د. جەبار قادر دەسەڵاتی سیاسی لە عێراق بەرەو سیستەمێکی مەزهەبی تەواو هەنگاو دەنێت. لابردنی عادل عەبدولمەهدی بە فیکەیەکی سیستانی جەوهەری ڕاستەقینەی ئەم دەسەڵاتەی بۆ هەموو لایەک دەرخست. ئێستا هەموو کەسێک دەزانێ نە دەستور و نە ئەنجومەنی نوێنەران و نە هەموو دامەزراوەکانی تری دەوڵەتی عێراق بەرگەی یەک قسەی سیستانی ناگرن. گروپە سیاسییەکانی شیعەی عێراق لە یەکەم ڕۆژەوە لە دوای ڕووخانی ڕژێمی سەدام حوسێن خەونیان بەم ڕۆژەوە دەبینی، بەڵام دەیانزانی ئامادەیی سوپای ئەمریکا لە عێراق و هەڵوێستی سوننە و کورد کۆسپن لە بەردەم ئەم خەونەیان. ئەمریکا خوا خوای بوو بکشێتەوە و لە کۆتاییدا سوپاکەی کشانەوە، سوننەش بە هۆی ناواقیعییەتی سیاسی و توندڕەوی ناسیۆنالیستی و مەزهەبییەناوە شارەکانیان وێران کران و پێگەیان بە تەواوەتی لاواز بووەو ئەمڕۆ کۆمەڵێ هەلپەرست و خۆفرۆش نوێنەراتییان دەکەن. هەرچی کوردە خۆی بە هاوپەیمانی شیعەی ستەملێکراو دادەنا، تا کارەساتەکانی ١٦ ئوکتۆبەری ٢٠١٧ قەومان و حەسەن پلایس و ئەبو عزرائیل و هەموو هاوپیشە دڕندەکانیان هاوپەیمانەکەی دوێنیان هەتک کرد. لە ٢٠٠٣ەوە زۆر جار ئەمەم وتووە، کە گەورەترین هەڵەی سیاسی بەرپرسانی کورد هاوپەیمانیان بوو لە گەڵ ئیسلامی سیاسیدا. هەمیشە وەڵامیان ئەوە بووە، کە کەس لە گۆڕەپانەکە نەبوو لەوان زیاتر. ئەمە دیوێکی ڕاستییەکانە، دیوەکەی تری ئەوەیە کە ئەوان لە هەڵپەی بەدەستهێنانی دەستکەوتی بەپەلە و کاتیدا لە بەر پێی خۆیان زیاتر هیچیان نەدەبینی. گەلێ جار لە شیعەکان زیاتر بە سیستانی و پیاوانی مەزەبیدا هەڵیاندەدا، تا وای لێهات کەس نەوێرێ ناسکترین ڕەخنە لەوەی لە مەرجەعییەتی شیعەوە کردیان بە مەرجەعییەتی ئاینی. تەلەفزیۆنی فەرمی دەوڵەتی "عێراقی فیدیراڵ و پاڕلەمانی" دروشمی "مرجعییەتی نیشتمان"ی لە سەر شاشەکەی داناوە. ئەوەی کاربەدەستانی ئاخوندی ئێران لە دەستوردا جێگیریان کردووە و بەسەر خەڵکی ئەو وڵاتەدا سەپاندوویانە، سیستانی و لایەنگرانی دەیانەوێ لە سێبەری دەستورێکی دیموکراتیدا بەسەر گەلانی عێراقدا بیسەپێنن. ڕێژەی شیعە لە عێراق لە بەرامبەر مەزەب و ئاینەکانی تر بەو جۆرەی ئێران نیە، بۆیە ئەمان دەیانەوێ لەدەرەوەی ڕێکاری دەستوری ئەو کارە ئەنجام بدەن. جێبەجێ کردنی خواستەکانی سیستانی بێ بەرگری کورد و سوننە وا دەکات دەسەڵاتی مەزەبی ببێتە دێوەزمەیەک کەس نەتوانێ لە بەرامبەریدا خۆی پێ بگیرێت. چەوسانەوەی نەتەوەیی و مەزەبی کورد ئەوەندەی تر پەرە دەستێنێ. عەرەبی شیعە لە دژی کورد هەمیشە زمانی هاوبەشیان لە گەڵ حعەرەبی سوننەدا هەیە و دەبێ. هەستی توندڕەویی ناسیۆنالیستی بەرامبەر کورد لە لای عەرەبی شیعە هیچی لە عەرەبی سوننە کەمتر نیە، ئەگەر زیاتر نەبێت. بە کورتی و کوردی ڕۆژانێکی ڕەش چاوەڕوانی کورد دەکات لە باشووری کوردستان، ئەوەی لە ١٦ ئوکتۆبەر بینیمان شتێکی ئەوتۆ نابێت لە چاویان. دەبێ کورد بەرگری لە داهاتووی خۆی بکات و شیعەکان لەوە تێبگەیەنێت کە ناکرێت مەرجەعییەتی بەشێک لە دانیشتوان بڕیار لە سەر چارەنووسی هەموو خەڵک بدات و بۆ ئەمەش داوا لە نەتەوە یەکگرتووەکان، یەکێتی ئەوروپا و ئەمریکا بکات کە ڕێگری لەم ڕەوتە ترسناکە بکەن.

سالار مەحمود پێشکەشکردنی دەستلەکارکێشانەوەی عادلعەبدولمەهدی، پێشهاتی نوێ دێنێتە پێش. رێکارەکانی کە پێویستە ئەنجومەنی نوێنەران بیگرێتە بەر لەچواچێوەی دەستوردا دەبێت. بەڵام دەستور ئاماژەی نەکردوە بە چۆنێتی مامەڵە کردن لەگەڵ دەستلەکارکێشانەوە. تەنیا حاڵەتی چۆڵبونی شوێنی سەرۆک وەزیران بەهەر هۆکارێک بێ و لێسەندنەوەی متمانە لەلایەن پەرلەمانەوە دیاریکراوە. لە پەیڕەوی ناوخۆی ئەنجومەنی وەزیرانیشدا ئەم حاڵەتە ئاماژەی پێ نەکراوە. سەرۆک وەزیران دەستلەکارکێشانەوە پێشکەشی پەرلەمان دەکات. لەدەستلەکارکێشانەوەکەیدا پێ دەچێ داوای بەخشین (ئیعفا) بکات لە سەرۆکایەتیکردنی قۆناغی کاربەڕکردنیش،پەرلەمانیش پەسەندی دەکات و بڕیارەکەی پەرلەمان ئاراستەی سەرۆک کۆمار دەکرێت، سەرۆک کۆمار بەپێی مادە(۸۱) لەدەستوری هەمیشەیی دەسەڵاتەکانی سەرۆک وەزیران لەکاتی چۆڵبونی (خلو)ی پۆستەکە مومارەسە دەکات. سەرۆک کۆمار لەماوەی پانزە رۆژدا کاندید بۆ پۆستەکە پێشکەشی پەرلەمان دەکات. ئەم رێکارەش بەپشت بەستن بەمادە(۷٦)ی دەستور ئەنجام دەدرێت. پاشان سەرۆک وەزیرانی نوێ ناوی وەزیرە نوێکان پێشکەشی پەرلەمان دەکات بۆ پەسەندکردن ئەشێ چەند وەزیرێک لەشوێنی خۆیان بمێننەوە. لەهەموو حاڵەتێکدا حکومەتەکە کاتی و کار بەڕێکەر دەبێ تا هەڵبژاردنی داهاتوو. گفتوگۆی جیاواز لەلایەن شارەزایانی بواری دەستور لەم بارەیەوە دروست دەبێت. بابەتی کوتلەی زۆرینەو دیاریکردنی کاندیدی نوێ مشتومڕی تر دروست دەکەن. پەرلەمان لەماوەی کەمتر لەمانگێکداو لەژێر فشاردا یاسای هەڵبژارن و یاسای کۆمسیۆنی نوێ پەسەند دەکەن. لەو چوارچێوەیەدا کاتی هەڵبژاردنی ئایندە لەلایەن پەرلەمان و بەهەماهەنگ لەگەڵ سەرۆک کۆمار دیاری دەکەن. سەقفی ئەم کارەش شەش مانگ زیاتر ناخایەنێ. مەرجەعیەت لەدواین پەیامیدا بەتەواوی بێ ئومێدی لە چارەسەری دۆخەکە لەلایەن حکومەتی ئێستاوە راگەیاند و پەرلەمانی هاندا بۆ کارکردن بە میکانیزمێکی تر لەو متمانەیەی بەحکومەتی دابوو. ئەم پرۆسەیە بەم رێکارانەش هێشتا ئاسان نیە، چونکە ئەم بەشێکە لە داخوازی خۆپیشاندەران نەک هەمووی. خۆپیشاندانەکانیش تا بەدیهاتنی داخوازیەکانی تریان کۆتایی نایەت. لەهەمانکاتدا لەپەرلەمانەوە ئاڵۆزی نوێ دروست دەبێ چونکە داواکاری لادانی سەرۆکی پەرلەمانیش دەبێتە بابەتێکی گەرم. زیاد لە کوتلەیەک پلانێکی لەو جۆرەیان هەیە. کوردستانیش زۆنگێکی دابڕاو نییە لە کاریگەریەکانی ئەو رووداوانە، نزیکترینیان بە رۆیشتنی عادل عەبدولمەهدی کورد دۆستێکی بێ دەسەڵاتی لەدەستدا. پرۆسەی رێکەوتنی نێوان هەرێم و بەغداش کەوتە ئایندەیەکی نادیارەوە.

دڵشاد ئەنوەر  دەست لەکارکێشانەوەی عادل عەبدولمەهدی سەرۆک وەزیران کۆتایی گەمەکە نیە، هەروەک کۆتایی هاتنی خۆپیشاندان دوای کشانەوەی عەبدولمەهدی، یانی رۆیشتنە ماڵەوە بێ دەستکەوت، بەڵام بەردەوام بوونی، شتی تر و دەستکەوتی گەورە تر بەدوای خۆیدا دێنێت، کە ئەو دەستکەوتانە کاریگەریشیان لەسەر هەرێم دەبێت. عادل عەبدولمەهدی رووکاری پێشەوەی حیزبە گەندەڵەکانی عێراق بوو، رووکاری پێشەوەی ئەو وڵاتانەیە کە دەست لە کاروباری نێوخۆیی عێراق وەردەدەن، بۆیە خۆپیشاندەرانیش کاتێک دروشمی "نرید الوگن" یان بەرز کردبوویەوە، دەیانزانی شەرەکەیان لە عەبدولمەهدی گەورەترە. ئەوان بەهەموو هێزێکیان لە پشت عەبدولمەهدی بوون، یاخود بە واتایەکی تر، عەبدولمەهدیان کردبووە واجیهە و خۆیان لە پشتەوە دیفاعیان لێدەکرد. شکانی عادل عەبدولمەهدی یەکسانە بە شکانی چی حیزبی کلاسیکی و گەندەڵی عێراق، کە واجیهەی حیزبە گەندەڵەکانی عێراق تێکشکێنرا، ئیتر نۆرەی حیزبەکان خۆیانە! تەحەدیات و شەری گەورەی بەردەم خۆپیشاندەران لەمەودوایە، گەر خۆپیشاندەران بەردەوام بن، حیزبەکانیان تێکشکاند و یاسای هەڵبژاردن و رێوشوێنەکانی هەڵبـژاردنیان گۆڕی، ئەوا دوای عادل، نۆرەی تێکشکانی حیزب و بڕینی دەستی دەرەکی دەبێت. بە تێکشکانی حیزب و بڕینی دەستی دەرەکی، یانی بە دامەزراوەبوونی دام و دەزگاکانی عێراق، یانی تەحقیق بوونی ئامانجی "نرید الوگن"، چونکە لێرەوە بریار لە دەستی حزب دەردەهێنرێ، لێرەوە بریار دەگەرێتەوە بۆ جەماوەر. بێگومان هەرێم بەشێکە لە عێراق، مەعقول نیە بەغدا بۆ بە دامەزراوەیی بوون هەنگاو بنێت، کەچی لێرە بریار بەدەست کاک فڵان بارزانی و کاک فیسار تاڵەبانی بێت! بۆیە گەر بەغدا هەنگاو بۆ بە دامەزراوەیی بوون هەڵبگرێ و خۆپیشاندەران گەیشتنە ئامانجەکانیان، ئەوا هەرێم کە بەشێکە لە عێراق، کاک فڵان و فیسان ناتوانن بەردەوام بن لە دەمڕاستی کردنی هەرێمێکی نادامەزراوەیی لە عێراقێکی دامەزراوەییدا، بۆیە بەردەوامبوونی خۆپیشاندانەکان لەمەودوا بۆ داهاتووی هەرێمیش گرنگ دەبێت

عەلی باپیر به‌بۆنه‌ی به‌ره‌نگاره‌بوونه‌وه‌ی توند‌وتیژیی دژی ئافره‌تان، حه‌وت كورته‌ سه‌رنج ده‌خه‌ینه‌ڕوو: یه‌كه‌م: توندوتیژیی له‌هه‌ر كه‌سێكه‌وه‌ بێ‌ و، دژی هه‌ركه‌سێك بێ، بگره‌ دژی ژیاندارانیش، سیفه‌ت‌و ڕه‌فتارێكی دڕندانه‌ی قێزه‌ونه‌‌ و، له‌ئیسلام دا به‌سته‌م‌ و تاوان داده‌نرێت. دووه‌م: به‌ڵام پێم وایه‌ به‌كارهێنانی وشه‌ی سته‌م (ڤُلْم) ڕاستتره‌ له‌وشه‌ی توندوتیژیی، چونكه‌: 1. له‌هیچ كاتێكدا‌ و، به‌هیچ پاساوێك سته‌م (ڤُلْم) ڕێی پێنادرێ، به‌ڵام جاری وایه‌ توندوتیژیی ڕه‌وایه‌، بۆ وێنه‌: توندیی‌و زبریی به‌رانبه‌ر دوژمنانی شه‌ڕ فرۆش. 2. ده‌ستدرێژیی بۆسه‌ر ئافره‌تان‌ و مافه‌كانیان، زۆر جاران له‌شێوازی نه‌رم‌و نیان‌و سابوون له‌بنی پێدان‌و، فریوداندا، به‌رجه‌سته‌ ده‌بێ‌ و، پێشینانیش گوتوویانه‌: (چ گورگ بتخوات، چ سوار بتبات)، ئنجا وشه‌ی زوڵم هه‌ردووك حاڵه‌ته‌كه‌ ده‌گرێته‌وه‌، به‌ڵام (توندوتیژیی) ته‌نیا حاڵه‌تی یه‌كه‌م‌ و، ئاشكراشه‌ قوربانییه‌كانی حاڵه‌تی دووه‌م، زۆر زیاترن، بگره‌ (توندووتیژیی) یه‌كه‌ش، زۆرجاران ده‌رهاویشته‌ی حاڵه‌تی یه‌كه‌مه‌، واته‌: به‌نه‌رم‌و نیانیی‌و شه‌یتانانه‌ فریودانی ڕه‌گه‌زی مێ! سێیه‌م: له‌ ئیسلام دا به‌زۆر شێواز داكۆكیی كراوه‌، له‌ پاراستنی ماف‌ و كه‌سایه‌تیی ئافره‌ت‌ و، ڕێز لێگرتنی، چ ڕۆڵه‌ بۆ دایكی، چ مێرد بۆ ژنی، چ باب بۆ كچی‌ و، ئایه‌ت‌و فه‌رمووده‌ له‌و باره‌وه‌ زۆرن. چواره‌م: بۆ چاره‌سه‌ری سته‌مكردن له‌ ئافره‌تانیش ــ ئه‌گه‌ر بویسترێ ته‌نیا شیعار نه‌بێ ــ پێویسته‌ هۆكاره‌كانی بنبڕ بكرێن، كه‌ زۆر‌و جۆراو جۆرن، وه‌ك: 1. بوونناسیی‌و تێڕوانینی سه‌قه‌ت‌و پووچی ته‌نیا به‌ماددیی دانانی ژیان‌و، به‌ئاژه‌ڵ ئه‌ژماركردنی ئینسان‌و، به‌ كاڵا‌و ئامڕاز سه‌یركردنی ئافره‌ت‌و، ته‌نیا وه‌ك مێینه‌ سه‌رنجدانی! 2. سیستمی دواكه‌وتووانه‌ی كۆمه‌ڵگا، له‌بواری دینداریی‌و دنیا داریی دا! 3. پشتگوێ خستنی په‌روه‌رده‌یه‌كی هاوسه‌نگ‌و گشتگیر بۆ جه‌سته‌‌و ڕووح‌و عه‌قڵ‌و عاتیفه‌‌و.. هتد، كه‌ سه‌ره‌نجام زۆرێك له‌ منداڵه‌كان كه‌سایه‌تییان به‌شێوه‌یه‌كی كاریكاتێریی ده‌بێ! 4. حوكمڕانیی‌و ئیداره‌دانی میزاجییانه‌‌و قۆرخكارانه‌ی، دوور له‌ دامه‌زراوه‌یی‌و یاسا سه‌روه‌ریی‌و، مرۆڤ‌و هاووڵاتیی پێوه‌ریی‌و، سه‌ره‌نجام قڕیی‌و پڕیی‌و چینایه‌تیی‌و خۆشگوزه‌رانیی سته‌مكارانه‌‌و، ئیستغلال كردنی خه‌ڵك به‌تایبه‌ت ڕه‌گه‌زیی مێ! پێنجه‌م: به‌دڵنیایی ئه‌ركی كۆتایی هێنان به‌ سته‌مكردن له‌ ئافره‌ت، وێڕای حكوومه‌ت‌و كۆمه‌ڵگا‌و لایه‌نه‌ سیاسییه‌كان‌و ڕێكخراوه‌كان، به‌شێكی گرنگیشی ده‌كه‌وێته‌ سه‌ر خودی ئافره‌تان، به‌تایبه‌ت له‌و ڕووه‌وه‌ كه‌ هه‌وڵبده‌ن وه‌ك مرۆڤێكی سه‌نگین‌و به‌ حورمه‌ت ده‌ربكه‌ون، نه‌ك مێینه‌یه‌كی ته‌ماع تێكراو، وه‌ك خوا فه‌رموویه‌تی: [یُدْنِینَ عَڵیْهِنَّ مِن جَڵابِیبِهِنَّ ۚ ژَٰلِكَ أَدْنَیٰ أَن یُعْرَفْنَ فَڵا یُۆْژَیْنَ] اڵاحزاب ــ59ــ. واته‌: با (ئافره‌تان) چار شێوه‌كانیان له‌خۆیانه‌وه‌ بپێچن، ئه‌وه‌ نزیكتره‌، كه‌ بناسرێن‌و ئازار نه‌درێن (واته‌: بناسرێن كه‌ به‌ حه‌یا‌و حورمه‌تن‌و، هی ته‌ماع تێكران نین). هه‌روه‌ها هه‌وڵی زیاتر خۆپێگه‌یاندنیان بده‌ن، له‌ڕووی ئیمان‌و عیباده‌ت‌و ڕه‌وشت‌و ئاكاری به‌رز‌وپه‌سه‌ند‌و، شاره‌زایی‌و زانسته‌وه‌، نه‌ك چه‌قی گرنگیی پێدانیان ته‌نیا ڕواڵه‌ت‌و جه‌سته‌یان بێ‌و، هه‌ندێك كه‌سی نه‌فس نزم، ته‌نیا وه‌ك مێینه‌یه‌كی بووكه‌ شووشه‌ ئاسا، مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا بكه‌ن! شه‌شه‌م: پێویسته‌ چاوێكی جیددیی به‌ سیاسه‌تی كه‌ناڵه‌كانی ڕاگه‌یاندن دا بگیڕرێته‌وه‌، كه‌ زۆریان ڕه‌واج به‌كلتووری هه‌ڵگێرانه‌وه‌ی كوڕان‌و كچان له‌باب‌و دایك‌و خێزانیان ده‌ده‌ن‌و، سه‌ره‌نجام تووشی هه‌ڵه‌ و لادان ده‌بن‌ و باجه‌كه‌یشی ده‌ده‌ن! حه‌وته‌م: خۆزگه‌ ئه‌وانه‌ش كه‌ به‌قسه‌ قوڕ بۆ مه‌زڵوومیه‌تیی ئافره‌تان ده‌پێون، كه‌چی ڕوانینیان بۆ ئافره‌ت وه‌ك ڕوانینی دڕنده‌یه‌ بۆ نێچیر، واز له‌و نیفاق‌و دوانه‌تیی (إِزدواجیه‌)ه‌ بهێنین، كه‌ (له‌گه‌ڵ گورگ گۆشت ده‌خۆن‌ و، له‌گه‌ڵ مه‌ڕیش دا شین ده‌گێڕن) به‌بێ شه‌رم كردن له‌خوا‌و حیساب كردن بۆ خه‌ڵك! له‌ كۆتاییش دا ده‌ڵێم: هه‌رگیز پیاوی مسوڵمانی جوامێر، ئیمان‌و ویژدانی ڕێی پێناده‌ن غیره‌ت‌و ئازایه‌تیی خۆی له‌گه‌ڵ ژنه‌كه‌یدا تاقی بكاته‌وه‌‌و، ئازاری بدات، به‌ڵكو هه‌ركات "پاش قۆناغه‌ شه‌رعییه‌كان" دڵنیابوو پێكه‌وه‌ ناژین، پیاوانه‌‌و شه‌رعییانه‌ ده‌ستبه‌رداری ده‌بێ، وه‌ك خوای میهره‌بان‌و كارزان فه‌رموویه‌تی: [فَإِمْسَاكٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْڕیحٌ بِإِحْسَانٍ] البقره‌ ــ229ــ. عـه‌لی بـاپــیـر

هونەر تۆفیق دامەزرێنەرە سەرەکیەکانی یەکیتی نیشتمانی کوردستان هیچیان لەژیاندا نەماون . هاوکات سەردەمی سەرکردەی ڕابەریش لە هەرێمی کوردستاندا لەگەڵ مەرگی ئەواندا ڕوو لەتەواوبوونە ، نەوەیەکی تر لە دەرەوەی سەردەمی ڕابەرایەتی دروست بووە . نەوەی ڕابەری حیزب و شۆڕش لەگەڵ کاریگەریەکانی شۆڕشی چەپ و سۆسیالیزم و مارکسیەوە ، بەرهەمی ناکۆکیەکانی هەردوو بلۆکی خۆرهەڵات و خۆرئاوابوون . بەڵام ئەم نەوەیەیان بەرهەمی کۆمەڵێک ناکۆکی ئەم سەردەمەن کە بەرژەوەندیەکانی نەوت و دابەشبوونەکانی شیعەگەرایی و سونەگەرایی لەناوچەکەدا لەنێوان دەوڵەتانی تورکیا - ئێران و سعودیەدا فێری سیاسەتی کردوون . ئەم نەوەیەیان ، نەوەی ئایدۆلۆژیا و مەزهەبە شۆرشگێریەکان نین ، بەڵکە نەوەی چۆنیەتی ئیدارەدانی ناکۆکیەکانن لەناو بەرژەوەندیە ئیقلیمی و نێوخۆیەکاندا . لەم ئەجوائەدا یەکێتی نیشتمانی لەناو دوو جۆر قەیراندا بەنیازی کۆنگریە ( هەرچەندە لەباشترین حاڵی گونجاندا ڕەنگە دوابخرێت بۆ مانگی شەشی ساڵی داهاتوو و لەیادی دامەزراندنی یەکێتی دا ئەنجام بدرێت ) قەیرانی یەکەم : نەمانی دەستەی دامەزرێنەرە کە ئەوان شارەزای هەموو قۆناغە فیکری و سیاسیەکانی ئەو حیزبەبوون و دەیانتوانی دەرچەی سیاسی بۆ بنەبەست بوونی فیکر لەناو حیزبەکەیاندا بدۆزنەوە . قەیرانی دووەم : کێشەی شوێنگرەوەکانی نەوەی دامەزرێنەرە . لەنێوان بەرەی کوڕانی دامەزرێنەر و کوڕانی دامەزرێنراودا ، پرسی کێ خاوەنداریەتی حیزبەکە بکات لەپێشترە لە قەیرانی یەکەم . نەوەی دامەزرێنەر کە لە کۆنگرەدا بە فیعلی قۆناغی دوای تاڵەبانی دەستپێدەکەن وەها دەردەکەون تێڕوانینیان تاڵەبانیانە ( هێڵی گشتی ) بێت لەناو حیزبەکەدا . هێڵی گشتیش وەک تەنیا کوتلەی بەمیرات ماوە لەو حیزبەدا کە لە نێوان کۆمەڵە و شۆڕشگێڕاندا تاڵەبانی باوک خۆی پێ دەپاراست لە کۆتلەکاریەکانی ناو یەکێتی ، ئەمڕۆ نەوەکانیشی بەزیندووکردنەوەی ئەو هێڵە هەم خۆیان لە کوتلەکان دەپارێزن و هەم واریسکردنی تاڵەبانیزمە بۆناو خۆیان . لە فەزای ئامادەکاریەکانی ئەو کۆنگریەدا داهاتووی ئەو حیزبە بە بوژانەوەبێت یان پوکانەوە لە ئێستاوە دەردەکەوێت . لەگەڵ ئەوەدا فرسەتێکی لەباریان بۆڕەخساوە بە نەمانی بکەرە کاریگەرەکانی حیزب کە ئاڕاستەیان بگۆڕێت ، بەڵام مەترسی حیزبە نەیارە مێژوویەکەشیان لەسەرە کە نایەوێت بەو ئاستەش بوژانەوەیان ڕووبدات کە ببنەوە بە ڕکابەری سەرەکی بەردەمیان . بۆیە لەچاو کۆنگرەکانی دیکەی ئەو حیزبەدا ئەمەیان قورسترین کۆنگرەیان دەبێت کە مان و نەمانیانی پێوەبەندە .

مەریوان وریا قانع عێراق بەرەو دۆخێکی سیاسیی تەواو ناجێگیر و ترسناک دەڕوات و ڕووی لە نادیار و تاریکیەکی گەورەیە. پێدەچێت پەنابردن بۆ توندتویژیی ببێتە ئامرازی ژمارە یەک و ھەرە سەرەکیی ئەو پەیوەندییەی کە خۆپیشاندەرانە ناڕازییەکان بەو نوخبە حوکمڕانەوە گرێئەدات، کە لە قۆناغی دوای کەوتنی ڕژێمەکەی سەدام حوسەیندا دەسەڵاتی گرتۆتەدەست. عێراق ئەمڕۆ سەرزەمینی دەیان قەیرانیی گەورە و ھەمەجۆرە لە پێشە ھەمووانیشەوە : یەکەم: گۆڕانی دەوڵەتە بۆ موڵکی شەخسیی ئەو نوخبەیەی کە زیاد لە پازدە ساڵە حوکمڕانە. ئەم بە موڵکایەتیکردنەی دەوڵەت ھاوشانە بەدروستبوونی چەندەھا ھێز و میلیشیای چەکداریی، کە ھەندێکیان سەر بە کەسایەتیی و پارتی سیاسیی و دینییە ناوخۆکانە، ھەدنێکی تریان لەدەرەوەڕا دروستکراون دەست و پەنجەی وڵاتانی ئیقلیمی ئاراستەیان دەکات. ئەم میلیشیایانە وەک سوپای تەریب و خاوەن ھێزی گەورە ئامادەن و بەمەش یەکێک لە سەرەکیترین ئەو پرنسیپانەی دەوڵەتان دەکات بە دەوڵەت وێرانکردوە: پرنسیپی مۆنۆپۆڵیکردنی مافی بەکارھێنانی توندوتیژیی شەرعیی و کۆکردنەوەی ئامرازەکانی توندوتیژیی لە دەستی دەوڵەتدا بە تەنھا. لە عێراقدا نەک تەنھا میلیشیای چەکدار ھەیە، بەڵکو دەیەھا خێڵ و عەشیرەتی چەکداریش ھەیە، کە ھەریەکێکیان دەسەڵاتێکی تەریبیی بە دەسەڵاتی دەوڵەت دروستکردوە. دووھەم: ئەو نوخبە حوکمڕانە لە دوای کەوتنی ڕژێمەکەی سەدام حوسەینەوە سەرقاڵی بە خێزانیکردنی فرەلایەنی دەسەڵاتەکان بووە لەو وڵاتەدا. واتە بە کردەوە خەریکی بونیادنانی سوڵتانیزمێکی خێزانییە تیایدا دەسەڵات بە ویراسیی لەناو کۆمەڵێک خێزان و بنەماڵەی دینیی و سیاسیدا سنوورداربکرێت و زۆرینەی زۆری ھێزە کۆمەڵایەتیی و مەدەنیی و سیاسییەکانی تر لە دەرەوەی بازنە سەرەکییەکانی دەسەڵاتدا بن. سێھەم: بۆ پاراستنی ھەیمەنەی ئەم نوخبە سوڵتانیی و خێزانیی و بنەماڵەیی و دینییە، ئابوریی وڵاتەکە بەشێوەیەکی سیستماتیک بە تاڵان دەبرێت و لە ھەموو جومگەی گرنگەکانیشیدا چەندان میکانیزمی گەورەی گەندەلیی و دزیی و جەردەیی فرەشێوە چێنراوە. بەمەش ئابوریی عێراق و خودی دەوڵەتی عێراقی خۆشی گۆڕاون بۆ بۆ ئابوریی و دەوڵەتی غەینمە. لۆژیکی غەنیمە ھەم بڕێکی گەورەی ئابوریی وڵاتەکە ئاراستە دەکات، ھەم لۆژیکی کارکردن بە دەوڵەت خۆشی. چوارھەم: لە ١٦ ساڵی ڕابردوودا نەوەیەک لە کوڕ و کچی گەنج لەو وڵاتەدا دروستبوون کە جگە لەم سیاسیی و دەسەڵاتدارە گەندەڵانە، جگە لە سیاسەتێکی تائیفیی و دینیی، جگە لە مۆنۆپۆڵکردنی دەزگاکان و سەرجەمی پێگە سەرەکیی و ناسەرەکییەکانی ناو جیھازی بیرۆکراسیی دەوڵەت، شتێکی تریان نەدیوە. ئەم نەوەیە سەرجەمی نەھامەتییە تاکەکەسیی و دەستەجەمعییەکانی خۆیان و چۆنیەتی تێکچونی ژیانیان و ھۆکاریی نائومێدبوونیان ڕاستەوخۆ بە دەسەڵاتی ئەم نوخبە سیاسییە گەندەل و دەسەڵاتدارەوە گرێئەدەن. بۆیە جگە لە توڕەبوون شتێکی تریان نییە بەو دەسەڵاتدارانەی نیشانبدان. پێنجەم: ھەموو ئەو خاڵانەی لە سەرەوە باسمانکرد وایکردوە کێشەیەکی ھێجگار گەورە لە وڵاتەدا دروستبووبێت، کە بە بۆچوونی من لە ھەموو کێشەکانی تر ترسناکترە، ئەویش کێشەی نەمانی متمانەیە لە نێوان کۆمەڵگا و حوکمڕانەکانیدا. ئەم متمانەیە لە ھەموو ئاستێکدا وردوخاش بووە و ھێزێک و کەسایەتییەک نەماوە لەناو ئەو نوخبە حوکمڕانەدا قابیلی متمانە پێکردن بێت. ئەم نەمانی متمانەیەش وادەکاتادا ئاسۆیەک بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان لەئارادا نەبێت. شەشەم: کە متمانە نەما و دڕدۆنگیی و ڕق و لە کۆتاییدا توندوتیژیی بوو بە ئارازی ڕێکخستنی پەیوەندیی نێوان ئەو خەڵکە نائومێد و توڕەیە و دەسەڵاتداران، ئەودەم ھیچ مانایەک بۆ کردەی سیاسیی نامێنێتەوە. ئەوەی لە عێراقدا دەیبینین کۆتایی کردەی سیاسییە وەک کردەیەک بە ھۆیەوە خەڵک ژیانی گشتیی خۆیان بە شێوەیەکی ناتوندتیژ ڕێکبخەن. لە کوێشدا سیاسەت پەکیکەوت و وەک یەکێک لە چالاکییە ھەرە سەرەکییەکانی ئینسان سڕایەوە، لەوێدا دەگەڕێینەوە بۆ قۆناغی بەر لە دروستبوونی سیاسەت، قۆناغی جەنگی گشت دژ بە گشت.

هادی حەمەرەشید 1⃣ لێرە کۆنگرە خاوەنی حیزب ڕێکیئەخات چونکە هەستئەکات ئینتیمای ئەندامەکانی پێویستی بە ئەپدەیت هەیە و دەروێش و موریدان ئەبێت بەیعەت نوێ بکەنەوە، بۆ ئەوەی کە بشزانیت کێ خاوەنی ڕاستەقینەی حیزبە سەیرێکی ماڵ، میوانخانە، باخ و بارەگاکانی کوڕانی بنەماڵە بکە بزانە چۆن جمەی دێت لەکادیر، بزانە چ حەشامەتێك لە بەرپرسی سمۆڵ و میدیەم و لارج و ئێكس و دەبڵ ئێکس و سێ ئێکس لارجیان لەگەڵە! لێرە بنەماڵە گەڕ بە هەمووان ئەکات بۆ ئەوەی کۆنگرە نەبەستن کاتێك کە زانی هێشتا گومانی لەخاوەندارێتی حیزب هەیە، کاتێکیش هەستی کرد دۆخی باشە بەزوویی کۆنفرانسەکانی خوارەوە تێئەپەڕێنێت و خێرا دەرگای کۆنگرە واڵا ئەکات، هەموو کەلێن و کەموکورتییەکان چارە و پینەئەکەن و نەیاران پاکتاو ئەکەن و بە دەروونی ئارامەوە دێنە دەرەوە! لێرە بنەماڵە ئەگەر نەیارەکانی دەرەوەیان تەمبێ کرد، ئیتر بەر ئەبنە خۆیان و کوڕی سەرۆك هۆشیاری توند ئاراستەی ئامۆزاکانیان ئەکەن، سنووریان بۆ دائەنێن و پێ بەپێ ئەیانخەنەوە چوارچێوەی ڕاستەقینەی خۆیانەوە! لێرە بنەماڵە دوا قۆناغی هەژموونیان لەناو کۆنگرەدا نمایش ئەکەن، کاتێك ئەرخەیان بوون لە هەموو شتێك، ئیتر کۆنگرە ئەکەن بە کۆنسێرت و هەر ئێوارەیەك تەرخان ئەکەن بۆ گۆرانیبێژێك! 2⃣ یەکێتی دەمێکە تەماداری بەستنی کۆنگرەی چوارەمە، ئەمجارەیان پرۆسەکە قۆناغی مانۆڕ و عەرزی عەزەڵاتی تێپەڕاندووە و بواری پاشەکشێ نەماوە، کۆنفرانسی کۆمیتەکان تەواو بووە و هەینی بەردەممان حەشری مەڵبەندەکانیش کۆتاییان دێت و دەموچاوی براوەی کۆنگرە بەدەرئەکەوێت کە ڕەنگە بواری هیچ سوپڕایزێك نەمابێت و پێش ئەوەی شۆکی ئەنجامی هەڵبژاردنی کۆمیتەکان بەریان بدات تاڵاوی مەڵبەندەکانیشی بەدوادا بێت! کۆنگرەی چوارەم(تا ئێستا، ئەگەر ئیرادەیەك لەسەروی کوڕ و برازاکانی "مام"ـەوە بڕیارەکان نەگۆڕێت) کۆنگرەی پۆست مام جەلالە(بەخۆی و سروشتی کارییەوە) ئەمە واتە قۆناغی مام جەلال بۆ زۆر کەس کۆتایی دێت، ئەوانەی کە تەنیا خۆیان و بۆینباخەکەیانن و بە تەزکیە و پاکانەی ئەو ئەبوون بە ئەندامی سەرکردایەتی و میم سین! قۆناغی ڕێککردنەوەی کارتەکانە لەلایەن خاوەنی ئێستای یەکێتییەوە، یان ڕاستتر بڵێین چنینەوە بەرهەمی چەند ساڵێکی هەوڵدان بۆ ڕێکخستنەوەی کارتەکانە لە غیابی مامدا. زیاتر لەساڵێکە کوڕانی بنەماڵە بۆ ڕاستکردنەوەی باری گلاوی یەکێتی کۆمەڵێك هەنگاوی چاوەڕوان نەکراویان هەڵگرت، دیارترینیان هێنانەوەی د.بەرهەم بوو لە هاوپەیمانییەوە و پێدانی گرنگترین بەرکەوتەی حیزبەکەیان بەو کە سەرۆك کۆماری عێراق بوو، هەروەها گەڕانەوەی زیاتر لەهەزار کادیری ئەو هاوپەیمانییە و دانانیان بە واژۆی کۆسرەت ڕەسوڵ لە پلە و پێگەی ئەوتۆدا. جگە لە دانانی بەرکەوتەی یەکێتی لە وەزیر و بەڕێوەبەرە گشتییەکان و ڕاوێژکار و نوێنەرانی حکومەتی هەرێم لەوڵاتان...تاد موعانات و چەرمەسەری زۆریان بەدەست باڵی بەرامبەرەوە چەشت، ڕەنگە خاڵی کۆتاییان دانابێت! دوای مام پاشاگەردانییەکی بێ پێشینە ڕووی لە یەکێتی کرد، بەگشتیی دوو ئاراستەی سەرەکی لەیەکێتیدا شێوەی گرت; دەوروبەری ماڵی مام جەلال(بە جیاوازیی سروشتیانەوە). لەبەرامبەر ڕکابەرەکانیان(بە جیاوازیی خەون خولیای ئەوانیشەوە). خاڵی هاوبەشی هەردوو باڵەکە بەکارهێنانی سەرمایەی نیشتیمانیی بوو بۆ بەهێزکردنی خۆیان و حیزبەکەیان، ئەمەش لەڕێگای کۆمەڵەیەك لە(گروپی کۆمپانیاکان)ـەوە کە هەردوو باڵەکە دەستیان خستووەتە قوڕگی زۆنەکەوە و هەموو بوارێکیان بە چرای سەوزی حیزبە چاولەبەرەکانیان قۆرخ کردووە! بەڵام خاڵی جیاوازیان بریتی بوو لەوەی کە ماڵی مام بەشی خەڵکیتریان ئەدا و بە بەرنامە دوو ساڵ زیاترە کار بۆ ئەم مانگە ئەکەن و شاباش ئەبارێنن بەسەر کەسانی بە ئامانج گیراودا، لەبەرامبەردا ئەوانیتر هەرخۆم خۆمیانە و هەموو خەمێکیان هەوڵدانە بۆ دەستەبەرکردنی ئایندەی مناڵ و زاواکانیان، تەنانەت با لەلای پارتی و ماڵی بارزانییش بێت! 3⃣ پرسیاری جدیی ئەمەیە; یەکێتی بنەمای دامەزراندن و یەکێك لە پاساوە سەرەکییەکانی شەقهەڵدان بوو لە تایپی بنەماڵەیی لە حیزبایەتیدا، ئێستا بۆچی کادیر و ئەندامەکانیان بەو جۆرە ئامێزیان بۆ واڵا کردووە؟! بەگشتیی دوو هۆکاری سەرەکیی پاڵنەرن; ۱ـ قەڵەمڕەو و بنکەی سەرەکیی جەماوەرییان ئیدارەی کۆنی سلێمانییە کە زۆرینە یەکێتی و گۆڕان بوون لەم ساڵانەی دواییدا، ئەم دەڤەرە لە سەرهەڵدانی گۆڕاندا جارێکیتر پەیامی دژ بە بنەماڵەییان دایەوە بە گوێی دەسەڵاتدا، بەڵام سەرئەنجام گۆڕان خۆی لە بنەماڵەییبوونی بزووتنەوەکەدا چەند فرسەخ هەموو حیزبەکانیان جێهێشت و ڕووی ئەوانیتریان سپی کردەوە، بەداخەوە جورئەتی زیاتریان دا بە پارتی و یەکێتی تا باشتر بیر لە بەخێزانیی کردنی هەموو شتێك بکەنەوە. چەندین شێرەبەفرینە و پڵنگی باغە و هەڵۆی لە تەپەدۆر دروستکراو کڕنووشیان بۆ دوو مناڵی بێ بەهرە برد! چەندین میرابۆی شۆڕشگێڕی دەم پڕ لە هاوار بێدەنگ بێدەنگ لە تەکیەکەی شێخ چیادا خزمەتکارن! ڕەنگە باشترین بژاردە دوای باڵادەستی ماڵی تاڵەبانیی لە کۆنگرەدا، ئەوەبێت کە یەکەم کەس و لایەن سوپاسی(نما و چیا) بکەن کە بە دەستەمۆکردنی گۆڕان، ڕێگای دەستەمۆکردنی یەکێتییان بۆ ئەوان تەختتر کرد! ۲ـ بەڕاستیی ڕکابەرەکانیان توانای ڕووبەڕووبوونەوەی ئەوانیان نیە، چونکە هەر بۆ خۆیان بنەماڵەن و سەرقاڵی کۆنترۆڵکردنی پێگە و پۆستە هەستیارەکانن بۆ کوڕ و کاڵەکانیان! ئەوەی ئەچێتە ناو وەها یارییەکەوە، وەك گۆڕینەوەی کشمیشە بە مێوژ!

عەدالەت عەبدوڵڵا   یەكێتی و پارتی، لە گەوهەردا، لەهەڵەو رەفتاری سیاسیی مەترسیدار بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی و یەكڕیزیی گەلی كورد نەكەوتوون و، لە سەریشەوە، بۆ ئیستهلاكی مەحەلی، بانگەواز بۆ یەكڕیزی دەكەن!. با لەم بارەیەوە، نموونەیەكی تری وێرانكەری ئەو ئەخلاق و پەروەردە سیاسییە بهێنمەوە كە، لانیكەم، بەشێكی دەستڕۆیشتووی ناو هەردوو هێزەكە سەركردەو كادیرانی خۆیانی پێ پەروەردە دەكەن.   ئەوان، هەردوولا، وەك بڵێی تێریان لە ناكۆكی و ململانێی ناشەریفانەو دووبەرەكی و شەڕی ناوخۆیی نەخواردبێت، پێوەرێكیان بۆ دڵسۆزیی بۆ حزب گرێداوەتەوە بە كولتوری جنێودان و سوكایەتیكردن بە هێزی بەرامبەر، بەتایبەتی لەهەلومەرجی چەلەحانێی حزبیی نێوانیان و گرژییە ناو بەناوەكانیان. ئێستا لەناو پارتی و یەكێتیدا، ئەو سەركردەو كادیرانە پیاوی دڵسۆزو كوری چاك و سەر ڕاستن كە لە رابردوو و بۆ ئێستا بەوە ناسراو و بەناوبانگ بن كە هێزی بەرامبەریان سووك كردبێت و شكاند ببێت!. لە پارتیدا، ئەوانە ماف و ئیمتیازی زۆر وەردەگرن كە داهێنان دەكەن لە جنێودان بە یەكێتی و بەرپرسەكانی، لە یەكێتیشدا ئەو كاربەدەست و كادیرانە چانسی وەرگرتنی ئیمتیازو پلەو پۆستیان هەیە كە بە دژە پارتی ناودەبرێن.   ئەم ئەخلاق و پەروەردە سیاسییە سەقەتە، بە ئاشكرا فیتنەمان بۆ دەكاتە نەریت و دەچێتە خوێنی ئینسانی ئێمەوە، دروستكردنی بێ متمانەیی و رق و تۆڵەمان بۆ دەكاتە بەشێك لە سیستمی بیركردنەوەو رەفتار. لەرووی سیاسی و كۆمەڵایەتیشەوە، بونەوەرێكمان بۆ پێدەگەیەنێت كە گەورەبوونی خۆی لە بچووككردنەوەی ئەو پرەنسیپ و بەها سیاسی و نەتەواییانەدا ببینێتەوە كە ئارامی و ئاشتیی كۆمەڵایەتی و سەقامگیریی بەرپا دەكەن. ئەوانە سوور دەزانن كە لە هەلومەرجی ئاساییدا هیچیان پێ ناكرێ، هەر زوو مەعدەنی نابوتیان بۆ رایگشتی ڕووت دەبێتەوەو هیچیان بۆ نامێنێتەوە جگە لەوەی سەری شوومیان بەناو گەڵیاندا بكەن..!   یەكێتی و پارتی، بەم مۆراڵە دواكەوتووە، هەر تاوانی گەورە بەرامبەر بە یەكتر ناكەن، بەڵكو پێش خۆیان بەرامبەر بە سەرلەبەری نەتەوەی كوردی دەكەن، ئەوان هەتا بەم لۆژیكە سیاسەت بكەن و هەر وەرزەو  دەیان و سەدان كادرو سەركردەی فیتنەمان بۆ بەرهەم بهێنن، ئەوا حەتمەن چارەنووس و چارەی كوردیش لەم بەشەی كوردستاندا رەشتر دەبێت.     لەچەند ساڵی رابردوودا، بەم پەروەردە سیاسییە سەقەتە، چەندان كەسی هیچ لەبارا نەبوو لە هەردوولا بوون بە پەرلەمانتار، بەرپرسی حزبی، حكومی، بگرە (ئەستێرە)ی سەر شاشەو ناو میدیاكان!. هەندێجار، پارتی، بە حوكمی پێگەی بەهێزی خۆی لەناو دەزگاكانی هەرێمدا، هەوڵیداوە كە رێگری لە هەندێ خەڵكی یەكێتی بكات كە بێنە ناو حكومەتەوەو هەندێكیشیان بكڕێت!، بەتایبەتی لە پۆستە باڵاو هەستیارەكاندا، بەڵام بە گشتی، نەیتوانیوە رێگیری لەدیاردەكە بكات. هەرچی یەكێتییە، ئەوا ئەوەندە لاوازە بەهیچ جۆرێك نەیتوانیوە ڤیتۆی لەسەر هیچ پارتییەك لەحكومەت و دەوڵەتدا هەبێت و رەتیان بكاتەوە كە دژە یەكێتی بووبن!.   وەلحاڵ، كێشە ئەوەیە ئێستا كۆنگرەی هەردوو حزبەكە، كە هی یەكێتی لە رێگەدایە و هی پارتیش لە داهاتوودا، جارێكی تر، بەناو فلتەری ئەم پەروەردە سیاسییە سەقەتەدا گوزەر دەگات. لەم كۆنگرەیەی یەكێتیدا، ئەوەی جنێوی زیاتری بە پارتی دابێت، چانسی زۆرتر دەبێ و پلەو پایەی حزبی باشتر وەردەگرێت، دڵنیاشین كەوا لە كۆنگرەی پارتیشدا هەمان هاوكێشە رەواجی زۆری دەبێت!، بەمەش لە ئایندەی وڵاتدا، بەبێ ئەوەی بە خۆمان بزانین، دەچینەوە بەردەم نەوەیەكی تر لە دەموچاوی سیاسی و دەمڕاست و بڕیار بەدەست كە پەروەردەی كولتوری فیتنەو شەڕی كوردكوژی و تۆوی شێواندنی یەكڕیزی و سەقامگیرین لە وڵاتدا..  

ھێمن کەریم زیاتر له‌ هۆكارێك هه‌یه‌ بۆ راڤه‌كردنی چۆنێتی گۆڕانی ناوچه‌كه‌، هه‌م له‌ڕووی فۆڕمی سیاسی و هه‌م له‌ڕووی ده‌رهاویشته‌ی سیاسییه‌وه‌، به‌و هۆكاره‌ش هه‌رێمی كوردستان كه‌وتۆته‌ قووڵایی نێوان ده‌رهاویشته‌كانه‌وه‌، نه‌ك خواستی گۆڕانی سیاسی هه‌رێمی، ھەروەھا خواستی ئه‌م یان ئه‌و ده‌وڵه‌ت نییه‌ كه‌ باشووری كوردستان به‌ره‌و كوێ بڕوات، به‌ڵكو ئه‌و سیاسه‌ته‌یه‌ كه‌ ئه‌مریكا ده‌یه‌وێت به‌ قووڵی له‌ ناوچه‌كه‌دا ده‌رهاویشته‌یه‌ك بهێنێته‌ كایه‌وه‌ هه‌م تائیفی بمێنێت و هه‌م یاساش رواڵه‌ته‌كه‌ی بێت. ئیدی هه‌رێمی كوردستان له‌ناو «عیراقێكی بێ سیاده‌دا» هه‌ر وێنه‌یه‌كی لێده‌رچێت، ئه‌مریكا سیاسه‌تی دیفاكتۆی له‌گه‌ڵدا ده‌كات، ته‌نها كێشه‌ی رواڵه‌تی ئه‌مریكا، ئێرانه‌ له‌ ناوچه‌كه‌داو ته‌نها كێشه‌ی ئێرانیش، ئه‌مریكایه‌ ئه‌گه‌ر به‌قووڵیی بێته‌ پێشه‌وه‌. یه‌كێك له‌ هۆكاره‌كانی نزیكبوونه‌وه‌ی به‌ریه‌ككه‌وتنی سیاسی ئه‌مریكا و ئێران له‌ هه‌رێمی كوردستاندا، ئه‌و خاڵه‌یه‌ كه‌ گۆڕانی سیاسی رێخۆشكه‌ره‌ بۆ ته‌وژمێكی دووباره‌ی ململانێی تائیفی له‌ عیراقدا، چونكه‌ هه‌رچی ئه‌مریكایه‌ له‌رێگه‌ی هێنانه‌ پێشه‌وه‌ی هێزێكی نیزامی راستڕه‌وی خۆیه‌تی له‌ عیراقدا به‌بیانووی كێشه‌ تائیفییه‌كان و رواڵه‌تی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌شی وه‌ك پشتیوانییه‌ك بۆ عیراق و مانه‌وه‌ی وه‌ك عیراقێكی فیدراڵ پیشان ده‌دات، ده‌ره‌نجامه‌كه‌شی ئه‌و دیفاكتۆیه‌یه‌ كه‌ له‌منداڵدانی عیراقدا فۆرمه‌ڵه‌ی ده‌كات. له‌دوای ململانێی ئایدۆلۆژیی سۆڤێت و ئه‌مریكا ده‌ره‌نجامه‌ سه‌ره‌كییه‌كانی و پێشكه‌وتنه‌كه‌ی ئه‌مریكا ، ئه‌و جووڵه‌یه‌ بوو كه‌ بریتییه‌ له‌ ته‌شه‌نه‌سه‌ندنی ململانێی ئیتنیكییه‌كان و شه‌ڕه‌ تائیفییه‌كان، ئه‌وه‌ش له‌ ئه‌نجامی گۆڕانی ده‌سه‌ڵات و حوكمڕانیی چه‌ند ده‌وڵه‌تێكی فره‌ نه‌ته‌وه‌ی هه‌ژاردا هاته‌ ئاراوه‌ و ئه‌مریكای بۆ ماوه‌یه‌ك هێشته‌وه‌ و كردییه‌ پاڵه‌ونی ده‌ره‌كیی هه‌میشه‌یی، رێك به‌ هه‌مان چه‌شنی عیراق ئێستا كه‌ گرووپی جوداخواز له‌ عیراق و ناوچه‌كه‌ له‌ ئارادان و چه‌ندین ساڵه‌ له‌ دوای رووخانی رژێمی سه‌دام و به‌هاری عه‌ره‌بی دروست بوون، ئه‌م گروپانه‌ وه‌ك ئیتنیكی –سیاسی كۆبوونه‌وه‌ و میلیشیایی ئه‌و ئیتنیكه‌ هاورده‌یه‌ تائێستا وجودی هه‌یه‌، به‌چه‌شنێك هه‌م حكومڕانه‌ هه‌م ئۆپۆزسێۆنه‌، هه‌م رازییه‌ هه‌م ناڕازی ، ئێستاش هیچ ئۆپۆزسێۆنێك له‌سه‌ر بنه‌مای ئازادییه‌كان له‌ عیراق كۆشش ناكات، به‌ده‌ر له‌ كێشه‌ مه‌زهه‌بی و تائیفییه‌كان له‌ هه‌ركاتێك به‌ده‌ستێكی ده‌ره‌كی داده‌مركێته‌وه‌. خواستی هاووڵاتیبوونی تاكی عیراقی به‌ده‌ست ئه‌و ده‌سته‌ ده‌ره‌كییانه‌وه‌ ده‌ناڵێنێت، بۆیه‌ كه‌م تازۆر ناڕه‌زاییه‌كانیش له‌ده‌ست ده‌رده‌چن، به‌ڵام هه‌تا كێشه‌ مه‌زهه‌بی و تائیفییه‌كان جاره‌سه‌ر نه‌كرێت، ئه‌وا كۆششكردنی چه‌مكی هاووڵاتیبوون له‌ژێر پرسیاردایه‌.بۆیە لە زۆرێک ‌‌‌ وڵاتانی به‌هاری عه‌ره‌بی ئه‌م فۆڕمه‌ له‌ حوكمڕانیی میلیشیا هه‌م ده‌سه‌ڵاته‌، هه‌م ئۆپۆزسێۆنه‌ كه‌ ده‌بینرێت.  ئه‌م فۆڕمه‌ ده‌رهاویشته‌یه‌ كه‌ هاورده‌ی نێوده‌وڵه‌تی و ئیقلیمییه‌، یان ده‌بێت چاره‌سه‌ربكرێت یان ده‌بێت به‌گۆڕانی سیاسی خاوبكربێته‌وه‌، ئالێره‌وه‌ ململانێی نێوان دژه‌كان ده‌رده‌كه‌وێت، كه‌ ئه‌مریكا وه‌ك ده‌رهاویشته‌ی سیاسی هه‌وڵده‌دات، كه‌ ئه‌مه‌ش بێ كێشه‌ تێپه‌ڕ نابێت و هه‌رچی ئێرانیشه‌ ده‌یه‌وێت ناوچه‌كه‌ به‌ سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌یه‌وه‌ بمێنێته‌وه‌، كه‌ مانه‌وه‌یه‌تی له‌و تێكه‌ڵه‌ مه‌زهه‌بی و میلیشیاگه‌رییه‌دا. ئه‌م گۆڕانه‌ سیاسییه‌، ئه‌گه‌ر به‌كرده‌یی ده‌ستی بۆ ببرێت، ئه‌وا هه‌رێمی كوردستان له‌ قووڵایی گۆڕانكارییه‌كه‌دایه‌، ئیدی یان ده‌بێت ململانێی ناوخۆییه‌كانیان وه‌ڵابنێن و بگه‌ڕێنه‌وه‌ سه‌رده‌می كۆششكردنی سیاسی نه‌ك كۆشكی سیاسی، وه‌ك له‌سه‌رده‌می «جه‌لال تاڵه‌بانی» سه‌ركرده‌ی كۆچكردووی عیراق و هه‌رێمی كوردستان له‌و كاته‌ی سه‌رۆك كۆماربوو به‌دی ده‌كرا، كه‌ به‌خوانێك دژه‌كانی كۆده‌كرده‌وه‌ و هه‌ر به‌خوانێكیش په‌یامی ئیقلیمی و نێوده‌وڵه‌تیی رێكده‌خست، ئێستا كه‌ كه‌سێكی وا نییه‌، هه‌رێمی كوردستان له‌ بێكه‌سترین كاریزمایی سیاسیدا ده‌ژی، ده‌بێت ھەرێم بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ عیراق تا هه‌رێم له‌و ده‌رهاویشته‌ سیاسییه‌ كه‌ ئه‌گه‌ری كاولكاریی گه‌وره‌ی تێدا به‌دیده‌كرێت، بخرێته‌ بازنه‌ی عیراقه‌وه‌، تا له‌وێوه‌ هاوپه‌یمانه‌كان یان دژه‌كان له‌سه‌ر یه‌ك ناوچه‌ نه‌كه‌ونه‌ ته‌واوی كێشه‌كانیانه‌وه‌. ره‌نگه‌ تا ئه‌م كاته‌ گره‌نتیی مانه‌وه‌ی هه‌رێمی كوردستان به‌ عیراقێكی بێ كێشه‌ و به‌هێزه‌وه‌ بێت وه‌ك هه‌رێمێك، چونكه‌ ته‌نیا له‌و رێگه‌یه‌وه‌ ده‌توانرێت سه‌روه‌رییه‌كان و ترس و مه‌ترسییه‌كانی بشاردرێته‌وه‌ و ده‌ستی بۆ نه‌برێت، ئه‌گه‌رنا خواستی كۆششی سیاسی به‌م ده‌ستوبرده‌ ناكرێت و هێنده‌ ململانێی ناو حكومڕانانی هه‌رێم له‌ بڕیاردانی تاكلایه‌نه‌ی ده‌سه‌ڵاتدار و هه‌م ململانێی ناو حزبه‌ ده‌سه‌ڵاتداره‌كان له‌ناو خۆیاندا، رێگرن له‌و كۆششه‌ سیاسییه‌. زۆرێك له‌ شرۆڤه‌كارانی سیاسی ئه‌مریكاش، باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ ئه‌مریكا به‌چاوی بایه‌خه‌وه‌ ده‌ڕوانێته‌ هه‌رێمی كوردستان، ره‌نگه‌ هۆكاری نه‌بوونی كێشه‌ی تائیفی بێت، به‌ڵام به‌یه‌ك هه‌ڵه‌ی سیاسی ئه‌و ئه‌گه‌ره‌ له‌ده‌ست ده‌رده‌چێت، سیاسه‌تی هاوسه‌نگیی نێوده‌وڵه‌تی و ئیقلیمی له‌نێوان هێزه‌كانی هه‌رێمی باشووری كوردستان، راگرتنی ئه‌و باڵانسه‌یه‌ كه‌ تائێستا ماوه‌ته‌وه‌، ئه‌م گۆڕانه‌ سیاسییه‌ له‌ ئیقلیمی و عیراقیدا به‌یه‌ك جووڵه‌ی هه‌ڵه‌ ده‌چێته‌وه‌ خاڵی سه‌ره‌تا، واته‌ هه‌مان ئه‌و خاڵه‌ی كه‌ به‌چاوی شه‌ڕی ناوخۆ له‌لایه‌نی ئیقلیمییه‌وه‌ ته‌ماشای هه‌رێمی كوردستان ده‌كرا، واته‌ دابه‌شكار، نه‌ك ناوچه‌یه‌كی نه‌ته‌وه‌یی وه‌ك كورد.

ئاسۆ حاجی دلنیام بۆ زۆربەی كوردستانیان بە تایبەتی بۆ ئەندام و لایەنگرانی یەكێتی و گۆڕان و تەنانەت پارتیەكانیش سەردانیەكەی نێچیرڤان بارزانی بۆ سەر گلكۆی نەوشیروان مستەفا و مام جەلال جێگای تێڕامان و پرسیارە،یەكێتی و گۆڕانەكان رەنگە وێنەیەكی نوێ و مۆدێلێكی تازەیان لە سیاسیەكی كورد هەست پێ كردبێ كە جورئەت و توانای تەجاوزكردنی هەستیارترین قۆناغ و سارێژكردنی قوڵترین برینی هەبێت لە جستەی بزووتنەوەی كوردایەتی كە نەك تەنها باشور بەڵكو پارچەكانی دیكەی كوردستانیش باجەكەی دەدەن. ئەوەی نێچیرڤان بارزانی كردی و دەیكا دەبوایە نەوەی پێشوتر بیكەن لە تەجاوزكردنی عەقلیەتی یەكتر نەخوێندنەوە و دەربازكردنی قۆناغی عینادی سیاسی و بەرچاوتەنگی حیزبی كە زادەی ئەو ئینشیقاقە بوو كە لە سەرتای ساڵانی شۆڕشی ئەیلول روویدا و باڵی مەكتەبی سیاسی كە دواتر بە جەلالی ناسران لە دژی مستەفا بارزانی رابەری شۆڕشەكە ئەنجامیاندا. لە ژیانی سیاسی نێچیرڤان بارزانی ئەوە كارێكی نوێ نیە و رەنگە كاریگەری كەسایەتی و دونیابینی ئیدریس بارزانی باوكی بێت كە لە زۆر رووەوە لە سیاسیەكانی دیكەی جیا بكاتەوە كە زیاتر وەك پیاوی چارەسەر بناسرێ نەك گرفت دروستكەر. لە دوای كارەستای شازدەی ئۆكتۆبەر كە كورد لە شكەست بوو و عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێڕاقیش بە خۆشاوی داگیركردنەوەی كەركوك و هەولدانی بۆ لەناوبردنی قەوارەی دەستوری هەرێمی كوردستان سەرخۆش ببوو و وەك پاڵەوان لە وڵاتان دەگەڕا و رۆژ نەبوو هەڕەشەی نوێتر و زیاتر لە كوردستان و مافە دەستوریەكانی نەكات،نێچیرڤان بارزانی جیاواز لەو سیاسەتە تقلیدیەی سیاسیە شەڕقیەكانی پێ دەناسرێنەوە بە سیاسەتێكی نەرم و حەكیمانە و كاریگەر لە سەر ناوەندە بڕیار بەدەستەكانی دونیا نەك هەر توانی قەوارەی دەستوری هەرێمی كوردستان بپارێزی بەڵكو عەبادی و حكومەتەكەشی ناچاری دانیشتن لەسەر مێزی گفتوگۆ كرد بەبێ ئەوەی گچكەترین سازیش لەسەر مافە دەستوریەكانی گەلی كوردستان بكات،ئەو كات ئەو هەڵوێست و جولە و سیاسەتانەی نێچیرڤان بارزانی بووە جێی سەرنجی زۆر لە ناوەندەكانی لێكۆڵینەوە و زۆر نووسەر دەربارەیان نووسی و سیاسەتڤانی ئەوروپی قسەیان دەربارە كرد بەوەی كە ئەوان كەسایەتی و عەقڵیەتێكی نوێ دەبینن كە لە سیاسیەكانی شەڕقی جیاوازە. بەهێزبوونەوەی سیاسیانەی هەرێمی كوردستان كە چاوەڕوان دەكرێ لە رووی ئابوریشەوە بەهێز بؽتەوە بە پێچەوانەی بەشەكانی دیكەی عێراق بەرهەمی ئەو عەقلیەتە و دونیابینیەیە،ئەوەش هۆكارە كە جارێكی دیكە هەولێر وەك ناوەندێكی گوؽ لێگیراو و حیساب بۆكراو بگەڕێتەوە ناو هاوكێشەی داڕشتنەوەی سیاسەتەكانی ناوچەكە،ئەوەش بە تەواوی لە سەردانەكەی جێگری سەرۆكی ئەمەریكا مایك پێنس بۆ هەولێر دیار بوو بە تایبەتی كە بە نێچیرڤان بارزانی راگەیاند كە ئەوان نێچیرڤان بارزانی و سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان وەك مەرجەعیەتی كوردانی ناوچەكە تەماشا دەكەن و مامەڵەی لەگەڵ دەكەن. بۆ ئەو قۆناغە قوڵكردنەوەی ئەو مۆدێلە لە سیاسەت كردن بۆ بە كلتور بوون خزمەتێكی گەورە بە هەرێمی كوردستان و دۆزی گەلی كوردستان لە پارچەكانی دیكە كوردستان دەكات بە تەجاوزكردنی عینادی سیاسی و بەرژەوەندی تەنگی حیزبایەتی و گۆڕینی ئەو چەمكانە بە چەمكی كرانەوە بەسەر یەكتردا و قوڵكردنەوەی بەرژەوەندی نەتەوەیی و نیشتیمانی،كە بەرهەمی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان و دونیابینی نێچیرڤان بارزانیە. تەجاوزكردنی قۆناغی دووبەرەكی و دابەش بوون بەسەر بەرژەوەندی وڵاتان و لەبیركردنی بەرژەوەندیەكانی خۆمان. ئەو پرسیارانەی لە دوای ئەو سەردانیە مێژوویەی نێچیرڤان بارزانی بۆ شاری سلێمانی لە پێناو ئاشتكردنەوەی دوو هێزی سەرەكی و ركابەری ئەو شارە دروست بوون پێویستیان بە وەڵامی هەموو لایەنە سیاسیەكانی كوردستان هەیە چونكە ئەوانەی پرسیار و داوای خەڵكن،پرسیاری ئەوەی ئایا لایەنەكان شوێن پێی سەرۆكی هەرێمی كوردستان هەڵدەگرن یان لە سەر عینادی خۆیان بەردەوام دەبن،داوای خەلكیش لەوەتەی بزووتنەوەی رزگاریخوازی گەلی كوردستان هەیە ئەوەیە كە پێویستە هەموو یەكگرتووبن و بەرژەوەندی نیشتیمان لە سەرووی بەرژەوەندی حیزب دابنێن.  

 مەلا فرمان رۆژئاوا، ئەو بەشەی کوردستانە کە بەر شاڵاوی لەشکری تورک کەوتوە. سیاسەتی پشت و پێشی ئەم شاڵاوە دیارە، کە: １-    پەیامێکە بۆ کوردستانیان " لە هەرکوێی دونیا کوردێک هەبێت نابێت خاوەن ناسنامەی خۆی بێت". ２-    نەک کیان و دەوڵەتی کوردی بەڵکە بونیشیان خەون و خەیاڵە. ３-    پاکتاوی نەژادی کوردی لە سەرێکانی و گوندەکانیەوە دەستی پێکردوە. سوکایەتی: １-    سوکایەتی ئەردۆگان بە گەلی کوردستان لە سەرۆکی پارتیەوە دەستی پێکرد، کاتێ گوتی " تۆ سەرۆکی خێڵ و عەشیرەتی نەک پیاوی دەوڵەت داری". بۆ منی کورد کارم بەوە نیە مەسعود بارزانی سەرۆکی حیزبە یان هەرچیەکە، خۆی لێی بێدەنگە یان نا، لای من ئەمە سوکایەتیە بە من. ２-    بەدەرکردن و زیندانیکردنی  نوێنەرانی کوردی باکور لە شارەوانیەکان، ئەوانەی نوێنەری هەڵبژێردراوی خەڵکی باکورن. پەرلەمانی کوردستان راستە وتویانە " هەرچی لەسەر ساختەکاری بونیاد بنرێت فشۆڵە". هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان و کۆمسیۆنی هەڵبژاردن و بەشداری خەڵک لە هەڵبژاردنەکان راستودروستی ئەو گوتە کۆنە دەسەلمێنێ. دەیانەوێ لەم تەمەڵە فشۆڵەوە بناغەی باڵەخانەی بەرز دابنێن و هەڵوێست و بریارەکان  تێدا بدەن،  مومکن نیە! بە نمونە:  １-    ژمارەی ئەو گەندەڵیانەی پەرلەمانتارانی کوردستان باسی دەکەن و کەوتۆتە سەر میدیا لە ژمارە نایەن. دوایینیان گەندەڵیەکانی ئەنجومەنی خانمانە. بەڵام بە کردار یەک هەنگاویان نەناوە. لە قاموسی سیاسیدا بەم جۆرە کەسانە دوترێ " هەڵەوەڕی سیاسی". لە بواری ئایینیشدا " مەلای بێ عەمەل"  ２-    لە ١٥/١٠/٢٠١٩ پەرلەمانی کوردستان لە بارەی دۆخی رۆژئاوای کوردستان ١٢ راسپاردەی دەرکرد. لە کاتی خۆی زۆرێک لە نوسەران توانجیان لێدا، بە شەرمنۆکانە وەسفیان کرد. ３-    جێبەجێنەکردنی بریاری پەرلەمان بە دەرکردنی سوپای تورکیا لە هەرێم. هەڵمەتی نیشتمانی بۆ رۆژئاوا ئەم پەرلەمانە  بەم بانگەشەیە دەیەوێ خەڵک بگەوجێنی و چاوبەستەکێی لەگەڵ بکات، وەک ئەوەی جەماوەر نەزانێت  رۆژئاوا چ پشتیوانیەکی دەوێت، ئەو پشتیوانیەی کە جەماوەر زۆر لە مێژدایە پێشکەشی کردوە: １-    پشتیوانی سیاسی. بە داخەوە دوای سەردانی خاتو ئیلهام ئەحمەد بۆ ئەمریکا و بەدەستهینانی پشتیوانی باش بۆ دۆزی کورد لە سوریا، هەندێ لە بەرپرسە باڵاکانی ئەم هەرێمە سەردانی دەرەوەیان کرد و زۆر نابەرپرسانە دژ بە رۆژئاوا قسەیان کرد. لەوانە سەقین دزەیی توتی ئاسا لاسایی گەورەکانی کردەوە. کەچی ئەم پەرلەمانە ورتەی لێوە نەهات. ２-    دەبو بەراشکاوی ئیدانەی هێرشی تورکیا بکرایا، کەچی ئەم پەرلەمانە لە ١٢ راسپاردەدا بە وشەیەکیش بوێری ئەوەی نەبو باس لە تورکیا بکات. ３-    لەم هەرێمە بۆ دژایەتی رۆژئاوا و نانەوەی دوبەرەکی هاوشێوەی باشور هەوڵی کەم نەدراوە لە دروستکردنی گروپی چەکداری جیاجیا و دابەستا ئاسا دەیەوێ بەریداتە گیان رۆژئاوا. بۆیە ئەوەی ئەمڕۆ پەرلەمان پێی هەڵدەستێ ناکرێت ناوی هەڵمەتی نیشتمانی لێبنرێت، بە تایبەتی کاتێ زۆر راشکاوانە هەڵمەتەکەی بۆ ئاوارەکانی رۆژئاوایە لە هەرێمی کوردستان نەک لە رۆژئاوا خۆی.، ئەمەش زیاتر کاری رێکخراوێکی خێرخوازە نەک پەرلەمان. ئەم هەنگاوە بە ناڕاستەوخۆ بە قازانجی بەرنامەکەی تورکیایە، چونکە بەم هەنگاوە هانی کوردانی رۆژئاوا دەدرێت زیاتر کۆچبکەن و وڵات چۆڵ بکەن. دەبو پەرلەمان لەجیاتی ئەم هەڵمەتە بیری لەوە بکردایاتەوە هاوکاریەکان بنێرێت بۆ رۆژئاوا و لەوێ خزمەتیان بکات. لەم هەڵمەتەوە واپپێدەچێت ئەم پەرلەمانە لە پرسی کەرکوکەوە هیچ فێرنەبوبێت و ئەزمونی وەرنەگرتبێ، کە چۆن کۆجی کورد لە ژێر ئیمتیازاتی حیزبی کاریگەری لەسەر کەمکردنەوەی رێژەی کورد کردوە لە کەرکوک. بۆیە ئەم هەنگاوەی پەرلەمان جگە لە هەوڵێک بۆ دەرخستنی خۆی وەک روسپیەکی ساختە لای هاوڵاتیان هیچیتر نیە، هەوڵێکیشە بۆ شاردنەوەی دیوە راستەقینەکەی: بێدەسەڵاتی، وابەستەیی، بێکردار، بێهەڵوێست...هتد. زۆرێک لە چاودێرانی سیاسی لاوازی پەرلەمان و تەواوی دامەزراوەکانی هەرێم وەک رەنگدانەوەی حیزب و سەرکردەکانیان دەبینن، لە هەرێمیش لەبەر نەبونی ئۆپۆزسیۆنێکی بە هێز بریارەکان کەوتۆتە دەست یەک حیزب  و چەند کەسێک، حیزب و کەسەکانی تر تەنها رۆڵی گوێگر و تەماشەکەر دەبینن و ژیانی رۆژانە بەڕێ دەکەن. گەر ئەم هەرێمە بەم شێوەیە  بەردەوامبێت لە بەڕێوەبردن. بەدڵنیاییەوە  چاوەڕوان دەکرێت هەڵە کوشندەکانی رابردو دوبارە ببنەوە، نەک هەر لە کاروانی گۆڕانکاریەکان بەجێدەمێنێت بەڵکە  توشی شکستی گەورەتر لە شکستەکانی رابردو دەبێت. 

سەردار قادر  بڕۆن ئیتر قەڵەم بەدەستان لە حزوری سیاسەتمەداری ووڵاتدا بەشەرمەوە خۆتان حەشاربدەن !! بڕۆن ساحێب قەڵەمەكان ئیتر لە سەر چی ئەنوسن، ئاخر لەم مەملەكەتەدا چی ماوە قسەی لەسەر بكەن ؟؟ بڕۆن خۆتان حەشاردەن لەبەردەم پێكەنینی سەركردەكان ؟؟ نوسینەكانی ئێوە چ برسیەكی ووڵاتی تێر كرد، نوسینەكانتان گەر خزمەتی دەربار نەكا، ئێوە شار بەدەر ئەكرێن. ئێوە لای بەپرسی ووڵات لە بوونەوەرێكی ئیزعاج زیاتر هیچی تر نین ؟؟ چیتان نوسی لە سەر خەمی ووڵات كێ گوێ ی لێ گرتن ؟ چیتان باس كرد لەسەر خەمی تاك، كێ باكی بە تاكی كوردی هەیە، ئەوان هەموو تاكی شكاو پێ ئەگەیەنن. لە ئێوارەخوانی ئەواندا نوسینەكانی ئێوە تەنها سفرەی بەردەستیانە لەگەڵ پاشماوەی خۆراكدا فڕێ ئەدرێت. ئەوان، ئێوە تەنها بۆ كاتی ململانێ ئەبینن دواتر وەڵامی تەلەفونیشتان نادرێتەوە. ئێوە تەنها بۆ كۆكردنەوەی دەنگ ئەبینن. كام سەركردە، كام بەرپرسی حیزبی یان حكومی جارێك لە جاران نوسینێكی ئێوە، پرۆژەیەكی ئێوەی بە جدی وەرگرت‌و دەیەها كۆبوونەوەی لەگەڵ كردن. سەركردەكان، كوڕەكانی دوای باوك، بنەماڵە، ئێوە بە بەشێك لە بەرژەوەندی ئەبینن. تەلەفزێۆنەكان، سایتەكان، رۆژنامەكان تەنها بۆ خزمەتی خۆیان ئەبینن نەك بەشێك لە خەمی خەڵك، لێتان تێك نەچێت كە باوەش ئەگرنەوە بۆتان وا تێ بگەن ئەوە رێز لە نوسینەكانتان ئەگرن. ئەوەی لەم ووڵاتە ئەبینرێت گەنجی تێك شكاو بەرهەم ئەێنن لەشكرێك لە خاوەن قەڵەم كە خزمەتی دەربار بكات جا دەرباری كوڕان بێت یان كۆشكی حیزب بێت. ئەوان كەی كاتیان ئەدەن بە خوێندنەوەی نوسینەكانتان، زۆرینەیان شەوان بە بادەنۆشین‌و كۆنكەن كردنەوە خەریكن. بە رۆژیش خەریكی بەهێز كردنی تەكەتول‌و باڵ باڵێنی خۆیانن. قەڵەم بەدەستان، خەمی ووڵات ئێوە خەمبار تر ئەكات‌و بۆ ئەوانیش مانەوەی ئەبەدیە لە پۆست‌و سیاستدا.

سەلام عەبدوڵا یەكێك لەو هۆكارە سەرەكییانەی دواكەوتنی دامەزراندنی سوپایەكی یەكگرتوو لە هەرێمی كوردستان تا ئێستا، لەگەڵ ئەو هەموو هەوڵانەی دراون، دەگەڕێتەوە بۆ هەیمەنەتی حزبی لەنێو هێزی پێشمەرگەی كوردستاندا كە لەمپەری جەوهەریی بووە لە پڕۆسەی یەكگرتنەوەدا و دروستكردنی سوپایەكی نیشتمانی كە بڕیار و فەرمان تەنیا لەو حكوومەتەوە وەربگرێ، نەك لەلایەن حزبەوە، هەروەك فاكتەرێكی كاریگەریش بووە لە ململانێی حزبیدا كە زۆرجار گۆڕاوە بۆ شەڕی یەكدی یان بەواتایەكی دروستتر، شەڕی خۆكوژی كە هەم پڕۆسەی بەدەوڵەت بوونی ئیفلیج دەكرد و هەم ئابڕووی نەتەوەكەشمانی لە بەرامبەر جیهان لەكەدار دەكرد، چونكە زۆر سەخت بوو بۆ جیهانی دەرەوە لەو شەڕە بێ مانایە بگات، بەتایبەتی لە گەلێك، كە دووچاری قڕكردن و ئەنفال و كیمیاباران كرابوو. بۆیە ئەو بڕیارەی وەزیری پێشمەرگەی هەرێمی كوردستان كە ڕۆژی 2009/11/5 بۆ ئەمینداری گشتی (ئەلف/7/ 18112) سەبارەت بە قەدەغەكردنی كاری سیاسی لەنێو هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستان نێردرابوو، كە بریتی بوو لە چوار خاڵ زۆر لەجێی خۆی و مایەی دەستخۆشییە، چونكە ئەمە درزی ئەو كەلێنە پڕ دەكاتەوە كە هەمیشەو بە ئاسانی دەبووە هۆی لێكترازانی هێزی پێشمەرگە و ناسەقامگیری وەزعی سیاسی و دڵەڕاوكێی هاووڵاتیانی كوردستان و خۆشحاڵی نەیاران و دوژمنانی گەلەكەمان لەهەرێمی كوردستاندا. گەر ئەم خاڵانەی دەستنیشان كراون لەو فەرمانەدا وەكو خۆی جێبەجێ بكرێت، ئەوا بەدڵنیاییەوە هەنگاوێكی گەلێك ئەرێنی دەبێت لە پڕۆسەی یەكگرتنەوەی یەكجارەكی هێزی پێشمەرگەدا- بەكردار-دەگیرێت و سەرەتای دامەزراندنی سوپایەكی نیشتمانیش بۆ هەرێم دەستەبەردەكات، ئیدی ئەوسا خەڵكانی تریش نەك تەنیا كەسانی حزبی، ئەوا بە ئاسانی دەتوانن لەو سوپا نیشتمانیەدا بەشداربن و توانا و وزەیان بخەنەگەڕ، چونكە مەرج نییە هەموو ئەوانەی لەلایەن حزبەكانەوە دەستنیشان دەكران خەڵكانی لێوەشاوە و بەتوانابن، بەڵكو پێوەر تەنیا حزبی بوونیان بوو كە ئەویش بەتەنیا بڕیارێكی دروست نەبوو. ئێستا ئیدی دوای ئەم فەرمانە كە پێویستە سەرۆكی حكوومەت و سەرۆكی هەرێم پشتیوانییەكی زۆر بەهێزی بكەن كە دڵنیاین دەیكەن، دەبێ حزبەكانیش، بەتایبەتی پارتی و یەكێتی بەهەموو توانایەكیانەوە پشتگیری لەو فەرمانە بكەن و هەوڵی جێبەجێكردنی بدەن. گەر سوپا و هێزی پێشمەرگە لەسەر ئەو بنەمایە دروستبێت كە ئینتیمای بۆ نیشتمان پێش حزب دەبێت ئەوە بەدڵنیاییەوە دەڵێین كە دەرگای ئاسۆیەكی گەش بەڕووی داهاتووی ئەم هەرێمە كۆڵنەدەرە واڵا دەكات، كە مایەی دەستخۆشی هەموو دڵسۆزانی گەلەكەمان و خانەوادەی سەربەرزی شەهیدان دەبێت.

دانا مەنمی  ئه‌و بارودۆخه‌ی ئیستا كابینه‌ی نۆیه‌م و حكومه‌تی هه‌رێمی پێدا تێده‌په‌رێت پێویستی به‌ هه‌ڵوه‌سته‌ له‌سه‌ركردن و ڕاوه‌ستان و ڕه‌خنه‌ی جدی هه‌یه‌ و به‌ڕاشكاوی په‌نجه‌ بخرێته‌ سه‌رگه‌وهه‌ری كێشه‌كان، به‌واتایه‌كی تر له‌ نێو بۆچوونه‌ جیاوازه‌كاندا پێویستی به‌ سیاسه‌تێكی عه‌قلانی هه‌یه‌ تا سیمای حوكمڕانیه‌تی كوردی به‌ره‌و باشتر هه‌نگاو بنێت و بتوانێت چاكسازی ئه‌نجام بدات ،مەبەست لە چاکسازی "باشترکردنی بارودۆخ، ڕاستکردنەوەی هەڵەکان، نەهێشتنی گەندەڵیەکان"ە، كابینه‌ی نۆیه‌می حكومه‌تی هه‌رێم له‌لایه‌ن په‌رله‌مانی كوردستانه‌وه‌ ده‌نگی پێدراوه‌ ، په‌رله‌مانیش له‌لایه‌ن له‌لایه‌ن خه‌ڵكه‌وه‌ متمانه‌ی پێبه‌خشراوه‌ ،به‌ڵام كه‌ سه‌یری واقیعه‌كه‌ ده‌كه‌ین سه‌رباری زۆری به‌ڵێنه‌ جێبه‌جێ نه‌كراوكانی كابینه‌ی نۆیه‌م خه‌ڵك دووچاری بێ متمانه‌یی بووه‌ به‌رامبه‌ر حكومه‌تی هه‌رێم .   له‌كاتێكدا كه‌ خه‌ڵك خۆی ڕاده‌ستی حكومه‌تی هه‌رێم كردووه‌ ،حكومه‌تی هه‌رێمیش خه‌ڵكی ڕاده‌ستی مه‌رگ و مه‌حكوم به‌ مردنی كردوون ، حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان جگه‌ له‌ چه‌وساندنه‌وه‌ی خه‌ڵك خه‌می بارودۆخی سیاسی و ئابووری وته‌ندروستی وكۆمه‌ڵایه‌تیشی نییه‌ ،ئه‌م دۆخه‌ ئاكامی هه‌ڵسوڕانی خراپی ئیداره‌دان و به‌رئه‌نجامی ئه‌و ژینگه‌ سیاسییه‌یه‌ كه‌ چاودێری و لێپرسینه‌وه‌و سزادانی تێدا نییه‌ بۆ كاربه‌ده‌ستانی حكومه‌ت ،ئه‌وه‌ش وونبوونی زەمینەی ئەخلاقه‌ بۆ سیاسەت ئەوەی ئەخلاقی نوێ بە سیاسەت دەبەخشێت چاودێریكردنی عه‌قڵه‌ ئه‌م دۆخه‌ی ئێستا هه‌ره‌س ومردنی ئه‌خلاقی سیاسییه‌ چونكه‌ موراڵی سیاسی ڕیشه‌یی له‌سه‌ر خێڵ داكوتیووه‌و كه‌ زۆر به‌ زه‌حمه‌ت ڕاستده‌كرێته‌وه‌ ، سیاسه‌ت به‌شێوه‌یه‌كی عه‌قلانی پشت ده‌به‌ستێت به‌ بیركردنه‌وه‌ی واقیع و خه‌سڵه‌ت و بارودۆخه‌كان ، یورگان هابرماس بیرۆكه‌ی چاره‌سه‌ری عه‌قڵانی بۆ دیارده‌ سیاسییه‌كان خستووه‌ته‌ ڕوو كه‌ ڕێگاچاره‌ی ئه‌و ته‌نگه‌ژانه‌ی داناوه‌ .   ئه‌گه‌رقینی تایفه‌گه‌ری‌و ناكۆكی سیاسی‌ كێشه‌ی كه‌ڵه‌كه‌بووی سیاسی و ئابوری بارودۆخی عێراقیان تێكو پێكدابێت ،ئه‌وا له‌ كوردستانیش لێكترازانی نێوماڵی كوردی و ناكۆكی ناو حیزبه‌كان و حكومه‌ت و نه‌بوونی یه‌كڕیزی كه‌مترنین له‌ كێشه‌ كه‌ڵه‌كه‌بووه‌كانی عێراق و پێوه‌ری مه‌حه‌كن! داواكاری خۆپیشانده‌رانی پارێزگاكانی باشور و ناوه‌ڕاستی عێراق دژ به‌ نه‌بوونی خزمه‌تگوزاری وگه‌نده‌ڵی و بێكاری  داخوازییه‌كی هه‌ق و پیرۆزه‌ ، هه‌رچه‌نده‌ هه‌وڵ ئه‌درێت به‌لاڕێدا ببردریت و جارێكی دیكه‌ ئازارو مه‌ینه‌تییه‌كانی هاوڵاتیان له‌به‌رگێكی سیاسی دا بۆ به‌رژه‌وه‌ندی ڕه‌وتیكی سیاسی - مه‌زهه‌بی بپێچرێته‌وه‌ ،هه‌رچه‌نده‌ مه‌رامی گه‌وره‌ له‌ پشت خۆپیشانده‌رانه‌وه‌ خۆی مه‌ڵاس داوه‌ ، به‌ڵام توانای گه‌ل له‌ هه‌مووان به‌هێزتره‌ و هیچ ده‌زگایه‌كی داپڵۆسێنه‌رناتوانێت سه‌ركوتی بكات و به‌ری پێبگرێت ، ئه‌وه‌ی لێره‌دا مه‌به‌سته‌ كه‌ حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانه‌ په‌ند له‌ خۆپیشاندانه‌كانی عێراق وه‌ربگرێت و ڕێڕه‌وی حوكمڕانیه‌تی سیاسی و ئابوری ڕاستبكاته‌وه‌ وژینگه‌و زه‌مینه‌یه‌كی له‌باردروست بكات بۆ ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی و ڕاستكردنه‌وه‌ی هه‌ڵه‌كان و پرۆسه‌ی چاكسازی سیاسی و ئابوری ئه‌نجام بدات ، كوردستان له‌ڕووی سیاسی و ئابوری و سه‌ربازییه‌وه‌ به‌هێزتر نییه‌ له‌ عێراق ، ئه‌وه‌ی له‌ عێراق ده‌گوزه‌رێت ئه‌گه‌ر له‌ كوردستان بێت زیانه‌كان زۆر زیاتر ده‌بێت و ده‌رفه‌تی زیاتریش بۆ ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌كی ده‌ڕه‌خسێت ،بۆیه‌ پێشینان جوانیان فه‌رمووه‌ كه‌ ده‌ڵێن: كه‌ زۆر هات قه‌واڵه‌ به‌تاڵه‌ ، ئه‌م ده‌ربڕینه‌ له‌ژیانی ڕۆژانه‌ی كوردیدا كاتێك به‌كارده‌هێنرێت كه‌جامی دان به‌خۆداگرتن‌و قبوڵكردنی زوڵم و سته‌م له‌ توانایی گه‌ل دا نامێنێت .

ئەکرەم گولی دەما نێچیرڤان بارزانی بیە سەروکێ حکومەتێ د دوو کابینێن پێشتر دا بانگەشا وێ چەندێ کر کو هەرێمێ پێدڤیە سەربەخویا ئابوری هەبیت ، ئێدی چاڤێ وێ ل دەستێ بەغدا ومیزانیا بەغدایێ نەبیت ، بێ منەت بیت ، ب بەهانا هندێ بەغدا دوژمنە و هەمی دەما هەرێما کوردستانێ لبن مەترسیێ دایە ، هەر دەما دەستهەلاتدارێن بەغدایێ بڤێن دشێن هەرێما کوردستانێ برسی بکن ، هەرەشا ل هەرێمێ بکن ئەگەر ب دلێ وان کار نەکن ، هەر وەختێ بڤێت دێ هەرێمێ توشی کیشەکا مەزنا ئابوری کن. سەربەخویا ئابوری یان ئابورەکێ سەربەخو ، مەزنترین و گرانترین بانگەشا نێچیرڤان بازرانی بی وەکو سەروکێ حکومەتێ د وی دەمی دا ، ب هاریکارییا تورکیا بوریەکا نەفتێ کێشا بو بەندەرێ جەیهان و رێکەفتنەکا ڤەشارتی تانوکە ژی کەس ناڤەروکێ نزانیت دگەل تورکیایێ کر ، ل جهێ بەغدا ببیت وێستگەهێ هاتن وچونا نێچیرڤان بارزانی سەروکێ حکومەتا وی دەمی ، ئەنقەرە کرە شوینگرا بەغدایێ ، هوسا خەیال ئاڤاکر ب رێکا ئەنقەرە دێ سەربەخوییا ئابورییا هەرێمێ ژ دایک بیت ، دناڤا هولا نشتەرگەرییا تورکیایێ دا دێ جاڤێن خوە ڤەکەت ! لێ ژ دەرئەنجامێ ڤێ سیاسەتا بێ پلان ، بێ بەرنامە ، بێ شەفافیەت ، ب خرابترین و شکەستی ترین سیاسەتا کارکرنێ ، لبن ڤێ سیاسەتا کارکرنا نێچیرڤان بارزانی هەرێما کوردستانێ کەتە ژێر قەرزێن کەمەرشکێن یێن کومپانیێن نەفتێ ، دەما چوارسالان ب دەهان ملیار دینارێن فەرمانبەران کو مووچە وتاکە ژێدەرێ ژیانا وان بی ، بییە نیڤە و روبع مووچە ، جاران ژی ئەو روبع مووچە چەند هەیڤان نەدا و پاش دئێخست ، ب هزاران کومپانیێن بیانی ژبەر خرابیا رەوشا ئابوری ژ هەرێمێ دەرکەتن ، ب سەدان کومپانیێن ناڤخوە توشی هەرفینێ وئیفلاس بوونێ بین ، وەبەرهێنان گەهشتە نزمترین رێژە ، کار لسەر پروژان ڕاوەستییا ژبەر نەدانا پارێن بەلێندەران ، هەمی کەرت ب تمامی توشی هەرفینێ هاتن ، رێژا بێ کاریێ ئاستەکێ هند مەترسیدار و بلند تومارکر ئێدی حکومەتێ داتایێن رەسمی یێن رێژا بێ کاریێ بەڵاڤ نەدکرن . . تا ڕیفراندوومێ ژی هێشا ڤێ خەوێ پارتی ونێچیرڤان بارزانی بەرنەدابی ، وان هزردکر تورکیا ئەو دەرگەهە یێ تێرا دەربازببن و خەونا خوە کو ئابورییەکا سەربەخویە بگەهنێ ، لێ پشتی ڕیفراندوومێ ، رەوش هاتە گوهارتن مەترسیەکا مەزن لسەر پێگەهێ پارتی دروست بی ، دەما مەسرور بارزانی وەکو سەروکێ حکومەتێ دەست بکاربی ، دەستپێکا پەیام وگوتنێت وی زڤرین بی بەرەڤ بەغدایێ ، تێگەهشت ئەو ئابورییا سەربەخو یا کو نێچیرڤانی بانگەشە بو دکر بتنێ گوتنەک بێ هەبونا چ ناڤەروکێ بی ، ژبلی دروستکرنا مەترسیێ لسەر پێگەهێ پارتی ، چ ژێ بەرهەم نەهات ، بەرهەمێ وێ بتنێ قەرزداربین بی ب دەهان ملیار دولاران ، دەست برن بو برینا بێ وژدانانە یا مووچێ فەرمانبەران و دروستکرنا کارەساتان و مەزنترین شکەستن. لەوا ب نەچاری بەروڤاژی پسمامێ خوە وێستگەهێ هاتن و چوونا خوە کرە بەغدا و پشت ل ئەنقەرە کر، باش دزانی گەر بەغدا دهەوارا وی نەهێت ، وی ژ حکومەتەکا شکەستن خاری و قەرزدارا دەهان ملیارا دولارا رزگارنەکت ، ئەو سیاسیەتا بناڤێ سەربەخوییا ئابورییا نێچیرڤانی هاژوتی دێ وی لاواز کت ، دێ حکومرانیەکا ژ جورێ خرابترین نمونە پێشکێش کەت ، ئەڤەژی ئێکەم ئەزمونا وییە وەکو سەروکێ حكومەتێ وی نەڤێت ب چ رەنگان ئەو توشی ڤێ ببیت ودێ هەمی ڕێکان گریت نمونەکا باشتر پێشکێشکەت ، مەسرو بارزانی تێگەهشت گەر رێکا بەغدایێ نەگریت جارەکا دیتر دڤێت مووچی فەرمانبەران ببریت و هەرێما کوردستانێ بکەت د قەیرانەکا دژوارتردا ژوێ یا پسمامێ وی برێڤەبری و هەرێم کرییە تێدا، ئەڤەژی دێ بیت ئەگەرێ دروست بونا خونیشاندانان ، هاتنا خەلکی لسەر جادان ، بلندبونا دەنگێ نەرازی ، توڕەبونا خەلکی ، ب ئارمانج گرتنا کەساتییا وی ژلایێ ڕاگەهاندنا بەرامبەرونەیارا سیاسی ، و دەرئەنجامێ وێ  دروست بونا بەرەیەکێ مەزنێ ئوپزسیونێ ژ لایێ پارتێن دیتر ڤە ، و ئێکەم بەیانناما وان ژی بێگومان داخازا دەست ژکارکێشانا وی یە ژ سەروکاتییا حکومەتێ ، ل دوماهیێ ژی یان دڤێت گورەپانا هەرێمێ بکەت گەرێن خوینێ ب هێزا خوە یا چەکداری و خوینا خەلکێ ب رێژیت ، یان ب نەچاری دەستا ژ کار بکێشیت ، ئەڤە هەردوو بژاردە ژی دێ دوماهیێ ب دەستهەلاتا پارتی دیموکراتی کوردستان ئینن ، ئەو دێ بیت ئەگەرێ نەمانا ڤێ دەستهەلاتێ کو زێدەتری ٧٠ سالانە دەسهەلاتا ئێکجاری هەی، یان دێ گەلەک لاواز کت. ژبەر ڤێ مەترسیێ مەسرور بارزانی وەکو سەروکێ حکومەتێ ب نەچاری رێکا بەغدا گرت ، شاند ل دیڤ شاندی رەوانەی دەڤەرا کەسکا بەغدایێ کرن ، بشێوەکێ گەلەکێ روهن و ئاشکرا ئنیەتا خوە بو بەغدایێ ئاشکرا کر کو یانێچیرڤان بارزانی کری ئەو ناکت ، ل جهێ ئەنقەرە ئەو بەغدایێ ب مالا مەزن دزانت ، دوماهیک ب وێ سیاسەتا سەربەخوییا ئابوری ئینا یا نێچیرڤان بارزانی ڕاگەهاندنی و ب سالان بانگەشە بوکری ، ئەوژی ب ئیمزاکرنا رێکەفتنا دگەل بەغدا و ڕادەستکرنا نەفتا هەرێمێ ب بەغدا ، کو چ جاران نێچیرڤان بارزانی ئامادەنەبی ڤێ بکت د حوکمرانیکرنا خوە دا وەکو سەروکێ حکومەتێ.