متمانەپێكراو، بەبێ دۆزینەوەی كەناڵەكانی كۆمەنیكەیشن و كارلێك  Interaction لەگەڵ كۆمەڵگادا، هەر زوو بەزیانی گەورە بۆ پارتە سیاسییەكان تەواو دەبێت.   هۆكارێكی ئەم زیانە ئەوەیە كە، یەكێك لەدەرهاویشتەكانی شۆڕشەكە، زیادبوونی ئامرازەكانی هۆشیاركردنەوەی كۆمەڵگا بەشەرییەكان و بەگەردوونیكردنی ئەم هۆشیارییەیە، فراوانبوونی كەناڵەكانی بەدەستهێنانی زانیارییە، خێرایی و ئاسانیی ئاشنابوونە بە دیوە جیاوازەكانی واقع و راستی، پەرەسەندنی تواناكانی ئاشكراكردنی درۆ و ساختەكارییەكانە، هێزی هەڵماڵینی پەردەیە لەسەر قەیرانەكان و ئابڕوچوونەكان و گەندەڵییە داپۆشراو و شاراوەكان.     شۆڕشی زانیاری، كە تەكنەلۆژیای میدیا و كۆمەنیكەیشن، ئەنتەرنێت و مەڵتی میدیا، پێگە ئەلكترۆنییەكان و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و سۆشیال میدیاكان هەڵیدەسۆڕێن، بۆتە سەرئێشەیەكی گەورە بۆ ئاراستە ئایدیۆلۆژییەكان و بیروباوەڕە سیاسیەكان. ئێستا دیاردەی حزبایەتی، وەك چوارچێوەیەكی كۆمەڵایەتی بۆ ئۆرگانیزەكردنی سیاسییانەی مرۆڤ، لەسەرتاسەری جیهاندا، كەم و زۆر، دوچاری ناسەقامگیریی و سەرگەردانیی فكریی بوۆتەوە. پارتە دیموكرات و لیبراڵەكان، سۆشیالیست و سۆشیالدیموكراتەكان، كۆمەنیست و چەپە رادیكاڵەكان، ناسیۆنالیست و یۆنڤیرسالیستەكان، عەلمانی و ئاینییەكان، بەگشتی، ئەو هێڵە ئایدیۆلۆژییە تۆخ و كۆنكرێتییانەی جارانیان نەماوە كە لەیەكی جیادەكردنەوە. ئێستا زۆرجار دەبینین كە، بەتایبەتیش لەسەروەختی هەڵبژاردنەكانی وڵاتدا، پرۆژەی سیاسیی زۆربەی پارتە سیاسییەكان تێكەڵەیەكە لەپرۆژەی هێزی پۆپۆلیست و هەژموونخواز. ئەم پرۆژەیەش پرۆژەیەكی ئاڵۆزو فرە رەهەندو فرە ئاراستەیە، پرۆژەیەكە بەئاشكرا تەماحی ئەوەیە، لەیەك كاتدا، نوێنەرایەتیی هەموو چین و توێژە كۆمەڵایەتییەكانی كۆمەڵگا بكات و پشتگیریی هەمووشیان بەدەستبهێنێت!.      ئەمڕۆ لەجیهاندا، ئەوەی لەناوەوە دەستكاریی شوناسی پارتە سیاسییەكانی كردووە، ئەو شۆڕشەیە كەپێی دەوترێ شۆڕشی زانیارییەكان. ئەم شۆڕشە بەیارمەتی دەسكەوت و داهێنانە مەزنەكانی بواری تەكنەلۆژیا، وای كردوووە كە كۆمەڵگای بەشەری، بڕی راستگۆیی پارتە سیاسییەكان لەگەڵ پرەنسیپ و ئامانجەكانیان، لەگەڵ بەرنامەو بەڵێنەكانیان، لەگەڵ ئەخلاقی سیاسیی جاڕدراویان، لەسەرویشیانەوە، لەگەڵ بەرپرسیارێتییەكانی نوێنەرایەتیكردنی سیاسییان بۆ خەڵك، بۆ ئاشكرا ببێت. واتە شۆڕشی زانیاری دەرفەتێكی كەموێنەی رەخساندووە بۆ تێگەیشتن لەئەزموونی پارتە سیاسییەكان و هەقیقەت و واقعیان.  لەم سەردەمەدا، ئەوەی پەیوەندیی بەكایەی سیاسەتەوە هەبێت، هیچ راستییەكی شاراوە نامێنێتەوە كە هاونیشتمانیان لەبارەی نوێنەرە سیاسییەكانیانەوە نەیزانن. ئەگەر بەشێك لەكەناڵەكانی دزەپێكردن و ئاشكراكردنی زانیارییەكانیش ئەو راستییانە دابپۆشن ئەوا بەشێكی دیكەیان تیشكیان دەخەنەسەرو هەڵیاندەدەنەوە.      ئەمڕۆ هەموو پارتە سیاسییەكانی كوردستان، بەبێ تێگەیشتن لەكاریگەری و دەرهاویشتەكانی شۆڕشی زانیاری، ناتوانن پەروەردەیەكی راستەقینەی كادرو هەڵسوڕاوانیان بكەن. ئەم شۆڕشە، ئەخلاقی سیاسیی تایبەت بەخۆی دروستدەكات كە دیارترینیان ئەخلاقی نواندنی شەفافییەت و راستگۆییە. كەمترین بڕی فریودان و بەڵێن و موژدەی ساختە، زۆرترین بڕی دۆڕاندنی متمانەی لێدەكەوێتەوە بۆ پارتە سیاسییەكان. لەم سەردەمەدا، سۆشیال میدیاكان، لەبەر ئەوەی هەڵگری خەسڵەتی خێرایی Immediacy و بەئاسانیی بەكارهێنانن Usability، ئەوا دەبینین، زۆرجار، پێش ماسمیدیاكان، بە وێنەو رەنگ و دەنگەوەو بەخێرایی تیشك، دێن و لادانەكان، درۆکان، پێشێلكارییەكان، گەندەڵییەكان، ساختەكارییەكانمان بۆ ئاشكرا دەكەن و بڵاودەكەنەوە. سۆشیال میدیاكان لەمڕۆدا بوونەتە گەورەترین سەرچاوەی بەدەستهێنانی زانیارییش لەسەر دیاردەو رووداوە هەرە شاراوەكان، تا ئەو رادەیەی كە فاكتەرێكی بەهێزی بەرپابوونی شۆڕشەكانی ( بەهاری عەرەبی) دەگێڕدرێتەوە بۆ رۆڵی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و ڕاگەیاندنی نوێ New media بە گشتی.  كەواتە ئەمڕۆ بانگەشە بۆ بایەخدان بەزانین و زانیاری، بانگەشەیە بۆ تێگەیشتن لەروحی سەردەم، بانگەوازە بۆ نوێكردنەوەی كولتوری حزبایەتیكردن و ئەخلاقی سیاسەتكردن، كارێك كە بێگومان لەرێی هەموو پارتە سیاسییەكانی ئێمەشدایە و پێویستە ڕەچاوی بکەن.

ئومێد رەفیق لەماوەی هەفتەی رابردوودا چەندین هێرشی چەكداری‌و دوو هێرشی خۆكوژی دەزگا ئەمنییەكانی كەركوكیان كردوەتە ئامانج، لەدوای راگەیاندنی كۆتایهاتنی داعش  لە عێراق، هێرشی رێكخراوی لەڕێگەی گروپێكی چەكداری داعش كە مەزەندە دەكرێت ژمارەیان پازدە بۆ بیست كەس بێت، بتوانن دەست بەسەر بنكەو بارەگای پێشمەرگەدا بگرن، ئاماژەیەكی تازەیە بۆ بەهێزبونەوەی ئەم گروپە لە ناوچەكانی بۆشایی نێوان هێزی پێشمەرگەو هێزەكانی سوپای عێراق، بەڵام رەوتی خێرایی چالاكییەكان هاوتەریبە لەگەڵ دوا وادەی تۆماركردنی ناوی كاندیدەكانی حیزبەكان بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق، لەماوەی ئەم سێ مانگەی پێشودا بە تەنها لە پارێزگای كەركوك نزیكەی پەنچا كردەی سەربازییان ئەنجام داوە. ئەگەر تەنها لە روانگەی شیكاری سەربازییەوە سەیری بابەتەكە بكەین، ئاماژەی ئەوە هەیە كە ئەم ناوچانە، لەلایەك پێگەی باشی پەنادانی ئەم گروپەن‌و شارەزایی تەواویان لەسەر ناوچەكە هەیە، لەلایەكی ترەوە سەركردایەتی ئەمنی لە پارێزگاكە لە بۆشایی هەماهەنگیدان‌و، ناتوانن كاری پێكەوەیی (زانیاری، هەواڵگری، روبەروبونەوە، راوێژكاری هاوپەیمانان)‌و هاوكاری یەكتر بن، یاخود وەكو هەڕەشەیەكی رەها سەیری هەڕەشەكان بكرێت. ئاڕاستەی هەڕەشەكان بەبەردەوامی لە ئاڕاستەی ناوچەی ژێر دەسەڵاتی هێزەكانی سوپای عێراقەوە دێت. بەڵام ئەگەر لەڕووی سیاسیەوە سەیری بابەتەكە بكەیت. ئامانج لە هەڕەشەكان نائارامی سیاسیی كەركوكە، كە دوور نییە لە ئایندەدا  ئەم دوو ئەگەرە لە كەركوك كاربكەن: ئەگەری یەكەم: هێزێكی سەربازی گەورە بهێنرێتە كەركوك هەڕەشە لەسەر گۆڕانی دۆخی هەمە لایەنەی ناوچەكە دروست بكرێت. ئەگەری دووەم: پشێوی‌و ئاڵۆزی سەربازی‌و هەڕەشە دروست بێت‌و هەڵبژاردن لەو ناوچانە ئەنجام نەدرێت، یان هەندێك ناوچە هەڵبژاردنی تیا ئەنجام نەدرێت.  

یاسین تەها هەڵبژاردنی مانگی 10ی داهاتوو بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانە، بەڵام كێبەركێ لەسەر پۆستی سەرۆك وەزیران كە دواتر پەرلەمان دەنگی بۆ دەدات، باڵی كێشاوە بەسەر دیمەنەكەداو سەدرییەكان‌و مالیكی‌و عەبادی‌و چەند كەسایەتی‌و لایەنێكیتر هەر لەئێستاوە شەڕی سووریانە لەسەری. مستەفا كازمی لەڕێگەی لێدوانی كەسە نزیكەكانییەوە خۆی خستە دەرەوەی ڕكابەرییەكانی هەڵبژاردن، هەروەها ڕایگەیاند نە خۆی بەشداری دەكات نە پاڵپشتی هیچ لیست‌و قەوارەیەكیش دەكات، ئەم هەنگاوەش دوو لێكەوتەی هەیە؛ لەلایەك حكومەتێك سەرپەرشتی هەڵبژاردن دەكات كە خۆی بەشدارو ڕكابەر نییە تێیداو ئەمە لەدوای 2003 بێ پێشینەو ئەرێنییە، لەلایەكیتر ئەگەر نیازی خولی دووەمی هەبێت ڕەنگە مانەوەی لەدەرەوەی ڕكابەرییەكان چانسی زیاتری پێ بدات تا ئەوەی لیستەكەی ببێتە ژمارەیەك لەكۆی كۆمەڵێك ژمارەی گەورەتر. بەگوێرەی ئەزموونی خولەكانی پێشوو، جگە لەناوخۆ یەكلاییكردنەوەی پۆستی سەرۆك وەزیران پەیوەست بووە بەسێ جەمسەر كە واشنتۆن‌و تاران‌و نەجەف (مەرجەعیەت) بوون، بەڵام لەم قۆناغەدا جگە لەتارمایی خۆپیشاندنەكانی تشرینی 2019، هەڵپەو پێداگری سەدرییەكانیشی هاتووەتەسەر كە خەونی بەدەستهێنانی 100 كورسی‌و كۆنتڕۆڵكردنی پۆستەكەیان هەیە ئەگەرچی بەدەستهێنانی ئەو ژمارەیە بە ناواقیعی دەردەكەوێت. نیمچە كۆدەنگییەك هەیە كە سەدر كە ئێستا بە 52 كورسی زۆرینەیە، ئەگەر بۆ خولی ئایندەش هەر لەپلەی یەكەمدابوو، خۆی ڕاستەوخۆ نایەتە ناو پرۆسەكە، بەڵكە هەر لەپشت پەردە وەك ڕێبەرو ئاستەكەر دەمێنێتەوە چ لەڕێگەی هەژمارەكەی تویتەرو واتساپەكەی بێت یان نوێنەرەكانی، باوەڕیش وەهایە جەعفەری ئامۆزای هەر لە لەندەن بمێنێتەوە وەك باڵیۆزی عێراق، چونكە لەلایەك تاقەتی دەركەوتن‌و هەروەها لێهاتوویی ئەو پۆستەشی نییە، لەلاكەیتر لە بەریتانیاوە خەریكی دروستكردنی لینكە بۆ سەدرییەكان لەگەڵ ئەمەریكاو وڵاتانی ڕۆژئاوا، لەبەر ئەمەش زۆربەی ئاماژەكان لەسەر ئەوەن سەدر پاڵپشتی لە كەسایەتییەك بكات لەسەر مەرجی خۆی كە هیچ دوور نییە جارێكیتر مستەفا كازمی یان كەسایەتییەكیتری هاوشێوەی مامناوەند بێت. شیعەكانی ڕكابەری سەدر لەدۆخێكی زۆر بەهێزیدا نین؛ مالیكی كارتی سووتاوە، حەشدەكان ناویان لە دەرەوە بێزراوەو بۆ سەرۆك وەزیران نابن، ئەمەش دەرفەتە بۆ سەدر خۆی وەك جێگرەوەیەكی شیعی  نمایش بكات كە پێیوایە نیشتمانی‌و میانڕەوە، هەندێ میدیاش لە بەریتانیاەوە (ئیكۆنۆمیست‌و ئەلعەرەب) باس لەوە دەكەن بۆ ئەم مەبەستە سەدر لەگەڵ ئیدارەی بایدن لەپەیام گۆڕینەوەدایە ئەگەرچی بەڕواڵەت بەهەموو جۆرێك دژی ئەمەریكییەكانەو داوای چوونە دەرەوەیان دەكات. سیستمی هەڵبژاردنی داهاتوو بڕێك جیاوازە، لەلایەك عێراق 83 بازنەیەو لەلاكەیتر خۆكاندیدكردنی سەربەخۆش هەیە كە دەشێت هەندێك كەس لەدەرەوەی لیستەكان بگەیەنێتە پەرلەمان، بەڵام بەپێی ئەزموون‌و سروشتی عێراق لەكۆتاییدا باڵادەستی بۆ ئەو لیستانە دەبێت كە كارتی تایفەو دین‌و چەك‌و پێگەو ئیمكاناتی دەوڵەتیان لەبەردەستە، هەر لەم سۆنگەیەشەوە پارتی‌و سەدرییەكان هەوڵی نزیكبوونەوە دەدەن لەچوارچێوەی "تحالف الاقوياء"، هەروەها حەكیم‌و حەلبوسی چاویان لەسەر جەمسەرەكەیتری هێزە لەكوردستان؛ یەكێتی. سەرباری باش بەڕێوەچوونی هەموو ئامادەكارییەكان، هیشتا ئەگەرێكی لاوازی ئەوەش هەر هەیە دۆخی ئەمنی رێگە بەسازكردنی هەڵبژاردنی پێشوەختە نەدات‌و بیخاتە وادەی ئاسایی خۆی كە بەهاری ساڵی داهاتووە (2022)، چ ئەوكاتەش بێت یان ئەمساڵ، هیچ لەوە ناگۆڕێت كە چەقی ململانێ‌و سەرنجەكان هەر لەسەر كورسییەكەی سەرۆك وەزیران دەبن چونكە ئەو بەرپرسی یەكەمی ڕاپەڕاندن‌و فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراقە ئەگەرچی جارجارەش دەسەڵاتەكەی ڕواڵەتی دەبێت‌و بە سازانەكان كۆت‌و بەندكراوە.  

 له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج  حاجی قادری كۆیی له‌ شیعرێكا ده‌ڵێت  تا رێك نه‌كه‌ون قه‌بیلی ئه‌كراد  هه‌روا ده‌بنه‌ خه‌رابه‌ ئاباد   باشه‌ رێكه‌وتن چیه‌ ، بۆچی كورد رێكناكه‌ون ، له‌مپه‌ره‌كانی به‌رده‌م رێكه‌وتن چین ، بۆچی كورد خێڵ تێناپه‌ڕێنێ‌ و نابێته‌ نه‌ته‌وه‌، حاجی له‌ شیعری دیكه‌دا وه‌ڵامی ئه‌م پرسیاره‌ سادانه‌ ده‌داته‌وه‌ ، ئه‌و هۆكاره‌كانی رێكنه‌كه‌وتنیش به‌ پێی بارو دۆخی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی خۆی باس ده‌كات ، ئێمه‌ لێره‌دا نامانه‌وێ‌ وه‌ڵامی پرسیاره‌كان به‌ دورو درێژی بده‌ینه‌وه‌ هێنده‌ی ده‌مانه‌وێت ده‌ست له‌ سه‌ر برینه‌كان دابنه‌ین ، رونتر كاری ئێمه‌ كولاندنه‌وه‌ی برینه‌ ، ئه‌مه‌ له‌ كاتێكا ئه‌گه‌ر كورد هه‌ست بكات برینداره‌ ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كورد هه‌ست به‌ ئازار ناكات ، یان ئازاری زوو بیر ده‌چێته‌وه‌ ، كه‌واته‌ هه‌ست به‌ برینیش ناكات ، یان به‌ خێرایی برین له‌ بیر ده‌كات ، ئه‌مه‌ ئه‌گه‌ر بۆ هه‌موو كوردیش وانه‌بێت ، ئه‌وه‌ بۆ سه‌ركرده‌وسیاسیه‌كانی كورد زۆر وایه‌ ، ره‌نگه‌ هێنده‌ كێشه‌ نه‌بێت گشته‌ كورد ، یان كوردی ناشاری هه‌ست به‌ برینه‌كه‌ نه‌كات ، به‌ڵام بۆ ئه‌وی تر ، بۆ ئه‌و كه‌سه‌ی سه‌یری سبه‌ینێ‌ ده‌كات ئه‌مه‌ كێشه‌یه‌كی گه‌وره‌یه‌، هه‌ست نه‌كردن به‌ برین و نه‌بینینی ئه‌و برینه‌ گه‌وره‌یه‌ی له‌ دیرۆك و بوونی كوردا هه‌یه‌ هه‌ر نه‌زانی نیه‌ ، زۆر قورستره‌ له‌ نه‌زانی . داوای حاجی بۆ رێكه‌وتنی قه‌بیله‌كان یان " قه‌بیلی ئه‌كراد " بۆئه‌وه‌یه‌ پێكه‌وه‌ برینه‌كه‌ ببینن، به‌ڵام كورد نایه‌وێت ئه‌و برینه‌ ببینێ‌ ، كورد هه‌میشه‌ ده‌یه‌وێت له‌ ده‌ره‌وه‌ی مێژوودا بێت ، ئه‌م له‌ ده‌ره‌وه‌ی مێژوو بوونه‌ ره‌نگه‌ هه‌ر بۆئه‌وه‌ نه‌بێت كورد وه‌ك قوربانی خۆی نیشانی ئه‌وانی تر بدات ، ئه‌م ده‌ره‌وه‌ی مێژووه‌ په‌یوه‌ندی به‌ ئاوه‌زی سه‌رانی كورده‌وه‌یه‌ ، كه‌ زیاتر سه‌رسامی گه‌یشتنن به‌ ئاواته‌كانی خۆیان نه‌ك ئاواته‌كانی گشته‌ كورد ، ئه‌وه‌نده‌شیان ده‌وێت تا سنوری ته‌مه‌نی خۆیان نه‌ك له‌وه‌ زیاتر ، راسته‌ ئه‌وان هه‌موو شت ده‌به‌ن ، به‌ڵام ئه‌مه‌ له‌ گه‌ڵ میله‌تی خۆیاندا ، نه‌ك خه‌ڵكی تر ، ئه‌وان هیچ كێشه‌یه‌كیان نیه‌ دوای مه‌رگی خۆیان چی ڕووده‌دات ، كه‌م رێكه‌وتوه‌ سه‌ركرده‌یه‌كی كورد بڵێت من بۆ دوای خۆم ئیش ده‌كه‌م ، زۆرێك له‌ سه‌رانی كورد به‌ هیچ جۆرێك ئاینده‌ بین نه‌بوونه‌ ، ئه‌وه‌ بۆیه‌ به‌ ئاوه‌زی خێڵ مامه‌ڵه‌یان له‌ گه‌ڵ ئه‌وی تر كردووه‌ " ئه‌وی تری كورد" ته‌نانه‌ت نه‌یانویستوه‌ براكه‌یان سه‌ركه‌وتو بێت ، مادام خۆیان نین ئه‌مه‌ش گه‌وره‌ترین له‌مپه‌ری به‌رده‌م دروست بوونی نه‌ته‌وه‌ بووه‌ ، نه‌ته‌وه‌ به‌ مانای خه‌مخواردن له‌ یه‌كترو به‌ ته‌نگه‌وه‌ هاتنی یه‌كترو به‌ ده‌نگه‌وه‌ چوونی یه‌ك وه‌ك مرۆڤ نه‌ك به‌مانای پێناسه‌ باوه‌كه‌ . سه‌ركرده‌ی كورد هێشتا له‌وه‌ نه‌گه‌یشتوه‌ ناوه‌وه‌ی مێژوو چیه‌ ، بۆ ده‌بێت كورد بچێته‌ دیرۆكه‌وه‌ ، له‌وه‌ نه‌گه‌یشتوه‌ هه‌موو ئه‌و شكێنیه‌ك " ئه‌و شكێنیه‌كی كوردێكی تر " بریتیه‌ له‌ "خود شكێنی" یانی هه‌ر سوكایه‌تی و قسه‌ كردنێكی سه‌ركرده‌یه‌كی كوردی باشور، به‌ سه‌ركرده‌یه‌كی كوردی باكور، هه‌روه‌ها به‌ پێچه‌وانه‌شه‌وه‌ خود شكێنیه‌ ، شكاندنی شكۆی كوردێك ، ئه‌گه‌ر به‌ قسه‌ش بێت له‌ لایه‌ن كوردێكی دیكه‌وه‌ ئه‌وه‌ شكاندنی شكۆی خۆیه‌تی ، سه‌ركرده‌ی كورد به‌ درێژای مێژوو له‌ ڕێی ئه‌و شكێنیه‌وه‌ خه‌ریكی خۆ شكێنی بووه‌ ،نمونه‌ی قسه‌كانی ئه‌م چه‌ند رۆژه‌ی كۆتای كه‌ كه‌سانێك به‌ بێ‌ لێكدانه‌وه‌ی ئاوه‌زیانه‌ ئه‌وی تری ده‌شكاند له‌ كاتێكا ئه‌و ئه‌وی تر شكاندنه‌ خۆ شكێنی بوو ، ئه‌وه‌ی كه‌ نه‌یاره‌كانی كورد ، یان به‌ كار هێنه‌رانی كورد زۆریان پێباشه‌ . ئه‌و شكێنی كورد وه‌ك خۆشكێنی كورد ، هه‌مان ئه‌و كاره‌یه‌ كه‌ ئه‌و هێزو لایه‌نانه‌ ده‌یكه‌ن كه‌ نایانه‌وێت كورد بڕواته‌ دیرۆكه‌وه‌ ، هه‌ڵبه‌ت ئه‌وانه‌ی كه‌ نایانه‌وێ‌ كورد بڕواته‌ دیرۆكه‌وه‌ به‌ بچوكترین ناوبانگی كورد ده‌هری ده‌بن ، كاتێ‌ كورد رۆمانێكی باش ده‌نوسێت و ده‌نگده‌داته‌وه‌ ئه‌وان هار ده‌بن ، كاتێ‌ هونه‌رمه‌ندێكی  كوردگۆرانیه‌كی به‌ناوده‌نگ ده‌ڵێ‌  ئه‌وان شێت ده‌بن ، له‌ به‌رانبه‌ر فیلمێكی باشی كوردیدا ئه‌وان قه‌ڵس ده‌بن ، ئه‌و شكێنی كورد له‌ لایه‌ن خۆیه‌وه‌ هه‌مان ئه‌و ره‌وتاره‌یه‌ كه‌ ئه‌وان شاگه‌شكه‌ ده‌كات، ئه‌م ره‌فتاره‌ ئه‌گه‌ر كورد خۆی به‌رانبه‌ر خۆی بیكات ، ئاسانكاریه‌كی زۆره‌ بۆ ئه‌وانی تر ، وه‌ك چۆن له‌ رابردوودا هه‌میشه‌ كورد خۆی ئه‌و كاره‌ی كردوه‌و ئه‌ركی ئه‌وانی تری له‌ناشرینكردن و توڕدانی كوردا بۆ ده‌ره‌وه‌ی مێژوو ئاسانكردووه‌ ، سه‌ركرده‌ی كورد هه‌رگیز پرسیارێكی زۆر ساده‌ی له‌ خۆی نه‌كردووه‌ باشه‌ بۆ هه‌میشه‌ كورد بوون لای ئه‌وانی تر جۆرێكه‌ له‌ ناشرینی ، بۆ نمونه‌ تا ئه‌و چركه‌ ساته‌ی ئه‌حمه‌د قایه‌ به‌ توركی و وه‌ك توركیاییه‌ك گۆرانی ده‌ڵێت له‌ به‌ر دڵانه‌ و كێشه‌ نیه‌ ، لێ‌ كاتێك هه‌ر ئه‌وه‌ له‌ بۆنه‌یه‌كدا باسی كورد بوونی خۆی ده‌كات رووبه‌ڕووی نه‌فره‌ت ده‌بێته‌وه‌ ، لای توركیاو تورك نه‌فره‌ت له‌ قایه‌ نه‌فره‌ته‌ له‌و پارله‌مانتاره‌ی ئاكه‌په‌ش كه‌ له‌ بنه‌ڕه‌تا كورده‌و كوردانه‌ هه‌ست و كه‌وت ناكات ، یان نایه‌وێ‌ بڵێ‌ كوردم ، چیرۆكه‌كه‌ی حه‌سه‌ن خه‌یری نمونه‌یه‌كی زۆر زندووه‌ ، سه‌یره‌ سه‌ركرده‌ی كورد نایه‌وێت ئه‌م راستیانه‌ ببینێ‌ . هه‌موو ئه‌و شكێنیه‌كی كوردی بۆ دوژمنانی كورد جگه‌ له‌ خود شكسَنی هیچی تر نیه‌ ، هه‌مان ئه‌و خود شكێنیه‌ی كه‌ خۆبێزاندنی به‌ دوادا دێت ، كاتێك كه‌ سه‌ركرده‌یه‌كی كورد ده‌یه‌وێت سه‌ركرده‌یه‌كی دیكه‌ ببێزێنێ‌ ، ئه‌وه‌ بیه‌وێت یان نا خۆی بێزاندووه‌، ئه‌مه‌ ره‌نگه‌ بۆ نه‌ته‌وه‌یه‌ك كه‌ فۆڕم و چوار چێوه‌ی هه‌بێت جیاواز تر بێت ، ئه‌م خود نه‌فره‌تی و بێزاندنه‌ خودیه‌ ، كه‌ له‌وی تری كوردا وێنا ده‌كرێت و دواجار خۆتی ، هه‌ر ئه‌وه‌ش مرۆڤ له‌ ئه‌خلاق ڕوت ده‌كاته‌وه‌ ، هۆیه‌كی سه‌ره‌كی نه‌چوونه‌ دیرۆكه‌وه‌ ئه‌م ڕوتی  ئه‌خلاقییه‌ كه‌ سیاسی كورد نزیك به‌ 100 ساڵه‌ پێوه‌ی گیرۆده‌ بووه‌ ، كاتێ‌ شیخ مه‌حمود ، یان شێخ عه‌بدولسه‌لام له‌ باشوری كوردستان ده‌یانه‌وێت هه‌موو له‌ ده‌وری یه‌كتر كۆبكه‌نه‌وه‌ " یان له‌ ده‌وری خۆیان " جگه‌له‌وه‌ی له‌ په‌نای خۆشیانه‌وه‌ كه‌سانێك ده‌سه‌ڵات ده‌قۆزنه‌وه‌ بۆ شتی دیكه‌ ، له‌ به‌رانبه‌ریشدا نه‌یاری زۆر دروست ده‌بێت ، ئه‌مه‌ بۆ قازی محه‌مه‌د و كورده‌كانی رۆژهه‌ڵاتیش وه‌سایه‌ یانی هۆیه‌كی گرنگی رێگری له‌ چونه‌دیرۆكه‌وه‌ خودی كورد خۆیه‌تی نه‌ك دوژمنه‌كانی ، یان دژه‌ ویسته‌كانی ، ئه‌مه‌ هه‌مان ئه‌و " خه‌رابه‌ ئابادیه‌" یه‌ كه‌ حاجی قادر باسی ده‌كات و هه‌میشه‌ دوو باره‌ ده‌بێته‌وه‌ ، سه‌ت ساڵ له‌ خولانه‌وه‌ی به‌تاڵ و سه‌ت ساڵ له‌ خود بێزی . كورد له‌ سه‌یركردنی كوردی تردا هه‌میشه‌ به‌ دوای كه‌م و كوڕیدا ده‌گه‌ڕێت بۆ ئه‌وه‌ی له‌ قاوی بدات ، به‌ڵام له‌ سه‌یركردنی ئه‌وی تردا " خه‌ڵكی ناكورد" به‌ دوای جوانیدا ده‌گه‌ڕێ‌ و پێی سه‌رسام ده‌بێت ، كورد كاتێ‌ گوێ‌ له‌ حه‌سه‌ن زیره‌ك ده‌گرێت كه‌ باس و خواس دێته‌ سه‌ری باسی كه‌م و كوڕیه‌كانی ده‌كات ، له‌ كه‌سایه‌تی ئه‌و ده‌دات ، به‌ڵام له‌ باسی شه‌جه‌ریان یان برایم تاتیڵه‌س دا هه‌مان شت ناكات و ته‌نانه‌ت كێماسیه‌كانی ئه‌وانیش به‌ جوانی ده‌بینێ‌ ، ئه‌م نمونه‌یه‌ شۆڕبكه‌ره‌وه‌ بۆ هه‌موو سه‌یركردنێكی كورد له‌ كورد خۆی ،به‌ ئه‌تاتورك سه‌رسامه‌ تانه‌ له‌ شێخ سه‌عیدی پیران ده‌دات ، نازم حیكمه‌تی پێگه‌وره‌یه‌ گۆرانی پێ‌ كه‌م ، سه‌رچاوه‌ی هه‌موو جوانی و جیاوازیه‌كی خۆی ده‌باته‌وه‌ بۆ ئه‌وانی تر . به‌م ئاكاره‌وه‌ نه‌ته‌وه‌ سازی ناكرێت ، نه‌ته‌وه‌ سازی پێویستی به‌ لێبورده‌یی و پێكه‌وه‌ییه‌ ، كورد ناتوانێ‌ به‌رانبه‌ر خۆی نه‌لێبورده‌بێت ، نه‌پێكه‌وه‌ بێت ، هه‌ر ئه‌مه‌ش هۆكاری ئه‌وه‌یه‌ كه‌ كورد بێدار شه‌قی ئه‌وانی تر هیچ نیه‌و ناتوانێ‌ خۆی به‌ پێوه‌ رابگرێت ، كورد كێشه‌ی خۆیی نه‌بوونی هه‌یه‌ .

 هیوا سەید سەلیم  کە ئەم ناونیشانە دەنووسین، لەوانەیە زۆر کەس رەخنەمان لیبگرێت چونکە ئەوەیان دەستکاری کردنی درووشمی (ئەی کریکارانی جیهان یەکگرن)ە. بۆیە هەر لێرەوە داوای لێبووردنی زۆر لە بیرمەندانی گەورە (مارکس و ئەنجلس) دەکەین.  چونکە ئەوان یەک سەدە بەر لە ئەمڕۆ کاتێک ئەو درووشمەیان  لە مانڤێستی کۆمەنیست نووسی لەو باوەڕەدا نەبوون سەردەمێک بێت کرێکاران وێڕای زەوتکردنی مافە چینایەتیەکانیان بێکاریش بکرێن. وەک هەموو لایەک دەزانن کێشەی هەنوکەی کرێکارانی کوردستان زیاتر بێکاریە، ئەوان رۆژانە بۆ پەیداکردنی دەرفەتی کارهەوڵی بەردەوام دەدەن، رۆژ نیە لە شارەکانی کوردستان بە سەدان کرێکاری کوردستان بۆ بە دەستخستنی کار لەسەر شەقامەکان نەمێنەوە، و ئێوارانیش بە نائومێدی بەرەو ماڵ نەبنەوە. وەک دەزانرێت  لەسایەی سیستەمی خرابی ئابووری دەمامکدراو، و هێنانی هێزی کاری بیانی، هەروەها قۆرغکاری بازاڕ، سوپایەک لە  کرێکاری کوردستان بە دەست بێکاری دەناڵێنێت، ئەوەشی کە کاری دەست دەکەوێت داهاتەکەی بای ژیانی رۆژانەی خێزانەکەی ناکات. شایانی باسە بێکارکردنی کرێکارانی کوردستان درێژەی سیاسەتی سەردەمی رژێمی بەعسی لەناوچووە، بەڵام بە ستایلی تازە.  بەعسیەکان بە بڕیارێک ناسنامەی کرێکاریان لە ژمارەیەکی زۆری کرێکاران وەرگرتەوە،  کریکارانیان  کردە فەرمانبەر، بەم کارەش ژمارەیەکی لە کرێکاران لە مافی بیمەی کۆمەلایەتی و دەرماڵە بێبەشکران و دواتریش زۆربەیان گواسترانەوە بۆ هێزی کار.  دوای راپەڕینی ١٩٩١ خەڵکی کوردستانیش،  حزبە دەستڕۆیشتوەکانی کوردستان زۆرێک لە کرێکارانیان لە لەشکری بێکار کردە مووچەخۆر، بەم کارەش لە لایەک سوپایەکی تەمبەڵی بێکاریان دامەزراند، هەروەها ئابووری کوردستان کرایە ئابووری دەمامکدراو، کە لە ئێستادا هەرچی دەکرێت قەیرانی ئابووری کوردستان کە زادە و دەرهاوێشتەی ئابووری دەمامکدارە راستە هێل نابێتەوە. لە هەرێمی کوردستان زەقبوونەوەی جیاوازیە چینایەتیەکان لەسەر حسابی چینە هەژارەکان  و مامناوەندی کۆمەڵگا، و دەوڵەمەندبوونی ناڕەوای چینیکی کەم لە خەڵکی دەستڕۆیشووی حوکمڕان لەسەر حسابی خەلکی زەحمەتکێش،  لە کرێکارانی کوردستان دەخوازێت کە پشت لە مافەکانیان نەکەن،  بگرە دەبێت ئەوە بزانن کە ئەزموونی خەباتی گەلان ئەوەمان پێدەڵێت کە داینەمۆی سەرکەوتنی خەباتی نەتەوەیی و چینایەتی هەر نەتەوەیەک کرێکاران  و زەحمەتکێشان بوونە. بۆیە  دەبێت کرێکارانی کوردستان بە خاوەن کار و بێکارەکانیانەوە هەوڵی بێوچان بدەن بۆ یەکگرتن و خۆڕیکستن لە چوارچێوەی سەندیکایەکی راستەقینە، کە هەڵقوڵاوی کێشەکانیان بێت و بە درووستی نوێنەرایەتی ئەو چینە خێر لەخۆنەدیەوە بکات. بۆیە بە خوێندنەوەمان بۆ باری خرابی کرێکارانی کوردستان بە تایبەتی،  و چینە زەحمەکێشەکەی کۆمەڵگای کوردستان بە گشتی،  دەگەینە ئەو راستیەی کە ئەو چین و توێژانە لە پێناو وەدستهێنانی مافە چینایەتیەکانیان، و فەرامکردنی دادی کۆمەڵایەتی، و کۆتایهێنان بە جیاوازی چینایەتیەکان، دەبێت خۆیان لەو پرسانە بە خاوەن بزانن. ئەزموونی چەند ساڵەی حوکمڕانی کوردی جگە لەو کێشانەی باسمان لێوەکردن کە رووبەڕووی کڕێکاران کراەتەوە،  کە سووتەمەنیەکەی کرێکاران و زەحمەتکێشانی کوردستان بووە، بەرهەمەکەشی  دامەزراندنی سەندیکایەکی حزبی بووە،  کە نەک نەیتوانیوە نوێنەرایەتی درووستی کرێکاران بکات، بگرە ساڵانێکی زۆر خەباتی کرێکارانی بەرەوە دواوە بردەوە، بۆیە لە ئێستادا کرێکاران تووشی دۆخێک کراون کە مەمنوون بن کاریان دەست بکەوێت، هەر بۆیەشە ئێمەش دەڵێین:( کرێکارانی بێکار یەکگرن)  

ئاری محەمەد هەرسین هەندێک کەس وای دەبینن کە لەدوای هەڵوەشانە وەی مەنزومەی یەکێتی سۆڤیەت، ئیتر هەموو ئەو بەهاو پێناسانەی کە لەسەر پێگەی ئینسان لە چوارچێوەی سیستەمی کاپیتالیستیدا دەکرا هیچ بایەخێکی نەماوە و، تەنانەت دەڵێن، مۆدێلی ئەو جۆرە لە بیرکردنەوە بەسەر چوە. وەک ئەوەی کۆتایی هاتنی یەکێتی سۆڤیەت، بە مانای کۆتایی هاتنی مێژوو بێت…!   لەوەتەی ئینسان هە یە، ناعەدا لەتی و چەوساندنەوەش هەیە. ئەم ڕاستیەش نە لەلایەن ئاینە ئاسمانیەکانەوە ئینکاری لێ دەکرێ و، نە لە لایەن بیرمەندەکانی مێژووی مرۆڤایەتیەوە. لە ناوەڕاستی سەدەی نۆزدە هەمەوە پێناسەیەکی کۆنکرێت و جیاواز لەسەر چەوساندنەوەی ئینسان بڵاوبوەوە. کارل مارکس و فرێدریش ئێنگڵز لە شیکاریکردنیاندا بۆ سیستەمی سەرمایەداری (کە لەو سەردەمەدا سیستەمێکی هێشتا ساوابوو) دەستەواژەی (کرێکار) یان وەک سیمبۆلیکی چەوساوەکانی جیهان بەکار هێنا. کرێکار وە ک ئەو ئینسانە ی کە هەموو ئەرکی دژواری بەرهەم هێنانی لە ئەستۆبوو، کەچی لە بەری ڕە نجی خۆی بێبە ش بوو و، تەنانەت ژیانی ئاژەڵە ماڵیەکانی ئەریستۆکراتەکانی ئەوروپا زۆر لە ژیانی کرێکارێک شایستە تر بوو. لەو سەردە مەوە بۆ ئێستا زیاد لە سەد و پەنجا ساڵ تێدەپەڕێت. هەندێک لە وڵاتان ماف و شایستەکانی کرێکارانیان لە چوارچێوەی قانوندا ڕێکخستوە (بۆ نموونە وڵاتانی خۆرئاوای ئەوروپا). بۆیە هەر بەو هۆیە شەوە پێناسەی (کرێکار) لەگەڵ ئەوەی سەردەمی مارکس یەکناگرێتەوە و گۆڕانکاری بەسەردا هاتوە. کوردستان هەرگیز کیانێکی سەربەخۆ (دە وڵەت)ی نەبوە هە ر بۆیەش تێگەیشتنێکیش لەسەر مافی کرێکاران و موعانات و مافەکانیان لە چوارچێوەی قانونێکدا کۆنەکراونەتەوە. لە پێناو بەرچاوڕونی خوێنەری بەڕێز، بە کورتی ئەم چەند خاڵە دە نوسینە وە، کە هۆکاری سەرکین بۆ دەستەبەر نەبوونی مافی کرێکاران لە هەرێمی کوردستان: لە هەرێمی کوردستان هەتا ئێستاش کار بە قانونی ژمارە (٧١) ی ساڵی ١٩٨٧ دەکرێت. ئەم قانونە لە عێراق لە ساڵی ٢٠١٥  هەموار کراوەتەوە (ئەمە مانای ئەوە نیە کە مافی کرێکار لە عێراقدا پارێزراوە). ئێمەش لە پێنجەمین خولی پارلەمانداین و، هەتا ئێستا نوسینەوەی قانونی کار بۆ هەرێمی کوردستان سەریەشەی کەسمان نیە.  لە هەرێمی کوردستان سەندیکایەکی سەربەخۆ ی کرێکاران بوونی نیە و، ئەوەی هەیە (وەک هەموو سەندیکاکانی تر) لە لایەن حیزبە سیاسیەکانەوە بە جۆرێک قۆرخ کراوە، کە هەناسەی لەبەر بڕاوە و وەک نەبێت وایە. لێشاوی هاوردەکردنی کرێکاری بیانی، بازاڕی کاری بۆ کرێکارانی خۆماڵی تەنگەبەر کردوە. هەتا ئەو کاتەی قانونێکی کار لە کوردستان نەبێتە داکۆکیکاری مافەکانی کرێکاران، ناتوانین باس لە بوونی عەدالەتی کۆمەڵایەتی لە هەرێمەکەماندا بکەین. بەڵام گرنگیشە واقیع بینانە شتەکان ببینین و چاوەڕوان نەبین حکومەتی هەرێمی کوردستان بەم بارە دژوارە داراییەوە بیمەی تەندروستی و خانەنشینی بۆ کرێکارانی هەرێمی کوردستان دەستەبەر بکات. لە ڕاستیدا جێبەجێکردنی ئەم ئەرکە پێویستی بە هەماهەنگیەکی جددی هەیە لە نێوان سەندیکای کرێکاران (مەبەست سەندیکای ئۆتۆنۆمە)، حکومەت و کەرتی تایبەت بە شێوەیەکی مەبدە ئی و بە سەلیقەی سیاسی. دەبێت هەستکردن بەم بەرپرسیارێتیە لە ئەولە ویاتی سیاسەتی حیزب، پارلەمان و حکومەتمان بێت.   ڕۆژی یەکی ئایار… ساڵڕۆژی کرێکارانی جیهان لە کرێکارانی کوردستان و لە هەموان پیرۆزە…

یادگار سدیق گەڵاڵی لە کابینەی هەشتەمەوە باسی پرۆژە یاسای چاکسازی دەکرێت و کابینەی نۆش خۆی بەکابینەی چاکسازی ناساند و بانگەشەی گەورەی بۆکرد و هیوای زۆری بەخەڵک دەدا، ئەوەبوو پرۆژە یاساکە نێردرا بۆ پەرلەمان و لە ١٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ دا دەنگی لەسەر درا، بەناوی یاسای ژمارە ٢ی ساڵی ٢٠٢٠ " یاسای چاکسازی لە مووچەو دەرماڵەو بەخشین و ئیمتیازەکان وخانەنشینی لەهەرێمی کوردستان-عێراق" لە ٦ی شوبات ٢٠٢٠دا لە رۆژنامەی وەقایعی کوردستان بڵاوکرایەوە. لەوەتەی پرۆژەی چاکسازی هاتە ناو بەرنامەی کاری کابینەی حکومەت و دوای ئەوەی بوو بەیاسا و بەکردەیی کەوتە بواری جێ بەجێ کردن لەسەر پشتی کیسەڵ هەنگاوەکانی دەنێت و بە دەنگێکی کزۆڵ باسی کاریگەرییەکانی و دەرئەنجامەکانی دەکرێت. بەڵام دوای نزیکەی ١٥ مانگ لە بڵاوکردنەوەی لە وەقایعی کوردستان نازانرێت چەندە داهات پاشەکەوت دەکرێت بەم یاسایە! ئەمە جگە لەوەی پرۆژەی چاکسازی تەنها ناکرێت لە مووچەو دەرماڵە و ئیمتیازاتدا کورت بکرێتەوە. هەروەک لەچەند بۆنەیەکیتردا باسمانکردووە ئەمە رێگا خاوەکەیە حکومەت گرتوویەتی لەکاتێکدا ڕیگای خێرای چاکسازی( قاچاخچێتی سنورەکان بەهەموو جۆرەکانییەوە، چاکسازی لە سەکتەری نەوت و وەستانی بەهەدەردانی سامان و موڵک و ماڵی گشتی..) زۆر باس دەکرێت و ئاوڕی لێ نادرێتەوە! تەنانەت نەک ئاوڕی لێ نادرێتەوە بەڵکو لەوەتەی باسی چاکسازی دەکرێت ڕێگاکانی گەندەڵی و قاچاخی فراوانتر و خێرا تربوون. ئێستا ئەوەندەی لایەنەکانی حکومەت باسی جۆرەکانی گەندەڵی دەکەن و هەر لایەنەوە دژی لاکەی تر بەڵگەکان بڵاو دەکاتەوە نیو هێندە گوێت لە دەنگی ئۆپۆزسیۆن نابێت، لەگەڵ ئەوەشدا رۆژ بەرۆژ ئاسۆی گەندەڵی فروانتر دەبێت و هیچ هەنگاوێک بەدی ناکرێت بە ئاراستەی ڕیگا خێراکەی چاکسازی و پاکسازی، تاکار گەشتووە بەوەی لەپەرلەمان هەرلایەنەو پاکانە بۆ خۆی دەکات و لاکەی تر تۆمەتبار دەکات، لە تۆمەت بارکردنەکەدا هەموویان ڕاست دەکەن.  زۆر دەوترێت لەسەر بەهەدەردانی ماڵی گشتی، گەندەڵی  فاکتە و حاشا هەڵ ناگرێت بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا حکومەت نەک تەنها گوێگرە و قوفڵی لە دەمی داوە بەڵکو دەست و پێی خۆی بەستووە بۆ ئەوەی هیچ هەنگاوێکی کاریگەر نەنێت.دەش وترێت  بێدەنگی نیشانەی ڕەزامەندییە. من لێرەدا دەمەوێت جارێکی تر ڕوناکی بخەمە سەر داهاتی نەوتی ٩ مانگی یەکەمی ساڵی ٢٠٢٠ بەپێی بەڵگە فەرمییاکان کە حکومەت لەڕێگەی کۆمپانیای وردبینی دیلۆیتەوە و کۆمپانیا نەوتییەکان لە ڕیی ڕاپۆرتە داراییەکانیانەوە  بڵاویان کردووەتەوە. لە بەرواری ١٥/١/٢٠٢١ دا ڕاپۆرتی ٩ مانگی نەوتی هەرێم بڵاوکرایەوە لێرەدا جەخت لە سەر ٦ مانگی یەکەم دەکەمەوە : بە پێی ڕاپۆرتەکەی دیلۆیت لە سێ مانگی یەکەم (چارەکی یەکەم)ی ٢٠٢٠ دا کۆمپانیا نەوتییەکان بڕی ٤٢٧,٤٩٨,٣٩٣ دۆلاریان لە حکومەت وەرگرتووە وەکو شایستەی ئەوماوەیە وە بۆ سێ مانگی دووەم ( چارەکی دووەم) بڕی  ٥٠٠,٥٦١,٤٤٢ دۆلاریان وەررگرتووە کە بە سەر یەکەوە لەو شەش مانگەدا دەکاتە   ٩٢٨,٠٥٩,٨٣٥ دۆلار. بەڵام کۆمپانیا نەوتییەکان لە ڕاپۆرتەکانیاندا چەندین جار ڕایان گەیاندووە کە مانگی کانوونی دووەم و شوبات هیچ بڕە پارەیەکیان لە حکومەتی هەرێم وەرنەگرتووە بەڵکو تەنها شایستەی مانگی سێ (ئازار) یان وەر گرتووە. کۆمپانیا بەرهەم هێنەکانی نەوت لە ڕاپۆرتە داراییەکانیاندا بڕی ئەو پارەی لە حکومەتیان وەرگرتووە ڕاگەیاندووە وەلە کۆی ٨ کێڵگەی بەرهەم هێنی نەوت ٦ کێڵگەیان کە ڕیژەی ٥٥٪ ی نەوتی هەرێمی لێ بەرهەم دێت لە و سێ مانگەدا  تەنها ٩٧ ملیۆن و ٢٠٠ هەزار دۆلاریان وەر گرتووە وەئەگەر بێت و شایستەی ئەو دوو کێڵگەیەی کە ڕایان نەگەیاندووە چەندیان وەرگرتووە( گەرمیان و خورمەڵە) بەهەمان رێژە دابنێێن (کێڵگەی خورمەڵە دەبێت شایستەی کۆمپانیا زۆر کەمتربێت لە کۆمپانیاکانی کێڵگەکانی تر چونکە کۆمپانیای کار لەم کێڵگەیە هاتووەتە سەر حازری و دەبێت گرێبەستەکەی جیاوازبێت) ئەوا ئەو ٤٥٪ ی تر کە بەرهەمی ئەو دوو کێڵگەیەی ترە  دەکاتە ٧٩ ملیۆن و ٥٢٧ هەزار دۆلار  و بەو پێیە شایستەی کۆمپانیاکان لەو ماوەیەدا  لە ١٧٦ ملیۆن و ٧٢٧ هەزار دۆلار زیاتر نەبووە. واتە بە جیاوازی ٢٥٠ ملیۆن و ٧٧١ هەزار دۆلار. بەهەمانشێوە لە سێ مانگی دووەمی ٢٠٢٠ دا کۆمپانیا نەوتییەکان لە و شەش کێڵگەیە دا کە ٥٥٪ ی بەرهەمە بڕی ١٣٥ ملیۆن و ٤٠٠ هەزاریان لە حکومەت وەر گرتووە بەهەمان رێژەی کۆمپانیاکانی تر شایستەی ئەو دووکێڵگەیە( گەرمیان و خورمەڵە) دیاری بکەین ئەوا لەو دوو کێڵگەیە ١١٠ ملیۆن و ٧٨١ هەزار دۆلار یان وەر گرتووە( دەکرێت زۆر کەمتربێت لە بەر هەمان هۆکاری سەرەوە) ئەوا بەسەر یەکەوە هەموو ئەو پارەیەی لەم ماوەیەدا وەرگیراوە نابێت لە ٢٤٦ ملیۆن و ١٨١هەزار دۆلار زیاتر بێت. بەڵام ٥٠٠ ملیۆن و ٥٦١ هەزاریان وەرگرتووە، بەمانایەکی تر بڕی ٢٥٤ ملیۆن و ٣٧٩ هەزار دۆلار بۆچی ڕۆشتووە؟  بەسەر یەکەوە ئەو بڕە پارەیەی لە ماوەی ئەم شەش مانگەدا کۆمپانیاکان وەریان گرتووە بەپێی ڕاپۆرتی دیلۆیت و لە ڕاپۆرتی کۆمپانیاکاندا باس نەکراوە زیاترە لە  ٥٠٥ ملیۆن دۆلار! ( بنوارە خشتەی ژمارە ١ و ٢) کە دەکاتە رێژەی٥٥٪ زیاتر لەوەی کە دەبێت وەری بگرن. ئەو بڕە پارانەی کە لەڕاپۆرتەکەی دیلۆیتدا دەڵێت دراوە بەکۆمپانیاکانی نەوت پێچەوانەی بەندەکانی گرێبەستە نەوتییەکانە کە لەنێوان وەزارەتی سامانە سروشتیەکان و کۆمپانیا نەوتییەکان کراوە بە تایبەت هەریەک لە " مادەکانی ٢٤ بڕگەی ٤ ومادەی ٢٥ بڕگەی ٣ ومادەی ٢٦ بڕگەکانی ١ تا ١٤ ". ئەی باشە دیلۆیت نەیپرسی ئەم بڕە پارانە لە سەر چ بنەمایەک دراوە و بۆچی دراوە بە کۆمپانیاکان؟ کۆمپانیا نەوتییەکانیش دەڵێن هێندەیان وەرنەگرتووە! لە کاتێکدا ئێستا بەو بەرزی نرخی نەوتەشەوە بە ٢ مانگ هێندەی ئەو بڕە زیادەیە نایەتەوە بۆ خەزێنەی وەزارەتی دارایی. ئەی نابێت من و تۆ بپرسین ئەو نیو ملیار دۆلارە بەچی درا و بۆکوێ ڕۆشت؟   پرسیارمان سەبارەت بەو خاڵانەی سەرەوە ناردووە بۆ حکومەت و ئەوانیش لای خۆیانەوە دەڵێن ناردومانە بۆ دیلۆیت بەڵام دوای ٢ مانگ هیچ وەڵامێک یان ڕونکردنەوەیەکیان نییە . بۆیە بێدەنگیان بە ڕەزامەندی وەردەگرین و با نۆش لەسەر دە بێت... بەپێی ڕاپۆرتە داراییە فەرمییەکانی کۆمپانیا نەوتییەکان  لە شەش مانگی یەکەمی ٢٠٢٠ دا کەمتر لە ٤٥٪ی  ئەو پارەی کە دەوترێت  پێیان دراوە لە لایەن هەرێمە  وەریان گرتووە. زیاتر لە نیو ملیار دۆلار لە هیچ کلۆجێکدا باس نەکراوە..

کاروان باعەدری شنگال تاکە شوێنە لە ناوچەکە زیاتر لە ١٠ گرۆپی سیاسی عیراقی و ئیرانی و تورکی لێن و هەزاران چەکدار لە ژیر ناو و ئاڵایی جۆراوجۆر ، ئەگەر تەماشەی واقعی راستەقیینەی جیۆسیایی و سەربازی شنگال بکەی حکومەتی عیراقی هەر هیچی پێ ناکرێت لەو شارە. کازمی بەو عەزامەتەی کە خۆی ناوی لە کابینەکەی خۆی ناوە با بچێتە شنگال و یەک قسەش بکات بەرامبەر بەو هێز و خەلکانە. چونکە حکومەتی عیراق نە ڕۆلی هەیە و نە هیچیش پێدەکری. ئێستا شنگال شوێنیکە کێشەکەی لە کەشمیر و قودسیش گەورەتر بووە، ئێستاش ئەو هیزەی لەوێ بالادەستە هێزەکانی سەر بە پەکەکن کە کازمی لە ریککەوتنەکەی شنگالدا بە نایاسایی لە قەڵەم دەدات و دەیەوێ لە شارەکەش دەربکات، بەلام نەک هەر پێ ناکرێ بگرە گۆیشی پێ نادەن و هێڕشیش لێ دەکەن. ئێستا ئەو هێزانە سنوورێکی بازرگانی و مرۆیی لەگەڵ رۆژئاوایی کوردستان دا بوونی هەیە جگە لەوەش پەکەکە لەم لا و لەو لاش هەردووی باڵادەستە. ماوەیەکە ئەنجوومەنی خۆسەری شنگال بەسەرەدانیک لە گەل مەزلووم کۆبانی کۆبوونەتەوە یەکەم تەوەرییان لابردنی سنوورەکەییانە بە شێوەیەکی فەرمیی و بەستنی شنگال بە رۆژئاوا ئەگەر بە شێوەییەکی نیمچە فەرمییش بێ. هێزەکانی سەر بە پەکەک باش دەیزانێ کازمی و حکومەتەکەی ئەو دەسەڵاتەی نیە لە شنگال و بە کەیفی خۆی هاتووچۆ دەکات و گۆیشی بەکەس نادات و ئەوەی بیەوێ دەیکات.  ئێستا ئەمنی قەومی عیراقی و ئاسایشی ئیزدیخان و بەریوبەرایەتی خۆسە و یەکنەکانی پاراستنی شنگال و باڵی پیاوان و ژنان و حەشد و هێزەکانی پاراستنی ئیزدیخانی سەر بە حەیدەر شەشۆ و پێشمەرگاکانی قاسم شەشۆ و چەندین گرۆپ لە شنگال و هەندێک لە هیزەکانی یەکێتی نیشتیمانی سەر بە مەڵبەندی ئەو شارە هەریەکیان دەست بەسەر بوقعەیەکی جوگرافی دا گرتووە.

بەهرە حەمەڕەش هەر سەردەمێک چەمک و شێوازی مامەڵەکردن و جۆرێک لە بەڕێوەبردنی حوکمڕانی و قەیران هەیە. دەکرێت ئەم شێوازەی دوێنێ دروستبوو لە مامەڵەکردندا بۆ ئەمڕۆ نەشێت و زیانی هەبێت. جاران لە بواری شۆڕشگێڕی و سیاسەتدا بەرەی چەپ، باوەڕیان بە توندڕەوی شۆڕشگێڕی هەبوو، بەڵام لە دوای ئەزمونی شەڕی سارد لە نێوان هەردوو بلۆکی سەرمایەداری و سۆسیالیزم، شۆڕشی گلۆبال دروستبوو. چەمک و هێزی عەقڵی نەرم پەیدابوو. بەرەکان گەیشتنە ئەو باوەڕەی کە دواجار دەبێت گفتوگۆ و دانوستان بکەن.  یەک لە کێشەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەوەیە، کە تا ئێستا لە عەقڵی هێزی رەق دەربازی هێزی عەقڵی نەرم نەبوون، ئەمەش بووەتە هۆی ئەوەی بەردەوام ئەم ناوچەیە لە شەڕ و قەیراندا بژیت و سەقامگیری تێدا نەبێت.  لە ناو جەرگەی ئەم هەموو توند ئاژۆیی و دەمارگیرییە، کورد خاوەنی سەرکردەیەکە کە بە هێزی عەقڵی نەرم مامەڵە دەکات. ئەوەی ئیستا لە سەر ئاستی عێراق و کوردستانیش نوێنەرایەتی هێزی نەرم و یەکخستنی نێوماڵی کورد دەکات (نێچیرڤان بارزانی) یە. ئەو دەتوانێ لەگەڵ هەموو دەنگ و رەنگەکان گفتوگۆ بکات. هەموو یار و نەیار لەسەر مێزی گفتوگۆ کۆبکاتەوە. کە لە ئێستادا ناوچەکە و کوردستانیش پێویستیان بەمجۆرە لە تێگەیشتن و دبلۆماسیەتەیە. ئەوەی لە مێژوودا دیارە ئەوەیە کە هەمیشە شکستی کورد، لەسەر مێزی گفتوگۆبووە نەک لە گۆڕەپانی شەڕ، چونکە کورد باوەڕی زۆر بە هێزی نەرم نەبووە. لە ئێستادا پەیدابوونی سۆشیال میدیا و کەناڵەکانی پەیوەندی هۆکارن بۆ ئەوەی زەمینەسازی هاتنەکایەی عەقڵی نەرم و دیالۆگ بن، چونکە دواجار پێویستمان بە دروستکردنی کلتوری یەکتر قبوڵکردن و لێبوردەییە. کورد زیانێکی گەورەی لە دووبەرەکی و بەکارهێنانی هێزی رەق کردووە، با ئیتر لە مەودوا بەبێ جیاوازی ئینتیمای سیاسی و حزبی، پشتگیری بەرەی نەرم بکەین و هەواداری حزبەکان سەرکردەکانیان ناچاربکەن کە لەگەڵ یەکتر گفتوگۆ بکەن. هەروەها ئەوانەی بڕوایان بە دیالۆگ و گفتوگۆ هەیە بە دەنگی بەرز پاڵپشتی ئەم بەرەیە بکەین.