سەرتیپ جەوهەر  پێكهێنانی حكومەتی هەرێم گەیشتووەتە دووڕیانێكی سەخت، گەیشتووەتە رۆژی خۆی و تێپەڕیووە، ئەگەر نەتوانرێت رێكەوتنەكە وەكو خۆی جێبەجێبكرێت، بەدڵنیاییەوە كاریگەریی راستەوخۆ و روونی دەبێت لەسەر كۆی بارودۆخی سیاسی و حوكمڕانیی لە هەرێمی كوردستان. ئەو رێگرییەی هەیە روونە، ئەگەر كاندید بۆ پارێزگاری كەركوك دەستنیشان نەكرێت، ئەوا پێكهێنانی حكومەت بە عەمەلی رووبەڕووی گرفتی جددی دەبێتەوە، تاكە رێگریش لەبەردەم كردنەوەی ئەم گرێیە، بەلاڕێدابردن و خۆدزینەوەی لایەنی سەرەكیی راسپێردراوە بۆ پێكهێنانی حكومەت لە چارەسەری ئەو پرسە! هۆكارەكەیشی بێگومان روونە، بۆیە دەبێ‌ پێشبینی كاردانەوە و ئاڵۆزبوونی دۆخەكە بكرێت. تائێستا وەك ئەوەی دەبینرێت وادەردەكەوێت ئەو لایەنە هیچ پڕۆژە یان دەریچەیەكی بۆ چارەسەری كەركوك لەدوای شكستی ریفراندۆمەوە پێ نەبێت، هیچ وەڵامێكی بۆ لێكەوتەكانی ریفراندۆم ‌و رووداوەكانی دواتر پێ نەبێت، دوای ئەو دۆخەش كەبەسەر كوردستان بەگشتی ‌و كەركوك بەتایبەتیدا هات، ئاساییە سێبەری ئاڵای عیراق شەقامەكانی پایتەخت تاریك بكات و لەئاست سرودی نەتەوەیی و نیشتمانیی «ئەی رەقیب» كڕو كپی ببینین! خراپتر لەمەش ئێستا كە گفتوگۆی پێكهێنانی حكومەتی نوێی هەرێم دەكرێت، یەكێتی مەرجی یەكلاییكردنەوەی پارێزگاری كەركوكی خستۆتەڕوو، هیچ كام لەوانەی كە پێشتر بەدروشمی نەتەوەیی و ئاڵای كوردستان ‌و سەربەخۆییەوە كردبووە بنێشتە خۆشە، هیچ هەڵوێستێكیان لەبارەی چارەسەركردنی پرسی كەركوكەوە نییە! هێشتا روون نییە گرفت و گرێی دانانی پارێزگاری كەركوك تێدەپەڕێت یان نا، بەڵام كەركوك لەبەردەم بارودۆخێكی زۆر مەترسیداردایە، مەترسییەكە تەنها بوونی حاكمێكی عەرەبی بە وەكالەت نییە كە بڕیار‌و رەفتاری شۆڤێنیستانە دەدات ‌و دەردەكات، بەڵكو ئەو واقیعەیە كە 18 مانگی داهاتوو رووبەڕووی ئەو شارە دەبێتەوە. یەكەمیان بەهۆی كارانەبوونی ئەنجومەنی پارێزگاكەوە بەهۆی ئامادەنەبوونی فراكسیۆنی پارتی لە لیستی برایەتی، ئەگەری سەرپشككردن و پێدانی دەسەڵات بە راكان سەعید (پارێزگاری بەوەكالەت) بە خەرجكردن و مامەڵەپێكرنی ئەو بودجە گەورەیەی پارێزگای كەركوكە كە بە سەدان ملیۆن دۆلار مەزندە دەكرێت! پێشبینی دەكرێت راكان بەشێكی گەورەی ئەو بودجە گەورەیە لە خزمەتی پڕۆژەی شۆڤینزمی عەرەبیی و دووبارە تەعریبكردنەوەی ئەو شارەدا خەرج بكات و ئەو پارەیە تەخشان و پەخشان بكات و زیانێكی گەورە بە ئایندەی كورد لەكەركوك بگەینێت. دووەمیشیان، بڕیارە لە 2020 سەرژمێریی گشتیی لە عیراق بكرێت، بێگومان ئەگەر ئیدارەی شارەكە بەدەست كوردەوە نەبێت، چارەنووسی كوردستانی بوونی كەركوك دەكەوێتە دۆخێكی زۆر مەترسیدارەوە بەتایبەتی لەئێستاوە هەوڵی زۆر هەیە كە دەستكاریی تۆماری نیشتەجێبوون و گێڕانەوەی عەرەبی هاوردە بۆ شارەكە. بەدڵنیاییەوە لەوانەیە دانانی پارێزگارێكی كورد بۆ كەركوك لەم قۆناغەدا، كۆی گرفت و كێشەكانی كەركوك چارەسەر نەكات، بەڵام خۆ دەتوانێت بەشێك لە كێشەكانی كەركوكی روبەڕوو بكرێتەوە و هەوڵەكانی داگیركردنی زەویی كوردو گواستنەوەی فەرمانگە و گۆڕینی بەڕێوبەرانی كورد رابگرێت، هەروەك پۆلیسی شارەكە لەژێر فەرماندا دەبێت و بەشێك لە جموجۆڵی شارەكەی دەكەوێتە دەست، بەڵام ناكرێت لە دوورەوە بەبێ‌ هیچ بیانوویەك یان پڕۆژەیەك، یان بوونی دەنگی جەماوەریی لە شارەكە! رێگریی لە دانانی پارێزگار بكرێت!

كەمال چۆمانی  لەناو پارتیی و یەکێتییدا، دەستەواژەیەک لەبارەی هەردو سەرۆکەکەیان زۆر بەکاردەهێنرێت؛ هەردوکیان لەبارەی جۆری سیاسەتکردنی ئەو دو سەرۆکەیان بە 'سیاسەتی حەکیمانەی سەرۆک' پێناسە دەکەن. یەکێتییەکان و پارتییەکان پێیان وایە سەرۆکەکەیان سیاسەتی حەکیمانەیان پەیڕەو کردوە بۆیە ئەو دوانە بەیەکەوە باشتر کێشەکانیان چارەسەردەکردن. ئەمەش تەنانەت وای لە قوباد تاڵەبانیی کردوە بە دیار خەمی چارەسەرکردنی کێشەکانی یەکێتیی و پارتییەوە، پەخشانە-نامەیەک بۆ باوکی کۆچکردوی بنوسێت. یان نێچیرڤان بارزانیی لە گوتاری سەرۆکایەتییدا زۆر جەخت لە 'سیاسەتی حەکیمانە'ی سەرۆکەکەی بکاتەوە. هەروەها مەسڕوڕیش پێیوایە درێژەپێدەری 'سیاسەتی حەکیمانە'ی باوکی دەبێت. زۆر بە کورتی: سیاسەتی حەکیمانەی تاڵەبانیی و بارزانیی، تەنها سیاسەتی شەڕنەکردن بوە. واتا، ئەو دو بەڕێزە، لەلایەن لایەنگرانیانەوە بونەتە خاوەنی چەمکی 'سیاسەتی حەکیمانە' تەنها لەبەرئەوەی؛ - لە ١٩٩٢ هەڵبژاردنێکی گاڵتەجاڕییانە ئەنجامدەدەن، دواتریش نەتیجەکان قبوڵناکەن. رێکدەکەون کە حکومەتی فیفتی-بە-فیفتی پێکبێنن. دواتر تێهەڵدەچنەوە و دەست بە شەڕی ناوخۆ دەکەن و هەزاران کەس لە یەک دەکوژن، دەیان هەزار کەس ماڵوێران و دەربەدەر دەکەن، دیلی شەڕ دەکوژن.  - پێکەوە لە ١٩٩٨ شەڕیان راگرتوە و چیتر یەکتریان نەکوشتوە.  - لە ٢٠٠٥ حکومەتی هەرێم یەکیگرتۆتەوە و بارزانی گوتویەتی دەبێت سەرۆکی هەرێم بێت وەک خۆی دەیەوێت، لە بەرانبەردا تاڵەبانییش بۆتە سەرۆک کۆمار. - دواتر رێککەوتننامەی ستراتیژییان کردوە و کوردستانیان بەتەواوی دەستەڵاتدارێتیی -هەرێم و بەغداد و دەرەوە- و سەرچاوە سروشتییەکانیان دابەشکردوە بە رێژەی پەنجا-بە-پەنجا..  ئەو دو بەڕێزە کێشەکانیان چارەسەرنەکردون، بەڵکو قەیران و کێشەکانیان بە قەیران و کێشەی تر تێپەڕاندون. سیاسەتی حەکیمانەی ئەو دو بەڕێزە ئەوەیە دۆخێکی هێند خراپیان بۆ گەلی کوردستان دروستکردوە کە بە سیاسەتی 'یەکتر نەکوشتن و شەڕنەکردن' بڵێین 'سیاسەتی حەکیمانە.' لەو پۆستەی فەیسبوکدا، تەنها ویستم چەند خاڵێکی جەوهەریی لە مێژوی سێ دەیەی رابردوماندا ئاماژە پێ بکەم کە چۆن 'سیاسەتی حەکیمانە'ی ئەو دو بەڕێزە مێژوی ئێمەیان بۆ سێ دەیەی تریش وێران کردوە، ئەگەرنا، دەتوانین تەواوی سیاسەتی ئەو دو بەڕێزە هەڵبسەنگێنین لەدوای ١٩٩٢ کە چۆن کوردستانیان توشی ئەو قەیرانانە کرد، دواترینیشیان 'سیاسەتی حەکیمانەی سەرۆک' لە مەسەلەی ریفراندۆمدا.

زانا تۆفیق بەگ   زۆرن ئەو بۆچوون و خوێندنەوە و لێکدانەوانەی لەسەر ئاستی دونیا بۆ کاندیدکردنی کەسانی ھەواڵگری بۆ پێکھینانی کابینەی حکومەت ھەیە. بەشێکیان  زۆر بە قووڵی  بە ھەنگاوێکی بە ھێز و پتەوی دە زانن بۆ دروست کردنی حکومەت، بەشەکەی تریان بە پێچەوانەی ئەو بۆ چوونەوەن، بە پاساوی ئەوەی کە گوایە دە بێتە ھۆی بەرتەسک کردنەوەی مەوداکانی ئازادی رێگری لە بیروبووچوونی ئازاد و دروست کردنی سیستەمێکی (میلیتێر) واتە سەربازی. ھەوڵدەدەم لە پشت ھەردوو بۆچوونەکەوە لێکدانەوە و باری سەرنجی خۆم بۆ شێوازی دروستکردنی دەزگاکانی سیستەمی بەڕێوەبردن و ئامادەسازی بۆ دروستکردنی کابینەی  نوێ ھەرێم لە لایەن بەرێز (مەسرور بارزانی ) بخەمە ڕوو. ١. ڕە نگە  گرنگترین خاڵ کە نا چاربین ئاماژەی پێ بکە ین برتییە لە و پاڵنەرانەی  لە کا بینەی نوێ دا پێویستە گوڕانکاری بە سەر فوڕمی کابینەی حکومەت دا بکرێت. لە شێوازی بەڕیوەبردنی دەزگاکانی ئەم کا بینە نوێ یە جیاوازتر بێت لە قۆناغی کارکردنی بەرێز (نێچرڤان بارزانی) لە ڕوو چۆنایەتییەوە نەک چەندایەتی چۆنکە کابینەی پێشوتر توانا ی ڕووبەڕوو بوونەوەی کێشە سیاسیەکانی ناو خودی دەزگاکانی حکومەتی نەبوو. بە تایبەتی لە بیروکراتیەتی خزمەتگوزاری ھاووڵاتیان شێوازی سیستەمی کارکردنیدا، ئەم کێشەیە ببووە ھۆکاری بێ بڕوایی و تاقەت پڕۆکێنی ڕۆتیناتی کاری دەزگاکانی حکومەت بۆ  ھاونیشتمانیان  نەمانی بێ متمانەی لە بەرامبەر  کابینەی ھەشت و تیمی ئەنجومەنی وەزیرانی پێشوو. ٢.دەزگای چاودێری دارایی لە کابینەی پێشودا ڕاپۆرتەکانی لەلایەن سەرۆکایەتی ئەنجومەنی وەزیران تەنانەت پەرلەمان ھیچ نرخ و سەنگێکی وای نەبوو چۆنکە بە پێی دوا ڕاپۆرتی( ڕقابەی مالی) سەبارەت  بە ھەدەردانی سامانی گشتی زیاتر لە دووھەزار کەیسی گەندەڵی رووبەڕووی دادگا کراوەتەوە نە دەزگای جێ بەجێ کردن نە پەرلەمان وەکو دەزگایەکی تەشریعی چاودێری بە دواچوون و فشاری بۆسەر دەزگاکانی حکومەت  نەکردوە، پێویستە لەم کابینە دا دەزگاکانی چاودێری دارایی ھاوتەریب لەگەڵ دەزگاکانی جێبەجێ کردن مولاحەقاتی یاسایی ئەوخەڵکانە بکرێ کە تۆمەتبارن بە دوسیەی گەندەڵی. ٣. پێداگری لەسەر ئەو ڕاستییەی  کە ئایا بەرێز (مەسرور بارزانی ) تا چ ئەندازەیەک دە توانێت ڕووبەڕووی ئەو تەنگەژەو ئاستەنگانە ببێتەوە کە وەکو میراتێکی کە ڵکە بووی کابینەکانی پێشوترە بۆی بەجێ ماوە . یەکێک لەو جیاکاریانەی بەرێز (مەسروربارزانی) لەگەڵ کابینەکانی پێشوودا ھەیەتی جگە لەوەی کە لە ناو پارتی خاوەن بڕیاردەرێکی موتڵەقە، ھاوکات بەرپرسی دەزگایەکی ھەستیاری وەکو ئەنجومەنی ئاسایشی ھەرێمە. ئەم پیاوە وورد و درشت ئاگاداری ھەموو ئەو تەحەدیانەیە کە لەو دیو سنورەکانی ھەرێمی  کوردستان  دینە ناوەوە، ھاوکات مەلەفی زۆربەی زۆری ئەو بەرپرس و کەسایەتیانەی کە تێوەگلاون لە دزی کردن و کاری جاسوسی و بە ھەدەردانی سامانی نیشتمان لە ناو وەزارەتەکان دەزگاکانی سەربە ئەنجومەنی وەزیران چەندان کۆمپانیا و کاری بازرگانی ساختە لە ناو پڕۆژەکانی کابینەی پێشوتردا  . لە دیدی منەوە بۆ ئەوەی سەرەتایەکی موفەق و متمانەدار ھەبێت لای ھاونیشتمانی دەبێت جگە لەوەی کە کاری جدی بکات بۆ دروست کردنی رێژەیەکی نیسبی لە عەدالەتی نیشتمانی و دروست کردنی ژێرخانێکی تۆکمە بۆ بەرز کردنەوەی ئیکۆنۆمی تاک لە کوردستان، چۆنکە جگە لەوەی کە خاوەنی  کۆمەڵێ تایبەتمەندێتی تری ھەیە بۆ ئەوەی لە خاڵی سەرکەوتن و جێبەجێ کردنی ئەجندای کارەکانی نزیک بێتەوە وەکو ئەوەی کە خاوەن تەجرەبەیەکی زیاتر لە دەساڵ کارکردنی کاری کۆکردنەوەی زانیاریە لە ناو دەزگاکانی ئەنجومەنی ئاسایش و ھەڵگری بڕوانامەی گەورەترین زانکۆکانی دونیایە لە شاری (واشنتن ستی) ئەم باکگراونەدە دەتوانێت کاری زور گرنگ و جدی بکات بۆ نزیک بوونەوە لە ئامانجی داھاتووی حکومەتی ھەرێم بە مەرجێک ئەو تیمە نزیکانەی کە لەگەل بەرێزی داکار دەکەن دیسانەوە لە تیمە کۆنەکانی ڕابووردوو نەبن، چۆنکە کاری نوێ پێویستی بە کۆمەڵی پێداویستی نەوعی نوێ ھەیە بۆ ئامانجێکی دیارکراوی سەرکەوتوو کەجیاوازتر لەوانەی پێشوو.

+ د. دیاری ئەحمەد مەجید لێكۆڵینەوە دەربارەی (نوخبەی سیاسی) ( Political elite)یەكێكە لەو مەیدانە گرنگانەی زانستی كۆمەڵناسی سیاسی، كە گرنگیەك و سەنگ و بایەخ و پێگەیەكی تایبەتی هەیە، لەبەرئەوەی نوخبەی سیاسی ڕۆڵێكی ئێجگار گەورەو كاریگەر دەبینێت لە ئاڕاستەكردن و بەڕێوەبردنی زۆر كایەی ژیانی كۆمەڵ، پێش هەموویان سیاسەت ئینجا بۆ سەرجەم بوارەكانی تر : هەر لە ئابوری و سیستەمی حوكمڕانی و دەستنیشانكردنی میكانیزمەكانی دروستكردنی بڕیار و دامەزراوەی یاسایی و دادگەری تا دەگاتە كایەی ڕۆشنبیری و ئایدیۆلۆژیا و بیرو باوەڕ و دیاریكردن و لەچوارچێوەدانی كولتوری سیاسی كۆمەڵگا. نوخبە وەك گوتمان كارەكتەرێك یان كارەكتەرگەلێكی ڕۆڵكاریگەر و جێدەست دیار و بڕیاردەری سەرجەم كایەكانی ژیانی سیاسی كۆمەڵە، جا لەبەرئەوەی هەر كایەیەكی ژیانی كۆمەڵ بگریت نوخبەی تایبەت بە خۆی هەیە; وەك نوخبەی سیاسی، نوخبەی ئایینی، نوخبەی ئەدەبی، نوخبەی وەرزشی، نوخبەی هونەری .....هتد، هەر كامێكیان لە كۆمەڵدا ڕۆڵی تایبەت بە خۆی دەبینێت لەو مەیدانەدا، كە تیایدا شارەزایە و پێیەوە خەریكە. بۆ نمونە: نوخبەی ڕۆشنبیری ڕۆڵی كاریگەر دەبینێت لە كایەی ڕۆشنبیری و كۆمەڵی مەدەنیدا، دەبێت ئامانج لە كارەكانی پێشخستن و بەرگریكردن بێت لە بیروڕاو ئازادیەكانی، لە ڕۆشنبیری و برەوپێدانی. بەهەمان شێوە نوخبەكانی تر هەریەكەیان جێدەست و ئەرك و پێگەی دیاریكراوی خۆیان هەیە . بەگشتی نوخبە لەم سەردەمەدا بۆتە باسێكی گرنگ كە سەدان لێكۆڵینەوەی لەبارەوە دەكرێت و دەنووسرێت، هەر لەبەر ئەو گرنگیەشە لە ئێستادا ئەم باسە چیتر تایبەت نەماوە بە زانستی كۆمەڵناسی سیاسیەوە بە تەنها، بەڵكو بۆتە جێگەی بایەخی لێكۆڵینەوەكانی بوارەكانی سیاسەت بەگشتی و ئابوریناسی و كۆمەڵناسی و زۆر مەیدانی تریش. تێڕوانین بۆ نوخبە و دروستبوونی بەپێی بیر و ئایدیۆلۆژیا و سیستەم و كولتورە سیاسیە جۆراوجۆرەكان دەگۆڕێت. لای چەپ و سۆشیال دیموكراتەكان نوخبە مانا و واتا و ئەركێكی جیاوازی هەیە وەك لەلای ڕاستڕەو و كۆنخوازەكان ونابێت بیریشمان بچێت، كە بە ڕێگەو شێواز و میكانیزمی جیاوازیش دروستدەبن. بەهەمان شێوە لای بیری ئایینگەرایی و هەندێ لە سیستەمە كۆمەڵایەتیە جیاوازەكان نوخبە ماناو شێوازی دەركەوتنی جیاوازی هەیە. ئاشكرایە فەزاو مەوداو ئاستی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئایینی و پەروەردەیی و زانستی كۆمەڵگاش زۆر گرنگن بۆ پەیدابوون و گەشەسەندنی نوخبەو چۆنێتیان و تێڕوانین بۆیان، بۆ نمونە; لە فەزای نەبوونی دیموكراسی و ئازادیدا نوخبە بە شێوازێك درووست دەبێت و ئەركی بۆ دیاری دەكرێت جیاواز لەو ئەتمۆسفێرە سیاسیانەی ئازادی و دیموكراسی تیا بەرقەرارە. یان نەبوونی ژیریاری (وعی) و ئاستی خوێندەواری و ڕۆشنبیری نزم یان بەرز ، ڕۆڵی گرنگ دەگێڕن لە شێوازی پەیدابوون و مامڵەدا لەگەڵ نوخبە و كارەكتەرە كاریزماییەكانیدا. دیارە لەناو نوخبەشدا كەسانی خاوەن كاریزما پەیدادەبن، جا سەرۆكی ووڵاتە هی كۆمەڵێكی ئیتنی یان ئایینیە یان هێزێكی سیاسیە، توانا جۆراوجۆرەكانی ئەو سیفەتەی پێدەبەخشن، گەر ئەو توانایانە خۆڕسكبن ( زانا ولێزان و زیرەك و قسەزان و بیرمەند...)، یان لە ڕێگەی هێزەوەبن (دەسەڵات و هێزی سەربازی و پارە و میدیا ....)، لەوێشەوە كولتوری ”بە بتكردنی سەركردە” یان پەرستنی درووست دەبێت ئەوی پێیدەڵێن (Leadership cult). ئەم جۆرە كولتورە زۆرتر لەناو ڕژێمە دیكتاتۆریەكان و كولتورە باوەكاندا زاڵە و درووست دەبێت یان دەسەپێنرێت، بۆ نمونە; لەسەردەمی ڕژێمە كۆمۆنیستەكانی سۆڤیەت و چین و ڕۆژهەڵاتی ئەوروپا و ڕژێمەكانی ووڵاتانی عەرەبی و زۆر شوێنی تری جیهاندا، لەڕێگەی دەستگاكانی ڕاگەیاندن و كولتوری سیاسی سەپێنراو و سیستەمی پەروەردەیی ئاڕاستەكراوی ئایدیۆلۆژیەوە ”خۆشەویستی و ڕێزی سەركردە” فەرز دەكرا بەسەر هاووڵاتیاندا. بۆ ئەو مەبەستەش چەندین میتۆدی جیاجیا پەیڕەو دەكرا، وێنە هەڵواسین و پەیكەر دروستكردن و ناونانی شوێن و ووتنەوە و نووسینی ووتەكانی سەركردە و بڵاوكردنەوەی لە شوێنە گشتیەكاندا و بە مانشێتكردنی لە دەستگاكانی مێدیادا. زۆر جار تەنانەت ئەو كاتانەی كە خۆیان، واتە سەركردەكان هێشتا لە ژیاندا بوون. لەهەمان كاتدا یاساغكردنی هەموو جۆرە ڕەخنەگرتن و گاڵتەپێكردن و باسكردن بەخراپەی سەركردە و دانانی سزای گەورە لەسەر پێشێلكارانی، بۆ ئەوەی ئەو كارەكتەرانە بچوك نەكرێنەوە (ستالین، هیتلەر، ماوتسی تۆنگ، سەدام.....) لەو نموونانەن. لە هەمان كاتدا شایانی وەبیرهێنانەوەیە، كە لەگەڵ ئەو حاڵەتەی سەرەوەدا، هەندێ ساتەوەختی مێژوویی هەیە، كە تیایدا سەركردەو كەسایەتی كاریزمایی وا دەركەوتوون، كە هیچ جۆرە دەسەڵاتێك و هێزێكی ماددیان نەبوە، بەڵام لەگەڵ توانا خۆڕسكەكانیاندا لە ڕێگای ئاكار و كار و كردەوە جوانەكانیان و پەیامە مرۆڤایەتیەكانیانەوە، توانیویانە هێز و كولت و گەورەیی و ڕێز و خۆشەویستیەكی زۆر بۆ خۆیان بەدەست بێنن و هەڵسوكەوتیان ببێت بە ڕێباز و نموونە بۆ ئاكار و لاساییكردنەوەی نەوەكانی دوای خۆیان ( غاندی، جیڤارا، مارتین لوتەر كینگ، ماندێلا ......). ماوەتەوە بڵێین لە كۆمەڵە دواكەوتوەكاندا لەگەڵ خۆسەپاندنی بەزۆری نوخبەو كاریزماو ڕێباز بەسەر كۆمەڵانی خەڵكدا، لەڕێگەی دیكتاتۆریەتەوە لە لایەك و لە ئەنجامی نەبوونی ژیریاری (وعی) كۆمەڵ و بوونی بەرژەوەندی ماددی گەورەی چەند توێژێكی سەربەدەسەڵات لە لایەكی ترەوە، كولتوری بت دروستكردن و پەرستنی كەس و سەركردە و تەنانەت كەسوكاری سەركردەكەش دروست دەبێت لەژێر ناوی بەردەوامی ”ڕێباز” ەوە، یان ”ئاڵا هەڵگرەوە” یان بە ناو و نازنازی ترەوە، كە جگە لە سەپاندنی دەسەڵات و فریودان و هەڵخەڵەتاندن و بەردەوامیدان بە گەندەڵی و هەوڵدان بۆ پاراستنی بەرژەوەندی شەخسی و خێزان، هیچ تروسكاییەكی شانازی لەو ڕێبازەدا نابینرێت، یان ئەوەی كە جوانیش بوە بەهۆی زۆر ئاكاری ناشرینەوە سڕاوەتەوە. ئاخر كاتێك كردار و ئاكاری سیاسەتمەدارێك و مێژووەكەی دەبێت بە ڕێباز و قوتابخانە بۆ نەوەی داهاتوو، كە بەلایەنی كەمەوە بەشی زۆری جێگەی شانازی زۆربە بێت، داهێنانی نوێی تیادابێت، كولتورێكی پێشكەوتووی داهێنابێت، بەهای مرۆڤانەی بەرهەم هێنابێت، پەیامێكی جیهانانەی بەخشیبێت، مێژوو پێوەی خەریك بێت، نەك لەسەر بنەمای دۆگمای عەقائدی و دواكەوتنی كوێرانە و دەروێشایەتی ناعەقلانیانە و نالۆژیكانە بۆ حیزب و سەركردە و نوخبەكەی، یان لەسەر بنەمای بەرژەوەندی ماددی هەوڵ بدرێت قودسیەت و شەرعیەت بە ”سەركردە” و ”ڕێبازەكەی” بدرێت. غاندی و جیڤارا و مارتین لوتەر كینگ و ماندێلا قوتابخانەیان داهێناوە و پەیامی مرۆڤانەیان هەڵگرتوە، بوونەتە ڕێباز ، نەك میللەتەكانی خۆیان لەسەری دەڕۆن، بەڵكو هەموو جیهان و مرۆڤایەتی شانازیان پێوە دەكەن و هەوڵ دەدەن لەسەر ڕێچكەی ئەوان بڕۆن و میللەتان بە ئاواتەوەن سەركردەیەكی وایان تیا هەڵكەوێت، نەك ئەوانەی ”ڕێ-باز” ئاسا (لەسەر ڕیتمی كۆترباز و مێباز ....)، بازی (یاری) بە سیاسەت و خەباتەوە بكەن و لە هەموو بەهایەك بەتاڵیكەنەوە و بیكەن بە بازرگانی تەنها بۆ بەرژەوەندی خۆیان و كەسوكاریان و چواردەورەكەیان و دەستوپێوەندەكانیان، ئینجا بە خەبات و ڕێبازیش بە میللەتی بفرۆشنەوە. پێموایە كاتی ئەوە هاتوە بە سەرجەم ئەو درووشم و زاراوانەدا بچینەوە، كە چەندین دەیەیە میللەتێكیان بەلاڕێدابرد و پێهەڵخەڵەتاند و ئیتر بەراووردێك بكەین لە نێوان ”ڕێ-باز” و ”ڕێباز”دا.  

هانا چۆمانی  پەرلەمان وەک گەورەترین دەستەڵات لەهەرێمی کوردستان، ناکرێت ببێتە شوێنێک بۆ بەرتەسککردنەوەی ئازادی راگەیاندن و ئازادی رادەربڕین و رخنە، چونکە ئەو خۆی ئەو یاساییەی دەرکردوە کە رۆژنامەنوسان ئازادن و هەروەها لە کوردستانیش نابێت کەس لەسەر کاری رۆژنامەنوسی دەستگیربکرێت و ئازادی تاک و مافەکانی مرۆڤیش پارێزراوبن، جگە لەوە یاسای بەدەستهێنان مافی زانیاری دەرکردوە، کەچی کار بەو یاساییە وەک خۆی ناکرێت!. ئەگەر لە وەزارەتێک یا فەرمانگەیەک کە لێرسراوی یەکەمی سەر بەهەر لایەنێک بێت ، ئەوا تارادەیەک راهاتووین کە ئەگەر رێگریکردنیش بکرێت، لەسەر حیزبەکە هەژمار دەکرێت،  بەڵام ئەی ئەگەر لە پەرلەمانی کوردستان ئەوە رووبدات لەسەر کێ هەژمار دەکرێت؟! چونکە زۆرینە حیزبەکان لە پەرلەمانن و نوێنەر و فراکسیۆنیان هەیە. لەسەردەمی بەڕێزان عەدنان موفتی و کەمال کەرکوکی و ئەرسەلان بایز و یوسف محمد و جەعفەر ئیمنیکی هاوکاری زۆری رۆژنامەنوسان کراوە سەرەڕای تێبینیەکان، بەڵام ئەم خولە جۆرێک جیاکاری و بەرتەسککردنەوەی کاری میدیایی هەیە لە پەرلەمانی کوردستان لە بەرژوەندی چەند کەناڵێک و میدیاکرێکی دیاریکراو کە هیچ خولێک بەوجۆرە نەبووە بە شایەدی رۆژنامەنوسانیش ئەوە ئێستا گەشتوتە ئاستێکی خراپ. رۆژنامەنوس و میدیا و کامێرامان هەیە لە پرسگەی یەکەمی پەرلەمان روماڵ و وێنەگرتن دەکات هەتا ژووری سەرۆک و جێگرەکان هیچ رێگریەک نیە، کەچی لەولاوە دەیان میدیاکاری تر داوادەکەن کە تەنیا بڕۆنە لای فراکسیۆنەکان، کەچی دەڵێن موافەقەی ئەمنی دەوێت و برۆن بیهێنن و کەچی هەر رێگەنادەن، بەجۆرێک ناتوانت تەنیا بەبێ مۆبایلیش بچیتە ناو پەرلەمان نەک بە کەل و پەلە رۆژنامەوانیەکانەوە . لە دانیشتەکانی چەند مانگی رابردووی پەرلەمانی کوردستان ،  دەبوو ئێمە لەدەرەوە چاوەروانی رەحمەتی پەرلەمانتارێک بکەین تا بێتەخوارە و لێدوانێک بدات کەچی میدیا و میدیاکار هەیە تا ئەوسەری پەرلەمان بەبێ وەستان دەڕوات کەس لێی ناپرسێت بۆ؟ئێمە نازانین پەرلەمان بۆ وای لێهاتووە؟ کە دەشپرسین بۆ دەڵێن موافەقەی هەیە. ئێستا لەم خولەی پەرلەمان بەداخەوە ئەمنیەتێکی توند هەیە لە ناو پەرلەمان و هیچ کاتێک وەک ئێستا نەبووە وئەگەر دۆخەکە وا بەردەوام بێت لەپەرلەمانی کوردستان شتێک بوونی نابێ بەناوی ئازادی کاری میدیایی و مافی دەستکەوتنی زانیاری  وە باسی ئەوش ناکەم کە تا ئێستا رۆژنامەنوسان لەو دەزگا گەورەیە شوێنیکی شیاویان نیە بۆ دانیشتن و لێدوان وەرگرتن و چاوپێکەوتنی رۆژنامەوانی، هاوشێوەی پەرلەمانەکانی تری وڵاتانی دەوروبەر و تەنانەت بەغداش.

د. سەنگەر سەید قادر ١-ئێران جمی كارتەری لە سەرۆكایەتی ئەمەریكا دورخستەوە: تەنها لە دوای چەند مانگێك لە ڕووخانی ڕژێمی شای ئێران بەهۆی ئەوەی ئەمەریكا پێشوازی لە شای ئێران كرد و ڕێگەی دا بچێتە ئەمەریكا، وەك ناڕەزاییەك ژمارەیەك لە خوێندكارانی زانكۆ لە ١٩٧٩/١١/٤ باڵوێزخانەی ئەمەریكایان لە تاران گەمارۆدا و ٥٢ كارمەندی ئەمەریكی باڵوێزخانەكەیان بۆ ماوەین٤٤٤ ڕۆژ بە بارمتە گرت جیمی كارتەری سەرۆكی ئەوكاتی ئەمەریكا لەو كاتەدا هەڵمەتی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی بوو لە ئەمەریكا بۆیە هەوڵی دا لە ئۆپەراسیۆنێكی نهێنی دا بارمتەكان ئازاد بكات و لە ١٩٨٠/٤/٢٤ پێنج فرۆكەی هەلیكۆپتەری نارد بۆ ڕزگار كردنی بارمتەكان بەڵام پێنج فڕۆكەكە تێكشكێنرا و ١١ سەربازی ئەمەریكی بە دەستی ڕژێمی ئێرا كوژران و پرۆسەی ڕزگار كردنەكە شكستی هێنا دواتر لە ١٩٨١/١/١٩ بەپێی ڕێكەوتنامەی جەزائیر لە بەرامبەر پارەدا بارمتەكان ئازاد كران شكستی پرۆسەی ڕزگار كردنەكە و كوژرانی سەربازە ئەمریكیەكان توڕەی زۆری لای هاوڵاتیانی ئەمەریكی دروستكرد و بەوهۆیەوە جیمی كارتەر هەڵبژاردنە سەرۆكایەتیەكەی ساڵی ١٩٨٠ شكستی هێنا لەبەرامبەر ڕۆناڵد ڕیگاندا كە دواتر ئەم ڕووداوە بە ڕووداوی ( نەفرەتەكەی ئێران ) لەسەر جیمی كارتەر ناسرا ٢-ئێران ٢٤١ سەربازی ئەمەریكی لە بەیروت كوشت: لە دوای ئەو ڕوداوە سەرەڕای هاتنە سەركاری ڕۆناڵد ڕیگان بەڵام پەیوەندیەكانی ئەمەریكا و ئێران زیاتر ئاڵۆزبوو بەهۆی هاوكاری ئەمەریكا بۆ ڕژێمی سەدام لە جەنگی عێراق-ئێران دا، وەك تۆڵەكردنەوە ئێران بەهاوكاری حیزبوڵای لوبنان هێرشیان كردە سەر كەشتی گەلی و بنكە سەربازیەكانی ئەمەریكابەیروت لە هێرشەكەدا ٢٤١ سەربازی ئەمەریكی كوژران كە هێرشە بە خوێناوی ترین هێرشی تیرۆرستی دادەنرێت دژی هاوڵاتی و سەربازانی ئەمەریكی لە دوای هێرشی ١١ سێبتەمبەرەوە، دوای هێرشەكە ئەمەریكا ناچاربوو هێزەكانی لە لوبنان بكێشێتەوە و هاوكاریەكانیشی بۆ سەدام كەم بكاتەوە ئەو ڕووداوەش بوو بەشكستێكی گەورە بۆ ڕۆناڵد ڕیگانی سەرۆكی ئەمەریكا. دواتر لە ساڵی ١٩٨٨ لەسەروبەندی كۆتای هاتنی شەڕی عێراق و ئێراندا بۆ تێكدانی گفتوگۆ و دانوستانەكانی ڕاگرتنی شەڕ لەنێوان ئێران و عێراق كەشتی فڕۆكە هەڵگری (ڤینسن) ئەمەریكا لەڕێگەی موشەكەوە فڕۆكەیەكی نەفەرهەڵگری ئێران لە ئاوەكانی كەنداو خستە خوارەوە بەوهۆیەوە ٣٠٠ سەرنشینی فڕۆكەكە بونە قوربانی، ئەمەریكا دەیویست عێراق مەتبار بكات بەڵام شكستی هێنا و دانی بەهێرشەكەدا ناو ڕایگەیاند بەهەڵە فڕۆكەكەی كردوەتە ئامانج دوای ١٢ ساڵ و لە ساڵی ٢٠٠٠ كەشتی فڕۆكە هەڵگری ڤینسن كە فڕۆكە ئێرانیەكەی كردبووە ئامانج لە كەناراوەكانی بەندەری عەدەنی تەمەن كرایە ئامانج و بەوهۆیەوە ٢٢ سەربازی ئەمەریكی كوژران و كەشتی فڕۆكە هەڵگری ڤینسن تێكشكا، كە ئێران تۆمەتباركرا بەوەی لەپشت هێرشەكەووبووە. دوای ساڵێك لەوهێرشە ڕووداوەكانی ١١ سێبتەمبەر ڕویاندا، كە هەردوو تاوەری بازرگانی جیهانی لە نیۆرك بە فڕۆكە هێرشیان كرایەسەر و تەقینرانەوە، ئەگەرچی لەوكاتەدا ڕێكخراوی قاعیدە بەرپرسیارێتی هێرشەكەی گرتە ئەستۆ، بەڵام بەپێی ئەو بەڵگانەی كەلە ماڵەكەی ئوسامە بن لاندا لەدوای كوشتنی لەساڵی ٢٠١١ دۆزرانەوە ئێران هاوكاری قاعیدەی كردوە لە هێرشەكانی ١١ سێبتەمبەردا، محمد عەتای داڕێژەری پلانی هێرشەكە پێش هێرشەكان چەند جارێك سەردانی ئێرانی كردوە *ئێران شكستی بە پلانی دوو جۆرج بۆشی كوڕ و باوك هێنا : ئێران وەك چۆن لە پشت شكستی جیمی كارتە و ڕۆناڵد ڕیگانەوە بوو ئاواش لەپشت شكستی پلانی جۆرج بۆشی باوكەوە بوو بۆداگیركردنی عێراق لەساڵی ١٩٩٠، چونكە لەدوای دەرپەڕاندن و تێكشكاندنی سوپای عێراق لە كوەیت ئەمەریكا دەیویست عیراق داگیر بكات بەڵام لەكاتی نزیكبوونەوەی هێزەكانی سوپای ئەمەریكا لەشاری بەسرە شیعەكانی باشوری عێراق بەهاوكاری ئێران ڕاپەڕینیان كرد بەوهۆیەوە ئەمەریكا پلانی داگیركردنی عێراق و ڕووخاندنی ڕژێمی سەدامی ڕاگرت چونكە ئەمەریكا مەترسی ئەوەی هەبوو ئێران دەست بەسەر عێراقدا بگرێت بەڵام دوای ١٣ ساڵ جۆرج بۆشی كوڕ ئەوهەڵەیەی ئەنجامدا كە جۆرج بۆشی باوكی ساڵی ١٩٩٠ خۆی لێ پاراست، ساڵی ٢٠٠٣ لە چوارچێوەی پلانی ستراتیژی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گەورەدا ڕژێمی صەدامی ڕووخاند بەوەش ئیران بەهاوكاری شیعەكانی هاوپەیمانی بەتەواوی دەستی بەسەر عێراقدا گرت و چەندین میلیشیای چەكداری دروستكرد كە دژی ئەمەریكیەكان دەجەنگان كە دیارترینیان جەیشی مەهدی بوو كە بەپێی ڕاپۆرتی ڕۆژانەمەی واشنتن پۆست زیاتر١٢٠٠ سەربازی ئەمەریكی بەدەستی میلیشیاكانی هاوپەیمانی ئێران كوژراون، پڕۆژەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گەورەی جۆرج دەبلیوبۆش شكستی پێهێنراو ساڵی ٢٠١٠ ئەمەریكا بەناچاری لە عێراق كشایەوە وێستگەیەكی تری ململانێكانی ئەمەریكا و ئێران سوریای دوای ساڵی ٢٠١١ و بەهاری عەرەبی بوو لەسەردەمی دەسەڵاتی باراك ئۆبامادا، كە ئەمەریكا و هاوپەیمانەكانی ڕژمی سوریایان گەیاندە لێواری مەرگ و شەڕ و ڕووبە ڕووبونەوەكان گەشتنە گەڕەكانی دیمەشتی پایتەخت و بەشار ئەسەد تەنها سەدا٢٠% خاكی سورریای لەژێردەستدابوو، بەڵام ئێران و ڕوسیا دەستیوەردانیان لە سوریادا كرد، بەتەنها ئێران١٣٠ هەزار چەكدار و ملیشای مەزهەبی ڕەوانەی سوریا كرد و ڕێمەكەی بەشار ئەسەدیان لە ڕووخان ڕزگار كرد ٣-ترەمپ و قۆناغی شەڕی ڕانەگەیەنراو لەگەڵ ئێراندا لە دوای هاتنە سەركاری دۆناڵدترەمپ لە ساڵی ٢٠١٦ ململانێكانی ئێران ئەمەریكا گەشتە لوتكەی ئالۆزی بەجۆرێك لە مێژووی ٤٠ ساڵەی ململانێكانی ئێران و ئەمەریكادا هاوشێوەی نەبووە، هەر لەسەرەتای دەستبەكاربوونیەوە ترەمپ كۆمەڵێك ڕێوشوێنی دژی ئێران گرتەبەر و لە ساڵی ٢٠١٨ لە ڕێكەوتنامەی ئەتۆمی ئێران. كشایەوە و سزای ئابوری توندی بەسەر ئێراندا سەپاندووە بە جۆرێك هەناردەی نەوتی ئێرانی بەڕێژەی سەدا ٧٣% كەمكردوەتەوە ٤-ترەمپ و شكاندنی ئەفسانەی هێزی ئێران: لەماوەی مانگی ڕابردوو ململانێكانی ئێران و ئەمەریكا چوتە قۆناغی شەڕی ڕانەگەینراوەوە، بەتایبەت دوای ئەوەی دۆناڵد ترەمپ ئەو لێبوردنەی بە كۆمەڵێك وڵاتی دابوو بۆ كڕینی نەوتی ئیرانی هەڵیوەشاندەوە، دوابەدوای ئەو بڕیارە هێرشكرایە سەرباڵۆزخانەی ئەمەریكا لە بەغداد و لەتەقینەوەیەكیشدا لە ناوچەی سەوزی بەغداد چوار كارمەندی باڵای ورزارەتی دەرەوەی ئەمەریكا كوژران و بۆرینسەرەكی نەوتی سعودیە تەقینرایەوە و چوار كەشتی نەوت هەڵگری نەرویژی و سعودی و ئیماراتی لە گەروی هورمز كرانە ئامانج، ئەمەریكاش لە زاری مایك پۆمپیۆی وەزیری دەرەوەوە ئێرانی بەوە تۆمەتباركرد كەلە پشت هێرشەكانەوە بووە لەدواین پێشهاتیشدا ڕۆژی پێنج شەمەی ڕابردوو هێرش كرایە سەر دوو كەشتی نەوت هەڵگر لە كەنداوی عومان كە نەوتی یابانیان هەڵگرتبوو، هێرشەكە لەكاتێكدا كە شینزۆ ئابێی سەرۆك وەزیرانی یابان لەگەڵ علی خامەنەئی دا لە گفتوگۆدا وەك نێوندگیر لەنێوان ئەمەریكا و ئێراندا، بەوەش هەوڵی گەشتنە سەرمێزی گفتووگۆ و دانوستان شكستی هێنا و لە نویترین لێدوانیشدا مایك پۆمپیۆی وەزیری دەرەوەی ئەمەریكا ئێوارەی ئەمڕۆ ڕایگەیاند كە سەرقاڵی گفتووگۆكردنن لەسەر چەند پێشنیارێك بۆ وەڵامدانەوەی ئێران و هێرشی سەربازی بۆسەر ئێران یەكێكە لە ئەگەرەكان سێ ساڵی ڕابردووی ململانێكانی ئێران و ئەمەریكا دەرخەری ئەو ڕاستیەن كە دۆناڵد ترەمپ بەهێزترین و كاریگەرترین سەرۆك بووە بەراور بە شەش سەرۆكی پێشووی ئەمەریكا( جیمی كارتەر- ڕۆناڵد ڕیگان- جۆرج بوش- بین كلیتۆن- جۆرج دەبلیو بۆش- باراك ئۆباما)، توانیویەتی لە ڕێگای سزای ئابوریەوە دەسەڵات و هەژموونی ئێران تاڕادەیەك سنوردار بكات، لە ئێستاشدا ئێرانی خستوتە دۆخێكی ئاڵۆزی ئابوری و سیاسی و ئەمنیەوە كە وەك ڕابردوو ناتوانێت بەردەوامبێت لە فراوانخوزی و سەپاندنی هەژمونی خۆی بەسەر ناوچەكەدا

رێبوار کەریم وەلی (1) لە نێوان 28ی مایس (رۆژی دەنگدان بە سەرۆكی هەرێمی كوردستان) و رۆژی 10ی حوزەیران (رۆژی سوێندخواردنی سەرۆكی هەرێمی كوردستان) هیچ گۆڕانكارییەك بەسەر هەڵوێستی پارتی بەرامبەر بە داواكارییەكانی یەكێتیدا نەهات.  تەنانەت ئەگەر چەند رۆژێك پێش دەنگدانەكە پارتی و یەكێتی لەسەر ئاستی زۆر باڵاش كۆبوونەوەیان هەبووبێ، لەو 12 رۆژەی نێوان ئەو دوو بۆنەیەدا داواكارییەكانی یەكێتی بۆ كۆبوونەوە لەلایەن پارتییەوە رەتكرانەوە، بەڵام تەلەفۆنێكی سەرۆكی هەڵبژێردراوی هەرێمی كوردستان بۆ سەرۆككۆمار و بانگهێشتكردنی بۆ مەراسیمی سوێندخواردنەكە، هەموو شتێكی گۆڕی. ئەوەش دەریخست كە ئەو هەموو مانگەی یەكێتی خۆی دەهێنا و دەبرد و دەستی دەستیی بە پڕۆسەكە دەكرد، كوێی هێشاوە! دەرهێنانی مەرجی داننان بە سەرۆككۆمار لە پڕۆسەی دانوستاندنەكانی نێوان پارتی و یەكێتی، وایكرد سەرۆككۆماریش هەموو قورسایی خۆی بخاتەگەڕ و ئاراستەی پڕۆسەكە بەو ئاقارەدا ببات كە خۆی لە كۆتاییدا وەكو چەقی بڕیاردان دەربكەوێتەوە. ئەگەر یەكێتی تا پێش سوێندخواردنەكە لەژێر كاریگەریی سەرۆككۆماردا بە بیانووی جۆربەجۆر بایكۆتی یەكەم دانیشتنی پەرلەمان و دەنگدان بە سەرۆكی هەرێمیان كردبێ، ئەمجارەیان سەرباری هەموو گوشارە ناوخۆییەكان، هەر دوای پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەی سەرۆك نێچیرڤان بارزانی، سەرۆككۆمار بڕیاری خۆی دا كە بەشداریی مەراسیمەكە دەكات و تەنانەت لە دەرەوەی مەكتەبی سیاسیش، فراكسیۆنی یەكێتی ئاگادار كردبووەوە كە دەبێ ئەوانیش بەشدار بن! پەرلەمانتارێكی یەكێتی لە بەرنامەیەكی تەلەڤزیۆنیدا سەبارەت بە بەشدارییان لە مەراسیمی سوێندخواردنی سەرۆكی هەرێمی كوردستاندا گوتی "بۆ نیشاندانی نیەتپاكی" بەشدار بوونە و دیارە ئەو نیەتپاكییەیان رۆژی دواتریش كە سەرۆكی حكومەت لەلایەن پەرلەمانەوە بۆ پێكهێنانی كابینە ناوزەد كرا، هەر بەردەوام بوو! راستییەكەی ئەوە كاتێك "نیشاندانی نیەتپاكی" بوو كە فراكسیۆنی یەكێتی بایكۆتی دەنگدان بە سەرۆكی هەرێمیان نەكردبایە، چونكە بەپێی هەر دوو رێككەوتنەكە، لێرە بەدواوە ئیتر ئەگەر یەكێتی بیەوێ لە حكومەتدا بەشدار بێت، ناچارە بەشداریی دانیشتنەكانی پەرلەمان بكات و دەنگیش بە كاندیدەكانی پارتی و گۆڕان بدات، ئەگەرنا هیچ كاندیدێكیان بە دەنگدان لە پەرلەمان دەرناچێت. ئەگەر لە رۆژی یەكەمەوە پارتی دەرگاكانی بەسەر سەرۆككۆماردا دانەخستبایە، نە ئەو پڕۆسەیە دەگەیشتە ئێرە و نە كەسیش پێویستی بە "نیشاندانی نیەتپاكی" دەبوو. دابەشكردنی كەركووك یان پارێزگاری كورد؟ (2) مەسەلەی پارێزگاری كەركووك پێش ئەوەی كێشەی نێوان پارتی و یەكێتی، یان كێشەی كورد و نەتەوەكانی دیكەی وەكو عارەب و توركمان بێت، كێشەی ناوخۆی یەكێتییە. چونكە تا 16ی ئۆكتۆبەر كەركووك لەلایەن كەسێكەوە بەڕێوە دەبرا كە ئەندامی مەكتەبی سیاسیی یەكێتی بووە و مام جەلال لە دەرەوەڕا هێنابووی. بەڵام بەشێكی یەكێتی بە هەموو هێزییەوە ئیشی بۆ لادانی ئەو پیاوە دەكرد و لە 16ی ئۆكتۆبەریشدا كردیانە واقیع و لایانبرد. لە پڕۆسەی دانوستاندنەكانی نێوان پارتی و یەكێتیدا، یەكێتی مەسەلەی دانانی پارێزگارێكی یەكێتیی بۆ كەركووك كردە كراسەكەی عوسمان، بەڵام لەڕاستیدا ئەوە داواكارییەكی جەوهەری نەبوو، چونكە ئێستا مەكتەب سیاسییە كەركووكییەكان دەبێ باش لەوە تێگەیشتبن كە لەو پڕۆسەیەدا بۆ مەرامێكی دیكە بەكارهێنراون و خۆشیان باش دەزانن. دانانی پارێزگارێكی كورد و ئەویش یەكێتی بۆ كەركووك هێندە ئاسان نییە، یەكێتی هەر لە رۆژی یەكەمەوە ئەوە دەزانێت و زۆریش هەوڵی بۆ داوە، بەڵام كە نائومێد بووە، كردوویەتیە بیانوویەك لە بەرامبەر پارتیدا. ئێستا ئەگەر پارتی و یەكێتی لە خەمی كەركووكدان و دەیانەوێ بەر بە تەعریب بگرن، دەبێ بە دوای چارەسەرێكی دیكەدا بگەڕێن. دوای 14 ساڵ لە نووسینەوەی دەستوور، دەركەوت ماددەی 140 فەشەلی هێناوە و سەرۆك بارزانیش چەندینجار ئەوەی دووپات كردووەتەوە. كەواتا رەنگبێ ئەو چارەسەرەی مام جەلال پێشنیازی كرد كە كەركووك وەكو برۆكسەلی لێ بكرێت (دابەش بكرێت بەسەر سێ ناوچەی نەتەوەیی) و لە چوارچێوەی سیستەمێكی فیدراڵدا خۆیان بەڕێوە ببەن، رەنگبێ باشترین چارەسەر بێت.  هەڵبژاردنەكان لەناوخۆی نەتەوەكاندا بكرێت و شارەكەش بەپێی جوگرافیای دانیشتووانەكەی (ئەوەی حاڵی حازر) بەسەر سێ ناوچەی كوردی، عارەبی و توركمانیدا دابەش بكرێت. پڕۆسەیەكی قورس دەبێ، بە تایبەت لە مەسەلەی موڵكداری و سنووردا، بەڵام چارەسەرێكی هەتاهەتاییە و ئیدارە و دابەشكردنی سەروەت و سامانیش ئەگەر بە یاسایەك رێكبخرێت، هیچ گرژییەك لە نێوان پێكهاتەكاندا ناهێڵێت. رێزلێنان لە نەوشیروان مستەفا (3) مەرگی نەوشیروان مستەفا، هاوكێشەی سیاسیی ناو هەموو هێزە سیاسییەكانی كوردستانی تێكدا. تا ئەو لە ژیاندا بوو، هەمووان حیساب و كتابی خۆیان لەسەر هەڵوێستی ئەو بنیات دەنا. كە ئەو نەما ئیتر دەرفەت بۆ دەركەوتنی كارەكتەری تازە، یان ئەوانەی پێشتر لە سێبەردا بوون هاتە كایەوە. پارتی و گۆڕان لە 23ی حوزەیرانی 2015 وە پەیوەندییان تێكچوو، بەڵام لە سەرەتای 2018 وە (دوای وەفاتی نەوشیروان مستەفا) پەیوەندییەكانیان ئاسایی كردەوە.  ئێستا گۆڕان بەهێزترین هاوپەیمانی پارتییە و تاكە هێزە كە رێگە نادات پڕۆسەی سیاسی لە كوردستان پەكی بكەوێت و ساحێبی قەول و قەراری خۆیەتی. بەڵام تا ئەم دەققەیەش جگە لە سەرۆك نێچیرڤان بارزانی، هیچ شاندێكی پارتی سەردانی مەزاری نەوشیروان مستەفایان نەكردووە و تەنانەت لە ساڵڕۆژی وەفاتیشیدا، هاوخەمی لەگەڵ گۆڕاندا دەرنەبڕدراوە. گۆڕان لەژێر گوشارێكی زۆردایە و پێویستە پارتی لاپەڕەیەكی نوێ لەگەڵ گۆڕاندا بكاتەوە. رێزلێنان لە رەمزەكان، پەیوەندییەكان پتەوتر دەكات.  

ئارام سەعید  حزب چیە، چۆن دروست دەبێت ؟ لەوەتەی دوو گوێمان رواون بیستومانە کە ژمارەیەک نوخبەی سیاسی لە شوینێک کۆئەبنەوەو خۆیان رێکدەخەن بۆ بەدەستهێنانی دەسەلاتی سیاسی، جا لە رێگەی هەلبژاردن و پارلەمانەوە بێت یان بە رێگەی شۆڕش، ئەمە لە سەدەی نۆزدەوە لە ئەمریکا و ئەوروپا هەیە، و لە کوردستانی باشوریش لەدیرزەمان هەیە. بۆچی حزب دروست دەبێت؟ لەبەرئەوەی ئەندامانی دامەزرینەر دەیانەوێت لە ڕێگەی چالاکی سیاسیەوە بەرنامەیەکی دیاریکراو یان ئایدۆلۆژیایەک ژیان و گوزەرانی خەلک باش بکەن، ئەو بەرنامەیەی هەیانە بۆ خزمەتی خەڵکە. کێ داینەمۆیە؟ بێگومان ئەگەر حزب هاولاتیان پشتگیری نەکەن هەر ئەو نوخبەیە دەبن و نەدەتوانن لە هەلبژاردن سەرکەوتوبن نە لە شۆڕش. خەڵک بۆ پشتگیری دەکات؟  بۆ ئەوەی خەونەکانیان بۆ خۆیان یان نەوەکانی داهاتویان بێتە دی لەریگەی ئەو حزبەوە.  حزب بەچی یاسایەک خۆی رێک دەخات؟  لەبەغدا فەرمانگەی پارتەسیاسیەکان هەیە کە سەربە کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانە لەویوە مۆڵەت وەردەگیریت و دەبیت و ئەرکێتی چاودێری بکات لەوەی پارتەکان کۆنگرەیان لە کاتی خۆیاندا بکەن! پارتە سیاسیەکان کاتی مۆڵەت وەردەگرن کە پەیرەوەکانیان بەپێی یاسا پرەنسیپەکانی مافی مرۆڤ و دیموکراسی نوسرابێت، بەلام ئەو فەرمانگەیە ئەم ئەرکە جێبەجێ دەکات؟ ئایا دەتوانن بە حزبی دەعوە بڵێن کۆنگرەتان دواکەوتوە و دەبێت بیکەن؟ یان حزبەکانی تر؟ . لە کوردستان پێدانی مۆڵەت بەپێی یاسای ژماره(١٨,١٧)ی ساڵی ١٩٩٣ی پەرلەمانی کوردستان. یاساکە هەیە بۆ پێدانی مۆڵەت و واژۆکردن بۆ پارتە سیاسیەکان دەبیت ئەنجومەنی وەزیران + وەزیری ناوخۆ رەزامەند بن بەڵام کێ ئەو لێپرسینەوەیە ئەکات لە حزبە سیاسیەکان ئەنجومەنی وەزیران یان وەزارەتی ناوخۆ بیت بەڵام ئایا لێپرسینەوە دەکەن؟ حزبەکان پەیرەوپرۆگرامیان هەیە و جێبەجێی ناکەن، وادەی کۆنگرەیان دەبێت دوای دەخەن، ئەی ئەگەر حزبێک کۆنگرەیەک نەکات بۆ هەلبژاردنی نوێی ئەندامەکانی خۆی بە پەیڕەوی خۆی پابند نەبێت چۆن دەتوانێت بەشداری حوکمڕانیەکی دیموکراسی بێت؟ جەند حزب هەیە لە کوردستاندا کۆنگرەی لەکاتی خۆی لایداوە؟  لە کۆتاییدا کێشەی ئێستای کوردستان نەبونیی حزب نیە بەڵکو حزب زۆرە، کێشەی سەرەکی ئەوەیە حزب لە ئەرکی سەرەکی خۆی لایداوە، بۆیە لەم قۆناغەدا پێویستمان بە حزبی تازە نیە کە یاسایەک نەبێت کاروباری حزب رێکبخات ویاسا لەسەرو حزبەوە نەبیت سودی نیە. حزب موڵکی گشتیەو مولکی دامەزرینەران و ئەدامی پلە باڵا نیە، بۆیە دامەزراندنی هەر حزبێکی تربەم شیوازە هیچی باشتر نابێت لەوەی هەیە. خەلک پشتگیری کرد بۆ مافەکانی بەلام ئێستا حزب بوە بە بار بەسەر خەڵکەوە.  لەناو ئەندامانی هەموو حزبەکانی ئێستادا خەلکی نارازی هەیە کە ئومێدی ئەوەیان لەدەستداوە حزبەکانیان ئەرکە ئەسلیەکانی خۆی جێبەجی بکات... بۆیە ئەو جولەیەی پێویستە بکرێت شتێکی ترە،حزبێکی نوێ نیە، حزب بەخیو ناکرێت، موچە و بودجەی ئەوێت، شیوازێکی تر لە کارکردن گرنگە کە رەنگە روخساری ئەو جولەیە لە ماوەی داهاتوو لەناو هەناوی کۆمەڵگەدا خۆی دەربخات، کۆمەلگەی ئێمە پێویستی بە گفتوگۆ و دیبەیتی بەردەوامی فیکری و سیاسیە تا رێگە چارەیەک بۆ قەیرانی ئێستای بدۆزێتەوەووەڵامی پرسیارە گرنگەکان بدرێتەوە، ئەوەش هەردەبێت بە شیوازی مەدەنیانە خۆراگری بێت چونکە شۆڕش لە باشترین حاڵەتدا نوخبەیەکی تر دەکاتەوە بە حوکمڕان کە هیچیان باشتر نابێت لەوەی ئێستا.

ئاراس فه‌تاح له‌ هه‌موو دونیادا كاتێك گه‌لێك هونه‌رمه‌ندێكی گه‌وره‌ له‌ده‌ستده‌دات، خه‌م و په‌ژاره‌ فه‌زای گشتییه‌كه‌ی داده‌پۆشێت، سه‌ركرده‌ سیاسیی و هونه‌رمه‌نده‌كانی له‌پێگه‌ی ره‌سمیی و شه‌خسییه‌كانی خۆیانه‌وه‌، به‌ ڕسته‌یه‌كیش بێت، ته‌عبیر له‌ هه‌ستی خۆیان و گرنگیی ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ له‌ مێژووی گه‌له‌كه‌یاندا ده‌كه‌ن. دوێنێ، یه‌كێك له‌ هونه‌رمه‌نده‌ گه‌وره‌كانی كورد، ئیسماعیلی سابووری، به‌بێده‌نگیی كۆچی دوایی كرد. بێگومان بێده‌نگیی حكومه‌ت و ئه‌و وه‌زاره‌ته‌ی كه‌ هیچ وه‌زیفه‌یه‌كی ڕۆشنبیریی نییه‌، جێگای سه‌رسوڕمان نییه‌، چونكه‌ ڕزگاركردنی ژیانی گه‌نده‌ڵێكی له‌ده‌ست دادگا هه‌ڵهاتوو و به‌خێرهاتنه‌وه‌ی ڕه‌سمیی له‌لایه‌ن سه‌رۆكی نوێی هه‌رێمه‌وه‌، به‌های خه‌بریی و گرنگیی میدیایی زۆر زیاتره‌ له‌ پرسه‌نامه‌ و ماته‌مینیی بۆ مردنی هونه‌رمه‌ندێكی گه‌وره‌ی میلله‌ته‌كه‌مان، كه‌ موڵكی ئه‌وان نییه‌. ساڵانێكه‌ سیاسه‌تی ڕۆشنبیریی و هونه‌ریی له‌ دونیای ئێمه‌دا، سیاسه‌تی دروستكردنی مۆدێلێكه‌ له‌ هونه‌ری هه‌رزان و بێقووڵایی كه‌ به‌ پرۆسه‌یه‌كی مه‌ترسییداری ”به‌گه‌عده‌كردنی هونه‌ر“دا تێده‌په‌ڕێت‌. ئه‌م مۆدێله‌ له‌ هونه‌ر كۆمه‌ڵگایه‌كی وێناكراو نماییشده‌كات كه‌ من به‌ ”كۆمه‌ڵگای خه‌نده‌“ ناودێڕی ده‌كه‌م، كۆمه‌ڵگایه‌ك كه‌ تاك و گروپه‌كانی بێخه‌م و ده‌م به‌خه‌نده‌ن، جگه‌ له‌ شادیی و هه‌ڵپه‌ركێ هیچ خه‌مێكی تریان نییه‌. ساڵانێكه‌ بۆئه‌وه‌ی گوێ له‌ گۆرانیی ڕاقیی بگرین و دووركه‌وینه‌وه‌ له‌ هونه‌ری گه‌عده‌، ده‌بێت بگه‌ڕێینه‌وه‌ بۆ ئه‌رشیفی ساڵانی حه‌فتا و هه‌شتاكان. دیاره‌ ئیسماعیلی سابووریش وه‌كو هه‌ندێك هونه‌رمه‌ندی گه‌وره‌ی تر، سه‌ر به‌و قۆناغه‌ هونه‌رییه‌ی و ئه‌و سه‌رده‌مه‌یه‌. هونه‌ری داهێنه‌ر پێویستی به‌ پاره‌ و ده‌سه‌ڵات و ئه‌كادیمیای حیزبیی نییه بۆئه‌وه‌ی داهێنانی گه‌وره‌ بكات، جوان بێت و ببێت به‌ ناو، به‌ڵكو ده‌سه‌ڵات پێویستی به‌ هونه‌ره‌ بۆئه‌وه‌ی خۆی پێ جوان بكات و له‌ڕێگایه‌وه‌ پروپاگه‌نده‌ بۆ شه‌رعییه‌تی ده‌سه‌ڵاتی خۆی بكات. جیاوازیی نێوان ئیسماعیلی سابووریی و به‌همه‌ن قوبادیش كه‌ دوو هونه‌رمه‌ندی كوردستانی ئێرانن، لێره‌دا ده‌رده‌كه‌وێت، چونكه‌ یه‌كێكیان هونه‌ره‌كه‌ی خۆی پاراست و به‌ جوانیی مایه‌وه‌، ئه‌وی تریشیان له‌ قۆناغێكدا به‌ ده‌سه‌ڵاتی فرۆشت و فیلمی پروپاگه‌نده‌ی بۆ به‌رهه‌مهێنان. دیاره‌ فیلمی ”ئاڵای بێ وڵات“ی به‌همه‌نی قوبادی پێش سێ ساڵ له‌ هه‌ندێ فیستیڤاڵی ئه‌وروپی و ئاسیایی نماییشكرا، به‌ڵام له‌ هه‌رێمی كوردستاندا ته‌نها له‌ هه‌ولێری پایته‌خت و به‌ داوه‌تنامه‌ی تایبه‌ت بۆ كه‌سایه‌تیی تایبه‌ت و سپۆنسه‌ره‌كانی نماییشكرا. گه‌رچی ئه‌م فیلمه‌ گرانبه‌هایه‌ وه‌ك زۆرێك له‌ پڕۆژه‌ هونه‌رییه‌ حیزبییه‌كانی تر، له‌سه‌ر حیسابی داهاتی گشتیی به‌رهه‌مهێنرا، به‌ڵام له‌ یه‌ك شاری تری هه‌رێمدا سینه‌مایه‌كی به‌خۆیه‌وه‌ نه‌بینی و بینه‌رانی وڵاتی ئێمه‌ لێی بێبه‌رییكران. دیاره‌ من به‌ ڕێكه‌وت له‌ له‌نده‌ن بووم، بۆیه‌ شانسی ئه‌وه‌م هه‌بوو فیلمه‌كه‌ ببینم. پاشان وتارێكی ڕه‌خنه‌ییم له‌سه‌ر په‌یامی سیاسیی و ناوه‌ڕۆكی ئه‌و فیلمه‌ نووسی، كه‌ له‌ژێڕ سه‌ردێڕی (پیشەسازیی هونەری پروپاگەندە لە ”ئاڵای بێ وڵات“ی بەهمەنی قوبادی) له‌ رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌دا بڵاوكرایه‌وه‌‌. له‌دوای نیشته‌جێبوونی ئه‌م گۆرانیبێژه‌ له‌ هه‌رێمی كوردستان، جگه‌ له‌ دۆزینه‌وه‌ی وه‌زیفه‌یه‌ك بۆئه‌وه‌ی بتوانێت پێی بژی و چه‌ند چاوپێكه‌وتنێكی ته‌له‌فیزیۆنیی و رێكخستنی چه‌ند كلیپێك بۆی، له‌كۆی ماوه‌ی دواساڵانی ژیانییدا له‌ هیچ یه‌كێك له‌ شاره‌كانی هه‌رێمدا نه‌ یه‌ك كۆنسێرتی شایسته‌ی بۆ سازكرا و، نه‌ به‌شی موزیكی یه‌ك زانكۆی هه‌رێم یان هه‌ر ده‌زگایه‌كی تر بانگهێشتیان نه‌كرد، تاوه‌كو بۆ خوێندكارانی به‌شی هونه‌ر باس له‌ ئه‌زموونی هونه‌ریی خۆی بكات و نه‌ له‌ خه‌سته‌خانه‌یه‌كی ئه‌هلیی گرانبه‌هاش كۆچی دواییكرد. جیهانی موزیكیی ئیسماعیل سابووری پڕاوپڕه‌ له‌ خۆشه‌ویستیی و جوانیی و حوزن. له‌ مێژووی موزیكی ئێمه‌دا كه‌م هونه‌رمه‌ند هه‌یه‌ وه‌ك سابووری به‌ هونه‌ری حوزنه‌وه‌ جوان بێت. ده‌شێت پێویست نه‌كات بزانین ئه‌م هونه‌رمه‌نده‌ گه‌وره‌یه‌ بۆچی مرد، به‌ڵام ده‌بێت زۆرینه‌مان ئه‌وه‌ بزانین بۆچی ژیا. ژیانی ئه‌و به‌ ده‌نگه‌ نه‌رم و موزیكه‌كه‌ی مانا و به‌هایه‌كی قووڵی به‌ خۆشه‌ویستیی و حوزن و جوانیی موزیك به‌خشیی. مردنی ئه‌م هونه‌رمه‌نده‌ خه‌م و حوزنێكی گه‌وره‌یه‌، به‌ڵام له‌دوای كۆچی دوایی خۆی جوانییه‌كانی هونه‌ری حوزنی بۆ به‌جێهێشتین. ئیسماعیلی سابووری سه‌ر به‌‌ نه‌وه‌یه‌كه‌‌‌ له‌و‌ هونه‌رمه‌ندانه‌ی كه‌ فێریانكردین دانیشین و به‌ هێمنیی گوێ له‌ گۆرانیی بگرین، ڕێز له‌ قووڵایی و جوانیی موزیك بگرین. مردنی ئه‌م نه‌وه‌ جوانه‌ له‌ هونه‌رمه‌ندانی كورد‌ له‌ سه‌رده‌مێكدایه‌ كه‌ موزیكی كوردیی به‌ پرۆسه‌یه‌كی مه‌ترسییداری به‌گه‌عده‌بووندا تێپه‌ڕده‌بێت. سه‌رده‌می نوێی هونه‌ری موزیكیی كوردیی پڕبووه‌ له‌ گۆرانبێژی هه‌رزان و هونه‌ریی لووس كه‌ له‌كاتی ریشتاشین یان لوولكردنی قژدا گوێی لێده‌گیرێت، یاخود له‌كاتی زه‌ماوه‌ندا ریتمی هه‌ڵپه‌ركێ ئاراسته‌ده‌كات. ساڵانێكه‌ مۆمی ژیانی ژماره‌یه‌ك له‌ سیاسه‌تمه‌دار و هونه‌رمه‌ند و شاعیر و نووسه‌رانی سه‌ده‌ی بیسته‌ممان ده‌كوژێنه‌وه‌، گه‌ر كوژاندنه‌وه‌ی مۆمی ژیانی سیاسییه‌ك ڕق و كینه‌ و تاریكییمان بۆ به‌رهه‌مبهێنێت، ئه‌وا كوژانه‌وه‌ی مۆمی ژیانی هونه‌رمه‌ندێكی وه‌ك ئیسماعیل سابووری خه‌رمانه‌یه‌ك له‌ خۆشه‌ویستیی و جوانییه‌كانی حوزنمان له‌ هونه‌ری كوردییدا بۆ به‌جێده‌هێڵێت.  

عەدنان زێباری  وەکی دیارە هەر وەڵاتەک خودان یاسایێن تایبەتە ب خو  ، ئەڤ یاسایە دهێت دانان بو هەمی تاکێن وەڵاتی وەکی ئێک جێبەجێ دبیت بێ جوداهی ، هەبونا یاسایێ سنورەک دهێت دانان بو هندێ خەلکەک سنوران دیڤ حەز و ئارەزویێن خوە نەبەزینت ، چ کەسەک یاسایێ بلندتر نیە بەلکی یاسا هەمیان بلندترە ، دڤێت هەر سەر ئاستێ تاکە کەسی هەتا دگەهیتە عەشیرەت و لایەنێن سیاسی و دەسەڵات رێزێ لێ بگرن ، یاسا دهێت دانان بو چارەسەریا هەر کێشەکێ ناڤا کومەڵگەهی بو هندێ یەکسانی و دادپەروەری هەبیت ، هەر کەسێ ناکوک رێکا دادگەهێ  بگەهیت مافێ خوە . دڤێت یاسا و بریار بهێت دەرکرن دیڤ ژینگەهێ هەر وەڵاتەکێ ، ڤێت جێ و دەم بهێت رەچاڤ کرن  ، بو نمونە روژهەڵاتا ناڤین گشتی ژینگەهەکێ جودا هەیە ژ ئەوروپا ، تێگەهشتن و پەروەردە و کلتورێ خەلکی جودایە ، عێراق گشتی کە کوردستان بەشەکێ لێ  ژ وەڵاتەکێ عەشا‌ئیری پێک هاتیە ، یا خراب و مەترسی لێرە ئەوە کە دەمارگیریا عەشائیری روژ ب روژ بەرەڤ زێدەبونە ، وەکی چەوا دەمارگیریا ناڤچەگەری و حزبی و نەتەوەیی هەیە ،  ئەنجامێ وێ دەرکەفتنا کەرب و کین و دووبەرەکی یە .هەر کەس خوە و عەشیرەتا خوە پیروزتر دزانیت ژ عەشیرەتا دیکە ، زوور جار دەمێ کێشەکێ دێ کەسانەک بریارێ سەر کەسەکێ دی دەت و بەرگریێ ناحەقیێ دکەت ، بێ بەرێخودانا راستی و نەراستیا مروڤی و بێ هەڵسنگاندنا مروڤی سەر کریارێن وی نەک سەر ناڤ و نازناڤێ وی کە ب تنێ ئەڤ پاشگرە بو ناسینا هەڤدوە و نەزێدەتر ،  ئەڤێ وەکریە کە پەیوەندیێن کومەڵایەتی تا ئاستەکێ خراب تێک بچن.     زوور جار نەبونا یاسایەک یان نەجێبەجێکرنا یاسا و بریارێن وێ کێشە درووست کریە ، ریدانێن مەزنتر دیڤ دا هاتینە کە کونترولکرنا وێ زحمەتە ، تایبەت وی دەمی دەمێ کەسێ مافخاری هەست دکەت مافێ وی وەکی پێتڤی دەست نەهاتیە ، ئاها ڤێرە لادان یاسایێ دەردکەڤیت ، کەسەکە خو هیڤیا دادگەهێ ناگریت ، زوور جار ڤێرە دەستێ عەشائیری ‌پتر دیاردبیت ئەویش خزم و کەسێن عەشیرەتێ رادبن ب توڵڤەکرنێ دژی لایەنێ بەرامبەر خو ئەگەر تاوانبارێ سەرەکی نەبیت ژ بەر هندێ زوور جار باب و برا و خزمێن نزیک دبن قوربانی ، زوور جار خەلک ب دەستێ خو دێ داخازا ماڤێ خوە کەت کە بستینت یان توڵێ ڤەکەت ئەڤەش نەچارەسەریە بەلکی ب ڤێ دێ کێشە مەزنتر بیت و دێ بیتە دارستان کە هەر کەس حەزا خوە پەلەمارا کەسەکێ بدەت ، یا هەمیێ خرابتر زووربەیا جارا کەسێن بێ گونەه دبن قوربان و کەسێ تاوانبار خلاس دبیت ،  ب ڤێ رەفتاری وەکی بەرێ دێ بیتە روژ روژا کەسێن ب هێز چونکی رولێ حکومەت و دادگەهێ دیار نامینت ، یان دشێین بێژین بریارا عەشیرەتێ جهێ بریارێن دادگەهێ دگریت ، ئەڤە تایبەت مەسەلێن تاوانێن مەزن وەکی کوشتنێ دیارن کە هێدی هێدی بەرەڤ زێدەبوون دایە ، ئەڤە مەترسیەکا مەزنە ناڤا وەڵاتی هەیە کە وەڵات بەرەڤ پاشڤە دچیت هەمی لایەنان ، وەڵات دبیت وەڵاتەکێ فاشل و پری کێشەیێن بێ چارەسەر . ڤان چەند روژێن بوری ناڤا هەرێما کوردستان دەهان حالەتێن مەترسی یێت کوشتنێ درووست بینە ، زوور ژ وان حالەتا سەر تشتەکێ زوور بچیک بووە یان حالەتێ توڵڤەکرن رێکا عەشائیری زێدەبوون دایە  ، ڤێرە خەلکەک لاوازیا رولێ حکومەتێ دەرفەت دبینن کە ب ساناهی دەست درێژی بکەن سەر بەرامبەر ژ بەر هندێ ئەڤە ئەنجامە بەرهەم دهێت ، ئەرکێ حکومەتە  کار بکەت بو کێمکرنا تاوانان و تاوانبارێ راستەقینە بدەت دادگەهێ و سزایەکی هەژی سزا بدەت   ئەڤرودا دەرخستن و جێبەجێکرنا بریارا سێدارەدان بو کەسێن بکوژ باشترین چارەسەرە ژ دوو لایاڤە مفا هەیە  ئێک :دێ تاوانبار گەهیت مافێ خوە نە زێدەتر و نە کێمتر ب هەمان وی سزایێ ئەنجام دایی ، ب ڤێ دێ مالباتا خەدر لێ کری بێ دەنگ و رازی بیت  ، هەر کەس دێ هیڤیا یاسایێ بیت ب ڤێ دوژمنداری درووست نابیت   دوو: دێ تاوانێن ناڤا کومەڵگەهی بەرەڤ کێمتر چن ، دیسان دەستێ عەشائیری و کەسێن ب هێز بەرەڤ پاشڤە چیت ژ ترسا یاسایێ ، چونکی ئەڤ کەسێ بکوژ دێ بیت وانەک بو هندێ کەسێ دی ساناهی دەست درێژ نەکەت کوشتنا خەلکی 

+ مەلا فرمان   یەهۆدیەکان دوای بڵاوبونەویان بە دەیان وڵاتی دونیادا، کشتوبڕ و سیاسەتی قڕکردنیان بەرامبەر ئەنجام درا. تا پەرتەوازەبون هەر باس لە بەستەزمانیان دەکرا، خاوەنی هیچی خۆیان نەبون. بەڵام دوای گردبونەوەیان  لە ئیسرائیل نەک هەر بون بە خاوەنی ناسنامە و کیانی خۆیان، بەڵکە بون بە کائینەی لە هەرلایەک بێت سەنگی تەرازوی هێز دەگۆڕێت. بە نمونە لە ١٩٤٨ گواستنەوەی یەک خانەوادەی یەهۆدی بۆ ئیسرائیل لە کەرکوکەوە نزیکەی ٧٠٠٠ حەوت هەزار دۆلاری تێچوە. لەم کیانەوە هۆڵۆکۆستیان بە دونیا ناساند، تاوانباری جەنگیان لە ئەرجەنتینەوە رست کردو هاوردیانەوە ئیسرائیل.  ئەرمەنیەکان دوای سیاسەتی قڕکردن لە ساڵانی جەنگی جیهانی یەکەم لەسەر دەستی تورکەکان شاربەدەر کران و پەرتەوازەی وڵاتان بون، ئەگەرچی لە ١٩٩١ ئەرمینیا وەک وڵاتێک لە یەکێتی سۆڤێت جیابوەوە، بەڵام هاوشێوەی ئیسرائیل بەهەر هۆیەک بێت نەیتوانی یان بۆی نەلوا نە کاریگەری لە هاوسەنگی هێز بکات نە توانی هاوشێوەی یەهۆدیەکان سود لە قڕکردنی خۆیان لەسەر دەستی تورکەکان ببینێت. قڕکردن و پەرتەوازەبونی  ئەم دو 2 میللەتە و یەکگرتنەوەشیان لە سەدەی رابردو رویدا، لە سەردەمێک مرۆڤ و مافەکانی بە قاموسی سیاسی تا رادەیەکی زۆر نامۆ بو، بەڵام لە گەڵ ماڵئاوایی ئەو سەدەیە تا رادەیەکی زۆر برینەکانیان ساڕێژبون. کەچی لە ئێستادا لە دونیان مافی مرۆڤدا پەرتەوازەکردن و قڕکردنی میللەتی کورد بە درێژایی ١٠٠ سەد ساڵی رابردو بەردەوامە. بۆ کورد چۆن و بۆ ؟. قۆناغەکانی قڕکردن و پەرتەوازەکردنی کورد: یەکەم: لەسەردەستی دوژمنان دوای دابەشکردنی کوردستان بۆ چەند پارچەیەک و لکاندنی هەر پارچەیەک بە وڵاتێکەوە، هەریەک لای خۆیەوە کەوتنە وێزەی کورد و بەم شێوەیە بڵاوەیان پێکردن: １-    ساڵانی شەڕی جیهانی یەکەم لە کوردستانی باکور لەسەر دەستی کەمالیستەکان، تا ئێستاش درێژەی هەیە. ２-    لە یەکێتی سۆڤیەت لە  سەردەمی جەنگی جیهانی دوەم لەسەر دەستی ستالین. ３-     لە ئێران تا ئێستاش هەر بەردەوامە. ４-    لە عێراق ،لە راگوازتن و بە عەرەبکردن تا دەگاتە بە کارهێنانی چەکی کیمیاوی. سیاسەتی داگیکردنی خاک و بە عەرەبکردن تا ئێستاش درێژەی هەیە.  ５-    لە سوریا تا ئەو رادەیە بوە کە رەگەزنامەیان پێنەدراوە. ئێستاش ئەگەر دەسەڵێ‌تی ئەسەدی عەرەبی و عەلەوی بەگەڕێتەوە، سیاسەتی بەعەرەبکردن بەردەوامی دەبێت. پەرتەوازەبونی کورد بە شێوەی ئاردی ناو دڕکی لێهاتوە، کەم وڵات هەیە خانەوادەیەکی کوردی لێ نەبێ. پەرتەوازەبونێک نەک یەکخستنەوەی بەڵکە لیکنزیبونەوە و پێکەوەکارکردنیشی قورس کردوە. دوەم: قۆناغی دەسەڵاتی حیزبی کوردی کورد لە باشوری کوردستان بە تایبەتی لە هەرێمی کوردستان دوای راپەڕینی ١٩٩١ زۆر دڵخۆش بو، پێی وابو لە چەوسانەوە و دەربەدەری رزگاری بو، بە گشتی دەستکرا بە ئاوەدانکردنەوەی وڵات، زۆرێک لە وڵاتان بە هاوارەوە هاتن، هەڵبژاردن کرا و حکومەت و پەرلەمانی خۆماڵی دامەزرا. هێندەی نەبرد لەسەردەستی  سەکردە حیزبیە خێلەکیەکان خەڵک لە هەمو ئاواتەکانی بیئومێد بو، نیشتمان ئەو بەهایەی جارانی نەما، کۆج بەرەو هەندەران دەستی پێکرد، کورد وەک ئاردی ناو دڕکی لێهات. ئەم دیاردەی کۆجکردنە ئێستاس بەردەوامە، خۆ ئەگەر سۆماڵیش مافی پەنابەری بدات ئەوا خەڵکی ئەم هەرێمە پەنای بۆ دەبات. هۆکارەکانی کۆچکردنەکەش بریتیبون لە: １-    دۆزەخی شەری ناوخۆ و ٢ دو ئیدارەیی. ２-    هەژاری و نەبونی و وشکە ساڵی. ３-    نادادپەروەری لە حوکمڕانی. ４-    دزی و گەندەڵی لە رادەبەدەر لەلایەن مافیاکانی حیزبەوە. ５-    جیاوزی ئاستی ژیان و توانای دارایی کە دەگاتە ١ بەرامبەر ١٠٠.  ６-    بێهێوایی بە ژیان. لە کەرکوک و ناوچە دابڕاوەکان دوای ١٩٦٣ سیاسەتی سوتماک و بە عەرەبکردن لە ناوچە دابڕاوەکان دەستی پێکرد. لە ١٩٧٥ و دوای ئاشبەتاڵەکەی بزوتنەوەی چەکداری کورد سیاسەتی ٣ کوچکەی بەعسیان دەستی پێکرد. لە ١٩٨٧ ئەم سیاسەتە گەیشتە لوتکە. لە١٠٠% گوندە کوردنشینەکان لەگەڵ زەوی تەختکران و خەڵکەکەی راگوێزران بۆ شارەکانی هەرێم و خواروی عێراق، ساڵی دواتریش سیاسەتی کوردقڕان بە کردەوە لە ژێر ناوی ئەنفالدا جیبەجێکرا. ئەم سیاسەتە تا ٢٠٠٣ درێژەی کێشا. دوای ٢٠٠٣ هاوشێوەی دوای راپەڕین دانیشتوانی ئەم ناوچانە ئومێدێکیان هاتەوە بەر، بەڵام لەسەر دەستی سەرکردایەتی پاری و یەکێتی ئەم ئومێدە خرایە ژێر گڵەوە. دوای ١٦/١٠/٢٠١٧ جارێکی تر خەڵکی ئەم ناوچانە گورگانخوارد کرانەوە. لە دوای ٢٠٠٣  پارتی و یەکێتی نەیانتوانی بە پێی بەرنامەیەک کار بکەن بۆ: １-    گێڕانەوەی ئاوارە کەرکویەکانی سەردەمی بەعس. ２-    یەک سیاسەت و یەک بەرنامە لە کەرکوک. ٢ ئاسایش، ٢ دەزگای هەواڵگری، ٢ پەروەرە .... تا دەگاتە شۆراوی پارتی و شۆراوی یەکێتی. دەرئەنجامی ئەم سیاسەتە کوردی ئەم ناوچەیە وەک جەنابی مەندیللا١  ( وتارە بەناوبانگەکەی ساڵی ١٩٩٧ لە ئەڵمانیا ) فەرموی بەبێ ویست و حەزی خۆی  هەم لە ناوەوە هەم لە دەرەوەی وڵات پەرتەوازە بوە.. لە کاتێکدا لە ناخ و دڵی ئەو میللەتە ویستی دروستبونی دەوڵەتی کوردی و بونی ماڵی سەربەخۆی خۆی رەگی داکوتاوە .  زۆر تاڵە بەڵام راستیەکە و دەبێت بگوترێ، ئەوەندەی کورد لەسەردەمی دەسەڵاتی حیزبی کوردیدا ئاوارەبوە، شەهید و دیل و بریندار بوە هێندەی کەمتر نیە لە زیانەکانی دەستی دوژمن ( لەم رۆژانە لە سلێمانی سواری تەکسیەک بوم، دەرکەوت کە لە ئاوارەکانی دوای ٣١/ئابی/١٩٩٦ هەولێرە، ئێستاس ناوێرێ بگەڕێتەوە). تاڵێکەی زیاترە کاتێ دەبینین دەسەڵاتی حیزبی کوردی ئامادەی فامکردنەوە نیە.  ئێستا １-    بارودۆخی کەرکوک و ناوچە کورسدستانیەکانی دەرەوەی هەرێم زۆر خراپە لەمترسیدایە. گەڕانەوە و کۆکردنەوەی کوردی ئەم ناوچانە زۆر ئەستەمە.  ２-    لە تەواوی شارەکانی هەرێمی کوردستان، کوردانی تاراوگە نەک ئامادەیی گەڕانەوە نیە، بەڵکە ئەگەر رێگە ببێت و مافی پەنابەری بکرێتەوە جگە لە دەسەڵێ‌تداران و خودا پێدوان بەکەمی ئەم وڵاتە گەنجی پێوە دەبیندرێ. دەپرسم: ئەگەر کۆ نەکرێتەوە چۆن ماڵی بۆ دروست دەکرێت؟ دەپرسم : ئەگەر حیزب و سەرکردەیەک لە توانایدا نەبێت بفامێتەوە کی ماڵ دروست بکات؟. دەپرسم: ئەگەر میللەتێک وای لێکرابێت خاکی خۆشنەوێت و بێهیوا کرابێت جۆن ماڵ دروست بکات؟ دەپرسم : بۆ ناوخۆش، ئەگەر روح و هێزی موعارەزەبون نەبێ، میللەت ئومێدی بەچی بێت، ئەسپە شێتی دەسەڵات لەچی بسڵەمێتەوە؟. دوای ئەم پرسیارانە پێویست بە پشودان و هاتنەوە سەرخۆیە، پاشان هەنگاونانە. دڵنیام، لە کۆتاییدا تاکی کورد هێندە ژیرە دەزانێ چۆن و لە کوێوە هەنگاو دەنێ.! باشترە بۆ ئەوەی باش پشو بدەین و بێینەوە سەرخۆ، گوێ لە ماندێلا بگرین.! هیوادارم نمونەی  کاکە هەرێم مەحمود سەمەن زۆربێت. بیرۆکەی نوسینی ئەم بابەتە لە قسەکانی جەنابی ماندێللام وەرگرتوە.   مەلا فرمان کەرکوک،١٧/٦/٢٠١٩

دڵشاد حسێن  خەریکە داھێنانێکی نوێ دێتە سەر پێناسەی کۆیلایەتی نوێ، بەوەی لە حیزبێکدا خەباتت کرد و بە ھۆی پلەیەکەوە موچەیەکت ھەبوو ، ئیتر ئەو موچەیە زۆر یان کەم، ھەق بێت یان ناھەق، کە ئەوە باسێکی ترە. ئیتر ئەبێت ببیتە کۆیلەی دەسەڵاتدارانی حیزب و وەک ئەوەی حیزب تۆی لە ئەستێرەیەکی ترەوە ھێنابێت و پلە و موچەی پێبەجشیت و خۆت ھیچ نەبوو بیت. بێگومان تا ئێستاش حیزبەکانی دەسەڵات بەشێکی زۆر ئەندام و کادیرانی بە ھۆی موچەوە پاپەندیان بە حیزبەوە گرێداوە. کاتێک پلەدارەکانی ناو یەکێتی ، بوون بە گۆڕان، یەکێتی زۆر ھەوڵیدا ئەو موچە و ئیمتیازاتانەی بە قەولی خۆیان بە ھۆی یەکێتیەوە دەستیان کەوتوە لێیان ببڕێت، لەمەدا ئەوانەی وەزیر و پەرلەمانتار و پلە تایبەتی حکومی بوون تا ئاستی بەرێوەبەری گشتی و قایمقام و بەرێوەبەر ، یەکێتی نەیتوانی دەستکاری ھیچ موچە و ئێمتیازاتێکیان بکات. چونکە موچەی حکومەت بوو و بە پێی یاسا وەریان دەگرت. تەنھا ئەوانەی کادری حیزبی بوون توانی موچەکانیان ببڕێت. بەڵام گۆڕان گەڕانەوەی موچەی ئەو کادرانەی کرد بە ئەولەویەتی کاری فراکسیۆن لە پەرلەمان و توانی لە ماوەی دوو ساڵدا موچەی ئەو کادیرانە بە قەرەبوەوە وەبگرێتەوە. ئەمە ھەنگاوێک بوو بۆ ئازادکردنی حیزبایەتی و دەرھێنانی ئەو بیانوە بەدەست حیزبەوە بۆ ئەوەی ئازاد بن لە بیروڕا و حیزبایەتی و کۆیلایەتی حیزبی بە موچەوە نەھێڵن. کەچی بەداخەوە ئێستا ئەم مۆدیلە نوێیە کۆیلایەتیەی کە گۆڕان لە گۆڕی نا، ئێستا کەسانێک ئەو مۆدیلە پەرەپێدەدەن و پێیان وایە کە بە ھۆی حیزبەوە گەشتیتە پلەیەک و بویتە خاوەن موچە، ئیتر ئەبێت بێدەنگ بیت و ئەگەر دەنگیشت کرد واز لە موچەکەت بێنە. ئەوانە بوونەتە پەرلەمانتاری گۆڕان لە خولەکانی پەرلەمان کەس لە سفرەوە دروستی نەکردون ، بەڵکو خۆیان لە جومگەسەرەکیەکانی گۆڕان خەباتیان کرد و ھەریەکە و بەشی خۆی وەک دەنگدەرانی قوربانی داوە و ھەشە لە بەرئەوەی خۆی فیگەرێکی باش بوە ، گۆڕان خۆی داوای لێکردوە خۆی بپاڵێوێت و بەشێکی زۆری دەنگەکانی گۆڕانی بەدەستھێناوە. ھەبوە پێش ئەوەی ببێتە پەرلەمان ھەم پێشەکەی و ھەموو موچەکەی کەمتر نەبوە لە موچەی پەرلەمان، نمونە بۆ ئەوە زۆرە.بۆیە ئەگەر کەسێک پێی وایە موچەی خانەنشینی ناھەقیە ئەوا دەزگای پەرلەمانت لە بەردەستە و بەشداری حکومەتیت، چۆن بە یاسا دەدرێت ، ئەتوانی بە یاسا بیبڕیت، نەک بێیت و لە چاوبرسێتێەوە بڵێیت مادام موچەت ھەیە ئەبێت بێدەنگ بیت، یان موچە وەرمەگرە ئەوجا ئازادبە. ئەی ئەوانەی ھەمان موچەیان ھەیە و ئاقڵ گوێڕایەڵی حیزبن بۆ ئەوان حەڵاڵە، ئەمەیە دوفاقی و کۆیلایەتی مۆدێرن و زیندوکردنەوە و پەرەپێدانی کۆیلایەتی موچە. تێبینێ: من پەرلەمانتاری خانەنشینم.  

چیا عەباس لە گەڵ دەستپێکردنی فەرمی بۆ پێکهێنانی کابینەی نۆ چەند هەڵسوراوێکی دڵسۆزی گۆڕان جەختیان لە کارنامە رەسەنەکەی بزوتنەوەکە کردۆتەوە، لە بەرامبەردا چەند کادر و کارمەندانی بواری راگەیاندنی پارتی هەڵمەتێکی زبریان بەرامبەر ئەو هەڵسوراوانە بەرپا کردوە. بۆ بەرچاورونی هەمو لایەک تێگەیشتن لە سروشتی جەماوەری و رێکخراوەیی و سیاسی بزوتنەوەی گۆڕان کارێکی پێویستە تا هیچ لایەن و کەسێک نەکەوێتە هەڵەوە و لە روانگای ئەو تێگەشتنەوە هەڵسەنگاندنی واقیعی و دروست دارێژێت. بزوتنەوەی گۆڕان بریتیە لە جەماوەر و دۆست و دەنگدەر و گۆرانخواز و هەڵسواراوەکان کە بەرنامەیەکی فرە ئاراستە کۆی کردونەتەوە، ئەمانە هەمویان هەوێنی بزوتنەوەکە پێكدەهێنن و خاوەنداریشن. گۆڕان بەشە رێکخراوەیی و سیاسیەکەی بزوتنەوەکەیە کە هەڵبژاردن زۆربەی جێبەجێکەرانی بەرنامەکە دیاری دەکات.  تێگەیشتن لەم سروشتە تایبەتیەی بزوتنەوەی گۆڕان پێویستە تا کارتەکان تێکەڵاو نەکرێن و هیچ کەسێک و لایەنێک نەتوانێت ئیدیعای خاوەنداریەتی و هەوێنی بزوتنەوەکە بۆ بەشێک لە بەرپرس و هەڵسوراو و کارمەندی گۆڕان بکات. بۆ گۆڕان دەستورێک پەسند کراوە کە مەبەست لێی رێكخستنی پەیوەندیەکانی نێوان بزوتنەوەکە و بەشە هەڵسوراوەکەی بو و هاوکاتیش چەند زەوابتێکی لە خۆ گرتوە بۆ دابەشکردنی دەسەڵاتەکان و بەرێکردنی کارەکان. مەخابن دوای وەفاتی نەوشیروان مستەفا دەستەیەکی دەسەڵاتداری گۆڕان بەشێکی گرنگی دەستورەکەیان بەلارێدا بردوە، بۆیە گۆڕان دوچاری داکشان بۆتەوە و جەماوەری بزوتنەوەکەشی زۆر نیگەران و دڵگران کردوە. سەرهەڵدانی ئەم دیاردانە و خەستبونەوەی بەرەی نارەزای ناو بزوتنەوەکە شەرعیەتی دامەزراوەکانی گۆڕانیشی خستۆتە ژێر پرسیارەوە، لەم روانگایەوە رێکەوتنی ئەو دەستەیە لە گەڵ پارتی بۆ بەشداری لە حکومەت دوا قسەی بزوتنەوەکە نیە. ئەمە بەو مانایە نایەت کە جەماوەری بزوتنەوەی گۆڕان دژ بە رێکەوتنی سیاسی و حوکمرانینن، ئەوەی بە لایانەوە بنەرەتیە رەنگدانەوەی کارنامەی بزوتنەوەکەیە لەو رێکەوتنانە و زەماناتی جێبەجێکردنی و ئەو هەڵسوراوانەی بۆ ئەو ئەرکە رادەسپێردرێن. زیادە بۆ ئەم پرەنسیپە بنەرەتیانە هەڵسوراوانی گۆران بەرۆحی یاخیبون و نارەزایی ئەقڵانی مەدەنی گۆشەکراون، فێر نەبون کۆیلایەتی و تەعەدا و ناهەقی لە کەس قبوڵ بکەن، تەنانەت گەر لە ناو خودی گۆڕانیشەوە بێت. بۆ وەبیرهێنانەوەی هەمو کارنامەی بزوتنەوەی گۆڕان لە سەرەتاوە و تا ئەمرۆش چەند خاڵێکی بنەرەتی لە خۆ گرتوە: یەکەم: وەستانەوە دژ بە گەندەڵی و نا شەفافی و خراپ بەکارهێنانی دەسەڵات، دوەم: بە دامەزراوەکردن و نیشتمانیکردنی جومگەکانی حوکمرانی هەرێم، سێیەم: کارکردن بۆ بەدیهێنانی سیستەمێکی پەرلەمانی راستەقینەی گونجاو و وەستانەوە دژ بە بەبنەماڵەکردنی دەسەڵاتی سیاسی و حوکمرانی. ئەو هەڵمەتەی چەند کادیرێکی پارتی بەرامبەر بەو گۆرانخوازە رەسەنانەی بزوتنەوەکە بەرپایان کردوە هیچ لە مەسەلە بنەرەتیەکەی بزوتنەوەی گۆران ناگۆرێت، بەڵکو بە پێچەوانەوە پێداگری و سوربونی گۆڕانخوازە رەسەنەکان لە سەر کارنامە رەسەنەکەی گۆڕان توندوتۆڵتر دەکات، تایبەت ئەوان لە دە ساڵی رابوردو ئەزمونێکی دەوڵەمەند و چر و پریان بەدەست هێناوە. بزوتنەوەی گۆڕان بە دەستی دەسەڵاتدارانی هەرێمەوە کەمیان نەچێشتوە، ئەو مێژوە نابێت ببێتە پێوەری سەرەکی بۆ کاری سیاسی و ئایندە بەڵام وەک مێژویەک دەمێنێتەوە و بەها و پێگەی خۆی هەیە و هیچکات ناتوانرێت بسرێنرێتەوە. ئومێدەوەرام ئەو کادیرانەی پارتی سروشتی بزوتنەوەکە و گۆڕان، تایبەت لەم ساتە وەختەدا، وەک خۆی ببینن، داکشان و لاوازبونی گۆڕان بۆ هیچ مەرامێک بەکار نەهێنن، چونکە دوا قسە بۆ بزوتنەوەی گۆڕانە. چیا عەباس رۆتەردام: ١٦ی جونی ٢٠١٩ 

بەشی یەکەم سەرکەوت شەمسەدین دوێنێ فەیسبوک بە بیری هێنامەوە کەدوو ساڵ لەمەوبەر کاتێک سەرۆکی پارتی بە هاوبەشی ژمارەیەک حزب "بەردێکی خستە گۆمێکەوە" بریاری ریفراندۆمی دابوو، و چارەنوسی هەمو میلەتی دایە دەست "ئەگەر سەریگرت،" ئێمە ژمارەیەک نوسەر و رۆژنامەنوس و چالاکوان بێدەنگیمان شکان لە بەیانێکدا دژایەتی خۆمان بۆ بۆ ئەو بریارە مەترسیدارەی بارزانی خستەروو. هەر ئەوکات چەکلەکانی دەوری بارزانی و میدیا چەواشەکارەکانی هەڵمەتی تەخوین و ناوزراندن و هەرەشەی کوشتن و دەرکردنمان لە وڵات کرا. زۆری نەخایان بارزانی شکستی هێنا و لەگەڵ خۆیشی هەرێمی کوردستانی روبەروی فیتنەیی و ئاشوب کردەوە و نزیک بووشەرێکی قەومی ماڵوێرانکەری نەبراوە بخولقێنێ. نە بارزانی و نە چەکلەکانی دەوری نەهاتن داوای لێبوردن بکەن بۆ ئەو هەموو تۆمەت و تەخوینکردنانەیان، سەرەرای دۆڕانی ئەوان وراستگۆیی ئێمە. لە هەمان بەروار چەند رۆژی رابردوو لەگەڵ هەردوو هاورێ و هاوپیشەم مامۆستا ئەحمەد و کاک هۆشیار، کەیسی نەوتی هەرێم (موچە نا، چونکە ئەوەیان بابەتێکی جیاوازە) لە دادگای فیدراڵی جوڵاند بە مەبەستی برینی دەستی قاچاغچییەکانی نەوت (نێچیرڤان_ئاشتی)، چەکلەکانی دەوریان و کەناڵ و پەیجە چەواشەکارەکانیان بە هەمان تۆنی دوو ساڵ لەمەوبەر کەوتونەتە "پەلامار" بە ئیعازی ئاغاکەیان و بە بەرنامە تەخوین ئەکەن چونکە ئەزانن "سەرچاوەی خەزێنەکەیان" کەوتۆتە مەترسی و ئیتر لەژێر ناوی "سەربەخۆی ئابوری" کە هیچ نیە جگە لە قاچاغچێتی و تاڵان، نە ئێمە و نە ئەو سەدان هەزار کەسیان بۆ فریونادرێ چونکە ئەوەی ئێمە ئەیکەین ەرکێکی ئاینی و ئەلاقی و نیشتیمانی یە. ئەمە شەرە لەنێوان نوێنەری گەل و گروپێک چەتە و قاچاغچی نەوت، بۆیە ئەمەشەرێکی ئاسان نیە و چاوەروانی زۆر لەمەقورستر ئەبێ بکەین، چونکە ئەمە تەنیا بەرکوڵەکەیەتی.  دڵنیام وەک "بەردەکەی ریفراندۆم" جوهدێکی زۆرمان پێویستە تا تا ئەم بەردەی "نێچیرڤان_ئاشتی" لەو گۆمە دەرئەهێنینەوە، کوردستان لە قەهر و تورەیی هێزە توندرەقەکانی عێراق بپارێزین بەڵکو عێراق بکەینە دەرفەتێکی گرنگوپر بەرەکەت بۆ کوردستان وە بە پێچەوانەشەوە. خودا و پاشان خەڵک پشتیوانبێت ئەوهەنگاوەی ناومانە گەڕانەوەی نییە و چیتر رۆبۆت لە بەغداد نییە بەڵکو بە چاوێکی ساغ و بە مەعریفەیەکی قوڵەوە و بە بەکارهێنانی دەسەڵاتی دەستوری و یاساییمان ئەو بەڵێنەی بەخەڵکمانیاوە پاشگەزبونەوە نیە لێی. هیواشم ئەوەیە کە چۆن چەکلەکانی دەوری بارزانی بە هەموتوانای خۆیان خەریکی تەخوینکردنی ئێمەن، خەڵکی دڵسۆز و سەربەخۆ پشتیوانی ئەم هەوڵەی ئێمەبن کە هەوڵێکە گرنگتر و گەورەترە لە حزب و بەرژەوەندی حزبی. ماویەتی...

کاوێز مەلا پەروێز تازەترین دەرکەوتنی اخی حەدیدی لە میدیاکان، لێدوانی بوو کە رازی نین جارێکی تر پێشمەرگە بۆ کەرکووک بگەرێتەوە، دەزانم گەرانەوە و دەرکردنی نە بەدەستی ئەوی ئارەبە نە بەدەستی منی کوردە، هەر دوولامان مقاشی دەستی ئەو دەوڵەتانین کە بۆ بەرژەوەندییەکانیان هەڵماندەسورێنن، نموونە بۆ ئەمە زۆرە، ئەوەش جێی رەخنەم نیە، و بگرە دەبێ ئارەبێک هەروا بیر بکاتەوە و مافی خۆشیەتی وەلێ رەخنە لە خۆمانە ئا ئا لەخۆمانە. لە مەراسیمی دەستبەکاربوونی سەرۆکی هەرێم اخی ئیسماعیل وەک کەرکووکیەک مێوانی مووفەزڵ بوو، زۆر کەرکوکیش لەسەر پارتەکەی سەرۆک ئاوارە بوون، نەک بۆ ئەو مەراسیمە دەعوات نەکران، کە ئەوە گرنگیش نیە بەڵکوو بۆ دوو ساڵ دەچێ ئەم سەرکردانە کە ئیسمایل و ئەرشەدەکان دەعوات دەکەن رێک مامەلەی کوێلە بوون لەگەڵ ئەو جوامێرانە دەکەن کە تەنیا گوناه و تاوانیان ئەوە بوو پارتی بوون و لەسەر پارتی تێهەڵدران و ئاوارە بوون. ئینجا هەر ئەوەش نا ئەو اخی ئیسماعیلە کە چەند جارێک لە دیداری تەلەفزێۆنی باشم تەزاندوە و چاکم بەزاندوو ماڵی لەو هەولێرەیە لە ژێر پاسەوانی پێشمەرگە و ئاسایش، شەوانیش لە چایخانە راقیەکانی هەولێر ئەوەی خەڵک پێی ئێژن رێستۆرانت و کافی رۆژ ئەکاتەوە، دووریش نیە ئەم سەرنج و رەخنەیەم لەو اخیە نیگەرانی بکات و بە پێشمەرگە هەولێرم پێ چۆڵبکات، بۆیە تکایە ئەم نوسینە با تەنیا بەینی خۆمان بێ، چونکە شوێنێک نیە تازە بتوانم روویی تێ‌بکەم. هەر ئەوەش نیە بەڵکوو ئەوانی تریش هەروان خۆ لە رووداوەکانی خورماتوو قەرداشی ئازیزیان نیاز معمار ئۆغلۆ ماڵی کوردی داگیر و وێران دەکرد، کوردی دەکوشت لەم هەولێرە پاسەوانی لە ماڵەکەی دەکرا، بەس تێنەگەیشتم چۆن لە بیرکراوە بۆ ئەو مەراسیمە بانگهێشت بکرێ، بەینی خۆشمان بێ لە تیڤیەوە چاوم بە دوایی اخی پلایس و ئەوانی هاوشێوەی گێرا چونکە هەم چاوم کز و هۆڵەکە سیخناخ لە خەڵک بوو نەمدی جا نازانم ئەو هاتبوو یا نا! ئیتر ئەوهایە پیاو لە ترسی دڵی زۆر ناسکی اخ و قەرداشەکان ناوێرێ هەندێ جار رازی دڵی بە با بکات، نەکا سکاڵامان لێ بکەن چونکە دەرگەی سەرکردەکانمان بۆ ئەوان لەسەر گازەری پشتە.