ئومێد حەمەعەلی   هەمواری یاسای پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان لەپەرلەمان   ئێمە دەزانین هەلبژاردنەکان لەهەرێم نەیانتوانیوە گوزارشت لە دەنگ و سەنگی راستەقینەی جیاوازییەکانی کۆمەلگەی کوردستان بکەن, ئەمەش بەو حوکمەی دەسەڵات و ئەو حیزبانەی هێز و پارە و دامەزراوەکانیان لەبندەستە بەردەوام لەڕیگەی تەزویر و بەکارهێنانی سامان و دامەزراوەکانی ولاتەوە سەنگی سیاسی خۆیان بەرزکردۆتەوە و ڕایانگرتووە. بەڵام بەشیوەیەکی ڕیژەیی تەنیا ئەم تروسکاییە دیموکراتییانە هەندێ جار چاوەروانی ئەوەیان لێ دەکرا هەنگاوێک لەپرۆسەی سیاسی پێشبخەن, یان بگۆڕن, تەنانەت ئەو پارتە ساسییە سەرەکییانەی ئێستا لەپەرلەمانن بانگەشەی خەباتی پەرلەمانییان هەلگرتووە, یان پیداگرییان لەسەر لامەرکەزییەت و حکومەتە خۆجێییەکان کردووە لە نوێنەرایەتیکردنی خەڵک و خزمەتکردنیاندا, بەڵام ئەمرۆ لە هەمواری یاسای پاریزگاکاندا بەتەواوی دژی ئەو پرەنسیپانە وەستانەوە.   ترسناکی هەموارەکە: یەک, ریگە دەدات پارێزگار لەدەرەوەی ئەنجومەنەوە بهێنرێت و دەنگی پێبدرێت, ئەمەش وادەکات پارێزگار ئەو کەسەنەبێت کە خەڵک دەنگی پێدەدات. تەنانەت پێشنیاری ئەوە  کرا , کە ئەم حاڵەتە تەنیا بۆ ئەم خولەی ئەنجومەنی پارێزگاکان بێت, بەڵام رەتکرایەوە.  دوو, هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پاریزگاکان بەکاتێکی نادیار سپێردرا, هەرچەندە پێشنیارێک هەبوو کە تەنیا بۆ یەک ساڵ ماوەی ئەنجومەنی پاریزگاکان درێژبکریتەوە, بەڵام بەداخەوە ئەم پێشنیارەش بەزۆرینەی دەنگ رەتکرایەوە. ئەمەش ئەو خواستە دەردەخات کە هیزە سیاسییەکان بۆ دواخستنی هەموو هەلبژاردنەکان هەیانە و رەنگە بە چوارساڵ و زیاتریش ئاوڕ لەئەنجامدانی هەڵبژاردن نەدەنەوە, کە هیوادارم ئەو خواستە نادیموکراتییە شکستبهێنێت.  سێ, جارێکی تر و وەک زنجیرەی تەواوکاریی یاسای سەرۆکایەتی هەرێم, ئەم یاسا تازەیە نزیکبوونەوە و تێکەڵاوبوون و لێکچوونی نێوان پارتە سیاسییەکانی تۆخکردەوە و زیانێکی سەربار و گەورەیە بۆ سەر ئەو زیانە قووڵە کارەساتبارانەی قەبوڵکردنی یاسای سەرۆکایەتی بە خەون و بانگەشەی دیموکراتیکردنی ژیانی سیاسی هەرێمی گەیاندووە.

‎+ مەحموود یاسین كوردی     ‎بە هەموو پێوەرێك دەست نیشانكردنی وەزیرو تیمی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە كابینەی نۆییەم سەركەوتنێكی گەورە بوو بۆ كۆسرەت رەسوڵ عەلی جێگری یەكەمی سكرتێری گشتی ئەو حیزب، چونكە جگە یەكلاكردنەوەی یارییەكە لە بەرژەوەندی باڵەكەی هاوكات توانی باڵی (قصر السلام) وەكو باڵی سێیەم بە سەرۆكایەتی بەرهەم ساڵح سەرۆككۆماری عێراق زیندووبكاتەوە بەڵانس بۆ نێو باڵەكانی یەكێتی بگەڕێنێتەوە هەر بۆیە كەسێكی دیاری بنەماڵەی برایم ئەحمەد گومانی هەبێ ئەو كۆبوونەوەی سەكردایەتی یەكێتی هی حیزبەكەیان نەبێ بەڵكو كۆبوونەوەی (ناوەندی بڕیار) بێت كە ئەوە ناوەندەی یەكلاكردنەوەی پۆستەكانی سەرۆكی پەرلەمان و حكومەتی هەرێم لە بەرژەوەندی باڵی كۆسرەت رەسوڵ ئەو تاكتیكە سیاسییەی خولەكی كۆتای بەرامبەر ماڵی مام جەلال بەكاری هێنانە ئەوەیش بە هێنانە پێشەوەی پرسی كاندیدكردنی شاڵاوی كوری، نەك تەنیا قوباد تاڵەبانی بەڵكو تەواوی سەركردایەتی حیزبەكەی توشی شۆك كرد، چونكە پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەت لە نێو یەكێتی و پارتی كەمترین قسەی ناكۆكی لە سەر بوو تەنیا دوو كاندید هەبوو ئەوەیش قوبادو قوباد بوو!، هەرچی جێگری سكرتێری گشتی پەنای بۆ برد بریتی بوو لە پلانی (باشترین بەرگری هێرشكردنە) بەرامبەر ماڵی مام جەلال پەیڕەو كرد ئەویش كاتێك مەترسی خستە سەر كورسی جێگری سەرۆكوەزیران بە جۆرێكیش چووبووە نێو كۆبوونەوەكە كە پرۆسەكە لەبەرژەوەندی شاڵاوی یەكلاببێتەوە، چونكە لە كۆبوونەوەی سەركردایەتی یەكێتی كۆسرەت رەسوڵ گوتبووی : پێم ناخۆشە رۆژێك لە رۆژان خەڵكانێك بڵێن كوڕی كۆسرەت لە كۆڕی مام جەلال بردەوە یقن كوڕی مام جەلال لەبەرامبەر كوڕی كۆسرەت رەسوڵ دۆڕا”. هەر بۆیە داوای لە شاڵاوی كوڕی كردبوو بكشێتەوە بۆ ئەوەی ماڵی مام جەلال نەشكێنن، لە دوای ئەم قسەیە ماڵی مام جەلال تێگەیشن ناتوانن هەموو سەرۆكایەتی و وەزارەكان ببەن. ‎خاڵێكی دیكەی سەركەوتنی كۆسرەت رەسوڵ لە پڕۆسەی دیاریكردنی كاندیدەكانی یەكێتی پشكی كەركووكییەكان، چونكە دوو لە پۆستەكان دراوەن بە كەركووكییەكان كە ئەوانەی پارتی قبوڵیان ناكات ببەن پارێزگاری كەركووك گوایە عەرابی ١٦ی ئۆكتۆبەر بوونە، بەڵام ناردنی ناوی فەرمی كاندیدەكانی یەكێتی بە ئیمزای جێگری یەكەمی سكرتێری گشتی بۆ راسپێردراوەی كابینەی نۆییەم لە ئێوارەی ٧/٧ دانانی خالید شوانی بە وەزیری هاوئاهەنگی هەولێر و بەغداو دانانی رەوەندی مەلا مەحموود بە سەرۆكی دەستەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان پارتی خستۆتە مەوقیفێكی قورەسەوە ئەگەر پارتی ئەو دوو كەسە رەتبكاتەوە ئەوا ریسەكە جارێكی دیكە دەبێتەوە خووری، چونكە سەرۆكی راسپێردراوەی كابینەی نۆییەم یەك مانگی لەبەردەستە تا كابینەی وەزاری پێشكەشی پەرلەمان بكات تا هەینی ١٢ی مانگ كاتی ماوە پارتی و. سەرۆكەكەی لە هەموو كەس زیاتر خوازیاری درواستبوونی حكومەتن، جگەلەوە لایەنەكانی دیە خواخوایان بوو یەكێتی بە زووترین و بەبێ كێشە كاندیدەكانی یەكلا بكاتەوە ئێستا ئەگەر پارتی بەو دوو كەسە رازی نەبێ بە تایبەت (رەوەند مەلا مەحموود ) كە جێگری بەرپرسی مەڵبەندی كەركووكی یەكێتییە بە لێدوان و قسە تووندەكانی لە سەر ریفڕاندۆم و ١٦ی ئۆكتۆبەر ناسراوە ئەوا بێگومان جارێكی دیكە بۆ یەكێتی ئاسان نییە كاندیدەكانی یەكلابكاتەوە و یاخود هەمواری بكاتەوە. لە دانانی ئەو دوو كەركووكییە كۆسرەت رەسوڵ دوو دەستكەوتی گەورەی هەیە یەكەم: مەوزوعی كوردستانی و ستیراتیژی بوونی كەركووك لە لای جەماوەری حیزبەكی لە كەركووك دوپاتدەكاتەوە. ‎دووەم: كۆتای یاخود مەوزوعی هێلی سووری پارتی لە سەر (قارەمانەكانی ١٦ی ئۆكتۆبەر) بە قەولی سكرتێری مەكتەبی سیاسی پارتی دەهێنێ یاخود كاڵی دەكاتەوە، ئەمەش یەكێتی لەو قەیرانە رزگار دەكاتەوەو گرێ كوێرەری كەركووكیش بۆ یەكێتی دەكاتەوە. ‎كشانەوەی دەرباز كۆسرەت رەسوڵ ... ‎لە دوا ساتەكانی ناردنی ناوی كاندیدەكانی یەكێتی دەرباز كۆسرەت رەسوڵ وەزیری ئاوەدانكردنەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە كاندید بوونی بۆ پۆستی وەزیری پلاندان لە بەرژەوەندی كادیرێكی هەولێری كشایەوە، ئەو كارەی ئەو جێگای هەڵوەستەیە چونكە وەزیری پلاندان ئەندامی ئەنجوومەنی نەوت و. غازی هەرێمەو یەكێكە لە وەزارەتە ستراتیژی و سیادەییەكان، بەڵام كشانەوەی دەرباز كۆسرەت رەخساندنی دەرفەت بۆ كەسێكێ دیكەو راگرتنی هاوسەنگی نێوان شارەكانی بایەخدانی زیاتر بە هەولێر هەنگاوێكی دروستە بەوەی ناكرێ هەرچی پلەو پۆست هەیە بۆ نەوەی دووەمی سەركردە سیاسییەكان بێت خەڵك و. گەنجی دیكەش بێ بەش بكرێ ئەوانەی لە كۆسرەت رەسوڵ نزیكن دەڵێن ئەو نانێكی هەبێ لەگەڵ هەولێرئییەكان لەتی دەكات دەبێ كورەكانیش ئەو سیاسەتە بەرنەدەن چونكە بەهێزی ئەوان لە (مسقگ الرأس) دەبێت !

رێبین عومەر ئەوەی دوێنێ سەپا بەسەر دۆخی یەكێتیدا تەواو ناهاوسەنگ بوو لە بەرامبەر بە راگرتنی هاوسەنگی یەكێتی ناو یەكێتی ، دوێنێ سەرۆكی گروپی ناوەندی بریار و سەرۆكی هاودیدەكانی توانیان باشترین یاری لە غیابی هێرۆخان ئەنجام بدەن و تەواوی ئەو كەسانە بە ویستی خۆیان تاعین بكەن كە نزیك لەخۆیانن، یارییەكی زۆر زیرەكانەیان ئەنجام دا تا دۆخێكیان دروستكرد كە خودی قوباد تاڵەبانی نەشتوانێت دادكۆكی لە برادەرەكانی بكاو و تێیان گەیاند كە كات ماراسۆنی دەڕوات و تەنها دەتوانیت داكۆكی لە مانەوەی خۆت بكەیت ، بە شێوەیەكی ماراسۆن ئاسا پۆستەكانیان لەناو خۆیان بەشكردو بێ گوێدان بە هاوسەنگی ناوخۆی و هاوسەنگی نێو شارەكان پۆست و پلەو پاییەكانیان تەخشان و پەخشان كرد، ئەوەی دوێنێ لە كودەتایەكی خێرا دەچوو كەبەسەر هاوسەنگیی یەكێتی ناو یەكێتی كرا، بێ گوێدانە وەرگرتنی كۆمەڵێك سیڤی زۆر و لێوەشاوەیی و لێهاتووی لەسەر بنچینەی مەحسوبییەت لە سەر كورسییەكی تاڵەبانی و لە غیابی هێرۆخان دۆخی بەرژەوەندی و درێژكردنەوەی سیستمی قۆرخ كاریان بەسەر دۆخی یەكێتی سەپان.

چیا عەباس گۆڕان هێزێک بو کاری بۆ گۆرانکاری و چاکسازی لە هاوکێشەی دەسەڵاتی سیاسی و حوکمرانی پارتی و یەکێتیدا دەکرد. بۆیە هەر لە سەرەتاوە لە گەڵیاندا توشێ کێشە و کێشمەی زۆر بو، گەیشتە ئاستی بەکارهێنانی هێز بەرامبەر بە گۆڕان، سزای سیاسی، نانبرین، دەستگیرکردنی هەرەمەکی و ئەزیەتدانی مەقسودی گۆرانخوازان و گەمارۆدانی گۆڕان لە هەمو بوارەکاندا.  کاتێک گۆڕان بەشداری لە کابینەی هەشتدا کرد توانی بەشێکی ئەم فشار و ناهەقی و گەمارۆدانە کەم بکاتەوە، بەڵام نەتوانرا بەشێک لە کارنامەکەی لە حوکمرانیدا بەدیبهێنرێت، روداوەکانی دواتر بۆ هەمو ئاشکرا و زانراون.  هەرچۆنێک بێت زەمەن وەرچەرخاندنی خۆی کرد، کاک نەوشیروان وەفاتی کرد، لە دوای خۆی ئیرسی سیاسی و رێکخراوەیی و مەعنەوی و مادی بەجێهێشت.  هاوکارەکانی کاک نەوشیروان بزوتنەوەی گۆڕان یان هێناوەتە لێواری هەڵوەشاندنەوە و زیندو بەچاڵکردنی خەون و ئاواتەکانی گۆرانخوازان،  زیادە بۆ ئەمەش کورەکانی کاک نەوشیروان نامۆ بە باوەر و پرەنسیپەکانی باوکیان و لە سایەی بازنە دەسەڵاتدارە لاوازەکانی گۆڕاندا سەرقاڵی چەسپاندنی دەسەڵاتێکی رەهای نێپۆتیزم* کە هێدی هێدی شێوازی پاترۆناجی** لە خۆ گرتوە. بەرامبەر بەم دۆخە رێژەی زیاتر لە ٦٠% ی دەنگدەرانی گۆڕان بایکۆتی هەڵبژارنەکانیان بۆ پەرڵەمانی عێراق و کوردستان کرد، پێگەی پەرلەمانی گۆرانیش بۆ نیوە دابەزی.  بەشێکی زۆر لە هەڵسوراوان لە وڵات و دەرەوە هەڵمەتێکی نارەزایان دەستپێکرد. لە سەرەتاوە کرۆکی ئەم هەڵمەتە بە ئاراستەی چاکسازی و گۆرانکاری لە ناو بزوتنەوەکەدا بو، بۆیە پرۆژە و پەیامەکانیان ئاراستەی بازنەکانی دەسەڵاتی گۆڕان بو و ئەوانیشیان بە هۆکاری سەرەکی ئەو دۆخە زانیوە. لەم هەڵمەتەدا هەم چاوپۆشی لە کورەکانی کاک نەوشیروان دەکرا و هەروەهاش کەمتر تیرەکانی نارەزاکان ئاراستەیان دەکرا. ئەم شێوازە لە نارەزایەتی دەربرین نەک هەر هیچی باشی لێ دروێنە نەکرا، بەڵکو لە مەقامی یەکەمیشدا بە سودی کورەکان شکایەوە، چونکە بەلای ئەوان ئەقڵیەتی بازنەکانی دەسەڵاتی گۆڕان، تایبەت خانەی راپەراندن، دیاردەیەکی بەتەمەنچوی کلاسیکیە کە تەمەنی سیاسی بەپەلە رو لە ئاوابونە، کوتانەوەی بەردەوامی ئەو ئەقڵیەتە ئاوابونەکە خێراتر دەکات.  بەدەستگرتن بەسەر شادەمارەکانی گۆڕاندا: سەرچاوەکانی داهات، راگەیاندن، پەیوەندیەکان لە ئاستی کوردستان و نێودەوڵەتیدا، کورەکان کار بۆ سەپاندنی دەسەڵاتی رەهای خۆیان بەسەر بزوتنەوەکەدا دەکەن. پرۆژەی بەشداری گۆڕان لە حکومەت لە چوارچێوەی ئەو پلانە دەرناچێت، چونکە پێگەیەکی چەور و گەرم لە حوکمرانیدا دابینی زۆر شتی تری شاردراوە دەکات، هەرچەندە کاراکتەرەکانی دەسەڵاتی گۆڕان هەوڵیکی زۆر دەدەن ئەو بەشداریکردنە بە پرۆسەی چاکسازیەوە گرێدەن، بەڵام متمانەی جەماوەری گۆڕان پێیان رۆژ دوای رۆژ بەرەو داکشانی پەلە و خەستتر دەروات. ئێستا کە ئەرکی دانانی دوا خاڵەکان لەسەر وشەکانی ئەو پلانە زۆر نزیکبۆتەوە و شەری گەرمی دانانی وەزیر و گوزیری پاشکۆی ئەم و ئەو بە ناوی گۆرانەوە دەکولێت، پێویستە بەرەی نارەزا هەم ئاورێکی واقیعی لە ئەزمونەکانی دو ساڵی رابوردوی بداتەوە و هەروەها بیرێکی جدیش لە پلانی کۆنکرێت بۆ ئایندە بکاتەوە. لە هەنگاوە سەرەتاییەکان بە گۆڕانی گردەکە و کورەکانی کاک نەوشیروان بە دەنگێکی رون و بیستراو بوترێت هەرچیتان هەیە و کردوە و دەیکەن پیرۆزی خۆتان بێت و خۆتان لێی بەرپرسیارن، دەستکردنەوە بۆ پارە و رەحمەتی ئێوە و هەر لایەکی تریش شێوەیەکە لە پاشکۆیەتی نە داوای دەکەین و نە لامان پەسندە و نە قبوڵیشی دەکەین و نە لە خەسڵەتە رەسەنەکانی گۆڕانبونە، بێگومان ئایندەش وەڵامی زۆری پرسیارەکانمان لەم روەوە دەداتەوە.  هەنگاوێکی سەرەتایی تریش ماڵئاواییە لە چەمکی "نارەزا" ، چونکە چیتر هیچ ئومێدێک بە چاکسازی لە ناو گۆڕانی گردەکە نەماوە تا بەرەی نارەزا داواکاری بکات، بۆیە ئەرکی سەرەکی سازدانی بەرەیەک، پلاتفۆرمێکی دیموکراسیە بۆ گۆرانکاری لە سەر ئاستی کوردستان. کۆکردنەوەی سەرجەم گروپە یاخیبوەکان و گرێدانیان بەیەکەوە لە سایەی کارنامەی ئەو سەکۆیەدا و بەگەرخستنی راگەیاندنێکی هێمنی واقیعی و ئە‌قڵانی بەشێکی گرنگی ترە لە ئەرکەکان. دوای دارشتنی چوارچێوەی رێکخراوەیی پلاتفۆرمەکە بریار لە هەنگاوە سیاسیەکانی ئایندە بدرێت بە ئەگەری بەشداریکردن لە سەرجەم هەڵبژاردنەکان لە کوردستان و عێراقیشدا. وێرای ئەم راستیانەش گۆرانخواز و هەڵسوراوە دڵسۆزەکان لە هەر شوێن و بەرەیەکدا کاربکەن هەمو کاتێک بە ئەرکێکی ئەخلاقی و وەفایی خۆیان دەزانن بەردەوام بەرگری لە پرەنسیپە بنەرەتیەکانی هزری گۆڕانکاری و چاکسازی بکەن، چونکە بەلایەنی کەمەوە ساڵانێکی درێژی تەمەنیان بە هەمو توانا و دڵسۆزیەوە کاریان بۆ کردون و بۆتە مێژویەک کە وەک کۆرپەیەکی خۆیان گۆش وگەورەیان کردوە و ناکرێت و ناشێت بسرێنرێتەوە.  رۆتەردام: ٦ی جولای ٢٠١٩   Nepotisme  * ( لاتینی بە مانای ئەوەی نەوەی خانەوادەیەک سودمەند دەبن، جا چ لە رێگەی دەسەلات، کۆمپانیای گەورە، ئەندامانی خێزان یاخود دۆستەکان لە پۆستی هەستیاردا دابمەزرێن و کاریان پێ راسپێرن، نێپۆتیزم شێوەیەکە لە گەندەڵی). Patronage ** ( پەیوەندیەکی کۆمەڵایەتی لاسەنگ، پێگەیەکی باڵادەست سودمەندی بە پێگەیەکی خواروتر دەبەخشێت بەرامبەر وەلاو و خزمەتی تایبەت، زۆربەی کات پاترۆناجی فەرمی نیە و لە غیابی سیستەم و یاسادا یاخود پشتگوێخستنیان سەرهەڵدەدات، ئەم دیاردەیە لە سیستەمە سیاسیەکانی دنیادا بونیان هەیە، بە نمونە لە سەدەی نۆزدەمدا لە بەریتانیا).        ..  

+ سەرتیپ وەیسی كەریم  بۆ هه‌ر پۆستێكی سه‌رۆكایه‌تی و وزاری ژماره‌یه‌ك كاندید هه‌بوون، بڕیاریشبوو ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی به‌شێك له‌كاندیده‌كان به‌ ده‌نگدان یه‌كلایبكاته‌وه‌، به‌ڵام دوای خۆ كاندیدكردنی شاڵاو كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ بۆ پۆستی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت، له‌ماوه‌ی 24 كاتژمێردا قوباد تاڵه‌بانی زۆرترین سازشی بۆ به‌رامبه‌ره‌كانی كرد له‌ پێناو كشانه‌وه‌ی شاڵاو كۆسره‌ت، دواجار هه‌مووانی كرده‌ قوربانی پۆسته‌كه‌ی خۆی و به‌رهه‌م ساڵح و كۆسره‌ت ره‌سوڵ بردیانه‌وه‌. باڵی كۆسره‌ت ره‌سوڵ و به‌رهه‌م ساڵح له‌ دابه‌شكردنی پۆسته‌كان یاریه‌كی جوانیان كرد توانیان جگه‌ له‌وه‌ی سه‌رۆكی په‌رله‌مان و جێگری سه‌رۆكی هه‌رێم به‌دڵی خۆیان یه‌كلایبكه‌نه‌وه‌، له‌ هه‌مانكاتیشدا ( وه‌زیری خوێندنی باڵاو پلاندان و ڕۆشنبیری و ده‌سته‌ی گه‌شت و گوزارو ده‌سته‌ی مینیان ) له‌ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان مسۆگه‌ر بكه‌ن، ئه‌وه‌ی بۆ ماڵی مام جه‌لالیش مایه‌وه‌ ته‌نها پۆسته‌كه‌ی قوباد تاڵه‌بانی و بێگه‌رد تاڵه‌بانی بوو( كه‌ له‌سه‌ر حه‌زی خۆی نییه‌ ). گروپی كه‌ركوكییه‌كانی نێو مه‌كته‌بی سیاسیش وه‌زیرێكی هه‌رێم و ده‌سته‌یه‌كیان مسۆگه‌ركرد، كه‌ ئه‌وانیش به‌شێكیان له‌ كۆسره‌ت ڕه‌سوڵه‌وه‌ نزیكن. هه‌رچی وه‌زیری پێشمه‌گه‌ریه‌، كه‌ شۆِریش ئیسماعیل، وه‌كو ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی بردی، به‌ڵام ناوبراو له‌ جیاتی پۆستی وه‌زیر گرینكترین شوێنی جێهێشت له‌ حزبه‌كه‌یدا، كه‌ ئه‌ویش ده‌زگای هه‌ڵبژاردنه‌، به‌ تایبه‌ت له‌ كۆنگره‌ ئه‌و شوێنه‌ ڕۆڵی گرینگی ده‌بێت، ئه‌م چوونه‌ی شۆڕش ئیسماعیلیش به‌ دڵی باڵه‌كه‌ی كۆسره‌ت و به‌رهه‌م ساڵحه‌، چونكه‌ له‌ كاتی دروستبوونی ناوه‌ندی بڕیاریش سێ ساڵ له‌مه‌وبه‌ر، یه‌كێك له‌ داواكارییه‌كانیان وه‌رگرتنه‌ ئه‌و شوێنه‌ بوو. تاوه‌كو هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له‌ گۆڕوپانه‌كه‌دا بوو، زۆرترین ئه‌و كه‌سانه‌ی له‌ فراكسیۆنه‌كان و تیمی حكومه‌ت بوون نزیكی ئه‌وانبوون، به‌ڵام له‌ دوای بێده‌نگی باڤڵ تاڵه‌بانی و لاهور شێخ جه‌نگی، به‌ڕێوه‌بردنی یاریه‌كه‌ له‌لایه‌ن قوباد، سه‌ره‌نجام گه‌وره‌ترین دۆڕاو خودی قوباد تاڵه‌بانی بوو، له‌ هه‌مانكاتیشدا گه‌وره‌ترین براوه‌ ماڵی كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ و به‌رهه‌م ساڵح بوون. كۆسره‌ت ره‌سوڵ و به‌رهه‌م ساڵح توانیان به‌ كاندیدكردنێكی تاكتیكی شاڵاو، هه‌موو شتێك له‌ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان كۆتایپێبهێن، چونكه‌ به‌ر له‌ كۆبوونه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی لیستی كاندیده‌كانیان به‌ دڵی خۆیان شۆرت لیست كرد، پۆستی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌تیشیان به‌ لاوازی پێشكه‌شی قوباد تاڵه‌بانی كرد؟!!!

+ لەتیف مستەفا   با حیسابێک بکەین : ١- لە شۆڕشی ئەیلول لە ساڵی ١٩٦١ تا ساڵی ١٩٧٥ لە ھەموو ئەوناوچانەی لە ژێر دەستی شۆڕشدا بوون خەڵک لە کولەمەرگی و مەمرەو مەژیدا ئەژیا ، تەنەکەیەک نەوت بە ٦٠٠ فلس بوو ڕۆژانەی کرێکارێک ئەگەر ئیشێک ھەبوایە بە ٣٥٠ فلس بوو ، بەرپرسەکانی شۆڕشیش لە ئەندامی ڕێکخراوەوە تا سەرەوە ژیانی پاشایانە دەژیان ،ماڵمان لەماوەت بوو بیرمە چۆن ئەو کاتیش خەڵک باسی زوڵم و دزی و ڕاوو ڕوتی ھەندێک لە بەرپرسەکانیان دەکرد ٢- لەساڵی ١٩٧٥ کە ئاشبەتاڵ كرا تاوەکو ١٩٩١ کە لەژێر دەستی دوژمنی بەعسی فاشیدا بوین ،سەرەڕای چەوسانەوەی نەتەوەیی ،بەڵام ھەرزانی و فەرحانی ھات و کەس فەقیر و برسی نەما ، جگە لە دیکتاتۆریەت و نەبونی ئازادی خەڵک لە ھیچی کەم نەبوو ، عەدالەتێکی کۆمەڵایەتی ھەبوو،تا ڕادەیەک ھەژاری و بێکاری نەما ٣- لە ساڵی ١٩٩١ تاساڵی ٢٠٠٣ کە دوبارە ڕزقی خەلک کەوتەوە بەردەستی بازرگانانی کوردایەتی وشۆڕش دوبارە خەلک برسی بونەوەو و بە کوێرەوەری ژیانیان بەسەر دەبرد چەندین کەس بە غازی خەڵوز خنکان ، بەرپرس و ژن و منداڵەكانیشیان ڵەو پەڕی خۆشگوزەرانی و کەیف و سەفاو سەفەری ولاتان بوون  ٤- لەساڵی ٢٠٠٣ تا ٢٠١٤ کە دوبارە موچەو پارەمان لە بەغدای دوژمنەوە بۆ دەھات جارێکی تر بوژاینەوەو ھەرزانی ڕوی لە ولات کردو فەقیر ئاھێکی بەبەردا ھاتەوە  ٥ - لە ساڵی ٢٠١٤ بەدواوە کە دوبارە موچەو قوتمان کەوتەوە ژێر دەستی پارێزەرانی مافی خەڵک و کوردایەتی جارێکی تر قوتیان بڕین سوکایەتی نەما پێمان نەکەن خۆشیان لەوپەڕی سەڵتەنەت و عەنعەنتدا دەژیان  ٦- لە ساڵی ٢٠١٩ ەوە سەرەڕای ئەوەی جارێکی تر بەغدای دوژمن پارەی خەڵک و موچەخۆران بەتەواوی دەنێرن کەچی ئەوەندە چاو قایمن خیانەت و دزی ھەم لە خەڵک و ھەم لەبەغداش دەکەن و بە حەرامی بەقوڕگی خۆیان کۆمپانیاکانیان و دەست وتاقم و بنەماڵەو كوڕو نەوەكانی خۆیانیدا دەکەن ،ئەگەر یەکێکیش بچێ بەبەغدا بڵێ تەخوینی دەکەن بەو حیسابەی سەرەوە بۆمان دەردەکەوێت ئێمە بەتایبەتی چینی زۆرینەی میللەت ،ھەرکاتێک لە ژێر دەسەڵاتی بەناو خەباتگێڕانی مافی خەڵکی کوردستاندا بوبین برسی کراوین و سوکایەتیمان پێکراوە ، ھەرکاتێکیش لە ژێر دەستی دوژمندا بوبین و قوتمان بەدەست ئەوان بوبێت تێرو پڕبووین ئەوەی سەیریشە لە ساڵی ١٩٦١ یشەوە بەوە ھەڵماندەخەڵەتێنن کە ئەوان بۆ مافەکانی ئێمە خەبات دەکەن ئەم نوسینە بۆ جوانکردنی ڕوی سەدام و ڕژێمەکەی نیە ،بەڵکو بۆ پیشاندانی ڕوی ڕاستەقینەی ئەمانە

ژوان ئەحمەد سەعید  قوباد تاڵەبانی لە كابینەی نوێی حكومەت دوردەخرێتەوە!! دوو رۆژە كادرانی یەكێتی بە نوسین‌و بڵاوكردنەوەی وێنەی قوباد تاڵەبانی‌و دەربڕینی پشتیوانی بۆی، سۆشیال میدیا‌و مەجلیس‌و دانیشتنە دۆستانە‌و حزبیەكانیشی گەرم كردوە. باسی گەرم ئەگەری پاسیڤ كردنی قوباد تاڵەبانی یە لە كابینەی نوێی حكونەتی هەرێم، بەو پاساوەی هیچ كەسێك لە كابینەی پێشوو بۆ ئەم كابینەیە دانەنرێت. قوباد تاڵەبانی سەركەوتوو بوە؟؟ كابینەی پێشووی حكومەتی هەرێم، كابینەیەكی ئیفلیج بوو، بە هەموو پێوەرێك شكستی هێنا لە بەدیهێنانی خواستی خەڵك، قوباد تاڵەبانیش بەشێك بوو لەو كابینەیە، بەڵام ئایا شكستەكە وەك یەك بەر هەموان دەكەوێ؟؟ شكستی كابینەی پێشوو بەشێكی خودی‌و بەشێكی زۆری بابەتی بوو، كەسیەكان دیارن كە بەرژەوەندی‌و بازرگانی هۆكارەكەیەتی كە بەشێك لە بەرپرسانی حكومەت خزاو و گلاونەتە سەفقەی پیسی گەندەڵی‌و چەتەیی. خودیەكانیش پەیوەستە بە ئەو قەیرانە داراییە توندەی هەرێمی گرتەوەو پاشانیش بابەتی ریفراندۆم‌و روداوەكانی 16 ئۆكتۆبەر‌و رۆژانی دواتری. بەڵام لەم نێوەندەدا، قوباد ئەگەرچی تیمەكەی لەگەڵیدابون بە ئەوانەش كە قوباد تاڵەبانی ئێستا پشتیوانیان دەكات قاشیل بون، بەڵام وەك خۆی چەند كارێكی گرنگی كرد لە نمونەی بایۆمەتری‌و سیستمی خزمەت‌و رێكسختنەوەی چەند دامەزراوەیەكی گرنگی حكومەت لە شێوەی بەرێوبەرایەتی هاتوچۆ. كێ ئەتوانێت قوباد فەرامۆش بكات قوباد لە هەڵبژاردندا سەركردایەتی كەمپەینی هەڵبژاردنی یەكێتی كرد، دەنگێكی گەورە‌و زۆری بۆ یەكێتی‌و خۆیشی مسۆگەر كرد. ئەگەرچی ئەو رێژەی دەنگەش بە هیچ شێوەیەك شاشەنی حزبێكی وەك یەكێتی خاوەنی مام جەلال‌و قوربانی‌و شەهید‌و سەروەری نیە، بەڵام لەو دۆخەی ئەو كاتە ، هیمەتی قوباد‌و لیستەكەی بە ئەنجامێكی تارادەیەكی باش گەیاند، بەڵام بەو نزیكەی 200 هەزار دەنگەوە، كێ ئەتوانێ قوباد بكاتە دەرەوەی هاوكێشەكان: - كەسێك لە یەكێتی دەتوانێت، كە لانیكەم بوێری ئەوەی هەبێ خۆی سەرۆكایەتی تیمی یەكێتی بكات‌و نیوەی قوباد دەنگ بهێنێت!! - كەسێ: ئەتوانێت قوباد فەرامۆش بكات، كە هێ،دە بوێر بێت بێـە ناو خەڵك‌و لە نەفرەت‌و نارەزایی خەڵ: نەترسێت!! - كەسێك ئەتوانێت كە لانیكەم وەك قوباد ئەگەر شەرعیەتی حزبیشی نەبێـ، ئەوا شەرعیەتی جەماوەری‌و هەڵبژاردنی هەبێت كە سەركردایەتی ئێستای یەكێتی لە جێگری سكرتێر بۆ خوارەوە هیچیان نەیانماوە. - كەسێك دەتوانێت كە لە پشت لابردنی قوبادەوە مەرامی خودی‌و خێزانی نەبێت‌و بە حەق بۆ یەكێتی كاربكات، نەك بۆ پاسیڤ كردنی كەسێك‌و دانانی كەسێك لە خزم‌و خوێشی خۆی. -- خاتیمەش، كەسێك ئەتوانێت كە لە كۆنگرە نەترسێت، وەك چۆن لە هەڵبژاردن ئەترسێت، هیمەت بكات بۆ كۆنگرە‌و بە ئازایانە لە مەنگەنەی هەڵبژاردنی كۆنگرە بە رویەكی سپی، ویژدانێكی ئاسودە، پەرێزێكی پاك بێتە بەردەم كادرانی یەكێتی، نەك بە فێڵ‌و گزی دەرچوبێت. یەكەباری خۆم، پێم خۆش نەبوەو خۆش نیە قوباد لە حكومەتدا بێت، یەكەم لەبەر ئەوەی قوباد لە حزبەوە پلەكانی سەركەوتن بەدەست بێنێت بۆ هەر پۆستێك نەك بە پشت بەستن بە بنەمای بنەماڵەیی‌و ناوی جەنابی مام جەلال، دوەمیش هەتا هەوڵەكانی لەپاڵ هەوڵی ئێمە بۆ كۆنگرە تینێكی زیاتر ببەخشێت بەو ئاراستەیەی هەیە بۆ كۆنگرە‌و راست كردنەوەی ئەو رێچكەیەی سەركردایەتی ئێستای یەكێتی خواری كردوە، بەڵام ناكرێ‌و ناشێت بەم شێ,ەیەش هەوڵی فەرامۆش كردنی بدرێت، بكرێتە دەرەوەی هاوكێشەی حكومەت، تەنیا بۆ ئەوەی خزمێك لاببرێت‌و خوێشێك دابنرێت، جگە لەوەی ئەوەی بڕیار لەسەر لادانی قوباد دەدات، با هێندە جوامێر بێت لە هەڵبژاردنی داهاتوو خۆی سەركردایەتی تیمی یەكێتی بكات، ئەو كاتە نەك 180 هەزار دەنگ، بەڵكو ئەگەر هیمەتی كادران نەبێ 100 دەنگی ڕوتی بۆ یەكێتی پێ كۆناكرێتەوە. بۆیە هێندەی تر خۆتان‌و یەكێتیش خوارتر مەكەن بەم بڕیارە پیلانگێڕیانە ئەی سەركردایەتی یەكێتی كە هیچتان سەری كردە نین‌و زۆرینەتان كردەتان بۆ خۆتان‌و گیرفانی خۆتان‌و كوڕ‌و كچەكانتانە نەك یەكێتی‌و یەكێتیەكان‌و خەڵك.

د. سەنگەر سەید قادر دوای ٣ مانگ لە خۆپیشاندان و كوژرانی زیاتر لە ١٥٠ خۆپیشاندەر ئێستا بە نێوەندگیری ئەسیوپیا و یەكێتی ئەفەریقا ئەنجومەنی سەربازی سودان و نوێنەری خۆپیشاندەران و هێزە سیاسیەكان گەشتنە ڕێككەوتن بۆ پێكهێنانی حكومەتێكی كاتی ناوەڕۆكی ڕێكەوتنەكە بریتیە لە پێكهێنانی ئەنجومەنێكی باڵا بۆ ماوەی ٣ساڵ كە لە ١٥ كەس پێك دێت و ٧ ژەنڕاڵی سوپا و ٧ نوێنەری خۆپیشاندەران و هێزە سیاسیەكان ئەندام دەبن تیایدا،سەرۆكایەتی ئەنجومەكە سێ مانگ بۆ شەش مانگ جارێك لە نێوان ئەنجومەنی سەربازی و نوێنەری خۆپیشاندەراندا دەستا و دەست دەكرێت تا كاتی پێكهێنانی ئەو ئەنجومەنە باڵایە، ئەنجومەنێكی یاسادانانی كاتی لە سوپا و نوێنەری خۆپیشاندەران و هێزە سیاسیەكان پێكدەهێنرێت بۆ بەڕێوەبردنی دەسەڵات و حكومەت، دواتر ئەنجومەنی باڵا حكومەتێكی هاوبەشی سەربازی و مەدەنی پێكدەهێنێت ئەوەی لە ڕێكەوتنەكەی ئێستا دەخوێندرێتەوە سوپا بە فەرمی دەسەڵاتی خۆی سەپاند و لە هەمانكاتدا هەوڵێكیشە بۆ فریودانی خۆپیشاندەران و لایەنە سیاسیەكان، هاوشێوەی سیناریۆكەی میسر كاتێك خۆپیشاندەران سارد بونەوە و سوپا ژەنڕاڵەكان بەتایبەت محمد حمیدتی هێزێكی سیاسی دادەمەزرێنێت و ئەو نیوە دەسەڵاتەی دراوە بە هێزە مەدەنیەكان لێیان وەردەگیرێتەوە چونكە سوپا و دەزگای هەواڵگری و میلیشیاكانی حمیدتی ئابوری سودانیان دابەش كردوە بەسەر خۆیاندا، بەجۆرێك بازرگانی و دەرهینانی ئاڵتون بۆ محمد حمیدتی فەرماندەی ملیشیاكانی جەنجەویدە كە دەستی گرتوە بەسەر كانەكانی جبل عامردا كە یەكێكە لە گەورەترین كانە ئاڵتونەكانی جیهان ژەنڕاڵەكانی سوپاش دەستیان گرتوە بەسەر كەرتی كشتوكاڵ و كەرتی پیشەسازی دا، هەرچی دەزگای هەوڵگریشە دەستی گرتوە بەسەر كەرتی بازرگانی دا بەتایبەت بازرگانی ئۆتۆمبیل و جگەرە و هاوردەكردنی خۆراك و دەرمان پێداویستی پزیشكی ئەمەش وا دەكات ئەستەم بێت سوپا بە ئاسانی دەسەڵات ڕادەستی حكومەتێكی مەدەنی بكات و بەشداری پێكردنی نوێنەری خۆپیشاندەران و هێزە مەدەنیەكان لە دەسەڵاتدا كاتیە و لە ڕووی واقعیەوە هیچ دەسەڵاتێكیان نابێت.

 + دانا مه‌نمی باره‌گای بارزانی مێژوویه‌كی دێرینی له‌ ناو پارتی دا هه‌یه‌ ، مه‌لا مسته‌فا پێش شۆرشی ئه‌یلول كێشه‌ی له‌گه‌ڵ به‌رپرسه‌كانی پارتیدا هه‌بوو ،به‌هۆی ئه‌و كێشانه‌وه‌ بۆ به‌ڕێوه‌بردنی كاره‌كانی مه‌لا مسته‌فا باره‌گای خۆی له‌ پارتی و و به‌رپرسه‌كانی پارتی جیاكرده‌وه‌ چیدی لێدوانه‌كانی به‌ ناوی خۆیو باره‌گای بارزانییه‌وه‌ بوو نه‌ك پارتی و مه‌كته‌بی سیاسی ، دوای كۆنگره‌ی هه‌شته‌می پارتی ساڵی ۱۹۷۰ له‌ ناو پردان ، ئیدریس و مه‌سعود بارزانی بوونه‌ ئه‌ندامی ئه‌و باره‌گای بارزانی تا ئاشبه‌تاڵی پارتی له‌ ساڵی ۱۹۷٥ ئه‌و باره‌گایه‌ مایه‌وه‌ .   له‌ئێستا دا ئامانج له‌بوونی باره‌گای بارزانی به‌مه‌رجه‌عبوون و ناساندنی خودی مه‌سعود بارزانی یه‌ ، له‌كاتێكدا كه‌ ئه‌م باره‌گایه‌ هیچ سیفه‌تێكی یاسایی و ده‌ستوری نییه‌ و بریارێكی حیزبییه‌و بۆ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ به‌ كۆمه‌ڵگای كوردی بڵێن مه‌سعود بارزانی (واحید الئه‌حه‌ده‌) ! مه‌لا مسته‌فا له‌ ناو باره‌گای بارزانیدا زۆر ئیمانی به‌حیزب نه‌بوو زۆریش كاریگه‌ری حیزبی به‌سه‌ره‌وه‌ نه‌بوو ، به‌ڵام مه‌سعود بارزانی عه‌قڵ و سایكۆلۆجیه‌تی به‌ره‌و حیزبی بوون ده‌روات و حیزبیانه‌ بیرده‌كاته‌وه‌و خه‌سڵه‌ته‌كانی پارتی زیاتر له‌توخم و ڕه‌گه‌زی مه‌سعود بارزانی تێدایه‌ و ناتوانێت ده‌وری مه‌لا مسته‌فای باوكی ببینیت .   باره‌گای بارزانی دامه‌زراوه‌یه‌كی نیشتیمانی نییه‌و ناتوانێت نوێنه‌رایه‌تی هه‌موو شارو شارۆچكه‌كانی كوردستان بكات ،ناچێته‌ خانه‌ی نیشتیمانیه‌وه‌ تا پێناسه‌ی نیشتیمانی بۆ بكرێت ،به‌ڵكو ده‌چێته‌ خانه‌ی حیزبیه‌وه‌وده‌توانین بڵێین : باره‌گای بارزانی بریتییه‌ له‌ دیوه‌خانێكی سیاسی - كۆمه‌ڵایه‌تی كه‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی مه‌سعود بارزانی ده‌به‌ستێته‌وه‌ به‌ حیزب و سه‌ركرده‌ كوردستانی و عێراقی و وڵاتانی هه‌رێمی و نیوده‌وڵه‌تییه‌وه‌ ".   مه‌رجه‌ع له‌مانای زمانه‌وانیدا به‌ واتای سه‌رچاوه‌ی گه‌رانه‌وه‌ی حیزب - حكومه‌ت - خه‌لك بۆ هه‌ر پرس و ڕایه‌ك كه‌ هه‌یان بێت ، مه‌رجه‌عیه‌ت له‌ ئه‌ده‌بیاتی سیاسی و ئاینی دا سه‌رچاوه‌ی بڕیارو رێبه‌ریكردنی خه‌ڵكه‌ ، پارتی ده‌یه‌وێت به‌ زۆره‌ملێ مه‌سعود بارزانی بكاته‌ مه‌رجه‌عی كوردستان ،وه‌ك چۆن ئێستا له‌ عێراقدا شیعه‌كان مه‌رجه‌عیه‌تیان له‌ كه‌سایه‌تی سیستانی دا به‌رجه‌سته‌ كردووه‌ ، فارسه‌كان خومه‌ینی و تۆرانیه‌كانیش له‌ ئه‌تاتورك و میسرییه‌كان له‌ عه‌بدولناسردا به‌رجه‌سته‌یان كردووه‌ ، به‌ڵام نه‌ سیستانی و نه‌ئه‌تاتورك و نه‌ عه‌بدول ناسریش لای نه‌ته‌وه‌كانیان قبوڵكراو نییه‌ و خه‌ڵك خه‌ون و خولیای تری هه‌یه‌ بۆ ئاینده‌ی خۆیان ، له‌ كوردستانیش كاتی خۆی مه‌لا مسته‌فا نه‌یتوانی ببێته‌ مه‌رجه‌عی هه‌موو كوردستان ، چونكه‌ له‌ ناو پارتیدا له‌سه‌ره‌تای دروستبونیه‌وه‌ له‌ هاوپه‌یمانی عه‌شایه‌ری و خێله‌كی پێك هاتبوو بۆ ئه‌وه‌ی كاریگه‌ری به‌سه‌ر تیره‌ و عه‌شیره‌ته‌ كورده‌كانی ناوچه‌ جیاوازه‌كانه‌وه‌ هه‌بێ‌ ، مه‌لا مسته‌فا وه‌ك نوێنه‌ری خێڵی به‌رزانیه‌كان و ناوچه‌ی بادینان، شێخ له‌تیف شێخ محمود وه‌ك نوێنه‌ری بنه‌ماڵه‌ی شێخ مه‌حمودی حه‌فید و ناوچه‌ی سلێمانی، كاكه‌ زیاد غفوری وه‌ك نوێنه‌ری ناوچه‌ی كۆیه‌ و ده‌وروبه‌ری. به‌ڵام به‌هۆی عه‌قڵیه‌تی ناوچه‌گه‌رێتی و خیڵه‌كی و بنه‌ماڵه‌ییه‌وه‌ ململانێی نیوان سۆرانیه‌كانی ناو پارتی و بادینییه‌كان تا ده‌هات قوڵتر ده‌بوون كه‌ دواجار جیابونه‌وه‌ی باڵی مه‌كته‌بی سیاسی پارتی هاته‌ ئاراوه‌ ، له‌و قۆناغه‌شدا پارتی حیزبێكی بنه‌ماڵه‌یی بێفكر بوو زاڵبوونی حه‌زی ناوچه‌گه‌رێتی به‌سه‌ر خواسته‌ نیشتیمانی و نه‌ته‌وه‌ییه‌كاندا ڕه‌نگدانه‌وه‌ی خراپی له‌سه‌ر ململانێكانی ناو پارتی دروست كرد ، دوای قوڵبونه‌وه‌ی ململانێكان پارتی كۆنگره‌ له‌ دوای كۆنگره‌ پاشه‌كشه‌یان به‌ سۆرانیه‌كان كرد ،له‌دوای ڕاپه‌ڕین و ئه‌نجامه‌كانی شه‌ڕی ناوخۆ هه‌رێمی كوردستانیان دوو كه‌رت كرد بۆ زۆنی سه‌وزو زه‌رد . مه‌سعود بارزانی به‌ر له‌وه‌ی مه‌رجه‌عی باڵای كوردستان ! بێت نه‌یتوانیووه‌ لاپه‌ڕه‌یه‌كی نوێ له‌گه‌ڵ یه‌كێتی و گۆران و هه‌تا په‌كه‌كه‌و په‌یه‌ده‌و كۆمه‌ڵه‌و دیموكرات و كوردانی باكورو رۆژهه‌ڵات و رۆژئاوا هه‌ڵبداته‌وه‌ ،جگه‌له‌وه‌ش ته‌نانه‌ت نه‌یتوانیوه‌ له‌گه‌ڵ سلێمانیزاده‌كان و گه‌رمیانیه‌كان و كه‌ركوكییه‌كانیشدا زه‌مینه‌سازی بۆ پێكه‌وه‌ بوونی ئاشتیانه‌ بنیات بنێت ، له‌هه‌مووی گرنگتر مه‌سعود بارزانی له‌ هه‌ناوی حیزبه‌كه‌یدا زه‌مینه‌ بۆ خیڵ و بنه‌ماڵه‌كه‌ی خۆشده‌كات كه‌ له‌ هه‌ره‌می حیزبه‌كه‌دا بن .

+ د. دیاری ئەحمەد مەجید   زۆربەی كات كە گفتوگۆ دەكەین دەربارەی سیاسەت چەندین زاراوە بەكاردەهێنین، زۆر جار بۆ یەك مەبەست بێ گوێدانە جیاوازی نێوانیان، بە تایبەت ئەوانەی نزیكن لەیەكترەوە وەك هاوتای یەكتر (synonym) بەكاریاندێنین، بەڵام كاتێك بیر لە ماناو مەبەستی هەریەكەیان دەكەینەوە و لە ناوەڕۆكیان وورددەبینەوە و دەچینە قوڵایی مەبەستەكانیانەوە، بۆمان دەردەكەوێت كە جیاوازی هەیە لە نێوانیاندا، بەڵام زۆربەی كات لە خۆمان ناپرسین چین ئەو جیاوازیانە. بۆ نمونە جیاوازی لە نێوان دەوڵەتمەدار یان پیاوی دەوڵەت كە بە عەرەبی (رجل الدولە)یە و بە ئینگلیزی (State man) لەگەڵ سیاسەتمەدار یان پیاوی سیاسەت بە عەرەبی (السیاسی) و بە ئینگلیزی (Politician) لە ماناو ناوەڕۆكدا چیە؟ بەڵێ زۆرجار هەردووكی بەكاردێت بۆ گوزارشت لەو كاربەدەست و لێپرسراوە گەورە دەوڵەتیانە و سەركردانەی سیاسەت بەڕێوەدەبەن. لە ڕاستیدا ئەو دوو زاراوەیە; پیاوی دەوڵەت و سیاسەتمەدار، كێشەی زۆریان لە ماناو ناوەڕۆكدا ڕووبەڕوو دەبێتەوە، چونكە دەوڵەتمەدار بێشك سیاسیە و پیاوی سیاسیش لەهەوڵی ئەوەدایە بگاتە بەرزترین پلەی دەسەڵات و ببێت بە پیاوی دەوڵەت، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا جیاوازی لە نێوان ئیش و مەبەست و پەیامی هەردووكیاندا هەیە، ئەو جیاوازیەش كارەكتەری كەسایەتیەكە و سیستەمی سیاسی و ئەو سەردەمەی تیایدا كاردەكەن، دیاریان دەكات. لە زانستی سیاسەتدا هەموو لێكۆڵەرەوان، كە پێناسەی سیاسەت دەكەن، دان بەوەدا دەنێن، كە سیاسەت هەوڵدانە بۆ بەدەستهێنانی دەسەڵات و ئیشپێكردن و پارێزگاری لێكردنێتی و ئەوە بە ڕەگەزێكی سەرەكی سیاسەت دادەنێن. ئەفلاتۆن و ئەریستۆتالیس كە سیاسەت پێناسەو شیدەكەنەوە، باس لە شێوەكانی دەسەڵات و سیستەمی حوكمڕانی ”دەوڵەتە شارەكانی” (city-state) یۆنانی كۆن دەكەن و لەسەر بنەمای باشی و خراپیان و یاسا جیاوازەكانیان پۆلێنیان دەكەن. لێ نیكۆلۆ مەكیاڤیللی یەكەم بیرمەندی بواری سیاسەتە، كە لە كتێبی (میر)دا بە ڕوونی و ئاشكرا باسی هێز و ماهیەتی دەسەڵات دەكات و وەك چەقی سیاسەت و ناوەڕۆكە هەرە سەرەكیەكەی دەیناسێنێ. مەكیاڤیللی سیاسەت بەوە پێناسەو دیاری دەكات، كە هەوڵدانە بۆ بەدەستهێنانی دەسەڵات و چۆن ئیشپێكردنی و پارێزگاری لێكردنێتی. مەكیاڤیللی لەو بیردۆزانە دووركەوتۆتەوە كە باسی جۆرەكانی دەسەڵات و سیستەمەكانی و پێویستی چۆنبوونیان دەكات، بەڵكو زۆر ڕاشكاوانە و ڕیالیستانە پەنجەی خستۆتە سەر حەقیقەتی مەبەستەكان لە سیاسەتدا وەك ئەوەی كە هەن. لەم سەردەمەشدا ئامانجی سەرەكی سیاسەت و سیاسەتمەدار هەر گەیشتنە بە دەسەڵات، بەڵام لە سیستەمە دیموكراسیە ڕاستەقینە و ”تەندروستەكاندا” گەیشتن بە دەسەڵات لە ڕێگەی دەنگدان و متمانە پێبەخشینی هاووڵاتیانەوە ڕووئەدات، لەبەرئەوە ئەو ”پیاوی سیاسەتەی” دەگاتە دەسەڵات و دەیەوێت ببێت بە ”دەوڵەتمەدار” كاتێك پێناسەی پیاوی دەوڵەت وەردەگرێت كە چیتر بیر لە بردنەوەی هەڵبژاردنی داهاتوو نەكاتەوە و بەردەوام وەك سیاسیەك هەڵسوكەوت نەكات، بەڵكو ئیتر بۆ دابینكردنی بەرژەوەندی ئێستاو دواڕۆژی نەتەوەكەی هەوڵبدات و لەو پێناوەدا كاربكات ئەو بەرنامانە جێبەجێبكات كە نەتەوە و ووڵاتی تیا بەرەو ڕزگاربوون دەبات لەدەست كێشەكانی و یارمەتی هەستانەوە و پێشكەوتنی دەدات، وە ئەوە خۆی لەخۆیدا گەرەنتی دووبارە هەڵبژاردنەوە و بەدەستهێنانەوەی متمانەی میللەت دەبێت و لەهەمان كاتدا فرسەتی لە دەسەڵاتدا مانەوەشی پێدەبەخشێ. واتە پیاوی دەوڵەت چیتر بیر لە ڕێوشوێن و بەرنامەی هەڵبژاردنی داهاتوو و چۆنیەتی بەدەستهێنانی زۆرینەی دەنگ ناكاتەوە بە میتۆدە حیزبیەكان، بەڵكو لە ڕێگەی كارو بەرنامەی حوكمڕانی و خزمەتی ووڵاتەوە ئەوە دابین دەكات. سیاسیەكانیش وەك پیشەیان بەردەوامدەبن لەسەر هەوڵدان و كاركردن بۆ گەیشتن بە دەسەڵات و بوون بە دەوڵەتمەدار. لێرەدا كێشە ئەوەیە لە زۆر كۆمەڵگادا سیاسی دەگاتە دەسەڵات، بەڵام نابێت بە دەوڵەتمەدار بزانێت ئەركی ئەوەیە، وەك ئەوەی لەسەرەوە باسكرا، بەڵكو لەبیر و ترسی لەدەستنەدانی دەسەڵات، هەر ”پیاوی سیاسەت” دەمێنێتەوە و لە دڵەڕاوكێ و پلانی ئەوەدا دەبێت چیبكات بۆ پارێزگاریكردن لە دەسەڵاتەكەی بەهەر میتۆد و شێوەیەك بێت. بە كورتی و كوردی ئەوەی كە دەوڵەتمەدار و سیاسەتمەدار لەیەك جیادەكاتەوە ئەوەیە كە سیاسەتمەدار بوو بە پیاوی دەوڵەت لە خەمی نەتەوەكەیدا دەبێت و بۆ خزمەتی ووڵات و گەلەكەی كار دەكات، بەڵام پیاوی سیاسەت ئەو كەسەیە كە هەرچەندە زۆرجار دەگاتە دەسەڵات، بەڵام مەرج نیە سیفەت و ئاكاری پیاوی دەوڵەت بەدەست بێنێت. ئەمەیە جیاوازی نێوان ”پیاوی دەوڵەت” و ”پیاوی سیاسەت”. یەكێك لە دیاردە سەرنجڕاكێشەكانی ئەم پرۆسەیەش ئەوەیە، زۆرجار لە مێژوودا پیاوی سیاسەت هەبوە نەگەیشتۆتە دەسەڵات، بەڵام هەمیشە وەك پیاوی دەوڵەت هەڵسوكەوتی كردوە و هەوڵی ئەوەی داوە و و كاری بۆ ئەوە كردوە سەرجەم بوارەكانی ژیانی ووڵاتەكەی و گەلەكەی بەپێی باشترین سیستەم ڕێكبخات لەپێناو خۆشگوزەرانی هاووڵاتیانیدا بێ گوێدان بە گەیشتن بە پلەو پایە. لەهەمان كاتدا سیاسەتمەدار هەبوە گەیشتۆتە بەرزترین لوتكەی دەسەڵات و بەناو ”دەوڵەتمەداری”، بەڵام هەمیشە لەخەمی بەرژەوەندی خۆی و خێزان و چواردەورە تەسكەكەی خۆی بوە و هیچ مەرجێكی بوون بە پیاوی دەوڵەتی ڕاستەقینەی تیا بەدی نەهاتوە و هیچ شانازیەكی دوای خۆی بەجێنەهێشتوە. دیارە سەردەمیش ڕۆڵی كاریگەری خۆی هەیە، چەندین كەسایەتی سەركردە لە مێژوودا و لە سەردەمێكی تایبەت و گونجاو و لەبار بۆیان، بوونەتە پیاوی دەوڵەت و میللەتەكەیان لە قەیرانی گەورە دەربازكردوە و سەرجەم دواڕۆژیان گۆڕیوە و بوونەتە سیمبۆلی نەتەوە، چونكە توانیویانە وەك سیاسی و لەهەمان كاتدا وەك پیاوی دەوڵەت هەڵسوكەوت بكەن و بەرنامەی كاری گەورە جێبەجێبكەن لە پێناو بەرەوپێشبردنی گەلەكەیاندا و هەمان كاتیش گەرەنتی گەیشتن بە دەسەڵات و مانەوەش تیایدا، بۆ خۆیان دەستەبەر بكەن. ئەگەر ئێمە لەسەر بنەمای ئەو پێناسە سادەیەی سەرەوە هەڵسەنگاندنێك بۆ سیاسەتمەدارەكانی خۆمان بكەین، بەڕەچاوكردنی كارەكتەری كەسەكەو ئەو سەردەمەی كە تیایدا كاری كردوە، كامیان توانیوێتی هەردوو ڕۆڵی سیاسەتمەدار و پیاوی دەوڵەت ببینێت و بە دەوڵەتمەداری ڕاستەقینە ناوی ببەین؟ تێبینی:* بەكارهێنانی ووشەی پیاو لێرەدا مەبەست لێی ڕەگەزی نێرینە نیە، بەڵكو ڕاناوی كەسی نادیارە، هەروەك جیاوازی لە نێوان (Man) و (Mann) لە زمانی ئەڵمانیدا، كە یەكەم ڕاناوی كەسی نادیارە و دووەم بە مانای پیاوە وەك نێرینە. پێشنیازیش دەكەم ئێمەش بۆ ڕاناوی كەسی نادیار (كە مێ و نێر دەگرێتەوە) ووشەی پیاو بە یەك (و) بنووسین و بۆ ڕەگەزی نێرینەش پیاوو بە دوو (و).  

 + هیوا ناسیح  پێشه‌کی ده‌مه‌وێت دانی پێدا بنێم، که‌ یه‌کێکم له‌ سه‌رسامه‌کان به‌ ده‌نگی خالقی، ئه‌و یه‌کێکه‌ له‌و ده‌نگانه‌ی که‌ مه‌ستم ده‌کات و ده‌مخاته‌ سه‌ر سه‌رمه‌ستی شادی و باڵی په‌رییان. وه‌ک چۆن بێسنور سه‌رسامم به‌ هۆنراوه‌ و په‌خشانه‌کانی مام هێمن موکریانی نه‌مر، به‌ڵام دیاره‌ سه‌رسامبوون به‌ به‌هره‌مه‌ندان نابێت رێگری ئه‌وه‌مان لێبکات که‌ سه‌رنج و ره‌خنه‌کانمان ئاڕاسته‌یان نه‌که‌ین، چونکه ئه‌وان که‌سانی دیار و به‌ناوبانگ و خۆشناون، هه‌ر ره‌فتار و هه‌ڵوێستێکیان شوێنه‌وار و کاریگه‌ریی خۆی له‌سه‌ر ڕای گشتی شه‌قام و نێو جه‌ماوه‌ردا به‌جێدێڵێت. هه‌ربۆیه‌ نابێت له‌ هه‌ڵوێستی ناراستیان ببورین و به‌ سۆزدارانه‌ له‌گه‌ڵیاندا بجوڵێینه‌وه‌. ئاخر دواجار ئه‌وان موڵکی خۆیان نین، به‌ڵکو هی نه‌ته‌وه‌که‌یانن. هێمن موکریانی نه‌مر شاعیرێکی گه‌وره‌ و به‌ هه‌ڵوێست و خامه‌ به‌‌پێزی کورده‌، ئه‌و كاتێك كه كۆماری دیموكراتی كوردستان به سه‌رۆكایه‌تیی پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د له ٢٢ی كانوونی دووه‌می ساڵی ١٩٤٦ دامه‌زرا، شیعری له‌و رێوڕه‌سمه‌دا خوێنده‌وه، دوای رووخانی كۆماره‌ ساواکه‌ی كوردستانیش كاتێك هه‌واڵی له سێداره‌دانی قازی محه‌مه‌دی بیست، خۆی گه‌یانده باشووری کوردستان، تا ره‌وشه‌که‌ ئارام بووه‌وه، ئینجا گه‌ڕایه‌وه گونده‌كه‌ی خۆی و ماوه‌یه‌كیش له مهاباد ژیا. له‌ دوای هه‌ڵگیرسانی شۆڕشی ئه‌یلوول هاته‌وه‌ باشور و چووه پاڵ شۆڕشگێڕان و له‌دوای ڕێككه‌وتننامه‌ی ١١ی ئاداری ١٩٧٠ دا، ماوه‌یه‌ك له به‌غدا وه‌ك دوور له‌ که‌سوکار و زێدی خۆی له‌  بارێکی سه‌خت و دژوار و ناهه‌مواردا ژیا، له‌و ماوه‌یه‌دا (ناڵه‌ی جودایی) نوسی، که‌ به‌ هه‌زاران خوێنه‌ری له‌گه‌ڵ خۆیدا گریان. له‌گه‌ڵ به‌رپابوونی شۆڕشی گه‌لانی ئێرانیش له شوباتی ١٩٧٩دا، گه‌ڕایه‌وه ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان.  پاش ئه‌وه‌ی جیاوازی ڕاوبۆچوونی له‌گه‌ڵ حزبی دیموکرات دروست بوو به‌داخه‌وه‌ زۆر ئازاریاندا و سوکایه‌تییان پێی کرد، تا گه‌یشته‌ تۆمه‌ت بۆ دروستکردن و زیندانییکردنیشی، بۆیه‌ دڵی به یه‌کجاری له‌ شۆڕشی کورد ره‌نجا و به‌ ناچاری و به‌و پیری و که‌نه‌فتی و نه‌خۆشییه‌وه‌ گه‌ڕایه‌وه‌ رۆژهه‌ڵاتی کوردستان و زێدی خۆی لای کوڕه‌ تاقانه‌که‌ی خۆی (سه‌لاح)، له‌وێش چونکه‌ له‌ کورد و ئه‌ده‌ب و زمانه‌که‌ی نه‌ڕه‌نجا بوو، به‌ڵکو ته‌نها له‌ دیموکرات ره‌نجا بوو، سه‌رباری ئه‌وه‌ی له‌دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ رۆژهه‌ڵات تووشی كۆمه‌ڵێك نه‌هامه‌تی و هه‌ژاری و سه‌ختی ژیانی رۆژانه‌ بووه‌وه‌، به‌ڵام  به‌‌و حاڵه‌شه‌وه‌ گۆڤاری سروه‌‌ی ده‌رکرد، که‌ بۆ ئه‌وکات دیارده‌‌یه‌‌کی ئه‌ده‌بی گرنگ و به‌بایه‌خ بوو بۆ خۆرهه‌ڵاتی کوردستان، ئاخر ئه‌و سه‌رده‌مه‌ هیچ گۆڤار و بڵاوكراوه‌یه‌كی كوردی له‌ ئێراندا نه‌بوو. ئه‌م توانی له‌م رێگه‌یه‌وه‌ زمانی كوردی بباته‌‌ ناو ماڵه‌كانه‌وه‌، سه‌دان که‌س لێیه‌وه‌ فێری كوردی بوون به‌ بێ ئه‌وه‌ی له‌ خوێندنگه‌ کوردیان خوێندبێت. دواتر به‌داخه‌وه‌  له ڕۆژی 17ی نیسانی 1986دا له‌ ورمێ كۆچی دوایی كرد. له‌ رێوڕه‌سمێكدا ته‌رمه‌كه‌یان گه‌ڕانده‌وه‌ مهاباد و له‌ گۆڕستانی بوداغ سوڵتان به‌خاكیان سپارد.. هه‌موو ته‌مه‌نی هێمن بگه‌ڕێی له‌سه‌رده‌‌می شای ئێران و کۆماری ئیسلامیشدا هه‌ڵوێستێکی نانیشتمانی و نانه‌ته‌وه‌یی و نامرۆڤانه‌ی تێدا نییه‌. بۆیه‌ خۆی گوته‌نی (موحتاجی محه‌ک نییه‌ و کوردی بێ غه‌ل و غه‌شه‌). مه‌زهه‌ری خالقییش یه‌ک له‌ مه‌زنترین هونه‌رمه‌ندی کورده‌، قسه‌مان له‌ ده‌نگخۆشی و به‌به‌هره‌یی ناوبراو نییه‌، به‌ڵام ده‌نگۆی زۆر له‌سه‌ر رابردووی هه‌یه‌، که‌ سه‌روه‌ختی خۆی سه‌ربه‌ ساواک بووه‌ و خزمه‌تی ئه‌و رژێمه‌‌ی کردوه‌. ئه‌مه‌ش زیاد له‌ که‌س و سه‌رچاوه‌یه‌ک باسی ده‌که‌ن. ده‌کرێت تا ئه‌و ڕاده‌یه‌ی هه‌رده‌نگۆ و پاگه‌نده‌ بێت و به‌ڵگه‌مان نه‌بێت و راستینه‌ی مه‌سه‌له‌که‌ ده‌رنه‌که‌وێت، چاوی لێبپۆشین و بورابێت، به‌ڵام که‌ بابه‌ته‌که‌ گه‌یشته‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی ئه‌و بۆ رۆژهه‌ڵات، بۆ ژێرده‌ستی رژێمی سێداره‌ و دژ به‌ کورد، ئه‌و رژێمه‌ی هیچ مافێک به‌ کورد و گه‌لانی تری غه‌یره‌ فارس به‌ ڕه‌وا نابینێت، ئه‌و ده‌‌سته‌ڵاته‌ی رۆژ نییه‌، هه‌واڵی دڵته‌زێنی شه‌هیدکردنی کۆڵبه‌ران و کاسبکارانی کورد له‌ ژێر ده‌ستیدا نه‌بیستین، ئیتر بابه‌ته‌که‌ له‌ پۆشین و بوورین ده‌رده‌چێت و هه‌ڵوێسته‌ی گه‌ره‌که‌.  ئاخر که‌س وه‌ک هێمن سوکایه‌تی به‌ خالقی نه‌کردوه، ناوبراو وڵاتنامه‌ی یه‌ک له‌ خۆشترین و ئارامترین وڵاتی ئه‌وروپای له‌ گیرفاندایه‌ (به‌ریتانیا) ئه‌و له‌ باشوریشدا له‌ هیچی که‌م نییه‌ و زۆر به‌ ئاسانی که‌سوکاری ده‌توانێت بێن و بیانبینێت، ئه‌و له‌لایه‌ن سه‌رجه‌م حزب و ده‌سته‌لاتداری باشور و جه‌ماوه‌ر و هونه‌ردۆست و گه‌لی باشوره‌وه‌ رێزلێگیراو و خۆشهێنراوه‌، ئه‌ی که‌وایه‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ خۆرهه‌ڵاتی کوردستان له‌م کات و ساته‌دا بۆچی؟؟ کێ لێی سودمه‌نده‌؟ هونه‌ری کوردی یان رژێمی ئاخوندی؟ با سه‌فه‌ره‌که‌ی به‌ کاتیی و بۆ چه‌ند رۆژێکیش بێت، ئایا رژێمی ئێران ئه‌مه‌ له‌راگه‌یاندن بۆ ئارایشتکردنی (کرانه‌وه‌ و دیموکراتخوازی و بوونی ئازادی) به‌کار ناهێنێت؟؟ ئایا چ هۆکارێکی وا گه‌وره‌ و گرنگ پاڵی به‌م هونه‌رمه‌نده‌وه‌ ناوه‌ بگه‌‌رێته‌وه‌ و به‌شداری له ڤیستیڤاڵی ژێر ده‌سته‌ڵاتی ئه‌و رژێمه‌دا بکات جگه‌ له خۆئاشتکردنه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ده‌سته‌ڵاتی ئێران و رێگه‌خۆشکردن بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی یه‌کجاره‌کی بۆ ئه‌وێ؟؟ ئایا خالقی بۆ له‌خۆی ناپرسێت، بۆچی داریوش، له‌یلافروهه‌ر، موعین ئه‌سفه‌هانی و چه‌ندانی تر، که‌ چه‌ندان ئه‌وه‌نده‌ی ناوبراو ناو و ناوبانگ و ئاره‌زوومه‌ند و هه‌واداریان هه‌یه‌، تا ئێستا ناگه‌ڕێنه‌‌وه‌ بۆ ئێران؟؟ ته‌نانه‌ت زۆریان به‌ داخی زێدی خۆیان و دیداری ئازیزانیان له‌ غه‌ریبی سه‌ریان نایه‌وه‌ و کۆچی دواییان کرد. ئایا خالقی له‌گه‌ڵ رژێمی ئێراندا چی پێ ده‌کرێت و ده‌توانێت چ داواکارییه‌ک بکات تا سه‌رکوت و چه‌وساندنه‌وه‌ی رۆژهه‌ڵات که‌م بکاته‌وه‌؟؟ خۆزگه‌ مه‌زهه‌ری خالقی هه‌ر له‌ ئه‌وروپا و باشور و ئاواره‌ییدا بووایه‌ و له‌ دووره‌ زێدی خۆی گۆرانی بچڕیایه‌، نه‌ک بگه‌ڕایه‌ته‌‌وه‌ رۆژهه‌ڵات و له‌وێ به‌رپرسانی ئیتلاعات و ئوستانداریی سنه‌ پێشوازی لێ بکه‌ن‌، چونکه‌ دواجار سه‌ردانه‌که‌ی جگه‌ له‌ تۆزێک چێژی کاتی بۆ خودی خۆی و که‌سوکاری، هیچ سودێکی بۆ گه‌لی سته‌مدیده‌ی رۆژهه‌ڵات نییه‌، ته‌نها په‌تی سێداره‌ی پێ ئه‌ستورتر و کراسی دایک و خوشکی شه‌هیدان و کاسبکاره‌ به‌ ناهه‌ق کوژراوه‌کانیی پێ ره‌شتر ده‌بێت.  

+ د. رێبوار كەریم    لەماوەی ساڵانی رابردودا، هەرێم و بەغدا، بەهۆی سیاسەتی هەڵەی دوولایەنەوە، لەیەکتر دابڕان. گرژی لەجیاتی لێکنزیکی، سیمای پەیوەندییەکانی هەردوولا بوو. زەرەرمەندی یەکەم لەو لێکدابڕانە هاوڵاتیانی هەرێمی کوردستان بون. تاوانبارکردنی لایەنێک بۆ ئەویتر ببوە جەدەلێکی نەبڕاوە. ماوەیەکە لەنێوان هەرێم و بەغدا گفتوگۆیەکی هێمن و بێدەنگ بەڕێوەدەچێت. ئامانج لێی رازیبونی هەرێمە بە تەسلیمکردنی بڕێک نەوت بە بەغداو فرۆشتنی لەڕێی سۆمۆوە. جیاوازی بیرکردنەوەی هەردوولا لەسەر ئەم دووخاڵەیە: یەکەم: ئەو بڕە نەوتەی کە هەرێم دەبێ بیدات بە بەغدا چەند بێت؟ هەرچەندە یاسای بودجەی عیراق بۆ ساڵی (۲٠۱۹) بڕی (۲٥٠٠٠٠) دووسەدوپەنجا هەزار بەرمیلی رۆژانەی دیاریکردوە، بەڵام ئێستا هەرێم لەهەوڵدایە ئەو رێژەیە کەمبکاتەوە بۆ (۱٥٠٠٠٠) سەدوپەنجا هەزار بەرمیلی رۆژانە یان کەمتر. دووەم: لە چ کاتێکەوە تەسلیمکردنی ئەو بڕە نەوتە ئەژمار بکرێت؟  رێگای یەکەم ئەوەیە ئایا بەپێی یاسای بودجە لە سەرەتای (۲٠۱۹)وەو بە (اپر رجعی) حساب بکرێت؟ لەم حاڵەتەدا پێویستە هەرێم قەرەبوی ئەو بڕە نەوتە بکاتەوە کە پێویستە لەکۆی مانگەکانی پێشوی ساڵی (۲٠۱۹) بینێرێت. ئەوەش بۆ هەرێم زەحمەتە.  رێگای دووەم ئەوەیە لەوکاتەی کە رێککەوتن ئەکرێت بڕەنەوتی دیاریکراو بنێرێت. ئەمەیان ئاسانترەو فشاری کوتلە سیاسییەکان لەسەر حکومەتی عیراق کەمدەکاتەوە.  رێگای سێیەمیش ئەوەیە کە لە ساڵی تازەی (۲٠۲٠)و بەپێی رێکەوتنێکی نوێ بڕێك نەوت تەسلیمی بەغدا بکات. ئەمەیان لەسادەترین مانادا بریتیەلە بێبەشبونی هەرێم لە بودجەی خۆی بۆ ساڵی (۲٠۱۹) جگەلە موچە. هەرچۆنێک بێت، گرنگە هەرێم و بەغدا لەسەر دۆسیەی نەوتی رێک بکەون. چونکە ئەو هەنگاوە دەبێتەهۆی دەستکەوتی زیاتر بۆ خەڵکی هەرێم. ئەگەر هەرێم لەگەڵ بەغدا لەسەر هەر یەكێک لەو رێگایانە بۆ چارەسەری دۆسیەی نەوت رێکبکەوێت، مافی ئەوەی نیە هیچ منەتێک بەسەر خەڵکی هەرێمدا بکات. چونکە لانی کەم دوو ئەوەندەی داهاتی ئەو بڕەنەوتەی دەیەوێت تەسلیمی بکات هێشتا بەدەستی هەرێمەوە دەمێنێت و لەگەڵ داهاتی گومرکەکان و ناوخۆ دەتوانێ داهاتێکی باشی پێدابین بکات بۆ پرۆژەی خزمەتگوزاری. بەڵام نابێ دۆسیەی نەوت و دۆسیەی داهاتی ناوخۆ لەوە زیاتر بە ناشەفافی بمێنێتەوە.

+ عەلی کەریمی      لە ژێر گوشاری کۆماری پەت و سێدارە، لە کاتێکدا رۆژانە سەری لاوان بەدارەوە دەکەن، کۆڵبەری برسی و هەژار بە شێستیر و قەناسی دەستی پاسداری دژە مرۆڤایەتی لە دوورەوە دەپێکن، لە کاتێکدا هەرچی نوخبە و ناودار بوو بە دەستی مەلایان کوژراون و یان ئاوارەی وڵاتان بوون، یان ئەوەتا بەشداری لە شەرعیتدانێکی تر بە کۆماری مەلایان ناکەن و لە مالەوە دانیشتوون و پێ ناخەنە نمایشێکی مەسخەرەی لەم چەشنە، رێک لە کاتێکدا ئەم کۆمارە دەست بە خوێنە لە گیانەڵادایە و خەڵکەکەی شەوانە بە ئاسودەیی سەرناخەنە سەر سەرین لە ترسی هێرشی موشەکی ئەمریکا، جارێکی تر رێوی سفەتانی مەلای ئێران لە ژێر ناوی "کۆنگرەی ناوداران" کۆمەڵیک مەلا و جاهل کۆدەکەنەوە بۆ شەرعییەتدان بە درێژەدانی ژیانی پڕ لە شەرمەزاری و چەنگ بە خوێنیی چل ساڵی خۆیان. بە درێژایی ساڵانی ٧٠ و ٨٠ و ٩٠ ئێمەی شۆڕشگێران و پێشمەرگەی رۆژهەڵات تەنانەت لە ژێر گوشاری بەعسیشدا نەچووین بۆ ئەم چەشنە فستیوال و کۆنگرانەی بەعس وەڕی دەخست لە شارەکانی هەولیر و سلێمانی و برینی دڵی پڕ لە سۆی دایکانی شەهیدانی باشوری کوردستانمان نەدەکولاندەوە. ئەمجورە کۆنگرانە زۆر مەسخەرە و مناڵانەیە و کاتەکەی هیچ گونجاو نەبوو، تەنیا بۆ بەسووک کردنی ئەم "ناودارانە" و شەرعییەتدان و رەوایی دان بە سیاسەتەکانی ئاخوندەکانی ئێرانە لەبەرامبەر ئەو هەموو فشارەی ئەمڕۆ کراوەتە سەری و ئاخر رۆژەکانی ژیانی پر لە جەور و جەفای تێدەپەڕێنێت! ئەوان ئەمڕۆ لە ترسی خۆیان بە هەڕەشە بێ یان موفاوزات یان ئەم جۆرە کۆنگرانە و شوتی لەبن هەنگڵ نانە، گەرەکیانە دۆز و کێشەی رەوای گەلی کورد لە ئەگەری  شەڕ و لەناو چوونی خۆیان، بقۆزنەوە و بە لاڕێیدا بەرن و بە نیاز و خەون و خەیاڵی هێنانی کوردن بۆ بەرەی داروخاوی کۆماری پەت و سێدارە!

پەیڕەو ئەنوەر  سەرۆک وەزیرانی عیراق بڕیاردەدات "حەشدی شەعبی" تێکەڵ بە سوپا و دامەزراوەی سەربازی عیراق بکاتەوە! بارەگا و وێنە و سیمبوڵەکانیان دابخات. ئەم کردەیە فرە رەهەندە بەتایبەت لە پەیوەندی نێوان سەرباز/میلیشیا و دەوڵەت و هاوڵاتی! دیارە پێویست دەکات بەرلەوەی کلیک لەسەر ئەم وێنە تازەیە بکەین، دەبێت بگەڕێینەوە بۆ چەمکی سوپا و پڕۆسەی نوێنەرایەتی! سوپا لە عیراق نوێنەرایەتی کێ دەکات؟ سوپا دەزگایەکی مەدەنی و بەمۆدێرنکراوە! یان سوپا کۆمەڵگەی عیراقی، کەرت و وێنە کۆمەڵایەتییەکانی گرێداوە بە پەیکەری سەربازی خۆی! دیارە سوپا وەک دەزگا، بیرۆکراتیەت و سیمبوڵی دیسپلینکردن بە میتۆدێکی کۆمیدی لە عیراق لەدایک دەبێت. دواتر جەنەڕاڵ و بکەرەکانی ناوی دەبن بە دەستەبژێری سیاسی، رێسا و کەلتوری سیاسی بەرهەمدەهێننەوە؛ تەنانەت ئەم دۆخە بەرەو ئەوە دەڕوات سیستمی سیاسی بگۆڕن، پاشا لابەرن و جەستەی سیستمی پاشایەتی گڕ تێبەردەن، جمهوریەت لەگەڵ خۆیاندا بهێنن. پڕۆسەی بەمۆدێرنکردن، فراوانکردنی سوپا، بە سەربازیکردنی هەموو کایە و خەیاڵ و کەناڵەکان لەسەردەمی بەعسدا دەگاتە لوتکە! لەڕاستیدا کۆمەڵگەی عیراقی لەسەردەمی بەعسدا تەنها دەیتوانی بەزمانی سەرباز، کەلەپور و فەرهەنگی سەربازەوە گفتوگۆبکات. دەکرێت ئەم کردەیە بە کوشتنی خەیاڵی بەمەدەنیکردنی سوپا و سەرباز لە نێو بونیادی دەوڵەتدا وێنا بکەین. کوشتن بە واتای ئەوەی لەنێو جەستە و پەیکەری "هاوڵاتی" سەرباز و سیمبوڵەکانی سوپا جێگیربکەیت و هەموو دەرفەتێکی مەدەنیبوونی لێ بستێنیتەوە. تێکەڵکردنی حەشدی شەعبی بە سوپای عیراقەوە هیچ ئەگەرێکی بەدامەزراوەیبوون و بەنیشتیمانی بوون بەدوای خۆیدا ناهێنێت. حەشد و سەربازی عیراقی بە دوو زمانی سەربازی تایبەت، بە دوو دەزگای بیرۆکراتی و دەوڵەتی جیاوازەوە لەگەڵ ئەوانیتردا لە پەیوەندیدان! ئەم دوو ئەکتەرە خاوەن دوو پانتایی جیاوازن! هەریەکەیان نوێنەرایەتی کەلەپور و مێژوو و خەیاڵێکی لەیەکتر دابڕاو دەکەن. حەشدی شەعبی لەنێو دامەزراوەی سەربازی عیراقدا ناهێڵێت ناسنامە مەزهەبی و سەروو دەوڵەتییەکەی کاڵ بێتەوە، لەناو جەستەی سوپادا بتوێتەوە! لەڕاستیدا حەشد وەک ئۆردەر و هەندەسەی سەربازی بە هیچ ناوەندێکی عیراق نابەسترێتەوە! جوڵە و هەڵبەز و دابەزینەکانی لە دەزگا ناوەکییەکانی عیراقەوە بەرهەم ناهێنرێت؛ ئەم هێزە بە ناوەندێکی تر و خانەیەکی سیاسی دەرەکی بەستراوەتەوە و جوڵەکانی دیاریدەکرێن`

+ پەری مامەسێنی  چارەسەرنەکردنی کێشەی بێ ئاوی دۆسێیەکی بێ پلانە، کەحکومەتی ھەرێم ساڵانێکە ناتوانێت کۆتایی پێ بێینێت، کە پێداویستیەکی گرنگی ڕۆژانەی خەڵکە. ساڵانە لەگەڵ هاتنی وەرزی هاویندا بەشێکی زۆری گەڕەکەکانی ناو شار و ناحیەکانی دەوربەری هەولێر توشی قەیرانی بێ ئاوی دەبن بۆ ماوەیەکی درێژ. هەرچەندە ئەمساڵ بەبەراورد بەساڵانی ڕابردوو ڕێژەی باران بارین زیاتر بووە. دەتوانین بڵێین بەڕێژەی سێ هێندەی ساڵی ڕابردووبوو.  ئەمساڵیش تەنها لەسنوری پارێزگای هەولێر، ڕێژەی بارانبارین لەسەرەتای زستان تاکو مانگی سێی ئەمساڵ، کۆی باران بارین بەملم  ٧٤٧.٤ بووە، بەبەراورد بەساڵی ڕابردوو کەڕێژەکەی ٢٨٢.٦ بوو. واتا جیاوازی باران بارینی ئەمساڵ لەگەڵ پار ساڵ بەملم ٤٦٤.٨ زیاتربووە، بەڵام بەهۆی نەبوونی بەنداوی پێویست ڕێژەیەکی زۆری باران و ئاوی ژێر زەوی بەفیڕۆچووە.   بەنموونە، ئەمساڵ ئاوی بەنداوکان لە ٪۳۰ ڕێژەکەی زیادی کردووە .دووبار ئەم کێشەیەش بۆ کەمتەرخەمی حکومەت دەگەڕێتەوە، کەناتوانێ بەنداوی پێویست دروستبکات. تا لە زستان ڕێژەیەکی زۆر ئاو گل بداتەوە. تا هەموو ساڵێک هەمان کێشەو قەیرانی بێ ئاوی سەرهەڵنەداتەوە و هاوڵاتیان شار بێ ئاونەبن، بۆیە گرنگەو دەبێت ئەو دۆسێیە ئامانجی ستراتیجی لە پێشینەی ئیدارەی پارێزگا بە تایبەت و حکومەتی ھەرێم بێت بۆ بنیاتنانی چارەسەری یەکجاری کێشەی بێ ئاوی لەناو ھەولێر و ھەرێمی کوردستان بەگشتی.