شێرزاد شێخانی بەحوکمی ئەم هەموو قەیران وکێشەوگرفتە کەڵەگەبووانەی چەند ساڵی رابردوو کە سیستەمی سیاسی کوردستانی گەیاندۆتە لێواری هەرەس و رووخانەوە ، هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی کوردستان هەستیارترین وچارەنووسسازترین هەڵبژاردنە لەمێژووی کوردستاندا . بێزاری و تووڕەیی خەڵک هەموو سنوورێکی تێپەڕاندووە ، بێئومێدی باڵی بەسەر کۆمەڵگەدا کێشاوە ، بێمتمانەیی بەحزبەکانی دەسەڵات لەبەرزترین ئاستیدایە ..نەبوونی بەدیلێکی مەعقولتر لەدەسەڵاتی ئێستاش دیمەنە سیاسیەکەی رەشتتر کردووە . لەئەزموونێکی شکستخواردووی چەند مانگێک پێش ئێستای هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق ، بە بەڵگەوە سەلمێندرا کە هوشیاری سیاسی لەلای دەنگدەری کوردیش هێشتا نەگەیشتۆتە ئەو ئاستە بتوانی بە دەنگی خۆی ئەم واقیعە تاڵە بگۆڕێ . بایکۆتی فراوانی جەماوەری دەنگدەری کوردستان کە زادەی نیگەرانی ومتمانە نەبوونیەتی بەم دەسەڵاتەی ئێستا ، ئەویش تۆزقاڵێک لەمەسەلەکەی نەگۆڕی ، بەڵکو بەشێوەیەک لەشێوەکان خزمەتی ئەم دەسەڵاتە ستەمکارەی ئێستای کرد . بایکۆت هیچکات خزمەت بە پرۆسەی سیاسی ناکات ، چونکە بەپێی یاساکانی هەڵبژاردن هیچ دەقێکی یاسایی نیە باس لەبەتاڵبون و ناشەرعییەتی هەڵبژاردنەکان بکات لەکاتی فراوانبوونی بایکۆتی دەنگدەران . روونتر ئەگەر بایکۆت بگاتە ٩٠% یش هێشتا بەو ١٠% ی ماوە شەرعییەت دەدرێت بە هەڵبژاردن چونکە هیچ دەقێکی یاسایی نیە رێگر بێت لەمکارە . بایکۆت هەمیشە لەخزمەتی حزبەکانی دەسەڵاتدایە ، بەتایبەتیش لەشوێنێکی وەکو هەرێمی کوردستان کە هەموو موقەدەراتی وڵات لەبەردەستی حزبە شموولی ودەسەڵاترۆیشتووەکاندایە . چونکە لەهەر هەڵبژاردنێکدا بایکۆت زیادی کرد ، ئەم حزبانە بەدەنگی ئەندام ولایەنگران و مووچەخۆری بندیوارو مشەخۆرانیانەوە بەلێشاو دەچنە سەر سندووقەکانەوە . لەلایەکی تریشەوە دەسەڵات بەم هەموو ئیمکانیاتەی لەبەردەستیدایە ، دەتوانێ زۆر بە ئاسانی لەجیاتی دەنگە بایکۆتەکان سندوقەکان پڕ بکاتەوە بەدەنگی غایبەکان هەر وەک چۆن دەنگی مردووەکان تەزویر ئەکات ، لێرەدا رێک دەنگی بایکۆت وەکو دەنگی مردووەکانی لێدێت و دەکەوێتە خزمەتی حزبە تەزویرچییەکانەوە . بۆیە بۆ هەڵوێست وەرگرتن وگۆڕینی ئەم واقیعە تاڵە پێویستە هەموو تاکێکی کورد بچێتە سەر سندوقەکان و ئەگەر کەسێکی نەدۆزییەوە دەنگی پێبدات ، لانیکەم زەربێک لەسەر فۆرمی دەنگدان بدات ودەنگەکەی خۆی بسوتێنێ بۆ ئەوەی کەسیتر نەتوانێ لەشوێنی ئەودا دەنگبدات . کێشەی هەڵبژاردن ئێستا خۆی لەچەند خاڵکیدا دەنوێنی کە لەم ماوەیەداو دوای ئەوەی حزبەکانی نەیاری دەسەڵاتی پارتی زۆر درەنگ بە هۆش خۆیاندا هاتنەوەو تازە بەتازە هەست بە خراپیەکانی یاسای هەڵبژاردن ئەکەن وئەیانەوێ گۆڕانکاری تێدا بکەن بۆ ئەوەی بەڕەکە لەژێر پێی پارتی دەربێنن ، کە ئەمەش ئەبوایە زۆر زووتر هەستیان پێبکردایە ، بەڵام نەیانکرد وپارتی بوو بە حزبی قائیدو کەڵەگا بەسەر میللەت و ئەو حزبانەشەوە . لێرەدا بەچەند خاڵێک ئەم کێشانەو چارەسەرییەکانی ئەخەمەرڕوو : ١- کۆتا : ئەمریکا وڵاتێکی فرەنەتەوەیە ، رەنگە سەدان وهەزاران نەتەوەی جیاجیای تیا بێت ، لەنەتەوەی ئیتاڵیاوە بۆ ئێرلەندا و چیین و ئەمریکای لاتین وناوەڕاست کە هەموویان هاوڵاتی وخاوەن ناسنامەی وڵاتەکەیانن . لەفەرەنساش زیاتر لەپێنج ملیۆن موسڵمانی تێدایە ، جگە لەدەیان نەتەوەیتر . لەنزیک خۆشمان لەمیسر رێژەی مەسيحييە ( قیبتیەکان ) نزیکەی ١٥% ژمارەی دانیشتوانە کە ١٢٠ ملیۆن کەسن . وڵاتانی زۆریش لەدونیادا هەن کە فرە نەتەوەن ، بەڵام لەهیچکام لەم وڵاتانەدا کۆتا بۆ کەمە نەتەوەکان داناندرێ . هەموو هاوڵاتیەک لەم وڵاتانەدا بە جیاوازی ئینتمای نەتەوەیی و ئایین ومەزهەبی لەسەر ئەساسی مافی هاوڵاتیبوون بەشداری لەهەڵبژاردنەکاندا ئەکات . نازانم حیکمەت لەوەدا چییە لەهەرێمی کوردستان ئەبێ کۆتا بۆ ( تورکمان ) هەبێ ؟!. ئەمەش لەکاتێکدا کە لەناسنامەی هاوڵاتیبووندا هیچ خانەیەک نیە باس لەئینتمای نەتەوەیی کەسەکان بکات !. بەم پێیە تورکمانەکانیش هاوڵاتی کوردستانین وهیچ جیاوازییەکیان لەگەڵ کورددا نیەو لەڕووی قانونیەوە هیچ ئیمتیازێکی زیاتریان نیە لەکورد . بۆیە هیچ پێویست ناکات کۆتای تایبەت بە خۆیان هەبێ . درووستە ئەوان لیستی تایبەتی خۆیان هەبێ وبچنە کێبرکێیەکانەوەو خەڵکی تورکمان دەنگیان پێبدەن ، نەوەک ئەوەی چەند ساڵێکە لێرە ئەیبینین کە هێزەکانی زێرەڤانی وپێشمەرگەی پارتی دەنگیان پێئەدەن و بە ژمارەیەکی زۆر کەمیش ئەیانگەیەنە کورسی پەرلەمانەوە !. سەیرە کاندید تورکمانی هەولێر بێ و بە دەنگی کوردی دهۆک بێتە ناو پەرلەمانەوە !! .ئەمە بە کورت و موختەسەری دزینی کورسی پەرلەمانە بەفڕۆفێڵی حیزبی !! . دوای ئەوەش چۆن ئەبێ کاندیدی تورکمان بە ٢٠٠-٣٠٠ دەنگ بچێتە پەرلەمانەوە لەکاتێکدا کاندیدی کورد بە هەزاران دەنگ نەتوانێ ئەندامێتی پەرلەمان وەربگرێ کە هەردووکیان هاوڵاتی یەک هەرێمن !!! . هیچ رەوا نیە لەناوچەیەکی وەکو دهۆک و حاجی ئۆمەران وسۆران کە یەک خێزانی تورکمانی تێدا نیە ، خەڵکی لەوێوە دەنگ بە کاندیدی تورکمان بدەن !. لەویش سەیرتر دەنگدانی هێزەکانی زێرەڤانی و پێشمەرگەکانی لیواتایبەتەکانە بەم کاندیدانە کە ئەمانە یەک ئەفسەری تورکمانیشیان تێدا نیە . سەبارەت بە مەسیحییەکان ، ئەمانە مافێکی سروشتی خۆیانە کۆتایان هەبێت ، بەڵام بە مەرجێک وێستگەی تایبەت بەخۆیان هەبێ لەو ناوچانەی زۆرینەن کە جیا بێت لەوێستگەی دەنگدانی گشتی . بۆ نموونە دەکرێ لەشوێنێکی وەکو عەنکاوە وێستگەیەکیان هەبێ بۆ دەنگدان و رۆژێکی تایبەت دابنرێ لەتەک هێزەکانی ئەمنی وپێشمەرگەدا ، بە مەرجێک لەکاتی چوونیان بۆ سەر سندوقی دەنگدان ناسنامەیان پێ بێت کە ئیسپاتی بکات مەسیحیین ، ئینجا دەتوانن دەنگ بە لیستە مەسیحییەکانی خۆیان بدەن . مادام مەسیحییەکان کۆتای تایبەت بەخۆیان هەیە ، ئەبێ مافی دەنگدان تەنها بۆ مەسیحییەکان بێت و دەنگەکانیشیان تەنها بۆ لیستە مەسیحییەکان بێت بۆ ئەوەی نوێنەری راستەقیینەی خۆیان بنێرنە پەرلەمانەوە نەوەک نوێنەری حزبە کوردییەکان . یۆیە ئەبێ لەو شوێنانەی کە زۆرترین تورکمان و مەسیحیان تێدایە سندوقی تایبەت بە کاندیدانیان دابنرێ و رۆژێک پیش دەنگدانی گشتی وەکو هێزە ئەمنیەکان دەنگ بدەن ، بۆ ئەوەی دەنگدەرەکان نەتوانن لە رۆژی دەنگدانی گشتیدا دووبارە دەنگ بدەنەوە . ٢- کۆمسیۆن : بەدرێژایی ساڵانی رابردوو پارتی هەژموونی خۆی بەسەر کۆمسیۆنی کوردستاندا سەپاندووە ، لەهەموو هەڵبژاردنەکانیشدا هەمیشە کۆمسیۆن لایەنگییری پارتی بووەو چاوی لەتەزویراتەکانی داپۆشیوە . تەنانەت لەکاتی پەسەندکردنی ئەنجامەکانی هەر هەڵبژاردنیکیشدا کۆمسیۆن لایەنگری پارتی بووە لەمەسەلەی پەسندکردنی ئەنجامەکاندا سەرباری تەزویراتی زۆری پارتی . بۆ چارەسەری ئەم کێشەیەش ، پێویستە لایەنەکان بەهیچ شێوەیەک تەنازول لەگۆڕینی کۆمسیۆن نەکەن ، بە تایبەتیش لەپێکهاتەکەی . دەبێ جەخت لەوە بکەنەوە کە کۆمسیۆنەکە یان بەم شێوەی ئێستای پێکهاتەکەی خۆیەوە کارابکرێتەوە کە هیچ لایەنێک بەتەنها زۆرینە نەبێت ، یانیش کۆمسیۆنێکی تازە دامەزرێ بە مەرجێ ئەو رێژەی کورسی ئێستا کە بەشی هەموو حزبەکان مسۆگەر بکات وتەرازووەکە بەلای پارتیدا نەشکێتەوە . ٣- هەڵبژاردن : لەهەڵبژاردنەکانی ٢٠١٨دا دەزگای هەڵبژاردنی پارتی وتیان ٤٥ کورسی ئەهێنین . فیعلەن ئەو ژمارەیان هێنا !. لەهەڵبژاردنە پێشوەختەکەی عیراقیشدا وتیان سەرووی ٣٠ کورسی ئەهێنین ، لەوێشدا سەرکەوتن !. کەواتە ئەوان پێشتر کار بۆ ئەم ژمارانە ئەکەن ، جا چ بە دەنگی خۆیان بێت یاخود بە تەزویرەوە . هەڵبەت گەورەترین کێشەی هەڵبژاردنەکانی کوردستان کێشەی یەک بازنەیی بووە . ئەمەش رێک لەخزمەتی پارتیدا بووە ، چونکی ئەو زۆر بەئاسانی ئەتوانێ یاری بەدەنگەگان بکات لەسەر ئاستی یەک بازنەدا ، بۆ نموونە ئەتوانێ بە دەنگی دهۆک کاندیدانی خۆی لەهەڵەبجە سەربخات ، وەکو پێشتریش ئاماژەم پێدا ئەتوانێ تەنانەت کاندیدی تورکمان ومەسیحیش سەربخات بە دەنگی پێشمەرگەکانی لەحاجی ئۆمەران . کێشەی حزبەکانی کوردستان لە یەک بازنەییدا ئەوەیە ، کەوا پارتی نفووزی تەواوی بەسەر پارێزگای دهۆکدا هەیە و بێ رکابەر تاکە حزبە لەوێ ، لەهەولێریش تا حەدێک جەماوەرێکی زۆری هەیە کە حزبەکانیتر نیانە ، بۆیە زۆر بەئاسانی و بە تەوجیهی حزبی ئەتوانێ کاندیدانی خۆی لەهەر شارو ناوچەیەکیتر بێت سەریان بخات . بەڵام حزبەکانی تر وەکو یەکێتی وگۆڕان وکۆمەڵ ، هیچ نفووزێکی ئەوتۆیان نیە لەناوچەکانی پارتیدا ، حزبێکی وەکو یەکێتی ئەسڵەن خۆی لەناو ناوچەی نفووزی خۆشیدا کە سلێمانی و گەرمیانە دەنگەکانی پەرتوبڵاو بوونەتەوەو چەندین حزب لەو ناوچانەی یەکێتی دەنگی لێ ئەبەن ، بۆیە یەکێتی ناتوانێ بەم دەنگە کەمەی خۆیەوە نوێنەرانی لەدهۆک وناوچەکانی ژێر نفووزی پارتی سەربخات ، بەپێچەوانەوە پارتی ئەتوانێ لەناوچەیەکی فراوانی کوردستان بە ناوچەکانی ژێر نفووزی یەکێتی وحزبەکانیتریشەوىە کاندیدانی خۆی بە دەنگی ئەندامولایەنگرانی لەشارەکانیتر سەربخات . بۆیە رەنگە چوار بازنەیی لەهەڵبژاردنی داهاتوودا بەشێک لەم کێشەیە چارەسەر بکات ، بەتایبەتیش دوای ئەوەی لیستی دەنگدەران پاکبکرێتەوە لە مردووان وخەڵکی بیگانەی بەشەکانیتری کوردستان . ٤- چاودێری هەڵبژاردن : پێویستە بۆ هەڵبژاردنەکانی داهاتووی پەرلەمانی کوردستان هانا بۆ چاودێری نێودەوڵەتی ببرێت ، بەشێوەیەک هەم چاودێری نیودەوڵەتی و هەم چاودێرانی عیراقیش بەشداربن لەپرۆسەی چاودێریکردندا ، چونکە ئەزمونێکی سەرکەوتوو هەبوو لەدوایین هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقدا کاتێک زۆر بەروونی ئاماژەیان بە تەزویراتی پارتی کرد لەم هەڵبژاردنەو چەندین سندوقیان رەتکردەوە بە هۆی تەزویراتەوە کە ئەمەش کۆمسیۆنی هەرێم هەرگیز نەیکردووەو ناشیکات . بۆیە پێویستە پرۆسەی چاودێری زۆر بە ووردی ئەنجامبدرێت ، بەتایبەتیش تەرکیز لەسەر ناوچە دوورە دەستەکان بکرێ ، وەکو ناوچە سنووریەکانی هاوبەش لەگەڵ کوردستانی رۆژهەڵاتو باکورو رۆژئاوا بۆ ئەوەی رێگری بکرێ لەهاتنی لێشاوی دەنگدەرانی مووچەخۆری پارتی لەم ناوچانە . دەبێ حزبەکانیش نوێنەری خۆیان بنێرنە ئەم ناوچانە بۆ چاودێری چونکە ئەوێ لەبارترین شوێنە بۆ تەزویر و کۆکردنەوەی دەنگی بێگانە . بە هیوای ئەوەی کە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی کوردستان ببێتە دەرچەیەک لەم هەموو قەیرانە چەقبەستووانەی میللەتەکەمان ، پێویستە لەتەک حزبەکانیش لیستی سەربەخۆو کەسانی بێلایەن بێنە مەیدانەکەوە بۆ ئەوەی هەر نەبێ دەنگدەر بەدیلێکی تۆزێ مەقبوولتری هەبێ لەم دەسەڵاتە ، لەهەڵبژاردنی عیراقدا ئەزموونێکی سەرکەوتو هەبوو ، کاتێک زیاتر لە٤٠ ئەندامی سەربەخۆ گەیشتنە پەرلەمانی عیراق ئەمەش ژمارەیەکی گەورەیە وەکو سەرەتا ، بۆیە لێرەش پێویستە خەڵکی سەربەخۆ خۆیان کاندید بکەن وهەوڵێ چوونە ناو پەرلەمان بدەن . بێگومان لەسەرووی هەموو ئەو ئەرکانەشەوە پێویستە هەر تاکێکی کورد بەشدار بێت لەهەڵبژاردنەکان نەوەک بایکۆتی بکات ، چونکی بایکۆت واتا رەخساندنی هەلی تەزویرو دەنگی ساختەو هێشتنەوەی ئەم دەسەڵاتە بۆ هەتا هەتا . لە هەرێمێک کە دەسەڵات بەرەو سوڵتانیەت وحوکمی شموولی تاکڕەو ئەڕوات و ناهێلێت خەڵک بۆ ناڕەزایی بێنە سەرشەقام ، دەسەڵاتێک کە هیچ حیساب بۆ خەڵکی وڵاتەکەی ناکات و لەسەر کۆمینتێک خەڵک ئەخاتە زیندانەوە ، هیچ دەرچەیەک نیە تەنها لەرێگەی هەڵبژاردنەوە ئەم سیستەم ورژێمە بگۆڕدرێ ، ئەویش بە دەنگی زوڵاڵی هاوڵاتی بەم دەسەڵاتە بڵی ( ئیتر بەسە ) ..
.gif)
عەلی کەریمی بە درێژایی سەدەی ڕابردوو و ئەم سەدەیەش خەباتکەران و "نوخبەی" کورد بانگەشە و هاواری ئەوەیان کرد بۆ بزوتنەوەی سیاسی و ڕزگاریخوازی کورد، کە دووری کەنەوە و شوێنەواری شوانکارەیی و شێخایەتی نەهێڵن و ڕەوڕەوەی سیاسی و خەبات بخەنە سەر ڕەوتی مۆدێرنیتە و سێکۆلاریزم و دیمۆکراسی. حیزبگەلی سیاسی بۆ ئەوە هاتنە مەیدان کە شێخ و ئاغا و سەرۆک خێل و عەشیرە دەستمان لە یەخە بکەنەوە و ڕابەریی خەباتی ڕزگاریخوازیی بۆ شۆڕشگێڕان و ڕۆشنبیران و خەڵکانی خاوەن بڕوا بە ڕزگاری یەکجارەکی کوردستان جێبێڵن. لە هەر چوار پارچەی کوردستان، دروشم و ئەجێندای سیاسی و فەرهەنگی هەموو ئەحزابی کورد چ لە شاخ و چ لە شار ئەوە بووە کە دوور کەوینەوە لە هەرچی خورافات، عەشیرەگەریی و تەوریسی سیاسی. تازە بە تازە دوای ئەو هەموو دروشم و گێلاندنی کۆمەڵانی خەڵک بە هەزاران "ڕۆشنبیر" و "نوخبەی سیاسی و حیزبی" زۆر بێباکانە ڕابردوو لە بیر خۆیان دەبەنەوە و بەناوی حیزبی مۆدێرن، عەلمانی، سوسیالیست، لیبراڵ و سوسیال دیمۆکرات تین دەدەنە خۆیان تەنیا بۆ دڵ ڕازی کردن و موستەفید بوون بە هات و هاوار شەرعییەت دەدەن و بانگەوازی دانانی کوڕ لە جیاتی باوک دەکەن و بڕوایان پێ هێناون، کە لە مەڕ وڵاتە داماوەکەی ئێمە تەنیا ڕێ و عیلاج، سیستمی خەڵیفەگەری و تەوریسی سیاسییە و هەروەک وەلیعهدەکانی قاجار و عوسمانی ئەگەر بزانیشن کوڕی سەرۆک قابیل نییە و تەنانەت پێویستی بە یارمەتی تایبەت هەیە، پڕ بە گەروویان هاوار دەکەن و بە شایانی ئەوەی دەزانن هەر دەبێ ئەو بێ و لەومان باشتر نییە! بە چەپڵەڕێزان و فیکە فیک و قاچ بە عەرز دادان "هۆڵی کۆنگرە" نا دیوەخانی سەرۆک، پڕ لە تەپ و تۆز دەکەن و "خاوەن شکۆ" دەخەنە شوێنی باوک و ئیتر بڵاوەی دەکەن و دڵنیا دەبن کە پاشایەکی بە وەجهـیان بۆ خۆیان هەڵبژاردووە و جێی ڕامانە ئەم پرۆسەیە بە ناوی دیمۆکراسی و ئەم جۆرە دەستەواژانەی دنیای سیاسی ئەمڕۆ، بەڕێوە دەبەن و عەجەبا چاوی چاودێران و دنیای دەرەوەشی لە ئاست پێشێلکارێکی زەق پێ دەنوقێنن و بۆشیان دەچیتە سەر. لێرەدا زۆرتر ڕوو لەم حیزب و هێزگەڵە دەکەم کە بە درێژایی سەردەمی دوور و نزیک، بانگەشەی عەلمانی بوون و چەپ و مۆدێرنیتەیان کردووە، کەچی ئەمڕۆکە لە پێناو بەرژەوەندی، سەروەت و سامان، پۆست و مقام، حیزب بە مۆڵکی شەخسی دەزانن و نە دەیدەن بە کەس و نە حورمەتێک بۆ کۆنگرە، کۆنفرانس یان ڕای گشتی دادەنێن و ئێتر چۆنیان پێ خۆش بێ مادام موڵکی خۆیانە بۆیان هەیە تەنانەت گوێی ناڵ بکەن. ئەم مەشرووعییەت دانە بە تەوریسی سیاسی و حیزبی، دیاردەیەکی یەکجار مەترسیدار دەبێ بۆ ڕووخساری سیاسی سبەی کوردستان و ئیتر کەس لێی ناسڵمێتەوە دوای باب ئەوە کوڕە کە دەیێتە خاوەن و سکرتێر یان سەرۆکی حیزبەکە. برادەرانی لای گوندەکەی ئەوبەر، ڕەنگە دەمێک ساڵ بێت چاوەڕوانی ئەم شەرعییەتدانەن و ئیتر بە زوویی کۆنگرەی دواکەتووی خۆیان گرێ بدەن و هەر زوو بە زوو کوڕ بێتە جێی باوک و هیچ گوێیەکیش بە ئامۆزا، پورزا، خاڵۆزا و ... نەدەن و بە فیکە و چەپەڵە خەڵیفەی تازە بخەنە سەر کورسی دەسەڵات و تۆش یان ئەوەتا مڵ شۆڕ دەکەی و قبووڵی دەکەی یان ئەوەتا کوێت پێخۆشە بڕۆ و دەستمان لە یەخە بکەوە. لێرەدا پێویستە بگووترێت گوناهی گەورە دەکەوێتە سەرشانی ئەم هێز گەڵە "پێشکەوتووخوازانە" کە کوردستان بەم ئاقارە دەبەن و شەرعییەت دەدن بە سوڵتانیزم و کوڕ دوای باوک! ئێوە سەلمانتان حیزبی سیاسی ڕوویەکی تری دیوەخان و سەرۆک عەشیرەتە و موڵکی شەخسی خۆتانە و ئەندام و کادر و سەرکردایەتی هەر هەمان ڕەعییەتەکەی پێشترن لە خزمەت ئاغا و سوڵتاندا!
.gif)
رێبوار کەریم وەلی رەنگبێ ئەوەی ئێستا بۆ پارتی هەڵکەوتووە لە ميژووی سیاسیی ئەو حزبەدا نمونەی نەبووبێت. هەموو جومگەکانی حوکمڕانیی وڵاتی کۆنتڕۆڵ کردووە، پیاوێکی پیاوی لەبەرامبەردا نەماوە، چەند قونچکە پیاوێکیش جار جارە سەرەقوتە دەکەن و هەر زوو تفی خۆیان دەلێسنەوە، دەگرێ و دەبڕێ و حیساب بۆ کەس ناکات و بە کورتییەکەی گونی گوندار دەردێنێ. * ئەم دەسەڵاتە رەهایەی پارتی کە بە تەئییدی یەکێتی و گۆڕان و، داننانیان بە ئەنجامی هەڵبژاردنەکانی 2018 دروست بووە، رۆژ لەدوای رۆژ بوغراترو بێباکتر دەبێ. لە جیاتی ئەوەی بکرێتە دەرفەتێک بۆ کۆکردنەوە ماڵی بەهەشگیراوی کورد لە دوای ریفراندۆم و 16ی ئۆکتۆبەر، قوستراوەتەوە بۆ ئەوەی کە پارتی هەموو خوردە حیسابەکانی خۆی لە ناوخۆو دەرەوەی خۆی تەسفییە بکات. تەسفییە حیسابێک کە هیچ لێکدانەوەیەک بۆ دەرئەنجانەکانی ناکرێ جگە لەوەی کە تەعبیرە لە رق و نەفرەتێکی مێژوویی. * ئەو رق و نەفرەتە بووەتە چەقی سیاسەتێک کە پارتی و بە دیاریکراویش بازنەی بڕیاری بارەگای باریتەعالا ئامادە بن لەپێناوی دەستکەوتی بچوک، ئاگر لە ماڵی خۆشیان بەربدەن. * ئەو سیاسەتەی پارتی کە لە هەموو رەهەندێکی عەقڵانی داماڵراوە، رۆژ بە رۆژ مەیدان لە خۆی بچوکترو تەسکتر دەکاتەوە. عینادیی پارتی و ئەو بوغراییەی کە بەرهەمی هەلهەلەو چەقەنەی چەند تڕۆڵێکی ناو سۆشیالمیدیاو کۆمەڵێکی دەستەمۆی هەرزەن، وایکردووە بەرپێی خۆی نەبینێ. هەموو هەنگاوەکانی کاردانەوەی ترسناکی بۆ سەر قەوارەی هەرێم هەبێت. ئەو هەنگاوانەی ئەمڕۆو لەداهاتووشدا، بەغدا گرتونی و دەیانگرێتە بەر، دەرئەنجامی ئەو جۆرە لە سیاسەتکردنەی پارتییە. * شتێک بەناوی نوخبەی سیاسی لە کوردستاندا نەماوە. نێچیرڤان بارزانی هەموو هەوڵێکی ئەوە بوو کە نوخبەی سیاسی لەناو پارتیداو تەنانەت لەناو حزبەکانی دیکەشدا، بە پێوە بمێنن. بەڵام لە چەند ساڵی رابردوو و بە دیاریکراوی دوای کۆنگرەی 13ی پارتی، قۆناغی بەیعەت لەگەڵ مەسروور بارزانی وەک بژاردەیەک خرایە بەردەمی کادیرو نوخبەی ناو پارتی کە لەگەڵ برای گەورە (نێچیرڤان بارزانی) یان برا گەورەدای؟ لابردنی یایێکی مراوی دەیکردییەوە بە پارتیەکی عەیار 24ی سەر بە رێبازی بارزانی! لە غەیری ئەوە مەحکومی بەوەی تەسفییە بکرێی. * لە پێکهێنانی کابینەی نۆیەمی حکومەتدا، یەکێتی رێک بە پێچەوانەی رێبازی تاڵەبانی، مەلعونانەترین رۆڵی بینی لە پتەوکردنی ئەم تەوژمەی ناو پارتی. لەکاتێکدا کە سور دەیانزانی کاندیدی سەرۆکی حکومەت گەورەترین بەربەستە لەبەردەم داواکارییەکانی ئەوانداو حیسابی پوشێکیان بۆ ناکات، بە بیانوویەکی پوچ بەشدارییان لە دەنگدان بە سەرۆکی هەرێم نەکرد، بەڵام چەند رۆژ دواترو بێ ئەوەی یەک داواکاریشیان هاتبێتە دی، هەموو فراکسیۆنەکەیان دەنگیان بە سەرۆکی حکومەت و کابینەکەی دا. چییە دەنگی سەرۆکی حکومەت لە هی سەرۆکی هەرێم زیاتر بێت! بەڵام ئێستا هەر کە تینیان بۆ دێت هاواریان بۆ لای سەرۆکی هەرێمە. * ئێستا پارتی ئەو حزبەیە کە 12 ساڵە کۆنگرەی پێ نەبەستراوە. سەبەبەکەی تەنها ئەوەیە کە هێشتا کاتی گونجاو نییە بۆ ئەو گۆڕانکارییەی کە پارتی دەیەوێ بیکات. دیداری یەکێتی رێفرانسێکی باشە بۆ پارتی کە تەوریسی سیاسی لە باوکەوە بۆ کوڕ جێگیر بکات و، هەر بۆیەشە بۆ یەکەمجار لە مێژوودا، سەرۆکی ئێستای حکومەت پيرۆزبایی یادی دامەزراندنی یەکێتیی لە سەرکردایەتی و مەکتەب سیاسیی یەکێتی کرد! * پوختەی کەلام ئەوەیە کە نێچیرڤان بارزانی سەمامی ئەمانی ناو ماڵی کوردە، تا پەنجا ساڵی دیکەش کاریزماو سیاسییەک لەناو کورددا، هاوتەرازی نێچیرڤان بارزانی هەڵناکەوێتەوە. گوێ نەگرتن و بە حیسابی هەندێ کەس پوچەڵکردنەوەی هەوڵەکانی بۆ ئاشتەوایی مانای ئەوەیە پارتی نەک هەر فیشەک لە قاچی خۆی دەدات، بگرە فیشەک لە قاچی هەموو کوردیش دەدات. * دەرچوون لەم وەزعە ئاسانە. ئەگەر پارتی لێبگەڕێ سەرۆکی هەرێمی کوردستان وەک سەرۆکی پێشووی هەرێم مومامەرەسەی هەموو دەستەڵاتە قانونییەکانی خۆی بکات و بڕیاری تەواوی لا بێت، دۆخی کوردستان بەرەو کەناری ئارامی هەنگاو دەنێ، چونکە لە رابردوودا نێچیرڤان بارزانی چەندینجار رزگارکەری دۆخە ئاستەمەکان بووە، نەک بۆ پارتی بگرە بۆ ئەوانی دیکەش. حیساباتی بەتاڵیش لەسەر دەستاودەست پێکردنی سەرۆکی هەرێم، دەرگای جەهەننەم دەکاتەوە.
.gif)
له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج كارم به سه‌ر حزبه‌كه‌وه نیه ، هه‌رچه‌ند حزبه‌كه‌ش له بارو دۆخێكدایه كه پێویسته هه‌میشه ره‌خنه‌ی ئاراسته بكرێت ، مه‌به‌ستم یه‌كێتیه له زۆنێكدا كه هێشتا له ئه‌ده‌بیاتی دوای شه‌ڕی ناوخۆدا به زۆنی سه‌وز ناوده‌برێت ، وه‌ك ئاماژه‌یه‌ك بۆ ده‌سه‌ڵاتی یه‌كێتی تێیدا ، هه‌رچه‌ند ئه‌م ناونانی زۆنی سه‌وز و زۆنی زه‌رده‌ش ، پێویستی به ورده خاشكردنه ، چونكه جگه له سیمای دوو ده‌سه‌ڵاتی ، دوو ئیداره‌یی ، هۆیه‌كیش بووه بۆ ئه‌وه‌ی ده‌رو دراوسێ به پێی ئه‌و دابه‌شبوونه ده‌ستوه‌ردانی تیا بكه‌ن ، هه‌ڵبه‌ت زیاتر له سه‌ت وتارم له ساڵانی به‌رێدا له سه‌ر یه‌كێتی نیشتمانی و كێماسی و برینه‌كانی جه‌سته‌و بیركردنه‌وه‌ی نووسیوه‌و بڕواشم وابوه كه ده‌كرێت ئه‌و ڕه‌خنه‌و سه‌رنجانه‌ی ئێمه، ببنه هۆكاری به خۆدا چوونه‌وه !!. ئه‌م وتاره‌م رێك ئاراسته‌ی قوباد تاڵه‌بانیه ، به‌و پێیه‌ی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ته‌و به پێی دابه‌شكاری به‌رپرسیاره‌تیش بێت له دوای سه‌رۆكی حكومه‌ته‌وه پشكی هه‌ره زۆربه‌ر شانی ئه‌و ده‌كه‌وێت ، ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر له دانیشتنێكی پرس و جۆدا ئه‌و له ئێمه داخ له دڵتر باسی بارو دۆخی كوردستان و به تایبه‌ت زۆنی سه‌وزی ده‌كرد ، ته‌نانه‌ت ئه‌و ئاماده‌ی نووسینی ده‌ستله كار كێشانه‌وه‌ش بوو ، هه‌رچه‌ند دیداره‌كه بڵاو نه‌كرایه‌وه‌و له بری دیداره‌كه وێنه‌یه‌ك بووبه بیانوو بۆ كه‌سانێك كه په‌لاماری ئه‌ویش و كه‌سانی ناو وێنه‌كه بده‌ن و پیایاندا هه‌ڵكاڵێن . له دیداره‌كه‌دا باسی زۆر پرس و بابه‌ت كرا ، به باوه‌ڕی من ئه‌وه له وڵاته دیموكراسی و نادیموكراسیه‌كانیشدا یه‌كێكه له رێگه‌كانی گیرو گازی نێوان ده‌سه‌ڵات و ده‌سته بژێری بنووس و میدیاكاران ، یانی ئه‌و جۆره دیدارانه ده‌كرێت به سودی گشتی و چاكه‌ی گشتی بشكێته‌وه ، لێ كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌ی هه‌لا هه‌لا كراوی ده‌ستبۆبراوی ئه‌تككراوی داڕزاو ته‌نها و ته‌نها له رێی چاوه‌وه بڕیار ده‌دات و ده‌ستبه‌رداری ئاوه‌ز بووه ، بۆیه له بری چاوه‌ڕێی به‌ربوومی ئه‌و جۆره دیداره له رێی بینینی وێنه‌كه‌وه بڕیارو ته‌نانه‌ت حوكمی نابینایانه ده‌درێت. ئێمه وتمان ناكرێت پاره له بانكه‌كاندا نه‌بێت ، ناكرێت خانه نشینان له به‌رده‌م بانكه‌كاندا بمرن ، ناكرێت پڕۆژه‌كان وه‌ستابن ، خزمه‌تگوزاری په‌كی كه‌وتبێت ، كوشت و بڕ زیادی كردبێت و گه‌نده‌ڵی و نادادی به‌رده‌وام بن ، ئه‌ویش له ئێمه زیاتر په‌نجه‌ی له سه‌ر كێماسیه‌كان دانا ، رونكردنه‌وه‌و سه‌رنجی خۆیشی وت ، دانیشتنه‌كه دورو درێژ بوو ، دوای دانیشتنه‌كه ئێمه لانی كه‌م چاوه‌ڕێی ئه‌وه بووین هه‌ندێك ئاماژه‌ی ئه‌رێنی ده‌ركه‌ون ، به‌ڵام بۆ له بیر بردنه‌وه‌ی هه‌مووشتێك ،موچه‌ی مانگێكی موچه‌خۆران به به‌رنامه دابه‌شكردنی كراوه‌ته 25 بۆ 26 رۆژ ، ئه‌مه‌ش تا راده‌یه‌كی زۆر ته‌واوی موچه خۆرانی گیرۆده‌ی وه‌رگرتنی ئه‌و شێوه له‌شپڕوكێنه‌ی موچه كردوه و هیچی نه‌هێشتوه‌ته‌وه بۆ بیركردنه‌وه‌ی خه‌ڵك ، ئه‌م شێوه دابه‌شكردنه تا بڵێی دواكه‌وتوانه‌و ناشرینه ، نه‌جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت كه سۆسیال دیموكراته و نه وه‌زیری دارایی كه گۆڕانه ناكرێت خۆیان راده‌ستی ئه‌م شێوه سته‌می دابه‌شكردنی موچه‌یه بكه‌ن. ده‌یان و سه‌دان پڕۆژه‌ی نیوه چڵ و له بیر كراو هه‌ن ، پڕۆژه‌ی ئاوی گۆپته‌په چه‌مچه‌ماڵ كه هه‌ر رۆژ به جۆرێ موژده‌كه‌ی به خه‌ڵك ده‌فرۆشرا ، نه‌ده‌نگی ما نه‌باس ، پڕۆژه‌ی جاده‌ی سه‌تمه‌تری سلێمانی ، پڕۆژه‌ی نه‌خۆشخانه‌ی سه‌ت قه‌ره‌وێڵه‌ی لێره‌و له‌وێ كه هه‌ندێ جار به‌ردی بناغه‌كه‌شی داده‌نرا ، چاره سه‌ر كردنی كوشت و بڕو گرتنی ئه‌و بكوژو ببڕانه‌ی كه ماوه‌ی رابردوو سه‌رۆكی حكومه‌ت به قه‌ولی قه‌ولداران ده‌ستی وه‌زاره‌تی ناوخۆی بۆ گرتنیان ئاوه‌ڵاكرد ، ئاخر بڕێك له‌وان به ئاماژه‌یه‌كی سه‌رۆكی حكومه‌ت خۆیان ده‌چن بۆ بنكه‌ی پۆلیس . له كاتێكا له ماوه‌ی رابردودا وه‌زیری كاره‌با بانگه‌شه‌ی كاره‌بای بیست و چوار كاتژمێری ده‌كرد ، كاره‌با له زۆنه‌كه‌ی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت زۆر خراپ و وێرانه ، قسه‌و باسی ئه‌وه‌ش هه‌یه كاره‌باش بدرێته كه‌رتی تایبه‌ت ، باشه كه خۆڵ و خاشاك ، ئاو ، كاره‌با ، هه‌موو ئه‌وانه ده‌درێنه كه‌رتی تایبه‌ت ئیتر حكومه‌تی چی و بیركردنه‌وه‌ی سۆسیال دیموكراتیانه‌ی چی ؟. ئه‌م شێوازه له شكۆشكێنی و بێبایه‌خكردنی مرۆڤه‌ی ئێستا له كوردستان ده‌گوزه‌رێت ، شێوازی ناچاركردنی ملكه‌چی و بێده‌نگكردنه ، من نازانم كێ ئه‌م شێوازی ئیداره دانه‌ی بۆ حكومه‌ت پێشنیاز كردووه ، به‌ڵام ده‌زانم له هیچ كوێی دنیا ئه‌م جۆره له به‌ڕێوه‌بردن تا سه‌ر بڕناكات و دواجار كۆشكی بلورینی ده‌سه‌ڵاتداران ، هاڕه ده‌كات و به‌رگه ناگرێت ، بۆیه خه‌ڵك له ڕوی ده‌رونیه‌وه ته‌واو هیلاك و ماندووه ، خه‌ڵك پێویستی به ئارامی و ژیانی شایسته‌یه ، ئه‌و جۆره به‌ڕێوه‌بردنه ناجۆره وای كردووه ، رۆژ به رۆژ كه‌لێنی نێوان ده‌سه‌ڵات و خه‌ڵك ببێته ره‌هه‌ندێكی بێچاره‌سه‌ر ،ئه‌وه‌ش ئه‌نجامی به خێر ناگه‌ڕێته‌وه . دوا قسه‌شم له سه‌ر ئه‌وه یه ئاخر ئه‌وه چ لۆژیكێكه له سه‌ر داواكردنی ده‌سته‌به‌رو هه‌رزارنی به‌نزین شۆڤێرو كاسبكاران بگیرێن و بخرێنه كونجی زیندانه‌وه ، من ته‌نها خه‌مه‌كانم بیر خستنه‌وه‌و هیچی دی .
بەناز حمەڕشید لەماوەی رابوردویەكی نزیكدا گوێبیستی سازدانی دیداری یەكێتی بوین بەحوكمی ئەوەی ئەم حیزبە لەسلێمانی حیزبی باڵادەستەو ئەم شارە لەژێردەستی ئەواندایە و هەروەك گوێبیستیش بوین كە ئەم دیدارە بۆ "خزمەت "ی هاوڵاتیانە بۆیە بەندەش وەك هاوڵاتیەكی ئەم شارە دەمەوێت چەند سەرنجێك بخەمەڕوو كە بونەتە پرسیار لام ، یەكێتی بۆچی دیداری ئەنجامدا؟ ئەم دیدارە چی لە یەكێتی دەگۆڕێت؟ ئەم دیدارە بۆخۆشگوزەرانی خەڵكە ؟ یان بۆخۆبردنەپێشەوەی هەندێك دەموچاوی دیكەیەو دواتر لەپلەوپۆستێكدا دەیانبینیەوە؟ خۆئەگەر وانیە هەمو ئەوانەی لەدیداردابون چەندین ساڵە لەناو ئەوحیزبەدان و بەچەندین جۆر سودیان لەوحیزبە وەرگرتووە ، بۆچی گلەیی زۆرلەوحیزبە هەیە و ئەوەی كە دەوترا یەكیتی ئەم دیدارەی بۆ "خزمەت"ی خەلك ئەنجامداوە بۆ پیشتر نەیانكردوە ؟ بۆیە من دەپرسم ، ئایا دیداری یەكیتی كارلەسەر دابینكردنی كارەبای(24)كاژێری دەكات بۆ هاوڵاتیان تا لەنیوەی شەودا بەعارەقكردنەوە بەخەبەرنەیەن؟ لەدوای 30 ساڵا حوكومرانی هاوڵاتیان پارەی دووجۆر كارەبادەدەن ئەمە جگە لە زیانی ئەو مووەلیدانە لەرووی تەندروستیەوە بە پیسكردنی ژینگەی شار لەڕێی دوكەڵەكانیان ئەمە جگە لەو دیمەنە ناشرینەی داوێتی بە گەڕەكەكانی شار وایەرەكانیان هەروەك تاڵی جاڵجاڵۆكەن .. دیداری یەكێتی كاردەكات تا شەقامەكان جوان و رێكو پێك بكات و دیمەنێكی جوان بدات بەشار شۆستەو شەقام و گەرەك هەیە سی ساڵە نۆژەن نەكراوەتەوە، ئەی تۆبلێی دیداری یەكێتی كاربكات بۆ ئەوەی هەندیك بارگرانی سەرشانی هاوڵاتی سوك بكات بە دروستكردنی كێبركێ لە دابینكردنی بەنزین بۆ هاوڵاتیان نەك رۆژبەرۆژ نرخی گران دەبێت ، ئەوە زستانیشمان بەرێكرد هاوڵاتی بەرمیلە نەوتی پێنەدرا لەكاتێكدا ژێرخاكمان هەموی نەوتە هاوڵاتی وایلیهاتووە لەقرچەقرچی هاویندا نەوت بكرێت تاخەمی زستانی داهاتوی بخوات ، ئەی دیداری یەكیتی لە بەرنامەیدایە ئەندام و كادرانی فێربكات كە پۆستیكیان پێدرا وەك بزمار داینەكوتن بەكورسیەكانیاندا بەتەواوكردنی ماوەی كاركردنی خۆی داوای لابردنی بكات تا ئەو كورسیە بۆ كەسیكیتر چۆڵبكات و كەسە بەتواناكان دەربكەون و لەهەمو دەزگاكاندا دژایەتی كەسانی خاوەن بیرو ئایدیای جیاواز نەكرێت ، ئەی لەدیداری یەكیتیدا باس لەوەكرا كە هەركەسیكی ناوئەوحیزبە گەندەلیەكیكرد و پۆست پلەوپایەی بۆبەرژەوەندی خۆی بەكارهێنا سزابدرێت و یاسای بەسەردا جێبەجێبكرێت و چیتر پۆستی پێنەدرێت .. ئەگەر پیاسەیەك بەشاردا بكەیت هەر زبڵ و خۆڵ و خاشاك و سەگە بێلانەكان دەبینیت خەفەت بۆ ئەم شارە جوانە دەخۆیت بۆ ئاوایە ، ئەی لەدیداری یەكیتیدا باس لەوەكراوە كە رۆژنیە هەواڵێكی جەرگبری كوشتن و خۆكوشتن نەیەتە بەرگوێمان بەدواداچونتانكردووە تابزانن هۆكارەكانی چین و چارەسەری بۆبدۆزنەوە ، من تیناگەم ژمارەیەكی زۆر مامۆستای زانكۆ لەسەرجەم بوارەكان لەم حیزبەدان ئەم هەمو كیشەیە هەن بۆچی نەیانتوانیوە رۆل ببینن لە چارەسەری ئەم كێشانەدا ، لەخۆتانتان پرسیوە ئایا هەمو ئەوانە چەندین ساڵە لەناو ئەم حیزبەدان تەنها بۆ وەرگرتنی پۆست و ئیمتیازات لەوحیزبەدان یاخود ئەو حیزبە نەیتوانیوە سودیان لێوەربگرێت لەكاتی بونی قەیران و كێشەدا، دیداری یەكێتی لەهەگبەیدایە جوانی ئەم شارە بپارێزێت لەهەر داگیركارییەك بۆ سەر زەوی و سەوزایی تانەكرێت بەباڵەخانەی بەتاڵ ؟ دیداری یەكێتی چۆن كار بۆ خێزانی هەژار دەكات كە چەندین ساڵە كرێنشینن لە كاتێكدا یەكەی نیشتەجێی زۆر دروستدەكرێت ئەوانە لێی بێبەشن ؟كێشەكان زۆرن ژیانی هاوڵاتیان زۆر قورس بوە هەرئەمەش وایكردووە چەندین كێشەی كۆمەڵایەتی ئێخەی تاك بەتاكی گرتبێت وشیرازەی خێزانی تێكدابێت . مامۆستای زانكۆ
.gif)
هەندرێن شێخ راغب سەردەمی حكومەتی بەعس، پیاوێكی كورد دەچێتە حەج، لەوێ دەچێتە بازاڕی حەجاجەكان و دەڵێت باشترین قوماشم پێبدەن بۆ دەست و دیاری حەجەكەم دەیبەمەوە، گرانترین تۆپە قوماش دەكڕێت. كە دەگەڕێتەوە كوردستان سەیر دەكات لەسەر تۆپە قوماشەكە نوسراوە : كارگەی نەسیجی هەولێر. دەڵێت خۆ ئەوە دروستكراوی خۆمانە؟. لە دەرونی خەڵكی ئێمەدا، بەردەوام بۆ عەدالەتی كۆمەڵایەتی و بازاڕو كوالێتی و ساغ و دروستی خۆراك و كەلوپەلی ژیان، بەسەرهاتەكانی سەردەمی حكومەتی بەعس بە نمونە دەهێننەوە. دەڵێن بەعس كیمیاباران و ئەنفالی كردین بەڵام دەوڵەت بوو. ئەگەر روپێویەكی ئاستی دەرونی و كۆمەڵایەتی و رای هاوڵاتیانی كوردستان بكەین كەمتر دیدگای عەلمانیان قبوڵە، لەكاتی دەنگدانیش لیستی ئیسلامی هەڵنابژێرن بۆ حوكمڕانی. كەواتە هاوڵاتیانی كوردستان نە حكومەتێكی عەلمانی، نە حكومەتێكی ئیسلامیان قبوڵ نیە. بەڵكو مەیلیان زیاتر بەلای حكومەتێكی ئیشتراكی سۆسیالستی یە. لێرەدا با كوردەواریانە قسە بكەین و لە زاراوەو رستەو شیكاری زانستی فكری بێینە دەرەوە وەك: بەلای خەڵكی كوردستان حكومەت دەبێت چۆن بێت؟ كارەبا نیشتمانی بێت، ئاو نیشتمانی بێت، بازاڕو خۆراك و پێدانی بەشەخۆراكی مانگانە نیشتمانی بێت، واتە لەدەستی دەوڵەت بێت نەك كۆمپانیاو كەرتی تایبەت. سەردەمی حكومەتەكانی عێراق هەتا روخانی بەعسیەكان بەمجۆرە بوو: -دەرمان و نەخۆشخانە لە چنگی دەوڵەت بوو. باشترین كوالێتی دەرمان هەر هی ناوخۆی وڵات بوو. -پەروەردە لەدەستی دەوڵەت بوو، منداڵی دەوڵەمەندو هەژارو بەرپرس و هاوڵاتیان پێكەوە لەیەك پۆل بوون، ئەم جیاوازییە زەبەلاحە چینایەتیەی هەنوكە نەبوو. -نەوت و سوتەمەنی و بەنزین، لە دەستی دەوڵەت بوو. سیستەم هەبوو، بۆ دابەشكردن و دانانی نرخ لەسەریان. -زانكۆو پەیمانگاكان هی دەوڵەت بوون، كەرتی تایبەت لەم بابەتە بوونی نەبوو. كوالێتی خوێندن بەرز بوو. -جادەو رێگاوبانەكان لەدەستی دەوڵەت بوون، نەك كۆمپانیا، تەنانەت دوای سی ساڵ هێشتاش جاددە هەیە بەكاردەهێنرێت. -گەنجان دەبوو عەسكەری بكەن، عەسكەر هی بنەماڵەو حزب و دەستەو تاقم نەبوو، بەڵكو سەربازی تەنها بۆ دەوڵەت بوو. -كشتوكاڵ لە دەستی دەوڵەت بوو، جوتیاران لە مەكینەو دەراسەو پیكاب و دەرمان و عەلەف سودمەند دەبوون. بەرهەمەكانیان ساغ دەكرایەوە. دەوڵەت چاودێری دەكردن. -گەنجان كە خوێندنیان تەواو دەكرد، تەعینات هەبوو، كەرتی گشتی چالاك و رێكخراوو خاوەن میلاكی بەردەوام بوو. -ئابوری لەدەستی تاقم و گروپ و كۆمپانیا نەبوو، بەڵكو ئابوری دەوڵەتی بوو. -كارگەی جگەرەو دۆشاوی تەماتەو قوماش و ....هتد هەمویان لەدەستی دەوڵەت بوون. كەرتی گشتی بوون. كوالێتی بەرهەمەكانیان باش چاودێری دەكرا. -بەشە خۆراكی مانگانە باش بوو، لەكاتی خۆی دابەش دەكرا. -رەقابەی مالی بەهێزبوو، ئاسان نەبوو سیاسیەكان بازرگانی بكەن و ببنە خاوەنی دەیان شەریكەو كۆمپانیا. -كەرتی ئەمن و پۆلیس و مرورو جێبەجێكردنی قانون بەهێزو خاوەنی هەیبەت بوو. -رێگا نادات دین و سیاسەت و دەوڵەت تێكەڵ بێت، بەڵام هیچ رێگریەكیش لە مومارەسەی ئاینی و پیرۆزی دینی ناگرێت و بەڵكو لەبۆنە ئاینیەكانیش هەتا دەگاتە سەرۆك بەشدار دەبن. بەكورتی ژیان لەدەستی دەوڵەت بوو، نەك كۆمپانیا. سەرباری هەموو ئەمانە، دەگوترێ دەوڵەتی سۆسیالیستی، دەسەڵاتێكی دیكتاتۆری هەیە، دەرفەتی ئاڵوگۆڕی دیموكراسی نادات، ئازادی را دەربڕین و میدیای سەربەخۆو ئەهلی نیە، پەرلەمان كارتۆنیەو هەڵبژاردن بەیەكسانی ناكرێت و تەنها بۆ شەرعیەت دانەوەیە بە نوخبەی دەسەڵاتدار. سەركوتكردنی بیرورای سیاسی هەیە، ترس هەیە لە رەخنەگرتن لە دەوڵەت و هاوڵاتیان لەسەر بیرورای جیاواز روبەروی زیندان دەبنەوە. كەرتی دەوڵەت ناتوانێت خۆشگوزەرانی دابین بكات و روبەری هەژاری زۆرە. ئەم جۆرە دەوڵەتانە دەبنە ویراسی و خێزانێك دەست بەسەر كورسی سەرۆكایەتی دەوڵەتدا دەگرن. بەكورتی ئەوەی هەستی پێدەكرێت، ئەوەیە هاوڵاتیانی ئەم ناوچەیەی ئێمە، لەروی كۆمەڵایەتی ودەرونی زیاتر بۆ دەوڵەتێكی سۆسیالیستی ئامادەن، نەك بۆ دەوڵەتێكی عەلمانی یان ئیسلامی. ئێستا چۆن دەتوانین، حكومەتێكی بەهێز دروست بكەینەوە؟ حكومەتێكی عەلمانی هەڵبژێردراو، یان حكومەتێكی ئیسلامی. یاخود نوخبەیەكی نیشتمانی پێكەوە پڕۆژەیەكی بەهێزی سۆسیالیستیان هەبێت و بتوانن بگەنە دەسەڵات و ئابوری و سیستەم و دەسەڵاتێك بونیاد بنێن، هاوڵاتیان متمانەیان بە پایەكانی دەوڵەتداری هەبێت و مەیلی ئیشتراكی و سۆسیالیستی هەبێت.
.gif)
ئاسۆ عەبدوللەتیف ھاتنەوەی ئیسلامگەرای سوننەتی و کۆمەڵایەتی و چەپی رادیکاڵ و کەمالیزمە نوێکان و ئەکادیمیست و ئازادیخوازان بە ھاوپەیمانێتییەک لەم بەرە شەش حیزبییەی تورکیا بۆ گۆرەپانی سیاسی بە ڕێبەرایەتی پارتی گەلی کۆماریی چەهەپە بەبێ هەدەپە. هیچی کەمتر نییە لە هەژموونی مەترسیەکانی سوڵتانیزمی ئەردوغانی و عوسمانییە نوێکان، بۆچی؛ یەکەم/ ئاسان نییە ڕوانگەو گوتارت جیاواز نەبێت لە ستەم و فاشیزمی ڕابردووی وڵات و بتوانی دەنگدەر بگەوجێنیت و بڕوای پێ بهێنیت بۆ هەڵبژاردنێکی چارەنوسساز کە ئەردوغان،کەسایەتی کاریزمیی خۆی لەسەر دادەنێت. دووەم / هیچ ئۆپۆزسیۆنێک بەبێ تێگەیشتن لە دۆزگەریی کوردو ئازارەکانی ناتوانێت خۆڕاگربێت و خۆی وەک بەدیل نوما بکات لەکاتێکدا کورد لە تورکیا بۆتە ئەمری واقیع و ماکینەی پرۆسەی سیاسیی و کەلتوریی و ناکرێ پەراوێزی بخەیت. سێهەم/ ئەم حیزبانە لەسەر پشتی بەلەمی ئابوری لاوازو دراوی کەم بایەخ و شەپۆلی نارازی گەنجان و بێکاری و درزی گەورە لە سەرۆکایەتی کۆمار و نەبوونی ئازادیەکانەوە هاتوون و خۆیان تەرح کردوە بۆ گەرانەوەی سەروەریی و بەهای سیاسیی بۆ وڵات و بە سیستمکردنەوەی وڵات بۆ پەرلەمانیی و فرەیی، دروشمەکەیان گەورەیە، هاتنەکەشیان پڕە لە ئیشکالیەتی ئەخلاقی و سیاسی و تەسکبینیی و شۆڤێنیستیی، ئەگەرچی باس لە هەندێک ماف و ئیمتیاز کراوە بۆ کوردی باکورو کەمەنەتەوەکان، کەچی هەدەپەیان نەخستۆتە بەرەکەیان. �هەر لەو سەرەتایەوە ئەجێندای ئەو پارتانە دیدی فاشیزم و نەژادپەرستی و پاکتاوکردن و گوتاری ڕەدکردنەوەی بە تۆپزیی پێوە دیارە، بەیاننامەی سەرەتاشیان لە ٥/٢/٢٠٢٢ بە دیدێکی تەسکی حیزبیی پانتورکی و تۆرانیزم نوسراوە و نەخشەڕێگایەکی دژە دیموکراسیی پەتییە کە ئازادی گەلان هەرگیز بەرچاو نەگیراوە. گەرچی ئاماژە بە فیدراڵیەت و مافی زمانیی دراوە بە نەژادەکانی ئەرمەنی و یۆنانی بەپێی پێوەری دیموکراسی و خۆ وەرچەرخان بۆ ئەو فرە رەنگیەی یەکێتی ئەوروپا. بەکورتی هیچ ئۆپۆزسیۆنێکی جددی وەک ئەڵتەرناتیڤ بۆ سیستمی حوکمڕانی ئێستای تورکیا بۆ هەڵبژاردنە سەرۆکایەتیەکەی ٢٠٢٣، بە بێ تەجاوەزی دۆخ و نەزعەی تورکچێتیی و ئایسیمیلاسیۆنی دژە کورد، ناتوانێ مۆفەق بێت و نەریتی ئاکپارتی تێپەڕێنێت. هەدەپە چەندین ساڵە باش لە ئاکپارتی تێدەگات و تێگەشتووەو خۆی ڕاهێناوە لەسەر ڕەوشەکە تاکو شەش پارتی نوێی ئایندە نادیارو و شەش گوتاری ئایدۆلۆژیی نوێی مەترسیدار . کورد وتەنی شیردا بۆداپیردا
.gif)
د. كامەران مەنتك سەرباری بوونی كێشەی گەندەڵی و چەندین قەیرانی سیاسی ترسناك لە هەرێمی كوردستان، دەتوانین بڵێین یەكێك لە قەیرانە بنەڕەتییەكانی هەرێم قەیرانی هزری سیاسییە، نەبوونی بیركردنەوەیەكی سیاسی و ستراتیژی روون فەوزایەكی گەڕەلاوژەو گێرەشێوێنیەكی ترسناكی دروست كردووە، لەجیاتی ئەوەی بەرەو بیركردنەوەو گەڕان بەدوای چارەسەریەكاندا بگەڕێت، گرێكوێرەی قەیرانەكان قوڵتر دەكاتەوەو دۆخەكە ئاڵۆزتر دەكات، ئەمەیە وایكردووە تاكی كورد لە هەرێمی كوردستان هێندەی لەچاوەڕوانی شكست و كەوتنێكی تردا بێت، هێندە كار بۆمانەوەو سەركەوتن و رزگاربوون لەو دۆخە نەكات. زۆربەی كات ئەو كێشە دەگەڕێنرێتەوە و نەزانین و ساویلكەیی خەڵكی كوردستان و كۆمەڵگەی كوردی بەهۆكاری سەرەكی ئەم دۆخە وێنا دەكرێت، كار گەیشتووە ئەوەی ئیلیتی كوردی لەجیاتی ئەوەی بیر لەچارەسەری بكاتەوە، هەمیشە بیر لەوە دەكاتەوە چۆن كەموكوڕییە هزرییەكانی خۆی بخاتە ئەستۆی خەڵكی هەرێم، لەهەموو شكستەكاندا خەڵك بكرێتە باشترین ئەستوندە بۆئەوەی نەزانی و راكردن لە بەرپرسیاریەتی خۆیانی پێهەڵبواسن، لەكاتێكدا ئەوەی توانیویەتی لەهەموو لایەنەكانی تر رۆڵی خۆی بگیڕێت و بەئەركی مێژوویی خۆی هەڵسێت خەڵكی هەرێمی كوردستانە!. زیاتر لە 70 ساڵە كۆمەڵگەی كوردی لەباشوور بەرگەی هەموو قوربانیدانێكی گرتووەو هەمیشە رەنج و ماندووبوونەكەی لەلایەن ئیلیت و بەناو حیزب و سەركردە سیاسییەكانەوە بازرگانی پێوە كراوەو لە تاریكترین چركە ساتەكاندا بە تەنیا لەگۆڕەپانەكە جێهێڵراوە! پێم وانیە هیچ میللەتێك لەهەموو دنیا هەبووبێت هێندە كورد قوربانی دابێت و ئامادەی قوربانیدان بووبێت، تاوەكو گەیشتە قۆناغی متبوون و بەخۆداچوونەوە، كە ئەمە قۆناعێكی ئیجگار گرنگەو بنەمایەكی تەندروستە بۆ دەستپێكی قۆناغێكی تر، كە زۆر جیاواز لەو مێژووە پڕ شەرمەزارییەی تیایدا ژیاوە، قۆناغێك، كە خۆی خاوەنی ئیرادەی خۆی بێت، ئەمەش زیندوویی ئەو كۆمەلگەیە نیشان دەدات، نەك پێچەوانەكەی، وەك بانگەشەی بۆ دەكرێت، ئەگەر بێت و دوای ئەو هەموو نەهامەتی و نسكۆیەی بەسەری هاتووەو بەسەریاندا هێناوە، هەر بەهەمان شێوەی رابردوو وەك دەڵێن بەگۆلمە ئاوێك بكەوێتەوە مەلە، واتای ئەوەیە كۆمەڵگەی كوردی نەیتوانیوە دەرس لەرابردوو وەربگرێت. لای هەمووان روونە، كە زیاتر لەحەفتا ساڵە لەرووی چەكدارییەوە ئەو كۆمەڵگەیە پشتی حیزبە بەناو كوردییەكانی گرتووە، لە ئەیلوول 14 ساڵ چەكی هەڵگرت و خوێنی رشت، كەچی بەیەك وتە سەركردایەتی شۆڕش دەستبەرداری هەموو شتێك بوو، خەڵك ئاوارەی وڵاتان بوو لەماڵی خۆیدا ریسوا كرا، سەركردەكانیش بەپارەی دزراوی شۆڕش بوونە بازرگان و سەرمایەداری گەورەو كەوتنە ژیانێكی شاهانە، كاتێك راپەڕین سەری هەڵدا، هەمدیس جارێكی تر خەڵك دەستیكردەوە چەك و رووبەڕووی دڕەندەترین رژێم، رژێمی بەعس بووە، كەچی دوای ئەوەی راپەڕین تێكشكاو كۆڕەو دەستی پێكرد، حیزبەكان بەماشێنی دزراو ماڵ و مناڵی خۆیان رزگار كردو لە ئێران و توران ئاغایانە ژیان، كەچی خەڵك بەپیادەو بەرەزالەت سنوورەكانی بڕی و لەرێگەی راكرندا ئازیزو خۆشەویستانی خۆی لەدەستدا، دوای راپەڕین و بەناوی كوردایەتی و حیزبایەتییەوە، وەك دەسكەلای داگیركەران شەڕی ناوەخۆیان داگیرساند، جارێكی تر خەڵكی كوردستانیان كردەوە قوربانی، بەرپرسەكان میوانداری یەكتریان دەكردو منداڵی خەڵكیشیان بەدیلی و بەدڕەندانەترین شێوە لەناودەبرد، لەكۆتایشدا هەردوو سەركردەی شەڕكەر، راشكاوانە گوتیان :" ئەگەر دادگایەك هەبێت من و مام جەلال بێ تاوان دەردەچین"و هەموو تۆمەتی شەڕەكەیان خستە ئەستۆی خەڵك، لەقۆناغی ئارامی دوای روخانی رژێمدا، خەڵك جارێكی تر كرایەوە سواڵكەرو ئەوانیش بەناوی كوردایەتییەوە بوونە بازرگان و داروبەردی ئەو وڵاتەیان حەپەلووش كرد، ئەمجارەیان لەپەنای خەباتی مەدەنییەوە گۆڕان هات و دەنگی خەڵكی هەموو دزی و لەكۆشی دەسەڵاتی كردەوە، ئەمە وایكردە، ئەو خەباتە مەدەنییە فریودەرەی خەڵكیان پێ فریودا، ئەویش باوی نەمێنێت و ئیتر خەڵكی كوردستان چیتر بەئاسانی بەدەهۆڵ و زوڕنای كەس هەلنەپەڕێت! ئێستا لەقۆناغێكداین، خەڵك مت بووەو چاوەڕوانی دۆخێكی نوێ دەكات، بەرامبەر ئەمەش هێزەكان، به هەموو هێزەكانەوە، دەسەڵات، ئۆپۆزسۆن، هێزی مەعریفی، واتە بەناو رۆشنبیران، خۆریان ئاوا بووە، بەمەش قۆناغی ساویلكەیی و فریوخواردنی خەڵك بەكۆتا هاتووەو دەبێت ئەو میكانیزمەش تووڕ هەڵبدرێت، كە سەد ساڵە كوردی پێ فریو دەدرێت!.
.gif)
د.دارەوان حاجی حامید. دوای ئەوەی ماکرۆن توانی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی فەرەنسا بەرێتەوە و ببێتەوە بە سەرۆک کۆمار، بەڵام هەڵبژاردن لە فەرەنسا هاوشێوەی هەڵبژاردنی ئەمریکا نیە، بە پێ دەستوری فەرەنسا، بۆ ئەوەی کابینەی حکومەت پێکبهێنیت، دەبێت زۆرینەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی فەرەنسا بەریتەوە. کورسیەکانی پەرلەمانی فەرەنسا ( ٥٧٧ )کورسیە و هەرحزبێک بیەوێت کابینەی نوێ پێكبهێنێت پێویستی بە ( ٢٨٩ ) ئەندام پەرلەمانە. چەند لیستێک کێبڕکی بەدەست هێنانی کورسیەکانی پەرلەمان دەکەن و ئەوانەی چانسی سەرکەوتنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی فەرەنسایان هەیە -لیستی (یه‌كێتی نوێی میللی و ئیكۆلۆژی سۆشیال) بریتیه له‌هاوپه‌یمانی چه‌په‌كان به‌سه‌رۆكایه‌تی جانلیوك میلانشۆن، له‌نێوان (ئه‌نسومی ،ئه‌وروپای ئیكۆلۆژی سه‌وزه‌كان،پارتی سۆشیالیست،پارتی كۆمۆنیست) ئەمانە چەپەکانی فەرەنسان و دەستەخۆشکی یەکێتی نیشتمانی کوردستانن، بەڕێژەی ٣٤ پۆینیت ٨ لەپێش تەواوی لیستەکانی ترەوەن و ئەگەر سەرکەوتن بەدەست بهێنن، سەرۆک وەزیران و تەواوی وەزیرەکانی نوێ حکومەتی فەرەنسا لە چەپەکان دەبەن. -لیستی (پێكه‌وه) هه‌موو ئه‌و حزبانه له‌خۆكۆده‌كاته‌وه،كه‌زۆرینه‌ن له‌گه‌ڵ سه‌رۆكایه‌تی ئێستای فه‌ڕه‌نسادا،ئه‌وانیش حزبی (ئۆریزۆن)ی ئیدوار فلیپی سه‌رۆك وه‌زیرانی پێشووی ماكرۆن و (مۆدێم) بزوتنه‌وه‌ی ناوه‌ندی دیموكراسی سه‌ربه فرانسوا بایرو وه‌زیری پێشووی كۆماره‌یه‌كان، بەپێ ڕاپرسیەکان ڕێژەی سەرکەوتنیان لەسەدا ٣٢ پۆینت ٦ و بەپێ ڕاپرسیەکان ، ماکرۆن ناتوانێت سەرۆک وەزیرانی فەرەنسا و وەزیرەکانی تری حکومەت پێک بهێنیت و دەبێتە سەرۆکێکی بێ دەسەلات لە خولی دووەمی سەرۆکایەتیەکەیدا. سه‌رۆك كۆماری تازه‌هه‌ڵبژێردراو، پێویستی به زۆرینه‌ی په‌رله‌مانتارانی حزبه‌كه‌ی له‌سه‌رلیستی (پێكه‌وه) هه‌یه له په‌رله‌مان ،بۆئه‌وه‌ی بتوانێت هه‌موو ئه‌و به‌ڵێن وبڕیاریانه‌ی كه له‌شیوه‌ی پڕۆگرامێكدا،له‌كاتی هه‌ڵمه‌ته‌ی ده‌نگداندا بۆهه‌ڵبژاردنه‌كان پێشنیازی كردوه بۆ فه‌ڕه‌نسیه‌كان وهه‌رله‌سه‌ربنه‌مای ئه‌وپڕۆگرامه‌ش فه‌ڕه‌نسیه‌كان جارێكیترمتمانه‌یان بۆگه‌ڕانده‌وه،بتوانێت جێبه‌جێیانبكات. حزبه‌كه‌ی ئیمانیول ماكرۆن (كۆماربه‌ڕێوه‌یه) هه‌ردوای دووباره هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی سه‌رۆك ماكرۆن بۆسه‌رۆكی ده‌وڵه‌ت ،ناوی حزبه‌كه‌یان له كۆماربه‌ڕیوه‌یه گۆڕی بۆ حزبی ( ژیانه‌وه) بۆئەوەی بتوانێت چەند هاوپەیمانەتێک پێک بهێنیت. به‌پێی سه‌رچاوه‌یه‌ك له میداكان پێده‌چێت كه ئه‌مجاره سه‌رۆك وه‌زیران ژنبێت بۆ حكومه‌تی داهاتوی وڵات،ناوی چه‌ند ژنێك له چه‌پ وكۆماریه‌كان له میدیاكاندا به‌رچاوئه‌كه‌وێت بۆپۆستی سه‌رۆكی حكومه‌تی نوێ ماكرۆن، تائێستا ته‌نها یه‌كجارژنێك پۆستی سه‌رۆك وه‌زیرانی وه‌رگرت ئه‌ویش ئێدیت كرێسییون بوو له‌سه‌رده‌می ده‌سه‌ڵاتی فرانسوامیتراندا. له‌حاڵه‌تێكیشدا ڕۆژی 19ی حوزه‌یران ،یه‌كێك له فراكسوێنه‌كانی ئۆپۆزیسییون،سه‌ركه‌وتوبوو ئه‌وا له‌وحاڵه‌ته‌دا ماكرۆن ئه‌و حكومه‌ته نوێیەی كه ته‌نها مانگێك ته‌مه‌نی ئه‌بێت، جارێكیتر هه‌ڵئه‌وه‌شێنێته‌وه وبانگه‌شه‌ی سه‌رۆكی لیستی براوه ئه‌كات بۆ پۆستی سه‌رۆكی حكومه‌ت و داوای لێئه‌كات کابینەی نوێ حکومەت پێک بهێنیت و په‌رله‌مان بكه‌وێته‌وه كاروسیستەمی (كۆها بیتا سیون) دێته‌پێشه‌وه. (كۆها بی تا سیون) برێتییه له‌شێوازێكی ئیجباری حكومڕانی له‌لایه‌ن دوولایه‌نی سیاسی دژبه‌یه‌ك، سه‌رۆكی حكومه‌ت لیسته‌كه‌ی زۆرینه‌ی په‌رله‌مانتاران به‌ده‌ست ئه‌هێنێت وپشتگیری له سیاسه‌ته‌كه‌ی ئه‌گرن وسه‌رۆك كۆماریش به‌ته‌نها خۆی به‌بێ پشتگیری زۆرینه له په‌رله‌مان ئه‌مێنێته‌وه. ،به‌ڵام به‌ناچاری ئه‌بێت پێكه‌وه بگونجێن وحوكمی وڵات بكه‌ن ،سه‌رۆك كۆمار ده‌سه‌ڵات وبڕیاره‌كانی لاوازئه‌بێت به‌ڵام پێویستیشه پێكه‌وه بگونجێن بۆ ئەوەی حوکمی وڵات بکەن. له ڕابوردوودا سێ جارله‌وشێوه حکمڕانیە له ماوه‌ی ٥ مین سیستمی ده‌ستوری فه‌ڕه‌نسادا ڕویداوه،، ساڵی 1986بۆ1988،فرانسوامیتران، سۆشیالیست و جاك شیراك سه‌رۆكی حكومه‌تی (ئێڕ،پی،ئێڕ) ی ڕاسته‌كانی ئه‌وكاته و كۆماریه‌كانی ئێستا. ساڵی 1993بۆساڵی1995فرانسوامیتران سۆشیالیست وئیدواربه‌له‌دویرسه‌رۆكی حكومه‌تی (ئیو،ئێم،پی)ی ئه‌وكاته وكۆماریه‌كانی ئێستا. ساڵی 1997بۆ2002جاك شیراك ،كۆماریه‌كان و لییونێل جۆسپان سه‌رۆكی حكومه‌تی سۆشیالیست. هه‌ركاتێك سه‌رۆك كۆماربڕیاری هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی په‌رله‌مانیدابێت هه‌ڵبژاردن دوباره كراوه‌ته‌وه بۆ زۆرینه‌ی په‌رله‌مانتاران له په‌رله‌مان ،بێگومان بڕیاری هەڵوه‌شاندنه‌وه‌ی په‌رله‌مان پاش ئه‌وه‌ی كێشه‌یه‌كی گه‌وره له ده‌وڵه‌ت وسیاسه‌ت یان له‌په‌رله‌مان ڕوئه‌دات ،سه‌رۆك كۆمار ناچارئه‌بێت بڕیاری له‌كارخستن وهه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی په‌رله‌مان بدات. له هه‌موو هه‌ڵبژاردنه‌كان بۆسه‌رۆكایه‌تی له ٥ مین سیستەمی كۆماری فه‌ڕه‌نسادا سه‌رۆك كۆماری تازه هه‌ڵبژێردراوتوانیویه‌تی زۆرینه‌ی په‌رله‌مانتارانیش له په‌رله‌مان مسۆگه‌ربكات ،به‌ڵام ئه‌م هه‌ڵبژاردنانه‌ی ئه‌مجاره شێوه‌یه‌كی تایبه‌تی خۆی هه‌یه وڕه‌نگه‌جیاوازبێت. له‌حاڵه‌تی كۆها بیتا سیوندا ده‌سه‌ڵاته‌كان له نێوان هه‌ردوو به‌رپرسی باڵای ده‌وڵه‌ت،به‌پێی ده‌ستور دابە‌شكراوه به‌ڵام هه‌ردووكیان پابه‌ندن به پاراستنی سه‌روه‌ری و یه‌كگرتوویی خاكی نیشتمان وپابه‌ندن بە پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندیه باڵاكانی ده‌وڵه‌ته‌وه، به‌شێوه‌یه‌ك به‌رژه‌وه‌ندی وڵات و نیشتمان له‌سه‌روو به‌رژه‌وه‌ندی تاكی وحزبیدا ئه‌بێت وهه‌ردووسه‌رۆك ستراتیژی باڵای ده‌وڵه‌ت له‌سه‌رئاستی جیهانی دەپارێزن. چه‌په‌كان له‌به‌ر یه‌ك نه‌گرتنیان ونه‌بوونی هاوپه‌یمانی نێوانیان،له هه‌ڵبژاردنه‌كانی سه‌رۆكایه‌تییدا شكستیان هێنا ،پارتی سۆسیالیست شکستی هێنا، ئه‌وه‌ی توانی نزیك بێته‌وه له سه‌ركه‌وتن وته‌نها به ٤٠٠ هه‌زار ده‌نگ نه‌یتوانی بچێته خولی دووه‌مه‌وه حزبه‌كه‌ی جان لیوك میلانشۆن بوو (ئه‌نسوومی) چۆكنه‌دریان یاخیبوون. به‌پێی زۆرله شرۆڤەکاران بۆچونیان وایە ژان لویک میلانشۆن توانی دووباره چه‌په‌كان بخاته‌وه سه‌ر شانۆی سیاسی و ترس بخاته دڵ وده‌روونی پۆپلیسته‌كان وكۆماریه‌كان وڕاسته تووندڕه‌وه‌كانه‌وه، جگه‌له‌مه‌ش میلانشۆن توانی ژماره‌یه‌كی زۆرله چینی هه‌ژاروبێده‌رامه‌ت وکرێکارەکان له‌گه‌ڕه‌كه شه‌عبیه‌كان هانبدات بچن بۆده‌نگدان ،هه‌رچه‌نده چه‌په‌كان بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كانی سه‌رۆكایه‌تی فه‌ڕه‌نسا نه‌یانتوانی یه‌كبگرن هه‌رئه‌وه‌شبوو چه‌په‌كان نه‌گه‌یشتنه خولی دووه‌مه‌وه،به‌ڵام ئێستا بۆ خولی سێیه‌م واته بۆ وه‌رگرتنی سه‌رۆكی حكومه‌ت وزۆرینه له په‌رله‌مان ،له سایه‌ی میلانشۆن ولیستی (یه‌كیه‌تی نوێی میللی وئه‌وروپای ئیكۆلۆجی سه‌وزه‌كان وپارتی سۆسیالیست وپارتی كۆمۆنیست) له به‌ره‌یه‌كی هاوبه‌شدا وبه لیستێكی هاوبه‌ش وبه‌هێزه‌وه به‌شداری له‌و ده‌نگدانه ئه‌كه‌ن، ته‌وژمی شه‌پۆلی چه‌په‌كان له‌فه‌ڕه‌نسا بۆته مایه‌ی گرنگیپێدانی میدیاكانی فه‌ڕه‌نسا وئه‌وروپا. ئێستاش به‌پێی هه‌موو ڕاپرسییه‌كان فراكسیونی یه‌كیه‌تی نوێی میللی وئێكۆلۆژی وسۆشیال،جانسی سه‌ركه‌وتنیان هه‌یه له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا. خۆئه‌گه‌رجانلیوك میلانشۆن سه‌ركه‌وتووبێت له‌م یه‌كیه‌تیه‌دا،ئه‌وا ئه‌بێته دووه‌م كه‌سایه‌تی چه‌پ دوای فرانسوامیتران ،كه توانیبێتی چه‌پاكان له به‌ره‌یه‌كدا كۆكاته‌وه وسه‌ركه‌وتن به‌ده‌ستبهێنێت وببێته سه‌رۆكی حكومه‌ت. من وەک لێپرسراوی ناوەندی فەرەنسا دەخوازم چەپەکان سەرکەوتن بەدەست بهێنن لەبەرئەوەی لەم کاتەدا و پێشتریش باشترین پەیوەندیان هەبوە لەگەڵ یەکێتی و بەشەخسیش زۆربەیان دەناسم و کۆتاجاریش مانگی ٢ ی ئەم ساڵ نەجات ڤالۆ بلکاسم هێنایەوە بۆ پارێزگای سلێمانی، ئەگەر سەرکەوتنیش بەدەست بهێنن دڵنیام کە بۆ یەکێتی باشتر دەبێت ، بە دڵنیانەوە وڵاتی فەرەنسا هەمیشە پشتوانی هەریمی کوردستان بوە، خۆ ئەگەر چەپەکان سەرکەوتن بەدەست بهینن، ئەوا بۆ هەرێمی کوردستان و یەکێتی نیشتمانی کوردستان باشتر دەبێت لەبەئەوەی دەستەخۆشکی تەواوی چەپەکانی فەرەنسا و ئەوروپایە.
.gif)
چۆمان محه‌مه‌د لەسەروبەندنی گفتوگۆی لایەنە سیاسییەكاندا بۆ پرسی هەڵبژاردن و كۆمیسیۆن و یاسای هەڵبژاردن، بۆچون و دیدی جیاواز هەیە لە زۆر بواردا تایبەت بەم پرسە، لەئێستادا وا بڵاوكراوەتەوە کە پارتی رازى بووە بەوەی ھەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان بەشێوەی (فرەبازنە) بەڕێوەبچێت، واتە ھەرێمی کوردستان دابەشبکرێت بەسەر چوار بازنەی ھەڵبژاردندا، ھەر پارێزگایەک بازنەیەکی ھەڵبژاردن بێت، هەرچەندە ئەم بابەتە وادەبینرێت، نەمانی یەكێك لەخاڵی ناكوكی نێوان لایەنە سیاسییەكان بێت، بەڵام ئێمە وایدەبینین ئەو پێداگریەی پارتیش هەرلەسەرەتاوە تەنها كارتی فشار بوە بۆ بەدیهێنان و دەستكەوتنی دوو ئامانجی مەترسیدار كە بریتین لەوەی: یەكەم: پشتبەستن بەداتا و زانیارییەكانی هەرێم تایبەت بە ژمارەی دانیشتوانی پارێزگاكان بۆ دیاریكردنی ژمارەی كورسی بازنەكانی هەڵبژاردن مەرامێكی مەترسیدار لەپشتی دەگوزەرێت، دیسانەوە یاریكردنە بە ژمارەی كورسی پەرلەمان و ناعەدالەتی جوگرافی و جیاوازی نێوان پارێزگاكان و مسۆگەركردنی كورسی پێشوەختە. چونکە هەربازنەیەك (پارێزگایەك) لەسەر بنەمای ژمارەی دانیشتوانی كورسی بۆ دیاریدەكرێت، گەر بۆ ئەم بابەتە پشت بە داتاو ئاماری هەرێمی كوردستان ببەسترێت، جیاوازی گەورە و نازانستی و ناواقیعانەبونی هەیە بەراورد داتاو زانیارییەكانی حكومەتی عێراقی تایبەت بە ژمارەی دانیشتوان، جیاوازیەكەش بەئەندازەیەك گەورەو خەیاڵیە بەڕێژەی 700 هەزار کەس جیاوازی هەیە لەنێوان ئاماری هەرێم و وعێراق، بۆنمونە بەنزیكەی 677 هەزار بەر پارێزگای هەولێر و دهۆك دەكەوێت سلێمانی و هەڵەبجەش جیاوازیەكی زۆر كەم وسنوردارە، ئەم ژمارانە بەبێ مەبەست و بەسوتفە دیارینەكراون، هیچ هێزێكی سیاسی هەرگیز نابێ رێگە بدات، پاڵپشت بە داتاكانی هەرێم كورسی پەرلەمان بۆ بازنەكان دیاریبكرێت، بەتایبەت یەكێتی و گۆران وهێزە ئیسلامییەكان، چونکە گەر ئەم داتاو زانیارییانە جێگیر بێت كورسی پێشوەختە بۆ حیزبێك بە نادادپەروەری دەڕوات لەدەرەوەی ململانێ هەڵبژاردن. دووەم: واپیشاندانی رازیبون بەفرەبازنەیی وەك خاڵێكی دانوستانە بۆ قسەنەكردن لەسەر كورسی پێكهاتەكان و رێكخستنی ئەم بابەتە، واتا کورسی کۆتاکان دابەش نەکرێت بەسەر بازنەکانی ھەڵبژاردنداو ھەر لە سنوری ناوچەیەكی دیاریكراو بێت و ژمارەی کورسییەکانیش کەم نەكرێتەوە و بەجۆرێك رێك نەخرێت كە دادپەروەری نوێنەرایەتی بەدیبهێنێت. ئەم بابەتەش دیسان رای راشكاوانە و پێداگری دەوێت كە ئێمە هەرگیز دژیی كەمكردنەوەی مافی پێكهاتەكان نین، بەڵام پێمان وایە دەبێت پێکهاتەکان خۆیان خاوەنى نوێنەرى راستەقینەى خۆیان بن و نوێنەرەکانیشیان گوزارشت بکەن لە مافى پێکهاتەکان نەک بۆ ململانێ و راستکردنەوەى باڵانسی سیاسى بەکاربهێنرێن. بۆ ئەمەش دەکرێت میکانیزمێک بدۆزرێتەوە کە رەنگە دروسترینیان بۆ ئەم قۆناغەى ئێستا ئەوە بێت پێکهاتەکان تۆمارێکى تایبەت بەخۆیان هەبێت.
.gif)
عەلی مەحمود ئۆكسفام تۆڕی رێكخراوە خێرخوازییەكانە بۆ كەمكردنەوەی هەژاری لە ساڵی 1942 لە بەریتانیا دامەزراوە, هەموو ساڵێك رۆژێك پێش دەستپێكی كۆڕبەندی دافۆس راپۆرت لەسەر هەژاری و جیاوازی سامان و داهاتی وڵاتانی هەژارو دەوڵەمەند و جیاوازی نێوان هەژاران و دەوڵەمەندان پێشكەش دەكات, ساڵانە راپۆرتەكانی ئاگر بەردەداتە ئیدعاكانی كۆبونەوەكەرانی دافۆس. جیاوازی گیرفانی دافۆسچییەكان لە نێوان سالانی 2019 ەوە بۆ 2022 راپۆرتی ئۆكسفام لە 21ی جەنیوەری 2019, سەروەت و سامانی تەنها 26 كەس لە ملیاردێرەكانی جیهان, هاوتابوو بە سەروەت و سامانی 3800 ملیۆن كەسی هەرە هەژاری جیهان , واتا نیوەی ژمارەی دانیشتوانی جیهان, ئەو 26 ملیاردێرە 17ەیان ئەمەریكی, 2 فەرەنسی , یەك مەكسیكی, یەك هیندی, 3 چینی, یەك هۆنگ كۆنگ (چین) بوون, ئەمانە بە هەموویانەوە سەری ساڵی 2019 خاوەند 1357,3 ملیار دۆلاربوون, لێ بۆ سەری ساڵی 2020 سەرمایەكەیان بە بڕی 316,3 ملیار دۆلار زیادی كرد بە رێژەی 23,3% بووە 1673,6 ملیارد دۆلار”, ئێستا بە پێی لیستی ملیاردێرەكانی فۆربێس سامانەكەیان گەیشتۆتە 2297,8 ملیار دۆلار , واتا بە رێژەی 169% چۆتە سەر, ئەمە لە كاتێكدایە ساڵی 2000 ئابووری جیهان بە رێژەی 2,5% پوكایەوە, لە 86,6 ترلیۆن دۆلارەوە دابەزی بۆ 84,54 ترلیۆن دۆلار. ئەم دابەزینەش زۆرینەی بەر ئەو وڵاتانە كەوتن كە 3,6 ملیار مرۆڤەكە لە خۆ دەگرن, دەبێت ئێستا هاوكێشەكە چۆن بێت؟؟؟, چەند ملیاردێر سامانەكەیان هاوتای داهاتی ئەوان بێت؟؟؟, بێشك ژمارەكە نزیكی نیوەیە؟. راپۆرتەكانی ساڵی 2022 , نا یەكسانی دەردە كوشندەكە لە راپۆرتی سەرەتای ساڵی 2022 ی ئۆكسفام و كە لە خولی كۆڕبەندی ناڕاستەوخۆی زیندو بلاو كرایەوە لە رێكەوتی "17-1-2022", تیایدا هاتووە هەرە 10 دەوڵەمەدەكانی جیهان سەرمایەكەیان لە 700 ملیار دۆلارەوە زیادی كردووە بۆ 1,5 ترلیۆن دۆلار , رۆژانە 1,3 ملیار دلار لە ماوەی كۆرۆنا لەو دوو ساڵە چۆتە سەر سەرمایەكەیان. لە بەرامبەردا لەماوەی دوو ساڵی نەخۆشی ڤیرۆسی كۆرۆنادا داهاتی 99%ی هاوولاتیان دابەزی, 160 ملیۆن مرۆڤ پەیوەست بوون بە ریزی هەژارانەوە, بە پێی هەمان راپۆرت سەرمایەی ملیاردێرەكان شەش جاری سامانی 3,1 ملیار مرۆڤی هەرە هەژاری جیهانە. هەر بە پێی راپۆرتەكە رۆژانە 21000 مرۆڤ بەهۆی نا یەكسانییەوە دەمرن, واتا لە هەر 4 چركەیەك مرۆڤێك دەمرێت, بە هۆكاری تەندروستی و برسێتی و توندو تیژی كۆمەڵایەتی بە هۆكاری بوونی نا یەكسانی لە كۆمەڵگادا. هەروەها بە پێی راپۆرتی ئۆكسفام كە لە رێكەوتی 12ی ئەبرێلی 2022 بڵاوی كردۆتەوە, بەهۆی گرانی خۆراك و ڤایرۆسی كۆرۆناوە, 860 ملیۆن كەس تا كۆتایی ئەمساڵ دەچنە ئاستی زۆر هەژارییەوە. بۆ ئەمساڵ 263 ملیۆن كەس دەخزێنە ناو ئاستی زۆر هەژارییەوە و واتا رۆژانە بە كەمتر لە 1,9 دۆلار دەژێن . لەو 263 ملیۆن مرۆڤە, 65 ملیۆنی بەهۆی گران بوونی خۆراك لە دوای جەنگی ئۆكراین هاتۆتە ئاراوە, 198 ملیۆنیش بەهۆی نا یەكسانی و شوێنەوارەكانی ڤایرۆسی كۆرۆناوە دەچنە ئاستی زۆر هەژارییەوە. بە پێی راپۆرتەكەی ئۆكسفام وڵاتە هەرە هەژارەكان دەبێت لەم ساڵدا 43 ملیار دۆلار قەرز بدەنەوە, كە ئەمەش بایی هەموو خۆراكی هاوردەیان دەكات لەم ساڵدا, واتا كێشەی برسێتی چارەسەر دەكات بە زۆر زیادەوە. بە پێی راپۆرتێكی دی رێكخراوی ئۆكسفام كە هاوتەریب لە گەڵ بەستنی كۆڕبەندی دافوس لە رێكەوتی 23ی ئایاری 2022 رایگەیەنرا, ملیاردێرەكانی بواری خۆراك 453 ملیار دۆلار لە 2 ساڵی رابردوو چۆتە سەر سامانەكەیان, لە هەمان ماوەدا 62 ملیاردێری بازرگانی خۆراك زیادی كردووە, نموونە كۆمپانیای خێزانی كارجێل لە گەڵ سێ كۆمپانیای دیكەی خۆراك كە كۆنترۆڵی 70%ی بازاڕی خۆراكی جیهانیان كردووە, هەمان خێزان پێشتر 8 ملیاردێریان هەبووە, ئێستا ژمارەكەی بۆ 12زیادی كردووە. هەروەها ملیاردێرەكانی بواری نەوت 523 ملیار چۆتە سەر سامانەكەیان لە ساڵی 2020 ەوە , هەرچەندە ئێستا رۆژە خۆشەكەیانەو لەناو ئامارەكەدا نییە. هاوكات لەو ماوەیەدا 40 ملیاردێری تازەی بواری دەرمان سازی پەیدابوونە, وە كۆمپانیاكانی فایزەرو مۆدێرنا هەر چركەی 1000 دۆلاریان قازانج كردووە لەو ماوەیەدا. هەرچی ئەوانەی لە بواری تەكنەلۆژیادا كاردەكەن, سامانەكەیان 436 ملیار زیادی كردووە. بە پێی راپۆرتەكەی ئۆكسفام سامانی 10 یەەكەمی لیستی ملیاردێرەكاانی جیهان زیاترە لە 40%ی سامانی هەرە هەژارەكانی جیهان كە 3,1 ملیار كەسن. وە كرێكارێك لە ولاتێكی هەژار پێویستە 112 ساڵ كار بكات, بۆ ئەوەی هاوتای كاری كەسێكی سەر بە گروپی 1%ی دەوڵەمەندی جیهان بە دەستی بهێنێت. بە پێی راپۆرتەكە هەر 30 كاژێر جارێك, لە 2 ساڵی رابردوودا, ملیاردێرێك زیادی كردووە, لەسەروبەندی سەرهەڵدانی ڤایرۆسی كۆرۆناوە, هەروەها هەر33 كاتژمێر جارێكیش ملیۆنێك هەژار لە جیهان زیادی كردووە, بە ئاستێك ملیۆنان كەس لە جیهان وازیان لە بەشی زۆری پێداویستی خۆراك و گەرمكەرەوە هێناوە, لەم دووساڵەدا زۆرترین ژمارەی هەژاری ماوەی 20 ساڵی رابردوو زیادی كردووە لە جیهان, هاوكاتیش ملیاردێری 200 و 300 ملیاردێری بۆ یەكەمجار لە مێژوودا سەریان دەرهێنا. ئەمساڵ 329 كەس لە ریزی لیستی ملیاردێرەكانی فۆربیس دەرچوون, ئەمەش زۆرترین ژمارەیە لە دوای ساڵی 2009 ەوە, كە بە ساڵی قەیران ناسرابوو , هاوكات 236 كەس پەیوەست بوون بە لیستەكەوە . سامانی ملیاردێرەكانی جیهان هەنووكە 12,7 ترلیۆن دۆلارە, كە دەكاتە 13,9%ی بەرهەمی نەتەوەیی جیهانی , سێجاری رێژەی ساڵی 2000.بۆ ئاگاداربوون ساڵی رابردوو 1050 ملیاردێر دەوڵەمەندتر بوون لە ساڵی پێشوو. ئۆكسفام بۆ چارەسەر پێشنیاری باجی 2% بەسەر ملیۆنێرەكان وە 5% بەسەر ملیاردێرەكان دەكات, بە پێی بۆچوونی ئەم هەنگاوە دەبێتە هۆی داهاتی ساڵانەی 2,5 ترلیۆن دۆلار, كە لە ئاستی رزگاركردنی 2,3 ملیار كەسە لە هەژاری, سێجاری رێژەكەی ئێستا, كەواتە ئەوەی هەیە زیاترە لەوەی پێویستە, تەنها بە ریفۆرم نەك یەكسانی. ئامارەكانی ساڵی 2020ی ئۆكسفام سامانی ملیاردێرەكانی جیهان كە ژمارەیان 2153 كەس بوون لەو ساڵەدا, هاوتابوو بە سامانی 60%ی دانیشتوانی جیهان, كە 4,6 ملیار كەسن, وە سامانی 1%ی هەرە دەوڵەمەندەكانی جیهان هاوتابوو بە دووجاری سەروەت و سامانی 92%ی سەرجەم هاووڵاتیانی جیهان, هاوكات سامانی 22 پیاوی هەرە دەوڵەمەندی جیهان هاوتابوو بە سامانی هەموو ژنانی كیشوەری ئەفریقا, كە زیاترە لە 600 ملیۆن كەس بوون لەو كاتە. هەر بە پێی ئاماری ئۆكسفامی 2000 بێت ژنان رۆژنە 12 ملیار كاتژمێر كاری خۆراِیی دەكەن, كە ساڵانە بایی 11 ترلیۆن دۆلارە كە دەكاتە 12,6%ی بەرهەمی نەتەوەیی جیهانی. ئامارەكانی پێشووی ئۆكسفام لە ساڵی 2018ەدا سەروەت و سامانی 42 ملیاردێری تۆپی لیستەكە یەكسان بوو بە سەروەت و سامانی 3,8 ملیار مرۆڤی هەژار لە جیهاندا, لە ساڵی 2017ەدا ئەم ژمارەیە 61 كەس و ساڵی 2016 تەنها 86 كەس و ساڵی 2009 بریتی بوو لە 390 كەس, بەم شێوەیە دەبینین ساڵ بە ساڵ ژمارەی ملیاردێرەكان لە كەمبونەوەدان و ژمارەی هەژارە هاوتاكانیان لە بەرزبونەوەدایە. لە ساڵی 2009 ەوە ژمارەی ئەو ملیاردێرانەی سامانەكەیان هاوتایە بە داهاتی نیوە هەژارەكەی دانیشتوانی گۆی زەوی بیست جار چۆتە سەر, ئەم ئامارانە هەمووشی بە پێی راپۆرتەكانی ئۆكسفامن كە ئەویش سەرچاوەی سەرەكی لێكۆڵینەوەكانی بانكی كریدی سویس و گۆڤاری فۆربیسە كە دوو دەزگای لێكۆڵینەوەی سەرمایەدارین. چارەسەرییەكانی ئۆكسفام ئۆكسفام رێگە گرتن لە هەڵاتن لە دانی باج و بەرزكردنەوەی كرێی كرێكاران و سنور دانان بۆ موچەو داهاتی بەڕێوەبەری راپەراندنی كۆمپانیاكان بە رێگا چارەی گونجاو دەزانێت بۆ پێش گرتن لە بەرز بونەوەی نا یەكسانی, نەك هەڵوەشاندنەوەی خاوەندارێتی تایبەتی, یاخود ریفۆرمی ریشەییتر وەك موچەی بنەڕەتی بۆ هەمو دانیشتووانی جیهان و باجی زۆر زیاتر لەسەر میرات یان هەڵوەشاندنەوەی . وەلێ كاتێك ترەمپ دەبێتە حاكمی جیهان, پێشنیارەكەی بستێك بڕ ناكات, چونكە حكومەت و چین و كۆمپانیا بونەتە یەك دەستگاو لە خزمەت یەكتر كاردەكەن, ئەمڕۆ لە جیهاندا لە رێگای پارتە راستگەراكان و بە بەهانەی راكێشانی سەرمایەگوزاری بیانی و هەڵنەهاتنی سەرمایەی ناوخۆیی هەڵمەتی توند بۆ كەمكردنەوەی باج هەیە لەسەر سەرمایەداران, 52 ساڵە ئەم حكایەتە روو لە دافوس و دافوسچییە هێقە ئاڵتونییەكان دەڵێنەوە, نەیتوانی بە نیو ئەندازەی راپەڕینی ئێلەگ زەردەكان فەرەنساو دەمامك دارەكانی شیلی كاریگەری دابنێت و تەخت و تاراجێك بلەرزێنێت, ئەدی كاتێك لە بری راپۆرتە ساڵانەكان پرۆلیتاریاو بریكاریای جیهانی قسەی خۆیان بكەن و شەڕی هێقە رەنگاو رەنگەكان بێتە ناو باریكاردو سەر شەقامەكان چی رودەدات؟. بە پێچەوانەی ویستی ئۆكسفامەكان, باج لە ساڵی 1970دا بە رێژەی 62% بوو, بۆ 38% كەمبوەوە لە ساڵی 2013, لە وڵاتانی تازە گەشەكردوو 28% و لە وڵاتێكی وەك بەرازیل 10% ەیە. دەوڵەمەندەكانیش نەك رێژەی باجیان بۆ كەمكراوەتەوە, بگرە 7600 ملیار دلاریان لە 2500 شوێنی جیهان لە باج شاردۆتەوە, بەشێوەی گشتی ئێستا دەوڵەمەندەكان و كۆمپانیاكان باجی كەمتر دە دەن وەك لەوكات, بگرە بە كۆمەڵ وڵاتان بڕیار لەسەر كەمكردنەوەی باج دەدەن, كەواتا دافوس و ئۆكسفامەكان 52 ساڵە چی دەكەن و چ بەرهەمێك دەدورنەوە, بەرهەمی برسییەكان چی بووە لەم حەكایەتانە؟. زیاد بوونی ژمارەی دەوڵەمەندەكان نیشانەی پێشكەوتنی ئابوری نییە, بەڵكە نیشانەی شكستی سستەمە كە ناتوانێت پارسەنگ رابگرێت و بەرئەنجامی گەشەی ئابووری دادپەروەرانە لە نێوان مرۆڤەكان لە جیهان دابەش بكات, نەك وەك سیاسییەكانی كوردستان پێیان وابوو بوونی هەزاران ملیۆنێر و 30 ملیاردێر نیشانەی پێشكەوتنی كوردستانە. لە كاتێكدا 3,8 ملیار كەس هیچیان بەر نەكەوت لە نیعمەتی گەشەی ئابووری جیهان , كریستین لاغارد بەڕێوەبەری پێشووی سندوقی دراوی جیهانی و ئێستای بانكی ئەوروپی لەم بارەیەوە وتی” لە 15 وڵاتی جیهانی سێیەم داهاتی تاك دابەزیوە”كەچی لە لایەكی ترەوە 27%ی گەشەی جیهان دەوڵەمەندەكان دەیبەن" . چارەسەر لە كوێیە؟؟؟ ساڵ لە دوای ساڵ ملیاردێرەكان بە گیرفانی پڕترو یەختی گەورەترو فڕۆكەی نوێترو ..... دەگەڕێنەوە بۆ دافۆس, شەڕی ئۆكسفامیش لە روپەڕی رۆژنامەكانەوە ناچێتەسەر شەقامەكان, نەتەوەپەرستی و ئاین پەرستی بوونەتە ترۆمپای وزەی پۆپۆلیستە راستگەراكانی پارێزەری سەرمایەداری , لە بری باجی زیاتر ئەوان كەمی دەكەنەوە, هەردوو ملیاردێری یەكەم و دووەمی جیهانی ئیلۆن ماسك و جیف بیزۆس لایەنگیریان لە دیموكراتەكانەوە گواستەوە بۆ كۆمارییەكان بە هۆی كیچشەی باجەوە كە دیموكراسییەكان داوای زیادكردنی دەكەن. ساڵی 2000 ژمارەی ملیاردێرەكان جیهان 470 كەس بوو, بە سەرمایەی 898 ملیار دۆلار, لە 2022 گەیشتە 2668 كەس , سەرمایەكەشیان گەیشتە 12,7 ترلیۆن دۆلار. , واتا لەم 22 ساڵەدا بە رێژەی 578% ژمارەیان چۆتە سەر, سەرمایەكەشیان بە رێژەی 1414% زیادی كردووە, كەچی بەرهەمی نەتەوەیی جیهانی نزیك چوار جار زیادی كردووە. لە ساڵی 1987 كە یەكەم ئاماری ملیاردێرەكان كراوە, لە 10 ملیاردێری تۆپی ملیاردێرەكان 6ی ژاپۆنی بووە, دوو كەنەدی, سعودی و سیودییەك بوون , یەكەمیان خاوەند بیست ملیار دۆلار بووەو بە هەر دەیەكەیان سەرمایەكەیان 82,7 ملیار دۆلار بووە. ساڵی 2022 لە دە هەرە دەوڵەمەندەكانی جیهان 8یان ئەمەریكین , ئەوانی دیكە فەرەنسی و هندین , كۆی سەرمایەكەیان 1,307,1 ملیار دۆلارە , واتا 15,8 جار زیادی كردووە لە ماوەی 45 ساڵی رابردوودا. بۆیە سەرمایەداری دەوای چارەسەری نایەكسانی لە سستەمەكەی نییە, چونكە پایەی سستەمەكە بەندە بە نایەكسانی, تا نایەكسانی نەبێت سەرمایەداری نابێت و ناژێت, چۆن میكرۆب لەسەر پیسی دەژێت, سەرمایەداریش بوونی بە نایەكسانییەوەیە, تاكە چارەسەر كۆتایی سستەمەكەو بنیات نانی كۆمەڵگایەكە لەسەر هەڵوەشاندنەوەی جیاوازی چینایەتی بنیات نرابێت , مرۆڤ بە پێی كارەكەی پاداشت بكرێت.
.gif)
په‌یكار عوسمان (١) - جنێو لەوێدا کێشە نیە کە هەیە، لەوێدا کێشەیە کە سەرئەکێشی بۆ (جنێویزم). لەوێدا کە بەشێکە لە زمانی شەعبی، ئاساییەو ئەسڵەن زمان و کولتورو کۆمەڵگای بێ جنێو بوونی نیەو ئا لەم قسەیەش مەبەستم ئەوە نیە کە جنێو شتێکی باشە، بەڵکو مەبەستم ئەوەیە کە لە ئاستی کۆمەڵایەتی و ڕەفاقەت و بەیت و بالۆرەی کولتوری.. زمانی ڕەسمی ناخواو ئەوەی کە کۆڵەکەی ژیانی ڕۆژانەی خەڵکە، زمانی میللییە نەك زمانی فەرمی. مرۆڤەکانیش تا لەگەڵ یەکدا ناڕەسمییتر بن، نیشانەی دۆستایەتی و خۆشەویستییە، نەك نیشانەی بێ ڕێزیی! - دەی ئەو ناڕەسمییەتە، لە بابی سوعبەتدا جنێوی بەریئانەشی تێئەکەوێ و لە بابی شەڕیشدا، وەکچۆن مرۆڤەکان شەق و بۆکس ئەهاون، جنێویش ئەدەن و تا ئێرا سروشتی تاك و کۆمەڵگاکانە، کە گرنگە بە شێوازی پەروەردەیی و زانستی و یاسایی.. کار لەسەر خاوکردنەوەی ڕەگە دەروونی و کۆمەڵایەتییەکانی جنێو بکرێت و لێکەوتە خراپەکانی کەم بکرێتەوە. - ئەوەی کە لێرەدا مەبەستی منەو لام نائاساییە، خودی جنێو نیە، هەیمەنەی جنێوە بەسەر زماندا. بوونە پەراوێزییەکەی جنێو کێشە نیە، بوونە باڵادەستەکەی کێشەیە، دەی جنێویش لە زمانی ڕەسمییەوە هەژموون ئەکاتە سەرمان، نەك لە بوونە میللییەکەیەوە. یەعنی کاتێ شتەکە ئەبێتە زمانی سیاسەت و دین و ڕۆشنبیری و حیزب و ڕاگەیاندن.. ئیتر ئێمە لە جنێوەوە پەڕیوینەتەوە بۆ "جنێویزم"و کێشەکەش ئا لەم بە سەنتەربوونەدایە. - وتراوە فیتنە لە قەتڵ واوەترە، یەعنی قەتڵ نەتیجەیەو فیتنەیەك دروستی ئەکات، فیتنەش یان بیرکردنەوەیەکی خراپی خۆتە یان قسەیەکی خراپی یەکێکی ترە یان دۆخێکە کە هاوسەنگی تیا لە دەست ئەدەیت.. سیاسەتیش کایەی رێکخستنی کۆمەڵگایە، یەعنی شوێنی موعالەجەکردنی فیتنەکانە، وەلێ کە سیاسەت خۆی ئەبێتە فیتنەیەکی گەورەو زمانەکەی ئەبێتە جنێویزم، ئیتر کام خوێ بکەین بە کام گۆشتەوە؟ - عەقڵیەتی "تاکڕەهەندیی"، فرەیی نافامێ و ئەویتر قبوڵ ناکاو ئەیکات بە شەیتان، ئا لێرەشدا جنێو وەزیفەی سیاسی و ئایدۆلۆژیی پەیدا ئەکاو ئەبێتە چەکی کاریگەری یەکلاکردنەوەی ململانێکان و ئیتر دەسەڵات و معارەزە، دیندارو بێدین، چەپ و ڕاستی ئێمە.. چەکی جنێو هەڵئەگرن و ئەشیتەقێنن، چونکە هەموویان، لە هەمان عەقڵیەتدان! - لە دۆخێکی واشدا، ئیتر جنێو ئەبێتە شوناس و هەر ئاڕاستەیەك جنێوی تایبەت بە خۆی هەیە، کە بەوەدا ئەتوانی بیناسیتەوەو لەویتر جیای بکەیتەوە. مەسەلەن عادەتەن "کۆیلە" ئەو جنێوەیە کە بە پارتییەکان ئەوترێ و لەبەرامبەردا پارتییەکانیش جنێوی خۆیان داهێناوەو بە دژەپارتییەکان ئەڵێن "جاشسیغە". ئیتر کوردایەتی و دژەکوردایەتی و ئیسلامی و مولحیدو نوسەرو بانگخواز.. هەمووی جنێوی تایبەت بە خۆی هەیە، کە لە سیاقێکی ئایدۆلۆژیدا ئەیداو پێی ئەدرێ. - بە زمانێکی هیگڵی، ئیتر ئێمە لەبەردەم تێزو ئەنتی تێزو سەنتێزدا نین، بەڵکو لەبەردەم جوێن و ئەنتی جوێن و سەنجوێنداین. هەر لە زەمانی جەلالی و مەلاییەوە، ئێمە لەناو پرۆسەیەکی جەماعیی بەرهەمهێنانی جوێنداین، چونکە لە هەر ئاڕاستەیەك بین، هەر لەناو عەقڵی تاکڕەهەندیداین و نەمانتوانیوە عەقڵی دیموکرات و فرەیی لەناو خۆماندا دروستبکەین و ئەویتر هەزم بکەین،، کە نەشتوانی ئەوە لە خۆتدا دروست بکەیت، ئیتر لەگەڵ ئەودا تەنیا شەڕ ئەمێنێتەوەو زمانیش کەرەستەی شەڕەکەیەو ئاسایی ئەخزێ بۆ ناوچەی جوێن. - پارادۆکسی گوتاری ئیسلامییەکان لەوەدایە، لە ئاستی میللییدا شەڕ لەگەڵ جوێندا ئەکاو ئیتر تۆ لەگەڵ نزیکترین هاوڕێشت، ئەبێ بە زمانی ڕەسمی و سەلاموعەلەیك قسەبکەیت، کەچی لە ئاستی فکرییدا، بە ناشرینترین شێوە ڕووبەڕووت ئەبێتەوەو کۆڵێ جنێویت پێئەداو پێشی وایە ئەرکێکی دینیی ڕاپەڕاندووە! لەکاتێکا ئەمە پێچەوانەیەو ئەسڵەن پێویست نیە زمانی وشك و ڕەسمی ببەیتە ناوچە میللییەکە،، بەڵکو پێویستە زمانی ئەوێ نەهێنیتە ناوچەی فکرو سیاسەت و لێرەدا ڕێزو ئارگۆمێنت یەکلاکەرەوەبێت نەك جوێن! - کاتێ لەماڵەوە دانیشتویت و کارەبا ئەبڕێ، ڕەنگە لەبەرخۆتەوە، جنێوێك بە وەزیری کارەبا بدەی، کە ئەمە کێشەیەك نیە، ئەوە کێشە کە ئەم لەبەرخۆتەوەیە ببێتە لەبەرگشتەوە! لەکاتێکا ئەمە بۆ ئەوە نابێ و زمانی گشتی جیایە لە زمانی ماڵەوەو زمانی سیاسەت جیایە لە زمانی هەڵچوونی دەروونی و زمانی ڕەخنە جیایە لە زمانی شەڕی لاکۆڵان. - سیاسەتی ئێمە، لەبری ئەوەی زمانی سیاسەت بۆ خەڵك دروستبکا، زمانی ڕۆژانەی خەڵکی کرد بە زمانی سیاسەت، کە ئەمە هەر سیاسەت تێک نادا، بەڵکو ئەخلاقیش. ئاخر سادەترین ئەخلاق کە لە پەروەردەی خێزان و مەکتەبەوە وەریئەگرین، ئەوەیە کە بێڕێزیی بە بەرامبەر نەکەین، کەچی لە سیاسەتەوە، ئەوە فێر ئەبین، کە بەرامبەر پڕجنێوکەین! - ئارگۆمێنتی سیاسی بە جنێو دروستناکرێ و مەساحەی فەسادیش بەوە کەم ناکرێتەوە، ئەوە تەنیا مەساحەی بێڕێزیی پێ زیاد ئەکرێ کە ئەمە خۆی فەسادێکی ترە. فەسادیش لە فەسادەوە لێی نادرێ، بۆیە گەندەڵەکان پیانخۆشە ڕەخنەو ناڕەزایی بچێتە دۆخی جوێن و ئەویش گەندەڵ ببێ. لە نەتیجەشدا ئیتر ئێمە ناکەوینە بەردەم فەسادو ئەنتی فەساد، بەڵکو ئەکەوینە بەردەم دوو فەساد، کە لەڕاستییدا چەنێك عەیبە پێت بکەویتە فەسادی یەکەمیان، ئەونەش عەیبە پێت بکەوێتە فەسادی دووەم، چونکە یەك ڕێگا هەیە بۆ لیدانی فەسادو دووەمی نیە، ئەویش ئەوەی کە ئەنتی فەساد خۆی فەساد نەبێت! - ترەمپ بۆیە مەترسی بوو، چونکە خەریکی گێڕانەوەی زمانی سیاسەت بوو بۆ زمانی میللی، کە ئەوەش زمانی پچڕان و شەڕەنگێزی و تێکدانی هەموو شتێکە لەپێناو تێرکردنی حەزی دەسەڵاتخوازیی کەسێك.. ئێمە پەنجا ساڵە، زۆر بە خەستی لەو جۆرە زمان و سیاسەتەداین و ئاڕاستەیەکیش نیە بۆ خاوکردنەوەو پێچەوانەکردنەوە، بەڵکو مونافەسەکە لەسەر ئەوەیە کە کێ گرژتری بکاو ئەو گرژییە بۆتە خودی سیاسەت، دەی لوتکەی ئەو گرژییەش لەئاستی زماندا جنێوە. ماویه‌تی..
.gif)
سه‌ردار عه‌زیز لە میانەی کۆنفرانسێک لە هەولێر، پاش پێشکەشکردنی بابەتەکەم لە سەر لادەولەی عێراق، دیپلۆماتێک لە قونسوڵخانەی ئێرانی زۆر هەوڵی دەدا کە زیاتر قسەم لە گەڵدا بکات. کاتێک بۆ پشوی نیوەڕۆ ڕۆشتینە چێشتخانەکە، بەبێ ئەوەی داوەتی بکەم یان هیچ ئاماژەیەکی پێبدەم هات و داوای ئەوەی کرد کە حەز دەکات لە سەر مێزەکەمان دابنیشێت. یەکێک لە ئەو باسانەی کە وروژاندی بە سەرهاتێک بوو لە کاتی رێگریی و سنورداخستنەکەی پەتای کۆرۆنادا بوو. ئەو ووتی کاتێک کە سنورمان داخست خەڵکێکی زۆر فشاریان بۆ هێناین کە دەبێت بیکەینەوە، تەنانەت هەندێک خەڵک ئاماژەیان بە ئەوەدا کە ئەگەر نەیکەنەوە ناچارن بە قاچاخ بڕۆن. پاش ئەمە ڕستەیەکی گوت کە من بە باشی ئەو کاتە لە مەبەست و هەموو ڕەهەندەکانی تێنەگەشتم، ئەو ووتی ئێمە خزمین. منیش وەک گاڵتەپێکردنێک بە ئەوم ووتم، کەواتە بۆچی سنورەکان هەڵناگرین. لە دانیشتنەکەدا من هێندە بە جیددی پرسی خزمبونم وەرنەگرت. وەهام بیرلێکردەوە کە بەشێکە لەو کەلتورە فارسییە ئێرانییە، کە بەردەوام قسەی زیادو خۆش و بە ویقار دەڵێت، وەک بەشێک لە ئاڵوگۆڕی مەحەبەت کە بەشێکی زۆری درۆیە. دەربرینی هەستو سۆزی زۆرو درۆکردن بەشێکی دیارو دانپیانراوی کەلتوری ئێرانییە. ڕامیتا نەڤایی کتێبێکی نوسیوە دەربارەی تاران، بە ناوی تاران شاری درۆ. کتێبەکەی رامیتا بە دێرە شیعرێکی سەعدی شیرازی دەست پێدەکات: دروغی مصلحت امیز کە راستی فیتنە انگیز. لە هەمانکاتدا جۆرێک لە کەلتوری ئێرانی هەیە کە بە تعارف ناسراوە، جۆرێک لە زیادەرۆیی و نمایش، کە لە ناوچەی سلێمانیش بە ڕونی دەیبینین کاتێک دوو کەس بە یەک دەگەن، یان کارێک دەکەن. بە زەقی لە مەرحەبایی و لای سەرتاش زۆر زەقە. هەمیشە لە سلێمانی کاتێک کەسێک لە میانەی مەرحەبایی دەست دەکات بە ڕیزکردنی کۆمەڵێک دەربڕین وەک چاوت ماچ دەکەم و قوربانت بم و جەنابتان، هەست دەکەم ئەم کەلتورە ئێرانییە لە نمایشدایە. ئێران و عێراق دوو وڵاتی دراوسێی ئاسایی نین. لە دروستوبونی عێراقەوە ئێران کێشەی لەگەڵ عێراقدا هەبووە. ئارش رەسینزادە نامەیەکی دوکتۆرای بە کارکردن لە سەر ئەرشیفی ساواک نوسیوە، کە چۆن شای ئێران هاوکاری کوردو شیعەی کردووە، بۆ ئەوەی عێراق نەبێتە وڵاتێک کە پان-عەرەبیزم، کە خۆی لە بەعس و پاشان ئیخوانیزمدا دەبینێتەوە بە سەر وڵاتدا زاڵ نەبێت. ترسی ئێران لە پان-عەرەبیزم ترسێکی نهێنی نەبووە، چەندینجار لە ئەرشیفی سی ئای ئەیدا ئاماژەی پێدراوە. ئەم ترسە پەیوەند بە جۆری دەسەڵاتی ئێرانییەوە نیە، گەر شا لە ناسیونالیزمی پان-عەرەبیزم دەترسا، ئەمڕۆ ڕژێمێکی تایفی وەک ئێران لە سوننیگەرایی دەترسێت وەک قوڵاییەکی جیوپۆلەتیکی. خزمبونی دوو وڵات، چەمکێکی جێگای سەرنجە. پەیوەندی وڵاتان بە گشتی لەسەر بنەمای چەمکەکانی وەک بەرژەوەندی، مەترسی، هاوپەیمانی، نەیارێتی و دوژمنایەتی داڕێژراوە. فەیلەسوفانی وەک کانت، هۆبس و بە تایبەتی لۆک لەگەڵ تیوسەدایدس زاڵن بەسەر ئەم بوارەدا. لە ساڵانی رابوردودا چەمکی هاوڕێتی نێوان وڵاتان، ووردە ووردە خەریکە بڕەو پەیدا دەکات. بۆ نمونە لەنێوان ئەمریکاو بەریتانیادا هەمیشە ئاماژە بە هاوڕێتی تایبەت دەدرێت. هاوڕێتی و هاوپەیمانی ڕەنگە بە جۆرێک لە جۆرەکان نزیکبن لە خزمایەتییەوە، بەڵام خزمایەتی چەمکێکی جیاوازترە. لەمدواییانەدا لە زانکۆی سواس لە لەندەن ئێرانییەک بەناوی ئارشین ئەدەب-موغەدەم کتێبێکی نوسیوە بە ناوی ئێران چیە: سیاسەتی ناوخۆیی و دەرەکی لە پێنج پارچە مۆسیقادا. لە کتێبەکەدا چاپتەرێکی هەیە بە ناوی ئیورەیشای ئێران: بەرگری یان ئیمپراتۆریەتی فارسی. چەمکی Eurasian Iran: ‘Resistance’ or a Persian Empire؟ ئیورەیشیا لای چاودێرانی سیاسی ئەمڕۆ چەمکێکی ناسراوە. دەبینی کە چۆن ململانێ هەیە لەنێوان چین و ڕوسیاو هێزەکانی تر لە ئەو ناوچەیەی کە ئاسیاو ئەوروپا بەیەکەوە دەبەستێت. لێرەدا مەبەستی ئیرەیشیایی ئەو لە فرانخوازێتی ئێرانە. ئارشین وەک زۆر ئێرانییەکانی تر، ئێرانییەکی ناسیونالیستە. دیارە لەبەر کەمی فارس و زاڵبونی فارس بەسەر ئەوانیتردا لە پەراوێزدا، لە مێژوی نوێدا، ناسیونالیزمی فارسی باڵاترین دیدی سیاسی و فیکری بووە لەناو کەلتوری ئێرانیدا. هەرچەندە ئارشین دەیەوێت ئارگومێنتی ئەوە بونیادبنێت کە پێکەوەگرێدانی ئاینی و سیکیولاری زۆر هەیە لەنێوان خەڵکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. لێرەدا باس لە جوگرافیا مردوان دەکات: گۆڕی ڕومی لە کۆنیا، (لە کاتێکدا ڕۆمی ئێرانی نیە)، بونی گۆڕی موحەمدرەزا پەهلەوی لە قاهیرە، ئایەتوڵا میرزا شیرازی سەرکردەی شۆرشی توتن لە ساڵی ١٨٩٠ لە نەجەف نێژراوە. ئەم سیاسەتی گۆڕبازییە دەپەڕێتەوە بۆ سەردەمی کۆماریش، عەلی شەریعەتی لە نزیک مەقامی سەیدە زەینەبە. کە بە قسەی ئارشین لەلایەن موستەفا چەمرانەوە سەردانکراوە. (جێگای باسە چەمران گرنگترین کەسە بۆ تێگەیشتن لە سیستەمی پارالیلی ئێرانی لە ناوچەکەدا، بەڵام ئەوە جێگای باسمان نیە لێرەدا). ئاریش کە دایکی کوردەو دەچێتەوە سەر بنەچەی کەریم خانی زەندو باوکی عەرەبە، بەڵام ئێران سەنتەریزم بەسەریدا زاڵە. هەرچەندە ئەو دەیەوێت بڵێت هاوبەشی نێوان گەلانی ناوچەکە زیاترە لە هاوبەشی نێوان ئەوروپاییەکان کە توانیویانە کۆدەزگایەکی وەک یەکێتی ئەوروپا دروست بکەن. ئەم دیدەی بەکاربردنی یەکێتی ئەوروپا لەلایەن ئەحمەد داودئۆغلۆشەوە بەکاردەبرێت بەڵام بە نیازپیسی. بەجۆرێکی جیاوازیش لای ئۆجەلان بەکاردەبرێت. بنەمای یەکێتی ئەوروپا نزیکایەکی ئەوروپییەکان نیە لە یەکتر، بەڵکو ئەو بنەما عەقلانیەیە کە چۆن بنەماکانی ئاشتی لەبەرامبەر ژمارەیەک لە شەڕی ناکۆتادا دابڕێژرێت. سەره‌تای یەکێتی ئەوروپا بە ڕێککەوتنی خەڵوزو پۆڵا دەستپێدەکات، وەک دوو سەرچاوەی وزەو پیشەسازی. بەشکردنی سەرچاوەکانی وزەو پیشەسازی دەبێتە هۆکاری کەمبونەوەی دوژمنایەتی. یەکێتی ئەوروپا لەسەر ئەو بنەمایە دروست نەبووە کە هاوبەشی هەیە، بەڵکو چۆن هاوبەشی بونیادبنرێت، ئەمە هەر لە سیستەمی ئیراسمۆسی خوێندکارانەوە هەتا ئازادی جوڵەی کرێکاران و نەمانی سنورو زۆر بنەمای تر. چەمکی خزمایەتی یان بونی هاوبەشی جیاواز لە سیاسەت و ئابوری و ئاسایشی و ئیمپراتۆری، چەمکێکی فریودەرە. چ لە دیدی دیپلۆماتە ئێرانییەکەوە، هەروەها چ لە دیدی لێکۆڵەرە ئێرانییەکەوە، هەروەها چ لە دیدی ناسیونالیستی ناسراوی ئێرانی، حەمید دەباشی، کە نوسەری کتێبی ئێرانی بێسنورە، هەموو زەمینەسازییە چ لەلایەن دەسەڵاتدارانی ئێران یان توێژی دایاسپۆرای ئێرانی بۆ بونیادنانی خیتابێک لە دەرەوەی خیتابی پەیوەندی نێودەوڵەتی باو، لەپێناو زەمینە سازی بۆ سەنتەربونی ئێران، ئاساییکردنەوەی بوونی ئێران لە وڵاتانی ناوچەکە، شاردنەوەی نیەتی حەشاردراوی ڕاستەقینەی ئێرانییەکان لە مەبەستەکەیان. خزمبونی عێراق و ئێران یانی ڕاکێشانی کوردو شیعەو تەریککردنی سوننە، ئەمە یەکێکە لە کۆڵەکەکانی سیاسەتی ئێرانی بەرامبەر عێراق. وەک موحسن میلانی ئاماژەی پێدەدات، حوکمکردنی عێراق لەلایەن شیعەوە یەکێکە لە بنەما نەگۆرەکانی سیاسەتی ئێران، وەک ئێرانییەکان خۆیان دەڵێن لە پێناو سەرهەڵنەدانەوەی دیاردەی سەدام حوسەین جارێکی تر. خزمبون دوورخستنەوەی پەیوەندییە سیاسییەکانە، هەوڵدانە بۆ دروستکردنی دۆخێک کە تیایدا ئاگایی کەسەکان، یان چوارچێوەی ئاگاییان لە قاڵب بدات. وەک گیورگ لاکئۆف پێمان دەڵێت: وشەکان لە پەیوەندییان بە چوارچێوە عەقڵییەکانەوە مانا دەبەخشن. ئێرانییەکان دەزانن کە سیاسییە عێراقییەکان لە چەمکی خزمایەتی تێدەگەن، بەڵام لە چەمکەکانی تری پەیوەندی نێودەولەتی تێناگەن. خزم چوارچێوەیەکی عەقڵی داڕێژراوە، ڕەگی قوڵی هەیە لە دونیای کۆمەڵایەتی ناوچەکەدا.
.gif)
ئاسۆ عەبدوللەتیف کورد، سەندیکایەکی بێ گیان و ماوە بەسەرچووی پێویست نییە، ئەسڵی بابەت ئەوەیە، خەباتی رێکخراوەیی و پیشەیی و سەندیکایی ئیدیی بەرەو داخزان و شکستی حەتمیی دەڕوات و ئەوەی هەیە گاڵتەکردنە بە شعوری خەڵک و کۆمەڵگای مەدەنیی، تەنها ڕۆتین و بەهەدەردانی پارەو وزەیەکی زیادەیەو پڕکردنەوەی شوێن و دەلالەتێکی زمانیی و میدیایی ڕووکەشە. کورد سەندیکای ڕۆژنامەنوسانی بۆچییە، قابڵۆخێکی بۆش و بەسەرچوو، فۆرمێکی بێگیان، بێ ڕۆڵ و چالاکیی، ئەو سەندیکایەی بۆ هیچ بێحورمەتییەک نەهاتۆتە قسە، شوراو درعێک نییەو نەبووە بۆ مافی لەدەستچووی ڕۆژنامەنووسان و هاتنەدەنگی بۆ برین و قەیرانەکان، ئەو سەندیکایەی میساقێکی نوسراوی شەرەفی نییە لەسەر پرەنسیپە ئەخلاقیەکان و ئازادی و بەدەستهێنانی زانیاریی و ئازادی ڕادەربڕین و ئاسایشی نیشتیمانی و ئاشتیی کۆمەڵایەتی بۆ ڕۆژنامەنوسان. هەرخەریکی گەشت و گەڕان و دیدارو کەمپەین و دەرکردنی بەیاننامەن بۆ چالاکییە حیزبیی و کەسییەکانیان. سەندیکایەکی ماوەبەسەرچوو، بێ شەرعییەت، دوانزەساڵە نەیتوانیوە کۆنگرەیەکی هەمەڕەنگ و هاوسەنگ گرێ بدات بۆ ڕۆژنامەنووسان، دەبێ چاوەڕوانی چ هەڵوێستێکی نەتەوەیی و جڤاکی و هەنگاوی جددی لێ بکەین بۆ ئایندە، پێم سەیرە هێشتا نەقیب و ئەندامە باڵاکانی لەو دەزگایەدا بێخەم و ڕاحەت، خەریکی کارکردنن دوای ئەو هەمووساڵە لە جمود، یانی پێمان بڵێن هۆکاری نەبەستنی کۆنگرەو خۆنوێکردنەوەتان چییەو فاکتەرەکانی کامانەن، لە کێ بپرسینەوەو کێ بدەین بە دادگا، کاتێک خوێکە خۆی بۆگەنی کردوە؟ کەشتیەکە لە بەردەقارەمانەوە تا دێگەڵەو کەپکی حەمەدئاغا کون بووە، بێمتمانەیی زاڵە، ئەو میدیا کوردییە دێت باسی هۆکارو تۆمەتبارەکە دەکات و سەندیکاکەشمان بێ پەروا لێی دانیشتوەو خەریکی گەشت و پینەوپەڕۆیە لە وڵاتە عەرەبیەکان، دەی ئەوە دەرد ناخوات، یەک میدیای بەرپرس نییە بڵێ چۆن چارەی دۆخەکە بکەین تا لەدەست دەرنەچێ و بلاسخارت و مایکڵ رۆبن گاڵتە بە کورد نەکەن و قەوارەکەمان نەخەنە مەترسی و بەردەم شەڕی سایکۆلۆژیی؟ ناسیۆنالیزمی کوردیی و میدیاکەی بەو جەستە بیمارە کوشندەو شەکەتەوە، بەو دەنگە کزو پەرتەوە، بەو دیدو ڕوانگە تەسکەوە، بەو عەقڵە کاڵەوە بەو سەندیکا بەسەرچوەوە، چۆن توانستی ململانێی هەیە لەگەڵ گوتارو ناسیۆنالیزمێکی عەرەبیی ڕەگداکوتراوی هەزار ساڵەی کۆنزێرڤاتیفی دینیی و مەزهەبی و ئەدەبیاتێکی گەورەی یەکگرتوودا. میدیای عەرەبی و جیهانی و میدیای کەمەنەتەوەو بێ دەوڵەتەکان میدیایەکی یەک گوتارو چارەسازە بۆ یەک ئامانج، هی ئێمەش دەردەدار، فەرموو لەمەودوا چۆن پەیوەندی و نێوانی خۆت و ئیسرائیل و وڵاتانی دۆستی ئیسرائیل ڕادەگریت دوای دەرکردنی یاسای بەتاوان ناساندنی ئاساییکردنەوەی پەیوەندی لەگەڵ ئیسڕائیل لە هەموو ڕوویەکەوە.
فه‌لاح سه‌لاح بە خوێندنەوەى واقیعى ئێستاى عێراق و هەرێمى کوردستان لەڕووى (ئاڵۆزى رەوشى سیاسی، نا جێگیرى بارى کۆمەڵایەتى و ئابورى، شێواندنى پرۆسەى پەروەردەو خوێندن، بێ بەها کردنى پیرۆزیەکان و نەمانى شوناس و ئینتیما بۆ نیشتمان، پێشیلکارى ماف و یاسا بەرکارەکان، نەمانى متمانە لەنێوان تاک و دەسەڵات، زیادبوونى هەژموونى سیاسی وڵاتانى دراوسیی عێراق بەسەر زۆربەى جومگەکانى حوکمڕانیدا، زیادبوونى ململانیە نێوخۆیی و ئەقلیمى و نێودەوڵەتیەکان و دەرهاویشتەکانى، ڕۆچوون و نوقومبوونى چینى دەسەڵاتدار لە گەنده‌ڵى، نەبوونى پلانى تۆکمەو گونجاو بۆبەڕێوەبردن و رووبەروونەوەى قەیرانەکان ...هتد) دەرئەنجام و بەپێی زۆربەى هاوکێشەو دەرهاویشتەکان، ئەم مۆدیلە لە حوکمڕانى بەرەو نەمان دەچێت ! هۆکار زۆرن و بە نمونە دوایین دەرئەنجامەکانى هەڵبژاردن لە عێراقدا بە روونى پێمان دەڵێت رەوشی حوکمڕانى و حوکمڕانان لە چی ئاستێکى ئاڵۆزو خراپدایە، بۆیە ئەم ئەزموونە بەرگەى قەیران و شڵقاندنى گەورە ناگرێت و گۆڕانکارى لە سیستەمى حوکمڕانى بەڕێوەیە، جا دەرئەنجامى سەر لەنێودیزاین کردنەوەى نەخشەى ناوچەکە بێت لەلایەن وڵاتە زلهێزەکانەوە بەهەماهەنگى لەگەڵ هێزە ئەقلیمیەکان، یاخود دەرئەنجامى فشارى پەنگخوراوى خەڵکى برسی بێت کە رۆژانە بەرهەم و ئاکارى نادادى حوکمڕانان ناخى هەڵدەکۆڵێت (بۆیە ئەم چینە باشترین ئامڕازەو تەواوى ڕەوایەتیان هەیە گۆڕانکارى بکەن، جا بە خۆڕسکى بێت یاخود بەکاربهێنرێن ). کەچی دەبینین حیزبێکى سیاسی وەکو (ی.ن.ک) بە هەموو قورسایەک هەوڵدەدات لە نەیارەکەى بچێت (کە ئەویش پارتى دیموکراتى کوردستانە)، بەوەى سەران و مەکتەبى سیاسی و سەرکردایەتى ئەم حیزبە لەبەر بێ ئاگایی سەرجەم ئەو کێشەو گرفتانەى رووبەرووى ئەزموونى حوکمڕانى بۆتەوە وەکو لەبڕگەى یەکەمى ئەم بابەتەدا ئاماژەم پێکردووە گواستۆتەوە بۆبە تەوریس کردن و بە بنەماڵکردنى (ی.ن.ک ) بۆ ئەوەى دەقاو دەق لە پارتى بچێت، باشە ئەگەر وایە تکایە بە شێوەیەکى لۆجیکیانە، بەڕێزان لە (مەکتەبى سیاسی و سەرکردایەتى و ئەندامانی بەشداربووی دیدار) وەڵامى ئەم پرسیارانە بدەنەەوەو پێمان بڵێن دیدارى (ی.ن.ک)لە پاى چى ؟:- 1- ئەگەر سیستەمى بە بنەماڵکردنى یەکێتى ئامانجتانە، لە بنەڕەتدا شۆڕشى نوێتان بۆ بەرپاکرد، دەکرا چاوەڕوان بن تا شۆڕشى گۆڵانى پارتى سەهەڵدەداتەوەو هەر لەوێدا ملکچى بڕیارەکانى پارتى و بنەماڵەى بارزانى بوونایە ؟ 2- پێم ناڵێن بڕیارو راسپاردەکانى کۆنگرەى چوارەمى یەکێتى بۆ کوێ چوو و چی بەسەرهات ؟ خۆ هەر ئێوە بوون دەنگتان لەسەردا ؟ 3- پێم بڵێن دەستەواژەى (دیدارى یەکێتى)تان لە کوێوە هێنا؟ چونکە زۆر گەڕام پەیڕەو و پرۆگرامى کۆنگرەى چوارى یەکێتى باسی دیدارى نەکردووە ! یاخود ئێوە کۆنگرەى پێنجەمى یەکێتیتان بەستوو و ئێمە ئاگامان لێ نیە ؟ 4- ئێوە دەزانن بنەماڵەى شەهیدان و ئەنفالکراوان چۆن لێتان دەڕوانن ؟ بچن سەردانێکى گەرمیان و چەمچەماڵ بکەن ، پێتان دەڵێن ؟ 5- ئێوە دەڵێن پارتى ریفراندۆمى پێکردین بە فیتی تورکیاو دەرئەنجام 16ی ئکتۆبەرى لێکەوتەووە (هاوڕام)، بەڵام بۆ وەبیرهێنانەوەو سەلماندنى ئەوەى هیچتان بۆ جەماوەرى کەرکوک و ناوچە دابڕاوەکان نەکردووە، یەکێتى لە هەڵبژاردنى 2014دا (210000) دوو سەدو دە هەزار دەنگى هێناوە، کەچى دواى زیادبوونى حەوت نەوە لە دەنگدەران یەکێتى لەهەڵبژاردنى (2021)دا لە کەرکوک نەگەیشتۆتە 80000 هەشتا هەزار دەنگ ؟ 6- بەپێی ئەوەى یەکێتى ئەندامە لە رێکخراوى (سۆسیالست ئینتەرناسیونالى جیهانى)، لە راپۆرتەکاتاندا بۆ رێکخراوى ناوبراو، دەڵێن سەرۆکمان هەڵبژارد بە بێ کۆنگرە ؟ لە کۆتاییدا، ئەگەر تەواوى پرۆسەى سیاسی و پارتە سیاسیەکانى عێراق جارێک لە قەیراندا بن، ئەوە یەکێتى خاوەنى چەندەها قەیرانەو تا دێت کەڵه‌كە دەبێت و بێ چارەسەر هەڵدەگیرێت بۆ قۆناغەکانى ئایندە لە نمونەى گۆڕینى سیستەمى هاوسەرۆکى کە لەئێستادا بەپێی یاساو پەێڕەوى حیزبى چەسپاوەو پێویستى بە بەستنى کۆنگرە هەیە، چونکە سیڵفی گرتن و دیدارى یەکێتى بڕگەو بابەتەکانى پەیڕەو ناگۆڕن ..!
.gif)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
