زكری موسا         بزووتنەوەی حەماس لە چەند ڕۆژی ڕابردوو هەزاران مووشەكی كورت مەودای لە خاكی ئیسرائیل گرت و بەشێكی زۆریان كەوتنە داوی سیستەمی گومەزی ئاسنینی ئیسرائیل و لە بەرانبەریشدا ئیسرائیل پەلاماری فەلەستینییەكانی لە غەززە داوەتەوە. ئەنجامەكەی كوژران و برینداربوونی سەدان هاووڵاتی و وێرانبوونی بەشێكی تری جەستەی ماندووی غەززە بووە. پێشتریش لە ساڵانی ڕابردوو حاڵەتی لەم جۆرە دووبارە بووەتەوە، بەڵام ئەوەی جێگەی هەڵوەستەكردنە ئەم گرژی و موشكەباران و تەنگژانە دۆزی ڕەوای گەلی فەلەستینیان تەنانەت یەك میلیمیش نەبردۆتە پێش و، زەرەرمەندی سەرەكیش هاووڵاتیانی فەڵەستینی بوونە. ئیسرائیل دەوڵەتێك نییە بەم جۆرە مووشەكانە و هاشوهووشی فەیسبووك بڕووخێت و، مافی گەلی فەڵەستینیش لەم گرژییانەدا ناهێتەدی. بۆ هەموو لایەك ئاشكرایە غەززە توانای بەرهەمهێنانی مووشەك و درۆنی نییە و لایەنێكی بیانی ئەو جبەخانەیەی بۆ دەستەبەر كردوون. ئەمە دەمانباتە ئەنجامگیریێكی تر كە ئەو شەڕ و گرژییانە دەچێتە چوارچێوەی شەڕی بە وەكالەت. لە شەڕی بە وەكالەتدا لایەنی سەرەكیی بە شێوەیەكی ڕاستەوخۆ ناكەوێتە شەڕ بەڵكو بە هۆی هەندێ گرووپ و ڕێكخراوی ئایدیۆلۆژی و توندڕەو لە ڕێی دابینكردنی چەك و پارە، لەپێناو گۆڕینی هاوكێشەكان و بەرژەوەندیدا شەڕ هەڵدەگیرسێنێت. لە ساڵانی ڕابردوودا لە یەمەن و لوبنان و سووریا و تەنانەت عێراقیش لە ڕێی گرووپە توندڕەوەكانەوە بە داعشیشەوە ئەم تەرزە شەڕانە بینراون و ئەنجامەكەشی تەنیا كاولكاری و دواكەوتوویی و ناسەقامگیریی بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بووە. هیچ یەك لەم شەڕانە ئاو و نان و كارەبا و ژیان و ئازادی و دادپەروەریی بۆ گەلان بەدی نەهێناوە. بەڵام ئەو شوێنانە كوێن كە هەمیشە دەبنە بەربژێر بۆ هەڵگیرسانی شەڕی بە وەكالەت؟ بەپێی ئەزموونەكان ئەو وڵاتانەی كە سەروەرییان لاوازە و دابەشبوونی سیاسی و تاییفی و سەربازیی قووڵ لەنێوان لایەن و گرووپ و ڕێكخراوەكانیاندا هەیە هەمیشە لەبارن بۆ دەستوەردانی دەرەكی و دواجاریش بەكارهاتنیان بۆ شەڕی بە وەكالەت. بە داخەوە عێراقیش یەكێك لەو شوێنانەیە كە ئاوسە بە ڕووداوی لەناكاو و دەستوەردانی دەرەكی و ناكۆكیی سیاسی و دابەشبوونی تاییفی و، ئەمە ژینگەیەكی خەتەرناك بۆ شەڕی بە وەكالەت و تەسویەی حیساباتی زلهێزانی دەولی و ناوچەیی دەرەخسێنێت. بە تایبەتیش كە زۆربەی لایەنە سیاسییەكانی عێراقی خاوەن ئایدیۆلۆژیای تاییفین و لە هەمانكاتیشدا هێزی چەكدار و میلیشیایان لەبەردەستە. لەنێو ئەو ئاشووبەی بەرۆكی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گرتووە، كوردیش هێزێكی سەرەكی و كاریگەرە. ڕەنگە زۆرێك لە لایەنە هەرێمایەتییەكان تەماحی ئەوەیان هەبێ لایەنە كوردییەكان پەلكێشی ئەو جۆرە شەڕە بە وەكالەتە ماڵوێرانكارانە بكەن. كورد سەرباری ناكۆكیی نێوخۆیی هەتا ئێستا ژیرانە توانیویەتی خۆی لەو داوانە بپارێزێت. هۆكارەكەشی بە پلەی یەكەم بۆ سیاسەت و دیدگەی سەرۆك بارزانی دەگەڕێتەوە كە هەمیشە جەختی لەوە كردووەتەوە كە كورد خۆی دۆزێكی سیاسی و مێژوویی و جیۆگرافیایی تایبەتی هەیە و نابێتە تەڕەف لە ململانێیە تاییفییەكان و ناچێتە ناو هاوكێشەیەكی هەرێمی كە دۆزەكەی لێ بزر ببێت. پێویستە لەو گرژی و ئاشووبەی لە داهاتوودا یەخەی ناوچەكە دەگرێ، هەرێمی كوردستان بە باشی خۆی بپارێزێ. ئەوەشی هەردەم بە بیر بێت كە شەڕە بە وەكالەتەكان دۆزە نەتەوەییەكان ون دەكەن و سەقامگیری و بووژانەوە لەناو دەبەن. لەگەڵئەوەشدا هەرێمی كوردستان هاوكات لە سێ بازنەی ناوخۆ و هەرێمایەتی و دەولیدا دەژیێت. چەندە لە بازنەی یەكەمدا توندوتۆڵتر بێت ئەوەندەش لە بازنەی عێراق و هەرێمایەتیدا كاریگەرتر دەبێ و هاوتەریبیش لە بازنەی سێیەمدا زیاتر قسەی دەڕوات و، تووشی سوخرەی شەڕی بە وەكالەتیش نابێت.

  سەهین موفتی بەهەموو پێوەرێکی ئایینی ئیسلامی، (شەرع) حیزبە ئیسلامییەکانی کوردستان لە فەرموودەکانی ئاسمان و پەیامهێنەری ئاینەکەیان دوور کەوتوونەتەوە...!  دەنا ئەوە چەند رۆژە هاوخوێنان و برایانی ئیماندارانییان، لەلایەن زایۆنییەکانەوە لە کەرتی غەززە دەهاڕدرێن...! کەچی، حیزبە ئیسلامییە کەمپینچیەکانی هەرێمی کوردستان، ئەوانەی کە لەبۆ گیانی حکومەتی کوردستان و ئەزموونی هەرێم وەک موجاهید لەخۆیان دەڕوانن و دەستەڵاتیش بە ئەبو لەهەب دەچوێنن، بێ دەنگن، تەنانەت سەنگەری سۆشیاڵ مێدیاشیان بای هێندە نەبووە کە وڵاتانی عەڕەبی و ئیسلامی لە سێ دەیەی رابردوودا کۆمەکیانی کردوون...! پێش راپەڕینی نەوەدو یەک، تاکە هێزی ئیسلامی کە شەڕی لەبۆ خاک و جوگرافیای کوردستان لە بەرگی ئیسلام دەکرد، بزووتنەوەی ئیسلامی کوردستان بوو، تەنانەت لەسەردەمی بەرەی کوردستانیشدا رۆڵی هەبوو، چەندان شەهیدو برینداریشی هەبوو لەپێناو کوردستان، کەچی لە دوای راپەڕینەوە هێدی هێدی، بە هاوکاری هەندێک وڵاتانی عەڕەبی و ئێران، بزووتنەوەکەیان بەسەر چەند حیزبێک شی کردەوەو تا ئاستی ئێستێ، کە شەرم دەکەن لە پڕۆسەی هەڵبژاردندا بەشداری بکەن...! حیزبە ئیسلامییەکانی کوردستان، لە ماوەی دەساڵی رابردوودا جگە لە هەوڵدان بۆ ناشرینکردنی ئەزموونی حوکمڕانی کوردستانی ( کە لێشی بەشداربووون) و نانەوەی ئاژاوە هیچی دی پیشەیان نەبووە. شەڕی داعش، شەڕی حەشدی شیعی و شەعبی گەواهین کەلە سەنگەرەکانی بەرگری کوردستان، چەکدارێکییان نەبوو، تەنانەت خوازیار بوون، ئەبو تەڵحەو ئەبو موقەدەس و والی و ئەمیرەکانی موسڵ، بە ئاسانی بگەن بە هەولێر...! دەنا، ئێستێ بەشداری کردن لە جیهادی راستەقینەی ئیسلامی هێند سانابووە، دەکرێت هاوشێوەی هەموو ئەم کەمپینانەی لە کوردستان رێکییان دەخست، ناونووسی کادیران و لایەنگران و چەکدارانییان کردباو پێشکێشی حکومەتی غەززەیان کردبا لەبۆ شەڕی زایۆنییەکان..!

شوان حەمە ساڵێک بەر لەئێستا، کاتێک پەتای کۆرۆنا گەیشتە کوردستان، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان، هاوشێوەی میرەکانی کەنداو، لەناوچەیەکی دوورەشار‌و تەندراو بە پاسەوان، بۆ ماوەی چەند هەفتەیەک خۆی شاردەوە! کاتێکیش شەپۆلی پەتاکە ئارام بووەوە، لەڕێگەی قوباد تاڵەبانی‌و وەزیری ڕۆشنبیری‌و کابینەی یەکێتی لەحکومەت، یەکەمین کارەکانی مەسرور بارزانی، سانسۆرکردنی ژمارەی سپاردنی کتێب بوو! ڕەخنەگرتن لەمەسرور بارزانی هەرگیز بەو مانایە نییە کە نێچیرڤان، یان هاوسەرۆکانی یەکێتی‌و سەرکردایەتی حیزبەکانیتر، دادپەروەر و دژە گەندەڵن، بەڵكو بەو مانایە دێت کە سەردەمی کابینەی حکومی مەسرور، بە یەکێک لەمەترسیدارترین قۆناغەکانی حوکمڕانی دژ بەئازادی دادەنرێت! دەسەڵاتدارانی هەرێمی کوردستان پێویستە ئەو ڕاستییە تێبگەن کە وەک چۆن تیرۆرکردنی سەردەشت عوسمان‌و سۆرانی مامە حەمە‌و کاوە گەرمیانی و ویداد حسێن‌و ئەوانیتر، نەیانتوانی بێدەنگی درووست بکەن. بەهەمانشێوە خراپبەکارهێنانی دادگاو فشار بۆ سەر دادوەران‌‌و زیندانیکردنی ڕۆژنامەنوسان‌و چالاکوانان، ناتوانن ىێدەنگی دروست بکات! تۆمەتبارکردنی ئەمریکاو ئەڵمانیاو وڵاتانیتر بە تێکدانی "ئاسایشی هەرێم" بێجگە لەگەمژەیی سیاسی‌و سفرشارەزایی لەدنیای پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان هیچیتر نەبوو! ڕەنگە لەخەیاڵدانی مەسرور بارزانیدا ئەڵمانیەکان بە موشەکی میلان‌و ئەمریکییەکان بە دۆلارو فەرەنسییەکان بە پشتیوانی دبلوماسی یەکسان بوبێتن. بەڵام ئەوەی چاوەڕواننەکراو بوو، کاردانەوەی ڕاستەوخۆو تووندی وڵاتانی خۆرئاواو یەکێتی ئەوروپاو نەتەوەیەکگرتووەکان، دژ بە سیاسەتی بێدەنگکردنی ئازادی‌و خەونی ستالینی مەسرور بوو! پرسیارێک کە بە ئەندازەی سادەیی خۆی ترسناک‌و کارەساتهێنەرە ئەوەیە: ئایا ئەگەر ئەمریکاو ئەڵمانیاو فەرەنساو یەکێتی ئەوروپاو نەتەوەیەکگرتووەکان، لەئێستادا پشت لەهەرێمی کوردستان بکەن، کێ هەرێمی کوردستان دەپارێزێت؟ ئایا ئەو وڵات و هێزانە کێن کە جێگەیان دەگرنەوە؟ ئایا مەسرور بارزانی‌و پارتی‌و یەکێتی دەتوانن هەرێمەکە بپارێزێن؟ یان لەئێستاوە ڤێلای چل‌و حەوت ملیۆن دۆلاری لەئەمریکا، ئامادەی پێشوازی ژیانێکی نوێی شاهانەیە! ئەگەر پارتی دیموکراتی کوردستان خۆی بە خاوەی هەرێمی کوردستان دەزانێت، پێویستە بەزووترین کات مەسرور بارزانی لەپۆستی سەرۆکوەزیران دوور بخاتەوە! مەسرور بارزانی لەسەر هەردوو ئاستی ناوخۆو نێودەوڵەتی سەرۆک وەزیرانێکی شكستخواردووە. باشترین ڕێگاچارەش بۆ تێپەڕاندنی قەیرانی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکانی هەرێم، دوورخستنەوەی مەسرور بارزانی‌و سپاردنی پۆستی سەرکۆوەزیرانە بە کەسێکیتر!

چالاک ئاغجەلەری بنەماڵەی بارزانی لە زەمەنی گەڕانەوە ی مەلا موستەفا لە روسیایەوە مۆنۆپۆلی گەورەترین پارتی سیاسیئەوسەردەمەیان کرد کە پارتی دیموکراتی کوردستان  بوو ئەمەش بە هۆکاری غیابی خوێندنەوەیەکی عەقڵانی لایدامەزرێنەرانی ئەوکاتی حزب لە پەتوەند بە تێنەپەڕاندنی هەژمونی عەشائیری لە ناخایاندا ، ئاکام چانسی بارازانیوەک شۆڕشگێرێکی عەشائیری بە نفوس بە ئەرێنی شکایەوە داڵەکە لەسەر شانی گیرسایەوە و گرتنی جڵەویسیاسەتی کوردستانی عێراق بەبێ سەرئێشە حاسڵ کرد ، پاسڤ و پشتیوانی ئەم هەژموون و سەرۆک گەراییە وەکزادەی پاشخانی دیوەخان و ناوبانگ بۆ مەلا موستەفا بەدەستهات. دیارە زۆری نەبرد خوێنەوارەکان کە بەباڵی مەکتەبسیاسی ناسرابوون خواستی ڕاستکردنەوەی هەڵەکە بوون  و دژ بە بارزانی وەستانەوە بەرامبەر باڵادەستی لەو  شۆڕشە کە بارزانی باڵی تەواوی کێشابوو بەسەردا  بەجۆرێک بەدەر لە خۆی و نزیکە خوێنەکانی تەواویدەورووبەریان بە خزمەتکار  و گەدا وێنا ئەکرد و تا ئەم چرکە ساتەش کوڕ و کوڕەزاکانی بەردەوامن لەسەر ئەم فۆرمەوبەسەر کۆمەڵگەی کوردیدا تەعمیم کراوە ( بەخۆشیبێ یان بە ترشتی)!!،  ئەمەش لە پێناوی بەردەوامیدان بەهەناسەیدیوەخانی نێو خۆ و مانەوەیان لەو جوگرافیا بەر تەسکەدا، هەرچەندە ئەم  خەسڵەتە تەعمیم ناکرێت بەسەر کۆی خێڵو دیوخانزادەکانی تردا بەڵام لای ئەمان و نموونەکانیان بۆتە فەرهەنگ و درێژەی پێدەدەن، شەری مانەوەش بەهەرشێوەیەک بێت ئەنجامی ئەدەن لەو پێناوەدا و گرنگ مانەوەی ئایکۆنەکەیە لە سەردارێتی بەسەر خەڵکەکەدا دیارە ئەمجۆرە لە ئەدکار و خەسڵەتە بە شاڕێگەی دیکتاتۆرخوازەکان دەبینرێت. شۆڕبوونەوەی ئەم فەرهەنگە خێڵەکیە و پەردەپۆشکردنی بە سیاسەتی نەتەوەیی لەناو شۆڕشی کوردستانی عێراقدابووەتە ئەمری واقع ، لێرەوە دوای نزیک بە هەشت دەیەی ڕەبەق تروسکاییەک لە گەشەی کۆمەڵایەتی و کرانەوەیەکیسەردەمیانەی  پەلکێش نەکرد، بوارێکی نەهێشتوە لە دووتوێی ئەو بەناو شۆشە نەتەوەیی و چەکدارییدا بۆهەڵوێستەکردن لە سەرخانە فیکریەکەی  پەیوەند بە تێپەڕاندنی دۆخی چەقبەستووی ژیانی سیاسی و کۆمەڵایەتیکۆمەڵگەی کوردی لە کوردستانی عێراقدا .  بۆخۆی پێوەری  ریالیستی و لۆجیکی هەر دەستبردنێک بۆ ڕووبەرووبوونەوە و شۆڕش بەڕووی رەقیبدا پێویستی بەهوشیارکردنەوەی تاک هەیە بۆ هەرچی تێگەیشتن لە ئەسڵی پرۆسەکە،  کاتێک ئەم پرۆسەیە هەستی نەتەوەیی کوردیژێردەستەی لەگەڵ خۆیدا پەلکێش کرد و تەواو لە قڵبدانی پرسەکەی ئاوێتە بە هەمان ليخنیکرد و وایانکرد هەر دەستبردنێک لەلایەن بزاوتێکی ترەوە کە لە دەرەوەی فەزای خۆیان بێت، دەیخەنە حاشییەوە  و دژ بە خواستەکانی خەڵکپێناسە دەکرێت، بەدەر  لەمە ملکەچی هەمان ئاراستەی سیاسی دەکەن و دەبێت بە هەمان پێخوری سیاسی خوانەکەبەڕێبکەن  ، ئەمەش تا ئاست چاوەروانکراوی خۆيان ئەو جەوهەرەی فەناکرد کە تەعبیر لە پرسی  کۆمەڵگەی کوردیبکات. بۆخۆی شۆڕشی چەکداری بۆ بارێزگاریکردن لە مانەوەی فیزیکی دوابژاردەیە، کاتێک رەقیبەکەت تەواوی دەرگاکانتبەسەردا دابخات بۆ هەرچی گەیشتن بە چارەسەری کێشەی نادادی بەرامبەر ئەو پرسەی تێدەکۆشیت لە پێناویدا،  پێچەوانەوە لەو شۆڕشەی ئەم بنەماڵەیە بوون سەردار و خاوەن دیوەخان نەک سەرکەوتنی ئازادی بۆ گەلبەرجەستەکرد بە موفهومە عەقڵانیەکەی  بەڵکو ئەم عەقڵییەتە بووە هۆی کوشتنی  کۆی پێشکەوتن و کرانەوەیکۆمەڵگەکە بە جۆرێک خەتی سیادی دەیوەخانیان  سەرڕێخست کە هەر بزاڤێک بۆنی کرانەوە و بەرچاوڕوونی خەڵکیلێبکرایە بەتوندی بەڕوویدا دەهاتنەوە بۆ هەرچی مانەوەی خۆیان و  درێژەدان بە فەرهەنگی سیاسەتی دیوەخان وڕووپۆشکردنی بەو فۆرمەی کە پيیدەوترێت سیاسەت کردن لە فەزای کوردی و کوردایەتییدا،  بۆیە هەر کەس و لایەنێکڕووی لەو دیوەخانە کردبێت یان کۆیلایەتی و گەداییان قبوڵ کردوە وەیان وەک بەرهەڵستکارێکی لاواز بەجێماوە وکۆی خەون و خواستەکانی مایەپووچ و بەدەستی خاڵی لە دووری هەوارەکەیان گیرساوەتەوە .  سیاسەت کردن بەرامبەر بنەماڵەی بارزانی بوێری فیکر و هەڵسوکەوتی عەقڵانی دەوێت بۆ هەرچی خاڵیکردنەوەی ئەورەواجە قەومیەی کە  هەردەم شۆێنی خۆیان مەرجەعیەتی کوردو کوردایەتیە بە معیاری سیاسی خۆیان، هاوکاتنەیارەکانیان  دەخەنە ژێر باری نەتەوە و نیشتمان فرۆشی ( ١٦ ئۆکتۆبەر وەک نمونە)ەوە بۆ بەردوامیدان لەگەوجاندنی رای گشتی وەک ئەوەی لەسەری ڕاهاتوون. ڕەواجی ئەم دیوەخانە سیاسیانە  وەک دەمڕاستی پرسی سیاسی و کۆمەڵایەتی خەڵکی کوردستان درێژە بەهەژموونی باڵادەستی خۆی دەدات تاوەکو ئەو کاتەی هێزێک روئیای سیاسی و دونیابینی بۆ پرسی کورد جیاوازدەبێت لە فۆرمی  ئەم هێزە کە درێژە بە سوتانی خەونەکان و کوشتنی ئازادیەکان دەدات بەقورسای ئەو جوگرافیاییەیهەژموونی بەسەردا زاڵە (زۆنی زەرد)، ئەوەی دەمێنێتەوە بۆ ئەو خەونە نەرجسیاننەیە کە ئازادیە خەیاڵاویەکانیان  پێتەنیوە و واقعش  مانەوە بەردەوامەکەیە لەو ژیانە موزەیەفەدا کە لە هەناوی هێزە خۆسەپێنەکان ( پارتی بارزانی) ەوەئامادەیی هەیە . ئازادی  و ژیانێکی باشتر بۆ خەڵکیش درێژە بەچاوەرڕوانیەکانی دەدات تاوەکو ئەو هێزە جەسورە ئامادە دەبێت بۆئەو  ئومێدەی کە پێچراوە لە خۆشەویستی و ژیانێکی ئازاد و بێ سانسۆر کە شایستە بە هەر تاکێکی خەڵکیکوردستانە ! مانیفێستی دیوەخانیش لە دونیای کوردییدا ئەو پانتاییە گۆشەگیرەیە کە بەناوی دەسەڵات ودەوڵەمەتدارییەوە حوکم دەکات، وەک چۆن ئازادیش راپێچی ئەو دیو دیواری زیندان دەکات.  

ئاری هەرسین   لە ئێستادا مەسەلەی دەستگیرکراوانی بادینان هەواڵی گەرم و مانشێتی سەرەکی ڕاگەیاندنەکان و، بازاڕی زبڵدانی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانیشی پێوە گەرمە. بێگومان هەموو داکۆکیکردنێک لە مافە سەرە تاییەکانی ئینسان لە کۆمەڵگەدا، ئەرکێکی ئەخلاقی هەموو تاکێکی نیشتیمانپەروە رو بە ئاگایە، بەڵام بە مەرجێک ئەو داکۆکیکردنە لەسەر مەبدە ئی ئینسان دۆستی و عەدالەتی کۆمەڵایەتی و سەوە ری قانون بێت. هەندێک لە کەوادری پێشکەوتووی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان (بە ئەندامانی سەرکردایەتی و مەکتەبی سیاسیشیانەوە)، هەندێک لە ڕوناکبیران، هەندێک لە ڕۆژنامە نوسان قسەی خۆیان لەسەر ئەم بابەتە کردوە. لێرە دا بە هیچ جۆرێک هیچ کۆمێنتێکم لە سەر بیروڕای ئەو دە ستە ڕۆشنبیر و ڕۆژنامەنوسانە نیە کە نیگەرانی خۆیان لە پڕۆسەی لێکۆڵینەوە و دادگاییکردنی ئەو دەستگیرکراوانە دەربڕیوە و، هیچ پیلان و پلانێک لە پشت بیرو ڕایانەوە نیە جگە لە هەست و بیری مرۆڤدۆستانە. قسە لە سەر دەربڕینەکانی سەرکردایەتی یەکێتی و کوڕی دادوەری بەڕێز کاک موسڵیح گەیلانیە. ئەو هەندە لە یەکێتیەکان، لە نیگەرانی ئەوروپا، ڕێکخراوی بەناو نەتەوە یەکگرتوەکان و ئەمەریکا لەسەر کەیسی دەستگیرکراوانی بادینان زۆر نیگەرانن. لە میانمار و کامبۆجیا گردۆڵکە لە کەللەسەری مناڵ، ژن، پیر و گەنجی بێتاوان دروست ئەکرێت… مناڵانی غەززە لەسەر سفرەی نانخواردن و لە شیرینەخەودا بۆمباباران ئەکرێن… کۆماری ئیسلامی ئێران هەفتانە پەتی قەنارە ئەکاتە ملی خەڵکی کورد… نرخی نەوت و ئەڵماسی نیجێریا خوێنی ڕەشپێستەکانە لە پێناو قازانجی کۆمپانیا قۆرخکاریەکانی خۆر ئاوا… کەچی ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤ، ڕێکخراوی بەناو نەتەوە یاکگرتوەکان و پارلەمانەکانی ئەوروپاو ئەمەریکا بەو هەموو هێزە ئابوری و سەربازیانەیانەوە مێش میوانیان نیە…! ئەرێ ئەم برادەرانە لە چی نیگەرانن؟… لە پێشێلکردنی مافەکانی ئینسان لە هەرێمی کوردستانی عێراق؟… یان لە بەرتەسک بوونەوەی فەزای ئازادی ڕادەربڕین؟… یانیش هەڵبژاردن نزیک ئە بێتەوە و برادەران بانگەشەی پێشوەختیان ڕاگەیاندوە؟… مەسەلەکە چیە؟… لای ئەم برادەرانە دوو جۆر پارتی هەیە. پارتیەک کە دیموکراتخوازە، مەدەنیە، ڕێز لە ئازادیەکانی ئینسان لە کۆمەڵگەکەماندا دەگرێت و معامەلەی خۆشە. پارتیەکەیتر عەقڵیەتی موخابەراتی هەیە، توندڕە وە و معامەلەی ناخۆشە. دیسانە وە ئەپرسین: بەڕاست مەسەلە چیە؟… ئەم تەحلیل و دەستەبە ند یە ی ئەم برادەرانە بۆ پارتی ئەکەن، لە خۆشەویستی پارتیە؟… یان دەربڕینێکی ڕاستگۆیانەی خەو و ئارەزوی خۆیانە؟… ئایا برادەران، بەڕاستی ئەندامێکی بنەماڵەی بارزانیان پێ مەدە نیتر و میانڕە وترە لەوانیتریان؟… یان مە سەلە هەوڵێکی گشتگیر و (مەدروسە) بۆ شەق کردنی بنەماڵەی بارزانی (فرق تسد)؟… وە ڵامی ئەم پرسیارانە بۆ خەڵکی کوردستان دەهێڵمەوە کە زۆر باش ئەزانن ئێمەش و یەکێتیش و هەموو حیزبەکانی تری کوردستان (بە کۆن و نوێمانەوە) نە خێری زیندە ین و نە فریشتەین و، هەر یەکەمان کەموکوڕی و هەڵەی خۆمان هەیە. دواجار ئومێدە کەی برادەران لەسەر ئینشیقاقی ناو بنەماڵەی بەرزانی هەڵچنراوە، چونکە لەت بوونی بنەماڵەی بەرزانی واتە مەرگی پارتی.  بنەماڵەی بەرزانیش ئەبێت پاش زیاد لە ١٠٠ ساڵ خەبات و تێکۆشان، قسەی خێر و شەڕ لێک جیا بکەنەوە و، لە و ڕاستیە ش تێگەیشتبن کە شەق بوونیان یەکسانە بە سڕینەوەیان لە مەیدانی سیاسی کوردستان بۆ هەتا هەتایە…!  ئەمڕۆ نوسراوێکم بەرچاو کەوت کە لەلایەنی کوڕی کاک موسڵیح گەیلانی، یەکێک لە دادوەرەکانی کەیسی دادگایی کردنی دەستگیرکراوانی بادینانەوە نوسراوە (بە پێی هەواڵە کەی کە بڵاو بۆتەوە). دیسان پرسیار: مەعقولە کەسێک کوڕی دادوەر بێت و قسەی لەسەر حوکمی دادگا هەبێت؟… بە چ حەقێک کوڕی دادوەر حوکمی ئیعدام بۆ گومانلێکراو یان تاوانبارێک دەر ئەکات؟… عەجەبا ئەگەر کوڕی دادوە ر بەم زمانە شڕە جنێوفرۆشە داکۆکی لە باوکی بکات، ئەبێت لە ماڵەوە چ پەروەردەیەک درابێت…؟ عەجەبا ئینسانی بە ئەدە ب لاسایی کردار و گوتاری کەسانی بێ ئەدەب ئەکاتەوە؟… مەسەلەکە چیە؟… ئەم پرسیارانەش با بەرەوڕوی دادوەری بەڕێز کاک موسڵیح گەیلانی ببێتەوە.

سەردار هەركی  . كەیسی  بادینان رەهندێكی نێودەولەتی وەرگرتوە و بویتە زەنگێكی مەترسیدارە ودەبێت چارەسەری گونجاو و حەكیمانەی بو بدوزرێتەوە لەسەر بنەمای سەروەی راستەقینەی یاسا و سەربەخوی دەستەڵاتی دادوەری . . بەپرسەكانی هەرێم هەرچی زوە دەبێت چارەسەری لەت لەت بون و بەجەمسەر بونی قولی كومەڵگای كورستانی بكەن نەك قولتر كردنی . . بژاردەی كەلە رەقی و عینادی انتحاری سیاسیە و سود بە هیچ لایەنێك ناگەینیت بەلكو زیانە بوَ هەموان. لە دێر زمانەوە پەیوەندیەكی راستەوخۆ هەیە نێوان پرسی گەلی كوردستان و دیمكراتیەت , هەر كاتێك دیمكراتیە یان نیمچە دیمكراتیەت لەو وڵاتانەی كە مللەتەكەمان تێدا دەژیت بە هێز بوە پرسی گەلەكەمان بەرو پێشوەچون و كەشەكردنی بەخوَە بینیوە , پێچەوانەكەشی بە هەمان شێوە راستە , هەربویە شورشی نوێی گەلەكەمان دروشمی مافی چارەنوسی بۆ  گەلی كوردستان و دیمكراتیەت بۆ عراقی هەلگرتبوو . واتە یەك لە بنەماكانی ستراتیجیەتی مللەتەكەمان بۆ بەدەست هێنانی مافەكانی پیادە كردن و پتەو كردنی دیمكراسیەت و بهاكانی لە ئازادی روژنامەگەڕی و ئازادی دەڕبرین و گشت مافەكانی تری مرۆڤە , و دابین كردنی ژیانەكی ئاسودە و پڕ كەرامەت بۆ هاولاتیانی كوردستانی ئامانجێكی پیروزە كەمتر نیە لە حەزی ژیان ناو قاوەرەكی نیمچە سەربەخو. واتە بە نمونەی جوان و سەرنج راكێش هەم وڵاتمان بەهێز دەكەین و هەم پێشتگیری نێودەولەتی زیاتر بەدەست دێنین . بەداخەوە ئەوە ئیستا لە كوردستان دەگوزەرێت و پیادە دەكرێت ریك پێچەوانەكەیتی و مەلەكردنە پێچەوانەی شەپول , ئەم راستیە بە زەقی لە كەیسی گرتنی چالاكوانانی بادیان بەدی دەكرێت , و كاردانەوەكانی ناوخویی و دەركەی ئەم راستیەی دەسلمێنێت , لە ئاستی ناوخویی ( هەلوێستی یەكێتی و بزوتنەوەی گوران و كومەلی دادپەروەری و حزبی شیوعی كوردساتانی  .....) لە ئاستی دەرەكیش ( بەیانامەكانی كونسلگەریەكانی ئەمریكا و ئەلمانیا و فرنسا و كندا و یەكێتی ئوروپا ....)و هەروەها لە راپورتی نەتەوە یەكگتروەكان- ئۆفیسی عراق UNAMI لەسەر هەمان بابەت زۆر  بە ئاشكەرا باس لە پاشەكەشی بەهاكانی دیمكراسیەت لە هەرێمی كوردستان وكوتپەند كردنی ئازادی دەڕبرین دەكات . ئەوەی مایەی نیگەرانیە بەرپرسە پەیوەندارەكانی هەرێمەكەمان تاكو ئیستا بژاردەی كەلە رەقی و عینادیان هەلبژاردوە كە ئەمە انتحاری سیاسیە و سود بە هیچ لایەنێك ناگەینیت بەلكو زیانە بۆ هەموان , سیاسەتی نەعامە و پشت گوێخستنی رەنگدانەوەكان وڵاتەكەمان بەرو هەڵدێر دەبات چونكە كەیسی  بادینان رەهندێكی نێودەولەتی وەرگرتوە و بویتە زەنگێكی مەترسیدارە ودەبێت چارەسەری گونجاو حەكیمانەی بو بدوزرێتەوە لەسەر بنەمای سەروەی راستەقینەی یاسا و سەربەخوی دەستەڵاتی دادوەری  . هەروەها بەپرسەكانی هەرێم هەرچی زوە دەبێت چارەسەری لەت لەت بون و بەجەمسەر بونی قولی كومەڵگای كورستانی بكەن نەك قولتر كردنی.

حسێن عەلی شەریف دەربڕینی هەست و سۆزی موسڵمانێکی ئاسایی کورد بۆ هەر گەلێکی تری موسڵمان، لە نێوانیشیانا (عەرەبی فەلەستین) کاردانەوەیەکی ئاساییە و ئەکرێت هەر ڕوداوێکی لەمشێوەی ئەمڕۆ کار بکاتە سەر لایەنی سۆزداری ئەو کەسە. بەڵام بۆ ئەو حیزبە ئیسلامیانەی کە لە شوێنی گەرمەوە زمانیان شتێکی تر ئەڵێت و هەڵس وکەوتیان شتێکی تر ئەنوێنێت، بۆ ئەو پیاوە بانگخوازە ئیسلامیانەی کە دەیان ساڵە جگە لە هونەری هاوارکردن و دۆعاتێکردن، شتیکی تر نازانن، جۆرێکی ترە! چونکە ئەو کاتەی موسڵمانێکی سادە و بێئاگا لە دونیای سیاسەت و زانیاری فرمێسک بۆ هاودینێکی عەرەبی هەڵبڕێژێت، مایەی لۆمەکردن نیە و بگرە ئەبێت ڕێزیش لە خەمباریەکەی بگیرێت، بەڵام بۆ ئەو حیزبە ئیسلامیانە، یان ئەو بە ناو بانگەوازخواز و مەلا و دکتۆر و داعیانەی کە باش لە دونیا ئاگادارن، جگە لە خەڵک فریودان و خۆ خەڵەتاندن هیچ شتێکی تر نیە. چونکە هەر فیشەکێک کە ئیسرائیلیەکان بەرە و ڕوی عەرەبەکان بیتەقێنن، بەشێکی پارەکەی موسڵمانان خۆیان ئەیدەن! ساڵانە ملیۆنەها موسڵمانی دونیا سەردانی سعودیە ئەکەن و پارە ئەبەنە ئەو وڵاتە، دیارە بە کوردە موسڵمانەکانیشەوە، ئایا لە خۆتان نەپرسیوە ئەو پارە بۆ کوێ ئەڕوات؟ بێگومان ئەو پارە بۆ هاریكاری برسیەكانی سۆماڵ و ئاوارەكانی سوریا نەڕۆشت، بەڵكو ئەڕوات بۆ خەزێنەكانی ئەمەریكا! تەنها لە سەردەمی دەست بەکار بوونی دۆناڵد ترامپا لەیەک مامەڵەدا، سعودیەکان بڕی ٣٥٠ ملیار دۆلار زیاتر چەک و تەقەمەنیان لە ئەمەریکا کڕی! ئەو چەکانە بۆ ئەوە بەکار نەهاتن کە قەسفی تەلئەبیب و حەیفا و ئۆرشەلیمی پێبکرێت، بەڵکو ئەو چەکانە هەموی بۆ گیانی  موسڵمانانی یەمەن و عێراق و سوریا بوو . پارەی چەکەکان بۆ ئەمەریکا ڕۆشت، لەوێشەوە بۆ ئیسرائیل. چونکە هەمو پارەیەک بۆ ئەمریکا ڕاستەوخۆ نیوە زیاتری ئەڕوات بۆ ئیسرائیل. لە سەر و بەندی جەنگی سوریا و عێراقدا زۆرینەی هەرەزۆری بانگەوازخوازە سعودی و عەرەبیەکان جاڕی جیهادیان دا و سەدان هەزار منداڵی خەڵکیان ناردە بەرەکانی جەنگ، بەڵام تاکە یەک کەس لەوانە نە خۆی ڕۆشت و نەمنداڵیشیان ڕۆشتن بۆ ئەو جیهادە. ئیسلامیە توندڕەوەکان و موجاهیدەکانی موسڵمانان بۆ گیانی خەڵکی شیعەی عێراقی و شیعەی سوری و کوردی داماو و ئێزیدی بێکەس ، وەک گورگی برسی شەڕیان ئەکرد و گیانی خۆیان بەخت ئەکرد، بەڵام  وەکچۆن هیچ مەلا و داعیە و بانگەوازخوازێکی دونیای ئیسلامی و عەرەبی هەرگیز جاڕی فەتوای  جیهادیان دژی ئیسرائیل نەداوە، ئاواش هیچ مونافقێکی  بە ناو موجاهید نەڕۆشتە جەنگی ئیسرائیل. لەم ساڵانەی دواییدا زۆرینەی وڵاتە عەرەبی و ئیسلامیەکان کلکە لەقێ ئەکەن بۆ تەتبیع کردنەوەی پەیوەندیەکانیان لەگەڵ ئیسرائیل. کار گەشتۆتە ڕادەیەک کە سعودیەکان داوای لێبوردن لە جینۆسایدی بەنی قورەیزە بکەن کەبەر لە هەزار و چوارسەد ساڵ ڕویداوە! نەفرەت لە جەنگ لە هەر کوێی ئەم دونیایەدا ڕووبدات، بەڵام کە ئێوە هێندە دڵگەرم و دڵپڕن بۆ ئەو میلەتەی کە هەمیشە لە سەنگەری دژایەتی کوردا وەستاون، دەی تەنها یەکجار وەک واجبێکی دینی و ئەخلاقیش یەک دڵۆپە فرمێسک بۆ ئەو هاوزمان و هاودینا نەتان بڕێژن کە بەدەستی سوپای تورکیا قەتڵ و عام ئەکرێن. بگرین بۆ قودس، بەڵام کۆبانی و شەنگال و عەفرین و دەرسیمیش پێویستی بە گریان هەیە. بگرین بۆ ئەو فەلەستینیەی کە بەر لە خۆ تەقاندەوە ئەکوژرێت، بەڵام دوو فرمێسکیش هەڵڕێژن بۆ ئەو گەنجە سنەییەی کە بە سڵنگەوە لە ناو سەنتەری شاردا بە دەستی کۆمارە ئیسلامیەکەی هاوڕێتان هەڵئەواسرێت . ئیسرائیل بە دۆعا و پاڕانەوە و نوکە نوک ناڕوخێت، یەهودیەکان  بە جنێو و ئاڵا سوتاندیان ناکەون، ئەوان بە هۆلۆکۆست نەفەوتان و بوونە خاوەنی یەکێک لەبەهێزترین دەوڵەتەکانی دوونیا. من خۆزگەم ئەخواست کە بکرایە لە ناو سەنتەری شارەکانی کوردستاندا پاس ڕیز بکرایە و موجاهیدی بگواستایەتەوە بۆ بەرەکانی جەنگی دژ بە ئیسرائیل، بۆ ئەوەی ئەو کات قونی ڕەش و سپی دەربکەوتایە و بمانبینیبا  جەماعەتی نوکە نوک کەری فەیسبووک چەند دانەیان سەرئەکەوتن! بۆ ئەوەی بمانبینیایە چەند مەلا و بانگەوازخواز و  حاجی پەرلەمانتار و دکتۆری ئیسلامی سەرئەکەوتن! نەفرەت لە جەنگ، شادی و کامەرانی و پێکەوە ژیان بۆ تەواوی گەلانی دونیا بە یەهودی و موسڵمان و مەسیحی و بێدین و بودی و هندۆسەوە. ئارامی بۆ گەلانی دونیا بە کورد و یەهودی و عەرەبیشەوە! خاتیمەی کەلام: ژمارەی ئەو فیشەک و بۆمبانەی لە دوای جەنگی جیهانی دووهەمەوە ، موسڵمانان دژی یەکتر بەکاریان هێناوە. ژمارەی ئەو کوژراوانەی کە عەرەب و موسڵمانەکان لە چل ساڵی ڕابوردوودا لەجەنگی دژ بەیەکتریدا داویانە، بەشی ئەوەی ئەکرد پێنج دەوڵەتی وەک ئیسرائیلی پێ لەناوبەریت. دەی کەواتە زۆر بەکورتیو کرمانجی ، ئیسرائیل  هەتا بێت بەرە و پێشکەوتن و بەهێزبوون ئەچێت و دونیای ئیسلامیش هەتابێت بەرە و کاولبوون و وێرانبوون!

ئاریان رەئوف  دۆسیەی کوشتنی خاشقچی پەیوەندیە ستراتیژیەکانی ئەمریکا و شانشینی سعودیەی گەیاندوەتە  ئاستێک کە کەس چاوەروانی ئەوەی نەدەکرد ئەمریکا  پەیوەندیە دیپلۆماسیەکانی لەگەڵ هاوپەیمانێکی گرنگی و ستراتیژی خۆی لە رۆژهەڵاتی ناوەراست بکات بەو ئاستە پەراویز بخات. ئەگەر لەسەردەمی ئیدارەی ترەمپدا ئەم پرسە تارادەیەک بەو پەراویزخستن و ئاڵۆزیە نەبوو بەڵام لە سەردەمی ئیدارەی جۆبایدن ئەمە رونتر دەرکەوت جۆبایدن لە زاری وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ئەوەی راگەیاند" پێویستە پەیوەندیەکانمان لەگەڵ سعودیە هاووێنەی بەهاکانی ئازادی و مافەکانی مرۆڤ بێت"، ئەگەرچی سعودیە بە سەرۆکایەتی محمد بن سەلمان وەرچەرخانی گەورەی مێژووی  هێنایە کایەوە ئەویش کرانەوەی لە کۆمەڵگایی داخراوی لە سعودیە هێناوەتە کایە کە خەونی وڵاتانی رۆژ ئاوا بوو، بەڵام ئەو گۆرانکاریە  بنچینیە نەیتوانی وێنەی خاشقچی ون بکات، دۆخی دیپلۆماسی سحودیە لە پەراویز خستن رزگار بکات.  رەنگە دۆسیەی خاشقچی گریمانەی شرۆڤەکردنامان بۆ دۆسیەی سزادراوانی بادینان لە هەرێمی کوردستان ئاسانتر بکات، ئەگەرچی دۆسیەی خاشقچی پەیوەندی بە تیرۆرکردنەوە هەیە نەک سزادان لە رێگەی دامەزراوەی دادوەری، بەڵام بۆ پرسی پەیوەندیە دیپلۆماسیەکان لێکەوتەکانی زۆر نزیکن، و رەنگە خراپتریش بن چونکە هەرێمی کوردستان بە دەر لەوەی کە دەوڵەت نیە لە هەمانکاتدا پێگەکەی لە رۆژهەڵاتی ناوەراست هێندەی سعودیە نیە بۆ پاراستنی بەرژوەندیەکانی ئەمریکا. لیرەوە دێمە سەرباسی دۆخی پەیوەندیە دیپلۆماسیەکانی هەرێمی کوردستان لە رابردوداو، وەک رونە سەرەرای هەموو ئەو کەمووکورتیانەی  لە دامەزاراوەی بونی پەوەندیە دەرەکیەکانی هەرێمی کوردستان لە پێش ریفراندۆم هەبوون، بەڵام هەرێمی کوردستان بە هۆی پێگە گرنگەکەی لە عێراق و گەوشانەوەی ئابووری  و بونی ئاسایش و ئارامی وهەروەها بونی سامانی سروشتی بە تایبەت نەوت، هەروەها وەک پەناگەیەک بۆ ئاوارەکان و بەرەنگاری بونەوەی تیرۆر لە ناوچەکەدا، ببوە ناوەندێکی گرنگ بۆ ناوەندە دیپلۆماسیەکانی وڵاتانی خاوەن بریار لە ئاستی نێودەوڵەتی و هەرێمی. هەروەها لە دەروەی هەرێمیش لە ئاستی باڵا پیشوازی لە سەرۆکی هەرێم و سەرۆک وەزیران و سەرۆکی پەرلەمان دەکرا، هەموو ئەمانەش جێگەی ئومێدبون کە هەرێمی کوردستانی کردبوە ئاکتەرێكی نادەوڵەتی کارا لە بواری دیپلۆماسی و پەیوەندیە نێودەوڵەتیەکان، و وڵاتانی زلهێزیش پشتیوانی هەرێمیان دەکرد چ بە پاڵپشتی سەربازی یان مرۆی بێت بە دەر لەوەی وەک پارێزەرێکی هەمیشە لە کیشەکانیدا لە گەڵ بەغداد فشاریان دەکرد لە بەرژەوەندی هەرێمی کوردستان. بەڵام دوای ریفراندۆم هەرێمی کوردستان توشی پەراوێزخستنیکی توند بوەیەوە لە بواری دیپلۆماسی، وەک سزایەک لە لایەن ئەو وڵاتانە کە هەرێمیان لە بە ئەنجام گەیاندی ریفراندۆم بە ئاگا هێنایەوە   ئەم پەراویزخستنە بەکارهێنرا، کە ئەنجامەکەی پەیوەندیە دیپلۆماسیەکانی هەرێمی کوردستانی خستە ئاستێکی زۆر خراپ، و ئەو پێگەی کە هەیبوو لە ئاستی نێودەوڵەتی وئیقلیمی لە دەستی دا . لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢١ ەکەوە جۆرێک لە جوڵەی دیپلۆماسی لە لایەن هەرێمی کوردستانەوە دەستی پێکردوە بە تایبەت لە لایەن دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم چ لە ئاستی ناوخۆی عێراق بێت یاخود لە ئاستی نێودەوەڵەتی بێت، کە  لە لایەن چاودێرانەوە ئومیدی ئەوەی لی دەکرا سەرلەنوێ هەرێم پێگەی خۆی لە پەیوەندیە دیپلۆماسیەکان بگەرێنێتەوە ئەگەر لە ئاستێکی سنورداریش بێت. بەڵام بەداخەوە دۆسیەی حوکمدراوانی بادینان دوبارە هەرێمی کوردستان وا خەریکە ئەباتەوە بۆ ئاستی پەراوێزخستن بەتایبەت دوای ئەوەی بەشێک لە کۆنسڵخانەو نوێنەرایەتی وڵاتان لە هەرێمی نیگەرانی خۆیان بە ئاشکرا راگەیاندوە، زۆرینەی ئەو ولاتانەش کە نیگەرانیان دەربریوە لەوانەن  کە لە رابردودا هەمیشە پاڵپشت وپشتیوانی هەرێمی کوردستان بوون بە هۆی ئەوەی تارادەیەک خۆ ئەگەر بە روکەشیش بوبیت پابەدنی خۆی راگەیاندوە   با پاراستنی ئەو بەهایانەی  کەلای ئەو وڵاتانە گرنگ بوون  وەک پرسی ئازادی رادەربرین و و ئازادی کاری رۆژنامەوانی و مافەکانی مرۆڤ، هەربۆیە هەرێمی کوردستان دەیپاراستن  و پەیوەندی دیپلۆماسیان لەگەڵ ساز ئەدان وەک ئاکتەرێکی نادەوڵەتی لە ئاستی زۆر بەرز پێشوازیان لە سەرکردەکانی هەرێم دەکرد. بەڵام ئەم پاشەکشە ترسناک و مەترسیدارەی هەرێم لە پرسی ئازادی رادەربرین و ئازادی کاری رۆژنامەوانی جا پاساوەکەی هەرچی بێت، وا دەکات وڵاتانی پاڵپشت و هاوپەیمانی هەرێمی کوردستان تەواو متمانەیان بەو بانگەشانە نەمێنێت کە هەرێمی کوردستان لەرابردو ئێستاشدا  بانگەشەی بۆ دەکەن. نێگەرانیەکانی رۆژانی رابردوی ئەمریکا و فەرەنسا و ئەڵمانیا یەکێتی ئەوروپا  دەرخەری ئەم راستەیەن کە ئەگەر هەرێمی کوردستان چاو نەخشێنێتەوە بە پرسی سزادراوانی بادینان، ئەوا ئەمجارەیان بەشێوەیەک لەروی دیپلۆماسیەوە پەراوێز دەخرێت کە لە مێژووی هەرێمی کوردستاندا بەراوێزخستنی وەهای بەخۆوە نەبینیبێت، بەدەر لەوەش ئەو پێگەی خۆی لە دەست دەدات  و ناوبانگی خراپ بۆ خۆی مسۆگەردەکات .  بە مانایەکی تر ئەو هەوڵ و جوڵە دیپلۆماسیانەی  کە لە ماوەی رابردودا ئومێدیان لی بەدی دەکرا دوبارە دەگەرێنەوە بۆ خاڵی سفر و بە ئاسانیش جارێکی تر جوڵەی لەو شێوانە نایەنەبون چونکە هەرێمی کوردستان متمانەی هاوپەیمانەکانی بە تەواوەتی لە دەست ئەدات، بە تایبەت ئەمریکا چونکە ئێستا سەردەمی ئیدارەی جۆ بایدنە و تارادەیەک وابەستەیە بە بەهای ئازادی رادەربرین  ئازادی کاری رۆژنامەوانی و پاراستینی مافەکانی مرۆڤ و دیموکراسی.  

زەبەنگ بەهادین  لە ساڵی 2017 دا بارزانی باوک بێ وەرگرتنی رەزامەندی ووڵاتانی هاوپەیمانان و بەرەنگار بوونەوەی ووڵاتانی دراوسێ  تاکڕەوانە  ریفراندۆمی ئەنجامدا ، هەموانیش بینیمان  ئەنجامەکەی لەدەست دانی بەشێکی زۆری خاکی کوردوستان بوو  کە بە خوێنی رۆڵەکانی کورد  ئازاد کرابوو ، لە هەمان کاتدا زویر بوونی ئەو وولاتانەی پێش ئەو بەروارە پشتگیری کوردیان دەکرد ،  ئەمەش سەرەنجامی بڕیاری تاکە کەسی و بێ بەرنامەی و گوێ نەگرتن بۆ شارەزایانی سیاسی لە ناوچەکەدا بە تایبەت ئەمریکیەکان، لەپاش ئەو شکستە گەورەیە  بارزانی برازا توانی کەمێک لە هاوکێشەکان ڕاست بکاتەوە بەلام دوای داڕمانێکی زۆری ماڵی کورد.  لە ئێستادا هەمان سینارێو دووبارە دەبێتەوە بەلام بە بەرگێکی جیاوازەوە کە هاوتەریبە بە بابەتی ریفراندۆم ، زیندانی کردنی چالاکوانی سیاسی و رۆژنامەنووسان لە بادینان چۆتەوە قاڵبی ریفراندۆمەکەی بارزانی لە ڕووی بەدەنگەوە هاتنی وولاتانی زلهێز و بەرز بوونەوەی دەنگی شەقامی کوردی لە بەرپەرچدانەوە و و رەتکردنەوەی کۆتا بڕیاری دادگا، لە سەرەتای زیندانی کردنی چالاکوانانی بادینان سەرۆکی حکومەت لە کۆنگرەیەکی میدیای دا تایبەت بە پرسی بودجە و مووچە  کۆمەلی تۆمەتی درکان لەسەر  چالاکوانە زیندانی کراوەکان وەک ئەوەی بڕیاری کۆتای  دادگای درابێت ، لەو کاتەدا تۆمەتەکانی ئاراستەی چالاکوانانی سیاسی بادینان کرا   شێواندنی دۆخی ناوخۆی هەرێم و پلان دانان بۆ کاری تیرۆریستی دژی  کونسوڵگەری  و بارەگای و ولاتان بوو لە هەرێم لەگەل کۆمەلێ تۆمەتی دی، ئەمە لە کاتێکدا بوو زیندانی کراوان نەچووبوونە بەر دەم دادگا، سەرەنجام دادگا بڕیاری زیندانی بۆ چالاکوانان دەرکرد بە تۆمەتێک کە هەر یەک لە کونسوڵگەری ئەمریکاو و ئەلمانیاش تاوانبار  دەبن لەگەل ئەماندا   بە پێی بڕیاری دادگا ، تا ئێرە بابەتەکە یاساییە و جێی دەهێلین بۆ شارەزایانی بواری یاسای. ئەوی ئێستا بابەتی زیندانیانی بادینان هاوتەریب دەکات بە  ریفراندۆمەکەی بارزانی ئەو هەموو دەنگە نارازیەیە کە داوای ئازادکردنی ئەو چالاکوانانە دەکات، لە پاڵ ئەمەشدا هەر یەک لە کونسولگەری ئەمریکی و بەریتانی و ئەلمانی و کەنەدی  تەنانەت ئەوروپاش داوای پێداچونەوە بە بڕیارەکەی دادگا  دەکەن و داوای ئازادی رۆژنامەگەری دەکەن لە کوردوستان، لەگەل ئەم هەموو دەنگە ناڕازییە بەلام بارزانی کوڕ گوێ ناگرێت و لەسەر بڕیارە سەرەتای یەکەی سوور دەبێت، رەنگە ڕواڵەتی بابەتی ریفراندۆم و زیندانیان بادینان جیاواز بن بەلام لە سەرەنجام هەردوکیان هەمان رەنگدانەوەی خراپیان دەبێت بۆ سەر ئەزمونی هەرێمی کوردوستان، بە دڵنیای ئەگەر ئەو بڕیارە پێداچوونەوەی پێدا نەکرێت ئەنجامی نەرێنی زۆری دەبێت لە داهاتودا. وەک چۆن بارزانی برازا توانی دوای ریفراندۆم کەمێک لاسەنگی هاوکێشە کانی دوای ریفراندۆم رێکبخاتەوە ئێستاش بە هەمان شێوە هەمان فرسەت لە بەردەم سەرۆکی هەرێمە کە بە بڕیارێکی سەرۆکایەتی زیندانیانی چالاکوانە کانی بادینان ئازاد بکات و دەرگای ئاشتەوای بکاتەوە بۆ جارێکی دی، بۆ رازیکردنی شەقامی کوردی و نیشاندانی وێنەیەکی جوان بە ولاتان تاکە رێگا ئازایەتی و بڕیاری دروستە لە لایەن بارزانی برازا کە لە ئێستادا سەرۆکی هەرێمە و دەسەلاتی ئەو لێبوردنەی هەیە. ،

ساڵح ژاژڵەیی  پەڕلەمانی كوردستان  لە دانیشتنی نا یاسایی ژمارە (1 )  ڕۆژی 6/1/2021  بە دەركردنی  یاسای ژمارە (1)  ساڵی 2021 خۆی خستۆتە هەڵەیەكی زۆر گەورەو پڕمەترسیدارەوە .  بە پێی ئەو یاسایە شەرعیەت دراوە  بە تاڵان فرۆشی  موڵك ماڵی دەولەت لە لایەن سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستانەوە بەدەر لە هەموو ڕێنمایە یاسییەكان .  بەڵام بە پێیی یاسا موڵك و ماڵی دەوڵەت تەنها بە بڕیاری  دەسەڵاتی تایبەتمەند  لە كاتی هاتنەدی بەرژەوەندی گشتی دەفرۆشرێت یان  بەكرێ‌ دەدرێت  بە مەرجێك لە بڕیارەكەدا جۆر و خەسڵەت وبڕی ئەو موڵك و ماڵە دیاری بكرێت  كەبۆ فرۆشتن یان بە كرێدان دیاری بكرێت . خۆ ئەگەر بڕیاری  فرۆشتن یان بە كرێدان درا دەبێت : سەرەتا لیژنەی خەمڵاندنی بۆ پێك بهێنرێت و ئیعلان بۆ فرۆشتن و بەكرێدانی موڵكو ماڵی دەوڵەت بكرێت  بۆ ئەوەی خەڵك شانسی ئەوەی هەبێت بەشداری كێ بڕكێكە بكەن .  بەڵام كارەساتەكەو هەڵە گەورەكە  ئەوەیە كە لە مادەی (34) بەشی دووەمی  یاساكە بەدەق هاتوەو دەڵێت  ( ئەنجومەنی وەزیران بۆی هەیە لە كاتی پێویست  بڕیار بدات بە فرۆشتنی  موڵك و ماڵە گوازراوەو نەگوازراوەكانی  دەوڵەت یان بەكرێدانیان بەدەر لەوڕێكارانەی لەم یاسایەدا  دەقیان لەسەر كراوە . واتە لە ئێستادا  سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران و جێگرەكەی دەتوانن ڕێك بكەون و هەرچی ئەرزو ئاوی ئەم وڵاتە هەیە بیفرۆشن و كەسیش بۆی نابێت نقەی لێوەبێت  چونكە لە پەڕلەمانەوە شەرعیەتیان پێدراوە .  بۆ ئاگاداری هەموو لایەك ئەم یاسا نوێیەی پەڕلەمانی كوردستان دەری كردوە هیچ  جیاوازییەكی نییە لەگەڵ یاسا كۆنەكەی  ژمارە ( 32)ساڵی 1986 سەردەمی حوكمی بەعس  تەنها زیادكردنی دەسەڵاتە بۆ سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران . هەر لەبەر  ئەوەشە ناوی  هەموار كردنی یاسای ( 32) لێ نەنراوە و  بەیاسایەكی نوێ‌ دەركراوە !!. جەماوەری خەڵك كوردستان ، ڕۆشنبیران ، خەمخۆرانی ئەم وڵاتە هەمومان ئاگادارین و باش ئاگاداری بارۆدۆخی هەرێمی كوردستانین . ئەوەتا بەئاشكراو بە بەرچاوی هەمومانەوە سامانی ئەم وڵاتە لە لایەن جۆت دەسەڵاتی پارتی و یەكێتی  ،  كۆی سامانی ئەم وڵاتە بە   تاڵان دەبەن و بە  بەهانەی نەبونی پارەوە  موچەكانمان بۆپاشەكەوت دەكەن و ئێستاش بە لێبڕینەوە   موچەی هاوڵاتیان دەدەن ، لە كاتێكدا  تەنها داهاتی نەوت  زۆر زیاترە  لە كۆی موچەی  موچە خۆران .  لە كاتێكدا  سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران  دەسەڵاتی ڕەهایان نییەو بە پێیی یاسا بۆیان نییە هیچ بڕێارێك بدەن بۆ فرۆشتنی موڵكو ماڵی دەوڵەت بە دەر لە ڕێنماییە یاساییەكات ، هەرچی زەوی باش هەی بە ئارەزوی خۆیان دەستی بەسەردا دەگرن و  بەناوی كۆمپانیای  وەهمیەوە بۆ خۆیانی دەبەن  هەرچەندە خەڵك هاوار دەكات و بەشێك لە ئەندام پەڕلەمانەكانیش  بەدوادا چون بۆ ئەوە دەكەن ، بەڵام كەس نییە وەڵام بداتەوەو گوێ‌ بەقسەی كەسیش نادەن ، چونكە ببڕو بكوژ هەر خۆیانن .  ئەی كەواتە لێرە بەدواوە دەبێ  چی بكەن كە سەرۆكایەتی پەڕلەمانی كوردستان بە یاسا دەسەڵاتی پێدابن بە ئارەزوی خۆیان موڵك و ماڵی دەوڵەت بەدەر لە ڕێنماییەكان  بفرۆشن یان بۆخۆیانی ببەن . لێرە بە دواوە یەكێتی لە سنوری خۆیی و پارتیش لە سنووری خۆی بێترس ئەوەشی ماوە حەپەلوشی دەكەن . ئەگەر 200 دۆنم زەوی بە یەك دیناری قەڵب  بفرۆشن یان بیدەن بە كۆمپانیاكانی نزیك لە خۆیان ، كەس ناتوانێت پرسینەوەیان  لەگەڵ بكات ، چونكە پەڕلەمانەكەی  بەناو نوێنەری هاوڵاتیان  دەسەڵاتی ڕەهای پێ داون . ئەم یاسا تازەیە لە 18 ی  ئەم  مانگەوە دەكەوێتە بواری جێبەجێكردنەوە و دوو مانگ بەسەر دەركردنێدا تێدەپەڕێت . ئەگەر بە نمونە شاری  سلێمانی بهێنمەوە  هێشتا ئەم یاسایە نەخراوەتە بواری جێبەجێكردنەوە  دەبینی هەرچی زەوی باش  و بەنرخ هەیە دەستی بەسەر دا گیراو ئەوەتا   ئێستا كار گەیشتۆتە باسی  فرۆشتنی قوتابخانەكان و  فرۆشتنی خەستەخانەی فێركاری و  بینای مەحكەمەی كۆن دەكرێت  بە كەرتی تایبەت  تەنانەت لە هەندێ شوێن  ئەو زەویانەی بۆ باخچەش دیاری كراون ، دەستیان بەسەردا گیراوە . بەنزینخانەی چاڵەكە نزیك دادگای سلێمانی دوڕیانی سەرچنار بڕیار وابو بكرێـە باخچە بۆ جوانكردنی شارەكە ، ئەوەتا خەریكن تاوەری نیشتەجێبونی لێدروست دەكەن  .  بە سەدان پارچە زەوی بەبێ ئیفڕاز هەوایی دابەش كراون.   لە ڕاپۆرتێكی تایبەتدا باسی زیادەڕەویەكانی  ناو شاری  سلێمانی دەكەم و گومانیشم نییە ئەوەی لە سنووری  پارتی كراوەو دەكرێـت دوو ئەوەندەی  سنووری یەكێتییە ، بۆ داهاتوش خوا ڕوحم بە هەمومان بكات و ئەگەر بێدەنگ بین خۆشمان دەفرۆشن . داواكارم لە هەموو لایەك   بە زوترین كات بێنە دەنگ و   داوابكەن  مادەی ( 34)  لەیاساكە  لابەرن  كە بە پێی ئەو مادەیە  دەسەڵاتی ڕەها دراوە  بە سەرۆكایەتی ئەنجومەنی  وەزیران  بۆ تاڵان فرۆشی   مومتەلەكاتی   حكومەت بكەوێتە بواری جێبەجێكردنەوە و هەڵوەشێنرێـتەوە .  ئەگەر خەڵك بێدەنگ بێت ، دواجار كەسیش حەقی گلەیی نابێت و مانای وایە هەموان ڕازین  بە براگەورەیی ئەوانە .  دڵنیاتان دەكەمەوە زوربەی ئەندام پەڕلەمانەكان خۆشیان ئاگاداری  مەترسی دەركردنی ئەم یاسایەنین و  ڕەنگە دەركیان پێ نەكردبێت و كڵاویان چوبێتەسەر . پرسیار ئەوەیە ئەگەر بڵێین  ئەندامانی پەڕلەمانی  پارتی و یەكێتی بە زۆرینەش  ئەویاسایەنەیان تێپەڕاندبێت بۆ بەرژەوەندی حیزبەكەیان ، ئەی ئەندامانی پەڕلەمانی گۆڕان و كۆمەڵ و یەكگرتو و نەوەی نوێ‌ بۆچی هیچ كاردانەوەیە كیان نەبوەو بێدەنگ بون . ئەی باشە ئەو ئەندام پەڕلەمانانەی  بەردەوام بەدوای زیادەڕەویەكانەوەن و  ڕاپۆت دەنوسن ، بۆچی نەهاتنە دەنگ ؟.  ئەوە بەڵگەی ئەوەیە كە زوربەی ئەندام پەڕلەمانەكان  ئاگاداری مەترسی ئەو بڕیارە نەبون  كە خۆیان دەستیان هەبوە لە دەركردنی . یان ئاگادار بون و گوێرایەڵی  حیزبەكانی خۆیان كردوە . ئەوەی زۆر گرنگەو شایانی باسە لێرەدا ئاماژەی بۆ بكەم  ئەوەیە : ئایا ئەم یاسایەی پەڕلەمان دەری كردوە  بە حوكمی زۆرینەو كەمێنە پەسندكراوە  ، یان بەسەریاندا تێ پەڕیوە ؟ ئەگەر بە حوكمی زۆرینەو كەمینە پەسند كرابێت ، ئەوە كارەساتێكی زۆر گەورەیە .  ئەگەر بەسەریاندا تێپەڕیبێت  ئەوە كارە ساتەكە زۆر گەورەتر و ترسناكترە . ئەوەی ماوەتە بیڵێم  ئاماژە كردنە بە قسەی برای خۆشەویستم كاك ئەبوبەكر هەڵەدنی كە خۆشی هەر ئەندام پەڕلەمانە  كە باسی نۆبە  گاڕان و پەڕلەمانی كردبوو  بەڕاستی نازانم دەقی  قسەكەی چۆن بوەو بە بە هەڵە بە ناوی ئەوەوە قسە نەكەم ، بەڵام خۆم دەڵێم  :  تا ئەو كاتەی هەڵبژاردن و دیارێكردنی ئەندامانی پەڕلەمان  بە پێی یاسای  نۆبەگاڕانی   گوندەكان بێت حاڵمان لەئێستا باشتر نابێـت و لێرەش بەدواوە  سەد كەلاوە بە پۆلێك دەكڕیت .  باهاوڵاتیان باش بیر بكەنەوەو كەمێك بێنەوە هۆش خۆیان كێیان  كردۆتە نوێنەری خۆیان و لە داهاتوشدا دەبی َدەنگ بە كێ بدەن و وەكو دەڵێن ئەگەر ئەم جارە بە هەڵەیاندا بردم خوا بیانگرێت و حەقی منیان لێ بكاتەوە . خۆ ئەگەر جارێكی تر بە هەڵەیاندا بردم  خوا خۆم بگرێت .                                       

هیوا سەید سەلیم     ئێمە لە هەرێمێک ژیان دەکەین پڕ لە رووداوی سەیرو سەمەرە، لە هەرێمی کوردستان ململانێی حزبی هەموو سنورێکی ئاسایی خۆی تێپەڕاندووە، لە یەکتر شکاندن بگرە،  تا تۆمەت هەڵبەستن بۆیەکتری و تەنانەت پەنا بردنە بەر کارتی دووژمنان و نەیاران بۆ زەفەر بردن بە ئەویتر.  بۆیە دەبێت هەموومان پێشبینی ئەوە بکەین تا دەگەینە رۆژی  ١٠/١٠ /٢٠٢١، کە کاتی هەڵبژاردنی پێشوەختەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە،  رۆژێک لە مانشێتی ماڵپەڕەکانی ئەو زۆنە بنووسرێت: " بەرپرسێکی ئەولا دەستی هەبووە لە کوشتنی جۆن کەندی سەرۆکی ئەمەریکا!!"  جارێ بەبێ ئەوەی کەس لە راست ودرووستی هەواڵەکە وردببێتەوە، لایەنگرانی ئەو حزبە دێن وەک سەرچاوە راست هەواڵەکە وەرد دەگرن و بڵاوی دەکەنەوە،  و کۆمێنتی خۆیان لەسەر دەنووسن، ئاخر ئەوە زانیاری ووردی حزبە!! پێویست بەوە ناکات کەس بپرسێت کە ئایا ئەو بەرپرسەی ئەولا کە تۆمەتەکەی خراوەتە پاڵ لە کاتی تیرۆری جۆن کەندی تەمەنی چەند بووە؟  تەنانەت بەلایانەوە گرنگ نیە کەسی تۆمتبار لە کاتی تیرۆری جۆن کەنەدی لە ژیاندابووە یان نا، گرنگ کەرستەی هەواڵەکەیە تا بازاڕی ململانێکەی پێ گەرم بکرێت. ئەمجارەیان رێک دوای ئەوە،  لایەنی بەرامبەر دێت هەواڵێکی لەو شیوەیە لەسەر بەرپرسێکی زۆنی ئەوبەر دزە پێدەکات  لە ماڵپەرەکەی نزیک لە خۆی دەنووسێت: " لە سەرچاوەیەکی باوەڕ پێکراو کە ناوەکەی لای ئێمە پارێزراوە زانیومانە کە ئەو فڕۆکەیەی کە ئۆجالانی لە نەیرۆبی گواستۆتەوە بۆ تورکیا هی بەرپرسێکی باڵای حزبی ئەو بەرە!" ئیتر ئەمجارەیان پەیجەکانی ئەو بەر دەکەونە کار و ترش و خوێی هەواڵەکە دەکەن، یەک  دەڵێت:  "ئەو فڕۆکەیە بە پارەی دزراوی خەڵک  کڕدراوە و خیانەتی پێدەکرێت"  ئەویتر کۆمێنت دەنووسێت کە "زوو دەمانزانی گیرانی ئۆجالان بە پلانی ناوخۆیی ئەنجامدراوە" سەدان کۆمێنتی لەو شێوەیە.   بەبێ ئەوەی کەس پرسیار بکات ئەرێ ساڵی ١٩٩٩ هیچ حزبێکی کوردستان فڕۆکەی هەبووە؟  بەڵام ئەو پرسیارە زۆر گرنگ نیە،  چونکە ئەو سەرچاوەیەی ماڵپەڕە حزبیەکە پشتی پێ بەستووە هەرگیز هەواڵی ناڕاست بڵاوناکاتەوە، ئەمە قسەی موریدێکی حزبیە. وەرن سەیر بکەن لە وڵاتان کەرستەی بانگەشەی هەڵبژاردن بریتی دەبێت لە کارنامەی هەڵبژاردن و خزمەتەکانی ئەو لایەنانە کە پێشکەشی خەڵکیان کردووە.   کەچی لێرە لە هەرێمی کوردستان دەبێت لە ئێستاوە چاوەڕوانی سەدان هەواڵی فەیک بین،  کە لایەنەکان لە دژی یەکتری بڵاویدەکەنەوە، ئەویش بە هۆی ئەوەی لە کوردستان هیچ لایەنێک نەک لەسەر هەواڵی ناڕاست (فەیک) باج نادات،  بگرە سەدان بەڵینی هەڵبژاردن جێبەجێ ناکرێت کەچی وەک ئەوەی هیچ رووینەدابێت. لە ئێستادا کە چوار مانگی ماوە بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق،  ئەویش ئەگەر لە کاتی دیاریکراو ئەنجام بدرێت،  دەبێت لەبەر شەڕی نادرووستی راگەیاندنی پارتی و یەکێتی، هەموومان دەستمان لەسەر دڵمان بێت، نەوەک ئەو شەڕە راگەیاندنە بگۆڕێت بۆ شەڕی چەکداری، چونکە ئێمە مارانگاز بووینە ناحەقمان نیە لە خشەی مار بترسین.  دواجار دەڵێین  نابێت  شەڕی راگەیاندن و هەواڵە فەیکەکان،  پرسە جدیەکانمان لەبیر ببەنەوە، چونکە خەڵکی کوردستان پێویستی بەوەیە کە لە سایەی ژیانێکی پڕ کەرامەت بژیت، نەک  قوتی ژیان و ئازادی لێ زەوت بکرێت، و بەشەڕێک سەرقال بکرێت کە مەبەست لێی شاردنەوەی داوا ڕەواکانی خەڵکە، بەڵام وا بڕوات دەبێت چاوەڕوانی پێشهاتی سەیرتر بکەین.

سەلام عەبدوڵڵا دەستێوەردان ئەوە نییە مۆڵەت بدرێ بە دادگا و دادوەر بڕیاری سەربەخۆی بدات و بەپێی خاڵە یاساییەکان و لەبەر سێبەری یاسا بڕیارەکانی خۆی بدات. دادوەر کاتێک دەتوانێت بڕیار بدات کە چوارچێوە و شێوەیەکی تاوانەکەی لا دیار و ئاشکرا بێت و بەپێی بەڵگەکانی بەردەست بڕیار دەدات، بۆیە بۆ تانە لەو جۆرە بڕیارانە تەنیا دەبێ لەڕێی کەسانی شارەزا و پسپۆڕی یاسایییەوە بێت و ئەو دەقە یاسایییانە بەپێی یاسا رەت بکرێنەوە یان رەخنەیان لێبگیرێ. ئەوە کاری هەموو کەسێک نییە کە دەست بەرێت بۆ ئەو کارانەی کە پسپۆڕی دەوێت و کاری هەموو کەسێک نییە هەتا ئەگەر ئەو کەسە ئەندامی سەرکردایەتیی حزبێک یان سەرکردەیەکی سیاسیش بێت. لەراستیدا قسەکردنی کەسانی سیاسی و سەرەک فراکسیۆن و ئەندامی سەرکردایەتی لە مەڕ مەسەلەی دادگا و یاساکان ئەوە خۆی خودی دەستێوەردانە لە دادگا و یاسا. ئەوانەی سزادراون لە دادگایەکی ئاشکرا و بە ئامادەبوونی نوێنەری وڵاتان و UN و رۆژنامەنووسان دادگایی کراون و پارێزەری خۆشیان ئامادەی دادگا بووە و داکۆکیی یاسایی خۆی کردووە. دادگای بەرایی بڕیاری خۆی داوە بە زیندانیکردنی تۆمەتباران بە شەش ساڵ و پاشان رێچکەی ئوسولیی خۆی وەرگرتووە و لەدادگای پێداچوونەوەشدا ئەو سزایانە پشتڕاست کراونەتەوە و دانیان پێدا نراوە. بۆیە کێشەکە لەڕووی یاسایییەوە کۆتایی هاتووە، بەڵام دەستێوەردان ئەوەیە خەڵکانی ناپسپۆڕ و نەشارەزا و بۆ مەبەستی ئاژاوە و سواڵیی دەنگ تانە لە بڕیاری دادگا بدەن و وەک ناشرینکردنی هەرێم و دەزگا دەستوورییەکانی بەرانبەر جیهان بەکاری بهێنن، کە لەراستیدا ئەمە دەستێوەردانە نەک بڕیاری دادگا. گەر ئەوانەی بانگەشەی سەربەخۆییی دادگا و یاسا لە هەرێم دەکەن، دەبێ ئەوان خۆیان دەست لە چەواشەکاریی و ورووژاندنی خەڵک و لەکەدارکردنی هەرێم و دادگاکانی هەڵبگرن و چیدی جەماوەر بە لاڕێدا نەبەن و واز لە دادگا بهێنن با بڕیاری خۆی بەپێی یاسا بدات. لەکۆتاییدا دەڵێین: ئەو پێنج کەسە لەسەر فەرمانی دادگای لێکۆڵینەوەی دهۆک و بەپێی مادەی (156) لەیاسای سزادانی عێراقی ژمارە (21بۆ ساڵی2001) دەستگیر کرابوون. ئەم یاسایەش لەپەرلەمانی هەرێمی کوردستان هەموار کراوە و جێبەجێ دەکرێت و هەر بەم یاسایەش حوکم دراون.  

د.هۆگر عومەر ماوەیەکە کۆمەڵێک میدیای ناوخۆی هەرێمی کوردستان بابەتێکی یاهو نیوزیان گەورە کردووە و خەڵکێکی زۆریان بە خۆیانەوە مەشغوڵ کردووە. ئەمە یەکەم جار نیە بابەتی کەم بایەخی لەم شێوازە گەورە دەکرێت و فوو بە نووسەرەکەیدا دەکرێت، بۆیە ویستم لەسەر ئەم بابەتە کەمێک بوەستین و ورد و دروستی ئەم ڕاپۆرتە ئاشکرا بکەین.  نوسەری سەرەکی بابەتەکە کەسێکە بە ناوی جاک مۆرفی لەگەڵ کەسێکی نەناسراوی تر بە ناوی زاک دۆرفمان. جاک گەنجێکی ئەمریکیەو تەنها شەهادەی بەکالۆرێۆسی هەیە و لە ٢٠١٩ وە خۆی بە ڕۆژنامەوان ناساندوەو بەهیچ شێوەیەک لە هیچ دەزگایەکی ڕەگەیاندنی باوەڕپێکراودا بابەتی بڵاونەکردوەتەوە. جال دۆرفی پێشتر لەسوپای ئەمریکادا وەکو سەربازێکی ئاسای کاری کردوەو تەنها لە سوپادا وەکو قەناس بەدەست ئیشی کردوەو  لە ساڵی ٢٠١٠ وە لە سوپادا نەماوە و لە هیچ شوێنێکی دیکەش بەرپرسیاریەتی نەبووە. لە ٢٠١٠ بۆ ٢٠١٩ خۆی وەکو ڕۆماننوس و چیرۆکنووس ناساندوە لە کاتێکدا هیچ ڕۆمانێکی بڵاونەکردوەتەوە.  زۆرجار ئەو کەسانەی کە لە سوپای ئەمریکا کاردەکەن تووشی چەندین نەخۆشی دەروونی دەبنەوە و دوای ئەوەش کە دەسبەرداری کاری سەربازی ئەبن ڕێژەیەکی زۆریان بێکار ئەبن و ئەبن بە هۆملێس واتە ئەوانەی کەلەسەر کوچەو کۆڵانەکان دەمێننەوە، هەر لەبەر ئەمەش ڕێژەیەکی زۆریان تووشی ڕووداوی خۆکوشتن ئەبن.  لە ساڵی ٢٠١٩ دا لە کۆی ٦٣٠.٠٠٠ هۆملێسدا ٦٧،٠٠٠ ی ئەو ڕێژەیە ئەو سەربازانە بوون کە لە ڕیزی سوپای ئەمریکادا خزمەتیان کردبوو، وە لەهەر ڕۆژێکدا لە ئەمریکا ١٧ سەربازی پێشوو خۆیان دەکوژن کە دەکاتە نزیکەی ٦٢٠٠ کەس لە ساڵێکدا.  جال مۆرفی پێشتر لە سوپای ئەمریکا لە عێراق و ئەفغانستان کاری کردوەو دواتر کە دەستبەرداری سوپای ئەمریکا بووە وەکو هەر سەربازێکی تری ئاسای تووشی هەمان ئەو كێشانە بەووەتەوە. بۆیە زۆرجار بۆ دابینکردنی بژێوی ژیانیان بابەتی فیکشن (ناڕاستی یان چیرۆکی دروستکراو) بۆ دەزگاکان دەنێرن لەبەرامبەر بڕە پارەیەکدا تاوەکو خوێنەری ئەو دەزگایانە زیاد بکات وە دووریش نیە لایەنێکی دیاریکراو وە بۆ مەبەستی دیاریکراو کەسانێکی لەو جۆرە بەکرێبگرێت بۆ دروستکردنی چیرۆکێک کەخزمەتی بەرژەوەندی لایەنێکی دیاریکراو بکات بە شێواندن و هەڵگەڕاندنەوەی ڕاستیەکان.  سەبارەت بە ڕاپۆرتەکە نوسەرەکە  بە مەبەست یان بە نەزانی کۆمەڵێک هەڵەی ئەنجامداوە لە گرنگترینیان کاتێک باسی دژە تیرۆری هەرێمی کوردستانی کردووە لینکی کردووە بەباتێکی ترەوە کە  پۆڵاد تاڵەبانی بە سەرۆکی دەزگای دژە تیرۆری هەرێمی کوردستان ناساندوە، لە کاتێکدا سەرۆکی دەزگای دژە تیرۆری هەرێمی کوردستان لای پارتی دیموکراتی کوردستانە و نوسەر بە هەڵە یان بە مەبەست ئەو کارەی کردوە. سەبارەت بە شێوازی کوشتن قاسم سلێمانی و ئەو لایەنانەی بەشداری هەڵمەتەکە بوون شتێکی شاراوە نیە و لە چەندین شوێن و میدیای باوەڕپێکراوی تردا ووردەکاریەکان بڵاوکراوەتەوە بەڵام هەرگیز ناوی هیچ لایەنێکی هەرێمی کوردستان نەهاتووە. ئەوەی ئاشکرایە کە چەندین هێزی تایبەتی ئەمریکا لەم کوشتنەدا بەشدار بوون بە هاوکاری لەگەڵ باڵێوزخانەی ئەمریکا لە بەغداد کە چەندین مانگ پێشوەختە پلانی بۆ داڕێژراوە، هەموو ووردەکارییەکان و بەڵگەکان لە نیویۆرک تایمز و واشنتنپۆست دا باس کراوە و بەهیچ شێوەیەک باس لە دژەتیرۆری یەکێتی نەکراوە ، وە ئاشکراوە لای پسپۆرە ئەمریکەکان کە ئەم دوو ناوەندە میدیاییە بابەت و بلاوکراوەکانیان جێگەی بایەخ و برواپێکردنە ، بەپێچەوانەی یاهوو نیوز و نوسەری ناوبراو کە زۆرجار لە بەرامبەر برێک پارەدا ئامادەی هەموو جۆرە نوسینێکی نازانستی و بێبەڵگەن. ئەو نوسەرانەی کە لەبواری تیرۆر و دژە تیرۆر (تیرۆریزم و کاونتەر-تیرۆریزم) ئەنوسن و لێکۆڵینەوە ئەکەن لە ئەمریکادا بە گشتی کەسانی دیارن و نوسین و توێژینەوەکانیان جێگای بایەخی دەزگاو میدیا جیهانیەکانن بەڵام بە هیچ شیوەیەک کەسانی وەکو جاک مۆرفی هەرگیز نە لە ئەمریکا و نە لە دەرەی ئەمریکاش بەو پسپۆڕیەوە نەناسراون؛ چونکە لە ئێستادا بواری تیرۆریزم و کاونتەر-تیرۆریزم بوارێکی تایبەتە و لەزانکۆ و ناوەندە ئەکادیمیە ئەمریکیەکاندا دەخوێنرێت. هەروەکو چۆن من لە زانکۆی جۆرجیا و لە سکوڵی سام نوون بۆ پەیوەندیە نێودەوڵەتیەکان بابەتی تیرۆریزمم بە ئەکادیمی خوێندوە و لە ژێر دەستی کەسانی پسپۆڕی ئەو بوارەدا. بۆیە گرنگترین شت لە هەر بڵاوکراوەیەکدا ئەوەیە ئایا نوسەرەکەی تا چ ڕادەیەک نوسەرێکی باوەڕپێکراوە و وە تا چ ڕادەیەک جێگای بایەخی ناوەندە زانستیەکانە.  ئەو دەزگایەی کە جاک مۆرفی ئەو نوسینەی تێدا بڵاوکردوەتەوە یاهو نیوزە، کە بە هیچ شیوەیەک دەزگایەکی میدیای باوەڕپێکراو نیەو ئەو نوسینانەی کە لەو دەزگایەدا بڵاو دەکرێتەوە بە هیچ شێوەیەک نە جێگای باوەڕ و نەجێگای بایەخی ناوەند و  لایەنە ئەکادیمی و زانستیەکانە. یاهو زیاتر ئەو بابەتانە بڵاو دەکاتەوە کە ئەبێتە جێگای تێڕامان و سەرنج و هۆشی خەڵک بۆ لای خۆی ڕادەکێشیت و خوێنەری زیاد دەکات، ئەو بابەتەش کە بڵاوکراوەتەوە لە یاهو بەسەرسوڕمانیەوە لە کوردستان بایەخێکی زۆری پێدرا و گەورە کرا سەرنجی خەڵکانێکی زۆری بە لای خۆیدا ڕاکێشیا لە کاتێکدا کە ئەبوایە پشتگوێ بخرێت و شتی لەو شێوازە گەورە نەکرێت، بەڵام بە داخەوە یاهو لەم بابەتەدا سەرکەوتوو بوو لەوەی کە سەرنجی خەڵکانێکی زۆری بە لای خۆیدا ڕاکێشا. ئەمە وایکرد تەنانەت دەزگای دژە تیرۆری یەکێتیش ڕاگەیاندراوی ڕەسمی بڵاوبکاتەوە وەڵامی ئەو بابەتە بداتەوە کە بە بۆچوونی من پێویستی بە ڕوونکردنەوە نەبوو، چونکە نە نوسەرەکە و نە ئەو دەزگایەیەشی کە نوسینەکەی تێدا بڵاو بوەتەوە شایانی وەلامدانەوە نەبوون. یاهو لە ئەمریکا بەوە ناسراوە کە ئەو نوسینانەی تێدا بڵاو ئەکرێتەوە لایەنگیریانەیە وە ئەو بابەتانەی کە تێیدا بڵاو دەکرێتەوە لەسەر بنەمای فاکت یاخود بەڵگە نیە و بەڵکو ڕاو بۆچوونی نوسەرە هەربۆیە لە هیچ دەزگا و ناوەندێکی ئەکادیمی ئەو بابەتانە جێگای بایەخ نیە کە لە یاهودا بڵاو دەکرێنەوە.  هەربۆیە دەتوانین بڵێین راپۆرتەکەی یاهوو نیوز و جاک مۆرفی بە تەواوی دوورە لە راستییە و پێچەوانەی ئەو بەڵگانەیە کە لە نیویۆرک تایمز و واشنتنپۆستدا هاتووە و ئەمەش مانای ئەوە دەگەیەنێ کە نوسەر و سایتی ناوبراو بە بەرامبەر ئەم راپۆرتەیان نوسیووە. * شارەزای ئاسایشی نێودەوڵەتی و لێکۆڵەری بواری تیرۆریزم لە ئەمریکا          

د. سەردار عەزیز  وەها دیارە لە هەموو گەڕێکی پەرلەمانیدا، پرسی تێپەڕاندنی دەستور دەوروژێنرێت. دەستور وەها دەبینرێت کە یەکێک بێت لە پایەکانی حوکمڕانی. ئەم بێرە و بردەیە، کۆمەڵێک کاریگەریی هەیە، کە لە ئەنجامدا چیرۆکێک و بڕێکی زۆر لە تەمومژ و لێڵی لە دەوری چەمک و پرۆسەی دەستور دروست دەکات. کاتێک هەر پرسێک دێتە نێو کایەی گشتییەوە و مشتومڕی لە سەر دەکرێت، یان ئەوەیە زیاتر لە دۆخی سروشتی خۆی گەورە دەکرێت یان بێکەڵک دەکرێت. لە هەردوو دۆخەکەدا دۆخی ڕاستەقینەی پرسەکە وون دەبێت.  دەستور دەکرێت چەندین مێژوی هەبێت، مێژوی کۆن، لە حەمورابییەوە، هەروەها مێژوی نوێ، لە مەگناکارتاوە، یان مێژوی زۆر نوێ لە پاش مۆدێلی ئەمریکییەوە. لە گەڵ بە ئەمریکاییبونی دونیا، دەستور وەک بەشێک لە پرۆسەی بە ئەمریکایی بون یان سەپاندنی سیستەمی لیبرال بە دونیادا بڵاوبوەوە. بۆیە چەمکی دەستورگەرێتی، یان کۆنستیتیوشنالیزم، هەمیشە وابەستەیە بە چەمکی حکومەتی بچوک، یان حکومەتی ناچاریی. بەو مانایە حکومەت دەبێت کاتێک هەبێت کە ناچارییە، ئەگینا دەبێت خۆی بە دوور بگرێت لە ژیان و ژیاری کەسەکان. جۆرێک لە لێزییە فێر  laissez faire زۆر بە سادەیی دەستور دەقێکە کە تیایدا خەڵکانێک، لە جێگایەکی تایبەتدا، جاڕی خۆیان دەدەن کە کێن و چۆن دەیانەوێت حوکمی خۆیان بکەن و چی ڕێگەپێدراوەو و چی ڕێگە پێنەدراوە هەروەها چۆنێتی میکانیزمی بەڕێوەچونی دەستورەکە. زۆربەی زۆری دەستورەکانی دونیا قۆپییەن، یان لە یەکترەوە وەرگیراون. بۆیە لە سەردەمی نوێدا دەستور هەمیشە بە چاپ و بڵاوکردنەوە وە بەستراوەتەوە. هەرئەمەشە کە زۆربەی زۆری دەستورەکانی دونیا ئازادی ڕا دەربڕینیان تیادایە، لە کاتێکدا ئازادییەکانی تر هێندە بەرجەستە نین.  بۆ ئەوەی دیدێکی واقیعیمان هەبێت دەبێت تەماشای مێژوی جیهانی ئەم دیاردەیە بکەین و زۆر واقیعییانە لێی بنوارین. بۆ مێژونوسێکی دیاری وەک لیندا کولی گەشەی دەستور ڕاستەوخۆ وابەستەیە بە جەنگەوە. وەک چۆن چارلس تیللی دەڵێت شەڕ دەوڵەت دروست  دەکات و دەوڵەت شەڕ دەکات، لیندا کۆلیش لە کتێبی، چەک و کەشتی و پێنوسدا، ئارگومێنتی ئەوە دەهێنێتەوە کە شەڕ پاڵنەری هەرە سەرەکی دەستور بوە لە دونیادا  Linda Colley THE GUN, THE SHIP, AND THE PEN: Warfare, Constitutions, and the Making of the Modern World بەم پێیە دەستور بریتی نەبوە لە خواستی گشتی و بەشێک نەبوە لە پرۆسەی دیموکراسی، بەڵکو ڕاستەوخۆ پەیوەستە بە شەڕ و مۆدێرنەوە. دەوڵەت لە ڕێگای دەستورەوە ناوەو دەرەوەی خۆی ڕێکدەخات. ئەگەر بە زمانی مۆدرێنە قسەبکەین دەستور پرۆسەی سنورڕێژییە. مەبەستمان لە پرۆسەی سنورڕێژیی ئەوەیە کە  سنوری دەسەڵاتەکان دیاری دەکرێت، چۆنێتی پەیوەندییان دادەڕێژرێت، ئازادییەکان و مافەکان دیاری دەکرێن. هەمیشە هەندێک ماف و ئازادی وەلا دەخرێن. لە ئەنجامدا دەستور تەنها یەک لایەنە نیە: ببەخشێت یان ڕێگە بدات بەڵکو لە هەمانکاتدا دەکرێت ڕێگر بێت. بە گشتی دەستور ئامرازێکی تەکنەلۆجیای دەسەڵاتە، کە بنەمایەک دادەڕێژێت بۆ ئەوەی سیستەمی یاسایی لە هەناو کۆمەڵگادا بەڕێوەبچێت. لە هەمانکاتدا لە سایەیدا ڕۆژانە لە ئاساتە جیاوازەکاندا یاسا بەرهەم بێت. بۆیە دەستور چەندێکی نوسراوە، هەمیشە بڕی زۆری بە نەنوسراو دەمێنێتەوە. لێرەدا نەنوسراو مەبەستمان لە ئەو فۆرمیولەیە کە لە سیستەمی بەریتانیدا هەیە، کە لە سەر بنەمای پێشینەیی بەردەوام یاسا بەرهەمدێت. سادەترین ڕاستی لە ئەمەوە هەڵینجێنین ئەوەیە کە دەستور جێگای هەموو شتێکی تیادانابێتەوە و بەردەوام بە ئەبستراکت و ناڕون دەمێنێتەوە. لێرەدا بە تایبەت قسە لە سەر دەستور بە کوردی دەکەم. دەقی پرۆژەی دەستوری هەرێم، سەرەتا موکەڕەم تاڵەبانی بە زمانی عەرەبی نوسیویەتی و پاشان وەرگێڕدراوەتە سەر کوردی. ئەمە لاوازییەکی گەورەیە. دەقی وەرگێڕدراو هەمیشە وابەستەی دونیابینی دەقی سەرەکییە، هەرگیز سەربەخۆیی خۆی بەدەست ناهێنێت. دیارە یاسا خوێندن و پیادەکردنی یاسا لە کوردستان بە عەرەبییە، بۆیە هەموو ئەوانەی لە سەر پرسی دەستور کاردەکەن زمانی کوردی بە باشی نازانن و ناتوانن  بە کوردی یاساییانە بیربکەنەوە.  دەتوانین بڵێین کە سەرتاپا ڕژێمی بیرکردنەوە کوردی نیە.  (لێرەدا چەمکی ڕژێمی بیرکردنەوە فۆکۆییانە بەکاردەبەین، لە سەر هاوتای چەمکی ڕژێمی ڕاستی).  زمانی کوردی زمانێکی ئێجگار دەوڵەمەندە، بەڵام وەک زۆر زمانەکانی تری ڕۆژهەڵات زمانی سیستەم نیە بەڵکو زمانی هەستە، بۆیە دەربڕینی هەست و سۆز، بە تایبەتی بە زمانێكی ئەدەبی، تیایدا ئاسانە، لە بەرامبەردا دەربڕین بە زمانی سیستەم ئاسان نیە، چونکە پێویستی بە بونیادنان و ئامادەکاری هەیە، ئەمەش لە توانای زۆربەی یاسا داڕێژەراندانیە لە کوردستان. بۆیە لیژنەی دەستور ئەگەر دروست بکرێت دەبێت شارەزاییەکی زمانی تیادابێت. سەرباری ئەمە دەقی دەستور زۆرجار پڕ لە پەنهان دەمێنێتەوە.  ئەم دیاردەی شاعیریبونی دەقی یاسایی لە چین زۆر بڵاوەو کێشەی گەورە بۆ غەیرە چینییەکان دروست دەکات. لێرەدا پێم باشە ڕوداوێکی سەرنجڕاکێش لە مێژوی ئەمریکا بگێڕمەوە. ڕۆژێک لە ساڵی ١٩٤٧ سێ نیمچە شێت لە شاری پرینستۆنی ئەمریکییەوە بە ئۆتۆمبیل دەڕۆن بۆ ترینتۆن. سێ شێتەکە یەکێکیان ناوی ئاینشتاینە، کە ناسراوە، ئەویتریان ئۆسکار مۆرگنشتێرن، کە خاوەنی ئۆتۆمبیلەکە دەبێت و  لە دونیادا بە ئەوە ناسراوە کە دۆزەرەوەی تیورەی یارییە game theory سێیەمیان فەیلەسوف و لۆجیکناسی ناسراو کوێرت گۆدێلە. هەرسێکەیان هەڵاتوی دەستی نازین. بۆنەکەش ئەوەیە کە کوێرت پاسەپۆرتی ئەمریکی وەردەگرێت. بۆ گاڵتە لە ڕێگادا ئاینشتاین سەردەخاتە سەر کوێرت و پێی دەڵێت، خۆت ئامادەکردوە بۆ تاقیکردنەوەکە؟ مەبەستی لە ئەوەیە کە لە کاتی پێدانی پاسەپۆرتدا پرسیار دەربارەی دەستوری ئەمریکی دەکەن. کوێرت لە وەڵامدا دەڵێت ماوەیەکە لە دەستوری ئەمریکی  دەکۆڵمەوە، ئەوەم بۆ دەرکەوتوە کە لە ڕێگای ئەم دەستورەوە دەتوانیت جاڕی دیکتاتۆریەت بدەی بەبێ ئەوەی پێویستت بە کودەتا هەبێت. ئاینشتاین و مۆرگنشتێرن دەزانن کە کویرت گۆدێل بلیمەتە، بەڵام لە ئاستی سیاسیدا کەمێک سادەیە. بۆیە داوی لێدەکەن کە ئەو پرسە لە دادگا نەوروژێنێت. بەڵام ئەم ئامۆژگارییە هیچ سودی نیە، کوێرت پرسەکە لە دادگا دەوروژێنێت، بەڵام دادوەرەکە ئاینشتاین دەناسێت و ناهێڵیت کویرت زۆر قسە بکات دانیشتنەکە کۆتایی پێدێنێت.  ئەمرۆ لە دونیادا لوپهۆڵ یان بۆشایی یاسایی گۆدێل ناسراوە. ئەوەی گۆدێل لە دەستوری ئەمریکیدا هەستی پێکردبوو ئەوەبو کە لە دەقی دەستورەکەدا بڕگەی هەموارکردنەوە هەیە. ئەمرۆ لە زۆربەی دەستورەکانی دونیادا، بڕگەیەک یان زیاتر دەربارەی هەموارکردنەوەی دەستور هەیە. گۆدێل دەڵێت بەپێی ئەم بڕگەی هەموارکردنەوەیە دەتوانرێت هەر ئەم بڕگەی هەموارکردنەوەیە لاببرێت، پاش ئەوەی کە لە قازانجی کەسی بە دیکتاتۆربودا هەموار دەکرێتەوە. ئەم دیاردەیە کەمێک هاوشێوەیی هەیە لە گەڵ یاسای ڕاگەیاندنی باری نائاساییدا، کاتێک یاسا خۆی پەکدەخات، بە پێی خواست یان دەسەڵاتی سەروەر، بە پێی پێناسە بەناوبانگەکەی کارل شمت. ئەمە دەرخەری ڕەهەندە ترسناکەکەی دەستورە کە چەندێک دەتوانرێت بکرێت بە ئامرازی سەرکوتکردن.   کاتێک لە هاوڕێیانم پرسی دەربارەی پێویست بونی دەستورێک بۆ هەرێم، بڕی زۆریان بە پێویستیان زانی بەڵام کۆمەڵێک نیگەرانیان هەبوو، لە هەر دیاریترینیان جێبەجێنەکردنیەتی. هەبونی دەستوری جوان بەڵام کار پێنەکراو، یەکێکە لە دیاردە بڵاوەکانی دونیا. ئەمە خەسڵەتی سیستەم سۆشیالیستییەکانە. لە کاتێکدا سیستەمە سۆشیالیستییەکان زۆر بەخشندەن لە وشەی بریقەدار، بەڵام لە بەر نەبونی ئازادی   تیایاندا، هەمیشە دەستور تەنها بە دەقێکی پڕوپاگەندەیی دەمێنێتەوە. دەکرێت بڵێین وەک شتێکی جوانی بێکەڵک، تەنها سودی نۆرماتیڤیشی نیە، چونکە کەس بۆی نیە ڕەخنە بگرێت یان پەنای بۆ بەرێت یان سودی لێببینێت. بۆیە بنەمای پیادەکردنی دەستور بونی ئازادییەکانە. بەڵام بە سودبینین لە تێزی ئەمارتیا سین، ئازادی سودی نیە ئەگەر لە گەڵیدا زەمینەی پیادەکردنی گەشە نەکات. کەسێک بۆ ئەوەی ئازادبێت دەبێت توانای ئازادبون و پیادەکردنی ئازادی پێبەخشرابێت. زۆرجار ئەوە ڕودەدات کە دەستور دەرفێندرێت. مەبەستم لە ئەمە ئەوەیە کە بڕگەیەک یان چەند بڕگەیەک تیایدا زەق دەکرێتەوە و هەموو ئەوانیتر پشتگوێدەخرێت. ئەم جۆرە مامەڵەیە وەها دەکات کە دەستور نەبێتە ڕەنگدانەوەی ڕۆحی کۆمەڵگا و خەڵکەکانی.  دەستور دەبێت لەخۆگربێت، کۆکەرەوەبێت، کۆمەڵگای کوردستانی پێ بناسرێتەوە. ئەگەر سەیری پێشەکی پرۆژەی دەستور بکەیت، دەبینیت کە کۆمەڵێک تراژیدیای ڕیزکردوە و دەڵێت ئێمە کە ئەمانەمان بە سەر هاتوە ئەم دەستورە ڕادەگەیەنین. ئەگەر ئەخلاقی سیاسی ئێمە لە سەر بنەمای تراژیدیاکانمان بێت ئەوا دەبێت بنەمای ئەوە دابڕێژێت کە چۆن کۆتاییان پێبهێنرێت. بەم پێیە دەستور دەبێت جاڕنامەیەک بێت بۆ کەمکردنەوەی ئازار، بە مانا فراوانەکەی. لە دونیای ئەمڕۆدا دەستور ئەو گرنگییەی جارانی نەماوە، چونکە ڕەوشتگەڕێتی کۆتاییهاتوە. ئەوەی ڕەفتاری مرۆڤەکان دادەڕێژێت ئابورییە. لە هەمانکاتدا کۆمەڵە هێزێک کاریگەرن لە ژیان و ژیاری ئێمەدا کە هیچ دەسەڵاتێکمان بە سەریاندانیە، بۆ نمونە بازاڕی جیهانی، ململانێی زلهێزەکان، تەکنەلۆجیا، دراو و زۆر بواری تر.

له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج  به‌یانی ژاندارمێكی فاشیستی تورك بێت له‌ ناو ماڵه‌كانتانا ده‌ستی مناڵه‌كانتان كه‌له‌ پچه‌ بكات ناوێرن له‌ل بكه‌ن چه‌ند بۆیه‌ك خڕن وه‌ك كورده‌كه‌ ده‌ڵێت داوه‌شێن ، هه‌ر له‌ پڕێكا هه‌رچی جنێو فرۆش و سوكی خۆتانه‌ ده‌یهێنه‌ سه‌ر شاشه‌و په‌لاماری یه‌كتری پێده‌ده‌ن " ده‌لێی توله‌ی بن ئاوه‌كه‌ی گۆرانی شاعیرن هه‌رچی جنێوه‌ كه‌ به‌ یه‌كتری ده‌ده‌ن به‌ خۆتانی ده‌ده‌ن " ناوێرن له‌ به‌رانبه‌ر فارسێك ، عه‌ره‌بێك ، توركێكا نقه‌ بكه‌ن كه‌چی بۆ گیان یه‌كتر شیرو تیر له‌ یه‌ك ده‌سون ، وه‌ك چۆن به‌شیر موشیر به‌ ناویه‌وه‌ گوتراوه‌ : له‌ ئاست یه‌كتر دڕن چه‌شنی هه‌ڵۆ یه‌ك داده‌پاچن بۆ  له‌ بۆغه‌یره‌ شڕن چه‌شنی په‌ڕۆ وه‌ك ده‌ست و قاچن بۆ هه‌زار تیره‌و لك و هۆزن وه‌كو دوژمن له‌ یه‌كناچن  ده‌ترسم رۆژێ‌ له‌م خاكه‌ هه‌موو تیاچن وه‌كو سمكۆ  ئاخر وه‌ك تر دژه‌ تیرۆی كوردستانتان له‌ ئێمه‌ كردوه‌ته‌ هێزی ده‌ریای ئه‌مه‌ریكاو كه‌س ناوێرێ‌ له‌ ماڵیشه‌وه‌ باسی بكات ، كه‌چی خۆتان خه‌ریكه‌ شڵپ و شۆی یه‌كتر ده‌رده‌كه‌ن ، به‌ دوای سوككردنی یه‌كه‌وه‌ن ، بۆ رازی كردنی دڵی ئه‌م ئاخوندو ئه‌و سوڵتان ئاماده‌ن پشتی براكانی خۆتان بشكێنن ، توخوا ئێوه‌ شایانی ئه‌وه‌ن رێبه‌رایه‌تی گه‌لێك بكه‌ن . ئیش و كارتان بووه‌ به‌ هه‌ڵدانه‌وه‌ی دۆسیه‌ له‌ سه‌ر یه‌كتر ، بابه‌ ئه‌گه‌ر میله‌ت حسابتان له‌ ته‌كا بكا له‌ شه‌سته‌كانه‌وه‌ تا ئه‌مڕۆ ئه‌وه‌ی ئێوه‌ كردوه‌تانه‌ له‌وه‌ زیاتر دوژمن به‌ كوردی كردووه‌ ده‌بێده‌نگ بن و سه‌ری زێرابه‌كه‌ هه‌ڵمه‌ده‌نه‌وه‌ ، ئێوه‌ دیلی یه‌كترتان ده‌كوشت ، بۆ ئازارو سزای یه‌كتر لاسای عوسمانی و ئه‌تاتورك و سه‌دامتان ده‌كرده‌وه‌ ، زیندانه‌كانی ئێوه‌ هیچی له‌ زیندانه‌كانی توركیاو به‌عس كه‌متر نیه‌ ، به‌ڵام له‌ زیندانه‌كانی ئێوه‌دا تۆمه‌ت و سیناریۆو تاوان بێوێنه‌تره‌ . شه‌رم بتانگرێ‌ یه‌ك رۆژ مرۆڤ و كورد بن ، سبه‌ینێ‌ جه‌ژنه‌ ئه‌و هه‌موو ژه‌هره‌ له‌ كوێوه‌ دێنن ، له‌ بری یه‌كبوون خه‌ریكی فریودانی هه‌واداران و لایه‌نگرانی یه‌كترن ، له‌ داخی یه‌كتر ئاماده‌ن میله‌ت به‌ ڕوت و قوتی بخه‌نه‌ به‌رده‌ست دوژمنه‌كان ، ئه‌وه‌ كه‌س نیه‌ ئه‌م زبڵ و زاكه‌ كۆبكاته‌وه‌ ، كه‌س نیه‌ ئه‌م هه‌موو جنێودان و سوكایه‌تیه‌ رابگرێ‌ ، كه‌س نیه‌ لاپه‌ڕه‌یه‌كی تازه‌ هه‌ڵداته‌وه‌ ، له‌" 2021"دان سه‌رتان هێشتا سه‌ری "1964"ه‌  . كه‌سێتی كوردتان وردو خاش كرد ، كوردتان فێری خیانه‌ت ، خۆ فرۆشی و خاك فرۆشی ، نه‌وت و شوێنه‌وار دزین ، تاڵانی و راووڕووت كرد ، كوردتان كرده‌ دوژمنی یه‌كتر ، ماڵه‌كانتان پڕكرد له‌ ئاژاوه‌و شه‌ڕو جنێو، له‌ رێی كه‌ناڵه‌ سوك ومیت په‌روه‌رده‌كانه‌وه‌ واتان له‌ كورد كرد تف له‌ كوردبوونی خۆی بكات ، هیچتان به‌ جوانی نه‌هێشته‌وه‌ ، هه‌موو شتێكتان ناشرین كرد ، ئه‌وه‌ی دوژمن به‌ گه‌لی كوردی نه‌كرد ئێوه‌ كردتان . له‌ بری ئه‌م هه‌موو سوكایه‌تیه‌ بڕۆن شیعروكانی حاجی قادرو خانی بخوێننه‌وه‌ ، بڕۆن گوێ‌ له‌ محه‌مه‌د عارف جزیری و عه‌لی مه‌ردان بگرن ، ئاوڕێك له‌ ئاكاری شۆڕشگێڕان بده‌نه‌وه‌ ، كه‌مێك به‌ خۆتانا بچنه‌وه‌ ، خه‌ڵك سی ساڵه‌ ئێوه‌ زۆر باش ده‌ناسێ‌ ، ده‌زانێ‌ بای چه‌ندن ، ده‌زانێ‌ چین ، پێویست به‌ كه‌ش و فش و خۆبادان ناكات ، لێ‌ خه‌ڵك ده‌ڵێت به‌ڵكو سبه‌ی وه‌ك ئه‌مڕۆ نه‌بن و باشتر بن . ئێستا له‌ چاوی خه‌ڵكا ئێوه‌ له‌ كۆمپانیای مافیای نه‌وت زیاتر نین ، له‌ چاوی ده‌رو دراوسێشدا له‌ باش جاسوس و راپۆرتی درۆزنانه‌ نووس له‌ سه‌ر یه‌كتر باشتر نین ، ئێوه‌ له‌ دۆخی ئاشتی و پێكه‌وه‌ ژیانی ئاشتیانه‌و لێبورده‌یدا ناتوانن هه‌ڵكه‌ن ، ده‌عبایه‌كی سه‌یرن .