د. نیاز نەجمەدین وەک چۆن لە مارکسیزمدا کۆمەڵگە لە دوو بەش پێکهاتووە، کە بریتین لە سەرمایەدار و کرێکار، ئەم دوو بەشەش زۆربەی کات دانوویان لەگەڵ یەکتر ناکوڵێت، دەوڵەت و نەتەوەش بە هەمان شێوەن: مەرج نییە هاڕمۆنیی بڕۆن و لەسەر رێگای گەشەپێدان بن. دەشێت دژ بە یەکتر بن. لەو شوێنەشدا پشتیوانی یەکترن، دیسان مەرج نییە لەسەر رێگای گەشەپێدان بن. دەوڵەت دەتوانێت گەشەپێدەر بێت و دەشتوانێت روتێنەر بێت مادام لە کۆمەڵێک دەزگا (ئاسایش..دادگا...قوتابخانە...هتد) پێکهاتووە و ئەکتەر و گروپە کۆمەڵایەتییەکان دەتوانن بۆ بەرژەوەندیی خۆیان بەکاریبهێنن. ئەو دەوڵەتانەی لە ناوچەی ئێمەدا دروست بوون و دراوسێمانن یەک لە یەک روتێنەرترن، مرۆڤی روتێنەریش دروست دەکەن. یەکێک لە رێگاکان ئەوەیە دەیکەن بە نەتەوەپەرست. مرۆڤی نەتەوەپەرست، سەر بە دەوڵەت/نەتەوەکە بێت یان خۆی وەک نەیاری پیشان بدات، بارگاوییە بە رقی نەتەوەیی و رەنگە ئامادەش بێت هەموو جۆرە شەڕێک بکات. بڵاوکردنەوەی ترس و شەرعییەتدان بە لەناوبردنی ئەوانی تر لە وەزیفە سەرەکییەکانێتی. لە بەرامبەردا، ئەوەی من خوازیاریم، نەتەوەسازە. نەتەوەساز کەسێکە بۆ ئەوەی شوناسی نەتەوەکەی خۆی جیابکاتەوە و بیپارێزێت، پێشیبخات و دروستی بکات پێویستی بەوە نییە رقی لە نەتەوەیەکی تر بێت، بەڵکو لە مێژووی داگیرکاریی دەکۆڵێتەوە و دەیەوێت تێبگات چی بەسەرهێناوە، پاشان بە مەبەستی خۆپاکردنەوە و دابڕان لەو مێژووە هەنگاو دەنێت. هاوکات دەیەوێت تێبگات هێزە لۆکاڵییەکانیش چییان بەسەرهێناوە و چۆن کەسایەتییان سڕیوەتەوە. کاتێک دەکەویتە داوی نەتەوەپەرستییەوە، ئیدی خۆت وەک بەستەزمان دەبینی، ستەمی خۆت نابینیت، دڵت کەمتر بە ئازاری نەتەوەکانی تر دەسوتێت و رقەکەت رەنگە تا خۆئامادەکردن بۆ شەڕی نەتەوەیی بڕوات، هەمان ئەو شتەی کە لە جیهاندا ملیۆنان مرۆڤی لەناوبرد. بەڵام نەتەوەساز کەسێکە دەزانێت ئەگەر ناسیۆنالیزم تا نەتەوەپەرستیی راکێشێت، بە بیابانەکانی نازیزم دەگات. بەم واتایە، عەرەبێک/تورکێک کە بە رقەوە سەیری کورد دەکات و دەیەوێت بیسڕێتەوە کەوتۆتە داوەکە. بەڵام جیاوازییەک نابینم ئەگەر ئێمەش لاساییان بکەینەوە. لە رووی ئابوورییەوە، بە پێچەوانەی نەتەوەپەرستەوە کە داتا دەشارێتەوە بە بیانووی ئەوەی مەترسییمان لەسەرە یان دەوڵەتمان بۆ دادەمەزرێنێت، نەتەوەساز کەسێکە کە سەرژمێر(جەرد)ی سەرچاوە سروشتیی و مرۆییەکانی دەکات، ئەرشیفیان دەکات، دەزگاکانی هاندەدات رێکوپێک بیانخەنەگەڕ، لە کوێشدا پێویست بوو دامودەزگای بێ لایەنیان بۆ دادەمەزرێنێت تا ئاراستەی ئامانجە گشتییەکانیان بکەن. بەڵام ئایا نەتەوەساز کەسێکە داگیرکاریی لەلا ئاساییە؟ بێگومان نەخێر. ئەوە دیسان نەتەوەپەرستە کە پاراستنی نەتەوەکەی خۆی دەکات بە کەرەستەی داگیرکاریی. نەتەوەساز کەسێکە دژ بە داگیرکارییە بە هەموو جۆرەکانییەوە. یانی ئەگەر سبەینێ عێراق بە مەبەستی (ئەڵێم بە مەبەستی!) داگیرکاریی پەلاماری هەرێمی کوردستان بدات، ئەوا دەبێت بەرگریی بکەین تەنانەت ئەگەر ئێمە هەڵەکەمان کردبێت، بەبێ ئەوەی بترسین لەوەی کێ بە چی تۆمەتبارمان دەکات. لە سەنگەرێکی ئاوادا شتێک نامێنێت بە ناوی پێشمەرگەکانی پارتیی و پێشمەرگەکانی یەکێتیی، ئەوەی هەیە پێشمەرگەی ئەم خاکەن (ئەڵێم پێشمەرگەی خاک، نەک حزب، ئەو پێشمەرگەیەی دەمێکە خەون بە دروستبوونیەوە دەبینین و تا ئێستا هێزە لۆکاڵییەکان نەیانهێشتووە دروست ببێت!). ئەم جیاکارییە یارمەتییمان دەدات دونیابینیی خۆمان داڕێژینەوە، بەوپێیەش پلانەکەمان دیزاین بکەین. بەپێی ئەم جیاکارییە، نەتەوەسازیی دەکەوێتە پێش دامەزراندنی دەوڵەتێکی گەشەپێدەرەوە. دووەم سودی ئەم جیاکارییە ئەوەیە سەیری پرۆژەی نەتەوەسازیی (Nation building) وەک پرۆسەیەکی بەردەوام دەکات و نایبەستێتەوە بە دامەزراندنی دەوڵەتەوە (State building). نەتەوەسازیی شتێک نییە دوابخرێت، کۆڵی لێبەیت، پشتی تێبکەیت، بەڵام دامەزراندنی دەوڵەت شتێکە دەتوانیت دوای بخەیت، بگرە کۆڵی لێ بەیت و پشتی تێبکەیت بە هەندێک مەرج. سێیەمیان ئەوەیە فێرمان دەکات لەوە تێبگەین گەشە و گەشەسەندن پرۆسەیە، بە بازدان ناکرێت، بەڵام بواری ئەوە هەیە پرۆسەکە خێراتر بکرێت. بە کورتیی، بە پێچەوانەی رێگای نەتەوەپەرستییەوە کە تراژیدیای گەورەی لێ دەکەوێتەوە، رێگای نەتەوەسازیی دەمانگەیەنێت بە دامەزراندنی دەوڵەتێکی باشتر و جڵەوکراوتر لەوەی لە ناوچەکەدا هەیە. لە خراپترین حاڵدا، بەشخوراو نابین ئەگەر لە چوارچێوەی دەوڵەتێکی تریشدا(وەک عێراق)، بژین.
(1).gif)
زانا توفیق بەگ لەدوای دەركردنی مەرسومی سەرۆكی هەرێم بۆ دەستنیشانكردنی ڕۆژی هەڵبژاردن، كە دەكاتە 2022/10/1 هەندێ هێزی سیاسی لە چەند بەلاغێكدا، داوای دواخستنیان كرد، بەپاساوی هەمواركردنەوەی یاسای كۆمسیون هاوكات گوڕانكاری لەدەستەی سەرۆكایەتی كۆمسۆن وە بانگەشەی ئەوەیان كرد، كە پابەند نابن بە دیاریكردنی ڕۆژی هەڵبژاردنەوە. دەمەوێ لێرەدا هەندێ سەرنج بخەمەڕوو لەسەر هەندێ هێزی سیاسی یان ئیسلامی، كە ئاستەنگ دەخنە بەردەم پڕۆسەی هەڵبژاردن وە نایەوێ لەو واقیعە تێبگەن كە ڕێژەی دەنگەكانیان كەمی كردوە. لە جیهاندا هیچ هێزێكی سیاسی نادۆزیتەوە كە بەدواداچوون نەكات، بۆ ڕێژەی دەنگەكانی، یان لایەنی كەم هەوڵی ئەوە بدا بزانی هێزی جەماوەری حیزبەكەی لەچ ئاستێكدایە، بۆ چارەسەركردنی كەموكوڕێكانی، تا لە تڕێمی داهاتووی هەڵبژاردندا بتوانێ كێرفی دەنگەكانی زیاد بكات. ئەوەی جێگای هەڵوێستەلەسەركردنە جگە لە پارتی دیموكراتی كوردستان‌و نەوەی نوێ كە پێداگری دەكەن بۆ بە ئەنجام گەیاندنی هەڵبژاردن، باقی هێزو گروپەكانی تری سیاسی لە پەلەقاژییەی دواخستنی ڕۆژی هەڵبژاردنن لە ڕێكەوتی دیاركراودا. یەكێتی نیشتمانی كوردستان موكڕە لەسەر دواخستنی هەڵبژاردن، چونكە لەهەندێ سەرچاوەی نافەرمیەوە باسلەوە دەكرێ، كە ڕێژەیەكی زۆر دەنگەكان لەئەگەری هەڵبژاردندا دەچێت بۆ نەوەی نوێ‌و پارتی، وە خۆری یەكێتی لەئاوابووندایە لە زۆنی سەوزداو كەمبوونەوەی دەسەڵاتی سیاسی یەكێتی لەناوچەی سلێمانی‌و دەروبەردا یەكسانە بە نەمانی دەستبەسەراگرتنی داهاتی سلێمانی‌و كەمبوونەوەی هێزی سەربازی یەكێتی‌و لاوازبوونی پێگەی سیاسی لە ناوخۆ و هەرێمایەتی دا. لێكەوتەكانی دواكەوتنی هەڵبژاردن‌و بەشدارینەكردنی قەڵەمڕەوی یەكێتی لەترسی كەمبوونەوەی دەنگەكان، كاریگەریەكی نەگەتیڤی بۆسەر سومعەی سیاسی‌و كۆی دامەزاوەكان هەرێم دروستدەكات، بەتایبەتی لەسەر ئاستی وڵاتانی دیموكراسی‌و ئەورپادا. لەناۆخۆی كوردستان تاكە هەناسەیەك بۆ داهاتووی هاونیشتمانی، بریتیە لە سندوقەكانی دەنگدان بۆ ئاڵوگوڕی دەسەڵاتی سیاسی‌و باشتركردنی دۆخی ئابووری و سیاسی، كە مافێكی سروشتی خەڵكە وە هەر هەنگاوێك بە ئاڕاستەی لێسەندنەوەی ئەو مافەی هاونیشتمانی و ڕێگری لە پڕۆسەی هەڵبژاردن لەلایەن هەر هێزگەلێكەوە بێت. واتای چوونە دەرەوەیە لە گەمەی دیموكراسی و سیاسی، وە دروستكردنی كەڵكەڵەی دیكتاتوری لەناو دەسەڵاتی سیاسیدا، هەر بۆیە لەم دیدگایەوە دۆڕاندن باشترین بژاردەیە لە هەڵهاتن بۆ ئەو هێزانەی كە دژی پڕۆسەی هەڵبژاردنن.
.gif)
رزگار شێخ حه‌سه‌ن گرنگی و بایه‌خی په‌روه‌رده له كاریگه‌ری و ئه‌نجامه‌كانیدایه له‌سه‌ر ژیانی كۆمه‌ڵایه‌تی و چالاكییه گشتیه‌كاندا، له كۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا زۆرترین مزگه‌وت و قوتابخانه و قوتابی و دامه‌زراوه‌ی په‌روه‌رده‌یی هه‌یه ، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا چه‌ندین كێشه‌ی قورسی كۆمه‌ڵایه‌تی و ئینسانی هه‌ن كه له نه‌بوونی په‌ر‌وه‌رده‌وه دێنه ده‌رێ ، له‌وانه كێشه‌ی كۆمه‌ڵكوژی و ژنكوژی و گه‌نده‌ڵی دارایی له‌ئاستێكی ئیجگار به‌رزدایه، ده‌بێت بگه‌ڕێن و له خۆمان بپرسین ئــایا كــێ به‌رپرسه لــه‌په‌روه‌ردەكردنی كۆمه‌ڵگا ، به كام فه‌لسه‌فه‌ی په‌روه‌رده‌یی تاكی ئێمه په‌روه‌رده ده‌بێت ؟ لـه كێشه په‌روه‌رده‌ییه‌كاندا هه‌میشه حكومه‌ت یه‌كه‌مین نیشانه‌یه كه به‌ته‌واوه‌تی هه‌موو كێشه‌كان ئاڕاسته‌ی ده‌كه‌ین و هه‌موان له ره‌خنه‌گرتن له دواكه‌وتوی و نا كارایی په‌روه‌ده ره‌خنه‌كان ئاراسته‌ی حكومه‌ت و لایه‌نی فه‌رمی ده‌كه‌ین ، به‌ڵام ڕاستیه‌ك هه‌یه كه‌ده‌بێت هه‌موان بیزانین خراپی په‌روه‌رده لـه‌ئه‌نجامی خراپی ئیداره‌دان و رێكخستنیدایه ، واتا له‌گه‌ڵ بونی ژماره‌ی زۆری دامه‌زراوه‌ی په‌روه‌رده‌یی و خوێندنگا و مامۆستا به‌ڵام هه‌مو ئه‌مانه نائاماده‌ن له په‌روه‌رده‌ی كۆمه‌ڵایه‌تیدا ، ڕاسته ئه‌ركێك جێبه‌جێده‌كه‌ن به‌ڵام ئه‌ویش به‌قه‌ده‌ر لێهاتوی قوتابیه‌كه فێری وانه زانستیه‌كانی ده‌كه‌ن واته ئه‌ركه‌كان به شێوه‌یه‌كی گشتی ئه‌ركی فێركارین نه‌ك ئه‌ركی په‌روه‌رده‌یی ، له‌كاتێكدا ئه‌ركی خوێندنگا ته‌نها به فێركردن و پێدانی نمره ته‌واو نابێت به‌ڵكو ئه‌ركێكی په‌روه‌رده‌یی گرنگی له ئه‌ستۆدایه ، ئه‌ركێكی هه‌ره گرنگی قوتابخانه و دامه‌زراوه په‌روه‌رده‌ییه‌كان ئه‌وه‌یه ڕه‌وشت و به‌ها مرۆڤایه‌تیه‌كان فێری خوێندكار بكات تا لێره‌وه جیاوازیه‌كانی ده‌ربخات، كاریگه‌ری له‌سه‌ر په‌روه‌رده‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی و بیركردنه‌وه‌ی تاكه‌كه‌س هه‌بیت ، به‌لام له كۆمه‌ڵگایه‌كدا ڕه‌وشت ته‌نها له له‌شولاری ژناندا ببینرێت ، هه‌میشه ئه‌م كاریگه‌ریه له ڕوئیاو دونیا بینی مامۆستاكاندا ره‌نگبداته‌وه ، هه‌ربۆیه نێرینه‌یه‌ك به‌رهه‌م دێت كه ژن وه‌ك كه‌سێكی سه‌ربه‌خۆ ته‌ماشا ناكات و هه‌میشه وه‌ك شه‌ره‌فی نێرینه‌ی بنه‌ماڵه سه‌یری ئه‌كات، ئاماده‌یه ڕه‌شه‌كوژی بكات وه‌به‌هه‌مان شێوه‌ش میینه‌یه‌ك به‌رهه‌م دێت كه روانگه‌یه‌كی پیاوسالاری بۆ ئافره‌ت هه‌یه و جه‌سته‌ی ئافره‌ت به شه‌رم و به‌ڵا ئه‌زانێت و داواكاره به‌رده‌وام جه‌سته‌ی ئافره‌ت به‌رانبه‌ر به چاوی پیاو دابپۆشرێت نه‌ك ژنێك له روانگه‌یه‌كی مرۆڤانه‌وه سه‌یری خۆی و ره‌گه‌زه‌كه‌ی به‌رانبه‌ر بكات و بایه‌خ به كوالیتی و ئاستی هوشیاری و زانستی بدات نه‌ك پۆشینی جل و به‌رك بكاته پێوه‌ری باشبوون و رێزی كۆمه‌ڵایه‌تی بوونی واعزه‌كانی سۆشیال میدیا كه‌ته‌نها به وتیـان و گێڕایه‌نه‌وه وتاره‌كانیان ڕازاندۆته‌وه ، گوێی وه‌رگری كوردیان پر كردوه له وه‌عز و نه‌سیحه‌ت ، ئه‌مانه به كرده‌وه بونه‌ته به‌لایه‌كی گه‌وره‌ی بۆ په‌روه‌رده‌كردنی كۆمه‌ڵگا ، به‌شێك له‌مانه ئاراسته‌كراون و به سپۆنسه‌ری ده‌زگا خێرخواز و سیاسیه‌كانیان ئه‌جێندای تایبه‌تی ئایینی و ئایدۆلۆجی جێبه‌جێ ده‌كه‌ن ئه‌مرۆ كۆمه‌ڵگایه‌كمان هه‌یه پڕ له وتارو په‌روه‌رده‌ی دژ به‌یه‌ك ، كه‌هیچ كام له‌وانه چاودێریكراو نین، ته‌نانه‌ت دامه‌زراوه فه‌رمیه په‌روه‌رده‌ییه‌كانیش چاودێریكراو نین ، گه‌ر سه‌ره‌نجێك بده‌ین ده‌بینین دام ده‌زگای فه‌رمی په‌روه‌رده‌یی فه‌لسه‌فه‌یه‌كی په‌روه‌رده‌یی دیاریكراوی نییه ، هه‌ر لایه‌ك له قوتابخانه‌كان ، ده‌زگا په‌روه‌رده‌ییه‌كان به پێی باوه‌ر و ئایدۆلۆجیای خۆی تاكه‌كان كۆمه‌ڵگای ئێمه په‌روه‌رده ئه‌كات ، چه‌ندین ده‌زگا و كاره‌كته‌ری په‌روه‌رده‌یی گرنگ رۆڵیان هه‌یه كه ده‌توانن كاریگه‌ر بن له په‌روه‌رده‌كردنی كۆمه‌ڵگا ده‌كرێت لێره‌دا له باره‌ی هه‌ندێكیانه‌وه بدوێین : - قوتابخانه: دامه‌زراوه‌یه‌كی فه‌رمی ده‌وڵه‌تییه ، به بێ بونی ستراتیجی ساڵانه كارده‌كات و به‌رێوه‌ده‌برێت لــه ژێر میزاجی به‌ڕێوبه‌ری دانراوه ناشاره‌زا له فه‌لسه‌فه‌ی په‌روه‌رده‌یی ، واتا ته‌نها لێپێچینه‌وه‌یه‌ك بكرێت ڕۆتینه كارگێریه‌كانه و ناتوانێت نیشانی بدات چه‌نده ئه‌و ئامانجانه‌ی به‌دی هێناوه له‌و دامه‌زراوه‌كه‌یدا كه له پێناویدا دامه‌زراوه . - مامۆستا : فه‌رمانبه‌رو مرۆڤه مووچه‌خۆره‌كه‌ی ده‌وڵه‌ت كه ته‌نها وه‌رنه‌گرتنی موچه خه‌به‌ری ده‌كاته‌وه ، مامۆستا بێ ئاگایه له پێشكه‌وتنه زانستیه‌كان ، دابڕاو له سیسته‌مه پێشكه‌وتوه‌كانی وانه‌وتنه‌وه ، بێ ئه‌رك لــه به‌رپرسیاری ، ته‌نها چل ده‌قیقه كاتی منداڵ بگرێت له‌به‌رامبه‌ردا كۆتایی ساڵ نمره‌كان بگه‌یه‌نه به ده‌سته‌ی كارگێری له‌به‌رامبه‌ر ده‌رچو ده‌رنه‌چو هیچ ئه‌ركێك له پێدانی كاتی زیاتر به قوتابی ناكه‌وێته ئه‌ستۆی .. - سیسته‌می كار گێڕی په‌روه‌رده : گرنگه له‌م ڕوانگانه‌ی خواره‌وه لێ بڕوانین . یه‌كه‌م : ژماره‌ی زۆری ڕاوێژكارو بڕیاربه‌ده‌سته‌كانی بواری په‌روه‌رده كه پێویسته چاودێربن بۆ پرۆگرامه‌كانی خوێندن ، له‌باڵاترین ئاست له پله‌و ده‌سكه‌وته مادیه‌كان به‌هره‌مه‌ند بن ، به‌ڵام وه‌ك پێویست رۆڵی خۆیان نابینین به‌وه به‌دواداچوون بكه‌ن ئایا پرۆگرام چه‌نده‌ی جێبه‌جێكراوه، ئایا قوتابی لێهاتوی له‌گه‌ڵ پرۆگرام دێته‌وه؟ ئایا سیسته‌م جێبه‌جێكراوه یان ده‌كرێت گۆڕانكاریه به‌په‌له‌كانی دونیا چه‌ندێكی له‌نێوپرۆگرامی ساڵی داهاتو جێكراوه‌ده‌بێت . دووه‌م : سه‌رپه‌رشتیاری : ناوێكی دیاری ناو چاودێركردنی سیستمی په‌روه‌رده و فێركردن ، كه به ئه‌زموونی ده‌ركه‌وتوه شێوازی كاركردن و چاودێریكردنی كۆن بوه و پێویستی به نوێكردنه‌وه‌یه ، پێویسته باشتر ئاگاداری سیستمه‌كه بن ، سوود له ئەزموونه پێشكه‌وتوه‌كانی دنیا وه‌رگرن كه له بواری په‌روه‌رده پێشه‌نگن ، ئه‌وه‌ی گرنگه له‌ئه‌ركی سه‌رپه‌رشتیار به‌دواداچونه بۆ ناوه‌نده‌كانی خویندن، به‌دواچونی پێشكه‌وتنه په‌روه‌رده‌یه‌كان تا بیگوێزنه‌وه بۆ ناوه‌نده‌كانی خوێندن سێ یه‌م : به‌رێوبه‌رایه‌تی په‌روه‌رده‌ییه‌كان هێنده سه‌ر قاڵی ژماره‌و ئامارو سه‌ر موچه‌و فۆرمه جۆراو جۆره‌كانی داواكراو له مامۆستان ( كه بێگومان ئه‌ركێكی كارگێری پێویسته ) ، به‌ڵام نایانكرێت به‌شداربن له داڕشتنه‌وه‌ی سیاسه‌تی په‌روه‌رده‌ی قوتابخانه‌كان له‌گه‌ڵ ده‌ستپێكی هه‌ر سالێكی خوێندن ،نیشانی ناده‌ن ئامانجی دیاریكراویان به دیاریكراوی چیه‌و چه‌ندی ده‌وێت بۆ جێبه‌جێكردنی پلانه‌كه‌یان ..واتا گرنگه له كۆتایی ساڵ ئاستی جێبه‌جێكراوی پلانیان نیشان بده‌ن، باشان پاشماوه‌ی پلان بۆ ساڵێكی نوێی به نوێكاریه‌وه بخه‌نه به‌رده‌ست قوتابخانه‌كان .. كۆمه‌ڵگایه‌كی دابه‌شكراو ماندوو به‌ده‌ست هێزسیاسیه‌كانی كه‌هه‌میشه به‌ترسه‌وه ده‌ڕواننه مه‌ترسیه‌كانی شه‌ڕی ناوخۆ و ده‌وڵه‌تی مه‌ركه‌زی ، به جۆرێك ڕازیكراوه گه‌ر هه‌رچی بڵێن ده‌بێ بڵێن به‌ڵێ، ئه‌مه جگه له‌وه‌ی خاوه‌ن هێزێكی ئۆپۆزسێونی ئیسلامی كه‌به‌رده‌وام كۆمه‌ڵگا له‌به‌رده‌م تۆمه‌تباركردنی ئه‌خلاقیدایه ، خه‌ریكی پۆلێنكردنی كۆمه‌ڵگان به‌سه‌ر ئه‌خلاق و بێ ئه‌خلاقدا، ئیمان و بێ ئیمان، ئه‌مانه به شێوازێكی تایبه‌تی خۆیان ئه‌یانه‌وێ كۆمه‌ڵگا په‌روه‌رده بكه‌ن كه مه‌ترسین له‌سه‌ر ماف و ئازادییه تاكه‌كه‌سی و مه‌ده‌نییه‌كان ، له‌م پرۆسه‌یه‌شدا به‌شێوه‌یه‌كی به‌بڵاو تۆره كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان به‌كاردێت ، هه‌ندێك بۆ شكاندنی سیاسی و هه‌ندێكی تر بۆ سه‌پاندنی ئه‌جێندای سیاسی و په‌روه‌رده‌یی خۆیان به‌كاریدێنن.. گرنگه دام و ده‌زگا په‌روه‌رده‌ییه‌كان رۆڵێكی زیاتری په‌روه‌رده‌یی ببینین و ده‌وڵه‌ت خاوه‌نی فه‌لسه‌فه‌ی په‌روه‌رده‌یی خۆی بێت ، رێگا نه‌درێت په‌روه‌رده‌ی كۆمه‌ڵگا بۆ مزگه‌وت و واعیزه‌كانی شۆشیال میدیا جێبهێڵریت ، به‌ڵكو دام و ده‌زگا فه‌رمییه‌كان به‌و ئه‌ركه هه‌ڵسن.
ئەحمەد حاجی رەشید لەدوای دەركەوتنی ئەنجامە سەرەتاییەكانی هەڵبژاردن‌و هەستكردنی هێزەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی بە شكستێكی گەورە كە دەرئەنجامەكەی بەركەناركردنیان دەبێت لە پرۆسەی سیاسی یان لانی كەم ڕۆڵی سەرەكیان نابێت لە پرۆسەی سیاسیدا، هەر بۆیە زوو وەخۆ كەوتن‌و پلانی ڕوبەڕووبونەوەیان داڕشت، كە چۆن ڕێگری لەو شكستە بكەن. سەرەتا ویستیان بەهێز ڕێگری بكەن لە بڵاوكردنەوەی دەرئەنجامەكان لەڕێگەی خۆپیشاندانێكی هێزە چەكدارەكانی حەشدی شەعبی‌و دەنگدەرانیان، بەڵام هەرزوو زانییان ئەوە ڕوبەڕووبونەوەی عەسكەری تێدەكەوێت‌و سومعەی سیاسییان لەكەدار دەكات‌و هەم هێزە ئەقلیمییەكان‌و هەم هێزە نێودەوڵەتی‌و ڕێكخراوەكان ئیدانەیان دەكەن‌و شكستەكەیان چەند قات دەبێت، دادگای باڵای فیدڕاڵیش مل نادات بۆ وەها فشارێك، بۆیە بەناچاری وازیان لەو شێوازە ڕێگرییە هێناو هەندێ ئامۆژگاریش كران كە دەستبەرداری ئەو شێوازە ببن‌و ڕازی بن بە بڵاوكردنەوەی دەرئەنجامەكان‌و شێوازی نوێ بگرنەبەر، كە ئەویش سكاڵاكردن لە دادگای باڵای فیدڕاڵی بوو، بۆ ئەو مەبەستە تانەیان لەئەنجامەكان دا تا لەو ڕێگەیەوە دەرئەنجامەكان ڕەتبكەنەوە. هەربۆیە هەرچی توانای هونەری‌و یاسایی هەیە خستیانەكار، بەڵام دوبارە شكستیان هێناو پێیان ڕاگەیەنرا تێچووی هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان زۆر قورس دەكەوێت لەسەر عێراق‌و ئەگەری ڕوبەڕووبونەوەی سەربازیی هەیە، بۆیە ئەو شكستەشیان قبوڵ كرد، بەڵام لەوەدا قازانجیان كرد كە دیوێكی شارستانیانەیان نیشاندا لەبەرانبەر كۆمەڵگەی عێراقی‌و ئەقلیمی‌و نێودەوڵەتیشدا. قۆناغی دووەمی پلانەكەیان ئه‌وه بوو چۆن ڕێگری بكەن لە كۆبونەوەی پەرلەمان، ئایا بە نەچوونی ئەندامانی هەڵبژێراوی ئەوان سوێندخواردن پەكیدەكەوێت، بەدڵنیایەوە نەخێر، چونكە لەوەدا هیچ پەرلەمانتارێكی سەركەتوو ئامادە نابێت سوێند نەخوات ئەگەر چەند ڕۆژێكیش سوێند خواردنەكەی دوا بكەوێت، بۆیە قۆناغی سێهەمی پلانەكەیان ئەوەبوو كە چۆن ڕێگری بكەن لە پێكهێنانی حكومەت، كە كۆمەڵێك قۆناغی دەوێت‌و گرنگترینیان هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمارە، كە كلیلی پێكهێنانەكەیە، بۆیە دیسان ڕوویانكردەوە لە دادگای فیدڕاڵی، سەرەتا ناچاركردنی هەندێ لایەن بەتایبەت پارتی لە رەتكردنەوەی دادگای فیدڕاڵی بۆ كاندیدەكەی پارتی پاشان تانەدان لە بڕیاری پەرلەمان بۆ درێژكردنەوەی ماوەی خۆكاندیدكردن، پاشان بۆ تەفسیركردنی ماددەی (۷٦)ی دەستور كە ئایا نیسابی دانیشتن چەند ئامادەبووی دەوێت، هەریەك لەو بابەتانە ویستگەیەكی تەواوكەری هەوڵ‌و پلانەكەی چواچێوەی هەماهەنگی بوو، بۆیە كاتێك دادگای باڵای فیدڕاڵ یەكلایكردەوە كە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار ۲۲٠ ئامادەبووی دەوێت، بڕیاریاندا نەهێڵن لەوەدا شكست بهێنن لە (ثلث المعطل) سێ یەكی پەكخەر كە ئێستە ناوەكەی كراوە بە سێ یەكی گەرەنتی (ثلث الضامن)، كەوتنە پەیوەندیكردن‌و توانیان لەیەكەم دانیشتن ۱۲٦ ئەندام بایكۆت بكات‌و لایەنی بەرانبەر تەنها توانی ۱۹٦ ئادەبوو كۆبكاتەوە، لە دانیشتنی دووەم ژمارەكە كەمیكرد بۆ ۱۷٦ ئەندام، بۆیە لێرەوە ئیدارەی سراع‌و ململانێكان كەوتە دەستی هێزەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی‌و توانیویان پرۆسەكە بوەستێنن. هەربۆیە دەیانەوێت بەهەنگاو ئەم خاڵانە بچەسپێنن: یەكەم: جێبەجێكردنی بڕیاری دادگای فیدڕاڵی بەهەمواركردنەوەی یاسای هەڵبژاردن، چونكە ئەم یاسایەی ئێستا گرنتی دوبارەبوونەوەی هەمان دەرئەنجامی هەیە. دووەم: سەرلەنوێ پێكهێنانەوەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان، چونكە لەكاتی پێكهێنانیدا چوارچێوەی هەماهەنگی سەركەوتوو نەبوون لەدانانی كەسەكانی ناو كۆمسیۆن، بۆیە دیسان گرنتی نیە دەرئەنجامەكان بەویستی ئەمان بێت. سێهەم: هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان، چونكە پێكهێنانی حكومەتیش بە بەرژەوەندی چوارچێوەی هەماهەنگی گرنتی نابێت لەو ترسانەی كە هەیانە، چونكە كەمینەن لە پەرلەمانداو هەریاسایەك دەربچێت چوارچێوەی هاماهەنگی ناتوانێت ڕێی لێ بگرێت، بۆیە زۆر بەپەرۆش نین بۆ پێكهێنانی حكومەت. چوارەم: دوبارە هەڵبژارنەوەی پێشوەخت بەیاسای تازە، كە پارێزگاكان بازنەی هەڵبژاردن بن، چونكە بەپێی ئامار نزیكەی دووملیۆن نیو (۲٥٠٠٠٠٠) دەنگدەریان هەبووەو سێ ئەوەندەی سەدرییەكان دەنگیان هەبووە، نەشارەزایی‌و یاساكە ڕێگربووە لەوەی نەیانتوانیوە ئاڕاستەی دەنگدەری خۆیان بكەن. پرسیارەكە لێرەدا ئەوەیە ئایا؟ چوارچێوەی هەماهەنگی سەركەوتوو دەبێت لەم مانۆڕەدا یان نەخێر !
ئەبوبەكر كاروانی بڵاوکردنەوەی ژمارەی کەسە ڕاکردوو و پەنادراوەکان لەدەست یاسا لەھەرێمدا، کە لە (٥٠٠٠) کەس تێدەپەڕن، سەرلەنوێ ھەموومانی لەبەردەم کێشەیەکی قوڵ و راستەقینەی ھەرێمەکەمان و یەکێ لە ڕواڵەتە گەورەکانی ناعەدالەتیدا ڕاگرت، کە ئەویش نەبوونی سەروەری یاساو حوکمی کەمینەیەکی سیاسی و یەکسانی ھاوڵاتیان و جیاکارییە لەنێوانیاندا. بەجۆرێك بەگوێرەی پێوەرەکانی سەروەری یاسا، یاساکانی ھەرێم بەشێوەیەکی بنەرەتی، تەنھا بەسەرخەڵکی ھەژارو بێ پشتدا جێبەجێ دەکرێ! بەمەش یاسا لە پێوەرەوە بۆ دادپەروەری بۆتە ئاماژەیەکی زەقی نادادپەروەری و نەبوونی حوکمی باش، کە سەروەری یاسا بەیەکێ لە پێوەرو توخمە ھەرە گرنگەکانی دەژمێردرێت. مەبەستیش لەسەروەری یاسا زۆر بەسادەیی ئەوەیە: سەرجەم ھاوڵاتیان بەنوخبەی فەرمانڕەواشەوە، ملکەچی ڕێسا یاساییە کارپێکراوەکان بن. یاسا وەك یەك بەسەر ھەموواندا پیادە بکرێت و دەزگا تایبەتمەندەکانیش تۆمەتبارو تاوانباران ملکەچی حوکمە قەزاییە بێلایەنەکان بکەن. بەوەش کەس نەتوانێ بەھۆی ھیچ پلەو ناونیشانێکەوە کە ھەیەتی یاخود پێی دراوە بچێتە سەرو یاسا یاخود خۆی لە پابەندبوون بە ئەحکامەکانی و بڕیاری دادگاکان بدزێتەوە. کە ئەوەش بێلایەنی و سەربەخۆی دادگاو دامەزراوە فەرمییەکان و بەکورتی دەوڵەتی یاسا دەخوازێت. بەو واتایەی دەسەڵاتداران لەسەر بناغەی دەستورو یاساکان پیادەی دەسەڵاتی خۆیان بکەن و ھاوڵاتیان ھەست بەدادپەروەری بکەن و ماف و ئازادییەکانیان پارێزراوبێت، ماف و ئیمتیازاتەکان لەدەرەوەی یاسا دادپەروەرەکانەوە دابەش نەکرێن. ئەگەر لەم ڕوانگەشەوە سەیری ئەو دۆخە بکەین لە ھەرێمدا دەگوزەرێت، زوو لەوە تێدەگەین لەچ قەیرانێکی گەورەدا دەژین. ھەروەھا چۆن سەرجەم ڕەگەزەکانی سەروەری و دەوڵەتی یاسا بەئاستی جیاواز لەلایەن ھێزو کەسە دەستڕۆیشتووەکانەوە ژێر پێ دەدرێن! ئەوەش وایکردووە متمانە بەیاساو دادگاو دەزگا جێبەجێکارەکان بۆ ئاستێکی خراپ کەم ببێتەوەو واستەو بەرتیل و گوێنەدان بەیاسا بوێری بۆ تاوانکردن پەرەبستێنێ و خەڵکی لەم ڕوەوە سەرمەشقیان نەمێنێ و لەچەندین ڕوەوە ڕێساکانی ھێز نەك یاسا حوکمی پەیوەندییەکان بکات! ڕواڵەتەکانی نەبوونی سەروەری یاساش لەھەرێمدا جۆراوجۆرن لەوانەش: ١- ئەوانەی بەکردەوە لەسەرو یاساکانەوەن و ڕێساو ئەحکامەکانی نایانگرێتەوەو پارێزبەندی مێژوو ھێزو نفوزو ھەژموونیان ھەیەو ھیچ سکاڵایەك دژیان وەرناگیرێت! ٢- ئەوانەی بەڕواڵەت سکاڵایان دژ دەکرێت، بەڵام لەقۆناغی لێکۆڵینەوەدا دیزە بەدەرخۆنە دەکرێت، جا بە لەناوبردنی بەڵگەنامەکان بێت یاخود گۆڕینی دەقە یاساییە ھاوتاکانی تۆمەتەکان! ٣- دەستەی سێھەم دۆسیەکان دەگەنە دادگا بەڵام لەڕێی فشارو نابێلایەنی و ناسەربەخۆیی دادگاو بەرتیلەوە، دەخەوێنرێن، یاخود ئەستۆپاکییان بۆ دەردەکرێت یان ماددەکانیان بۆ دەگۆڕدرێ و حوکمە قەزاییەکان دەوەستێنرێن و بەبڕێ پارە کێشەکە چارەسەر دەکرێت! ٣- ئەوانەی کەیسەکانیان لەھەموو ئەو لەمپەرانەی پێشوو دەربازیان دەبێت و دادگا سزای یاساییان بەسەردا دەسەپێنێت، بەڵام بەھۆی پێگەو ھێزی خۆیان، یاخود پەنادانیان لەلایەن بەھێزو خزم و سەروەرێکی خۆیانەوە، ناتوانرێت سزاو حوکمەکانیان بەسەردا جێبەجێبکرێت! ئەوەش دەبێتە سەرچاوەی تاڵاوی دەرونی و ھەستکردن بە دەستدرێژییەکی تر لەلایەن ھاوبەشێکی نوێی تاوانبارە بنەرەتییەکەوە، بۆسەر خاوەن ماف و غەدرلێکراوەکان، کە ئەویش ئەو کەسەیە پەنای داوە. بەمەش ستەملێکراوەکان جارێکیتر ستەمیان لێدەکرێتەوەو برینەکانیان دەکولێنەوە واھەست دەکەن لەلایەن کەس و دەزگاگەلێکەوە سوکایەتییان پێدەکرێت، کە بڕیارە ڕەمزی سەروەری یاساو گێڕانەوەی مافن بۆ خاوەن مافەکان! بۆیە ئاساییە بەشێ لەوان لە دادگاکان نائومێد ببن و بیر لە تۆڵەکردنەوەی دەرەوەی یاسا بکەنەوە. ئەوانەشی توانای ئەوەیان نیە، سکاڵای بێنازی و مافخوراوی خۆیان ببەنە بەردەم بارەگای خوای گەورە. ئەم دۆخەو درێژەپێدانیشی کە چیرۆکی نەبوونی دادپەروەریی یاسایی و جیاکاریی بەکردەوەی نێوان ھاوڵاتیان و بێکەسی خەڵکە ھەژارو بێ پشت و پاکەکەمان لەوڵاتەکەمان بۆ دەگێڕێتەوە، زەنگێکی مەترسیدارە دەربارەی چارەنوس و دواڕۆژی قەوارەو گەلی ھەرێمەکەو نمونە حوکمڕانییەکەی. چونکە ھەروەك پێغەمبەر (دخ) فەرموویەتی: گەلانی پێش ئێوە بەوە لەناوچوون کاتێك ھەژارو کەسێکی سەر بە چینەکانی خوارەوەی کۆمەڵگە تاوانێکی ئەنجام بدایە یاسایان بەسەردا پیادە دەکرد، بەڵام بەسەر نەجیبزادەو بەدەستەکاندا جێبەجێیان نەدەکرد! چونکە ئەم جیاکارییە ڕەمزی ناعەدالەتییە. ھیچ شتێکیش بەئەندازەی ناعەدالەتی بناغەی فەرمانڕەوایەتیەکان ھەڵناوەشێنێت و لەتیاچوون نزیکیان ناکاتەوە.بەتایبەتیش بۆھەرێمێکی پڕ لە ناکۆکی و لاوازی وەك ھەرێمی کوردستان کە نەك ھەر دەوڵەت و بەھێز نییە، بەڵکو لەسەر ئاستی قەوارە ھەرێمییەکەش خاوەن دەسەڵاتێکی ناوەندی و ھێزێکی نیشتیمانی تۆکمەو ژێرخانێکی ئابووری بەھێزو سەرکردایەتییەکی کۆکەرەوەی نەتەوەیی نیە.
.gif)
سه‌ردار عه‌زیز لە مانیفێستی کۆمیونیستدا بڕگەیەک هەیە دەربارەی گواستنەوە لە قۆناخی فیوداڵەوە بۆ قۆناغی بۆرژوازی. لەوێدا مارکس باس لە سروشتی بۆرژوازیەت دەکات وەک سیستەمێک کە ناچارە هەمیشە ئامرازەکانی بەرهەمهێنانی نوێ بکاتەوە یان شۆرشیان تیادا ئەنجام بدات. پاشان لە کۆتایی بڕگەکەدا باس لە ئەو هەموو پەیوەندییە چەسپیو و بەستەڵەکیی و ڕەقهەڵاتوانە دەکات کە بونیادی سەردەمی فیوداڵ بوون و بە هاتنی بۆرژوازیەت ئەوەی ڕەقە لە هەوادا دەتوێتەوەو ئەوەی پیرۆزە دەبێتە ئاسایی. ئەمە یەکێکە لە ساتەوەختەکانی گواستنەوە. یەکێک لە گەورەترین و شۆرشئامێزترین گواستنەوەکان. ئەوەی ئەم گواستنەوەیە جودا دەکاتەوە لە ئەم سەردەمی گواستنەوەی ئێمە، ئەوەیە کە دەزانرێت لە چ قۆناغێکەوە دەگوێزرێیتەوە بۆ چ قۆناغێک. دەزانرێت چی دەڕوات و چی جێگای دەگرێتەوە. لە پاش ئەو دەگوێزینەوە بۆ قۆناغێک کە ئەوەی هەیە دەمرێت بەڵام جێگرەوە دیارنیە، لە ئەنجامدا ناوەندێکی تایبەت دروست دەبێت، کە گرامشی ناوی دەنێت، interregnum دۆخێک کە تیایدا دیاردەی خراپ یان کوشندە ئەنجام دەدرێت. بە هەمان ئاواز هەنا ئارێنت دەڵێت: no longer , not yet کە یانی ئەوەی کە هەیە چیدی کاریگەریی و قورسایی نەماوە، بەڵام ئەوەی کە دەبێت بێت هێشتا نەهاتوە. ئێمە لە ئێستادا لە دۆخێکی تەواو جیاوازترداین. دۆخێک کە دەزانین ئەوەی کە هەیە دەڕوات، زۆرێکمان نامانەوێت بڕوات. بەڵام بە هیچ شێوەیەک نازانرێت ئەوەی کە دێت چیە. لەکاتێکدا دەزانرێت دۆخێکی تر دێت، بەڵام دۆخێکە ڕەنگە هێندە ڕادیکاڵ بێت نەتوانرێت وێنای بکرێت یان هێندە پەرتەوازەبێت نەتوانرێت بە ئاسانی ناوبنرێت یان هێندە ئالۆزبێت نەتوانرێت بە ئاسانی بەهای بە سەردا بچەسپێنرێت.
ساڵح ژاژڵەی بەشی بەكەم لە كۆنگرەی چوارەمی یەكێتێدا بافێڵ تاڵەبانی و لاهور شێخ جەنگی بە هاوسەرۆكی یەكێتی هەڵبژێران. لەشكرێك خەڵك بونە ئەندامی سەركردایەتی كە ژمارەیان زۆرترە لە ئەندامانی حیزبی شیوعی چینی. كەسانی وا بونە ئەندامی سەركردایەتی، نەك هەر شایستەی ئەوە نین ببنە ئەندامی سەركردایەتی حیزبی شەهیدان بەڵكو هەر شەرمە ناویشیان بێنی. ئەوەی ناوی لێنرا كۆنگرە لەڕاستیدا كودەتا بوو، لەو ڕۆژەوە یەكێتی وەكو حیزب كۆتایی هات و بوو بە بنەماڵە. ئەوانەشی وەكو ئەندامانی سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی هەڵبژێران دەبنە ڕەعیەتی بنەماڵە. زۆری پێ نەچوو بافێڵ تاڵەبانی لاهور شێخ جەنگی لە بەرپرسیاریەتی دوورخستەوەو بەوهۆیەوە ناكۆكی و پشێوی و دوو بەرەكی كەوتە ناو ڕیزەكانی یەكێتییەوەو جەماوەر لە یەكێتی نیگەران و بێ ئومیدبوون. سەرباری ئەوەش چەند مانگێكە لە زونی سەوز دابەشكردنی موچە دوادەكەوێت و لەكاتی خۆیدا نادرێت و كار گەیشتۆتە ئەوەی خەڵك لە سەرەی وەرگرتنی موچەدا گیان لە دەست بدەن. خەستەخانەكانیش دەرمانیان تێدا نەماوە. كرێكارەكانی كۆمپانیای پاككەرەوە مانیان گرتووەو بەوهۆیەوە شار بۆگەنی كردووە. هیچ بڕەپارەیەك بۆ هیچ خزمەتگوزارییەك خەرج ناكرێت و سنورەكە بەرەو كارەسات دەڕوات. هەموو ئەمەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە بانكەكانی سنوری سەوز پارەیان تێدا نییە. یەكێتیش هۆكاری هەموو ئەمانە دەخاتە ئەستۆی پارتی وای وێنا دەكەن كە پارتی غەزەبی لە زونی سەوز گرتووەو بەوهۆیەوە سزای هەموو دانیشتوانی زونی سەوز دەدات. بافێڵ تاڵەبانیش هەڕەشە دەكات و دەڵێت ئەمە قبوڵ ناكەین. دكتۆر عیزەت سابیر پارتی تۆمەتباردەكات و بە هۆكاری كیشەكانی ئەم سنورەی دادەنێت. بەكورتی یەكێتی پارتی وەكو شەیتان وێنە دەكات و خۆشی وەكو فریشتە. بەرپرسانی پارتیش وەڵامی دەدەنەوەو دەڵێن یەكێتی لەسنوری خۆی داهاتەكان بۆخۆی دەبات و نایانخاتە بانكەكانەوە. هەروەها دەڵێن: لە مەرزەكان خەتی تایبەتی هەیە بۆ هێنانی كاڵا بەقاچاخ بەبێ گومرگ لەبەرامبەر وەرگرتنی پارە كە ئەوە ناچێتە حساباتەوە. بەهەمان شێوەش كەسانی تریش و هەندێك ئەندام پەڕلەمانیش هەمان بۆچونیان هەیەو دەڵێن بەڵگەمان هەیە كە هەموو پارەی داهاتی ناوخۆی سنوری یەكێتی و گومرگەكان ناچێتە سەر حسابات. تەنانەت باسی ئەوە دەكەن كە كاڵای ماوە بەسەرچوو داخڵ دەكەن و تا سلێمانی بە گەرێنتی بۆ قاچاخچییەكانی دەردەكەن و كاتێك ئەو كاڵاو خواردنە ماوەبەسەرچوانە دەخرێنە بازاڕەوە، لیژنەكانی قایمقامیەت دەستیان بەسەردا دەگرن و خاوەنەكانیان سزا دەدەن. دیارە ئەمە هەرقاچاخی نییە، لەناوبردنی ژیانی خەڵكەو كارەساتێكی زۆر گەورەیەو ئایندەی هاوڵاتیان كەوتۆتە بەر مەترسی گەورەوە. چەند سەرنجێك: یەكەم: هیچ گومانێكی تێدا نییە كە بنەماڵەی بارزانی چییان بۆ بكرێت و چۆنیان بۆ بكرێت دژایەتی یەكێتی واتە بنەماڵەی تاڵەبانی دەكەن و ئەوان بە دوژمنی پلە یەكی خۆیان دادەنێن. بۆیە ناكرێت چاوەڕوانی هیچی باشیان لێبكرێت تا مەسعود بارزانی لە ژیاندامابێت، چونكە ئەو خۆی لە پشتی ئەو دژایەتیكردنەی یەكێتییەو ئەگەر ئەو بیەوێت بەڕۆژێك دەتوانێت ئەو بارودۆخە خراپە بگۆڕێـت بۆ ئاشتی، بەڵام ئەو نایەوێت ئەوە بكات چونكە تازە دڵی لەیەكێتی و بنەماڵەی تاڵەبانی ڕەش بووە. دووەم: لە ئەنجامی ئەو شەڕە قسەو لێدوانە توندانەی نێوان پارتی و یەكێتی چەند ڕۆژی پێشوز ئەوەمان بۆ ڕون بۆوە كە پێشتر پارتی و یەكێتی لەسەر ئەوە ڕێككەوتون كە لە داهاتی نەوت و ئەو دوو سەد ملیار دینارەی لە بەغداوە دێت بۆ هەرێم لە سەدا 43 بۆ یەكێتی و لەسەدا 57 بۆ پارتی بێت. موچەی پێشمەرگەش لەو 20 ملیۆن دۆلارەی ئەمەریكا دەدرێت. ئەگەر ئەو پارەیە بەشی موچەی نەكرد ئەوە هەر زونە لە داهاتی ناوخۆی نوقسانییه‌كە تەواو بكات. كەواتە حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ناوەڕۆكدا هەر ناوەو دوو زونی سەر بە دوو بنەماڵەن كە خاوەنی مێلیشیای تایبەتی خۆیانن. كەواتە ئەگەر ڕێككەوتنەكەی نێوان یەكێتی و پارتی ئاوابێت و یەكێتیش راِزی بوبێت بەو ڕێككەوتنە، ئێستا یەكێتی داوای چی لە پارتی دەكات؟. داهاتی سنوری یەكێتی ناخرێتە بانقەكانەوە، قاچاخی دەكرێت، دزی و تاڵانی دەكرێت خەستەخانە دەرمانی تێدا نییە، پارەی كۆمپانیای پاككەرەوە نییە، خەدەمات نییە، خەڵك دانەمەزرێـت، شەقام قیرتاو نەكرێـت، لەو حاڵەتەدا پارتی بەرپرسیار نابێت چونكە پێشتر ڕێككەوتنی لەسەر كراوە. كەواتە ئەم توڕەبونەی بافڵ تاڵەبانی و خۆسوركردنەوەو تۆمەتباركردنی پارتی و قبوڵ نەكردنی ئەو غەدرەی پارتی لە یەكێتی دەكات، لە پای چی و لە كوێوە سەرچاوە دەگرێت ؟. یان دەیانەوێت بەم هاش و هوشە ئەو دزیانەی لە داهاتی زونی سەوز دەكرێت، لە خەڵكی بشارنەوە ؟. ئەگەر ئەم تۆمەتانەی پارتی دەیداتە پاڵ یەكێتی ڕاست نین، لەبری ئەوەی دكتۆر عیزەت بیت لەسەر شاشەی تەلەفزیۆن پارتی تاوانبار بكات، لەولاشەوە بەرپرسێكی پارتی بێـت و بەدرۆی بخاتەوەو خەڵك چەواشە بكەن، بۆچی جێگری سەرۆكی حكومەت ناچێتە پەرلەمان و هەموو ڕاستییەكان باس ناكات و ئەوەی لەژێر بەڕەیە نایخاتە سەر بەڕەو ڕایگشتی لێ ئاگادار ناكات و كۆتایی بەم شەڕە قسەو چەلەحانێیەی نێوان بەرپرسانی پارتی و یەكێتی ناهێنێت ؟. لەكاتێكدا بارودۆخی نێوان یەكێتی و پارتی گەیشتۆتە ئاستی تەقینەوە، بەڵام جێگری سەرۆكی حكومەت كە سەر بە یەكێتییەو سنورەكەی ئەو بەرەو وێرانبوون دەڕوات و خۆی كردۆتە كەڕەی شەربەت و دەڵێی ئەوەی ڕویداوەو ڕودەدات پەیوەندی بە ئەوەوە نییە. بەڕاستی ئەمە وەكو مەتەڵ وایەو كەس لەم كەین و بەینەی نێوان یەكێتی و پارتی و بافل و قوبادی جوتە برا سەر دەرناكات. باشە پێمان ناڵێن قوباد تاڵەبانی بۆچی لە هەولێرەو ئیشی چییە ؟. ئەوەی لەناو خەڵكدا لەبارەی ئەو مەتەڵەوە باسدەكرێـت دوو بۆچونە، یەكەمیان: گوایە بافڵ و قوباد ڕۆڵی خۆیان بەشكردووە. قوباد لە هەولێرەو بەشی خۆی لە پارەی نەوت بە كاش بۆخۆی وەردەگرێـت، بۆیە دنیاش بڕوخێت ئەو دەنگی لێوە نایەت، چونكە ئەو لە خەمی خەڵكدا نیەو خۆی مسۆگەرە. بافڵی براشی لە سلێمانی خۆی حاكمی سەربەخۆیەو چی بوێت و چۆنی بوێت و چۆنی بۆ باش بێت ئاوا دەكات. دیارە ئەم بارودخەی ئێستای پێ باشەو ئەویش پارەی خۆی مسوەگەرەو خەڵك دەمرێت یان نامرێت كێشەی ئەو نییە. لای ئەوان حیزب و میزب و شەهیدان و پێشمەرگەو میللەت شتێك نییە شایانی باس بێت، چونكە ئەوان ئاگایان لە هیچ نییەو هاتونە سەر سفرەی حازر. ئەندامانی سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی تەنها وەكو ناو هەن و لە ناوەڕۆكدا ڕەعیەتی بنەماڵەن و فەرمان جێ بە جێ دەكەن. ئەگەر ئەم بۆچونەش ڕاست بێت كەواتە یەكێتی و پارتی ژێر بە ژێر رێككەوتون و ئەو تۆمەتانەی بۆ یەكتری دروست دەكەن تەنها بۆ چەواشەكردنی جەماوەرە. لەڕاستیدا یەكێتی بنەماكانی حیزببوونی تێدا نەماوەو ئەو جەماوەرەی كە بەناو ماویەتی هەر یەكەی بۆ بەرژەوەندی خۆی لەناویدا ماوەتەوە. سەیركەن مەڵەبەندێكی یەكێتی بە قەدەر فەرمانگەی كارەبای سلێمانی ئەندام مەڵبەندو كارگێری مەڵەبەندی هەیە. بە سەدان ئەندام كۆمیتە. 124 ئەندامی سەركردایەتی. لانی كەم 80 ئەندامیان سەیارەی تازەیان بۆ كڕاوە ئەگەر هەریەكەی بە 5 دەفتەر دۆلاریش بێت، 3 ملیۆن دۆلار زیاتر دەكات. موچەو نەسەریەو پارەی بەنزینی سەیارەو چاككردنەوەی سەیارەكان پارەیەكی خەیاڵی دەوێت لە هەمووی سەیرتر ئەمانە هیچیان كاریان نییەو هەموو بڕیاری حیزب لەدەستی یەك كەسدایەو ئەمان هەر سەر دەلەقێنن. هیچ بەرپرسێكی حیزبی نییە كوڕو كچ و خزمەكانیشیان خاوەنی كۆمپانیای خۆیان نەبن یان دانەمەزرابن. هەرچی كاسبییەك خێری تێدابێت یان بۆ حیزبە یان كەسانی سەر بەحیزب. بۆیە هیچ كاروكاسبییەك بۆ خەڵك نەماوەتەوە. جگە لە هەموو ئەمانەش باجێكی زۆریش خراوەتە سەركاسبكاران. گومانی تێدا نییە ئەو باجەش دەكەوێتە سەرهاوڵاتی فەقیر. بە دڵنیاییەوە دەڵێم كۆمپانیاكانی حیزب و بنەماڵەو سەرانی حیزبیش هیچ باجێك نادەن. كەواتە حیزب بۆتە كۆمپانیایەكی بازرگانی گەورە بۆ ئەندامانی حیزبەكە. هەموو ئەو خەرجیانەش بۆ حیزب لە بودجەی گشتی خەڵك دەڕوات. كەواتە ئەوانەی ئێستا خۆیان وەكو لایەنگری یەكێتی وینادەكەن، لەبەر خاتری بەرژەوەندییەكانی خۆیانە نەك خۆشەویستیان بۆ حیزب. كەواتە ئەمان لە بنەڕەتدا حیزبی نین. حیزبیش بۆ بەخێوكردنی ئەم لەشكرە بێكارە دەبێ پەنابەرێت بۆ هێنانی دوگ و جگەری بەستوی ماوە بەسەرچوو، جبسی ژەهراوی قاچاخچیەتی و داگیركردنی موڵكی گشتی و لەولاشەوە بەهەزاران دەرچوی زانكۆو پەیمانگاكان هەن كە كوڕی فەقیرو هەژارن كەسێكیان لی دانامەزرێ. كەواتە حیزب دەبێـتە هۆكاری دروستكردنی ناتەبایی و ناعەدالەتی ناوكۆمەڵگاو دواجار كۆمەڵگاش دابەش دەبێت بەسەر دوو بەرەی دژ بە یەك و بەوهۆیەوە كۆمەڵگا بەرەو لێكترازان و هەڵوەشانەوەو دژایەتی و ڕقلێبونەوە لە یەكتری دەڕوات. لە ئەنجامی هەمو ئەمانەدا پارە لە بانكەكاندا نامێنیت بۆ ئەوەی موچەی پێبدرێت. حیزبی كورردی حكومەتێكی ترە لەناو ئەم حكومەتداو بۆتە بارێكی قورس بەسەر بودجەی گشتییەوە. دیارە ئەوەی باسمكرد بۆ پارتیش هەر وەكو یەكێتی وایە. لەڕاستیدا پارەكە زۆرە بەشی ئەم دوو حكومەتەش دەكات كە لەناو یەكدان، ئەگەر سەرانی هەردوو بنەماڵە بەشێكی زۆری بەتاڵان بۆخۆیان نەبەن. كەواتە دەبێ هاوڵاتیان زۆر هوشیاربن و بەوە نەخەڵەتێن كە پارتی و یەكێتی لە میدیاكانەوە یەكتری تۆمەتبار دەكەن. یەكێتی دەڵێت: پارتی زونی سەوز سزا دەدات. پارتیش دەڵێت: یەكێتی پارەی گومرگەكان و داهاتی ناوخۆ بۆ خۆیان دەبەن. هەردووكیان ڕاست دەكەن، هەردووك لایان دزن و بۆیە ئەمە دەكەن بۆ ئەوەی فێل لە جەماوەر بكەن و هاوڵاتی زونی زەرد وابزانن بنەماڵەی بارزانی بەرگرییان لێدەكات، هاولاِتیانی زونی سەوزیش وابزانن بنەماڵەی تاڵەبانی بەرگرییان لێ دەكات. بەڵام ڕاستییەكەی هەردووكیان شینی هەریسەكە بۆ خۆیان دەكەن و درۆ لەگەڵ خەڵك دەكەن. حیزبی كوردی درێژكراوەی خێڵ و بنەماڵەیە بەڵام لە فۆڕمێكی سیاسیدا. سەرۆكی خێڵێك یان بنەماڵەیەك تا لە ژیاندا مابێت دەسەڵاتەكانی دانابەزێنیتە خوارەوە بۆ ئەوەی هەر خۆی خاوەن بڕیار بێت و دوای خۆشی جێگرەوەكەی هەمان نەرێت پەیڕەو دەكات. حیزبە بەناو سیاسیەكانی ئێستای هەرێمی كوردستانیش لەسەر هەمان نەرێت و هەمان ڕێچكە بەردەوامن. ئەوە بنەماڵەی بارزانی بۆنمونە: دەسەڵات لە مەلا مستەفاوە بۆ مەسعودی كوڕی ئەوەتا مەسروریش ئامادە دەكرێت بۆ شوێنی باوكی. یەكێتیش بەهەمان شێوە تا مام جەلال مابوو خۆی هەموو شتێك بوو. ئێستا بافل بۆتە جێگرەوەی باوكی و ڕێك وەكو ئەو دەكات و دەسەڵات هەموی لای خۆیەتی. مەترسییە گەورەكە لێرەدا ئەوەیە كە ئەمانە لەسەر لێوەشایی و شارەزایی و پسپۆری نەبونە سەركردەو هیچ دنیابینییەكی سیاسی و ئیداری وئابورییان نییە ، بەڵكو سەركردایەتیان وەكو میرات بۆ ماوەتەوەو وڵاتیش لەسەر دەستی كەسانی ئاوا بەرەو وێران بون دەڕوات. باشترین نمونە ئەوەیە هەمومان دیمان چۆن لە میدیاكانەوە خەبەری ئەوە بڵاوكرایەوە كە بافڵ تاڵەبانی چەند كەسێكی حیزبەكەی خۆی سزاداوە كە ئەندامی مەكتەبی سیاسیشی تێدابووە لەسەر ئەوەی لێدوانی خراپیان داوە. ڕاستە دەبێ لەناو حیزبدا لێپرسینەوەو سزادان هەبێت، بەڵام ئەوە دەبێ بەپێی پەیڕەوەی ناوخۆی حیزب بێـت. بەڵام بافڵ تاڵەبانی تەنها خۆی بڕیاری سزادانەكەی داوە. كەواتە ئەم بڕیارە لە بڕیاری سەرۆك خێڵێك دەچێت، نەك سەرۆكی حیزبێكی سیاسی. لەوەش خراپتر ئەوەیە خەبەرێكی ئاوا لە میدیاوە بڵاوبكرێتەوە كە ئەوە جۆرێكە لە سوكایەتی و گاڵتەپێكردن. سەیرەكە لەوەدایە بافل تاڵەبانی هەر حیزبی نەبووە تا ڕاپەڕینیش هەر لە كوردستان نەبووە. كەواتە هەر لەبەرئەوە بووە بە سەرۆك كە كۆڕی مام جەلالە. بەڵام ئایا ئەوە بەسە بۆ ئەوەی ببێتە سەرۆكی حیزبێكی وەكو یەكێتی لەم بارودۆخە سیاسییە ئاڵۆزەی كە ئێستا لە ئارادایە ؟. بۆچونی دوەمیان ئەوەیە كە پارتی و یەكێتی كێشەی گەورەیان لەگەڵ یەكتری نییەو تەنانەت لەسەر هەناردەكردنی غازیش ڕێكدەكەون وەكو چۆن پێشتر لەسەر هەناردەكردنی نەوتیش ڕێككەوتن. ئەوان هەرچی بە یەكتری بڵێن ئەوە هەر قسەی ناو میدایەوەو لەژێر مێزەكەدا شتێكی شارەوە هەیە كە هەموان نایزانن وهەرگیز نابێ خەڵكی تر بیزانێت. باشە ئەگەر ئەم قسەیە ڕاست نییە ، بۆچی یەكێتی لە حكومەت ناكشێتەوە كە پارتی ئەوەندە غەدر لە زونی سەوز دەكات و سوكایەتی بە یەكێتی و بنەماڵەی تاڵەبانی دەكات؟. یەكێتی بۆیە ئەم بارودۆخ و هاش و هوشەی دروستكردووە بۆ ئەوەی عەتف و سەرنجی خەڵك بۆلای خۆی ڕاكێشێت و گەندەڵییەكانی خۆی لە چاوی خەڵك بشارێتەوەو وا لە خەڵك بگەیەنێت كە بەرگریكاریانە و بەوهۆیەوە دەنگی بۆ بدەن. كورت وكرمانجی بێدەنگییەكەی قوباد تاڵەبانی سەلمێنەری ئەوەیە كە قسەكانی پارتی ڕاستن و ئەوان داهاتی ناوخۆی سنوری سەوز ناخەنە بانقەكانەوەو بۆ خۆیانی دەبەن. ئەگەر بڵێن ئەوە بوختانە، دەتوانن داوای لییژنە بكەن بۆ لێكۆڵینەوەو بەدوادا چون و پارتی بە درۆ بخەنەوە. ئەگەر یەكێتی هۆكاری دواكەوتنی موچەو نەبونی خزمەتگوزاری بە بەڵگەی تەواوە بۆ خەڵك ڕون نەكاتەوە تەنها بە قسە بیەوێت پارتی تۆمەتبار بكات، توڕەیی جەماوەر زیاتر دەبێت و گومانی تێدا نابێت لە هەڵبژاردنی داهاتوودا باجێكی قورس دەدەن. هەر بەم بۆنەیەوە لە چەند ڕۆژی ڕابوردودا كۆمەڵێك لە كوڕو نەوەو خزم و كەسوكاری شەهیدانی یەكێتی بەیانێكیان دەركردوەو هۆشداریان داوەتە یەكێتی ئەگەر كار وەكو ئێستا بڕوات، یەكێتی سزای قورس دەدرێـت. بەڵام ئەوانەی ئێستا خۆیان كردۆتە خاوەنی یەكێتی كەسوكاری شەهیدان ناناسن لەبه‌رئەوە گوێ بە قسەكانیشیان نادەن. هاوڵاتیانی خۆشەویست، خوێنەری ئازیز، كەسوكاری سەربڵندی شەهێدان، پێشمەرگە قارەمانەكانی ڕۆژە سەختەكانی خەبات و تێكۆشان، جەماوەری تێكۆشەری خەڵكی كوردستان دەمەوێت بیرتان بهێنمەوە كە هۆكاری هەموو ئەو مەینەتیانەی بەسەر ئەم میللەتە هاتووە كێشەو ناتەبایی نێوان بنەماڵەی بارزانی و تاڵەبانییە. ڕەگی ئەم دوژمنایەتیە خوێناویەی نێوانیان دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1964 كە برایم ئەحمەدو مام جەلال و كۆمەڵێك سەركردەی تری ئەوكاتی پارتی لە مەلا مستەفا هەڵگەڕانەوەو لە پارتی جیابونەوە. لەو كاتەوە بەرەی جەلالی و مەلایی دروست بوو كە ئەم دوو بەرەیە تا ئەم كاتەی ئێستا ئەم دێرانە دەنوسم بونە مۆرانەو كارەسات بۆ ئەم میللەتە. دەركەوت هەموو ناكۆكیەكان لەسەر دەسەڵات بوو. لە كاتێكدا بەرەی جەلالی مەلا مستەفایان تۆمەتبار دەكرد بەوەی خێلەكییەو سیاسەت نازانێت و بڕوای بە حیزب نییە. بۆمان دەركەوت كاتێك مام جەلالیش دەسەڵاتی بەدەستهێنا ئەویش بەرەو بنەماڵەی ڕۆیشت. كەواتە دەتوانین بڵێن ئەوكات مام جەلال دەسەڵاتی مەلا مستەفای نەبوو بۆیە گلەیی هەبوو. بەڵام ئەوەتا بە چاوی خۆمان دەبینین دوای خۆی كوڕەكەی بۆتە جێگرەوەی خۆی و ئێستا خاوەنی هەموو حیزبەكەشە. كەواتە ئەو حیزبانە یان ئەو سەرۆك حیزبانەی كێبڕكی لەگەڵ ئەوانی تر دەكەن كە لە خۆیان بەدەسەڵاترن و زۆر جاریش تۆمەتباریان دەكەن و تۆمەتی خیانەت و كلكایەتی بێگانەشیان دەدەنە پاڵ، لەبەر ئەوە نییە ئەمان لە ئەوان باشترن، بەڵكو لەبەر ئەوەیە كە دەسەڵاتی ئەوانیان نییە . لە كۆتاییدا دەپرسم: زۆر ئاساییە كەسانێك بەهەر هۆكارێك بێت دژایەتی خێزانەكەت بكەن و بیانەوێت سزای خۆت و خێزانت بدەن، بەڵام ئاسایی نییە خۆت ببێتە دوژمنی خێزانی خۆت و سزای منەڵەكانت بدەیت و خواردنیان پێ نەدەی. كەواتە زۆر ئاساییە بنەماڵەی بارزانی دژایەتی سنوری بنەماڵەی تاڵەبانی بكەن و سزای خەڵكەكە بدەن بۆ ئەوەی وایان لێ بكەن دژی بنەماڵەی تاڵەبانی بوەستنەوە. بەڵام ئاسایی نییە بنەماڵەی تاڵەبانی سزای ڕعیەتەكەی خۆی بدات. خۆ ئەگەر بڵین نەخێر وانییە، ئەی باشە ئابڕوچون نییە تۆ خۆت بە بەرپرسیار بزانێـت لە ژیانی خەڵك و خۆت بێی جگەرو دوگ و جبسی ماوە بەسەرچوو بهێنیتە ناو شارەكان و دەرخواردی خەڵكی بدەی. چ ئابِروچونێكە خانەنشینان كە ماوەی 40 ساڵە خزمەتی خەڵكیان كردووەو موچەكەیان 250 هەزار دینارەو لەسەرەی وەرگرتنی موچەدا بمرن؟. ئاخر ئابڕوچون نییە خەستەخانەكان بەتایبەتی خەستەخانەی هیوای شێرپەنجە دەرمانیان تێدا نەبێت. باشە ئابڕوچون نییە بەنزین نەبێـت بۆ ئەمبوڵانسەكانی فریاكەوتن. ئابڕوچون نییە بایی ملیۆنان زەوی ئەم شارە داگیر بكەن و تائێستا لەناو شاردا قوتابی لە كابینەدا دەرس بخوێنیت. ئابڕوچون نییە تۆ پارەی كۆكردنەوەی خۆڵ و خاشاك لە خەڵك وەرگریت بەڵام پارەی كۆمپانیاكانی كۆكردنەوەی خۆڵ و خاشاك نەدەیت و كرێكارەەكان مانبگرن و بەوهۆیەوە شارەكان بۆگەن بكەن. دوای ئەمانە وەرن حسابی موچەو نەسریەو خەرجی 124 ئەندامی سەركردایەتیم بۆ بكەو بزانە هەر یەكەیان موچەكەی بەقەدەر چەند موچەی خانەنیشان دەبێـت. بەخوا بیستومە باسی 124 هەزار پێغەمبەر دەكەن، بەڵام نەبیستراوە حیزبێك خاوەنی 124 ئەندامی سەركردایەتی بی ئیش بن تەنها بۆ موچە نەبێت. كەواتە چۆن پارە لەبانكەكاندا دەمێنیت بۆ فەقیرو هەژار. كەواتە لێرەوە دەگەینە ئەو ئەنجامەی نە بنەماڵەی بارزانی نە بنەماڵەی تاڵەبانی لەخەمی خەڵكدان. هەردووكیان هەر خەمی خۆیانەو بۆخۆیان هەوڵ دەدەن. كاتی ئەوە هاتووە ئێمە هەمومان بیرلە ئایندەی خۆمان و نەوەكانمان و نیشتمان بكەینەوەو ئەم دوو بنەماڵەیە كە بونە دێوەزمەی ئەم میللەتەو ئەم نیشتمانە بخەینە زبڵدانی مێژووەو چیتر خەڵك پەیوەست نەبێت پێانەوە چونكە دوژمنی گەل و نیشتمانیشن. لە بەشی دووەمی ئەم باسەدا باسی ئەو زەوی و زارو موڵكە گشتیانە دەكەم كە دەستیان بەسەردا گیراوە ئەو كات تێ دەگەن ئەمانە چ جاناوەرێكن.
بەکر عوسمان ئێمە و خەڵکی ئازادیخوازی کوردستان لە تاوانی تیرۆری سەردەشت و دەنگە ئازادەکان خۆش نابین. 12 ساڵ بەسەر تیرۆری سەردەشت تێدەپەڕێت، 12 ساڵە ئێمە لە خوێنی جەستەی سەردەشت گیان و ڕوح و دڵمان خوێناوی لێ دەتکێت، 12 ساڵە ئازاردان و سزادانی ڕوحی و جەستەیی سەردەشت و ئێمە درێژەی هەیە. ١٢ ساڵە هەرچی دڵڕەقی و دڕندەییە لەسەرمان تاقی دەکرێتەوە و ژیان و بونمانی هەنجن هەنجن دەکات و دەمانهاڕێت. ئێستا بەدوای دوانزدە ساڵ لە تیرۆری سەردەشتی ئازیز، کارنامەی ڕەشی تاوانکاری ئەو دەسەڵاتە جەلاد و مافیاییە بووە بە کێوێکی ڕەش. لەم 12سالەدا تیرۆری سەردەشتەکان هەروا بەردەوام بووەو ئەمە بوەتە دێوەزمەی سەر دڵی هەرکەسێک کە بیەوێ وشەی حەق بەم دەسەڵاتە زاڵم و سەرکوتگەرە خێڵەکیە بڵێت. هەربۆیە ئەمڕۆ وەک یەکەمین ڕۆژەکانی تیرۆری سەردەشت پێداگرین لەسەر داواکاری‌و مافەکانمان بۆ بەسزاگەیاندنی تاونباران‌و بکوژانی ئەو. دوای 12 ساڵ لە تیرۆری سەردەشتدا، هێشتا بکوژانی سەردەشت لە لوتکەی دەسەڵات و تیرۆرستان بەئازادی و بەئاشکرا دەسورێنەوە و بەردەوامن لە ستەم و تاوانکاری. ١٢ ساڵ پێداگری و سوربوونی سەرکردایەتی پارتی لەسەر ئەم تاوانە دڕندانەیە و پەنادانی تیرۆرستان و بکوژان. بەڵگەی حاشاهەڵنەگری دوژمنایەتی کوێرانەی ئەم حزب و دەسەڵاتەیە لەگەل سادەترین ماف و ئازادیەکانی خەڵکی کوردستاندا. ئەوە سێ دەهەیە کۆمەڵگەو خەڵکی ستەمدیدەی کوردستان یەخسیری دەسەڵاتی بەزۆر داسەپاوی دوو بنەماڵە و دەست و پێوەندەکانیانن. دوو بنەماڵە بۆ بەردەوامیدان بە ژیانی فیرعەونی و دەسەڵاتی ملهورانەی خۆیان لە هیچ تاوان و سەرکوت و ستەمکاریەک دەست ناپارێزن. سەردەشت و سەدانی وەکو سەردەشت، قوربانی بە گژاچونەوەی جەسورانەی ملهوریەکانی ئەم دەسەڵاتەن. لە ڕاستیدا ئەمرۆ شتێک نیە بەناوی دەسەڵاتی مەدەنی و سیاسی، هەموو خەڵکی کوردستان ئەو راستیە دەزانن ئەوەی لەم مەملەکەتەدا ناوی نراوە حکومەت و حوکمڕانی، تەنها چەند حزبێکی میلیشیایین بەزەبری چەک کۆنترۆڵی دەسەڵاتیان کردووە. ئەو حزبانەش لەلایەن چەند بنەماڵەیەک کۆنترٶڵکراون. لە کۆتاییدا ئەم کۆمەڵگایە یەخسیری دوو بنەماڵەی گەندەڵ و تاوانکارن، کۆمەڵێك دز و چەتە و مافیایان بە ناوی سیاسەتمەدار کۆکردۆتەوە و دەسەڵاتی خۆیانیان پێ دەچەرخێنن. ئەگەر بۆ تەنها یەک ڕۆژ دادگایەکی سەربەخۆ، بەپێی ستانداردە جیهانیەکانی ئەمرۆ، لە کوردستان بوونی هەبێت. ئەوا ئەم دەسەڵاتە کوردیە. بە هەموو بەرپرسە باڵاکانیەوە، وەکو قاتل و دز و جەردە و فریوکار و تیرۆریست و گەندەڵ و بەکرێگیراو، راپێچی زیندان دەکرێن. ئەو دەسەڵاتە وسەرانی لەبەرامبەر خەڵک و کۆمەڵگای کوردستان دونیایەک تاوانکاری ئەنجامداوە، تەنها بە زەبری چەک و تیرۆر و داپڵۆسین و خنکاندنی دەنگەناڕازیەکان خۆی بەپێوە راگرتووە. دوایین بەڵگەی سەرکوتگەری ئەم دەسەڵاتە ئەو دۆسیە ریسوایەیە کە بۆ هەڵسوراوان و ڕۆژنامەنووسانی بادینانی هۆنیەوە… دۆسیەی رۆژنامەنوسان و چالاکوانانی بادینان، لە فۆرمدا شانۆگەریەکی یاسایی بوو بۆ سەرکوتکردنی ڕۆژنامەنوس و هەڵسوڕاوانی سیاسی و جەماوەری. بەکردەوە بەیانی ڕاگەیاندنی سەرکوتگەری سیاسی بوو بۆ دەسەڵاتێکی پۆلیسی و دیکتاتۆر. دەسەڵاتی کوردی بە ئاشکرا و ڕەوان بە هەمووانی ڕاگەیاند، کە نەیاری سیاسی ئەو دەسەڵاتە سزای لەسەرە و سزای زیندانی و تیرۆرە. ئەوان لەسەر ئەوە دادگایی و زیندانی نەکراون کە کردویانە، لەسەر ئەوە زیندانی کراون کە هەن… ساڵانە بودجەیەکی خەیاڵی چەندین ملیۆن دۆلاری سه‌رفده‌كرێت بۆ دەزگا ئەمنیەکان، بەناوی ئه‌وه‌ى هاوڵاتیانى هه‌رێمى كوردستان بپارێزن، به‌ڵام ئەو چەندین ملیۆن دۆلارە سه‌رفده‌كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ى هێرش بكه‌نه سه‌ر خەڵک و كه‌سانى ئازاو بوێر، هێرش بكه‌نه سه‌ر ئازادیخوازان، رۆژنامەوان و هەڵسوراوانی مەدەنی كه داواى مافى خه‌ڵكى کوردستان دەکەن. ئەم دەسەڵاتە شایانی خەڵکی کوردستان و حورمەت و شکۆی مرۆڤ نیە! سەردەشت گیانی خۆی نایە پێناو وەستانەوە بەرامبەر ئەم دەسەڵاتە قاتل و تیرۆریست و سەرکوتگەر و دز و کۆنەپەرستە و پەردەهەڵماڵین لەسەر روخساری راستەقینەی. بەڵام ئەو رێچکەیەی سەردەشتەکان نیشانی کۆمەڵگەیان داوە، بە تیرۆر و کوشتار و سەرکوت و سیناریۆسازی داناخرێت. واقعی تاڵ و کارەساتباری ئەم کۆمەڵگەیە، بنەمای ئەوەیە کە تیرۆری هەر سەردەشتێک چەندین سەردەشتی تر دەهینیتە سەر شانۆی سیاسی و ڕێگایان هەموار و هەموارتر دەکات. بێگومان تێپەرینی کات ناتوانێ سەردەشت و دۆسیەکەی بکات بە ڕابردوو… ئێمە و خەڵکی ئازادیخوازی کوردستان لە تاوانی تیرۆری سەردەشت و دەنگە ئازادەکان خۆش نابین. لەگەل تێپەرینی کات لە پەنادان و پاراستنی تاوانکاران و بکوژاندا. رق و توڕەییمان لەم تاوانکاری و ستەمگەریە زیاتر دەبیت و لەسەر دادگایی و سزای عادلانەی تیرۆری سەردەشت و هەموو تاوانکارە دەست خوێناویەکان هەموو کاتێک پێداگر و پێداگرتر دەبین. هەمیشە و دایم پێداگرین کە دۆسیه‌ی تیرۆری رۆژنامه‌نوس سه‌رده‌شت عوسمان و دۆسیەی تیرۆر و سەرکوتی دەنگە ئازادەکان، لای ئێمه و ئازادیخوازانی كوردستان به كراوه‌یی ماوەتەوە، تا ئه‌و كاته‌ی تاوانباران لە دا دگایه‌كی عادلانه و بێلایه‌ن و سه‌ربه‌خۆدا سزای خۆیان وەردەگرن، هەر بە کراوەیی دەمێنێتەوە. بە دڵنیایی دۆسیەی سەردەشت عوسمان یەکێک لەو دۆسیانەیە کە سەرانی دەسەڵاتداری کوردی لەسەری دادگایی دەکرێ. ئەوانەی لە پشتی تیرۆرەکە وەستاون، ئەوانەی هەڵساون بە ئەنجامدانی تاوانەکە، لێژنەی لێکۆڵینەوە و ئەوانە لەپشتی داڕشتنی سیناریۆی هەڵبەستراو بە حەقی سەردەشت و خانەوادەکەی، ئەوانەی بە ناوی دادگا شانۆگەریەکی قێزەونیان نمایش کرد. ئەوانەی هەڕەشەیان دەکرد… چەندین تاوان و پێشێلکاریتر لەسەر ئەو دۆسیە و مەسەلەیە. هەموو ئەوانە بەشێکی ڕاستەوخۆ و بەشدارن لە تاوانی تیرۆری سەردەشت عوسمان و پەنادانی تاوانکاران و تیرۆرستان. ئەگەر ئەمڕۆش ئیدعایەکی عەدالەت هەیە، ئەوە دۆسیه‌ی تیرۆری رۆژنامه‌نوس سه‌رده‌شت عوسمان بە کراوەیی لەبەردەس هەمواندایە، ئەگەر لە کوردستاندا شتێک هەیە بە ناوی ماف و یاسا، دادگا و داد و داواکاری گشتی، ئەگەر شتێک هەیە بە پروپاگەندە و بانگیشەیەک هەیە بە ناوی دیموکراسی و پەلەمان و حکومەتی هاوڵاتی، ئەگەر شتێک هەیە بە ناوی عەدالەت و ویژدانی مرۆڤایەتی. ئەمڕۆ بکوژانی سەدەشت عوسمان ئاشکران، فەرموو با بە کردەوە بانگیشەکەی خۆیان نیشانبدەن لە دادگایی و سزادانی ئەو تاوانکارانەدا. • بەرز و بەڕێز بێت یادی سەردەشت و هەموو ئەو مرۆڤانەی لە پێناو ژیان و عەدالەت و ئازادیدا گیانیان بەخشی. • ئازادی بۆ دەستگیرکراوانی بادینان و هەڵسوراوانی سیاسی و مەدەنی لە کوردستان. بەکر عوسمان 2022-05-04
شیروان تاڵیب نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی ھەرێمی کوردستان لە پەیامەکەیدا بۆ جەژن وتی: “دۆخى عێراق و كوردستان، پێويستى به مانا و به‌هاكانىجه‌ژنه، له لێبورده‌يى، ئاشته‌وايى، به‌خۆداچوونه‌وه و پێكهاتنه‌وه.” جارێ ئەوە عێراق ھیچ، قووەت نییە باری لاری ڕاست بکاتەوە، ئێوە لە دۆخی ناوخۆیی ھەرێمی کوردستان ورد ببنەوە، باشە چ شتێک(سیاسی، ئابووری، کۆمەڵایەتی)ی ئەم ھەرێمە لە جێگا ئاساییەکەی خۆیدایە! ململانێی سیاسی، لەوپەڕی توندیدایە و گەیشتۆتە ملشکاندن! دۆخی ئابووری، لەوپەڕی بێ متمانەییدایە تا ڕادەی ترس و نائومێدی! باری کۆمەڵایەتی، لەوپەڕی ترازاندایە تا ئاستی شەرعییەتدان بە بازگە و ڕێگا داخستن لەسەر یەکتری! ڕاستە مێژوومان بەم دەرد و برینانە غەریب نییە و جەستەشمان پێیان غەریب نییە، بەڵام خۆ برین چەند قوڵ و دەردیش چەند موزمین بێ،دەرمان نەکرێ، دەبێتە دەردی بێ دەرمان و سەرەتا بەدەن شیتەڵ ئەکا، دواتر سەریش دەخوا، نەیشیخوا، دەیکا بە قوڕا! کێ دەتوانێ بڵێ (لێبوردەیی)خراپە ؟ ئەگەر خراپە، ئەی بۆچی لەگەڵ (غەیری خۆمان!)دا ھەندە لێبوردەین کە بووە بە پێناسەمان و پێیدەناسرێینەوە؟ قسەم لەسەر ئەمیرەکانی شەڕ و بازرگانانی خوێن نییە، بەڵام کێ ھەیە لە (ئاشتەوایی) زەرەرمەند بووبێ؟ مەگەر ئەوەی بەدەستھاتووە (جاھەر چییەک و ھەر چۆنێک و ھەر چەندێک بێ) ھی زەمەنی ڕەشەبایە، یان ھی شنەی با؟ (بەخۆداچوونەوە و پێکھاتنەوە)ش لەنێوان دوواندا، کە کەسیان پشتی ئەوی تری پێ لە عەرز نەدرێ و لە عەرزیشی بدا، ھەر بە بەرچاویخۆیەوە (ھەڵیدەسێننەوە!)، تاقە ڕێگای بێ بەدیلە و ئەگەر پیاڵە ژەھریش بێ، چار نییە و دەبێ بخورێتەوە! سەرۆک نێچیرڤان وتیشی: “با هه‌موومان ئه‌م جه‌ژنه بكه‌ينه ده‌رفه‌تێك بۆ هاريكارى و لێكگه‌يشتن، ده‌ست له‌ناو ده‌ست، قه‌يران و ئاڵۆزييه‌كانتێپه‌ڕێنين و قۆناغێكى تازه‌ى پێكه‌وه‌يى ده‌ست پێ بكه‌ين” باوەڕناکەم ئەم چەند دێڕە، پێویستی بە تەنانەت یەک دێڕیش شەرح ھەبێ، ئاخر کەس نەزانێ، کورد دەزانێ کە (دەست لەناودەست)ی چیبۆ ھێناین و (دەست بادان)یش چی بەسەر ھێناوین و دەھێنێ! سەرۆکی ھەرێم ڕاشکاوانەتر دوا و وتی: “داوا له پارتى و يه‌كێتى وه‌ك دوو هێزى سه‌ره‌كى و هه‌موو لايه‌نه كوردستانييه‌كان ده‌كه‌م، هه‌رچىكێشه و ناكۆكى هه‌يه به‌لاوەی بنێن، خۆيان له هه‌ڵمه‌ت و په‌لامارى ميديايى و يه‌كترشكاندن بپارێزن” تەبعەن نیوەی عیلاج تەشخیسە، ئینجا نووسینی ڕەچەتەی دەرمان. ئێ کە گفتوگۆی سیاسیش لە ژووری کۆبوونەوەکان و سەر مێزیدانوستاندنەوە بۆ سەر جادەی پڕ لەتاسەی میدیا و بازاڕی شێواوی سۆشیاڵ میدیا گوێزرایەوە، ئیتر ھەموو قسەکردنێک (با باش و ڕاست ودەقیقییش بێ) خۆی لە خۆیدا بەنزین بە ئاگردا کردنە و جۆرێکیشە لە گەڕان بەدوای کێشە، نەک چارەسەر! ئیشاڵا ئەم جەژننامەیەی نێچیرڤان بارزانی گوێگری ئەبێ، نەک ئەوی تر!
پشکۆ ناکام یەن و بۆنی دەمت ئەکەن نە بادا ووتبێتت: خۆشم ئەوێیت یەن و دڵت ئەگەڕێن نە بادا بڵێسەی عەشقی تیا شارابێتەوە " احمد شاملو " ....... كاتێک "سەردەشت عوسمان " چوو بۆ زانکۆ ، دونیای لەبەر چاوا گەورە و جوانتر بوو ، لە گەڵیشیا خەون و ئارەزوەکانی قوڵ و بەر فراواتر بوو کە وای لێکرد سەرگوزەشتەی خەیاڵ و ئەندێشەی بە نووسین داڕێژێت... لای ئەو ئازادی بیر کردنەوە سنووری نیە و گەر تەنها بە خەیاڵیش بێ ئەتوانێ بە فڵچەی فانتازیا تابلۆیەک بۆ ئینسان و ئەندێشە دروست بکا... ( لە سەردەمێکا ئەژین هەموو شتێک لە ئینسان گرانترە.......داریوش ئیقبالی...) سەردەشت پێ ی وابوو ئەوەی لە ئەندێشەی ئینسانا ئەگوزورێ گەر وەکو واقیع نەیەتە دی خۆ ئەتوانێ تەرجەمەی کاتە سەر چەن دێڕێک ، کە ئینسان خاوەنی مێشک بێ ئەشبێ دەربببڕێ و لای هەر کەسێک بە شێوەی جیاواز ، دەنا ئەو هەموو بیرکردنەوانە بێ دەربڕین مێشک دووچاری جەنجاڵیەک ئەبێ کە عاقیبەتەکەی خێر نابێ....بەڵام ئەو دوور بوو لەوەی بزانێ لە شارەکەی ئەو هەوای زانکۆش لەژێر چاودێریایە و بۆ قامچی بەدەستەکان زانکۆ و ماڵ و ژن و پیاو و زیندان هیچ جیاوازییەکی نیە ، بۆ بیرکردنەوە و خەیاڵ بەسەربردنیش ئەبێ مۆڵەتی دەسەڵاتدارە مێشک بەتاڵەکان وەربگریت بەو مەرج و داڕشتنانەی بۆ خاوەن مێشک چالاکەکان دانراوە ، بەڵام خۆشەویستی سەردەشت بۆ ئازدی بیرکرنەوە و خستنە قاڵبی نووسینێکەوە نەیهێشت درک بە مەترسی هەنگاوەکانی بکا و زەردەخەنەی خۆی تێکەڵ بە ڕستەکان کرد ، سەردەشت بە پەیژەی خەیاڵا سەرکەوت تا گەشتە عەرشی سەرۆک و داوای کچەکەی کرد ، نەیزانی لە عەرشەیا خاوەنی ئەو جۆرە بیرکردنەوانە ئەبێ گل بکرێنەوە و تەختی ئەرز بکرێن..!! ئەو تەنیا لە خەیاڵی خۆی و بە دڵنیابوون لە مافی خۆی بۆ خەیاڵ پەیژەکەی دروست کرد و دژە ئینسانەکانی عەرشيش بە واقیع ..بە کردەوە نەک بە خەیاڵ سزای سنوور بەزاننیان پێ گەیان و تێرۆریان کرد ، ئەمەش جیاوزی نێوان خەیاڵی ئازادی خواز و تۆڵەی ئەهلی عەرش و دەسەڵاتە ، سەردەشتی بە هەڵپە بۆ دەربڕینی خەیاڵەکانی هەرگیز لە بیری ئەوەیا نەبوو باجی سەرکێشییەکەی و گەشتنە عەرش خوێنی خۆی ئەبێ و پەیژەکەش سوور دائەگەڕێ...لەو نیشتمانەی پێ ی ئەووترێ " خاکی کورد"..!!! ئینسانەکان ئەبێ لە کاڵا و شت و مەکی بازاڕ باجی زۆرتریان لەسەر بێ ، باجی نووسین..باجی بیرکرنەوە،،باجی خەو بینین..باجی لەسەر پێ ی خۆت وەستان..باجی چرپە چرپ..باجی خوێننەوەی ڕۆژنامە قەدەغەکراوەوکان ..هتد..لە هەمووشی قورستر باجی خەیاڵ کردنەوە لە گەیشتن بە عەرشی سولطان.. گەرچی جەللادەکانی عەرش سەردەشتیان تێرۆر کرد بەڵام چونکە لە ناخا ئەوەنە لاواز و ترسنۆکن، زاتی ئەوەیان نەکرد لە شارەکەی خۆی سەردەشت بکوژن ، دوای ڕفانی لە شوێنێکی دەیان کيلۆمەتر دوور لە زانکۆوە فەرمانی عەرشیان بە جێ گەیان و وەک ئەوترێت" پیاوکوژ لە سێبەری خۆشی ئەترسێت " ئەوانیش هەموو هەولێریان لێ بوو بوە سێبەر ، سێبەری ترس و عەرش و خوێن و دەم کوت کردن بەرامبەر بە ڕووناکی..... ، ڕووناکی ئازادی ئینسان ، ڕووناکی بیرکردنەوە و نووسین و دەربڕین ...، ڕووناکی ئەقڵ بەرامبەر بە مێشکی ووشک هەڵگەڕاو .... ڕووناکی سەردەشت بەرامبەر بە تاریکی عەرش..............................
.gif)
زانا توفیق بەگ یەکێک لە ڕاستییە تاڵەکانی هەلومەرجی سیاسیی ئەم چەند ساڵەیی دوایی، بەتایبەتی لەدوای ڕووخانی بەعس، برتییە لە پارچەبوونی نیشتمان، لەدەستدان و مردنی بیرۆکەی نیشتمان و نیشتمانپەروەری وە گوڕینی بۆ خەیاڵێکی حیزبی کورتباڵاو بەرتەسک، چونکە خەیاڵی حیزب هەمیشە ڕەهەندی نەتەوەیی و نیشتمانی لەدەستدەدات ئەگەر هاتوو ڕووکارەکانی دیموکراسی بنەماکانی دروستکردنی دەوڵەتێکی مەدەنی پشتگۆخست. هەر لەو ڕوانگەیەوە ئینتمای بەختەوەری لە هەمووانەوە دەگوڕێت بۆ خۆشبەختی نوخبەیەکی سیاسی دیاریکراو وە پێکهاتەی نیشتمان کورتدەکرێتەوە بو سنورێکی جوکرافی بچوکی ناوچەیی وە دۆخێک دەبینین کە تەنها بستێک زەوی بۆ نیشمان و نیشتمانپەروەری نەمێنتەوە. نیشتمانی ئێمه ئەو مانا گشتییانەی دۆڕاندوە کە بتوانی خۆشگوزەرانی، بۆ هاونیشتمانییەکانی لەفەزای گشتیدا دەستەبەربکات، چونکە کاتێک بەختەوەری دەستەبەر دەکرێ دەسەڵاتی شەرعی بەڕێوەبردن لە وڵاتدا ماف و ئازادی و حوکمی یاساو بەهای یەکسانخوازی و ڕوحی دیموکراسی بۆ هەموولایەک بەبێ جیاوازی سیاسی و دینی فەراهەم کردبێ. ئەوەی لەئێستای کوردستاندا بەدیدەکرێ تێکشکاندنی ئینتمای ئینسانی کوردە لە ڕووی ئەخلاقی کومەڵایەتی و کەلتوریەوە بۆ خێڵ و خێزان و هێزی سیاسی. کاتی ئەوە هاتووە لەو ڕاستییە تێبگەین هانیشتمانی کورد دەبێ پرسیاری جدی لە کۆی هێزو لایەنە سیاسیەکانی بکات. بپرسێ؟ ئایا دەسەڵاتی شەرعی بەڕێوەبردن چ ئەرک و مافێکی دەستەبەرکردووە، هەتاوەکو مرۆڤی کورد بڕواو متمانەی بە نیشتمان و خۆشەویستی خاک هەبێ. بەداخەوە خۆشەویستی وڵات لە پێش ڕاپەڕین بە جورێک بوو زۆرینەمان ئامادەبووین قوربانی گەورەی پێ ببەخشین، بەڵام لەدوای ڕاپەڕین ماناو دەلالەتەکان نیشتمان گشتیان گۆڕان بۆ تەماح و خەونی بەرتەسکی چەند گروپ و بەرپرسێکی سیاسی دەوڵەمەند دروستبوونی چینێکی مشەخۆری گەندەڵ لەسەر خوێنی شەهیدان و قوربانێکانی ئەنفال و هەڵەبجەو بارزانیيەکان.
.gif)
ئارام سەعید هەر ماڵێک بگەڕێیت زیاتر لە ٥٠ ئامیری کارەبایی و میکانیکی و ئەلکترۆنی تێدایە، ژیانمان تێکھەڵکێشی ناویان بووە، رۆژانە چەندەھا ڤیدیۆ و ریکلام دێنە بەرچاومان، هەموو ئەمانە کارێکی کردووە ئەرکی ئەو تەکنەلۆژیایانە زیاد بکات و کاریگەری ڕاستەوخۆ و قوڵ لەژیانمان بکات ئەگەر لە رابردوودا فۆڕمێک لە کۆیلەداربوون خزمەتی کردبێت ئێستا فۆڕمێکی تر ھەیە کە ئەویش ڕۆبۆتە، کەواتە ئەوەی گۆڕاوە پەیوەندی ئێمەیە بە ئامێرەکانەوە لە ئاستە جیاوازەکانی بەکارھێنانی لە فەزای چواردەورمان، ئەو جیاوازیەی لەنێوان هەژاران و دەوڵەمەندەکاندا هەیە لەئاستی مەتریاڵی و تەکنەلۆژییەوە ئەوەیە رەنگە ئامێرەکانیان لەڕووی کوالیتییەوە جیاواز بێت، دەنا لە ئاستە مەتریاڵییەکەیەوە ھەمووان خاوەنی تەکنەلۆژیای زیرەکن، ئەوەی ناتوانین لێی رابکەین تەکنەلۆژیایە لەجیاتی راکردن لێی دەبێت بەوریاییەوە مامەڵەی بکەین و دەرگیر ببین لەگەڵیدا.. تازە گەڕانەوە نیە بۆئەو جیهانەی رابردوو (ناتوانین جیھانی پێش تەکنەلۆژیا دوبارە بکەینەوە)، دەورەدراوین بە تەکنەلۆژیاو زانیاری بەردەوام، شاشەکان لێوان لێون لە ھەواڵ و مەسرەفکردنی بەردەوامی زانیاری.. لە ئاستێکدا ئاسانکاری زۆریان بۆ کردوین، بەردەوام ژیانمان لە ھەندێک ڕووەوە ئاسانتر دەکەن.. لەسەردەمێکدا دەژین شۆڕشەکان بە درۆن کۆتاییان پێ دەهێنرێت و دەتوانن لەڕێگەی ئامێرەکانەوەو لە دورەوە کوشتاری گەورە بکەن.. خۆپیشاندانەکان بە دیجیتاڵ میدیا سەرکوت دەکرێن سەرەڕای کاری راستەوخۆی هێزە ئەمنییەکان. بەگوێرەی ئامارێک کە ماڵپەری ستاتیستای فەرەنسی ساڵی ٢٠١٩ لە فەرەنسا ئەنجامداراوەو ئەو بەشداربوانە تەئکیدیان کردوه‌تەوەو کە ئەو سەعاتانە بەدیار تەلەفونی سمارت یان کۆمپیوتەر یان ئایپادەکانیانەوەن. بەکارهێنانی شاشە بەپیی سەعاتەکان بەم شێوەیە: * %8 یەک سەعات و کەمتر * %55 دوو سەعات بۆ ٤ سەعات * %21 پێنج سەعات بۆ ٧ سەعات * %16 هەشت سەعات و زیاتر بۆ روبەرووبونەوەی کاریگەریەکانی ئەو تەکنەلۆژیایە لە ٩-٣-٢٠١٩ هەرسێ ئەکادیمیای زانست و پزیشکیی و تەکنەلۆژیا لە فەرەنسا لە راپۆرتێکی دورودرێژدا کە ٢٧ لاپەرەیە بەناوی (مناڵان، هەرزەکاران، خێزانەکان و شاشەکان) چەند بەرپرسیارێتییەک دەخاتە سەر مامۆستایان و دایکان و باوکان بەرامبەر مناڵەکانیان کە تیایدا سەرەڕای باسکردنی لایەنە خراپەکانی زۆربەکارهێنانی ئەو تەکنەلۆژیایە، باس لەلایەنە باشەکانیشی دەکات. هەربۆیە گرنگە ناوەندە ئەکادیمی و زانستی و پزیشکیەکانی کوردستان گرنگی و بایەخ بەو راپۆرتە بدەن و رێنمایی و پەیڕەو لێکۆڵینەوەی گرنگ بکەن لەسەر چۆنیەتی مامەڵە لەگەڵ شاشەکان. لەو راپۆرتە فەرەنسییەدا لەڕووی تەندروستییەوە باسی کاریگەری روناکی و تیشکی شاشەکان کراوە بۆ مناڵان و ئەو دابڕانەی دروستی دەکات لەلای مناڵ، هەروەها دواکەوتنی لە خوێندن بەهۆی یارییەکانەوە، پاشان چۆنیەتی مامەڵەی خێزان بۆ مناڵانی بەر لە ٣ ساڵ و دواتر ٣ ساڵ تا ١٠ سال و بەشی سێهەم لە ١٠ ساڵانەوە تا ١٧ ساڵ کە چۆن و بە چ ریسایەک مامەلە لەگەڵ شاشەکاندا بکەن، لەکۆتاییدا بۆ گەورەساڵان. لەراپۆرتەکەداو دوای ئەو رێنماییانەی باسکراون نوسراوە" راستە زۆر لایەنی نەرێنی هەیە کە پێویستە دایکان و باوکان و مامۆستایان ئاگاداری بن بەڵام ئامانج ئەوە نیە گەیشتن بەشاشەکان سنورداربکرێت، بەڵکو تا ڕادەیەکی زۆر گرنگە بۆ مناڵانی بچوک لەگەڵیان بین چونکە بەکارهێنانی ئەو شاشانە بەشێوەیەکی گونجاو کاریگەری ئەرێنی زۆری هەیە بۆ مناڵان و توانای بیرکردنەوەو گەشەی کۆمەڵایەتییان زیاد دەکات. کەواتە لەجیاتی ئەوەی شتێکیان لێ بشارینەوە کە راکردن لێی مەحاڵە باشتر وایە هاوەڵیان بین لە بەکارهێنانەکاندا تا زامنی ئەوە بکەین لەدۆخێکدا بژین لەگەڵ ئەو تەکنەلۆژیایە کە تەندروستیان پارێزراو بێت".
.gif)
چیا عەباس نمونە زۆرەكانی مێژو دەیسەلمێنن كە بەشێك لە كەسایەتی‌و كەس‌و كارو دۆست‌و هێزە نزیك‌و ناحەزەكانی سەركردە ناودارەكان، تایبەت دوای نەمانیان بۆ مەبەستە تایبەتیەكانیان بەكاریان دەهێنن. چەند هاوكاری دێرینی كاك نەوشیروان لە یەكەم چركەی دوای وەفاتی بەپاساوی جیاجیا هەوڵیاندا لە پێگەی كەم بكەنەوە، وەك نیەتی سازدانی مەراسیمێكی نیمچە شاردراو و بچوكی ناشتنی، گومان دروستكردن لە وەسیەتنامەو خواستەكانی، دواتریش دورخستنەوەو دەركردنی دۆستە نزیكەكانی دامەزرێنەری گۆڕان لە بزوتنەوەكە، تەنانەت لە ساتەكانی دانوستان بۆ بەشداری گۆران لە كابینەكەی مەسرور بارزانی بێدەنگی لە سكاڵای تۆماركراوی پارتی لەسەر كاك نەوشیروان بەپێی یاسای بەناو دژەتێرۆر، یاسایەك چەند هاوكارێكی نزیك لێی رۆڵیان لە درێژكردنەوەیدا هەبو، گشت ئەمانە بێجگە لە هەوڵەكانی دەستەیەكی خۆپەرست‌و بێ وەفا بۆ لەكەداركردنی مێژو و ناو و ناوبانگی كاك نەوشیروان هیچی تر نەبو. هەرچەندە ئەم كەسانە لە سەرچاوەی فكری‌و سیاسی جیاوازەوە هاتبون، بەڵام مەبەستیان بو بە بەردێك دو نیشان بپێكن، كەمكردنەوە لە مێژو و ناوی‌و بەمەش بە ناڕاستەوخۆ كار بۆ تۆڵەكردنەوەیەكی مێژویی كە بەشێكی لە ناو یەكێتیدا رەگ‌و ریشەكانی داكوترا بون. ناحەزە سەرسەختەكانی كاك نەوشیروان لە دەرەوەی گۆڕان دوای وەفاتی زۆر سودیان لەم رەفتارە بازرگانیكردن ئاسایەی دەوروبەری كردوە، كەچی ئەو ناحەزانە بۆ خۆشیان دوای وەفاتی بە یەك وشەو نقە باسی كاك نەوشیروانیان نەكردوە. بەشێك لە دۆست‌و هاوكارەكانی نەوشیروان مستەفا ئارەزومەندانە قایڵ بون وەك مقاشی ناو ئاگردان بەكاربهێنرێن لەبەرامبەر دابینكردنی بەرژەوەندییەكانی خۆیان‌و دەوروبەریان، تێشیاندایە تا ئەم چركەیەش لە پێگەی پوچەڵی فەرمانڕەواییدا بێشەرم خزمەتی نەیارانی كاك نەوشیروان دەكەن. ئەم تاقمە لە هاوكارەكانی كاك نەوشیروان بازرگانیان بە ناو و مێژویەوە كردوە، زۆرجار بینیومانە لە بۆنە تایبەتەكاندا وەك یوداسی ئەپۆستۆڵۆی مەسیح پەنجەی شایەتمان بەرز دەكەنەوەو فاتحەی ساختەكاری لەسەر مەزاری كاك نەوشیروان دادەن. كورد وتەنی مرۆڤ دۆستی وای هەبێت دوژمنی بۆچیە! ئەمە كۆتایی بازرگانیكردن نیە بە كاك نەوشیروان، دێمە سەر دۆست‌و كەسایەتییە نزیكەكان لێی، بە كوڕەكانیشیەوە، ئەوانەی نزیك دوای پێنج ساڵ لە وەفاتی زۆر سپڵەو بێباك بەرچاو دەكەون. كوێرانە بەرگری لە كاك نەوشیروان ناكەم، باش كارە مەزنەكان‌و هەڵەكانیشی دەزانم، بەڵام تەنها سەركردەیە بە بەراوردكردن لەگەڵ زۆرینەی سەركردەكانی تر جیاوازی نێوان ئەرزو ئاسمان نێوانیان دەبینرێت، چەندین راپۆرتی تیمە تایبەتەكانی ئەمریكا لە عێراق كە بە دەق‌و ژمارەو بەروارو ناو بونیان هەیە ئەو زەمینە پاك‌و بێگەردو دورو تیژبینیەی كاك نەوشیروان دەسەلمێنن. هاوكاتیش لە دۆكیۆمێنت‌و راپۆرتەكانی تردا بەوردی باسی گەندەڵی‌و بێسەروبەری‌و نفاقی بەشێك لەو هاوكارانەی كاك نەوشیروان لە گۆڕاندا دەكەن. بازرگانیكردن بە كەسایەتی كاك نەوشیروان دو لایەنەیە، ئەوانەی بە درۆ بە شان‌و باڵیدا دەخوێنن‌و ئەوانەشی هەم بۆ مەرامی تایبەتیان لە شان‌و باڵی كەم دەكەنەوە، هەر دو جۆر چۆن دەیكەن هەر بازرگانی نزم بەهای سیاسین. كەسانی ترو بۆ خۆشم چەندین جار لە كاك نەوشیروان بیستومانە تاكە ركابەری سەرسەختی سیاسی كە راشكاوانە لەگەڵیدا شەڕو ململانێی كردوە خودی مسعود بارزانی بوە، بۆیە بۆ خۆی زانیویەتی لەگەڵ كێ‌و چۆن مامەڵەی لەگەڵ دەكات. ئەوانەی بازرگانی بە پرسی خوالێخۆشبو لەگەڵ پارتی‌و بنەماڵەی بارزانیدا دەكەن (تایبەت لە دەوروبەرە نزیكەكانی سەردەمی ناو یەكیتی‌و گۆڕان) گوناهێكی گەورەی مێژویی دەرهەق بە كاك نەوشیروان دەكەن‌و ئەمەش تەنها بۆ بازرگانیكردنە بە ناكۆكییەكی مێژویی كە كاك نەوشیروان بەدرێژایی تەمەنی سیاسی دوای شكستی شۆڕشی ئەیلول هەوڵی جدی داوە بە هزرو چەمكی نوێ چارەیان بكات، بەڵگەكانیش بۆئەمە كەم نین، وەك راپۆرتێكی كۆبونەوەی سەركردایەتی یەكێتی كە زیاتر لە ٢٠ لاپەرەیە لە ساڵی ١٩٧٦ نوسراوەو بابەتی سەرەكی كۆبونەوەكە پرسی مامەڵەكردن بوە لەگەڵ پارتی‌و بنەماڵەی بارزانی. (دەقە ئەسڵەكەی لام پارێزراوە)و نامەكانی نێوان كاك نەوشیروان‌و مسعود بارزانی دەربارەی كۆتایهێنان بە شەڕی ناوخۆو نوسینەكانی كاك نەوشیروان دەربارەی چۆنیەتی ئامادەسازی بۆ دروستكردنی بەرەی كوردستانی‌و راپەڕین‌و داڕشتنی دەستوری هەمیشەیی عێراق. بەشێك لەوانەی ئێستا بازرگانی بەو بابەتەوە دەكەن لە ركابەرە عەیارە بیست‌و چوارو زۆر سەرسەختەكانی پارتی‌و بنەماڵەی بارزانی بون، ئێستاش لە ریزدا سەرەیان گرتوە تا مسعود بارزانی ئاوڕێكیان لێبداتەوە. ئاكامەكەی كاك نەوشیروان لەو پرسەدا راستگۆو بازرگانەكانیش مونافیق دەرچون. با بێمە سەر هاوكارە دێرینەكانی ناو گۆڕان، بەشێك لە باڵی ریفۆرمی ناو یەكێتی پاش ئەوەی لە مام جلال‌و یەكێتی بێ ئومێدبون هاتنە پاڵ گۆڕان، لەو چركەیەوە دەستیان بە بازرگانیكردن بە پێگەو ناوی كاك نەوشیروان كرد، تێیاندا بو دەیگوت گەر كاندیدی لیستی گۆڕان بۆ پەرلەمان نەبم دەگەڕێمەوە ناو یەكێتی، ئەوی تر دەیگوت گەر مام جلال ئاوڕێكم لێبداتەوە چ كارم بە نەوشیروان هەیە، سێهەمیش بە یەكێتی دەگوت گەر بەرژەوەندییەكانم نەپارێزن دەنگی ناوچەكەم بۆ گۆڕان كۆدەكەمەوە، ئەو جۆرە زاتانە سوربون لەسەر ئیبتزازو بازرگانییەكانیان. بەپێچەوانەوەش بەشێك لە هاوڕێ نوێ‌و دۆستە دێرینەكانی لەناو یەكێتی‌و گۆڕان و لایەنەكانی تر تا ئەم چركەیەش ئەمەك‌و دڵسۆز بۆ كاك نەوشیروان ماون‌و مرۆڤەكانی رۆژە سەختەكانی خەباتی شاخ‌و كاك نەوشیروان‌و گۆڕان بون. لە سەرەتای دروستبونی گۆڕاندا زۆربەی زۆری روخسارە نوێكان بە نیەتێكی پاك‌و لە ژێر كاریگەری ناو و كاریزمای كاك نەوشیروان دڵسۆزو گورج‌و گۆڵ پشتێكی بەهێزی بون، هەڵسوڕاوی جدی بون بۆ ئەرك‌و كارەكانیان. زۆربەیان فێری فرتوفێڵ‌و ئیبتزازو بازرگانی وەك بەشێك لە نەوەكانی پێش خۆیان نەبوبون. بە مروری زەمەن‌و دۆخی ناجێگیری ناو گۆڕان‌و گەمەكانی هێزەكانی ترو دوركەوتنەوەی كاك نەوشیروان بەهۆی تێكچونی باری تەندروستییەوە ژمارەیەك لێیان‌و لە پێگەی هەستیاردا دەستیان بە بازرگانیكردن كرد نەك تەنها بە كاك نەوشیروان بەڵكو بەسەرجەم گۆڕان‌و هاورێكانیشیان، گەیشتە ئاستێك ناویان لە لیستی رەشی گەندەڵچییەكانی عێراقدا تۆمار بكرێت‌و بكەونە ژێر گومانەوە. كاك نەوشیروان لە دوا ساتەكانی ژیانیدا راشكاوانە بە كوڕەكانی‌و دۆستە نزیكەكانی راگەیاندوە چەند پەشیمانە لە پشتیوانیكردنی چەند كاراكتەرێكی بەرچاوی نەوەی نوێی ناو گۆڕان. ئەم روداوە واقیعیە دەگێرمەوە تا خەڵك حوكمی خۆی بدات: لەدوا رۆژەكانی ساڵی ٢٠١٦ پاش چەند هەفتەیەك لە لەندەن لای كاك نەوشیروان بوم گەڕامەوە بۆ هۆڵەند، لەو ماوەیەدا تێگەیشتم كە لەدوا قۆناغی ژیانیدایە، لەگەڵ گەڕانەوەم پەیوەندیم بە سكرتێری جڤاتی نیشتمانی گۆڕان كردو وەزعی كاك نەوشیروانم بۆ باسكرد، پێم گوت: مامۆستا جەمال بەپێویستی دەزانم سەید عومەرو جەنابتان بچن بۆ لەندەن‌و لەسەر چەند تەوەرێكی گرنگ قسەی لەگەڵ بكەن، رەنگە ئەمە دوا دیدارشتان بێت لەگەڵی، مامۆستا جەمال فكرەكەی زۆر پێ باشبو، گوتی بۆ خۆت قسەیەك لەگەڵ سەید عومەر ناكەیت، دوای ئەمە راستەخۆ پەیوەندیم بە سەید عومەرەوە كردو مەسەلەكەم بۆ باسكرد، لە یەكەم رەتدانەوەیدا هێناو بردی، بە كورتی تێیگەیاندم بەپێویستی نازانێت بچێت، ئەم پەیامەم بە مامۆستا جەمال گەیاند، لە وەڵامدا گوتی یەك دو رۆژی تر چاوەڕوان بە وەڵامت دەدەمەوە. مامۆستا هەر واشی كردو پێی گوتم سەید عومەرمان قەناعەت پێكردوە بڕوات‌و من ناچم خۆی بەتەنیا دەچێت بۆ لای. لەوكاتەدا ئاگام لە كەین‌و بەینی ئەو چەند رۆژەی گردەكە نەبو. لەو سەردانەداو لە دانیشتنێكی كاك نەوشیروان‌و سەید عومەر لە لەندەن دو دۆستی زۆر نزیك‌و دێرینی هەردوكیان، كە لەژیاندان، لە وردەكارییەكانی قسەو باسەكان بەئاگان، كاتێك باس دێتە سەر موڵكەكانی گۆڕان كاك نەوشیروان بە زمانێكی راشكاوانەو بێ پێچ‌و پەنا ئەوەی لە دڵ‌و ناخیدا دەبێت بۆ سەید عومەری باس دەكات. دوای وەفاتی كاك نەوشیروان لە كۆبونەویەكی جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوە گۆڕان كە باس دێتە سەر موڵكداریەتی گۆڕان رێكخەری گشتی نوێ راشكاوانە باسی بەشێكی قسەكانی كاك نەوشیروان كە لە لەندەن پێی گوتوە دەكات، باسی بەشە گرنگ‌و هەستیارەكانی تری قسەكانی كاك نەوشیروان ناكات. ئەم رەفتارە وەك بۆمبێكی تەوقیتكراو تەقیەوەو لەو ساتەوەش بەگەرمی نان‌و پیاز بەو قسانەی رێكخەری نوێیەوە دەخورێت. بۆ خۆم ئەم رەفتارە بە زەمینەخۆشكەرێكی هەستیار دەبینم بۆ سەرهەڵدانی گەلێك پرسیار دەربارەی خواست‌و نیەتەكانی كاك نەوشیروان لەلایەن هاوڵاتیانەوەو لە ئاكامیشیدا لاوازبونی گۆڕان. خۆشبەختانە كاك نەوشیروان بە ماوەیەكی كورت پێش وەفاتی بە تۆماری دەنگی خۆی باسی سەرجەم بۆچونەكانی لەسەر پرسی موڵكداریەتی دەكات، زۆربەی هەمان ئەو قسانەن كە بەهاوكارە دێرینەكەی لە لەندەن وتویەتی، زیادە بۆ ئەمەش دو دۆستە دێرینەكە شایەتحالی ئەو دانیشتنەن. با خەڵك بۆ خۆی هەڵسەنگاندن بۆ ئەمە بكات تایبەت كاتێك تۆمارە دەنگییەكەی كاك نەوشیروان بڵاو دەكرێتەوە. لە دەرفەتێكی گونجاوی تردا باسی چەند روداوێكی زۆر هەستیاری تری نێوان كاك نەوشیروان‌و چەند هاوكارە زۆر نزیكەكانی دەكەم كە لە وردەكاریەكان بەئاگام. لەم سەردەمەداو دوای پێنج ساڵ لە ماڵئاوایی كاك نەوشیروان‌و مام جەلالیش سەرجەم نەخشەی سیاسی‌و كۆمەڵایەتی‌و حوكمرانی هەرێم بەسەریەكدا ترشاون. لەم دۆخ‌و رەوشەدا كەسانێك‌و گروپە بچوكە زۆر نزیكەكان لە كاك نەوشیروان لەبری ئەوەی بەدوای یەكتردا بگەڕێن‌و یەكتر بدۆزنەوەو كاری جدی بۆ بوژاندنەوەو گەشەكردنی پرەنسیپەكانی گۆڕانكاری جدی بكەن، دەبینین خواستیانە دەست بەشتێكەوە بگرن تا ناو و رۆڵیان لە سیاسەت‌و پرۆسە وەهمیەكانی گۆڕانكاریدا بمێنێت، تەنانەت ئەمانیش لەو هەوڵانەدا خۆگرێدانەوەی توندو تۆڵیان بە كاك نەوشیروان بەكاردەهێنن. بۆ خۆم سەرچاوەی ئەم هەوڵانە بە بەشێك لە دڵسۆزی‌و وەفا بۆ پرسی گۆڕانكاری‌و كاك نەوشیروان دەبینم، مەخابن لە ناچاری‌و بێئومێدیداو دۆخی شكستخواردوی پرسی گۆڕانكاری چاوەروانی ئاكامی كۆنكرێتی لێ ناكرێت. دەمێنێتەوە منداڵەكانی كاك نەوشیروان، ئەوەندی من بەئاگا بم دو كوڕەكەی رۆڵی بەرچاویان لە پرۆسەكەدا هەبوە، زۆر بەتایبەت چیای كوڕی. لەسەردەمی تەقاندنەوەی پرسی موڵكداریەتی‌و ئیرس پەیوەندیم لەگەڵ نما كردو پێم گوت، وەك چەندین كەسی تریش پێیان گوتبون، پێویستە رونكردنەوەیەك بە ناوتانەوە بڵاوبكرێتەوەو تێیدا باسی خواستەكانی باوكتان لەو پرسەدا بكەن كە دەبێت تەنهاو تەنها بۆ بەرژەوەندی گشتی بەكاربهێنرێت، نما فكرەكەی پێ دروست بو و داوای لێكردم رونكردنەوەكە بنوسم، منیش بە ئەركەكە هەڵسام. ماوەیەك گوێبیستی هیچ نەبوم، دواتر لە نماو كەسانی تریش كە بەرپرس بون لە گۆڕان تێگەیشتم لوتكەی دەسەڵاتی نوێی گۆڕان ریگری سەرسەختیان لە بڵاوكردنەوەی كردبو، لەگەڵ ئەوەشدا دەبو كوڕەكانی هەر بڵاویان بكردایەوە. بێگومان كوڕەكانی هەڵەی بەرچاویان لەو بوارەدا كردوە، تاكە رێگا بۆ راستكردنەوەی ئەو رەوشە راشكاوانەو ئاشكرا هەمو بەڵگەو دۆكیۆمێنتەكان بخەنەڕو، خەڵك چاوەڕوانە ئایا كارێكی وا مەزنیان لێدەوەشێتەوە! كارێكی لەو جۆرە سەرجەم هەوڵ‌و نفاق‌و بازرگانیكردن‌و كەمكردنەوە لەناو و ناوبانگی كاك نەوشیروان پوچەل دەكات، هاوكاتیش زۆر دروستە كاتێك كوڕەكانی كاك نەوشیروان داوای لێبوردن لە خەڵك‌و تایبەت جەماوەری گۆڕان بكەن بۆ هەڵەو بێدەنگیان لە هەڵمەتێكی خەستی ناحەزان دژ بە باوكیان كە یەكێكە لە سەركردە مەزنەكانی كورد. ناشێت خواست‌و تێڕامانە واقیعیەكانی كاك نەوشیروان دەربارەی موڵكداری‌و ئیرس لەلایەن نەیارو دۆست‌و نەوەكانی بۆ مەبەستە جیاكان بەكاربهێنرێن، یەك رێگا لەبەردەمیاندایە وەك خۆیان باسیان بكەن‌و چیتر دەرفەتی زیاتر بە بازرگانەكان نەدەن! رۆتەردام: ٣ مایس ٢٠٢٢
.gif)
سەربەست مەنمی لە ٢٠١٩/٦/١٠ ەوە نێچیرڤان بارزانی وەک سەرۆک، سەرۆکایەتی ھەرێمی کردەوە بە چەتری کۆکردنەوەی سەرجەم ھێز و لایەنە سیاسییەکانی کوردستان بە پێکھاتە ئیتنی و ئاینییەکانیشەوە، لە دوای زیاتر لە سێ ساڵی سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان، سەرۆک و ئەمیندار و کەسی پلەیەکی حزبەکانی کوردستان، ھەڵوێست و مامەڵەی نێچیرڤان بارزانیان بەرز نرخاند، لە گرنگیپێدان بە بۆچوونی تەواوی ھێز و پێکھاتەکان. گرەوی گەورەی نەیارانی کورد، نەھێشتن و کۆتایھێنانە بە ئەزموونی باشوری کوردستان، ھەربۆیە گوشاروفشاری جیاواز و بەردەوامیانکردوە و دەکەن، فشار و گەمارۆ و دژایەتیەکانی ئەودیو سنوور نەیتوان ئەزموونەکە بخات، ھەربۆیە پەنایان بۆ دروستکردنی ناکۆکی ناوخۆیی برد و کەلێن و ناکۆکیەکانی ناوخۆ بە دەرفەتێکی گەورە دەزانن و دەبینن! لە دوای ڕووداوە ناخۆشەکانی ئۆکتۆبەری ٢٠١٧ کە ھەرێمی کوردستان کەوتە بەردەم شاڵاوێکی گەورە، پرسی دوو ئیدارەیی کرایە بژاردەیەکیتر بۆ لاوازترکردنی ھەرێمی کوردستان، لای زۆر دەوڵەت و لایەن و لە زۆر ئاستدا کار دەکرا بۆ نەھێشتنی قەوارەی سیاسیی و دەستووری ھەرێمی کوردستان. لەسەر پرسی دووئیدارەیی، لە یەکێک لە کۆنفرانسە ڕۆژنامەوانیەکانیدا نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی ھەرێمی کوردستان، ئاماژەی بۆ ئەوەکرد ک شتێک نیە بەناوی دوو ئیدارەیی، بەڵکو ھەرجۆرە ترازانێک یەکسانە بە سفر ئیدارە، ئەمەش ئاستی پابەندی سەرۆکی نیشاندا بە پاراستنی یەکڕیزی و ھاوھەڵوێستی لایەنە کوردستانیەکان، لەمەڕ پاراستنی ئەزموونی ھەرێمی کوردستان. پەیامی نێچیرڤان بارزانی لە ٢٠٢٢/٥/١ بە بۆنەی جەژنی ڕەمەزانی پیرۆز، پاتکردنەوە و سوربوونە لە ئەرک و مەھامی سەرۆک و سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان، لە پاراستنی بەرژەوەندییە باڵاکانی گەل و وڵات، کە ئەرک و بەرپرسیاریەتی دامەزراوە فەرمی و یاساییەکان و حزب و پارتە کوردستانیەکانە. نامەکە زیاتر بوو لە پیرۆزبایی جەژن، پەیامێکی گرنگ و پڕ بایەخی لە خۆگرتبوو سەبارەت بە ھەستیاری قۆناغەکە و پەیوەندییەکانی نێوان پارتی و یەکێتی، پیرۆزبایی نامەکەی سەرۆکی ھەرێم، بەبیرھێنانەوەی گیانی یەکڕیزی و یەکخستنی تواناکانە لە ناوخۆ، پێکەوەکارکردنە لە ڕووبەڕوو بوونەوەی تەحدییەکان و پێکھێنانی حکومەتی نوێ لە عێراق. لە دوای پیرۆزبایی نامەکە، چاوەڕوانیەکان ئەوەیە کە سەرۆکی ھەرێمی کوردستان لە نزیکترین دەرفەتدا دەستپێشخەری قۆناغە کردارییەکانی دانیشتنی ھاوبەشی لایەنەکان دەستپێبکات، وەک ھەمیشە سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان بکاتە چەتری کۆبوونەوەی ھێز و لایەنە سیاسییەکان و بەرژەوەندی باڵای گەل و سەقامگیریی کوردستان لە لووتکەدا بھێڵنەوە.
ئاسۆس هەردی ساڵی ١٩٨٨ پاش ئەنفالەکان، هەموو هێزی پێشمەرگەی حیزبەکان پاشەکشەیان کرد بۆ سەر سنوور. ئێمەش وەکو ئەوانی تر بە ناچاری ناوچە ئازادکراوەکانمان جێهێشت و لە دۆڵی شێنێ و قاسمە رەش، بە دیاریکراوی لە نزیک گوندی نۆکان گیرساینەوە. رۆژگارێکی رەش و دۆخێکی زۆر سەخت بوو. ئەنفال و هەڵەبجەو کیمیابارانی ناوچە ئازادکراوەکان شۆڕش و پێشمەرگەیان تووشی شکستێکی گەورە کردبوو. کەس نەیدەزانی چارەنووسمان چی دەبێ. ئێمە سەرباری هەموو ئەو کێشەو سەختیانە، دۆخی داراییشمان زۆر خراپ بوو. هەندێک پارەمان هەبوو (وابزانم نزیکی پێنج هەزار دیناری ئەو کاتە)، بەڵام نەماندەزانی ئەگەر تەواو ببێ روو لەکوێ و لە کێ بکەین؟ رۆژێک هەموومان تووشی شۆک بووین کە زانیمان پارەکەمان دیار نەماوە! لەو رۆژەدا ئەمە کارەساتێکی تر بوو دەچووە سەرباری هەموو کارەساتەکانی تر. کاتەکەیش رەمەزان بوو و زۆربەی پێشمەرگەکان بەڕۆژوو بوون. ئەوەی زۆرێکمان لێی دڵنیا بووین ئەوە بوو، کەس لەدەرەوە نەهاتبووە بارەگاکەمان ئەوەندە لامان بمێنێتەوە تا شکی ئەوە بکەین کەسێکی بێگانە هاتووەو دزیی لێکردووین. دیاربوو هەر کەسێکی ناو خۆمان بوو. بەهەرحاڵ، هاوڕێیەکمان کە وەک ژمێریارو ئەمین سندووق وابوو، بە وردی چاودێریی هەموومانی دەکرد. تێبینیی ئەوەی کردبوو کە لە کاتێکدا ئێمە کەسمان پارەی کڕینی پاکەتە جگەرەی بەغدای کیس-مان پێ نەبوو، هاوڕێیەکمان دایم گیرفانی پڕ بوو، رانکوچۆغەی تازەی لەبەر دەکردو بۆ بەربانگ برنج وگۆشتی بۆ سەر سفرەی ئیفتاری پێشمەرگەکان دەکڕی! سفرەی ئەو رەمەزانەمان بە هۆی ئەوەوە بەردەوام رەنگین و رازاوە بوو! ماڵی ئاوا بێت زۆرێک لە پارە دزراوەکەی بۆ خۆمان خەرج ئەکرد!!! بەهەرحاڵ، “تاوانبار دۆزرایەوەو لە ژوورەکەی سەرەوە لێکۆڵینەوەی لەگەڵدا کرا. پاش بێنەو بەردەیەکی زۆر دانی بە تاوانەکەیدا نا و، دان پێدانانەکانیشی لەسەر کاسێت تۆمار کرا. لەو رۆژەیشەوە تا ماوەیەک چەککراو وەک دەسبەسەر وابوو. بۆی نەبوو لە بارەگاکەمان بچێتە دەرەوە. تا ئێرە، دەکرێ بڵێین ئاساییە! تاوان لە هەموو شوێنێک روو دەداو مرۆڤ لە هەر کوێیەک بێت و هەر چییەک بێت، دەشێت لە لەحزەیەکدا بەرامبەر پارە یان هەر شتێکی تر لاواز بێت و تاوان بکات. ئەوەی سەیرو سەمەرەو وانەیەیەک بوو بۆ من و هاوڕێکانم ئەوە بوو، پاش ماوەیەکی کەم لەو رووداوە، بەرپرسەکانمان نەک هەر لێی خۆش بوون (رەنگە ئێمەیش لەو رۆژەداو لەو دۆخە نالەبارەدا لێخۆشبوونمان بە بڕیارێکی راست دەزانی)، بەڵکو کردیان بە بەرپرسی ئیدارەی بارەگای سەرکردایەتیمان!!! لەو رۆژەوە لەوە تێگەیشتم حیزب و سیاسەتمەدارەکانی ئێمە لە خوایان دەوێت خەڵکی خواروخێچیان دەستکەوێت. خەڵکێکیان دەوێت کە خاڵی لاواز بدەن بەدەستەوەو کلکیان لە ژێر دەستی خۆیاندا بێت. ئەم جۆرە خەڵکە بە کەڵکی ئەوان دێت، چونکە هەرچی بیانەوێ پێیان دەکەن، بێ ئەوەی ترسیان هەبێت لەوەی لێیان هەڵگەڕێنەوە. خەڵکێکیان بۆ چییە کە پاک و بێگەردو خاوەن مەبدە‌و و راستگۆ بن؟! ئەم جۆرە خەڵکە هەرگیز ئامادە نابن بۆ ئافەرینی سەرۆک و بەرپرسەکان لە قەناعەت و بیروباوەڕی خۆیان لا بدەن و تاوان بەرامبەر خەڵک بکەن. ئەمەش بەکەڵکی ئەوان نایەت، بگرەسەرئێشەیان بۆ دروست دەکات. ئەمە ئەو دۆخەیە کە بە زەقی لە کوردستانی ئەمڕۆدا دەینینین. هەرچی راستگۆ و خاوەن باوەڕو دڵسۆز بوو، یا بە دڵشکاوی وڵاتی جێهێشت، یا کونجی قەناعەتی گرتووەو خۆی لە هەموو شتێک بەدوور گرتووە. بۆیە دەبینین زۆرێک لەوانەی ئەمڕۆ لەدەوری بەرپرس و دەسەڵاتدارەکانن، خەڵکی پاشەڵپیس و جێگەی گومانن. خەڵکێکن ئامادەن لەپێناوی حیزب و سەرکردەکاندا ئازادیخوازان و دڵسۆزان بدەنە بەر شەق و تەنانەت بیانکوژن ئەگەر فەرمانیان پێ بکرێ، چونکە بە ژیان و ئازادییان قەرزاری حیزب و سەرۆکەکانن. ئەمەش بۆ هەموو حیزب و دەسەڵاتدارەکان راستە، چونکە وەک ئەڵێن: مشتێک نموەنەی خەروارێکە. بۆیە نەک هەر لام سەیر نیە، بەڵکو زۆر چاوەڕوانکراوە تۆمەتباری رووداەوکەی چەمچەماڵ، پێشتر چەندین تاوانی کردبێت بەڵام بە قودرەتی “قادر” لێی دەرچووبێ و تەسلیمی دادگا نەکرابێ. وەک چۆن تەقەکەرەکانی ١٧ی شوبات، بکوژانی سۆرانی مامە حەمە، سەردەشت عوسمان، کاوەگەرمیانی، وەدادحسێن و ئەوانی تر تەسلیم نەکران و تەسلیم ناکرێن. بۆیە هیچ هیوایەکم بە دەستگیرکردنی تاوانبارە داڵدەدراوەکان نیە.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
