توڵڤەکرنا عەشائیری جهێ دادگەهێ
2019-06-17 08:51:51
عەدنان زێباری
وەکی دیارە هەر وەڵاتەک خودان یاسایێن تایبەتە ب خو ، ئەڤ یاسایە دهێت دانان بو هەمی تاکێن وەڵاتی وەکی ئێک جێبەجێ دبیت بێ جوداهی ، هەبونا یاسایێ سنورەک دهێت دانان بو هندێ خەلکەک سنوران دیڤ حەز و ئارەزویێن خوە نەبەزینت ، چ کەسەک یاسایێ بلندتر نیە بەلکی یاسا هەمیان بلندترە ، دڤێت هەر سەر ئاستێ تاکە کەسی هەتا دگەهیتە عەشیرەت و لایەنێن سیاسی و دەسەڵات رێزێ لێ بگرن ، یاسا دهێت دانان بو چارەسەریا هەر کێشەکێ ناڤا کومەڵگەهی بو هندێ یەکسانی و دادپەروەری هەبیت ، هەر کەسێ ناکوک رێکا دادگەهێ بگەهیت مافێ خوە .
دڤێت یاسا و بریار بهێت دەرکرن دیڤ ژینگەهێ هەر وەڵاتەکێ ، ڤێت جێ و دەم بهێت رەچاڤ کرن ، بو نمونە روژهەڵاتا ناڤین گشتی ژینگەهەکێ جودا هەیە ژ ئەوروپا ، تێگەهشتن و پەروەردە و کلتورێ خەلکی جودایە ، عێراق گشتی کە کوردستان بەشەکێ لێ ژ وەڵاتەکێ عەشائیری پێک هاتیە ، یا خراب و مەترسی لێرە ئەوە کە دەمارگیریا عەشائیری روژ ب روژ بەرەڤ زێدەبونە ، وەکی چەوا دەمارگیریا ناڤچەگەری و حزبی و نەتەوەیی هەیە ، ئەنجامێ وێ دەرکەفتنا کەرب و کین و دووبەرەکی یە .هەر کەس خوە و عەشیرەتا خوە پیروزتر دزانیت ژ عەشیرەتا دیکە ، زوور جار دەمێ کێشەکێ دێ کەسانەک بریارێ سەر کەسەکێ دی دەت و بەرگریێ ناحەقیێ دکەت ، بێ بەرێخودانا راستی و نەراستیا مروڤی و بێ هەڵسنگاندنا مروڤی سەر کریارێن وی نەک سەر ناڤ و نازناڤێ وی کە ب تنێ ئەڤ پاشگرە بو ناسینا هەڤدوە و نەزێدەتر ، ئەڤێ وەکریە کە پەیوەندیێن کومەڵایەتی تا ئاستەکێ خراب تێک بچن.
زوور جار نەبونا یاسایەک یان نەجێبەجێکرنا یاسا و بریارێن وێ کێشە درووست کریە ، ریدانێن مەزنتر دیڤ دا هاتینە کە کونترولکرنا وێ زحمەتە ، تایبەت وی دەمی دەمێ کەسێ مافخاری هەست دکەت مافێ وی وەکی پێتڤی دەست نەهاتیە ، ئاها ڤێرە لادان یاسایێ دەردکەڤیت ، کەسەکە خو هیڤیا دادگەهێ ناگریت ، زوور جار ڤێرە دەستێ عەشائیری پتر دیاردبیت ئەویش خزم و کەسێن عەشیرەتێ رادبن ب توڵڤەکرنێ دژی لایەنێ بەرامبەر خو ئەگەر تاوانبارێ سەرەکی نەبیت ژ بەر هندێ زوور جار باب و برا و خزمێن نزیک دبن قوربانی ، زوور جار خەلک ب دەستێ خو دێ داخازا ماڤێ خوە کەت کە بستینت یان توڵێ ڤەکەت ئەڤەش نەچارەسەریە بەلکی ب ڤێ دێ کێشە مەزنتر بیت و دێ بیتە دارستان کە هەر کەس حەزا خوە پەلەمارا کەسەکێ بدەت ، یا هەمیێ خرابتر زووربەیا جارا کەسێن بێ گونەه دبن قوربان و کەسێ تاوانبار خلاس دبیت ، ب ڤێ رەفتاری وەکی بەرێ دێ بیتە روژ روژا کەسێن ب هێز چونکی رولێ حکومەت و دادگەهێ دیار نامینت ، یان دشێین بێژین بریارا عەشیرەتێ جهێ بریارێن دادگەهێ دگریت ، ئەڤە تایبەت مەسەلێن تاوانێن مەزن وەکی کوشتنێ دیارن کە هێدی هێدی بەرەڤ زێدەبوون دایە ، ئەڤە مەترسیەکا مەزنە ناڤا وەڵاتی هەیە کە وەڵات بەرەڤ پاشڤە دچیت هەمی لایەنان ، وەڵات دبیت وەڵاتەکێ فاشل و پری کێشەیێن بێ چارەسەر .
ڤان چەند روژێن بوری ناڤا هەرێما کوردستان دەهان حالەتێن مەترسی یێت کوشتنێ درووست بینە ، زوور ژ وان حالەتا سەر تشتەکێ زوور بچیک بووە یان حالەتێ توڵڤەکرن رێکا عەشائیری زێدەبوون دایە ، ڤێرە خەلکەک لاوازیا رولێ حکومەتێ دەرفەت دبینن کە ب ساناهی دەست درێژی بکەن سەر بەرامبەر ژ بەر هندێ ئەڤە ئەنجامە بەرهەم دهێت ، ئەرکێ حکومەتە کار بکەت بو کێمکرنا تاوانان و تاوانبارێ راستەقینە بدەت دادگەهێ و سزایەکی هەژی سزا بدەت
ئەڤرودا دەرخستن و جێبەجێکرنا بریارا سێدارەدان بو کەسێن بکوژ باشترین چارەسەرە ژ دوو لایاڤە مفا هەیە
ئێک :دێ تاوانبار گەهیت مافێ خوە نە زێدەتر و نە کێمتر ب هەمان وی سزایێ ئەنجام دایی ، ب ڤێ دێ مالباتا خەدر لێ کری بێ دەنگ و رازی بیت ، هەر کەس دێ هیڤیا یاسایێ بیت ب ڤێ دوژمنداری درووست نابیت
دوو: دێ تاوانێن ناڤا کومەڵگەهی بەرەڤ کێمتر چن ، دیسان دەستێ عەشائیری و کەسێن ب هێز بەرەڤ پاشڤە چیت ژ ترسا یاسایێ ، چونکی ئەڤ کەسێ بکوژ دێ بیت وانەک بو هندێ کەسێ دی ساناهی دەست درێژ نەکەت کوشتنا خەلکی